Ἡ ἕκτη Ἐπιστολή πρός τόν Ἐπίσκοπον τῆς Φιλαδελφείας. Προοίμιον. Περί Ἱεραποστολῆς.

†.Καὶ τῷ ἀγγέλῳ τῆς ἐν Φιλαδελφείᾳ ἐκκλησίας γράψον· τάδε λέγει ὁ ἅγιος, ὁ ἀληθινός, ὁ ἔχων τὴν κλεῖν τοῦ Δαυΐδ, ὁ ἀνοίγων καὶ οὐδεὶς κλείσει, καὶ κλείων καὶ οὐδεὶς ἀνοίξει· οἶδά σου τὰ ἔργα· -ἰδοὺ δέδωκα ἐνώπιόν σου θύραν ἀνεῳγμένην, ἣν οὐδεὶς δύναται κλεῖσαι αὐτήν·- ὅτι μικρὰν ἔχεις δύναμιν, καὶ ἐτήρησάς μου τὸν λόγον καὶ οὐκ ἠρνήσω τὸ ὄνομά μου. ἰδοὺ δίδωμι ἐκ τῆς συναγωγῆς τοῦ σατανᾶ τῶν λεγόντων ἑαυτοὺς Ἰουδαίους εἶναι, καὶ οὐκ εἰσίν, ἀλλὰ ψεύδονται· ἰδοὺ ποιήσω αὐτοὺς ἵνα ἥξουσι καὶ προσκυνήσουσιν ἐνώπιον τῶν ποδῶν σου, καὶ γνῶσιν ὅτι ἐγὼ ἠγάπησά σε. ὅτι ἐτήρησας τὸν λόγον τῆς ὑπομονῆς μου, κἀγώ σε τηρήσω ἐκ τῆς ὥρας τοῦ πειρασμοῦ τῆς μελλούσης ἔρχεσθαι ἐπὶ τῆς οἰκουμένης ὅλης, πειράσαι τοὺς κατοικοῦντας ἐπὶ τῆς γῆς. ἔρχομαι ταχύ· κράτει ὃ ἔχεις, ἵνα μηδεὶς λάβῃ τὸν στέφανόν σου. Ὁ νικῶν, ποιήσω αὐτὸν στῦλον ἐν τῷ ναῷ τοῦ Θεοῦ μου, καὶ ἔξω οὐ μὴ ἐξέλθῃ ἔτι, καὶ γράψω ἐπ᾿ αὐτὸν τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ μου καὶ τὸ ὄνομα τῆς πόλεως τοῦ Θεοῦ μου, τῆς καινῆς Ἱερουσαλήμ, ἣ καταβαίνει ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἀπὸ τοῦ Θεοῦ μου, καὶ τὸ ὄνομά μου τὸ καινόν. Ὁ ἔχων οὖς ἀκουσάτω τί τὸ Πνεῦμα λέγει ταῖς ἐκκλησίαις.» (Αποκ. 3, 7-13)

   Λοιπόν: «Καὶ τῷ ἀγγέλῳ τῆς ἐν Φιλαδελφείᾳ ἐκκλησίας γράψον».

   Εἶναι ἡ ἔκτη ἐπιστολή, αγαπητοί μου, πού ἀπευθύνεται πρός τόν ἐπίσκοπο, τόν ἄγγελον, τῆς Ἐκκλησίας τῆς Φιλαδελφείας, ἡ ὁποία βρισκόταν νοτιοανατολικά τῶν Σάρδεων.

   Ἡ πόλη τῆς Φιλαδελφείας ιδρύθηκε ἀπό τόν Ατταλο Β΄ τόν Φιλάδελφο, πού ήταν βασιλιάς τῆς Περγάμου. Επί Τιβερίου ἡ πόλη ονομαζόταν Νεοκαισάρεια, καί ἐπί Ουεσπασιανοῦ πῆρε ἐπί πλέον καί τήν προσωνυμία Φλαβία, δηλαδή Φλαβία Νεοκαισάρεια. (Η Φιλαδέλφεια (τουρκικά Alasehir, πόλη τοῦ Θεοῦ), δεύτερη μεγάλη πόλη τῆς Λυδίας, έχει μακρά και σπουδαία ιστορία. Ήταν κτισμένη στους ΒΑ πρόποδες τοῦ ὄρους Τμώλος (Bozdag), στά νότια τῆς ἡφαιστειογενούς καί ἐξαιρετικά σεισμογενούς κοιλάδας τῶν Σάρδεων, γνωστῆς καί ὡς Κατακεκαυμένης, 45 km. ΝΑ των Σάρδεων, Θεμελιώθηκε το 189 π.Χ. ενώ το 17 μ.Χ. καταστράφηκε από σεισμό (Στράβωνος ΙΓ΄ 10). Σταδιακά όμως ανοικοδομήθηκε, σημαντικά δημόσια κτήρια ανεγέρθηκαν, καί ἡ πόλη ἔγινε πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Μ. Ασίας, λαμβάνοντας μάλιστα και την προσωνυμία Μικραί ᾿Αθῆναι (Νέα Δομή, τόμ. 34, ἐκδ. Τεγόπουλος - Μανιατέας, 1996, σ. 220))

   Ἡ ἐπιστολή αὐτή ἔχει δύο ομοιότητες μέ τήν ἐπιστολή πρός τόν ἐπίσκοπο τῆς Σμύρνης. Η πρώτη όμοιότητα εἶναι ὅτι λείπει απ' αυτήν τελείως κάθε ψόγος, κάθε κατηγορία, κάθε ἐπίπληξη· εἶναι ἐπιστολή γεμάτη μόνο ἀπό ἐπαίνους. Η δεύτερη ομοιότητα εἶναι ὅτι καί σ' αυτήν κατακρίνονται οἱ Ἰουδαῖοι, ὅπως καί στήν ἐπιστολή της Σμύρνης, ὡς συναγωγή του Σατανά, εξαιτίας του μίσους πού ἔχουν προς τους Χριστιανούς. (Άξιον παρατηρήσεως ὅτι καὶ ἐν τῇ ὀλίγον βραδύτερον πεμπομένῃ ὑπὸ τοῦ Ἰγνατίου πρὸς τὴν Ἐκκλησίαν τῆς Φιλαδελφείας ἐπιστολῇ ἐπαινεῖται αὕτη καὶ κατακρίνονται οἱ Ἰουδαῖοι (Μπρατσιώτης, σ. 105). Βλ. Προς Φιλαδελφείς, ΒΕΠΕΣ 2, 306.)

   «Τάδε λέγει ὁ ἅγιος, ὁ ἀληθινός, ὁ ἔχων τὴν κλεῖν τοῦ Δαυΐδ, ὁ ἀνοίγων καὶ οὐδεὶς κλείσει, καὶ κλείων καὶ οὐδεὶς ἀνοίξει». Εἶναι τὸ προοίμιο τῆς ἐπιστολῆς. Αυτά λέει ὁ ἅγιος καί ὁ ἀληθινός· αὐτός πού ἔχει τὸ κλειδί τοῦ Δαυίδ· αὐτός πού ἀνοίγει, καί κανένας δέν μπορεί να κλείσει· καί αὐτός πού κλείνει, καί κανένας δέν μπορεῖ νὰ ἀνοίξει.

   Τό προοίμιο τῆς ἐπιστολῆς, ἀγαπητοί μου, εἶναι ἀνάλογο μέ τίς περιγραφόμενες συνθήκες ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Φιλαδελφείας, καί ἀναφέρεται στο περιεχόμενο τῆς ἐπιστολῆς, ὅπως θὰ τὸ δοῦμε στη συνέχεια. Ἀλλὰ ἂς δοῦμε ὅμως με μία σύντομη ανάλυση αὐτό τό προοίμιο.

   «Τάδε λέγει ὁ ἅγιος, ὁ ἀληθινός»

   Τά «άγιος» και «ἀληθινός» είναι θεῖες προσωνυμίες, πού ἐδῶ ἀποδίδονται στον Χριστό. Αλλά «άγιος», στην Παλαιά Διαθήκη, χαρακτηρίζεται μόνον ὁ Θεός. Συνεπῶς, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ ὁποῖος στην Καινή Διαθήκη ἀποκαλεῖται Ἅγιος, εἶναι ὁ Γιαχβέ! εἶναι ὁ Κύριος! εἶναι ὁ Θεός τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης!

   Ὤ, νά τό εἴχαμε ἀντιληφθεῖ αὐτό κάποτε... ἤ τουλάχιστον νά τό εἶχαν ἀντιληφθεῖ αὐτό οἱ αἱρετικοί Χιλιαστές... νά εἶχαν ἀντιληφθεῖ ὅτι ὁ Γιαχβέ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, τόν ὁποῖο βλάσφημα ἀποκαλοῦν κτίσμα τοῦ Θεοῦ!

   «Ὁ ἅγιος» καί «ὁ ἀληθινός».

   Ομοίως το «ἀληθινός», θεία προσωνυμία, αναφέρεται στον Θεό. (Βλ. Ἔξοδ. 34, 6. Αριθμ. 14, 8. Α' Εσδρα 8, 86. Γ΄ Μακ. 2, 11. 6, 18. Ψαλμ. 85, 15. Ησ. 65, 16. κ.ά.) Αλλά ἐδῶ, ὅταν λέει αληθινός, δέν σημαίνει τον φιλαλήθη, ἐκεῖνον πού λέει τήν ἀλήθεια, ἀλλά ἐννοεῖ τόν γνήσιο, τον πραγματικό Θεό, αυτό που λέμε ἀληθινό Θεό· όχι τόν Θεό που λέει τήν ἀλήθεια, ἀλλά τόν πραγματικό Θεό. Συνεπώς ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ὄντως Θεός, είναι Θεός αληθινός!

   Βέβαια, πάλι οἱ Χιλιαστές λένε: Καί ποῦ τό βλέπετε ἐσεῖς γραμμένο ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι Θεός;

   Μά, σε ολόκληρη την Αγία Γραφή! Σε ολόκληρη! Αλλά τό πῶς ἑρμηνεύουν οἱ αἱρετικοί τήν Αγία Γραφή πραγματικά δέν τό κατανοούμε!

   Λέει ὁ προφήτης Ησαΐας: «ευλογήσουσι γὰρ τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν, καὶ οἱ ὀμνύοντες ἐπὶ τῆς γῆς ὁμοῦνται τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν» ('Hσ. 65, 16.). Ὅπως ἀντιλαμβάνεστε, σᾶς βοηθῶ νά παίρνετε απολογητικά στοιχεία, για να ξέρετε ὄχι μόνο να κατοχυρώνετε τόν ἑαυτό σας, ἀλλά καί τούς γύρω σας, ὅταν ἔχετε να αντιμετωπίσετε αἱρετικές θέσεις.

   Ὥστε λοιπόν ὁ Γιαχβέ, κατά τον Ησαΐα, εἶναι ὁ Θεός ὁ ἀληθινός. Αλλά καί ὁ Ἰησοῦς Χριστός, κατά τήν Ἀποκάλυψη, λέγεται «ὁ ἅγιος, ὁ ἀληθινός». Ποιός λοιπόν εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός; Ποιός άλλος, παρά ὁ Γιαχβέ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης! ὁ Κύριος τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης!

   Ἕνας ἀρχαῖος σχολιαστής γράφει για τον Ἰησοῦ Χριστό, πάνω στο σημεῖο αὐτό τῆς Ἀποκαλύψεως, το ἑξῆς: «Άγιος, ἀληθινὸς ὁ μὴ μετουσίᾳ, ἀλλ᾽ ουσία ὢν τοιοῦτος, αὐτός ἐστιν ὁ Θεὸς Λόγος». Δηλαδή, ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι «ἅγιος, ἀληθινός» ὄχι ἐκ μετοχῆς, ὄχι ὅπως ἕνας σίδηρος πού δέν εἶναι μαγνήτης, που ἀπό τήν γειτνίασή του μέ ἕναν μαγνήτη, ευρισκόμενος μέσα στο πεδίο το μαγνητικό, αποκτά κι αυτός μαγνητικές ιδιότητες ἐκ μετοχῆς· ὄχι! ὅταν λέει «ὸ ἅγιος, ὁ ἀληθινός», δέν εἶναι ἐκ μετοχῆς, ἀλλά εἶναι στην ουσία «ἅγιος» καί «αληθινός»· δηλαδή ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι αὐτός ὁ Θεός Λόγος! (Περί τῆς Θεότητος τοῦ Ἰησοῦ Χριστού, βλ. Νικ. Σωτηροπούλου, Ἀντιχιλιαστικόν ἐγχειρίδιον, ἐκδ. Ὁ Σταυρός, Ἀθῆναι 1978, καί Ὁ Ἰησοῦς Γιαχβέ, ἐκδ. Ὁ Σταυρός, Ἀθῆναι 1988.)

   Ακόμη, σε μια προέκταση τῆς λέξεως, τοῦ χαρακτηρισμοῦ «ὁ ἀληθινός», θα μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι ὁ Χριστός εἶναι καί «ὁ πιστός» (Βλ. Δευτ. 7, 9, 32, 4. Ησ. 49, 9. Ψαλμ. 88, 38, 144, 13. Αποκ. 1. 5. 19, 11 κ.ά.), ὁ ἀξιόπιστος, ὁ πιστός στις υποσχέσεις του Θεός, ὅπως ἐξ ἄλλου συνάγεται καί ἀπό τά ἑπόμενα.

   Ὁ Ἰησοῦς Χριστός λοιπόν, ὡς Θεός, εἶναι «ὁ ἅγιος, ὁ ἀληθινός», ἐνῶ ὡς ἄνθρωπος, ἡ ἀνθρώπινη φύση του, εἶναι «ὁ ἔχων τὴν κλεῖν τοῦ Δαυΐδ», αὐτός πού ἔχει το κλειδί τοῦ Δαυίδ.

   Κοιτάξτε λοιπόν, μέσα σ' ἕναν χαρακτηρισμό, σε μία φράση, περιέχεται ή θεανθρώπινη φύση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὅ,τι εἴπαμε αναφέρεται στη θεία φύση· τώρα στην ανθρώπινη φύση. «Τάδε λέγει ὁ ἅγιος, ὁ ἀληθινός, ὁ ἔχων τὴν κλεῖν τοῦ Δαυΐδ». Τα δυο πρώτα στη θεία φύση τό τρίτο, το τελευταῖο, στήν ἀνθρώπινη φύσση. Διότι, πράγματι, όταν λέει ότι κρατάει το κλειδί του Δαυίδ, δέν μπορεῖ αὐτό νά αναφέρεται στη θεία φύση, ἀλλά στην ανθρώπινη. («Κλεὶς τοῦ Δαυΐδ, ἡ βασιλεία αὐτοῦ κέκληται ἐξουσίας γὰρ αὕτη σύμβολον» (Ανδρέας, σ. 215ΑΒ). «Τὴν μὲν οὖν πρώτην ἐξουσίαν κατὰ ἀνθρωπίνην δέχεται φύσιν, ὡς καὶ αὐτοῦ τοῦτο ἔστιν ἀκοῦσαι· "ἐδόθη μοι πάσα ἐξουσία ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς" φάσκοντος. Τὴν δὲ δευτέραν ἔχει κατὰ τὸ ἄναρχον τῆς θεότητος. Ἔστι γὰρ Ἐμμανουὴλ, Θεὸς ἀληθής.» (Αρέθας, σ. 553BC). Κλείς Δαυίδ (βραχυλογική έκφρασις, ἀντὶ "κλεὶς οἴκου Δαυΐδ") νοείται ή μεσσιακή εξουσία, δεδομένου ὅτι ἡ κλεὶς εἶναι σύμβολον τῆς ἐξουσίας, ὁ δὲ Μεσσίας ἐθεωρεῖτο ὡς ἀπόγονος καὶ κληρονόμος τῆς δαυϊτικῆς βασιλείας (πρβ. Λουκά α΄ 32. Ματθ. ις' 19). Η μεσσιακὴ αὕτη ἐξουσία περιγράφεται ἐπὶ τὸ παραστατικώτερον διὰ τῶν ἀμέσως επομένων ἡσαϊείων ἐκφράσεων "ὁ ἀνοίγων καὶ οὐδεὶς κλείσει" κλπ. (Π. Μπρατσιώτης, σ. 106). Βλ. Αρέθα, σ. 557 Α.)

   Καί μήν ξεχνάτε, αγαπητοί μου –τό τόνισα, τό τονίζω, καί ὅσο ζῶ νά μέ βοηθάει ὁ Θεός νά τό τονίζω: Ποιός εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός; Ὁ Θεάνθρωπος! Ούτε μόνο Θεός, οὔτε μόνον ἄνθρωπος, αλλά Θεάνθρωπος! Αν δεχθεῖς τή θεία φύση του καί ἀρνηθεῖς τήν ἀνθρώπίνη –τήν ὁποία βεβαίως προσέλαβε ἐν χρόνῳ–, τότε ἀρνεῖσαι τή σωτηρία σου. Αν δεχθεῖς μόνο τήν ἀνθρώπινη φύση του καί δέν δεχθεῖς τή θεία, τότε τορπίλισες τήν σωτηρία σου. Ἡ σωτηρία σου ἐπιτυγχάνεται μόνο ἐὰν δεχθεῖς τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅτι εἶναι ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός, ο Θεάνθρωπος· τέλειος Θεός καί τέλειος άνθρωπος!

   Τί σημαίνει ὅμως ὅτι ὁ Ἰησοῦς κατέχει τήν «κλείν τοῦ Δαυΐδ», τό κλειδί τοῦ Δαυίδ;

   Το κλειδί, όπως ξέρετε, εἶναι πάντα τό σύμβολο τῆς ἐξουσίας, καί συνεπῶς ἡ κλείς τοῦ Δαυίδ εἶναι μεσσιακή εξουσία.

   Μάλιστα ὁ προφήτης Ησαΐας, στο 22ο κεφάλαιο, στίχο 22, μᾶς λέει τό ἑξῆς: «Καὶ δώσω τὴν δόξαν Δαυίδ αὐτῷ», σέ αὐτόν, «καὶ ἄρξει», καί θά κυβερνήσει, «καὶ οὐκ ἔσται ὁ ἀντιλέγων», δεν θα υπάρχει κανείς αντικείμενος· «καὶ δώσω αὐτῷ τὴν κλεῖδα οἴκου Δαυίδ ἐπὶ τῷ ὤμῳ αὐτοῦ», θά τοῦ δώσω την κλεῖδα τοῦ Δαυΐδ, πού θά φέρει ἐπάνω στον ώμο του, (Τα παλαιά κλειδιά, ἐκ ξύλου, ήταν μεγάλα, καὶ ἔφεραν αὐτά εἰς τόν ώμον των οἱ ἰδιοκτῆται. (π. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου. Ο προφήτης Ησαΐας, ἐκδ. Β. Ρηγοπούλου, Θεσ/νίκη 1976, σ. 176-177)) τήν ἐξουσία τοῦ βασιλικοῦ οἴκου, δηλαδή τήν μεσσιανικότητα, κατά την ἀνθρώπινη φύση. Θυμηθείτε, παρακαλῶ, τί εἶπε ὁ ἀρχάγγελος Γαβριήλ στην υπεραγία Θεοτόκο: Αὐτός πού θα γεννήσεις θά εἶναι ἀπόγονος τοῦ Δαυΐδ, (Λουκά 1, 32.) κατά την ἀνθρώπινη φύση. «καὶ ἀνοίξει  –ἀφοῦ θὰ κρατάει τήν «κλεῖδα»– καὶ οὐκ ἔσται ὁ ἀποκλείων, καὶ κλείσει καὶ οὐκ ἔσται ὁ ἀνοίγων»· ὅταν ἀνοίξει, δεν θα μπορέσει κανένας να κλείσει· καί ὅταν κλείσει, δεν θα μπορέσει κανένας να ανοίξει.

   Αὐτό ἔχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία καί ἀξία· θα δεῖτε ὅτι ἀναφέρεται στο περιεχόμενο τῆς ἐπιστολῆς. Γι' αυτό, τό προοίμιο δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μία ἀντανάκλαση τοῦ περιεχομένου τῆς ἐπιστολῆς. Δηλαδή ἡ ἔννοια τοῦ ὅλου χωρίου, τοῦ προοιμίου, είναι ἡ ἑξῆς: Εγώ είμαι ὁ ἅγιος καί ὁ ἀληθινός Θεός, πού ὡς ένανθρωπήσας ἔχω ὅλη τὴν ἐξουσία ἐπὶ τῆς Ἱστορίας. Αὐτό σημαίνει το όλο χωρίο, «τάδε λέγει ὁ ἅγιος, ὁ ἀληθινός, ὁ ἔχων τὴν κλεῖν τοῦ Δαυΐδ».

   Ἐάν ἔχετε προσέξει, όλα τα προοίμια τῶν ἐπιστολῶν πού ἔχουμε δεῖ μέχρι τώρα, καί τά ἔξι, ἐὰν ἔπρεπε αὐτά να συρραφοῦν καί νά ἀναλυθούν, θὰ εἴχαμε μία θαυμάσια καί θεολογικότατη εἰκόνα τῆς θεανθρώπινης φύσεως τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ!

   Καί τώρα, αγαπητοί, μπαίνουμε στο κύριο θέμα τῆς ἐπιστολῆς.

   «Οιδά σου τὰ ἔργα» (Αποκ. 3. 8.), γνωρίζω τά ἔργα σου. Είναι μία πρόταση πού ἐπαναλαμβάνεται διαρκώς σε κάθε επιστολή, και φανερώνει τόν παντεπόπτη Κύριο. Ὁ Χριστός τα ξέρει όλα! Ὁ Κύριος τά ξέρει όλα! καί αὐτά πού γίνονται φανερά, καί αὐτά πού γίνονται κρυφά, καί αὐτά πού ἔρχονται στό φῶς τῆς δημοσιότητος, καί ἐκεῖνα πού ἐπιτελοῦνται καί βυσσοδομούνται στους σκοτεινούς χώρους... τα ξέρει όλα! («Οιδά σου τὰ ἔργα τουτέστιν, ἀποδέχομαι· ὥσπερ καὶ τῷ Μωϋσεϊ λέγει· Οιδά σε παρά πάντας» (Ανδρέας, PG 106, 215CD. Βλ. Εξοδ. 33, 17). Στην Παλαιά Διαθήκη ο μόνος που βλέπει τα ἔργα τῶν ἀνθρώπων είναι ο Γιαχβέ (Δευτ. 31, 21. Ιησ. τοῦ Ναυῆ 22, 22. Ιώβ 11, 11. 23, 10. 31, 6. κ.ά) και στην Καινή Διαθήκη είναι ὁ Χριστός. Πρόκειται γιά τήν κοινή ἄκτιστη ενέργεια τῆς παγγνωσίας, πού ἔχουν καί τά τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος.)

   Ὤ, ἂν τό ξέραμε αυτό... ἄν τό κάναμε συνείδησή μας, ὅτι ὁ Χριστός τα ξέρει όλα! Κι αν φαίνεται πολλές φορές ότι τα πράγματα δεν πηγαίνουν καθόλου καλά, και μάλιστα να χρονίζουν ὅλα αὐτά, μήν ἀπογοητευόμαστε ὁ Χριστός τα ξέρει όλα!

   Καί ἄλλοτε σᾶς τό ἔχω πεῖ, ἀλλά θά τό πῶ πάλι· εἶναι ἡ εἰκόνα τοῦ ὑπνοῦντος Κυρίου μέσα στο πλοιάριο που ταξιδεύει στη λίμνη Γεννησαρέτ.

