†. Πρέπει αγαπητοί μου ιδιαιτέρως να τονίσουμε όσα πρόκειται να πραγματοποιηθούν κατά το άνοιγμα της 6ης σφραγίδος. Διότι αυτή η αναστάτωση που λέγαμε την περασμένη φορά, η παγκοσμία, θα δώση τούς καινούριους, τούς καινούς ουρανούς καί τήν καινήν γήν, όπου κατοικεί η δίκαιοσύνη, κατά τήν ἔκφρασιν του Απ. Πέτρου. «καινοὺς δὲ οὐρανοὺς καὶ γῆν καινὴν κατὰ τὸ ἐπάγγελμα αὐτοῦ προσδοκῶμεν, ἐν οἷς δικαιοσύνη κατοικεῖ.» Β' Πετρ. 3, 13. Πρέπει νά μήν μάς διαφύγη το μέλλον της δημιουργίας. Έχει πολύ νά μάς βοηθήση στην όλη μας πνευματική ζωή. Διότι από αυτήν την υλικήν δημιουργίαν, είναι κατασκευασμένο και το σώμα μας. Ο Θεός επήρε χώμα από τήν γήν. Δηλ. πήρε υλικά στοιχεία της δημιουργίας και κατασκεύασε το ανθρώπινο σώμα. Δεν πρέπει λοιπόν να υποτιμήσωμε την κτίσιν.
Κατ' αρχάς μέν διότι δέν πρέπει να υποβόσκει μέσα εις τήν ζωήν μας το "διαρχικό" στοιχείο. Αυτό που υπάρχει σε όλα τα φιλοσοφικά συστήματα, πού θεωρεί δηλ. η ανθρωπίνη σκέψη την ύλην ως κάτι κακό, καί τό αντίστροφο. Στην εποχή μας που έχομε υλιστικά συστήματα, βεβαίως δέν είναι καινούρια τα υλιστικά συστήματα, από την αρχαιότητα υπήρχαν, όμως όταν δέν αναγνωρίζω τό πνεύμα καί τό θέτω σε μια υποδιαίστερη μοίρα, εδώ έχομε μια διαρχία. Όταν βλέπω τήν ύλη καί τό πνεύμα να στέκωνται αντιμέτωπα τό ένα στο άλλο. Αυτή η διαρχική στάση δυστυχώς διακρίνει πάρα πολλούς χριστιανούς. Όταν επί παραδείγματι μιλάμε για κάτι που είναι πάρα πολύ βρώμικο· τον γάμο τόν θεωρούμε βρώμικο, βέληλο, βρώμικο. Παντρεύτηκες, λέει, είναι βρώμικο πράγμα! Γιατί είναι βρώμικο πράγμα; Τήν έμμηνον ρύσιν τήν θεωρούμε βρώμικη. Το σπέρμα τό θεωρούμε βρώμικο. Αυτά είναι διαρχία. Διαρχικά στοιχεία. Έχουνε μπή μέσα. Είναι δαιμονικά. Δεν υπάρχει τίποτε που να είναι βέβηλον, τίποτε που να είναι βρώμικον. Αν ο Θεός στην Π.Δ. καθόρισε μερικά πράγματα να μην τρώγονται ή νά μήν εγγίζονται, τό όρισε μόνο για παιδαγωγικούς σκοπούς· γιατί είναι παρατηρημένο καθ' όλο το μήκος της Αγίας Γραφής, όταν ο Θεός δίδει κάποιες δυνατότητες και ελευθερίες χρήσεως πραγμάτων από τόν άνθρωπο, πάντα βάζει και μία απαγόρευση. Λέει στον παράδεισο: Δέν θά δοκιμάσετε αυτό. Όχι ότι είχε τίποτα αυτός ο καρπός. Αλλά διά λόγους πειθαρχίας. Στην Π.Δ. λέει : Θα φάτε απ' όλα, το αίμα όμως δέν θά τό φάτε, τών ζώων, θά τό χύσετε χάμω. Μού ανήκει εμένα, λέγει ο Θεός. Στην Κ.Δ. ομοίως θέτει φραγμούς και λέγει: Αυτό όχι, εκείνο όχι. Γιατί; Καί πάντα αυτό τίθεται. Γιατί; Διότι ο Θεός όπου δίνει δυνατότητες, ελευθερίες, πάντοτε βάζει και έναν περιορισμό. Αν αυτό το ήξεραν καί οι γονείς από παιδαγωγικής πλευράς. Όταν δίνουν δυνατότητες, ελευθερίες στα παιδιά τους, νά βάζουν κάποιους περιορισμούς και να πούν: Όχι αυτό. Προσέξτε, όχι αυτό. Απ' αυτό μπορείς να φάς, απ' αυτό όχι. Αν τα ισοπεδώσουμε όλα, είναι αντιπαιδαγωγικό. Καί φοβούμαι μήπως θέλουμε να φανούμε παιδαγωγικώτεροι του παιδαγωγού Θεού. Πολύ φοβούμαι αυτό.