   Ὁ Κύριος κοιμάται. Σηκώθηκε ἄνεμος· πελώρια κύματα ξεσήκωσε στην επιφάνεια τῆς λίμνης· οἱ μαθητές τρομάζουν, ὁ Κύριος κοιμάται. Τον ξυπνοῦν καὶ φωνάζουν: «Κύριε, ἀπολλύμεθα»  (Ματθ. 8, 23-27. Μαρκ. 4, 35-41. Λουκά 8, 22-25.), Κύριε, χανόμαστε! Ποῦ ἦταν ὁ Κύριος; Δεν γνώριζε ὅτι γίνεται τρικυμία στη λίμνη; Ο Κύριος κοιμάται –εντός εισαγωγικών–, μοιάζει ὅτι δέν ἀπαντᾶ, μοιάζει ὅτι πράγματι απουσιάζει· εἶναι ὅμως παρών ὁ Κύριος, καί τά γνωρίζει όλα!

   «Ἰδοὺ δέδωκα ἐνώπιόν σου θύραν ανεωγμένην, ἣν οὐδεὶς δύναται κλεῖσαι αὐτήν.» (Αποκ. 3. 8.)

   Επειδή τώρα μπαίνει στο κύριο θέμα, τό ὁποῖο ἔχει σχέση μέ μία πόρτα πού ἀνοίγει, γι' αὐτό προηγουμένως είπε. Εγώ είμαι ἐκεῖνος ποὺ κατέχω το κλειδί τοῦ Δαυίδ, πού ὅταν ἐγὼ ἀνοίγω, δεν κλείνει κανένας, καί ὅταν ἐγώ κλείνω, δέν ἀνοίγει κανένας, όπως σημειώνει καί ὁ προφήτης Ησαΐας. Σαν νά ἔλεγε: Ανάτρεξε στην Παλαιά Διαθήκη, στους προφῆτες, νὰ δεῖς· μή φοβᾶσαι. Ἰδού, να! ἔχω δώσει μπροστά σου πόρτα ἀνοιγμένη, τήν ὁποία κανείς δεν μπορεί να κλείσει.

   Σημειώστε ότι αυτό το «ανεωγμένη» σημαίνει την διαρκῶς ἀνοιγμένη. Καί ὁ γραμματικός τύπος αὐτό φανερώνει· «ανεωγμένη»· διαρκῶς ἀνοιχτή εἶναι αὐτή ἡ πόρτα.

   Ποιά εἶναι λοιπόν αὐτή ἡ ἀνοιχτή πόρτα, που δείχνει στὸν ἐπίσκοπο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Φιλαδελφείας καί τήν ὁποία κανείς δέν μπορεῖ νὰ κλείσει, εφόσον ο Κύριος τήν διατηρεῖ ἀνοιχτή;

   Αὐτή ἡ ἀνοιχτή θύρα εἶναι ἡ ἀκώλυτη ἱεραποστολή, ἡ ἀνεμπόδιστη ἱεραποστολή. Αὐτή εἶναι ἡ ἀνοιχτή θύρα. («Καὶ θύραν ἐνώπιόν σου τοῦ διδασκαλικοῦ κηρύγματος ἤνοιξα, κλεισθῆναι διὰ πειρασμῶν μὴ δυναμένην» (Ανδρέας, PG 106, 215CD). Ὑπὸ τὴν ἀνεωγμένην θύραν ἄλλοι μὲν νοοῦσι τὴν ἀκώλυτον εἴσοδον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, ἄλλοι δέ, ἐπὶ τῇ βάσει παρεμφερῶν ῥήσεων τοῦ Ἀπ. Παύλου (Α΄ Κορ. ις' 9, Β' Κορ. 12, Κολ. δ΄ 3), τὴν ἀκώλυτον ἱεραποστολικὴν δρᾶσιν, ὅπερ καὶ τὸ πιθανώτερον (Π. Μπρατσιώτης, σ. 106))

   Είναι χαρακτηριστικό ὅτι ἡ ἱεραποστολική δράση παριστάνεται ἐδῶ ὡς θύρα ἀνοιχτή. Δέν εἶναι τυχαία ή εἰκόνα τῆς ἀνοιχτής πόρτας πού εἶκονίζει, εκφράζει τήν ἱεραποστολή.

   Λίγο πιο κάτω, ὅταν τελειώσουν, στα τρία πρώτα κεφάλαια, οἱ ἑπτά ἐπιστολές που στέλνει ὁ Κύριος, ἀρχίζει το 4ο κεφάλαιο με μία ανάλογη εικόνα. Θά πεῖ ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης: Καί νά, εἶδα θύρα ανοιγμένη στον Ουρανό. Μέ τήν διαφορά μόνο πώς ἐκείνη ἡ ἀνοιγμένη πόρτα στον Ουρανό ἔχει άλλη ἔννοια, καί ἐδῶ ἡ ἀνοιχτή πόρτα στην Εκκλησία της Φιλαδελφείας ἔχει άλλη ἔννοια. Ἐκεῖ ἔχει τήν ἔννοια ὅτι τώρα μπορεῖ νά βλέπει κανείς τά θεῖα μυστήρια, τα μυστήρια τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ πρῶτα δέν μποροῦσε· ἐδῶ όμως σημαίνει κάτι ἄλλο.

   Ὁ ἀπόστολος Παῦλος τρεῖς φορές χρησιμοποιεῖ τήν εἰκόνα τῆς ἀνοιγμένης πόρτας στις επιστολές του, ὅπως κι ὁ εὐαγγελιστής Λουκάς μία φορά στις Πράξεις τῶν Ἀποστόλων. (Βλ. Πράξ. 14, 27.) Θά σᾶς ἀναφέρω μόνο μία, ὅταν ὁ Απόστολος γράφει στην Α΄ Προς Κορινθίους ἐπιστολή του τά ἑξῆς:

   «Ἐπιμενῶ ἐν Ἐφέσω» γράφει στην επιστολή του, θα μείνω στην Ἔφεσο, «ἕως τῆς Πεντακοστής» –είχε μείνει δέ τρία περίπου χρόνια ἐκεῖ στήν Ἔφεσο. (Βλ. Πράξ. 20, 31.) «Θύρα γάρ μοι ανέωγε μεγάλη καὶ ἐνεργής, καὶ ἀντικείμενοι πολλοί» (Α΄ Κορ. 16, 8-9.), γιατί μοῦ ἀνοίχθηκε μεγάλη πόρτα, ή οποία εἶναι ἐνεργής, για πλούσιο έργο· αλλά είναι και πολλοί οἱ ἀντίθετοι. Με άλλα λόγια: Ἔχω δουλειά να κάνω! Γι' αὐτό καί ἔμεινε τρία χρόνια. Ἔχω δουλειά! Ἐκεῖνοι ποὺ ἀντιλέγουν στο κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι πολλοί· καί ἔχω δουλειά να κάνω! Αυτό θέλει να πεῖ στούς Κορινθίους.

   Ἡ ἀνοιγμένη θύρα λοιπόν φανερώνει ὅτι ἡ πίστη στόν Χριστό είναι μία υπόθεση περιφραγμένη σ' έναν τόπο, βρίσκεται σε ένα περιβάλλον τελείως ξένο προς αυτήν, καί σέ μιά στιγμή ανοίγεται μία πόρτα. Τό καταλάβατε;

   Δηλαδή ἡ Ἐκκλησία είναι σ' έναν τόπο, σ' ένα περιβάλλον, μανδρωμένη, και ξαφνικά ανοίγει μια πόρτα. Αὐτή ἡ πόρτα πού ἀνοίγει ἔχει σκοπό να κάνει γνωστή τήν Πίστη σε οποιονδήποτε εἶναι ἔξω ἀπό τήν πόρτα, καί ποὺ αὐτή ἡ γνώση, ὅ,τι εἶναι, θα προέλθει μέσα ἀπό τήν πόρτα. Μια μάνδρα, καί ἔχει μια πόρτα. Ὅ,τι λοιπόν εἶναι ἀπό μέσα, θα το μάθει ὁ ἀπ᾿ ἔξω χώρος, θα μάθει ὅ,τι υπάρχει μέσα στην Εκκλησία. Και συνεπῶς, ὅταν ὁ ἀπ᾿ ἔξω χώρος μάθει τί υπάρχει μέσα στην Εκκλησία –ἀπό τήν πόρτα–, τότε ὁ ἀπ᾽ ἔξω χώρος θα γίνει καί αὐτός Εκκλησία, καί ἔτσι ὁ περίβολος τῆς Πίστεως θα μεγαλώσει θα βγάλουμε τα παλούκια της μάνδρας –να πω αυτή την έκφραση– και θα τα πάμε πιό έξω, γιατί μεγάλωσε τώρα· γιατί αὐτοί πού εἶναι μέσα, ἀνοίγοντας την πόρτα και βγαίνοντας έξω, μίλησαν γιά τήν Πίστη, προσήλκυσαν τοὺς ἀνθρώπους που ἦταν ἀπ᾿ ἔξω καί τούς ἔφεραν μέσα. Τι σημαίνει τους ἔφεραν μέσα; Τούς ἐνσωμάτωσαν. Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία μεγάλωσε, ὁ περίβολος της διευρύνθηκε.

   Αυτή η διεύρυνση δέν σημαίνει ὅτι ἔπαψαν νὰ ὑπάρχουν φραγμοί. Πάλι υπάρχει φραγμός, αλλά είναι πιο ευρύς, καί πάλι ὑπάρχει ἡ πόρτα. Οὔτε ὁ φραγμός λείπει, ἢ μᾶλλον ὀφείλει νά μή λείπει, οὔτε ἡ πόρτα· καί αὐτή ὀφείλει να μή λείπει ποτέ. Γιατί; Διότι ἡ εἴσοδος ἐκείνων πού είναι θύραθεν, ἔξω από την πόρτα, πρέπει να γίνει κατόπιν προϋποθέσεων. Καί γιατί είναι αυτές οι προϋποθέσεις; Οι προϋποθέσεις είναι για να μήν υπάρξει ποτέ ισοστάθμιση εσωτερικοῦ καί ἐξωτερικοῦ· γιατί ἂν ὑπάρξει ισοστάθμιση, τότε σημαίνει ότι πάγωσε ἡ Ἐκκλησία.

   Πολύ εύστοχα κάποιος νεώτερος έρμηνευτής είπε τὸ ἑξῆς παράδειγμα: Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνας λέβητας που βράζει μέσα νερό –εἶναι ἡ ζέση τῶν πιστῶν τῆς Ἐκκλησίας. Απότομα όμως πέφτει μέσα μια μεγάλη ποσότητα κρύου νερού, σταματάει ἡ βράση, καί μετά δέν εἶναι δυνατόν να ανεβεῖ ἡ θερμοκρασία καί νά δημιουργήσει πάλι βρασμό.

   Αὐτό συνέβη ὅταν ἡ Ἐκκλησία ἔγινε ελεύθερη και ἄρχισε νά μήν ὑπάρχει αυστηρός έλεγχος στην εἴσοδο τῶν ἀπ᾿ ἔξω, μέ τήν αυστηρότητα τῆς κατηχήσεως. Ἔπειδή ἔγινε ἐλεύθερη ἡ Ἐκκλησία, πολλοί ἔμπαιναν μέσα με κάποια χαλαρότητα. Απότομα έπεσε ἡ βράση, ἐκεῖνος ὁ ζήλος των Χριστιανών, γιατί μπήκαν μέσα στην Εκκλησία πολλοί πού δέν εἶχαν ζήλο· μπήκαν χωρἰς κατήχηση, μπῆκαν ἀδαεῖς, χωρίς γνώση. Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργηθεί ένα ισοστάθμισμα έξωτερικοῦ καί ἐσωτερικού χώρου, μία ισοστάθμιση, πίστεως καὶ ἀπιστίας, δηλαδή πάγωσε η Εκκλησία! (Με το τέλος τῶν διωγμών και μετά το διάταγμα της ανεξιθρησκίας (313 μ.Χ.), ή Ἐκκλησία ἄνοιξε την πόρτα της για όλους, και ἔτσι πολλοί ἀλλόθρησκοι γίνονταν Χριστιανοί από ιδιοτελή κίνητρα, προσβλέποντες ίσως σε κρατικά αξιώματα και δημόσιες θέσεις. Αργότερα, όταν στην αυτοκρατορία ὁ Χριστιανισμός ἔγινε ἡ επίσημη θρησκεία, ἕνας τρόπος αντιμετωπίσεως των γειτονικών λαῶν ἦταν καί ὁ ἐκχριστιανισμός τους, ὁ ὁποῖος όμως τις περισσότερες φορές γινόταν όπως - όπως και για άλλους σκοπούς.)

   Μην πάτε μακρυά αυτή την στιγμή όλοι οἱ Ἕλληνες είναι βαπτισμένοι. Εἶναι ὅμως ὅλοι πιστοί άνθρωποι; Είναι όλοι πιστοί; Δέν εἶναι. Γιατί; Διότι ἀνοίχθηκαν οἱ μάνδρες –γιά νά μήν πω κάτι ἄλλο, ὅτι περίπου βγήκαν τα παλούκια της μάνδρας καί ἰσοπεδώθηκαν! ἂς μήν τό πῶ ὅμως αὐτό–, ἁπλῶς ἔγινε μία μεγάλη διεύρυνση, μπῆκαν οἱ ἀπ᾽ ἔξω, μέ ἀποτέλεσμα να πέσει ή θερμοκρασία τῆς πίστεως καί τοῦ ζήλου τῶν πιστῶν. Φοβερό αυτό. Προσέξτε: φοβερό! (Στην πρωτοχριστιανική εποχή ή είσοδος στήν Ἐκκλησία αντιμεταπτιζόταν πολύ σοβαρά. Πριν τὸ Βάπτισμα γινόταν συστηματική Κατήχηση και μόνον ἐάν διαπιστωνόταν ὅτι ὁ Κατηχούμενος είναι καλά προετοιμασμένος, τότε προχωρούσαν στη βάπτισή του. Υπήρχε ολόκληρη ποιμαντική μέριμνα για την εισδοχή κάποιου στις τάξεις τῆς Ἐκκλησίας. Με αυτόν τον τρόπο ακόμη ήλεγχαν και την πρόθεση αὐτοῦ πού ζητούσε να βαπτισθεί. Αν κάποιος δεν είχε καλή πρόθεση, δεν μπορούσε να μείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα στις τάξεις τῶν Κατηχουμένων.)

   Ἡ εἰκόνα τῆς θύρας πού παραμένει «ἀνεωγμένη» περιγράφει παραστατικότατα την κατάσταση τῆς ἱεραποστολῆς τῆς Ἐκκλησίας.

   Ὀρθῶς ἐλέχθη ὅτι Εκκλησία χωρίς ιεραποστολή είναι Εκκλησία χωρίς αποστολή! (Πρβλ. Α΄ Ἰωάν. 1, 3-4. Ματθ. 28, 19-20. Α΄ Κορ. 9, 16. κ.ά.)

   Ὁ σκοπός τῆς ἱεραποστολῆς εἶναι ἡ διαρκής ανανέωση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, με στόχο τήν ἐκκλησιαστικοποίηση του σύμπαντος κόσμου, ἀλλά καί ἡ συνεχής κατάρτιση τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας.

   Συνεχής κατάρτιση! Γιατί, ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι ἐσεῖς παρακολουθήσατε κάποτε κατήχηση, ως παιδιά από κατηχητικό σχολείο ή γενικά στο σχολεῖο, αυτή ή κατήχηση δέν είναι επαρκής. Δέν μπορεῖτε νὰ πεῖτε ὅτι τα μάθατε όλα στο κατηχητικό σχολεῖο, καί δέν ἔχετε πιά ἀνάγκη. Αὐτή ἡ κατάρτιση ή πνευματική εἶναι ἕνα ἔργο τῆς Ἐκκλησίας διαρκές. Καί πρέπει ὅλοι οἱ πιστοί, μέχρι τον θάνατό τους, διαρκώς να καλλιεργοῦνται καί νά προπαρασκευάζονται γιά τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Διαρκώς!

   Ἔτσι λοιπόν ἔχουμε δύο ἔργα, δύο κατευθύνσεις: πῶς θά φέρουμε, από την πόρτα, τούς ἀπ᾿ ἔξω μέσα, να τούς προσελκύσουμε στην Πίστη, καί πῶς θά καλλιεργήσουμε ἐκείνους πού ἤδη είναι μέσα στην μάνδρα, μέσα στήν Ἐκκλησία. Συνεπῶς ἐδῶ ἔχουμε δυό καταστάσεις, δυό ἱεραποστολές.

   Μάλιστα θα μποροῦσε κανείς νά πεῖ ὅτι ἔχουμε τίς ἑξῆς ονομασίες: εσωτερική ιεραποστολή και εξωτερικῇ ἱεραποστολή. Δεν είναι πάρα πολύ σωστή ἡ ἔκφραση αυτή· υπάρχει μία πιο σωστή· λέμε ἱεραποστολή για κάτι πού ἀφορά στούς ἔξω, καί ποιμαντική για κάτι ἀφορᾶ στούς ἔσω.

   Αὐτή τήν στιγμή δεν κάνω ἐγώ σ' ἐσᾶς ἱεραποστολή, αλλά κάνω ποιμαντική· ἐνῶ, ἀντιθέτως, ἂν θά πηγαίναμε σε αβάπτιστους ἀνθρώπους, σε ξένες χώρες, σε ανθρώπους πού δέν ἔχουν γνώση τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖ θά κάναμε ἱεραποστολή. Παρά ταύτα, εἴτε ποῦμε ποιμαντική εἴτε ποῦμε ἱεραποστολή, ουσιαστικά οἱ ὅροι αὐτοί συμπίπτουν· ἁπλῶς τοὺς ὀνομάζουμε διαφορετικά, για κάποια διάκριση.

   Λέει ὁ ἀπόστολος Παύλος, στις Πράξεις: «Μετά δέ τινας ἡμέρας εἶπε Παῦλος πρὸς Βαρνάβαν· ἐπιστρέψαντες δὴ ἐπισκεψώμεθα τοὺς ἀδελφοὺς ἡμῶν κατὰ πᾶσαν πόλιν ἐν αἷς κατηγγείλαμεν τὸν λόγον τοῦ Κυρίου, πῶς ἔχουσι.» (Πράξ. 15. 36.). Πάμε να δοῦμε ἐκεῖ πού κάναμε τήν ἱεραποστολή μας. Πάμε να δούμε πῶς ἔχουν οἱ Ἐκκλησίες ἐκεῖ. Είναι καλά; ὀρθοτομούν, στέκονται καλά; προοδεύουν;

   Αλλά όταν θα πήγαιναν για δεύτερη φορά, θά ἔπρεπε αὐτό νά χαρακτηρισθεί ως ποιμαντικό έργο. Εν τούτοις, στην φρασεολογία μας λέμε: δεύτερη αποστολική περιοδεία τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Συνεπώς, εἴτε ποιμαντική εἴτε ἱεραποστολή ποῦμε, στην πραγματικότητα αυτά συμπίπτουν, με μία ελαφρά μόνο, σᾶς εἶπα, διάκριση.

   Αλλά, τόσο διότι τα μέλη τῆς στρατευόμενης Εκκλησίας μεταφυτεύονται στη θριαμβεύουσα Εκκλησία, μέ τόν θάνατο –πεθαίνουν οἱ ἄνθρωποι, φεύγουν από την παρούσα ζωή· καταρτίζονται, προετοιμάζονται και ἀποχωροῦν–, ὅσο καί γιά τήν ἀνάγκη τοῦ εὐαγγελισμοῦ νέων ψυχῶν, ἡ ἱεραποστολή γίνεται αναγκαιότατη υπόθεση τῆς Ἐκκλησίας μας.

   Θα λέγαμε ὅτι ἡ ἱεραποστολή είναι ἐντολή του ἴδιου τοῦ Κυρίου μας, και μάλιστα εἶναι ἡ τελευταία του ἐντολή.

   Γράφει στο Κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιο: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν.» (Ματθ. 28, 19-20. Δευτ. 5, 17-19. Ματθ. 19, 18. Μάρκ. 10, 19. Λουκά 18, 20, Ρωμ. 13, 9. Ἰακ. 2, 11.). Διδάσκοντες! Να τους διδάσκετε να φυλάττουν ὅλα ὅσα σᾶς παρήγγειλα, σᾶς διέταξα.

   Καί, στις Πράξεις, ὁ Κύριος λέει: «Καὶ ἔσεσθέ μοι μάρτυρες», θα γίνετε μάρτυρές μου· για μένα θα μαρτυρήσετε στον κόσμο, «ἔν τε Ἱερουσαλὴμ καὶ ἐν πάσῃ τῇ Ἰουδαίᾳ καὶ Σαμαρείᾳ καὶ ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς» (Πράξ. 1, 8.). Τί σημαίνει αὐτό; Σημαίνει ἱεραποστολή. Τι σημαίνει αὐτό; Σημαίνει ὅτι ἡ ἱεραποστολή εἶναι ἐντολή! Θά τό πῶ ἄλλη μία φορά: ἡ ἱεραποστολή εἶναι ἐντολή!

   Ὅπως, ἀδελφοί μου, παίρνουμε τήν ἐντολή «τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου», «οὐ κλέψεις», «οι μοιχεύσεις», «οὐ φονεύσεις», ἔτσι παίρνουμε καί τήν ἐντολή θα κάνεις ἱεραποστολή. (Έξοδ. 20, 13-15.) Όπως θα εξομολογηθεῖς ὅτι ἔκλεψες, φόνευσες ἤ ἔκανες ανήθικες πράξεις, ἔτσι θα εξομολογηθεῖς καὶ θὰ πεῖς δέν κάνω ἱεραποστολή· εἶμαι βουβός ἄνθρωπος, καί δέν λέω τίποτα.

   Προσέξτε: οἱ ἐντολές δεν είναι δέκα· είναι πάρα πολλές. Αν θὰ ἀνοίξετε την Καινή Διαθήκη, από την πρώτη σελίδα ἕως την τελευταία, θα βρίσκετε διαρκώς ἐντολές.

   Ὅταν λέει ὁ Κύριος –ἢ μᾶλλον ὁ ἀπόστολος Παῦλος, γιατί είναι μια ειδική περίπτωση ἡ τοῦ Κυρίου– (Βλ. Ματθ. 28, 9,) «Χαίρετε ἐν Κυρίῳ πάντοτε· πάλιν ἐρῶ, χαίρετε» (Φιλιπ. 4, 4. 3, 1. Β' Κορ. 13, 11. Α' Θεσ. 5, 16. Α' Πέτρ. 4, 13.), δηλαδή νά ἔχετε χαρά, τί θα λέγατε; ὅτι αὐτό εἶναι προαιρετικό; ὅτι δηλαδή, αν θέλω, ἔχω χαρά· ἄν δέν θέλω, δέν ἔχω χαρά; Ὄχι· εἶναι ἐντολή!

   Θὰ μοῦ πεῖτε; Εἶναι ἐντολή νά ἔχω χαρά;

   Ναί, εἶναι ἐντολή! Πρέπει νά εἶσαι χαρούμενος Χριστιανός. Εάν δέν εἶσαι ὁ χαρούμενος Χριστιανός, σημαίνει δεν γνώρισες τί σημαίνει είμαι Χριστιανός· δεν γνώρισες τί σημαίνει εἶμαι σωσμένος άνθρωπος· δεν γνώρισες τί σημαίνει ὅτι ὁ Θεός μου έδωσε προνόμιο νά μέ υἱοθετήσει, να γίνω κατά χάριν παιδί του καί νά μοῦ δώσει την μακαριότητά του. Αν λοιπόν ἔχω αὐτά ὅλα, καί τήν μεγάλη ἐλπίδα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, μπορῶ ποτέ να είμαι λυπημένος άνθρωπος;

   Τι λέει ὁ ἀπόστολος Παύλος; Δέν λέει «τῇ ἐλπίδι χαίροντες» (Ρωμ. 12, 12.); Καί μόνο πού θά ἔχετε τήν ἐλπίδα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, πρέπει να πετάτε ἀπό τή χαρά σας! Δέν λέει τῇ πίστει χαίροντες, αλλά «τῇ ἐλπίδι χαίροντες»! Διότι όταν μοῦ λένε ὅτι θά μοῦ δώσουν ἕνα ἀντικείμενο καί ἐγώ το πιστεύω, αὐτό εἶναι ἁπλῶς πίστη. Ὅταν χαίρομαι ὅμως γιά τό ἀντικείμενο πού θά πάρω, τότε αὐτό δέν εἶναι πίστη· εἶναι ἐλπίδα. Καί ἡ ἐλπίδα δένεται μέ τή χαρά.

   Ἡ ἐλπίδα εἶναι ἀρετή. Καί ἡ χαρά εἶναι ἀρετή. Εἶναι καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. (Βλ. Γαλ. 5, 22-23) Θά τό φανταζόσαστε λοιπόν ποτέ ὅτι εἶναι καί ἐντολή; Θα το φανταζόσαστε; Πολύ δέ παραπάνω, αγαπητοί μου, είναι καί ἡ ἱεραποστολή! Καί πλῆθος ἄλλα πράγματα, πλῆθος ἄλλα, πού δέν μποροῦμε νά ἀντιληφθοῦμε ὅτι μπορεῖ καί αὐτά νά εἶναι ἐντολές.

   Γι' αὐτό ὑπάρχει αὐτό τό στέγνωμα... το στέγνωμα τῶν Χριστιανῶν μας, να βλέπουν μόνο τις δέκα ἐντολές! Καί τουλάχιστον νά τίς ἔβλεπαν σωστά... γιατί, ἄν τίς ἔβλεπαν σωστά, θά εἶχαν πιο πολλή προκοπή.

   Μέ τήν εὐκαιρία μάλιστα σᾶς λέω, αύριο Δευτέρα, πρῶτα ὁ Θεός, θά ἀναλύσουμε τήν ἐντολή οὐ μοιχεύσεις, καί θά παρακαλέσω ιδιαίτερα όλους τους νέους καί τούς ἄνδρες νά ἔλθουν. Δύο λέξεις εἶναι. Ξέρετε τί πλοῦτος καί τί ἔκταση υπάρχει πάνω στο θέμα αὐτό; Καί προσκαλῶ νά ἔρθετε αύριο. Οκτώ μέ ἐννέα οἱ ἀπορίες, ἐννέα μέ δέκα ἡ ὁμιλία, στον Άγιο Στυλιανό. Να φθάσουμε να μήν μᾶς χωράει! να γκρεμίσουμε τα ντουβάρια! να ξεχειλίσουμε ἀπό τόν ναό! Νά ἔρθετε. Μόνο ἄνδρες όμως· ὄχι γυναίκες. Ὄχι ὅτι δέν δεχόμαστε τις γυναῖκες· ἁπλῶς δέν χωράει ὁ ναός. Ἐδῶ πῶς σᾶς δεχόμαστε; Δεν χωράει ὁ ναός· γι' αὐτόν τόν λόγο.

   Ἔτσι λοιπόν, ἄν βλέπαμε τίς ἐντολές σωστά, τότε δὲν ὑπῆρχε ἀντίρρηση, αγαπητοί μου, ὅτι πράγματι θα μπορούσε κανείς να βαθύνει. Αλλά δεν βαθαίνουμε· τις εντολές τίς βλέπουμε ξώφαλτσα. Λέμε: Τί; οὐ μοιχεύσεις. Ἄ, ἐγώ δεν μοίχευσα, τελείωσε ἡ ἱστορία. Ἄλλο τώρα ἂν ἀλώνισες στην πορνεία, γιατί λές ὅτι ἄλλη λέξη εἶναι αὐτή, δέν εἶναι μοιχεία αλλά πορνεία... ἄλλο ἄν αλώνισες σε πράξεις διαστροφῆς καί δέν ξέρω σε τί ἄλλο... ἄλλο ἐάν τα μάτια σου ἁλώνισαν δεν ξέρω ποῦ καί πῶς, καί σέ τί λιβάδια βόσκησαν οἱ ἐπιθυμίες σου καί ἡ καρδιά σου! Καί μετά λές ὅτι δέν μοίχευσες! Ἄχ. ἀγαπητοί μου, ἂν μπορούσαμε να ξέρουμε τί βάθος καί πλάτος ἔχουν οἱ ἐντολές... Γι' αὐτόν τόν λόγο γίνονται οἱ ὁμιλίες· γι' αὐτόν ἀκριβῶς τὸν λόγο· για να ἀφυπνιζόμαστε.

   Λοιπόν, ἐπανέρχομαι. Καί πρός ποιούς δόθηκε ή ἐντολὴ τῆς ἱεραποστολῆς, ὅταν είπε «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη»; Δεν βλέπουμε βέβαια κάτι πού νά λέει «ἐντέλλομαι ὑμῖν», ἀλλὰ ἁπλῶς πηγαίνετε. Ἐντολή ὅμως εἶναι! εντολή! Σε ποιούς λοιπόν δόθηκε ἡ ἐντολή αυτή; Πρός τούς ἕνδεκα μόνο; Καί μετά την έξοδο ἀπό τή ζωή αὐτή τῶν ἔνδεκα μαθητῶν –ἤ τῶν δώδεκα, ἂν θέλετε, παρακάτω– θὰ ἀπονοῦσε αυτή ἡ ἐντολή; Ἡ ἐντολή τῆς ἱεραποστολῆς εἶναι μία ἐντολή εποχική, περιστασιακού χαρακτήρος; Ασφαλώς όχι, αγαπητοί μου. Απλούστατα, ἡ ἐντολή αυτή δίδεται προς όλους ανεξαιρέτως τους πιστούς.

   Ὅπως ἡ ἀγάπη στο πρώτο της στάδιο γίνεται έντολή –αυτό θέλω να προσέξετε–, ἔτσι καὶ ἡ ἱεραποστολή. Ὅταν λέει «ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου» (Δευτ. 6, 4. 11, 1. Ματθ. 22, 37. Μάρκ. 12, 30. Λουκά 10, 27.), τί είναι αυτό; Εἶναι ἐντολή! Ὅταν λέει «ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου» (Λευίτ. 19, 18. Ματθ. 22, 37.), τί εἶναι αὐτό; Ἐντολή! Για σκεφθείτε τώρα νά πεῖ ὁ σύζυγος στη σύζυγό του: Σου δίνω ἐντολή νά μέ ἀγαπᾶς. Θά πεῖ ἐκείνη: Τί λές ἐκεῖ; τό νά σέ ἀγαπῶ εἶναι θέμα ἐντολῆς; ἢ εἶναι κάτι αυθόρμητο; Δημιούργησέ μου προϋποθέσεις, να σέ ἀγαπῶ. Ἐντέλλεσαι νά σέ ἀγαπῶ;

   Φαίνεται παράξενο λοιπόν, αγαπητοί μου, νά μᾶς δίνει ὁ Θεός ἐντολή να αγαπάμε; Ἐντολή; Παράξενο πράγμα. Ε, λοιπόν, αυτό είναι το πρώτο στάδιο. Από τη στιγμή πού θα πάρεις τήν ἐντολή νά ἀγαπᾶς, κατόπιν δέν θά μείνεις ἐκεῖ· θά προχωρήσεις στο δεύτερο στάδιο· θά σοῦ γίνει ανάγκη νά ἀγαπᾶς. Ἔτσι καί ἡ ἱεραποστολή· ἀπό τήν στιγμή που θα πάρεις τήν ἐντολή καί θά ἀρχίσεις νά ἀγαπᾶς τόν Χριστό, μετά δέν ἔχεις ἀνάγκη νά σοῦ δίνει ὁ Χριστός τήν ἐντολή· θά σοῦ γίνει ανάγκη να κάνεις ἱεραποστολή. (Πρβλ. Α΄ Κορ. 9, 16. Ιερ. 20, 9. Ρωμ. 1, 14. Α΄ Πέτρ. 5, 2. Πράξ. 4, 20.)

   Ἀκοῦστε πῶς τό λέει αυτό ὁ ἀπόστολος Παύλος, στην Α΄ Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολή του: «Ούτως ὁμειρόμενοι –«ομειρόμενοι» θά πεῖ μέ τέτοια θερμή ἀγάπη– ὑμῶν εὐδοκοῦμεν μεταδοῦναι ὑμῖν οὐ μόνον τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ τὰς ἑαυτῶν ψυχάς, διότι ἀγαπητοὶ ἡμῖν γεγένησθε.» (Α' Θεσ. 2, 8.). Λέει ότι φιλοτιμούμαστε καί ἔχουμε θερμή αγάπη ὄχι νά σᾶς φέρουμε τό Εὐαγγέλιο διότι πήραμε εντολή από τον Χριστό να σας εὐαγγελιστούμε· όχι· αλλά μαζί μέ τό Εὐαγγέλιο σας δίνουμε καί τίς καρδιές μας, την καρδιά μας!

   Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ὅτι ἡ ἱεραποστολή, από ἐντολή, ἔγινε πια συνείδηση. Έγινε συνείδηση, όταν προσφέρεις τον λόγο τοῦ Θεοῦ βουτηγμένο μέσα στην καρδιά σου, μέσα στην αγάπη!

   Συνεπώς –προσέξτε– ἅμα πιστός, ἅμα ἀπόστολος! Αυτό θέλω να κρατήσετε. Άμα σημαίνει συγχρόνως. Την στιγμή πού ἔγινες πιστός, την ίδια στιγμή γίνεσαι καί ἀπόστολος. Τήν ἴδια στιγμή! Αμα πιστός, ἅμα απόστολος! Να το κριτήριο. Αν δέν εἶσαι ἀπόστολος, δεν εἶσαι πιστός. Ἂν εἶσαι ἀπόστολος, εἶσαι πιστός. Αυτό σημαίνει ὅτι ἡ Πίστη σε καίει! Η Πίστη δέν εἶναι γιά σένα μια υπόθεση μόνο ατομική· είναι κάτι που θέλεις να την μεταδώσεις καὶ στὸν ἄλλο· ἀλλιῶς, αἰσθάνεσαι άσχημα.

   Μπαίνω, ἀγαπητοί μου, πολλές φορές σ' ένα ταξί (δεν ξέρω ἄν εἶναι παρών κανείς οδηγός ταξί και τώρα μ' ακούει), για να πάω στο 303 Π.Ε.Β. κάθε Δευτέρα το πρωί να προλάβω ἐκεῖ τό μάθημα καί τά λοιπά. (Το 303 Προκεχωρημένο Εργοστάσιο Βάσης (Π.Ε.Β.) εδρεύει από στρατόπεδο "Σχου (ΠΖ) Γεωργίου Α. Χατζηαναγνώστου", πού βρίσκεται στίς ἀνατολικές παρυφές τῆς Λαρίσης.) Φροντίζω να έχω πάντα μέσα στην τσάντα μου κάτι, ενα έντυπο, νά τό δώσω στον οδηγό νά τοῦ πιάσω κουβέντα:

   Τί κάνουν τα παιδιά σας; Έχετε παιδιά; Τὰ ἔχετε στον δρόμο τοῦ Θεοῦ τά παιδιά σας; Πάτε στην εκκλησία;

   Α, πάτερ, δεν πάω στὴν ἐκκλησία.

   Λοιπόν, ἀκοῦστε: Θα πηγαίνετε Κυριακή πρωί στήν ἐκκλησία. Δοκιμάστε, καί θά δεῖτε. Μετά τις δέκα πού τελειώνει ἡ ἐκκλησία, πηγαίνετε στο ταξί σας. Θα δείτε πόση δουλειά θα σας δώσει ὁ Θεός! Καί τά χρήματα θα βρίσκουν τόπο μέσα στο σπίτι σας. Δοκιμάστε το, καί θά τό δεῖτε.

   Το αισθάνομαι ἀνάγκη νά τό πῶ. Ὑπάρχουν ὅμως καί φορές, πού –δέν ξέρω γιατί– δεν θέλω ν' ἀνοίξω τό στόμα μου! ἢ γιατί παίζει το ραδιόφωνο ή γιατί δέν ἔχει διάθεση ν' ακούσει ὁ ὁδηγός, όπως θέλετε πάρτε το. Αισθάνομαι τότε μέσα μου να με τρώει! Αἰσθάνομαι ὅτι μπῆκα –δέκα λεπτά είναι όλο τό ταξίδι· δέν εἶναι παραπάνω– ὅτι μπήκα μέσα σ' ένα αυτοκίνητο, και δεν χρησιμοποίησα αὐτά τά δέκα λεπτά! Καί αἰσθάνομαι τύψεις: γιατί δέν εἶπα μία κουβέντα σ' αυτόν τόν ἄνθρωπο, σ' αὐτόν τόν ὁδηγό! Ετσι πρέπει να αισθανόμαστε· σᾶς τό λέω αλήθεια.

   Πάρτε για παράδειγμα τους αἱρετικούς. Δέν τούς βλέπετε τί κάνουν; Μόλις σταθούν δίπλα σας ἀνοίγουν το στόμα τους καί αρχίζουν να λένε. Δέν εἶναι ντροπή μας, ἐμεῖς, πού ἔχουμε τήν ἀλήθεια, νά μήν τήν λέμε στούς ἀδελφούς; νά μήν βοηθάμε τούς ἀδελφούς;

   Βλέπετε λοιπόν ὅτι ἡ ἐντολή «πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη δέν εἶναι μόνο γιά τούς ἔνδεκα μαθητές, ἀλλά εἶναι γιά ὅλους τούς πιστούς, ὅλων τῶν αἰώνων καί ὅλων τῶν ἐποχῶν. Καί σᾶς τό εἶπα: ἅμα πιστός, ἅμα ἀπόστολος! ἀπό τήν στιγμή πού γίνεσαι πιστός, ταυτοχρόνως γίνεσαι καί ἀπόστολος.

   Ἱεραποστολή όμως δεν σημαίνει μόνο ὅτι πηγαίνω σ' ἕναν ἄλλο τόπο –όπως ἴσως θα το φαντάζεστε– ή σε ἄγνωστους ἀνθρώπους να κηρύξω τον Χριστό. Αγαπητοί μου, ὁ διπλανός μας άνθρωπος –ακούτε; ὁ διπλανός μας ἄνθρωπος!– περιμένει τον ιεραπόστολο-πιστό να τον οδηγήσει στον Χριστό, ἔστω καί ἄν ὁ διπλανός μας εἶναι βαπτισμένος άνθρωπος. Τον βλέπετε λυπημένο, τὸν βλέπετε μέ πένθος, τον βλέπετε σε μια κατάσταση, δεν ξέρω ποιά... ἀνοίξτε το στόμα σας, πείτε του δυό κουβέντες.

   Βέβαια θα μοῦ πεῖτε ὅτι πρέπει να διαθέτουμε και μία τέχνη.

   Νὰ σᾶς πῶς. Λέει μια παροιμία: ανάγκη τέχνας κατεργάζεται. Κι ἐγώ θά σᾶς ἔλεγα, με μία τροποποίηση: ἡ ἀγάπη τέχνας κατεργάζεται! Λέει ὁ ἱερός Αυγουστίνος: Αγάπα, καί κάμε ὅ,τι θέλεις. (Μιά για πάντα, σας δίνεται ἕνας συνοπτικός κανόνας: Άγαπάτε, καί κάνετε ό,τι θέλετε. Εάν σιωπάτε, να σιωπάτε ἀπό ἀγάπὴ· ἐάν φωνάζετε, να φωνάζετε ἀπό ἀγάπη· ἐὰν ἐλέγχετε, να ελέγχετε ἀπό ἀγάπη· ἐὰν δείχνετε ἔλεος, να δείχνετε ἔλεος ἀπό ἀγάπη· ἡ ἀγάπη ᾶς εἶναι ἡ εσωτερική ρίζα γιατί ἀπό αὐτήν τήν ρίζα τίποτε άλλο δεν μπορεί να βλαστήσει παρά μόνο το καλό (αγ. Αὐγουστίνου Ιππώνος, In Epistolam Joannis ad Parthos, 7, 8. PL. 35, 2033, στο Θεραπεία τῆς Ψυχῆς, ἱερομονάχου Αλεξίου Καρακαλλινοῦ, ἐκδ. Αρμός, 2013, σ. 285-286)) Ἂν ἀγαπᾶς, πραγματικά αγαπάς, ἂν ἀγαπᾶς τὸν Θεό, να μήν τόν ζημιώσεις οὔτε καί τή δόξα του, οὔτε τὸν πλησίον σου, τότε, μέσα στήν ἀγάπη σου, θα γίνεις σοφός στην μέθοδο, ἤ στις μεθόδους. Σοφός! Δεν χρειάζεται να ξέρεις γράμματα. Θὰ βρεῖς τίς μεθόδους, θὰ βρεῖς τους τρόπους καί θά μιλήσεις κατάλληλα. Ποιός θὰ σοῦ ὑπαγόρευε να μιλήσεις κατάλληλα; Ἡ ἀγάπη! Αμα ἀγαπᾶς καί δέν θέλεις να κάνεις ζημία, θα μιλήσεις κατάλληλα.

   Ἔτσι λοιπόν, ἀγαπητοί μου, ἄν πιστέψαμε στον Χριστό, εἴμαστε κι ἐμεῖς ἀπεσταλμένοι τοῦ Χριστοῦ. Προσέξτε: απεσταλμένοι την κάθε στιγμή. Επαναλαμβάνω: τήν κάθε στιγμή! ἐν παντί τόπῳ, ἐν παντί χρόνῳ! Δέν μπορεῖς νά πεῖς ἐγώ τό εἶπα, καί ἔκανα τό χρέος μου, ξόφλησα. Πόσες φορές λέμε αυτό το ξόφλησα... Ξόφλησες;

   Δυστυχῶς τό λέω καμμιά φορά κι ἐγώ. Λέω στούς νέους του 303 Π.Ε.Β. (πού μέ σκάζουν πολλές φορές... εἶναι τά παιδιά τῆς ἐποχῆς) τούς λέω, καί ἴσως θά μέ δικαιολογούν: Παιδιά, το καταλαβαίνετε; Ένα χρέος με φέρνει ἐδῶ πέρα. Ἔτσι, ὅμως, μοῦ ἔρχεται νά μήν ξαναπάω. Αλλά δέν μπορῶ. Δέν μπορῶ νὰ πῶ ὅτι ξόφλησα, ὅτι ἔκανα τό καθήκον μου. Νά, ἄς ποῦμε, ἀφοῦ δέν μέ προσέχουν, δέν μ' ἀκοῦνε, κι ἐγώ δέν ξαναπάω. Δέν μπορῶ... δέν μπορῶ! Θα πάθω αὐτό πού ἔπαθε καί ὁ προφήτης Ἱερεμίας.

   Ξέρετε τί ἔπαθε; Διαβάστε το 1ο κεφάλαιο του βιβλίου του. Τοῦ εἶπε ὁ Θεός νά κάνει ἱεραποστολή, να βγεῖ νά προφητεύσει. Κι ἐκεῖνος εἶπε: Κύριε, δεν μπορώ... εἶμαι μικρός. Ακούστε: Είμαι μικρός, ἄγουρος... Δέν μπορῶ! Καί ἔπεσε φωτιά στα κόκκαλα τοῦ Ἱερεμίου! Φωτιά! Ἄρχισαν να τρίζουν τα κόκκαλά του· αισθανόταν πολύ ἄσχημα, καί δέν μποροῦσε νά ἡσυχάσει. Ἄρχισε νά ὁμιλεῖ, καί ἔπαψαν τα κόκκαλά του να τρίζουν καί νά φλογίζονται. (Βλ. Περ. 1, 6. 20, 9.)

   Αὐτό εἶναι. Ἔτσι, δέν μποροῦμε νά ποῦμε τό χρέος μου τό ἔκανα, ξόφλησα.

   Δεν μου λέτε· ξοφλά ποτέ ἡ ἀγάπη; Αν δέν ξοφλά ἡ ἀγάπη, οὔτε καί ἡ ἱεραποστολή ξοφλάει. Και δεν μπορούμε να μιλάμε για χρέος. Το κίνητρο της ἱεραποστολῆς δέν εἶναι τὸ χρέος, αλλά είναι ἡ ἀγάπη. Κανέναν λογαριασμό, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, δεν πρέπει να χρωστάτε...

   Ακούστε: κανέναν λογαριασμό! οὔτε οικονομικό λογαριασμό, οὔτε ἄλλον. Να κοιτάμε γρήγορα να ξοφλάμε, ἀγαπητοί μου –τί σπουδαίο πράγμα! Ακούστε: μή χρωστάμε· όσο μπορούμε, μή χρωστάμε. Απλώνουμε τα χέρια μας και τα πόδια μας μόνον όσο μπορούμε. Μή χρωστάμε· μή συνηθίζουμε να χρωστάμε. Καί ἄν καμμιά φορά χρωστάμε, να τρέχουμε γρήγορα να τα ξοφλούμε. Ακούστε: γρήγορα να τρέχουμε να ξοφλούμε! Μήν τά καταχρώμαστε. Μή λέμε στον ἄλλο δώσ' μου χρήματα, καί δέν τοῦ τά ἐπιστρέφουμε ποτέ! Προσέξτε, εἶναι ἁμαρτία! είναι φοβερό πράγμα!

   Λοιπόν, λέει ὁ Ἀπόστολος: Κανέναν λογαριασμό δέν θά χρωστάτε, παρά μόνο έναν, πού ἀνεξοφλήτως θά τόν χρωστάτε· τον λογαριασμό τῆς ἀγάπης! «Μηδενὶ μηδὲν ὀφείλετε εἰ μὴ τὸ ἀγαπᾶν ἀλλήλους.» (Ρωμ. 13, 8.) Τό ἀκούσατε; Σε κανέναν να μή χρωστάτε τίποτα. Ένα χρέος μόνο νά ἔχετε· νά ἀγαπᾶτε ὁ ἕνας τὸν ἄλλο. Μόνο ἡ ἀγάπη μένει ανεξόφλητη. Συνεπῶς καί ἡ ἱεραποστολή μένει ανεξόφλητη. Πρέπει να συνειδητοποιεῖ ὁ πιστός ὅτι ἔχει διαρκῶς ἀνεξόφλητο το χρέος τῆς ἴεραποστολῆς.

   Δέν χρειάζονται εἰδικά προσόντα πρὸς τοῦτο. Ἂν θέλετε, μόνο τρία χρειάζονται: ἡ πίστη, ἡ ἀγάπη καί ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ. Ἡ πίστη, ἡ ἀγάπη καί ἡ γνώση του Θεοῦ! Δεν χρειάζεται οὔτε ἡ ευγλωττία οὔτε ἡ πολλή λεγομένη θύραθεν γνώση και σοφία οὔτε ειδικά διπλώματα οὔτε ἄλλα προσόντα. Ἔχεις φλόγα στην καρδιά σου; Πιστεύεις στον Θεό; Τόν ἀγαπᾶς; Τόν γνωρίζεις τόν Θεό; Ἔχεις ἐμπειρία ἀπό τόν Θεό; Τότε άρχισε να ὁμιλεῖς. Αὐτὸ ποὺ θὰ λὲς θὰ πιάνει στις καρδιές, γιατί είναι καρπός τῆς πίστεως, τῆς ἀγάπης καί τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ. (Πρβλ. άγ. Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, Απολογητικά, Λόγος Β΄, ΟΑ΄, PG 35, 480BC: «Καθαρθήναι δεῖ πρώτον, εἶτα καθάραι· σοφισθῆναι, καὶ οὕτω σοφίσαι· γενέσθαι φῶς, καὶ φωτίσαι· ἐγγίσαι Θεῷ, καὶ προσαγαγεῖν ἄλλους· ἁγιασθῆναι, καὶ ἁγιάσαι· χειραγωγῆσαι μετά χειρών, συμβουλεύσαι μετά συνέσεως».)