Οστόσω άν ο Θεός είπε κάποια "όχι", τά είπε μόνο για παιδαγωγικούς σκοπούς, και όχι διότι περιείχαν αυτά –ως κτίσματα εξ' άλλου του Θεού–, κάτι το κακό. Δέν εισάγεται δηλ. η διαρχία από την Π.Δ., νά φυλάξη ο Θεός. Γι' αυτό θα πή ο Απ. Παύλος «πᾶν κτίσμα Θεοῦ καλόν, καὶ οὐδὲν ἀπόβλητον» Α' Τιμ. 4, 4. Κάθε δημιούργημα τού Θεού είναι καλόν καί τίποτα δεν είναι απόβλητον. Έτσι, όταν ξέρω ότι η κτίσις θα ανακαινισθή, και όχι μόνο θα ανακαινισθή αλλά καί θά θεοθή, και ότι θα μπή μέσα στην δόξα των υιών του Θεού και θα δοξασθή, η στάση μου απέναντι στα υλικά πράγματα θάναι διαφορετική. Δεν θα θεωρώ τίποτε βρώμικο, τίποτε τό απόβλητο. Όλα είναι μέσα στην χάρη τού Θεού. Γιατί είναι όλα δημιουργήματα του Θεού.
Ότι η κτίσις ολόκληρη θα ανακαινισθή,τό βλέπομε αυτό όχι μόνο σαν θεολογικές θέσεις μέσα στην Αγία Γραφή, αλλά το βλέπομε και σαν γεγονότα. Θά σάς αναφέρω, γιά νά μήν πολυπραγμονώ, θά σάς αναφέρω, εκτός βεβαίως από τόν ογκόλιθον που λέγεται Ανάστασις του Χριστού, και εδώ έχομε αυτό το σώμα τό επί τού σταυρού τανισθέν. Αυτό που ελήφθη εκ των σπλάχνων της Θεοτόκου. Αυτό πού, –πού η Θεοτόκος είναι παιδί του Αδάμ, και ο Αδάμ είναι, είναι προϊόν από τήν γή τήν ίδια, πού ο Θεός πήρε το χώμα, την ύλην–, αυτό είναι ογκόλιθος αληθείας, όμως θα πάρω μόνο δύο θέσεις γιά νά μήν σάς κρατώ πολύ.Η μία είναι αγιογραφική, η άλλη Πατερική.