   Ακόμα –παράξενο!– οὔτε υλικά πράγματα χρειάζονται. Σήμερα, ξέρετε, όταν μιλάμε για ἱεραποστολή, όλο μιλάμε για χρήματα. Ἔχουμε χρήματα; Αγαπητοί μου, τα υλικά πράγματα καί τά χρήματα δεν χρειάζονται γιά τήν ἐπιτυχία τῆς ἱεραποστολῆς.

   Θὰ μοῦ πεῖτε ὅτι εἶμαι ουτοπιστής, ὅτι εἶμαι ἐκτός πραγματικότητος. Αλλά μιά γυναίκα, στούς πρωτοχριστιανικούς χρόνους, εκχριστιάνισε ένα μεγάλο μέρος τοῦ ἐσωτερικοῦ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, μέ τί λέτε; μ' ἕναν σταυρό από κληματόβεργες! (Η αγία Νίνα ή Ιεραπόστολος (3ος/4ος μ.Χ. αι.), ἐξαδέλφη τοῦ ἀγ. Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου, καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια τῆς Καππαδοκίας. Προσευχόταν στην Υπεραγία Θεοτόκο νά τήν ἀξιώσει να προσκυνήσει τον άρραφο χιτῶνα τοῦ Κυρίου. Η Θεοτόκος, εισακούοντάς την, τῆς ἔδωσε στο χέρι έναν σταυρό από κληματόβεργες, ὡς προστασία από ορατούς καί ἀόρατους εχθρούς, λέγοντάς της να πάει στη Γεωργία να κηρύξει το Ευαγγέλιο. Η Αγία, ὅταν ξύπνησε, είδε να κρατά στο χέρι της τόν σταυρό –ὁ ὁποῖος φυλάσσεται επαργυρωμένος μέχρι σήμερα στον Ναό τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, στην Τιφλίδα της Γεωργίας. Με την βοήθεια αὐτοῦ τοῦ σταυροῦ, ἡ Ἁγία κήρυξε το Ευαγγέλιο. Επίσης βρήκε τον άγραφο χιτῶνα τοῦ Κυρίου. Έκανε θαύματα πολλά· πίστεψε ἀκόμα καὶ ὁ εἰδωλολάτρης βασιλιάς Μίριαν ἀπό θαῦμα ποὺ ἔκανε και στον ίδιο, ο οποίος, μαζί με την αγία ζήτησε ἀπό τόν μέγα Κωνσταντίνο ορθόδοξους ιερείς να πάνε στη Γεωργία και να βαπτίσουν ὅλον τὸν λαό στους ποταμούς Κούρα και Αράγβι και να θεμελιώσουν την τοπική Εκκλησία.) Τίποτε ἄλλο δέν εἶχε. Τίποτε! Αλλά καί οἱ ἀπόστολοι κατέκτησαν τον κόσμο με την πτωχεία τους καί τήν ἀσημότητά τους. Τί εἶχαν οι απόστολοι; Εἶχαν υλικά μέσα; εἶχαν συντάξεις; εἶχαν ασφαλίσεις; χρήματα; πιστώσεις; επιχορηγήσεις; Τί εἶχαν οἱ ἀπόστολοι. Τίποτα δεν εἶχαν! Στο βάθος λοιπόν ούτε υλικά πράγματα χρειαζόμαστε.

   Γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος γιά τό πῶς οἱ ἴδιοι βίωναν τήν ἱεραποστολή: «Διὰ δόξης καὶ ἀτιμίας διὰ δυσφημίας καὶ εὐφημίας, ὡς πλάνοι καὶ ἀληθεῖς, ὡς ἀγνοούμενοι καὶ ἐπιγινωσκόμενοι, ὡς ἀποθνήσκοντες, καὶ ἰδοὺ ζῶμεν, ὡς παιδευόμενοι καὶ μὴ θανατούμενοι, ὡς λυπούμενοι ἀεὶ δὲ χαίροντες, ὡς πτωχοί πολλοὺς δὲ πλουτίζοντες, ὡς μηδὲν ἔχοντες καὶ πάντα κατέχοντες.» (Β΄ Κορ. 6, 8-10.).

Εἶναι χαρακτηριστικό, ακόμη, ὅτι ὁ Κύριος, ἀπευθυνόμενος πρός τόν ἐπίσκοπο τῆς Φιλαδελφείας, του ὑπενθυμίζει καί τοῦ λέει: «ότι μικρὰν ἔχεις δύναμιν, καὶ ἐτήρησάς μου τὸν λόγον καὶ οὐκ ἠρνήσω τὸ ὄνομά μου» (Αποκ. 3, 8). Ποιά εἶναι αὐτή ἡ μικρά δύναμις;

   Εἶναι πιθανόν να αναφέρεται στον μικρό αριθμό τῶν πιστῶν τῆς Ἐκκλησίας της Φιλαδελφείας  –διότι ήταν άσημη Ἐκκλησία, από πλευρᾶς ἐξωτερικῆς ἐμφανίσεως– εἴτε στην μετριότητα τῶν οἰκονομικῶν μέσων τῆς Ἐκκλησίας τῆς Φιλαδελφείας, εἴτε στα εξωτερικά προσόντα καί προτερήματα τοῦ ἐπισκόπου –όπως εἶναι ἡ σωματική αντοχή, ὅπως εἶναι ἡ εὐγλωττία– εἴτε μάλλον ἀναφέρεται σέ ὅλα αὐτά. Μάλλον σέ ὅλα αὐτά.

   Εἴδατε; «ὅτι μικρὰν ἔχεις δύναμιν, καὶ ετήρησάς μου τὸν λόγον καὶ οὐκ ἠρνήσω τὸ ὄνομά μου»! Ποιόν «λόγον»; Ὅτι ἄσκησες ἱεραποστολή! Εγώ σοῦ ἄνοιξα πόρτα, ἐσύ άσκησες τήν ἱεραποστολή, καί δέν ἀρνήθηκες τό ὄνομά μου, αλλά το διδάσκεις, τό κηρύσσεις, τό ὁμολογεῖς.

   Πολλές φορές ὁ Κύριος δίνει μικρή κατά κόσμον δύναμη –ὅπως εἶναι οἱ γνώσεις, οἱ ρητορίες καί λοιπά– ὥστε οἱ ἐπιτυχίες του κηρύγματος τοῦ Χριστοῦ νὰ μήν εἶναι ἐπιτυχίες κατά κόσμον, ἀλλά νά εἶναι ἐπιτυχίες κατά Χριστόν. («Τῇ προθέσει γὰρ ἀρκοῦμαι, καὶ οὐκ ἀπαιτῶ τὰ ὑπὲρ δύναμιν.» (Ανδρέας, σ. 215D). Ὅσοι άδρανοῦν καί δέν ἐργάζονται μέ ἅγιο ζήλο για την επέκταση τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ, άς μή δικαιολογοῦνται ὅτι δέν ἔχουν τα μέσα καί τίς ἱκανότητες. Η θεία Χάρις «θεραπεύει τα ασθενή» και «αναπληροῖ τὰ ἐλλείποντα», ὁ δέ Θεός ἀμείβει με γενναιοδωρία την πρόθεσή τους (Ν. Βασιλειάδη, Αποκάλυψις τοῦ Ἰωάννου, ἐκδ. Ὁ Σωτήρ, Αθήνα 2013, σ. 146-147))

   Ὁ ἀπόστολος Παῦλος χαρακτηρίζει τόν ἑαυτό του ἰδιώτη, δηλαδή ἀγράμματο, λέγοντας: «εἰ δὲ καὶ ἰδιώτης τῷ λόγῳ...» (Β΄ Κορ. 11, 6.). Ερμηνεύει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: Ὁ Παῦλος ἰδιώτης; ἀγράμματος;..(Περὶ Ἱερωσύνης, Λόγος Δ΄, PG 48, 659-672, PG 60, 394, κ.ά.)

   Γράφει στην Α΄ Προς Κορινθίους: «Καγὼ ἐλθὼν πρὸς ὑμᾶς, ἀδελφοί, –λέει στους Κορινθίους– ἦλθον οὐ καθ' ὑπεροχὴν λόγου ἡ σοφίας», να σας μιλήσω ὅμορφα, με υψηλή ρητορία και σοφία ανθρώπινη, «καταγέλλων ὑμῖν τὸ μαρτύριον τοῦ Θεοῦ ... καὶ ἐγὼ ἐν ἀσθενείᾳ καὶ ἐν φόβῳ καὶ ἐν τρόμῳ πολλῷ ἐγενόμην πρὸς ὑμᾶς, καὶ ὁ λόγος μου καὶ τὸ κήρυγμά μου οὐκ ἐν πειθοῖς ἀνθρωπίνης σοφίας λόγοις, ἀλλ' ἐν ἀποδείξει Πνεύματος καὶ δυνάμεως.» (Α΄ Κορ. 2, 1-5.), καί ὁ λόγος μου και το κήρυγμά μου δέν ἔγιναν με πειστικούς λόγους ανθρώπινης σοφίας, ἀλλά μέ πειθώ Πνεύματος καί δυνάμεως. Ορίστε!

   Ακόμη πρέπει να σημειωθεῖ ὅτι τίς εὐκαιρίες τις δίνει μόνο ὁ Θεός. «Ἰδοὺ δέδωκα ἐνώπιόν σου θύραν ἀνεωγμένην»· ἐγώ ἔδωσα σ᾿ ἐσένα θύρα ανοιγμένη. Δέν τήν ἄνοιξες εσύ· εγώ την άνοιξα την πόρτα, λέει ὁ Κύριος. Ἐμεῖς δὲν ἔχουμε παρά να ανακαλύπτουμε τις ευκαιρίες αὐτές καί νά τίς ἐκμεταλλευόμαστε.

   Αν, ἀκόμη, στο ἱεραποστολικό μας έργο παρουσιάζονται δυσκολίες –που οπωσδήποτε θα παρουσιάζονται· εἶναι ἕνα στοιχείο γνησιότητος τοῦ ἱεραποστολικοῦ ἔργου να παρουσιάζονται δυσκολίες–, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι «οὐδεὶς δύναται κλεῖσαι αὐτήν». Το εἶπε ὁ Κύριος· δέν μπορεῖ νὰ κλείσει κανένας την πόρτα. Οἱ δυσκολίες, δυσκολίες· αλλά κανείς δέν μπορεῖ να κλείσει την πόρτα, διότι ὁ Χριστός είναι «ὁ ἔχων τὴν κλεῖν τοῦ Δαυΐδ, ὁ ἀνοίγων καὶ οὐδεὶς κλείσει, καὶ κλείων καὶ οὐδεὶς ἀνοίξει».

   Ακόμη, ἄν πιέζουν το στήθος τοῦ πιστοῦ ὁ ὄγκος τοῦ κακοῦ καί τῆς ἀπιστίας καί τῆς ἀρνήσεως –όπως στήν ἐποχή μας– δέν ἔχει παρά να μελετήσει αὐτό πού συνέβη στόν ἀπόστολο Παῦλο ὅταν ἐπισκέφθηκε την Κόρινθο, που τρόμαξε από τη διαφθορά της –τότε, στα μισά του 1ου αιώνος, το 51 μ.Χ.– τρόμαξε ἀπό τή διαφθορά τῆς Κορίνθου, τῆς ἀπόλυτα πορνικῆς αὐτῆς πόλεως, καί εἶπε: Πώ πώ! Να φύγω, να φύγω, να φύγω! Ἀλλὰ ἐμφανίζεται ὁ Κύριος καί λέει τοῦ Παύλου: «Μὴ φοβοῦ, ἀλλὰ λάλει καὶ μὴ σιωπήσης, διότι λαὸς ἐστί μοι πολὺς ἐν τῇ πόλει ταύτῃ.» (Πράξ. 18, 9-10.). Κι έμεινε ὁ ἀπόστολος Παῦλος δεκαοκτώ μήνες κηρύσσοντας τον Χριστό στην Κόρινθο.

   Επίσης, ὁ προφήτης Ηλίας, αγαπητοί μου, παραπονιόταν ὅτι ἔμεινε «μονώτατος» (Γ' Βασ. 18, 22. 19, 10· 14.), ενώ ένα πλήθος λαου, ἑπτά χιλιάδες άνδρες, δεν είχαν κάμψει γόνυ στον Βάαλ, καί ἔμειναν πιστοί στόν ἀληθινό Θεό. (Βλ. Γ' Βασ. 19, 14-18. Ρωμ. 11, 4.)

   Ποτέ λοιπόν δέν πρέπει να καταλάβει ή απογοήτευση τήν ψυχή μας.

   Ἴσως νά πεῖ κάποιος: Χαμένος κόπος... Χαμένος! Νά, είπα, είπα... Δεν βλέπεις τώρα τι κάνουν;

   Θα είχα πολλές προσωπικές ιστορίες νά σᾶς πῶ, ἀλλά ἀρκοῦμαι σ' αυτό που λέγει ὁ ἱερός Χρυσόστομος; Ἴσως μοῦ πεῖς –λέει– ὅτι αὐτός πού ἄκουγε χθές το κήρυγμά σου, τώρα το βράδυ εἶναι στὸ ἀπέναντι καπηλειό και πίνει κρασί. Και τί κατάφερες; Θά σοῦ ἀπαντήσω. Ναί, εἶναι στο καπηλειό καί πίνει κρασί· ἀλλά δέν τό πίνει ὅπως θά τό ἔπινε ἂν δὲν ἄκουγε τό κήρυγμά μου. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι πίνει το κρασί, αλλά και τον τρώει ὁ λόγος ο δικός μου. Αὐτά πού τοῦ εἶπα τον βασανίζουν, καί αυτά μπορούν να γίνουν αιτία να επιστρέψει. («... Εἰ γὰρ καὶ εἰσῆλθον εἰς καπηλεῖον, ἀλλ' οὐ μετὰ τῆς αὐτῆς αναισχυντίας εἰσῆλθον, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῆς τραπέζης πολλάκις τῶν ἡμετέρων εμνήσθησαν λόγων, τῆς ἐπιτιμήσεως τῆς ἐπιπλήξεως καὶ μνησθέντες ησχύνθησαν, ἠρυθρίασαν κατὰ διάνοιαν οὐ μετὰ τοσαύτης ιταμότητος τὰ εἰωθότα ἔπραξαν. » (Κατὰ μεθυόντων, καὶ περὶ τῶν εἰς καπηλεῖα εἰσιόντων... PG 48, 964-965))

   Ἐν τούτοις, ἀγαπητοί μου, το αποτέλεσμα του κόπου μας μπορεί να το δούμε σε τόπο και χρόνο απροσδόκητο. Σᾶς εἶπα, θα είχα πολλές ιστορίες να σας διηγηθῶ· ὅμως δέν μᾶς παίρνει ὁ χρόνος.

   Αλλά μην ξεχνάμε ὅτι δέν σταλθήκαμε για να θερίσουμε, αλλά για να σπείρουμε. Ὁ ἱεραπόστολος δεν θερίζει· ὁ Θεός θερίζει. Ἐμεῖς θα σπείρουμε, ἐμεῖς θά μιλήσουμε· το παρακάτω ὁ Θεός θα κάνει. Θα θερίσει ὁ Θεός ἐν ἡμέρᾳ Κρίσεως. Αὐτό εἶναι δικό του θέμα· δέν είναι δικό μας. (Βλ. Ματθ. 13, 30. Αποκ. 14, 15. Ἰωάν, 4, 30-37. Α' Κορ. 3, 6-8.)

   Στίς ἀντιξοότητες, τέλος, πρέπει νὰ ἀκοῦμε τή βεβαίωση τοῦ Κυρίου πρός τόν ἀπόστολο Παύλο, όταν βρισκόταν στην Κόρινθο και αντιμετώπιζε δυσκολίες: «Μὴ φοβοῦ ... διότι ἐγώ εἰμι μετὰ σοῦ» (Πράξ. 18, 9-10.). Μή φοβάσαι ἐγώ είμαι μαζί σου!

   Ἔτσι, ἀγαπητοί μου, ἂν ἀγαπᾶμε τον Κύριο και πιστεύουμε βαθειά σ' αὐτόν, ἐμεῖς πρῶτοι θα κινήσουμε να κάνουμε ἱεραποστολή, πριν προλάβει ὁ Κύριος νὰ μᾶς πεῖ πήγαινε ἐκεῖ καί πές ἐκεῖνο κι ἐκεῖνο, γιατί θὰ ἔχουμε φιλοτιμηθεῖ ἀπό τήν ἀγάπη μας πρός τόν Χριστό· ἐκεῖνος ποὺ ἀγαπᾶ εἶναι καί φιλότιμος άνθρωπος.

   Έτσι λοιπόν θα σπεύσουμε φιλοτιμούμενοι να μιλήσουμε για τον Χριστό, νὰ τὸν κηρύξουμε παντού· στό σπίτι μας, στον δρόμο, στο λεωφορείο, στην εργασία, στην εξοχή, παντού! εὐκαίρως-ακαίρως.  (Βλ. Β' Τιμ. 4, 2.) Ἡ ἱεραποστολή μας θὰ εἶναι ἡ καλύτερη έκφραση τῆς ἀγάπης μας προς Ἐκεῖνον καὶ τὴν Ἐκκλησία του.

   Κυριακή, 12 Απριλίου 1981

21η ομιλία στην κατηγορία « Ἱερά Ἀποκάλυψις ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἱερά Ἀποκάλυψις " εδώ ⬇️

https://arnion.gr/index.php/kainh-diauhkh/iera-apokalycis
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_80.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://drive.google.com/file/d/1A9Q7I5lLBiBm6AUhfYsXAdHckIBgYe7j/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%99%CE%B5%CF%81%CE%AC%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%88%CE%B9%CF%82.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ 5η Ἐπιστολή πρός Σάρδεις. Ἡ ἔννοια τῆς πληρώσεως τῶν ἔργων.

†.Οὐ γὰρ εὕρηκά σου τὰ ἔργα πεπληρωμένα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ μου.» (Αποκ. 3, 2)

   Συνεχίζει, ἀγαπητοί μου, ὁ Κύριος νά ὁμιλεῖ διά τῆς ἐπιστολῆς πρός τόν ἐπίσκοπο τῶν Σάρδεων. Καί ἀφοῦ τοῦ ἀναφέρει ὅτι φαίνεται πώς ἔχει ζωή, ὅμως εἶναι νεκρός στην πραγματικότητα, συμπληρώνει καί τό αἰτιολογεῖ λέγοντάς του: διότι δέν βρῆκα τά ἔργα σου νά εἶναι πεπληρωμένα, δηλαδή γεμᾶτα, τέλεια, ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ μου.

   Αὐτή εἶναι μία πραγματικότητα, τήν ὁποία πρέπει να προσέξουμε. Ἴσως τά ἔργα μας –ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι ἔχουμε κάποιες προϋποθέσεις εὐσεβείας– να φαίνονται ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων ὡς ἀρκετά καί πλούσια· αλλά αυτό μόνο μπροστά στα μάτια τῶν ἀνθρώπων, γιατί αὐτή ἡ πλήρωση ἔργων κρίνεται μόνο από τόν Θεό.

   Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι ὁ Κύριος ζητᾶ αὐτή τήν πληρότητα. Ὅπως λέει καί ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας, «οὐ γὰρ ἡ ἀρχὴ τῶν ἀγαθῶν ἔργων στεφανοῖ τὸν ἐργάτην, ἀλλὰ τὸ πλήρωμα» (PG 106, 244C.). Δεν είναι η αρχή των αγαθῶν ἔργων που στεφανώνει τόν ἐργάτη τοῦ ἀγαθοῦ, αλλά ή ολοκλήρωση τῶν ἔργων, ή πληρότητα τῶν ἔργων. Ποῦ εἶναι ἐκεῖνοι που νομίζουν ὅτι θὰ σωθοῦν χωρίς αὐτήν τήν πληρότητα, με το να μένουν σε μία ή δύο ἐντολές, καί νά περιφρονοῦν τίς ὑπόλοιπες; (Βλ. Γαλ. 3, 10. Ἰακ. 2, 10. Πρβλ. Δευτ. 26, 16. Ματθ. 5, 17-20.)

   Ποιά εἶναι ὅμως ἐκεῖνα τὰ ἔργα για τά ὁποῖα ζητά τήν πληρότητα ὁ Κύριος; Είναι ένας ολόκληρος τρόπος ζωῆς, συμπεριφορᾶς καί πολιτείας. Δεν μπορούμε να ποῦμε ὅτι τηροῦμε αὐτήν, τήν άλφα ή βῆτα ἐντολή. Μή ξεχνάμε ὅτι ἡ τήρηση ὅλων τῶν ἐντολῶν δημιουργεί μία νοοτροπία, έναν τρόπο τοῦ σκέπτεσθαι, μία πληρότητα προσωπικότητος. Ένας άνθρωπος πού πληροί τις ἐντολές τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁλοκληρωμένος. Λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «ἵνα ἄρτιος ἡ ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος» (Β' Τιμ. 3, 17.). Καί κάπου ἀλλοῦ λέει ὁ ἀπόστολος Ιάκωβος: «ἐν μηδενὶ λειπόμενοι» (Ἰακ. 1, 4,). Να μήν ὑπολειπόμαστε σε τίποτα· νά μήν ὑστεροῦμε σε κάτι. Μή λέμε ὅτι αὐτός ἔχει αὐτά τά καλά, αλλά ἔχει ἐκεῖνο τό κουσούρι. Δεν πρέπει να το λέμε αυτό.

   Μένουμε πολλές φορές ἱκανοποιημένοι, καί μάλιστα κατά έναν περίεργο, πολύ περίεργο και παράλογο τρόπο, μέ τό νά ἔχουμε ἕνα κουσούρι, γιά τό ὁποῖο οἱ ἄνθρωποι κάποτε μπορεῖ νά μᾶς ἐπαινοῦν, ἢ ἐμεῖς νά αἰσθανόμαστε κάποια καύχηση γιά τό κουσούρι μας! Καλός άνθρωπος, λένε, αλλά το πίνει λίγο το κρασί... το πίνει! Καί αὐτός πού πίνει κρασί –ἐνῶ εἶναι πάθος ο αλκοολισμός, φοβερό πάθος–  καυχιέται! δέν τόν πειράζει! Καί ἄλλα πολλά υπάρχουν, τα οποία δυστυχώς οἱ ἄνθρωποι, ἐπαναλαμβάνω, θεωρούν και σαν καύχημά τους. (Βλ. Φιλιπ. 3, 19. Ιακ. 4, 16.)

   Αλλά σᾶς εἶπα ὅτι ἡ συνισταμένη ὅλων τῶν ἐντολῶν, ὅταν αὐτές ἐφαρμόζονται, δημιουργοῦν ἕναν τρόπο τοῦ σκέπτεσθαι, ἕναν τρόπο τοῦ πολιτεύεσθαι. Το πῶς πολιτεύομαι, τό πῶς περπατάω, τό πῶς κινούμαι, τό πῶς μιλάω, τό πώς σκέπτομαι, ὅλα αὐτά δείχνουν ἄν ἔχω μία πληρότητα ἔργων ἤ ὄχι.