Τό γεγονός της Μεταμορφώσεως του Χριστού. Είναι αξιοσημείωτο που οι ιεροί Ευαγγελισταί δέν τό θέτουν εις μάτην αυτό, δέν τό γράφουν εις μάτην, ότι όχι μόνο εδοξάσθη ο Χριστός, αλλά και τα ιμάτιά του έγιναν λευκά, ως το φώς, ή σάν τό χιόνι. Πού δέν μπορεί να ασπρίση βαφεύς επάνω στην γή. Γιατί τα ιμάτια; Τι ρόλο παίζουν τα ιμάτια του Κυρίου; Για ποιό λόγο; Που σημαίνει, τά ιμάτια που είναι από τήν άλογη φύση, ότι και αυτά τυχαίνουν δόξης. Όταν ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ, 1833, Ρώσσος, ομιλεί μέ τόν Μοτοβίλωφ σέ μιάν άκρη του δάσους του χιονισμένου, εκεί θεούται η μορφή του αγίου Σεραφείμ, λάμπει σαν τον ήλιον, καί παρατηρεί ο Μοτοβίλωφ, ότι είχε λάμψει καί τό χιόνι. Γιατί το χιόνι; Τί θέση είχε το χιόνι στην όλη αγιότητα του αγίου Σεραφείμ;
Αγαπητοί μου, αυτή η κτίσις θα θεωθή. Καί πρόγευσις αυτής τής θεώσεως τῆς κτίσεως, είναι οι θαυματουργές εικόνες καί τά θαυματουργά λείψανα των αγίων. Πρόγευσις. Μάλιστα, θα θεωθή η κτίσις. Μεγάλο πράγμα. Δέν ξέρω αν σάς έχω ξαναπή. Μερικά πράγματα στάθηκαν σταθμοί στην ζωή μου, που ακόμη παραμένουν σταθμοί. Ένας προτελευταίος σταθμός ήταν η ανάσταση των νεκρών. Ακόμα αυτό τό πράγμα δέν τό έχω χωνέψει. Όχι δεν τόχω χωνέψει. Μέσα μου στριφογυρίζει ατόφιο το θέμα σάν νά τό άκουσα μόλις το πρωί. Για πρώτη φορά στην ζωή μου.
Το δεύτερο ήταν η ανακαίνηση της κτίσεως. Σάν νά τό άκουσα μόλις το πρωί. Κι όμως είναι πολλά χρόνια που το ξέρω. Είναι τόσο δυνατό, πού όταν κανείς βλέπει ολόκληρη την κτίσιν, κατανύσσεται, πού αυτή η κτίσις θα ανακαινισθή. Θα θεωθή. Θα μπή στην δόξα του Θεού. Θά γίνη η βασιλεία του Θεού. Τότε φείδεται της κτίσεως. Όχι βεβαίως ότι εξαρτάται η κτίσις από μάς, πώς θα σταθούμε απέναντί της. Η συμπεριφορά μας απέναντι στην κτίση δεν είναι παρά μόνο θεολογική. Τί ανόητο εκείνο τό, –τί να πή κανείς–, ότι, "ο Χριστιανισμός ήλθε να βελτιώση τήν φύσιν διά του πολιτισμού. "Αηδίες". Με συγχωρείτε που κάνω έτσι. Ήρθε ο Χριστιανισμός να βελτιώση τήν φύσιν διά του πολιτισμού. Αηδίες. Νερόβραστα πράγματα. Γλυκανάλατα. Ο Χριστιανισμός ήρθε να ανανεώση την κτίσιν οντολογικά. Οντολογικά. Την κτίσιν ολόκληρη. Εγώ αν σταθώ πολιτισμένος ή δέν σταθώ πολιτισμένος, τί σημασία έχει. Η κτίσις θά γίνη καινούρια από τόν Θεόν. Από τον Ιησούν Χριστόν. Συνεπώς όχι αν ευπρεπίσω το δάσος ή μιά παραλία, προετοιμάζω τὴν κτίσιν διά τήν ανακαίνησή της. Είναι ανοησία αυτό. Μόνο στα πολιτιστικά σχήματα μπορούμε, ευρισκόμενοι, να μιλάμε έτσι. Είναι απόβλητα. Δέν έχουν καμμία σχέση μέ τόν πολιτισμό αυτά τα οποία λέμε. Αλλά η στάση μου απέμαντι στην κτίσιν. Αυτό είναι. Να μήν έχω διαρχική αντίληψη. Καί νά βλέπω τήν κτίση σάν τό στοιχείο εκείνο που θα μπή μαζί μου