   Ακόμα, πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι αὐτή ἡ πληρότητα δέν εἶναι μόνο πλάτους· είναι και βάθους. Δέν εἶναι μόνο να τηρήσω τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ σ' ἕνα πλάτος, σε μιά έκταση, αλλά πρέπει να τις τηρήσω καί σέ ἕνα βάθος. Ἡ κάθε εντολή –επιτρέψτε μου να πῶ, πιστέψτε με!– ἔχει ἕνα ἀπύθμενο βάθος· καί δέν μποροῦμε να ποῦμε γιά μία ἐντολή ὅτι τήν ἐξαντλήσαμε, ὅτι τήν ἐφαρμόσαμε. Ποτέ μην ποῦμε ὅτι ἐφαρμόσαμε την αλφα ἢ τή βῆτα ἐντολή. Ποτέ.

   Μήν πεῖς, για παράδειγμα, ὅτι ἐξάντλησες τήν ἐντολή τῆς ἀργίας τῆς ἑβδόμης ημέρας, μὲ τὸ νὰ μὴν ἐργάζεσαι· ἔχει βάθος αὐτή ἡ ἐντολή! Δέν εἶναι μόνο το τί δέν κάνεις μέσα σ' αυτή τήν ἡμέρα, ἀλλά καί τό τί κάνεις. Κι ακόμη τό πῶς εἶναι ἡ λατρεία σου προς τον Θεό, σε ποιόν βαθμό έχει φτάσει αὐτή ἡ λατρεία σου. Φτάνεις νά ἔχεις μυστικιστική ζωή; Φτάνεις νὰ ἔχεις μία ὅραση Θεοῦ; Ἐάν φτάνεις, τότε θὰ ἔπρεπε ἐσύ να μοῦ πεῖς, ἀδελφέ μου, ὅτι ἀκόμα είσαι στην επιφάνεια και όχι στο βάθος της εντολής. Αλλά συνήθως μιλάνε για βάθος μόνο ἐκεῖνοι πού δέν ὑποπτεύονται τό βάθος, μόνο ἐκεῖνοι που μένουν στήν ἐπιφάνεια.

   Συνεπῶς ἡ πληρότητα ἔργων κατά βάθος και κατά πλάτος ισοδυναμεί με την αναγέννηση. Δηλαδή ή έννοια τοῦ χωρίου «οὐ γὰρ εὕρηκά σου τὰ ἔργα πεπληρωμένα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ μου» εἶναι ἡ ἑξῆς: Ακόμα δέν ἔχεις ἀναγεννηθεῖ! Εἶναι μία μελαγχολική παρατήρηση.

   «Μνημόνευε οὖν πὼς εἴληφας καὶ ἤκουσας» (Αποκ. 3, 3.). Να θυμᾶσαι λοιπόν πῶς πῆρες καί πῶς ἄκουσες.

   Θυμήσου! Εἶναι ἀφυπνιστικό. Ἔρχεται να τραντάξει, ἔρχεται να ξυπνήσει. Η ανάμνηση του παρελθόντος εἶναι πάντοτε ἕνας ἔλεγχος αυστηρός γιά μᾶς, ἀλλά τόσο ἀναγκαῖος να υπάρχει στη ζωή μας.

   Βλέπουμε τον Αβραάμ, στην παραβολή του πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου, ὅπως ὁ Κύριος οικοδομεί την παραβολή, νά ἀπευθύνει στον πλούσιο αὐτό τό ἀφυπνιστικό μνήσθητι. Αλλά, αλλοίμονο, ἐκεῖ ὄχι γιά ἐπανόρθωση, γιατί εἶναι πλέον πολύ αργά, αλλά γιά περισσότερο βασανισμό. Τί τοῦ λέει; Θυμήσου ότι εσύ στη ζωή σου ἀπέλαβες τὰ ἀγαθά σου. (Λουκά 16, 25.) Φοβερό αυτό· θυμήσου!

   Ἡ μνήμη προκαλεῖ ἤ τήν ἐπανόρθωση ἤ τήν κόλαση. Αν πρέπει να θυμόμαστε, καί δέν εἶναι αργά, τότε αὐτό μᾶς ἐπαναφέρει, μᾶς ἐπανορθώνει· ἐάν πρέπει να θυμόμαστε, αλλά δεν μπορούμε να διορθώσουμε, αὐτό μᾶς εἶναι κόλαση. Και μην ξεχνάτε ότι και στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ὑπάρχει ἡ μνήμη· αλλά και στην Κόλαση ὑπάρχει ἡ μνήμη, καί μάλιστα μία μνήμη πού δέν γερνᾶ καί δέν ξεχνᾶ.

   Στην παρούσα ζωή θυμόμαστε και ξεχνάμε· ὅσο περνᾶ δέ ἡ ἡλικία μας, τόσο πιο πολύ ξεχνάμε. Αλλά καί νέοι νά εἴμαστε, ὅλα τά πεπραγμένα μας, κάθε μέρα, κάθε ὥρα, κάθε λεπτό, δέν εἶναι μπροστά μας· ἡ μνήμη μας είναι περιορισμένη. Αλλά ἐκεῖ... –ω, ἐκεῖ!– ἐκεῖ θά δέν ὑπάρχει περιορισμός στη μνήμη· ἐκεῖ θά ὑπάρχει ολοζώντανη ἡ μνήμη, θά εἶναι μπροστά μας και θά εἶναι μπροστά μας γιά νά μᾶς βασανίζει! Διότι, ὅπως το καταλαβαίνετε, ἀγαπητοί, δεν νοεῖται ἡ κόλαση χωρίς την μνήμη. Ἂν ἔλειπε ή μνήμη, θα μπορούσε να πεῖ ὁ τιμωρούμενος, ο βασανιζόμενος, γιατί τιμωρούμαι; Ὅταν ὅμως ἔχει μπροστά του τη φοβερή μνήμη τῶν πεπραγμένων του, τότε ἐξηγεῖ τό γιατί τιμωρεῖται.

   Ὁ Κύριος πολλές φορές ἔλεγε, στά εὐαγγέλια, τό «μνημονεύετε» (Βλ. Ματθ. 16, 9. Μάρκ. 8, 18. Λουκά 17, 32. Ἰωάν. 15, 20.), να θυμάστε. Καὶ ἔθεσε μάλιστα αυτό το μυστήριο τῆς θείας Ευχαριστίας ὡς ἀνάμνηση του προσώπου του καί τῶν παθημάτων του, ὅταν εἶπε «τοῦτο ποιείτε –το μυστήριο τῆς θείας Ευχαριστίας– εἰς τὴν ἐμὴν ἀνάμνησιν» (Λουκά 22, 19.), για να με θυμόσαστε.

   Όχι βεβαίως ὅτι αὐτό τό Μυστήριο εἶναι ἁπλῶς ἕνα σουβενίρ! Προσέξτε ἐδῶ. Δεν είναι ἕνα σουβενίρ, μία ἀνάμνηση, ἕνα θυμητικό, ενθύμιο, ὅπως παίρνουμε ἕνα αντικείμενο από κάποιον φίλο, καί λέμε το έχω για σουβενίρ, τό ἔχω για ενθύμιο· το Μυστήριο αυτό δεν εἶναι ἐνθύμιο αλλά είναι μνήμη! Καί είναι μνήμη γιατί εἶναι παρών αὐτός ὁ Κύριος, ὁ Ἄρτος καί ὁ Οίνος, το Σώμα του και το Αίμα του, πραγματική παρουσία, και συνεπώς είναι μία μνήμη τοῦ προσώπου του. (Στήν Ὀρθόδοξη Εκκλησία ή ανάμνηση αυτή δεν είναι μία νοητική ή ψυχολογική ενέργεια, αλλά ἔχει διάσταση λειτουργική, γιατί ζοῦμε ἐν μυστηρίῳ ἐδῶ καί τώρα τό γεγονός πού ἔγινε τότε στον Γολγοθά, ἀφοῦ ὁ Χριστός είναι το διαχρονικά εσφαγμένον αρνίον «από καταβολής κόσμου» (Αποκ. 13, 8). Ο Κύριος, ἂν καὶ «ἅπαξ ἑαυτὸν προσάξας ὡς προσφορὰν Πατρὶ τῷ ἰδίῳ», εἶναι πάντοτε ἐσθιόμενος» και «ἀεὶ σφαγιάζεται, ἁγιάζων τοὺς μετέχοντας» (Ακολουθία Θ. Μεταλήψεως). Βλ. π. Αθ. Μυτιληναίου, Η Αποκάλυψις, Τόμ. Α΄, Ομιλία 2η, Στόμιον 2023, υποσ. 26. https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_912.html?m=1 )

   Βλέπει δηλαδή κανείς στη μνήμη μια τεράστια δύναμη. Η μνήμη συνδέει το παρόν με το παρελθόν αδιάκοπα. Γι' αὐτὸ ὁ ἐπίσκοπος τῆς πόλεως τῶν Σάρδεων καλεῖται ἐδῶ νὰ θυμηθεί «πῶς είληφε καὶ ἤκουσε», τί; τὸ Εὐαγγέλιο». «Πῶς είληφε (είναι Παρακείμενος του λαμβάνω) καὶ ἤκουσε» πῶς πῆρε καί πῶς ἄκουσε. Δηλαδή να θυμηθεῖ ὁ ἐπίσκοπος τῶν Σάρδεων πως κατηχήθηκε, πῶς ἔγινε Χριστιανός, πώς μπήκε στη ζωή του τὸ Εὐαγγέλιο, ἀλλά τό ἄφησε νά ἀτονίσει, μέ ἀποτέλεσμα να νεκρωθεί ή ζωή του.

   «Καὶ τήρει καὶ μετανόησον.» (Αποκ. 3, 3.)

   Σε κάθε επιστολή του ὁ Κύριος, ὅταν ἔχει κάτι νά παρατηρήσει, ὡς μόνη οδό θεραπείας καί ἀνορθώσεως θεωρεῖ πάντοτε τήν μετάνοια.

   Αὐτό τό «μετανόησον» είναι στερεότυπο σε όλες τῆς ἐπιστολές. Υπογραμμίζω: εἶναι στερεότυπο. Καί το υπογραμμίζω γιατί παρακάτω θά σᾶς πῶ κάτι, καί να το θυμάστε. Στερεοτύπως ὁ Κύριος λέει «μετανόησον», σὲ ὅλες τίς ἐπιστολές!

   Μπορούμε να πούμε ένα ολόκληρη ή χριστιανική ζωή είναι μία διαρκής μετάνοια, μία διαρκής επιστοφή στον Θεό.

   Ὅλα τὰ ἔργα μας πρός τόν ἑαυτό μας και πρός τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους πρέπει να τα διακρίνει, σε τελευταία ανάλυση, ή μετάνοια· αλλιώτικα, είναι απαράδεκτα από τόν Θεό. Το ακούσατε αυτός. Είτε στις σχέσεις μας μέ τόν ἑαυτό μας καί με τους άλλους ανθρώπους καί μέ τόν Θεό δὲν ὑπάρχει ἡ σφραγίδα τῆς μετανοίας, τῆς παντοτινής, τῆς ἀείποτε μετανοίας, τότε τα ἔργα μας εἶναι ἀπαράδεκτα από τον Θεό.

   Η μετάνοια είναι μία διαρκής κατάσταση μέσα στη ζωή του πιστού, μέσα στην Εκκλησία, μέχρι που να φύγει ή τελευταία πνοή του. Μέχρι που να φύγει ή ψυχή καί νά χωριστεῖ ἀπό τό σῶμα, πρέπει να υπάρχει ἡ μετάνοια. (Κάποιος γέροντας που έμενε στο κελλί του ολομόναχος ἔκανε ἑξήντα χρόνια μοναχός χωρίς να σταματήσει ποτέ να κλαίει. Και ἔλεγε πάντα: "Τόν χρόνο τῆς ζωῆς μας μᾶς τὸν ἔχει δώσει ὁ Θεός για μετάνοια, και πολύ θά τόν ἀναζητήσουμε κάποτε"! (Το Γεροντικό, τ. Α΄, Το Περιβόλι τῆς Παναγίας, Θεσ/νίκη 2013, οι 309))

   Εἶναι ὅμως παρατηρημένο ότι πολλές φορές ή ποιμαντική δραστηριότητα τῆς Ἐκκλησίας μας δυστυχώς δεν απολήγει πάντοτε στη μετάνοια.

   Πρέπει νά σᾶς τὸ πῶ αὐτό, γιατί τα τελευταία χρόννια ἔχουμε δεχθεῖ ἐπιδράσεις από τη Δύση, κι από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία κι από τους Προτεστάντες (οἱ Προτεστάντες δέν εἶναι Ἐκκλησία), από τις προτεσταντικές κοινότητες καί παραφυάδες –κάπου πενήντα– πού δροῦν στήν Ἑλλάδα. Ἔχουμε ἀπό ἐκεῖ δεχθεῖ κάποιες ἐπιδράσεις.

   Ύστερα, μέ τά ταξίδια μας στο εξωτερικό, μέ τόν τρόπο πού βλέπουμε τους ξένους πού ἔρχονται στην Ελλάδα και λοιπά, που βλέπουμε τί πράττουν ἔξω οἱ Εὐρωπαῖοι καί οἱ Ἀμερικανοί, η Δύση, ὅλα αὐτά μας ἔχουν, τρόπον τινά, ἐντυπωσιάσει. Καί βλέπουμε ότι ἐκεῖ Χριστιανισμό ἐννοοῦν τό νά δημιουργήσουμε ἱδρύματα, οικοτροφεία, πνευματικά κέντρα, αἴθουσες, τοῦτα ἐκεῖνα, φιλανθρωπίες, κόμματα χριστιανικά, σοσιαλισμό, κέντρα ψυχαγωγίας... εἶναι αὐτά πού σᾶς ἔλεγα καί τήν περασμένη φορά.

   Μάλιστα, σέ ὅλη αὐτή τήν ἱστορία, –πού πάντα, ὅποιο γεγονός καί ἄν γίνει, πάντοτε λένε Ποῦ εἶναι ἡ Ἐκκλησία; Ποῦ εἶναι ἡ Ἐκκλησία να δώσει το παρών, Ἡ Ἐκκλησία απουσιάζει– σ' ὅλα αὐτά, ἀπό τά ὁποῖα εἴτε ἀπουσιάζει ἡ Ἐκκλησία, κατά τήν γνώμη τοῦ κόσμου, εἴτε εἶναι παροῦσα, σέ ὅλα αὐτά, ἀγαπητοί μου, δέν ὑπάρχει ἡ σφραγίδα τῆς μετανοίας! Το ξέρετε;

   Πάρτε για παράδειγμα, παρακαλώ, ἕνα οἰκοτροφεῖο πού μπορεῖ νά ὑπάρχει σε μία πόλη. Ἐκεῖ ἔχουμε τοὺς οἰκοτρόφους, να πηγαίνουν στο σχολεῖο, νά τούς προσέχουμε και λοιπά και λοιπά. Καλλιεργοῦμε ὅμως τήν μετάνοια στούς οἰκοτρόφους;

   Πάρτε τα κέντρα ψυχαγωγίας πού ἔχουν οἱ ἐνορίες, τά λεγόμενα πνευματικά κέντρα, πού ἐκεῖ θά πᾶνε τα παιδιά να παίξουν καί λοιπά. Ἴσως ἐκεῖ, μέ κάποιες πολιτιστικές εκδηλώσεις, να δημιουργούμε –αν δημιουργοῦμε!– κάποιες πολιτιστικές επιδράσεις στόν λαό μας, γιά νά μήν πάει το παιδί σέ βάναυσους τόπους ψυχαγωγίας, νά μήν πάει στα σφαιριστήρια, νά μήν πάει στα γήπεδα...

   Παρεξηγήθηκαν οἱ ποδοσφαιριστές πού σέ ἕνα βοήθημα Εξομολογήσεως ἔγραφε γιά τό ποδόσφαιρο, ὅτι τό γήπεδο είναι βάναυσος τόπος, καί ὅτι ἐκεῖ, ἰδίως οἱ νέοι, βαναυσοποιοῦνται. Παρεξηγήθηκαν! Αλλά ἔπρεπε νά ἔρθουν τα γεγονότα στο γήπεδο Καραϊσκάκη, γιά νά ἀποδειχθεῖ τί κανιβαλισμός υπάρχει μέσα στα γήπεδα αυτά! (Ήταν 8 Φεβρουαρίου του 1981, ὅταν σε έναν ποδοσφαιρικό ἀγώνα τοῦ Ὀλυμπιακού με την ΑΕΚ εἴκοσι ἕνας φίλαθλοι καταπατήθηκαν μεταξύ τους καί πενήντα τέσσερις τραυματίστηκαν.)

   Ἴσως λοιπόν να διοργανώνουμε αυτές τις πολιτιστικές εκδηλώσεις καί νά ἔχουμε κάποιες επιδράσεις στούς νέους μας, γιά νά μήν τρέχουν στα καφενεία, δηλαδή νά τούς κάνουμε προβολές κινηματογραφικές, να τους δείχνουμε σλάϊτς, ταινίες... Πραγματικά, όλα εἶναι ὡραῖα. Προσέξτε· ὅλα εἶναι πολύ ὡραῖα! Ρωτάμε ὅμως: αὐτά καλλιεργοῦν τή μετάνοια; Γιορτές κάνουμε, ποιήματα βάζουμε, χωρωδίες φτιάχνουμε... Ὡραῖα! Ξαναρωτῶ: αὐτά καλλιεργοῦν τή μετάνοια;

   Από τη στιγμή πού δέν δημιουργείται κλίμα μετανοίας μέ αὐτές τίς ἐκδηλώσεις, εἶναι ολοφάνερο και φωτεινότερο τοῦ ἡλίου ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι σέ σωστή πορεία· λοξοδρόμησε, παρεξέκλινε, δέχθηκε ἐπιδράσεις. Εἶναι αὐτές οἱ ἐπιδράσεις τῆς Δύσεως, πού παρέλκουν τη δική μας Ἐκκλησία –δυστυχῶς! Όμως δέν τό καταλαβαίνουμε.

   Σᾶς λέω τήν ἀλήθεια· μιά Ἐκκλησία πού διατηρεῖ τό πνεῦμα τῆς μετανοίας αδιάπτωτο καί τό ὑποβάλλει καί μέ τόν τρόπο αυτόν κερδίζονται οἱ ψυχές γιά τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, μόνο αὐτή ἡ Ἐκκλησία ἔχει σωστή πορεία. Πιστεύω ότι το ένστικτό σας, η διαίσθησή σας πρέπει νά ἀντιλαμβάνεται ποιό εἶναι σωστό.

   Ποιό τό ὄφελος, ἀγαπητοί μου, ὅταν ἔχω ὑποστεῖ πολιτιστική επίδραση επάνω μου καί εἶμαι ὁ ἐκλεπτισμένος ἄνθρωπος καί ὁ πολιτισμένος, ἀλλά δέν ἔχω μετάνοια; Απλώς ζω τη ζωή μου όμορφα, ευγενικά, πολιτισμένα. Στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μπαίνω; Δέν μπαίνω. Ἀφοῦ λοιπόν δέν μπαίνω, ἀπέτυχα, αστόχησα. Νά γιατί σᾶς εἶπα ὅτι μιά Εκκλησία πού δέν ὑποβάλλει καί δέν ὑποδεικνύει συνεχῶς τή μετάνοια, δέν βοηθάει στό νά σωθοῦν ἄνθρωποι.

   Ἀλλά θά μοῦ πεῖτε: Μά ὅλο γιά τήν μετάνοια θα μιλάμε;

   Μά αυτό εἶναι. Πέφτεις; πρέπει να μετανοεῖς. Θά σου μιλῶ πάντα γιά τή μετάνοια, ἀδελφέ μου, ὅπως μιλῶ καί στόν ἑαυτό μου, γιατί ἁμαρτάνουμε, πέφτουμε. Ἐάν μέ βεβαίωνες ὅτι δέν πέφτεις, αδελφέ μου, τότε βεβαίως δέν θά σοῦ μιλοῦσα πια γιά τή μετάνοια· αλλά ἀφοῦ πέφτουμε... Ποιός μπορεῖ νά καυχηθεῖ καί ποιός μπορεῖ νά ὑποστηρίξει ὅτι δέν πέφτει; Ε, πέφτουμε. Ἀφοῦ λοιπόν πέφτουμε, ἔχουμε ανάγκη καθημερινῆς μετανοίας, για να σωθοῦμε ἐννοεῖται.

   Ἄν ὅμως δέν σημειωθεῖ μετάνοια, τότε ὁ Κύριος ἔρχεται μέ μία ἀπειλή. Λέει λοιπόν στόν ἐπίσκοπο τῶν Σάρδεων: «ἐὰν οὖν μὴ γρηγορήσῃς», ἄν δέν ξυπνήσεις, «ἥξω ἐπὶ σὲ ὡς κλέπτης», θά ἔλθω σ' ἐσένα σάν κλέφτης, «καὶ οὐ μὴ γνώσῃ ποίαν ὥραν ἥξω ἐπὶ σέ» (Αποκ. 3, 3.), καί δέν θά ξέρεις ποιά ὥρα θά ἔλθω σ' εσένα.

   Θά ἔλθω σαν κλέφτης! Ἐδῶ ὁ Κύριος, ὅπως βλέπετε, ὀνομάζει τόν ἑαυτό του κλέφτη· εἶναι ἕνα ἀπό τά ὀνόματα τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστός ἔχει τό ὄνομα φῶς, ὁδός, ζωή, πύλη, ἀμνός... ἔχει πλῆθος ονομάτων! (Βλ. Ησ. 53, 7. Ματθ. 7, 13-14. Λουκά 13, 24. Ἰωάν. 1, 9· 29· 36. 3, 19. 8, 12. 9, 5. 12, 36. 14, 6.) Αν ψάξετε σε Καινή καί Παλαιά Διαθήκη, θά βρεῖτε πλῆθος ὀνομάτων. Ἔχει δεκάδες ονόματα, ἂν ὄχι έκατοντάδες. Ἄν ἔπρεπε νά βλέπουμε μέ τά μάτια πού ἔβλεπαν οἱ Πατέρες, θα βρίσκαμε εκατοντάδες ονόματα. Ένα λοιπόν ἀπό τά ὀνόματα τοῦ Χριστοῦ εἶναι καί αὐτό· κλέφτης! ἔρχομαι ὡς κλέπτης λέει.

   Στὰ εὐαγγέλια, κατά παρόμοιο τρόπο, ὁ Κύριος λέει ὅτι εἶναι κλέφτης. Φέρ' εἰπεῖν, στο Κατά Ματθαῖον, λέει: «Γρηγορεῖτε», μένετε ξύπνιοι, «ὅτι οὐκ οἴδατε», δέν γνωρίζετε, «ποίᾳ ὥρα ὁ Κύριος ὑμῶν ἔρχεται. Ἐκεῖνο δὲ γινώσκετε», αυτό να ξέρετε, «ὅτι εἰ ᾔδει ὁ οικοδεσπότης ποία φυλακῇ ὁ κλέπτης ἔρχεται», ἐάν γνώριζε ὁ νοικοκύρης ποιά ὥρα τῆς νυκτός ἔρχεται ὁ κλέπτης, «ἐγρηγόρησεν ἂν καὶ οὐκ ἂν εἴασε διορυγῆναι τὴν οἰκίαν αὐτοῦ», θά ἀγρυπνοῦσε, θά ἔμενε ξύπνιος, καί δέν θά ἄφηνε να τρυπηθεῖ ὁ τοῖχος του σπιτιοῦ του καί νά μπεῖ ὁ κλέφτης μέσα. «διὰ τοῦτο καὶ ὑμεῖς γίνεσθε ἕτοιμοι», γι' αυτό κι ἐσεῖς νά γίνεσθε ἔτοιμοι, «ὅτι ᾗ ὥρᾳ οὐ δοκεῖτε ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἔρχεται» (Ματθ. 24, 42-44,), γιατί τήν ὥρα πού δέν περιμένετε ἔρχεται ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου.

   Ὁ δέ ἀπόστολος Παῦλος, στην Α΄ Πρός Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολή του, σημειώνει: «ἡ ἡμέρα Κυρίου ὡς κλέπτης ἐν νυκτί», ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίου, ή Β΄ Παρουσία του, θά ἔλθει ξαφνικά, όπως ο κλέπτης τήν νύχτα, «ούτως ἔρχεται», ἔτσι ἔρχεται ὁ Χριστός. «Οταν γὰρ λέγωσιν, εἰρήνη καὶ ἀσφάλεια», διότι ὅταν λένε οἱ ἄνθρωποι ἔχουμε εἰρήνη, ἔχουμε ἀσφάλεια, εἴμαστε καλά θεμελιωμένοι, καλά ἀσφαλισμένοι, «τότε αἰφνίδιος αὐτοῖς ἐφίσταται ὄλεθρος, ὥσπερ ἡ ὠδὶν τῇ ἐν γαστρὶ ἐχούσῃ», ὅπως πιάνει ὁ πόνος τήν γυναίκα τήν εγκυμονοῦσα ξαφνικά, «καὶ οὐ μὴ ἐκφύγωσιν», δέν θά ξεφύγουν ἀπό τόν ὄλεθρο, «ὑμεῖς δέ, ἀδελφοί, οὐκ ἐστὲ ἐν σκότει, ἵνα ἡ ἡμέρα ὑμᾶς ὡς κλέπτης καταλάβη.» (Α' Θεσ. 5, 2-4.), σεῖς ὅμως δέν εἴσαστε στο σκοτάδι, γιά νά σᾶς πιάσει ἡ ἡμέρα τοῦ Κυρίου σαν κλέπτης την νύχτα· εἴσαστε στο φως.

   Σαφῶς λοιπόν ἐδῶ ὁ Κύριος ἐμφανίζεται ὡς «κλέπτης ἐν νυκτί». Αλλά για ποιούς; Γιά ἐκείνους –προσέξτε– πού οὔτε τόν πιστεύουν οὔτε τόν περιμένουν· ἤ, ἀκόμη, ἂν τόν περιμένουν, τον περιμένουν σέ ἕνα ἀπώτατο μέλλον, κατά τό «χρονίζει ὁ κύριός μου ἐλθεῖν» (Ματθ. 24, 48. Λουκά 12, 45.), πού λέει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος πάνω στο σημεῖο αὐτό. Γιά ἐκείνους λοιπόν πού δέν πιστεύουν στον Χριστό καί δέν τόν περιμένουν, ἤ τόν περιμένουν αλλά πολύ αργά, γι' αὐτούς ὁ Κύριος θά ἔλθει σαν κλέφτης.

   Γιά ἐκείνους ὅμως πού τόν περιμένουν μέ ἀγωνία, μᾶλλον ὁ Κύριος καθυστερεί. Προσέξτε: καθυστερεί! Γιατί; Διότι τόν περιμένουν με πόθο. Κύριε, πότε θα ἔλθεις; Καί κάθε ἡμέρα που περνάει: Πότε, Κύριε, θα ἔλθεις; Περνάει ὁ καιρός· πότε θά ἔλθεις; Γι' αὐτούς προφανῶς δέν εἶναι κλέφτης, ὡς «κλέπτης εν νυκτί»· γι' αὐτούς εἶναι ὁ καθυστερῶν.

   Κάποιοι κατηγοροῦν τόν Κύριο για βραδύτητα –εἶναι στή Β΄ ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Πέτρου. Ά, μπά λένε· τά πράγματα γίνονται όπως γινόντουσαν πάντα. Ποιός Κύριος θά ἔρθει... Ποιά Β' τοῦ Χριστοῦ Παρουσία... Δέν βαριέσαι... (Βλ. Β΄ Πέτρ. 3, 9. Βλ. Αμβ. 2, 3.) Καί θά ἔρθει γι' αυτούς ξαφνικά ἡ Ἡμέρα! Ἐνῶ ἐκεῖνοι πού ἀποδέχονται τον Κύριο, ὅπως σᾶς εἶπα, αὐτοί τόν αἰσθάνονται ὅτι ἀργεῖ.

   Ἡ ἀπειλή πού ἀναγγέλλεται στόν ἐπίσκοπο τῶν Σάρδεων εἶναι δηλωτική ὅτι ὁ ἐπίσκοπος δέν γρηγοροῦσε, δέν ἔμενε ξύπνιος, δέν ἀνέμενε με συνέπεια την ἔλευση τοῦ Χριστοῦ, ἀμελοῦσε τό ποιμαντικό του ἔργο. Ακούστε: ἀμελοῦσε τό ποιμαντικό του έργο! (Βλ. Ιερ. 31, 10.)

   Αὐτό ἀφορᾶ κι ἐσᾶς, ἀγαπητοί μου· ὄχι μόνο τούς ποιμένες, τούς ἱερεῖς καί τούς ἐπισκόπους. (Η θέση τῶν λαϊκῶν μέσα στὴν Ἐκκλησία εἶναι πολύ σημαντική, εἶναι ἐνεργητική καί ὄχι παθητική. Πολλές εἶναι οἱ ἀναφορές τοῦ Κυρίου μέσα στην Καινή Διαθήκη για τους πιστούς, τοὺς οποίους ονομάζει πρόβατα (κατά το Αρνίον, πού εἶναι ὁ ἴδιος), και μάλιστα λογικά (κατά τό Λόγος, πού εἶναι ὁ ἴδιος). Αρκετές φορές εἶχε ἐκφράσει τη λύπη του, ὅταν ἔβλεπε τα πρόβατα, ὡς μή ἔχοντα ποιμένα, «ἐκλελυμένα καί ἐρριμμένα», γι' αυτό καί προέτρεπε τούς μαθητές του να προσεύχονται στον Θεό όπως «ἐκβάλλῃ ἐργάτας» αξίους γιά τήν διακονία αυτή (Ματθ. 9, 36-37. Μάρκ. 6, 34). Είχε μιλήσει καί γιά τή σχέση τῶν προβάτων μέ τόν ποιμένα τους καί μάλιστα ἐπαινοῦσε τά πρόβατα ἐκεῖνα πού ἀκοῦνε μόνο τή φωνή τοῦ γνήσιου καί καλοῦ ποιμένα. Επίσης επικροτεί τήν ἀντίδρασή τους σε οποιονδήποτε ἀνάξιο καί ἀκατάλληλο ποιμένα, μισθωτό ή ψευδοποιμένα, καί δέν ἀκοῦνε τή φωνή του, ἀλλά φεύγουν μακρυά του (Ιωάν. 10, 1-5). Βλ. Παναγ. Τρεμπέλα. Οἱ λαϊκοί ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, ἐκδ. Ὁ Σωτήρ, Ἀθῆναι 1976.)

   Αὐτή ἡ ἀπειλή τοῦ Κυρίου εἶναι μιά ἀπειλή που πάντα στέκεται ἐναντίον τῶν ποιμένων, ιδιαίτερα στην ἐποχή μας, οἱ ὁποῖοι αἰσθάνονται κάπως ἔτσι, ότι Δέν βαριέσαι... δέν θά ἔλθει ὁ Κύριος.

   Θὰ μοῦ πεῖτε: Μπορεῖ νά ὑπάρχουν ποιμένες που να μην περιμένουν τόν Χριστό; οἱ ὁποῖοι οὔτε κἄν τόν πιστεύουν;

   Ἔτσι φαίνεται. Ἔτσι φαίνεται! Αλλιώτικα... –δέν ξέρω– αλλιώτικα δέν μποροῦν νά ἐξηγηθούν μερικά πράγματα. Δέν μποροῦν νά ἐξηγηθοῦν! Διότι, ὅταν ὑπάρχει μία άλφα ἢ βῆτα συμπεριφορά τόσο φοβερή, δέν ἐξηγεῖται ἀλλιῶς, παρά μόνο ὅτι ὁ ἄνθρωπος αὐτός, ὁ ποιμένας, δέν πιστεύει στη δεύτερη ἔλευση τοῦ Χριστοῦ! Τί λέω; οὔτε καν στο πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ! Φοβερό; Φοβερό! Καί ὅμως ἀληθινό! Ἐξ ἄλλου αυτό τό ἐπισήμανε ὁ Κύριος στους ποιμένες· τό διαβάζουν ὅμως καί οἱ ποιμενόμενοι.

   Διότι, ἀγαπητοί μου, ὅταν ἔχετε ποιμένες πού δέν ἐνδιαφέρονται γιά σᾶς –σᾶς τό εἶπα καί μιά περασμένη φορά– (Βλ. Ομιλία 14η, σ. 19-20. https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/07/blog-post_11.html?m=1 ) θα πρέπει να κάνετε ὅ,τι εἶναι δυνατόν γιά να φροντίσετε ἐσεῖς γιά τόν ἑαυτό σας. Ὅπως ὅταν δέν ἔχουμε καλούς δασκάλους,  φροντίζουμε μόνοι μας να μάθουμε γράμματα· δέν ξέρω μέ ποιόν τρόπο θα τα μάθουμε. Θα μάθουν οἱ γονεῖς στα παιδιά τους γράμματα, ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι δέν ἔχουν καλούς δασκάλους ἤ δέν ἔχουν καθόλου δασκάλους. Πῶς ἀλλιῶς θά γίνει; Οἱ γονεῖς θά μάθουν στα παιδιά τους γράμματα δηλαδή θά βροῦν ἕναν τρόπο να κινηθοῦν. Ἔτσι καί ἐδῶ.

   Σᾶς εἶχα πεῖ ἄλλοτε, προ ολίγου καιρού, σᾶς τό ξαναλέω γι' ἄλλη μία φορά: Μην περιμένετε ἀπαθῶς, ἐάν δεῖτε ὅτι ἐμεῖς δέν σᾶς ποιμαίνουμε καλῶς· φροντίστε να ποιμάνετε ἐσεῖς τόν ἑαυτό σας, ὅσο μπορείτε! Φροντίστε γιά τόν ἑαυτό σας, γιά τή σωτηρία σας! Μήν πεῖτε Μά δέν εἴχαμε ποιμένες· θά σᾶς ζητηθεῖ λόγος! Δέν εἶναι δικαιολογία πάντα τό δέν εἴχαμε ποιμένες.

   Ἀκοῦστε λοιπόν τί λέει ὁ Κύριος στο Κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιο, 24 κεφάλαιο, στίχους 45-51: «Τίς ἄρα ἐστὶν ὁ πιστὸς δοῦλος καὶ φρόνιμος, ὃν κατέστησεν ὁ κύριος αὐτοῦ ἐπὶ τῆς θεραπείας αὐτοῦ τοῦ διδόναι αὐτοῖς τὴν τροφὴν ἐν καιρῷ;». Ποιός εἶναι ἐκεῖνος ὁ πιστός και φρόνιμος δοῦλος, πού τόν ἐγκατέστησε ὁ κύριός του γιά νά φροντίζει τούς ἄλλους δούλους καί γιά να δίνει σ' αὐτούς τήν ἀνάλογη τροφή στον κατάλληλο καιρό;

   Εἴδατε; ὄχι μόνο φρόνιμος, ἀλλά καί πιστός· ὄχι μόνο πιστός, ἀλλά καί φρόνιμος. Μπορεῖ νά ἔχω ἕναν πιστό ποιμένα· ὅμως εἶναι φρόνιμος; ἔχει φρόνηση; Καί σέ τί συνίσταται αυτή ή φρόνηση; Συνίσταται στο να δίνει τήν μερίδα τήν πνευματική, τήν μερίδα τῆς πνευματικῆς τροφῆς, ἐκείνη που πρέπει, ὅσο πρέπει καί ὅποτε πρέπει, στον λαό.

   Ἄν, ἐπί παραδείγματι, σᾶς στρώνουμε ένα τραπέζι καί σᾶς ἐξαναγκάζουμε να τρώτε πέντε πιάτα φαΐ, θά ξερνᾶτε, ἀγαπητοί μου! Αν, πάλι, σᾶς ἀφήνουμε νηστικούς καί δέν σᾶς δίνουμε φαγητό σε τακτά γεύματα, θα πεινᾶτε. Τί πρέπει λοιπόν να γίνεται; Πρέπει νά δίδεται ή τροφή στον κατάλληλο καιρό· ὅπως λέει ἐδῶ ὁ Κύριος, «διδόναι αὐτοῖς τὴν τροφὴν ἐν καιρῷ»· δηλαδή τό κάθε γεῦμα στον κατάλληλο χρόνο.

   «Μακάριος ὁ δοῦλος ἐκεῖνος ὃν ἐλθὼν ὁ κύριος αὐτοῦ εὑρήσει ποιοῦντα οὕτως.» Ευτυχισμένος ὁ δοῦλος ἐκεῖνος πού θά τόν βρεῖ ὁ κύριός του να κάνει ἔτσι· να φροντίζει γιά τό ποίμνιο και να δίνει ὅταν πρέπει την κατάλληλη τροφή.

   «Ἐὰν δὲ εἴπῃ ὁ κακὸς δοῦλος ἐκεῖνος ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ...». Καί γιά νά γράφει γιά τόν κακό δοῦλο, πάει νά πεῖ ὅτι ὁ Κύριος ἔβλεπε μέσα στην Ιστορία ὅτι πάντα θά ὑπῆρχαν οἱ κακοί δοῦλοι. Δέν ἀπευθύνεται στους δώδεκα μαθητές του· οἱ δώδεκα μαθητές του ἦταν οἱ καλοί δοῦλοι· ἀλλ᾽ ἀπευθύνεται, μέσα στην Ιστορία, στους κακούς ποιμένες. Καί τί λέει ἐδῶ; «Ἐὰν δὲ εἴπῃ ὁ κακὸς δοῦλος ἐκεῖνος ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ», ἄν πεῖ στόν ἑαυτό του, «χρονίζει ὁ Κύριός μου ἐλθεῖν», Ε, τώρα, ποιός ξέρει πότε θά ἔρθει... «καὶ ἄρξηται τύπτειν τοὺς συνδούλους αὐτοῦ» –τό «τύπτειν» κατά λέξη σημαίνει να χτυπά–, καί ἀρχίσει νά τούς ἐκμεταλλεύεται, νά τούς συμπεριφέρεται σκαιῶς, δεσποτικῶς, κατά τρόπο πού εἶναι ἀνοίκειος καί δέν θά ταίριαζε σ' ἕναν ποιμένα, «ἐσθίῃ δὲ καὶ πίνῃ μετὰ τῶν μεθυόντων», ἀρχίζει να τρώει καί νά πίνει μαζί μ' ἐκείνους πού μεθάνε, νά ασωτεύει· δηλαδή: Να το ρίξουμε στην καλή τή ζωή, στην ντόλτσε βίτα, στη γλυκειά τή ζωή! Δέν βαριέσαι... Να φάμε και να πιούμε!

   «Ἥξει ὁ κύριος» ... Πώ πώ, φοβερό! Θά ἔλθει ὁ Κύριος, «τοῦ δούλου ἐκείνου ἐν ἡμέρᾳ ᾖ οὐ προσδοκά καὶ ἐν ὥρᾳ ᾖ οὐ γινώσκει», σέ ἡμέρα καί ὥρα πού δέν περιμένει καί δέν γνωρίζει. Νά ὁ κλέπτης ἐν νυκτί.

   Ἐνῶ ὁ πιστός οἰκονόμος, ὅταν στέκεται μπροστά στο Θυσιαστήριο, λέει: Μήπως πεθάνω σήμερα; Μήπως ἔρθει σήμερα ὁ Κύριος; Μήπως δεν ζήσω αύριο;

   Λειτουργῶ αὐτή τήν Κυριακή· μήπως τήν ἄλλη Κυριακή δέν θά λειτουργῶ; Μήπως λειτουργῶ αὐτό τό Πάσχα, αλλά το επόμενο Πάσχα δεν θα λειτουργό; «Ο Κύριος ἐγγύς» (Βλ. Φιλιπ. 4, 5.)! Καί φροντίζει τή ζωή του νά εἶναι σύμφωνη μέ αὐτή τήν ἀναμονή. (Τό αἴσθημα αὐτό τῆς ἀναξιότητος ὁ Γέροντάς μας τό ζοῦσε ἐντονα, καί πολλές φορές βασανιστικά. Κάποτε μάλιστα ἐπισκέφθηκε τόν ἅγιο Παΐσιο τον Αγιορείτη γιά νά τοῦ ἐκμυστηρευθεῖ ὅτι ἤθελε να παύσει νά ἐξομολογεῖ καί νά ἱερουργεῖ. Στις 6-3-1978, μετά τήν ἀνάλυση του 118ου Ψαλμοῦ, ὁ πάντα  συγκρατημένος Γέροντάς μας, ἄφησε τήν καρδιά του να ξεσπάσει, ομολογώντας μεταξύ πολλῶν ἄλλων καί τά ἑξῆς: ... Χρόνια ολόκληρα, όταν στέκομαι μπροστά στο Θυσιαστήριο, αἰσθάνομαι πολλές φορές πολύ ἄσχημα, εἴτε διότι βλέπει κανείς τήν ἁμαρτωλότητά του, εἴτε βλέπει τήν ἀναξιότητά του, εἴτε βλέπει –δεν ξέρω ὅ,τι θέλετε πείτε– ὅλα αὐτά μαζί. Πόσες φορές ἔχω ζήσει αὐτό τό αίσθημα... Ανά πάσα στιγμή περιμένω να με κόψει ὁ Θεός, με μια καρδιακή προσβολή, μέ ὅ,τι ἄλλο, καὶ νὰ ἐπαληθευθεῖ ἐκεῖνο τὸ "θά ἔρθει ὁ Κύριος να διχοτομήσει τον κακό δοῦλο του"... κι ἐκεῖ νὰ πεθάνω, πρό τῆς ἁγίας Τραπέζης!... Αλήθεια σᾶς λέω, δὲν αἰσθανόμαστε καλά! Πιστέψτε με, δὲν αἰσθανόμαστε καθόλου καλά!)

   «Καὶ διχοτομήσει αὐτόν», τόν κακό δοῦλο, τόν κακό ποιμένα. Τί θά πεῖ «διχοτομήσει»; Θά τόν κόψει στα δύο, δηλαδή θά ἐπιφέρει τόν θάνατό του. Διχοτομώ, κόβω στα δυό· ἡ ψυχή εἶναι ἀλλοῦ, καί τό σῶμα ἀλλοῦ· δηλαδή θά τόν θανατώσει. «καὶ τὸ μέρος αὐτοῦ  –ποιό μέρος; τῆς ψυχῆς τό μέρος– μετὰ τῶν ὑποκριτῶν θήσει», θα βάλει τήν ψυχή του μαζί μέ τούς ὑποκριτές. Μαζί μέ τούς υποκριτές! Γιατί; Διότι ἔδειχνε ὅτι εἶναι ποιμένας, ἐνῶ αὐτός ἦταν λύκος! «ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων» (Ματθ. 24, 45-51.), ἐκεῖ θά εἶναι ἡ ἀμετανόητη μετάνοια, ἡ ἀμεταμέλητη μεταμέλεια, ή φοβερή Κόλαση!

   Γι' αυτό λοιπόν, ἀγαπητοί μου, ἀπευθύνεται ὁ Κύριος πρός τόν ἐπίσκοπο τῶν Σάρδεων, ὁ ὁποῖος ἀδρανοῦσε γιά τό ποιμαντικό έργο, δέν ἔκανε πνευματική δουλειά, καί τόν ἀποκαλεῖ νεκρό. Σε πόσους τέτοιους σήμερα πρεσβυτέρους καί ἐπισκόπους θά ἔπρεπε νὰ στραφεῖ ὁ Κύριος καί νά πεῖ τούς ἴδιους λόγους! Σε πόσους! Αλλά αὐτά εἶναι σημάδια τῶν καιρῶν. (Βλ. Ματθ. 16, 3.) Κρατᾶτε, ἀγαπητοί μου κρατάτε τόν ἑαυτό σας! Κρατάτε!

   «Ἀλλὰ ἔχεις ὀλίγα ονόματα ἐν Σάρδεσιν, ἃ οὐκ ἐμόλυναν τὰ ἱμάτια αὐτῶν, καὶ περιπατήσουσι μετ' ἐμοῦ ἐν λευκοῖς, ὅτι ἄξιοί εἰσιν» (Αποκ. 3, 4.). Ἀλλά ἔχεις λίγα ὀνόματα στις Σάρδεις, πού δέν μόλυναν τά ἱμάτιά τους· αὐτοί θά περιπατήσουν μαζί μου «ἐν λευκοῖς», μέ λευκά, γιατί εἶναι ἄξιοι.

   Να, λοιπόν· μέσα σ' αυτή τήν φαινομενικῶς ζῶσα αλλά νεκρή Ἐκκλησία τῶν Σάρδεων, ἕνα παρήγορο σημάδι· τά μερικά αυτά ονόματα, πού εἶναι τά μερικά πρόσωπα –αὐτό σημαίνει τό μερικά ονόματα. (Ὑπὸ τὸ "ὀνόματα" νοοῦνται πρόσωπα, κατὰ τὴν ἐν τῇ ἑλληνιστικῇ κοινῇ ἐπικρατήσασαν συνήθειαν (Πρβλ. ια' 13, Πράξ. α' 15, Αριθμ. α΄ 2 και 40). (Π. Μπρατσιώτης, σ. 103))

   Κοιτάξτε: εἶπε «ὀλίγα», λίγα! Ὤ, αὐτά τά ὀλίγα ὀνόματα, τα λίγα πρόσωπα... τῶν ὁποίων ἡ ζωή εἶναι σύμφωνη μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, παρά τήν νέκρωση, τήν νεκρότητα τοῦ ἐπισκόπου! Εἴδατε; μποροῦσε μέσα στήν Ἐκκλησία του νά ἔχει καί ὀλίγα ονόματα, λίγα πρόσωπα, πού νά ζοῦν ἀληθινά συνεπή και ζωντανή ζωή.

   Αλλά, ὑπό τήν ἔκφραση «οὐκ ἐμόλυναν τα ιμάτια αὐτῶν», δέν μόλυναν τά ἱμάτιά τους, τί ἰδιαιτέρως ὑποδηλώνεται; Αὐτό τό ἴδιο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως μᾶς δίνει σε μία συμπαθητικότατη εικόνα ἐκείνων οἱ ὁποῖοι «οὐκ ἐμόλυναν τὰ ἱμάτια αὐτῶν». Προσέξτε. Είναι από το 14ο κεφάλαιο. Θα κάνουμε μία ανάλυση αὐτῆς τῆς παραγράφου, γιατί έχει αμεσότατη σχέση μέ τήν ἐπιστολή πρός τόν ἐπίσκοπο τῶν Σάρδεων.

   Βέβαια, ἀγαπητοί μου, ἄν ζήσουμε, θέλουμε πολύ καιρό για να φθάσουμε στο 14ο κεφάλαιο. Εάν γιά νά αναλύσουμε τρία κεφάλαια χρειαζόμαστε ἕναν χρόνο, τότε γιά νά πᾶμε μέχρι το 14ο κεφάλαιο θα περάσει πολύς καιρός καί θά ἔχουμε ξεχάσει πολλά πράγματα. Γι' αὐτό καί δέν πειράζει ἂν παίρνουμε κάποια σημεία προχωρημένα γιά νά τά βλέπουμε λίγο. Ἐξ ἄλλου, σᾶς εἶπα ὅτι ἐδῶ ὑπάρχει άμεση σχέση. Ακούστε.