μέσα στην δόξα του Θεού. Αυτή η στάση μου έχει τεράστια σημασία. Εμένα με βοηθάει πνευματικά πολύ. Έτσι ευλαβούμαι τήν κτίσιν. Τήν ευλαβούμαι. Έστω κι αν ξέρω, είτε την καταστρέψω ή δέν τήν καταστρέψω, αυτή θα γίνη καινούρια, καί δέν χάνεται τίποτε από την κτίσιν. Αλλά όταν ξέρω ότι θα ανακαινισθή τήν ευλαβούμαι. Τα λουλούδια, τά πουλιά, τήν θάλασσα, τά πάντα, δέν τήν καταστρέφω. Και αληθινή καταστροφή χωρίς να είναι καταστροφή, είναι όταν μπαίνω βέβηλα μέσα στην κτίση με την αμαρτία μου. Όταν αμαρτάνω μέσα στήν κτίσιν, τήν βεβηλώνω. Άλλο του ότι ο Θεός θα την κάνη καινούρια καί δέν θά ὑπάρχη καμμιά πλέον βεβήλωση. Καμμία απολύτως. Εγώ θα έχω βάρος στον εαυτό μου και ως βέβηλος θα είμαι στην αιωνία κόλαση. Όλα αυτά αγαπητοί είναι πάρα πολύ σπουδαία. Είναι πάρα πολύ σπουδαία. Αν τα χωνέψουμε κάποτε, τότε όλα αυτά μέσα μας, μάς συνέχουν πραγματικά. Όταν ανάβωμε το κερί μας, όταν βάζωμε τα λουλούδια στην εικόνα, όταν ανάβωμε το καντήλι μας, όταν στολίζουμε τόν ναό, τόν περιποιούμεθα, υλικά πράγματα είναι αυτά, όλα αυτά όμως μπαίνουν μέσα στην ανακαινισμένη κτίση. Όταν μέσ' τόν ναό που έγιναν τα εγκαίνια και γύρω κλείσαμε τον χώρο "διά του περιπατήματος", νά τό πώ έτσι, διά ενός νοητού περιφράγματος, πού τρείς φορές γύρω ο επίσκοπος με τα άγια λείψανα καί μέ τόν λαό σε λιτάνευση γυρίζει γύρω από τον ναό, είναι μία περίφραξις του όλου βεβήλου χώρου, ένας χώρος που είναι πρόγευσις ή προτύπωσις ανακαινήσεως του χώρου. Ακούσατε το. Ανακαινήσεως του χώρου. Αυτός λοιπόν ο χώρος είναι μία εικόνα ανακαινήσεως της ύλης. Η λειτουργία είναι η ανακαίνησις του χρόνου. Και ο ναός σαν χώρος είναι η ανακαίνηση του χώρου. Άμα βάζουμε λουλούδια στις εικόνες, στολίσουμε, είναι μια πρόγευση, ένας τύπος. Μια προεικόνηση αυτής της ανακαινήσεως τής κτίσεως. Τής ανακαινήσεως του χώρου. Του χώρου-χρόνου καλύτερα για να είμαι ακριβέστερος.
Αυτά άμα ξέρω, πώς βλέπω τήν θεία Λειτουργία μετά; Μπορώ να λέγω ότι κάθομαι στο κρεβάτι μου καί ακούω από το ραδιόφωνο τήν λειτουργία ή την βλέπω από την τηλεόραση; Έτσι πιά δέν νομίζετε, πώς παίρνει μέσ' την συνείδησή μου, μέσ' την αντίληψή μου μια καινούρια, εντελώς καινούρια διάσταση το πράγμα; Είναι μεγαλειώδες αγαπητοί μου. Πού δέν τό φαντάστηκε ποτέ κανένας φιλόσοφος αυτό το πράγμα. Ουδείς ποτέ. Όλοι μιλάνε για μια ανακύκληση της φύσεως. Για μια αιωνία κατάσταση τής φύσεως. Κανείς δεν μιλάει για μια ανακαίνηση οντολογική. Όχι όπως οι στωικοί φιλόσοφοι έλεγαν έχουμε την ανακύκληση και αναγέννηση. Όπως ακριβώς τήν παρατηρούμε στην φύση σαν ένα φυσικό φαινόμενο. Όχι. Οντολογική αναγέννηση και ανακαίνηση που θα μένη εις τούς αιώνας των αιώνων. Μία πού δέν τήν συλλαμβάνουμε πιά θα είναι. Όπως σας είχα πή την περασμένη φορά, που λέγει ο άγιος Ειρηναίος ευστοχώτατα: "Ου γαρ η υπόστασις ουδέ η ουσία τής κτίσεως εξαφανίζεται." Δέν εξαφανίζεται τίποτα από όλα αυτά. "Αληθής γαρ καί βέβαιος ο συστησάμενος αυτήν." Διότι εκείνος ο οποίος συνέστησε την ύλην είναι αληθής και βέβαιος. Αλλά "τό σχήμα παράγει του κόσμου τούτου". Μόνο το σχήμα περνά. Τίποτε άλλο. Τί θά γίνη; Ο Θεός γνωρίζει. Πάντως τούτο: Δεν θα υπάρχει ούτε η φθορά ούτε ο θάνατος. Πώς θα είναι αυτή η κτίσις, δέν τό συλλαμβάνει το μυαλό μας. Δέν τό ξέρουμε. Είναι στα μυστικά του Θεού. Αλλ' όμως έχομε το εχέγγυον. Έχομε τήν απόδειξη. Τό μεταμορφωμένο και αναστημένο σώμα του Ιησού Χριστού. Και αυτό επαναλαμβάνεται εις τούς αγίους του. Όταν οι άγιοι Του λάμπουν μέ το άκτιστο φως της μεταμορφώσεως, καί ὁλόκληρη η ύπαρξή τους, το σώμα τους και τα ρούχα τους ακόμη, πού είναι μια απόδειξη ότι αληθής ο Χριστός. Διότι στους αγίους του δίδει αυτό το μέτρο της ανακαινήσεως της κτίσεως καί τής δόξης τής κτίσεως. Είναι πολύ μεγάλα πράγματα. Εύχομαι να σας φωτίση ο Θεός, νά σάς αλλοιώση το νού καί τήν καρδιά, νά σάς συνέχουν αυτά. Νά σάς συνέχουν πραγματικά, νά σάς συνέχουν καί να ρυθμίζουν ολόκληρη τήν ζωή σας.
Ενώ έρχομαι τώρα στο θέμα μου, γιατί μακρυγώρησα σ' αυτήν τήν σύνδεση μέ τό προηγούμενο, ενώ θα συμβαίνει αυτή η αναστάτωση του σύμπαντος, δηλ. αυτός ο σεισμός πού μάς λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, κατά το άνοιγμα της 6ης σφραγίδος, καί πρίν ακόμη καινοτομηθούν τα στοιχεία της κτίσεως, θάχει γίνει ένας άλλος σεισμός, σάς είχα πή εξ άλλου την περασμένη φορά, ότι έχει δύο όψεις αυτός ο μέγας σεισμός. Κατ' αρχάς μέν είναι πρό του Αντιχρίστου, είναι σεισμός ήθους, ιδεών, αντιλήψεων ζωής, δηλ. οι άνθρωποι θα γίνουν αλλοιώτικοι θάχουν πετάξει ότι ξέρανε μέχρι τώρα. Αυτό πολλές φορές στην Αγία Γραφή σημειώνεται σαν σεισμός. Καί είναι σεισμός επί πνευματικού, επί ηθικού πεδίου. Αυτά πρό του Αντιχρίστου. Όταν θα έρθη ο Αντίχριστος,και θάναι το αποκορύφωμα αυτού του σεισμού, της μετακινήσεως τών ηθών, σε ότι κατώτερο και βρώμικο καί ελεεινό θα μπορούσε να γίνη, θα λέγαμε, στο μή περαιτέρω, τότε θα γίνη ο σεισμός ο άλλος. Δηλ. μέ τήν ἄλλην όψιν, πού θα είναι η ανακαίνηση των στοιχείων της κτίσεως. Αλλά όταν θα υπάρχει ο πρώτος σεισμός, συγγνώμην, όταν θ' ανοίγει, θ' αρχίζει ο δεύτερος σεισμός, η ανακαίνηση του σύμπαντος, βέβαια οι πατέρες μάς λέγουν ότι θα γίνη εν ριπή οφθαλμού. Μάς τό λέγει ο Απ.