   «Καὶ εἶδον, καὶ ἰδοὺ» λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, καί εἶδα μέ τά μάτια μου, καί νά, «τὸ ἀρνίον –πού εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός– ἑστηκὸς ἐπὶ τὸ ὄρος Σιών», να στέκεται πάνω στό ὄρος Σιών, «καὶ μετ᾿ αὐτοῦ», και μαζί του, «ἑκατὸν τεσσαράκοντα τέσσαρες χιλιάδες, ἐχουσαι τὸ ὄνομα αὐτοῦ καὶ τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς αὐτοῦ γεγραμμένον ἐπὶ τῶν μετώπων αὐτῶν.», πού εἶχαν τό ὄνομά του καί τό ὄνομα τοῦ Πατέρα του γραμμένο στα μέτωπά τους. «Οὗτοί εἰσιν», αὐτοί εἶναι, «οἳ», ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι, «μετὰ γυναικῶν οὐκ ἐμολύνθησαν· παρθένοι γάρ εἰσιν.» (Αποκ. 14, 1· 4.)

   Ἐδῶ τό «οὐκ ἐμολύνθησαν» ἴσως ἐκ πρώτης ὄψεως να δίνει τήν ἐντύπωση ὅτι πρόκειται περί τῆς ἀποφυγῆς τῆς πορνείας. Αλλά δέν εἶναι ἡ ἀποφυγή τῆς πορνείας· εἶναι ἡ ἀγαμία. Τώρα, το γιατί αναφέρεται το «ἐμολύνθησαν» στην περίπτωση του γάμου... τί να σᾶς πῶ; Νὰ σᾶς ρωτήσω: Γιατί ἡ γυναίκα, ὅταν γεννήσει, πάει καί παίρνει εὐχή καθαρισμού; Τί εἶναι τὸ ἀκάθαρτο; ρωτάει ὁ ἅγιος Νικόδημος. Μήπως το αίμα; Ὄχι βέβαια· αὐτό εἶναι ἡ βάση τῆς ζωῆς! Μήπως τό παιδί που γεννήθηκε εἶναι ἀκάθαρτο; Ούτε· το παιδί εἶναι ἕνα καινούργιο πρόσωπο, ένα παιδί τοῦ Θεοῦ! Τότε γιατί πάει να πάρει εὐχή; Τί εἶναι τὸ ἀκάθαρτο; ποῦ εἶναι τὸ ἀκάθαρτο; (Ἐπ' αὐτοῦ ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει: «Εἰ γὰρ ἀκάθαρτον ό γάμος, ἀκάθαρτα μὲν ἅπαντα τὰ δι' αὐτοῦ τικτόμενα ζώα, ακάθαρτοι καὶ ὑμεῖς» (PG 48, 538). Όμοίως ὁ ἅγιος Ἰσίδωρος ο Πηλουσιώτης λέει: Ορίστηκε ότι οι φυσικές καί ἀκούσεις εκκρίσεις (αἷμα περιόδου και ονειρώξεις) χρειάζονται καθαρισμό, για να συνειδητοποιεί περισσότερο ὁ ἄνθρωπος πόσο πρέπει να αυτοπειθαρχείται στα παρά φύσιν και τα εκούσια (Επιστολή ιδ', ΡG 78, 741) καί ἑρμηνεύει τους σχετικούς περιορισμούς ως παιδαγωγικό μέσο. Ὁ δὲ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, Ερμηνεύοντας στό Πηδάλιον τον β΄ κανόνα τοῦ ἁγίου Διονυσίου Ἀλεξανδρείας, ποὺ ἀναφέρεται στὸ αἷμα τῶν γυναικών κατά τήν ἔμμηνο ρύση, λέει: «Διατὶ δὲ τὴν ρύσιν τοῦ τοιούτου αίματος καὶ τὴν ταύτην ἐχουσαν γυναῖκα ἀκάθαρτον ὠνόμασεν ὁ Θεός; φαίνεται γὰρ ὅτι ἡ ρύσις αύτη, καθ᾽ ὁ φυσικὴ καὶ παρὰ Θεοῦ, ... ούτε ἁμαρτία ἐστίν, οὔτε ἀκαθαρσίαν. Καί παραθέτει αποσπάσματα ἐκκλησίαστικών συγγραφέων: «Οὐ γὰρ ἀληθῶς ἁμαρτία ταῦτα, οὐδὲ ἀκαθαρσία, κατὰ τὸν Χρυσόστομον, καὶ τῶν κατὰ φύσιν γινομένων οὐδὲν ἀληθῶς ἀκάθαρτον, κατὰ τὸν Θεοδώρητον, καὶ κατὰ τὸν Θεόδωρον ἢ Διόδωρον. Οὐδὲν ἀκάθαρτον, εἰ μὴ πονηρὰ διάθεσις». Στη συνέχεια παραθέτει και ένα απόσπασμα από τις Αποστολικές Διαταγές (PG 1, VI, 1, 27-30), με το οποίο αποδεικνύει πώς ή συζυγική ένωση, η λοχεία, ἡ ἔμμηνος ρύση καί ἡ ὀνείρωξη δέν μποροῦν νὰ μολύνουν τον άνθρωπο καί νά τόν χωρίσουν από το Άγιο Πνεύμα (Πηδάλιον, ἐκδ. Κων/νου Γκαρπολα, Αθήναι 1841, σ. 324-325) Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου. Η Γένεσις, Τόμ Β΄, Μάθημα 14ο, υποσ. 19, εκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2018, σ. 13. Συμπερασματικά, κατά τόν ἱερό Χρυσόστομο, «Οὐ γὰρ ἁληθῶς ἁμαρτία ταύτα ἦν οὐδὲ ἀκαθαρσία, ἀλλὰ ἀτελεστέρους όντας διὰ τῶν τοιούτων ποιῶν εὐλαβεστέρους ὁ Θεός, πρὸς τὴν τῶν μειζόνων παρατήρησιν ἀκριβεστέρους ἄνωθεν παρεσκεύασε.» (Εἰς τὸ ἅγιον βάπτισμα του Σωτήρος Β΄, PG 49, 366)

   Αγαπητοί μου, νά σᾶς πῶ. Ἐμφιλοχώρησε μέσα στο σχέδιο τοῦ Θεοῦ ἡ πονηρή επιθυμία. Ποιός θά μπορούσε ποτέ να καυχηθεῖ ὅτι θά εἶχε ἕναν ἅγιο γάμο... τόσο ἅγιο, ὥστε νά μήν ὑπῆρχε ἡ ἐπιθυμία ἡ πονηρή οὔτε στο ελάχιστο; Από την στιγμή που η Εὔα εἶδε τον καρπό στον παράδεισο καί τόν ἐπεθύμησε, μπῆκε ἡ πονηρή ἐπιθυμία, αυτό το σκουλήκι που μπαίνει σέ ὅλα τα πράγματα... μέ τήν εὐρεῖα ἔννοια ἐπιθυμία. Γιά παράδειγμα, ὅταν δῶ τό κουστούμι τοῦ ἄλλου καί τό ζηλέψω, ὅταν δῶ τά χρήματά του, το χωράφι του, το περιβόλι του, τις γλάστρες του με τα λουλούδια, καί μπεῖ ἡ ἐπιθυμία καί πῶ Κοίταξε!... Αυτό δηλαδή πού ἔρχεται να διορθώσει ἡ δέκατη ἐντολή· «οὐκ ἐπιθυμήσεις ὅσα τῷ πλησίον σου ἐστι» (Δευτ. 5, 20,). Δέν θά ἐπιθυμήσεις! Αυτή ή πονηρή επιθυμία έχει μπεῖ καί μέσα στον γάμο. Ποιός λοιπόν μπορεί να καυχηθεῖ γιά ἕναν γάμο πού δέν ἔχει μπεῖ αὐτή ἡ πονηρή επιθυμία; Αλλά γιά νά τή δεῖ ποιά εἶναι καί γιά νά τή χαρακτηρίσει, πρέπει νά ἔχει μάτια ἁγίου.

   Αρα λοιπόν ὄχι ὅτι ὁ γάμος μολύνει καθεαυτών· δεν μολύνει· ἀλλά ὅ,τι ἐμφιλοχώρησε στον γάμο μολύνει. Συνεπῶς ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής αναφέρεται στον γάμο –χωρίς νὰ τὸν ὑποτιμά– σε ό,τι υπάρχει σ' αυτόν, καί βάζει τό ρήμα ἐμολύνθησαν. Τό ὅτι πρόκειται περί αὐτοῦ, σᾶς λέω ὅτι ἀμέσως παρακάτω δέν λέει γιά τήν πορνεία· λέει «παρθένοι γάρ εἰσιν», εἶναι παρθένοι, δηλαδή άγαμοι, δέν παντρεύτηκαν.

   Σᾶς εἶπα ὅμως ὅτι ἡ ἐπιθυμία εἶναι ευρύτατη. Δέν εἶναι μόνο στο θέμα τοῦ γάμου, δέν εἶναι μόνο στο θέμα τῶν σαρκικών σχέσεων· εἶναι παντού.

   «Οὗτοί εἰσιν», αὐτοί –οἱ ἑκατόν σαράκοντα τέσσαρες χιλιάδες– εἶναι «οἱ ἀκολουθοῦντες τῷ ἀρνίῳ –τὸν Ἰησοῦ Χριστό– ὅπου ἂν ὑπάγῃ». Δηλαδή: Πήγε ἐκεῖ ὁ Χριστός; ἐκεῖ καί ἐκεῖνοι. Πήγε ἐδῶ; ἐδῶ καί ἐκεῖνοι, «ούτοι ἠγοράσθησαν ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων ἀπαρχὴ τῷ Θεῷ καὶ τῷ ἀρνίω· καὶ οὐχ εὑρέθη ψεῦδος ἐν τῷ στόμάτι αὐτῶν», καί δέν ὑπῆρξε ψεῦδος στο στόμα τους, «ἄμωμοι γάρ εἰσιν» (Αποκ. 14, 4), διότι εἶναι ἄμεμπτοι. Τό ψεῦδος ἐδῶ εἶναι μέ τήν ἔννοια τή γενική.

   Ὁ σχετικός αριθμός ἑκατόν τεσσαράκοντα τέσσαρες χιλιάδες εξάγεται ἀπό τό δώδεκα ἐπί δώδεκα χιλιάδες, ἢ δώδεκα χιλιάδες από την κάθε φυλή ἀπό τίς δώδεκα φυλές τοῦ Ἰσραήλ. Αλλά οἱ δώδεκα φυλές του Ἰσραήλ –οἱ ὁποῖες σήμερα πλέον δέν ὑπάρχουν– εἶναι σύμβολο ὅλων τῶν φυλῶν, γλωσσών, γενῶν καί χρωμάτων ανθρώπων ἐπί τῆς γῆς. Ὅλοι αὐτοί οἱ πιστοί ύποδηλώνονται μέ τό δώδεκα ἐπί δώδεκα χιλιάδες, δηλαδή ἕνα πλῆθος ἀπό ἐκλεκτούς, οἱ ὁποῖοι ἐμφανίζουν τρεῖς χαρακτηριστικές ιδιότητες.

   Δύο φορές αναφέρεται ὁ ἀριθμός ἑκατόν σαράντα τέσσαρες χιλιάδες στην Αποκάλυψη, και η μία περίπτωση δέν ἔχει σχέση μέ τήν ἄλλη. Ἐδῶ ἔχουμε τήν περίπτωση ειδικά τῶν παρθένων, τῶν ἀγάμων. Ὁ ἀριθμός ἑκατόν σαράντα τέσσαρες χιλιάδες δέν εἶναι κλειστος αριθμός αλλά σχηματικός. Δηλαδή δεν σημαίνει ὅτι αὐτοί θά εἶναι ἀκριβῶς τόσοι, οὔτε ἕνας παραπάνω ἢ παρακάτω. Είναι σχηματικός, καί δείχνει το πλῆθος, Καί μόνο ὁ ἀριθμός τῶν δώδεκα φυλών δείχνει τό σύνολο τῶν ἀνθρώπων. Αὐτοί εἶναι διαλεγμένοι, είναι παρμένοι ἀπό ὅλη τήν ἀνθρωπότητα, σε όλους τους αιῶνες καί σέ ὅλες τίς ἐποχές, κατά τό «ηγοράσθησαν ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων ἀπαρχὴ τῷ Θεῷ καὶ τῷ ἀρνίω». «Απαρχή» εἶναι οἱ ἀπαρχές, δηλαδή ὁ πρῶτος καρπός που προσφερόταν στον Θεό. Συνεπῶς, ἡ ἀγαμία είναι ἕνα εἶδος θυσίας στον Θεό.

   Ας δούμε τώρα αυτά τα τρία χαρακτηριστικά.

   Καί πρῶτα-πρῶτα εἶναι ἡ παρθενία. «Οὐτοὶ εἰσιν οἱ μετὰ γυναικῶν οὐκ ἐμολύνθησαν· παρθένοι γάρ εἰσιν», διότι εἶναι παρθένοι.

   Ἡ ἰδιότητα τῆς παρθενίας εἶναι πανάρχαιη και συνομήλικη μέ τό ἀνθρώπινο γένος, εφόσον τόσο ὁ Ἀδάμ ὅσο καί ἡ Εὔα μέσα στον παράδεισο ήταν παρθένοι. Μετά την πτώση –το υπογραμμίζω, μετά την πτώση– καί μετά τήν ἔξοδό τους από τον παράδεισο ὁ Ἀδάμ «ἔγνω Εὔαν τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ συλλαβοῦσα ἔτεκε τὸν Κάϊν» (Γέν. 4, 1), τότε συνῆλθε με τη γυναίκα του· τότε ἀναγνώρισε τήν Εὔα ὡς σύζυγό του, συνῆλθε μαζί της καί γέννησε τον Κάϊν. Πότε όμως; Μετά την πτώση. Ὥστε στον παράδεισο ζοῦσαν ἐν παρθενία. Προσέξτε: ἐν παρθενία! («Η δὲ παράβασις τῆς ἐντολῆς τὸν γάμον εἰσήγαγε διὰ τὸ ἀνομῆσαι τὸν Ἀδάμ, τουτέστιν ἀθετῆσαι τὸν ἐκ Θεοῦ δοθέντα αὐτῷ νόμον» (Μ. Αθανασίου, Ἐξηγήσεις εἰς Ψαλμούς, 50, 7, PG 27, 240 CD) Βλ. Ιερού Χρυσοστόμου, Περὶ παρθενίας, ΙΔ΄, PG 48, 543, καὶ Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 53, 153.)

   Ἡ παρθενία στην Παλαιά Διαθήκη γενικά τιμᾶται μέν, ἀλλά δέν ἐπιδιώκεται. Καί τοῦτο διότι σκοπός ήταν να βρίσκεται ὁ λαός τοῦ Θεοῦ σε μία πληθυσμιακότητα –νά τό πῶ ἔτσι– προκειμένου να διατηρηθεῖ μέσα από τις ποικίλες ιστορικές του περιπέτειες, ὥστε ἀπ' αὐτόν να προέλθει ὁ Μεσσίας. Έπρεπε να υπάρχει το πλαίσιο-λαός, γιά νά ἔλθει ὁ Μεσσίας. Σᾶς εἶπα ὅμως δέν ἐπεδίωκαν τήν παρθενία, ἀλλά τήν τιμοῦσαν,

   Ὁ προφήτης Ηλίας ήταν παρθένος· ὁ προφήτης Ἐλισσαῖος ἦταν παρθένος· ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρόμος ήταν παρθένος. Ἐπιφυλάσσεται ὅμως ἡ παρθενία ὡς κατεξοχήν ἀρετή στην Καινή Διαθήκη. Στην Καινή Διαθήκη δέν θά τιμᾶται ἁπλῶς, ἀλλά θα θεωρείται καί ἀρετή. Προσέξτε: ἀρετή! (Πολλοί Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας συνέγραψαν λόγους με τοὺς ὁποίους ἐξαίρουν την κατά Χριστόν παρθενία. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει ότι «καλὸν ὁ γάμος, κρείσσων ή παρθενία» (PG 51, 356) και «ἀνωτέρω τῆς φύσεως εἶναι τὸ κατόρθωμα, καὶ οὐδ᾽ ἀνθρώπινον» (Περὶ τοῦ πῶς δεῖ φυλάττειν τὴν παρθενίαν, 1.26). Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, στην επιστολή του Περὶ παρθενίας, ἔχει ολόκληρο κεφάλαιο (το Α΄, πού τό ἐπιγράφει «Ὅτι κρείττων ἐγκωμίων ή παρθενία ἐστίν»), διαπραγματεύεται την υπεροχή της. Πραγματικά, για να νικήσει κανείς το φυσικό, χρειάζεται την παρουσία τοῦ ὑπερφυσικού. Όπως ὡραῖα τό λέει ὁ ἅγ. Ιωάννης τῆς Κλίμακος, «όπου φύσεως ήττα γέγονεν, ἐκεῖ τοῦ ὑπὲρ φύσιν παρουσία ἐπέγνωσται» (Κλίμαξ, Λόγος ΙΕ΄, Περὶ ἁγνείας, δ΄). Ἡ επισήμανση ὅμως αὐτὴ δὲν ἀφορᾶ τήν παρθενία καθεαυτήν, αλλά τις δυνατότητες που παρέχει στον πιστό για την πνευματική τελείωσή του. Όπως παρατηρεί ὁ ἱερ. Χρυσόστομος, «ἡ παρθενία οὔτε καλόν καθ' εαυτό, οὔτε κακόν, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς τῶν μετιόντων προαιρέσεως ἑκάτερον γίνεται» (Περὶ παρθενίας, Δ΄, ΡG 48, 536)).

   Καταρχάς πρέπει νά ποῦμε ὅτι ἡ παρθενία εἶναι μία κατάσταση οὔτε παρά φύσιν οὔτε κατά φύσιν, ἀλλ᾽ εἶναι μία κατάσταση ὑπὲρ φύσιν, πιο πάνω από την φύση, ἕνα ξεπέρασμα τῆς φύσεως. Θα τολμούσαμε ακόμα νὰ ποῦμε, μαζί μέ τόν ἱερό Χρυσόστομο, αυτό πού ἀναφέρει στον Περί παρθενίας λόγο του, τον πολύ μεγάλο αὐτόν λόγο, ὅτι ἡ παρθενία εἶναι ἡ ὄντως κατά φύσιν κατάσταση. Δέν εἶναι ὁ γάμος ἡ ὄντως κατά φύσιν κατάσταση, ἀλλά ἡ παρθενία, ἀφοῦ, ὅπως λέει ὁ ἱερός Πατήρ, εισήχθη ἡ παιδοποιία, προβλεπομένου τοῦ Θεοὐ τὴν ἀνθρώπινη πτώση. Μπήκε ο γάμος διότι προέβλεπε ὁ Θεός τήν ἀνθρώπινη πτώση. (Βλ. Εἰς τὴν Γένεσιν, Δ΄, ΡΟ 53, 123: «Μετὰ γὰρ τὴν παράβασιν τὰ τῆς συνουσίας γέγονεν· ἐπεὶ μέχρις ἐκείνου καθάπερ ἄγγελοι οὕτω διητῶντο ἐν τῷ παραδείσω, οὐχ ὑπὸ ἐπιθυμίας φλεγόμενοι, οὐχ ὑπὸ ἑτέρων παθῶν πολιορκούμενοι, οὗ ταῖς ἀνάγκαις τῆς φύσεως υποκείμενοι, ἀλλὰ δι᾿ ὅλου ἄφθαρτοι κτισθέντες καὶ ἀθάνατοι, ὅπου γε οὐδὲ τῆς τῶν ἱματίων περιβολῆς ἐδέοντο». Αλλά καί ὁ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέει ότι «διὰ τὸ μὴ ἐκτριβῆναι καὶ ἀναλωθῆναι τὸ γένος ὑπὸ τοῦ θανάτου, ὁ γάμος έπινενόηται, ὡς ἂν διὰ τῆς παιδοποιίας τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων διασώζεται» (Έκδοσις Ακριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Δ΄, PG 94, 1208), ἄν καί κάποιοι Πατέρες διαβεβαιώνουν πώς ἄν οἱ ἄνθρωπου είχαν παραμείνει στην αρχέγονη προπτωτική κατάστασή τους, ὁ Θεός μέ ἄλλον τρόπο, μή γενετήσιο, θα προέβλεπε το «αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε» αὐτῶν (βλ. αγ. Μαξίμου Ὁμολογητοῦ. Εἰς τὸ "Καινοτομούνται φύσεις, καὶ Θεὸς ἄνθρωπος γίνεται", 1, 3. Περὶ ἀποριῶν, 41, PG 91, 1309Α).

   Ἐξ ἄλλου στην παρθενία, την αγαμία, θά ἐπανέλθουμε ὅλοι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δὲν θὰ ὑπάρχει γάμος οὔτε παιδοποιΐα. Ὁ Κύριος σαφῶς τό δήλωσε: στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ οὔτε νυμφεύονται οὔτε παντρεύονται, (Ματθ. 22, 30. Μάρκ. 12, 25. Λουκά 20, 35-36.) καί συνεπῶς δέν ὑπάρχει οὔτε παιδοποιΐα· δέν ὑπάρχει τίποτε ἀπ' ὅλα αὐτά στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Βλέπετε; ἐπανερχόμαστε.

   Ὥστε στην παρούσα ζωή ἔχουμε μία συγκαταβατική κατάσταση, ἐπειδὴ ὁ Κύριος προέβλεψε την πτώση, καί μέ τήν πτώση τον θάνατο, καί μέ τόν θάνατο τήν ἀννάγκη να διατηρηθεῖ τό ἀνθρώπινο γένος, καί ἔτσι εἰσήχθη τό σχῆμα ἄρρεν θῆλυ.

   Βέβαια ὁ γάμος εἴδαμε ὅτι εἶναι ἕνα μεταπτωτικό φαινόμενο, καί εἶναι κατά παραχώρησιν. Ἡ παρθενία ὅμως δέν εἶναι γιά ὅλους, ἀλλά, ὅπως μᾶς λέγει ὁ Κύριος στο Κατά Ματθαῖον, «οἷς δέδοται» (Ματθ. 19, 11.). Μόνο σε ἐκείνους πού ἔχει δοθεῖ ἀπό τόν Θεό, σ' αυτούς μπορεί νὰ ὑπάρχει ἡ παρθενία.

   Ἐν τούτοις ἡ παρθενία δέν εἶναι ἁπλῶς ἕνα χάρισμα, ὅπως εἶναι ἡ εὐφυΐα ἤ ὅπως εἶναι τό ἀνάστημα ή ἡ ὀμορφιά, αλλά είναι μιά ἀρετή πού ἀποκτᾶται μέ κόπο. Ἐκεῖ πού εἶπε ὁ Κύριος «οἷς δέδοται», σ' ἐκείνους που δόθηκε ἡ ἀγαμία, συμπλήρωσε καί εἶπε: «ὁ δυνάμενος χωρεῖν χωρείτω» (Ματθ. 19, 12.), δηλαδή αυτός πού μπορεῖ νά προχωρήσει καί νά ἐφαρμόσει καί νά τό βιώσει αὐτό ἂς προχωρήσει.