Παύλος αυτό, Α Κορ. 15, 52. μάς λέγει ότι η ανάστασις τών νεκρών, όλα αυτά, «ἐν ἀτόμῳ, ἐν ῥιπῇ ὀφθαλμοῦ», εν ατόμω. Χρησιμοποιεί δύο εκφράσεις για να δείξη τό τάχιστον. Τό "εν ατόμω", είναι το άτομον του χρόνου. Το "άτμητον", αυτό θα πή το άτομο του χρόνου, άτμητον τού χρόνου, δέν είχε άλλη λέξη να βάλη ο Απ. Παύλος, θα λέγαμε τό πιό μικρό κομματάκι του χρόνου, πού μπουρεί να φανταστή ο άνθρωπος. Αυτό το λέγει "εν ατόμω". Είναι πολύ ωραία η έκφρασής του, αν θέλετε αντέχει καί μέ τήν σύγχρονη ωρολογία. Διότι δεν έχουμε μόνο το άτομο της ύλης, έχουμε καί τό άτομο του χρόνου. Αλλά για να δώση μιά εικόνα αυτού του όρου, επειδή μιλάει σε ανθρώπους ίσως απλοϊκούς, βάζει και μια παράσταση. Πού είναι πολύ χοντροειδής, ωστόσο όμως είναι μια παράσταση. Είναι η ριπή τών οφθαλμών. Όταν ανοιγοκλείνουμε τα μάτια μας δεν τα αντιλαμβανόμεθα. Γιατί δέν χάνομε τήν εικόνα από τό οπτικό μας ορίζοντα. Βλέπομε τα γύρω μας αντικείμενα. Τα μάτια μας ανοιγοκλείνουν, διαβρέχουν την επιφάνεια των βολβών μέ δάκρυ, πλήν όμως δέν χάνουμε τον οπτικό μας ορίζοντα, διότι είναι πολύ γρήγορο το ανοιγόκλειμα. Είναι μεγαλύτερο από το 1/16, αν το λέω καλά, από το 1/16 του δευτερολέπτου. Και συνεπώς δεν έχω απώλεια της εικόνος, δέν κλείνουν για να ξανανοίξουν πάλι σε κάποιο χρόνο μακρύ. Ανοίγουν γρήγορα. Αυτό λοιπόν τό λέει "εν ριπή οφθαλμού" Δηλ. ανοιγόκλειμα που δεν αντιλαμβάνεσαι πόσο γρήγορα γίνεται. Καί είναι εικόνα της εκφράσεως "εν ατόμω". Αυτό μάς λέγει η Αγία Γραφή, και οι πατέρες αυτό μάς λέγουν.
Αλλά, φαίνεται όμως ότι θα προηγηθούν αναστατώσεις που θάχουνε κάποιο μήκος. Διότι όταν ομιλεί περί σκοτινιάσματος του ήλιου καί τής σελήνης, καί περιπτώσεις αστέρων, αυτά δεν είναι δυνατόν να είναι "εν ατόμω," Φαίνεται ότι θάχουνε κάποιο μήκος, κάποιο χρόνο. Τώρα, αυτός ο χρόνος πόσος θα είναι, δέν γνωρίζουμε. Φαίνεται όμως θάναι λίγο μακρύς χρόνος. Κάποιες αναστατώσεις θα γίνονται σε κάποιο μήκος, που οι άνθρωποι θα αποκτήσουν φόβον και τρόμον, περί του οποίου φόβου και τρόμου ομιλεί πιο κάτω το ιερό κείμενο.
Αρα, η τελική μορφή της αλλαγής του σύμπαντος, διότι το να σκοτεινιάση ο ήλιος δεν είναι αλλαγή, δείχνει ότι το παλιό σύμπαν πεθαίνει. Καί πεθαίνει κατά έναν τρόπο που βλέπομε τον θάνατό του. Αλλά η ανακαίνησις θα είναι εν ριπή οφθαλμού. Η ανακαίνησις. Όπως και η ανάστασις τών νεκρών, θα είναι εν ριπή οφθαλμού.
Ακούστε λοιπόν, όταν θα έχουμε αυτήν την περίοδο της αλλαγής του σύμπαντος, τού "θανάτου" τού σύμπαντος, βάζω την λέξη θάνατο εντός εισαγωγικών για να δείξω ότι το παλιό σύμπαν περνά. Δηλ. πέφτει, χάνεται, καταστρέφεται κλονίζεται, χωρίς τίποτα όμως να χάνεται. Προσέξτε, χωρίς τίποτα να χάνεται. Αυτό μας το λέει και η φυσική. Ότι τίποτα δεν χάνεται από την δημιουργία. Γιατί ο Θεός ότι κάνει είναι λίαν καλό και συνεπώς δεν χάνεται. Αυτό πού είπε ο άγιος Ειρηναίος, ότι "είναι αληθής και βέβαιος ο συστησάμενος τήν ύλην". Δέν χάνεται τίποτε. Ανακαινίζει μόνο.