   Ὥστε, λοιπόν, ὅταν λέει «ὁ δυνάμενος», δηλαδή ἐκεῖνος ποὺ θὰ ἀγωνιζόταν, σημαίνει ότι πράγματι εἶναι μία ἀρετή. Ἡ εὐφυΐα δέν εἶναι ἀρετὴ· εἶναι ἕνα δώρο πού τό παίρνει ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν Θεό χωρίς να κουραστεί γι' αυτό. Ἔτυχε νά εἶμαι έξυπνος· αρετή εἶναι αὐτό; Δηλαδή οἱ ἔξυπνοι θα μπούν στην Βασιλεία τοῦ Θεοῦ;... οἱ ὡραῖοι, οι ψηλοί, οἱ δυνατοί στα χέρια, στα πόδια, οἱ ὑγιεῖς; Είναι δώρα τοῦ Θεοῦ αὐτά. Ἡ ἀρετή τῆς παρθενίας ὅμως εἶναι πράγματι ἀρετή, γιατί ἔχει τὰ στοιχεῖα τοῦ κόπου. (Ἐπειδὴ γὰρ τὸ περὶ παρθενίας εἰπεῖν ἐπαχθὲς εἶναι ἐδόκει, ἐκ τῆς ἀνάγκης τοῦ νόμου τούτου εἰς τὴν ἐπιθυμίαν αὐτοὺς ἔκείνην ἐνέβαλεν... Καὶ εἰ προαιρέσεώς ἐστι, φησί, πῶς ἀρχόμενος ἔλεγεν. Οὐ πάντες χωροῦσιν, ἀλλ᾽ οἷς δέδοται; Ἵνα μάθης ότι μέγας ὁ ἄθλος, οὐχ ἵνα ἀποκλήρωσίν τινα ηναγκασμένην υποπτεύσης· δέδοται γὰρ ἐκείνοις, τοῖς βουλομένοις. Εἶπε δὲ οὗτω, δεικνὺς ὅτι πολλῆς δεῖ τῆς ἄνωθεν ροπής τῷ εἰς τοῦτο εἰσελθόντι τὸ σκάμμα, ἧς ἀπολαύσεται πάντως ὁ βουλόμενος.» (Ιερού Χρυσοστόμου. Εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον, Λόγος ΞΒ΄, PG 58, 559-600))

   Ἀποτελεῖ μυστήριο ή παρθενία, και το μυστήριο αὐτό μπορεῖ νά προσεγγιστεί μόνο ἀπό ἐκείνους που ὀρθῶς παρθενεύουν. Ορθῶς! (Πρβλ. Β' Τιμ. 2, 5.)

   Ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος γράφει ὅτι ὁ ἐν παρθενία εύρισκόμενος εἶναι προς τιμήν τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἀρκεῖ νά μήν καυχηθεῖ γι' αυτό· γιατί ἄν καυχηθεῖ χάθηκε. Χάθηκε! (Πρὸς Πολύκαρπον. «Εἴ τις δύναται ἐν ἁγνείᾳ μένειν, εἰς τιμήν τῆς σαρκὸς τοῦ Κυρίου, ἐν ἀκαυχησία μενέτω· των κατηχήσηται ἀπώλετο. Καὶ ἐὰν γνωσθῇ πλὴν τοῦ ἐπισκόπου,  έφθαρται.» (PG 5. 868). Βλ. Προς Φιλιππησίους: «Εἴ τις αγνεύει ἡ ἐγκρατεύεται μὴ ἐπαιρέσθω, ἵνα μὴ ἀπολλέσῃ τὸν μισθόν» (PG 5, 937Α). Συνεπώς, αναφέρεται ως μία αφιέρωση στον Θεό. 

   Εἶναι αὐτό πού σᾶς διάβασα στην Αποκάλυψη, στον προηγούμενο στίχο, ότι «ἡγοράσθησαν ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων ὡς ἀπαρχὴ τῷ Θεῷ καὶ τῷ ἁρνίῳ». Σᾶς εἶπα ὅτι ἀπαρχή εἶναι τὰ πρωτόλεια. Το πρώτο δηλαδή πρόβατο που γεννιέται στην ποίμνη, θα θυσιαστεί στον Θεό· το πρώτο σιτάρι που θα θερίσουμε, θα γίνει πρόσφορο να προσφερθεῖ στόν Θεό. Ἔτσι γινόταν στην Παλαιά Διαθήκη. Τοῦτο, ἐξ ἄλλου, –τό ὅτι αὐτός πού εἶναι ἐν παρθενίᾳ ἀνήκει στὸ Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, καί τό ὅτι εἶναι προς τιμήν του Σώματος τοῦ Χριστοῦ ἀρκεῖ νὰ μὴν καυχηθεῖ– συμφωνεῖ καί μέ τήν φράση τοῦ Ἰωάννου «ουτοί εἰσιν οἱ ἀκολουθοῦντες τῷ ἀρνίῳ ὅπου ἂν ὑπάγῃ», πού τό ἀκολουθοῦν τό ἀρνίον ὅπου καί ἄν πάει. Αυτό σημαίνει ὅτι αὐτοί εἶναι, τρόπον τινά, ἐξάρτημα τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ, ἄρα πρός τιμήν τοῦ Σώματος τοῦ Χριστοῦ.

   Όπως ὅταν ἔχουμε μία εικόνα, που θέλουμε να τήν λιτανεύσουμε, ἡ εἰκόνα αυτή συνοδεύεται καί ἀπό τὰ ἀναθήματα πού ἔχει ἐπάνω της, τά ἀφιερώματα. Δέν τά βγάζουμε τα αναθήματά της· καί αὐτά συνοδεύουν τήν εἰκόνα πού λιτανεύομε. Ἔτσι καί ἐδῶ· ὅταν ὁ Κύριος πηγαίνει ἐδῶ ἢ ἐκεῖ, συνοδεύεται πάντοτε από τοὺς ἐν παρθενία· πού σημαίνει ὅτι αὐτοί εἶναι προς τιμήν τοῦ Σώματός του.

   Προσέξτε! θα τονίσω –ἤδη τό εἶπα, αλλά θά τό ξαναπῶ ἄλλη μία φορά– ὅτι μέ τήν παρουσία τῆς παρθενίας δέν διαβάλλεται ὁ γάμος. (Ἡ ἀναγνώριση της αξίας τοῦ γάμου ἐξαίρει τήν ὑπεροχή της παρθενίας· ἀντίθετα, ή περιφρόνησή του προσβάλλει καί τό μεγαλεῖο τῆς παρθενίας. Γι' αὐτό, σύμφωνα με τον 10ο κανόνα τῆς ἐν Γάγγρας Συνόδου, «Εἴ τις τῶν παρθενευόντων διὰ τὸν Κύριον κατεπαίροιτο τῶν γεγαμηκότων, ἀνάθεμα έστων», ενώ ο 1ος κανόνας τῆς ἴδιας Συνόδου λέει: «Εἴ τις τὸν γάμον μέμφοιτο, καὶ τὴν καθεύδουσαν μετὰ τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς, οὐσαν πιστὴν καὶ εὐλαβὴ, βδελύσσοιτο ἢ μέμφοιτο, ὡς ἂν μὴ δυναμένην εἰς βασιλείαν εἰσἐλθεῖν, ἀνάθεμα ἔστω».) Δέν διαβάλλεται, οὔτε ὑποτιμάται ὁ γάμος· ἁπλῶς σὰς εἶπει τί ἐμφιλοχωρεί μέσα στον γάμο. Μακάρι να είχαμε εν Κυρίω γάμους ὅπως ἀκριβῶς ἱερολογεῖται καὶ ὅπως εὐλογεῖται τὸ Μυστήριο ἀπό τήν Ἐκκλησία, καί τί άλλο θα θέλαμε! Μόνο που δεν τηρούνται όλα αυτά στην πράξη, στα πλαίσια τῆς ἱερολογίας του μυστηρίου τοῦ Γάμου.

   Ἂν ἀγοράζατε, ἀγαπητοί μου, ένα τευχίδιο με την ἀκολουθία τοῦ Γάμου (υπάρχει αυτοτελές· αυτό που ἔχουν οἱ ἱερεῖς καί λένε τήν ἀκολουθία όταν παντρεύουν τούς ἀνθρώπους στις εκκλησίες) και διαβάζετε κάπου-κάπου τήν ἀκολουθία καί βαθαίνατε στην κάθε λέξη, ἐκεῖ θά βλέπατε ποιός εἶναι ὁ γάμος! Το συνιστώ αὐτό ἰδιαιτέρως στούς ἔγγαμους αδελφούς.

   Γράφει ἀκόμη ὁ ἀπόστολος Παύλος. «Περὶ δὲ ὧν ἐγράψατέ μοι, καλὸν ἀνθρώπῳ γυναικὸς μὴ ἅπτεσθαι». Γιά ὅ,τι μοῦ γράψατε, ὦ Κορίνθιοι, καλών είναι στὸν ἄνδρα νά μήν παντρευτεί. Γιατί; Διότι «ὸ ἄγαμος μεριμνᾷ τὰ τοῦ Κυρίου, πῶς ἀρέσει τῷ Κυρίῳ» καὶ «ὴ ἄγαμος μεριμνὰ τὰ τοῦ Κυρίου, ἵνα ἡ ἁγία καὶ σώματι καὶ πνεύματι» (A Kop. 7, 1· 32· 34.), γιά νά εἶναι ἁγία και στό σώμα και στὸ πνεῦμα. Αυτό σημαίνει ὅτι οἱ ἔγγαμοι ἔχουν κάποια σημεία πού δέν εἶναι τὸ σῶμα τους και το πνεύμα τους ἅγια. Εἶναι αὐτά πού σᾶς εἶπα προηγουμένως· ἐσεῖς ξέρετε, καταλαβαίνετε. Και λέω καταλαβαίνετε γιατί καί ἐγώ τά ἀκούω ἀπὸ σᾶς, στις τόσες χιλιάδες ἐξομολογήσεις.

   Ὅμως ὁ γάμος, μέ τήν πτώση, ἀντί νά γίνεται άλληλοβοήθεια για τη θέωση, γίνεται αλληλοβοήθεια, σε πολλές περιπτώσεις, για την Κόλαση! Φαίνεται πώς οἱ ἄνθρωποι παντρεύονται ὄχι για να βοηθηθοῦν γιά τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά γιά νά πᾶνε χέρι-χέρι στην Κόλαση, ὅταν ὁ ἄνδρας παρασύρεται ἀπό τή γυναίκα καί ἡ γυναίκα παρασύρεται ἀπό τόν ἄνδρα. (Γιά τούς σκοπούς τοῦ γάμου, βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Περί Γάμου, 4η Ομιλία, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2011. Πρβλ. ποίημα του Γ. Βερίτη: Μαζί θά περπατήσουμε χέρι με χέρι, στον δρόμο τοῦτο πού στη θέωση θα μας φέρει. (Απαντα Ποιήματα, ἐκδ. Δαμασκός, Αθήναι 1982, σ. 131)

   Ακούστε πῶς τό λέει η Γραφή αυτό, στην παραβολή τοῦ μεγάλου δείπνου: «γυναῖκα ἔγημα, καὶ διὰ τοῦτὸ οὐ δύναμαι ἐλθεῖν» (Λουκά 14, 20.). Παντρεύτηκα, καί γι' αὐτό δέν μπορῶ νά ἔλθω στο δείπνο τῆς Βασιλείας.

   Ὁ Κύριος εἶπε: «Προσέχετε ἑαυτοῖς μήποτε βαρηθῶσιν ὑμῶν αἱ καρδίαι ἐν κραιπάλη καὶ μέθη καὶ μερίμναις βιοτικαῖς» (Λουκά 21, 34.). Ποιές είναι αυτές οἱ βιωτικές μέριμνες; Εἶναι καί ὁ γάμος.

   «Ὁ νυμφευθεὶς –λέει ὁ ἀπόστολος Παύλος– μεριμνὰ τὰ τοῦ κόσμου, πῶς ἀρέσει τῇ γυναικί», πῶς νά ἀρέσει στην γυναίκα του· «ή νυμφευθεῖσα μεριμνᾷ τὰ τοῦ κόσμου, πῶς ἀρέσει τῷ ἀνδρί», φροντίζει με κάθε τρόπο πῶς νὰ ἀρέσει στον άνδρα της· ἐνῶ «ὁ ἄγαμος μεριμνὰ τὰ τοῦ Κυρίου, πῶς ἀρέσει τῷ Κυρίῳ». (Α΄ Κορ. 7, 33-34.)

   Ο σκοπός λοιπόν τῆς παρθενίας εἶναι ἡ ἀφιέρωση τοῦ ἀνθρώπου στον Θεό καί στά τοῦ Θεοῦ, στὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ, καί σέ τίποτε, ἀπολύτως τίποτε άλλο. Όποιαδήποτε άλλο κίνητρο καί ἐλατήριο που θα οδηγούσε στην αγαμία δέν εἶναι γνήσιο.

   Σήμερα ή παρθενία, πρέπει νά σᾶς πῶ, ὄχι μόνο δέν τιμᾶται, ἀλλά καί χλευάζεται, ἐπειδή δέν κατανοείται. Ἐπειδή δέ ή παρθενία διαβάλλεται από τους συγχρόνους, καθίσταται μία διαρκής ομολογία πίστεως στὸ ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, για χάρη τοῦ ὁποίου καί ὑπάρχει ἡ παρθενία.

   Ὁ ἐν παρθενία ζῶν εἶναι ὁμολογητής καί μάρτυς, διότι ἕνεκα αὐτῶν τῶν σύγχρονων πειρασμῶν πού συναντοῦμε στὴν ἐποχή μας, πολλές φορές ή παρθενία, για να διαφυλαχθεί, χρειάζεται μαρτύριο. Σήμερα ή παρθενία διαφυλάσσεται μαρτυρικώς! (Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Περὶ παρθενίας, Π', ΡG 48, 592: «... μᾶλλον δὲ καὶ ῥίζα καὶ καρπὸς παρθενίας ὁ ἐσταυρωμένος βίος ἐστίν». Πρβλ. Λόγος περὶ μετανοίας, Ὁμιλία Γ΄, PG 49, 296.) Αλλά καί ἐφ᾿ ὅσον χλευάζεται διαρκώς ή παρθενία –καί ὑπάρχουν σήμερα πολλοί αρνητές της– πρέπει καί ὁ ἐν παρθενία εὑρισκόμενος διαρκῶς νὰ ἀπολογεῖται ὑπέρ αὐτῆς.

   Ἡ δεύτερη ιδιότητα ὅσων ἀκολουθοῦν τόν Κύριο εἶναι ἡ ἀφιέρωση. Αὐτοί τόν ἀκολουθοῦν «ὅπου ἂν ὑπάγῃ», ὅπου καί ἄν πάει! Εἶναι οἱ ἀφιερωμένοι στην ἀγάπη καί τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ.

   Καί ἡ τρίτη ἰδιότητα εἶναι ἡ ἀλήθεια, ἡ ἁγιότητα. «Οὐχ εὑρέθη ψεῦδος ἐν τῷ στόματι αὐτῶν», δεν βρέθηκε ψεῦδος, τίποτε, «ἄμωμοι γάρ εἰσιν». Ἐδῶ τό ψεῦδος ὑπονοεῖται ὄχι μέ τήν στενή ἔννοια τοῦ λέω ψέμματα ἁπλῶς, ἀλλά γενικότερα ως κατάσταση τῆς ἀληθινῆς ζωής. Δηλαδή πρόκειται περί τῆς ἁγιότητος. (Πρβλ. Αποκ. 22, 15.)

   Είμαι βέβαιος ὅτι ἀνάμεσά σας –ἴσως εἶναι λίγοι– ὑπάρχουν τέτοιοι ἐκλεκτοί άνθρωποι. Οπωσδήποτε ὑπάρχουν· πρέπει νά τό πῶ. Εὔχομαι μόνο κάτι· ὁ Κύριος νά τούς κάνει πολλούς!

   Αγαπητοί μου, δεν υπάρχει πιο αξιαγάπητος πόθος ἀπό τόν πόθο αὐτῆς τῆς καταστάσεως, τῆς παρθενίας, αὐτῆς τῆς ἀφιερώσεως καί τῆς ἁγιότητος! Αισθάνεται κανείς ὅτι περνὰ ἀληθινά σωστά ή ζωή του. Σαν μαγνήτης ἔλξεως τίθεται ἀπό τόν Κύριο ὁ λόγος αὐτός, ἡ ὑπόσχεση αυτή: «καὶ περιπατήσουσι μετ᾿ ἐμοῦ ἐν λευκοῖς, ὅτι ἄξιοί είσιν»!

   Καί ἔρχονται τώρα οἱ ὑποσχέσεις τοῦ Κυρίου για τούς νικητές τῆς πνευματικής νεκρώσεως, ἀλλά καί τῆς σωφροσύνης με τη στενή έννοια, δηλαδή τῆς ἀγαμίας.

   Καί λέει ὁ Κύριος στην επιστολή του στις Σάρδεις: «Ὁ νικῶν οὗτος περιβαλεῖται ἐν ἱματίοις λευκοῖς, καὶ οὐ μὴ ἐξαλείψω τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐκ τῆς βίβλου τῆς ζωῆς, καὶ ὁμολογήσω τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐνώπιον τοῦ πατρός μου καὶ ἐνώπιον τῶν ἀγγέλων αὐτοῦ. Ὁ ἔχων ούς ἀκουσάτω τί τὸ Πνεῦμα λέγει ταῖς ἐκκλησίαις.» (Αποκ. 3, 5-6.). Ὁ νικητής θα περιβληθεῖ ἱμάτια λευκά, δηλαδή θεία δόξα, θεῖο φῶς, ὅπως περιβάλλεται καί ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὁ περιβαλλόμενος τό φῶς ὡς ἱμάτιον. (Βλ. Ψαλμ. 103, 2. Ματθ. 17, 2. Μάρκ. 16, 5. Ἰωάν. 1, 5. 20, 12. Πράξ. 1, 10. Α΄ Τιμ. 6, 16. Αποκ. 4. 4. 6, 11. 7, 9.)

   Τό ὄνομά του θά γραφεῖ καί δέν θά ἐξαλειφθεῖ ἀπό τό βιβλίον τῆς ζωῆς, δηλαδή τῆς αἰωνίου Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. (Όπως λέει ὁ Παν. Μπρατσιώτης (σ. 104), ἡ εἰκὼν τῆς βίβλου τῆς ζωῆς, τηρουμένης ἐν τῷ οὐρανῷ πρὸς δήλωσιν τῆς ἀθανασίας ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ Θεοῦ, χρησιμοποιείται πολλάκις ἐν τῇ Γραφή (Δαν. 7, 10, 12, 1. πρβλ. Εξοδ. 32, 32. "Ησ. 4, 3. Ψαλμ. 68. 29. Λουκά 10, 20. Φιλιπ. 4, 3. Αποκ. 3, 5. 13, 8. 17, 8. 20, 15). Κατά την Παλαιά Διαθήκη, ὁ μόνος πού μπορεῖ νὰ ἐξαλείψει κάποιον από το βιβλίο τῆς ζωῆς εἶναι μόνο ὁ Κύριος καί Θεός, ὁ ὁποῖος καὶ τὸ ἔγραψε. Κατά την Καινή Διαθήκη, είναι μόνο ὁ Χριστός. Υπάρχει ταύτιση μεταξύ Θεοῦ καί Χριστού. Βλ. Νικολ. Σωτηροπούλου, Ὁ Ἰησοῦς Γιαχβέ, ἐκδ. Ὁ Σταυρός, Αθήναι ²1988, σ. 249-250.)

   Εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι αὐτή τήν ἐξουσία καταγραφῆς ὀνομάτων από βιβλίο τῆς ζωῆς τὴν ἔχει μόνος ὁ Χριστός. (Βλ. Ματθ. 7, 29. 9, 6-8. 10, 1. 28, 18. Μάρκ. 1, 22-27. 2, 10. 3, 15. 6, 7. Λουκά 4, 32-36. 5, 24. 9, 1. 10, 19. Ἰωάν. 1, 12. 5, 27. 10, 18. 17, 2. Β΄ Κορ. 10, 8. 13, 10. Έφεσ, 1, 21. Κολ. 2, 10. Α΄ Πέτρ. 3, 22. Αποκ. 2, 26. 12, 10. Επίσης βλ. Ν. Σωτηροπούλου, ό.π., σ. 113.)

   Ακόμη, ἐκεῖνο τὸ «οὐ μὴ ἐξαλείψω τὸ ὄνομα αὐτοῦ» φανερώνει την δυνατότητα ἐξαλείψεως, ἐάν ὁ ἀγωνιστής ἀρχίσει καλά καί τελειώσει άσχημα, ὅπως εἶναι η περίπτωση τῶν πέντε παρθένων τῆς παραβολῆς, πού δέν μπῆκαν στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. (Βλ. Ματθ. 25, 1-13.)

   Ἡ δυνατότητα ἀκόμη ἐξαλείψεως τοῦ ὀνόματος φανερώνει ὅτι μπορεῖ νά ξεπέσει κανείς ἀπό τήν σωτηρία καί ὅτι δέν ὑπάρχει ἀπόλυτος προορισμός. (Ὁ ἀπόλυτος προορισμός (ή προκαθορισμός) εἶναι ἕνα θεολογικό δόγμα πού αναπτύχθηκε στον χώρο της Δύσεως, αρχικά από τὸν ἅγιο Αυγουστίνο Ιππώνος. Σύμφωνα μέ αὐτό, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀπό τή φύση τους εἶναι ἁμαρτωλοί καί ἀνεπίδεκτοι προόδου. Ὅμως ὁ Θεός, σύμφωνα με την προαιώνια βουλή του, μερικούς ἀπό αὐτοὺς τοὺς ἐκλέγει, οἱ ὁποῖοι τελικά, ὡς ἐκλεκτοί τοῦ Θεοῦ, σώζονται ὄχι κατά τή δική τους αξία αλλά κατά τήν ἀνεξερεύνητη βουλή τοῦ Θεοῦ. Βλ. Π. Μπρατσιώτη, σ. 104: Τὸ δὲ οὐ μὴ ἐξαλείψω ἐμφαίνει ἀφ' ἑνὸς τὴν ἐπ' αὐτοῦ κυριαρχίαν τοῦ Κυρίου, ἀφ' ἑτέρου δὲ τὸ κατ᾿ ἀρχὴν δυνατὸν τῆς ἐξαλείψεως, ὅπερ ἀντιπίπτει εἰς τὴν διδασκαλίαν περὶ ἀπολύτου προορισμοῦ.)

   Τέλος, ὁ Κύριος, κατά τήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως, θά ὁμολογήσει τόν νικητή, ὅπως ἐξ ἄλλου ἀναφέρεται καί στά εὐαγγέλια, (Βλ. Ματθ. 10, 32. Μαρκ. 8, 38. Λουκᾶ 9, 26.) ἐνώπιον τοῦ οὐρανίου Πατρός του και ἐνώπιον τῶν ἁγίων ἀγγέλων.

   Αγαπητοί μου, πολύ μεγάλα, τεράστια πράγματα ἔχει ὑποσχεθεῖ καί ἔχει ἑτοιμάσει ὁ Θεός γιά τούς νικητές τοῦ Εὐαγγελίου του. Ἄς μήν ἀναβάλλουμε ἄλλο. Ὁ χρόνος περνᾶ καί τό τέλος ἔρχεται. «Ὁ ἔχων οὖς ἀκουσάτω τί τὸ Πνεῦμα λέγει ταῖς ἐκκλησίαις»! (Βλ. π. Αθαν. Μυτιληναίου, Ἡ Ἀποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ὁμιλία 10η, ὑποσ. 34, ἐκδ. Ἱ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2023. https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2024/12/blog-post_42.html?m=1 )

   Κυριακή, 5 Απριλίου 1981

20η ομιλία στην κατηγορία « Ἱερά Ἀποκάλυψις ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἱερά Ἀποκάλυψις " εδώ ⬇️

https://arnion.gr/index.php/kainh-diauhkh/iera-apokalycis
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_80.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://drive.google.com/file/d/1A9Q7I5lLBiBm6AUhfYsXAdHckIBgYe7j/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%99%CE%B5%CF%81%CE%AC%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%88%CE%B9%CF%82.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.