Όταν θα συμβαίνουν αυτά, οι άνθρωποι πάνω εις τήν γήν τί θα κάνουν; Ακούστε τι θα κάνουν. Κεφ. ΣΤ΄, 15 - 17. «καὶ οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ οἱ μεγιστᾶνες καὶ οἱ χιλίαρχοι καὶ οἱ πλούσιοι καὶ οἱ ἰσχυροὶ καὶ πᾶς δοῦλος καὶ ἐλεύθερος ἔκρυψαν ἑαυτοὺς εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς τὰς πέτρας τῶν ὀρέων, καὶ λέγουσι τοῖς ὄρεσι καὶ ταῖς πέτραις· πέσατε ἐφ᾿ ἡμᾶς καὶ κρύψατε ἡμᾶς ἀπὸ προσώπου τοῦ καθημένου ἐπὶ τοῦ θρόνου καὶ ἀπὸ τῆς ὀργῆς τοῦ ἀρνίου, ὅτι ἦλθεν ἡ ἡμέρα ἡ μεγάλη τῆς ὀργῆς αὐτοῦ, καὶ τίς δύναται σταθῆναι;» Αυτά που λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης καί πού είναι όντως εσχατολογικά, όντως, είναι η τελευταία πράξις, η τελευταία πράξις λίγο μετά τον Αντίχριστον. Ο Κύριός μας στο Ευαγγέλιο τό λέγει ως εξής: Λουκάς 21, 25 - 26. «Καὶ ἔσται σημεῖα ἐν ἡλίῳ καὶ σελήνῃ καὶ ἄστροις, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς συνοχὴ ἐθνῶν (συνοχή θα πή αγωνία, λέμε, συνέχομαι.) ἐν ἀπορίᾳ ἠχούσης θαλάσσης καὶ σάλου (θα υπάρχη επί τής γής η αγωνία των Εθνών, από την αμηχανία των ανθρώπων ένεκα του ήχου και της αναταραχής τής θαλάσσης. Δέν σηκώνει καμμιά αλληγορία. Είναι ότι ακριβώς λέγει. Επί φυσικών φαινομένων. Καμμία αλληγορία. Τίποτε. Δηλ. θά υπάρχει αναστάτωσις φοβερή. Φαντάζεσθε, η θάλασσα θα έχει, θα έχει εκμανεί. Διότι, ποιές δυνάμεις θα ασκηθούν επάνω εις τήν γήν; Ο Θεός το ξέρει.)
«ἀποψυχόντων ἀνθρώπων ἀπὸ φόβου καὶ προσδοκίας τῶν ἐπερχομένων τῇ οἰκουμένῃ· αἱ γὰρ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σαλευθήσονται. (Και από αυτήν τήν απορία,την αμηχανία της ηχούσης θαλάσσης, της θαλάσσης που θα έχη σάλον, πελώρια κύμματα, οι άνθρωποι θα αποψύχουν δηλ. θα λιποθυμούν.)» "Αποψυχόντων ανθρώπων. Από τον φόβο τους, από φόβο και προσδοκία και αναμονής των επερχομένων τή οικουμένη. Για κείνα που πρόκειται να ρθούν. Γι' αυτά πού έρχονται. Γι' αυτά που ήδη έρχονται. Διότι –αιτιολογεί όλα αυτά– διότι αι δυνάμεις των ουρανών θα έχουν μετακινηθεί, θα έχουν σαλευθεί. Διότι θάχουμε ουράνιες μετακινήσεις, ουράνιες καταστάσεις, καί επί τής γής θα έχουμε φοβερά μεγάλες, τελείως ασυνήθιστες, βεβαίως ασυνήθιστες μεταβολές. Υπάρχει διπλό το θέμα. Ως τιμωρία αλλά και ταυτοχρόνως ως αλλαγή τής κτίσεως.
Και λέγει ο Κύριος ότι όλα αυτά θα γίνουν λίγο πρό τής δευτέρας Του παρουσίας, πολύ λίγο, αλλά και ευθύς μετά τον Αντίχριστο. Ο οποίος θα έχει προηγηθεί.
«καὶ τότε (συνεχίζει ο ιερός Ευαγγελιστής, ο Κύριος δηλ.) ὄψονται τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἐρχόμενον ἐν νεφέλῃ μετὰ δυνάμεως καὶ δόξης πολλῆς.» Λουκ. 21, 27. Τότε θα συμβούν αυτά. Και τότε, όταν θα συμβούν αυτά, τότε θὰ δοῦν τόν Υιόν του Ανθρώπου, δηλ. τόν Ιησούν Χριστόν ερχόμενον μετά δόξης. Άρα λοιπόν αυτά που λέμε είναι λίγο, πολύ λίγο, μία ώρα, μία μέρα, μία εβδομάδα, ο Θεός ξέρει, πάντως είναι κάτι που είναι πολύ λίγο, λίγο πριν έρθη ο Χριστός. Είναι στά, –πράγματι–, πρόθυρα.
Ας δούμε όμως αυτήν τήν περικοπή που σας διάβασα αναλυτικώτερα. Εδώ υπάρχει μία επταμερής απαρίθμησις τάξεων ανθρώπων. Βασιλείς, μεγιστάνες, χιλίαρχοι, πλούσιοι, ισχυροί, δούλοι, ελεύθεροι. Έχουμε επτά (7) τόν αριθμόν. Ενώ στους συνήθεις καιρούς, όπως τώρα, υπάρχει αυτή η διάκρισις τών τάξεων. Λέμε, αυτή η τάξις τών ανθρώπων, εκείνη, καί μάλιστα παλαιότερα οι τάξεις αυτές ήταν ακόμη πλέον ευδιάκριτες. Λέγεται, καί πολύ σωστά, η εφεύρεσις τής ραπτομηχανής επέφερε την δημοκρατίαν. Δηλ. τήν δημοκρατία όχι σαν πολίτευμα, αλλά σαν ισοπέδοση των τάξεων, μέ τήν έννοια ότι όλοι πια σήμερα φοράμε τα ίδια ρούχα. Και έτσι και ο βασιλιάς και ο πρωθυπουργός και ο υπουργός και ο τελευταίος πολίτης μιάς πόλεως, φοράνε το ίδιο κουστούμι. Που σημαίνει ότι επήλθε ένα είδος ισοπεδώσεως. Ετσι λέγεται.
Ωστόσο, όταν θα γίνουν τα φαινόμενα αυτά και όλοι θάχουν καταφύγει από τον φόβο τους στις τρύπες τής γής και στις σχισμές και στα σπήλαια, εκεί θα φανή μιά αληθινή ισοπέδωση των τάξεων. Καί οι μεγάλοι και οι μικροί, και οι πλούσιοι και οι φτωχοί, και οι ελεύθεροι και οι δούλοι, ό,τι υπάρχει τότε, όλοι αυτοί θα ισοπεδοθούν από τον φόβο τους. Όλοι θα τρέξουν μέσα στις τρύπες τής γής. Μήπως δεν το είδαμε αυτό στους βομβαρδισμούς; Αυτά που έγιναν, τότε, από το 40, στην Ελλάδα μιλάω, από το 40-έως το 1944, θα το δούμε καί ξανά πάλι. Όλοι τρέχουν στα καταφύγια. Δέν μπορεί να πή κανένας ότι εγώ έχω πολυτελές ή όχι πολυτελές καταφύγιο. Όλοι τρέχουν στα καταφύγια. Εκεί υπάρχει μια ισοπέδωσις πραγματικά. Ας είναι. Ωστόσο όμως αυτοί πού θά καταφεύγουν εκεί, κυρίως πρόκειται περί αμαρτωλών ανθρώπων, όχι ότι δεν θα καταφεύγουν και οι δίκαιοι, αλλά δήτε λίγο πιό κάτω διά τούς δικαίους.
Λέγει ο Ησαΐας ο προφήτης, 2, 10 «καὶ νῦν εἰσέλθετε εἰς τὰς πέτρας καὶ κρύπτεσθε εἰς τὴν γῆν ἀπὸ προσώπου τοῦ φόβου Κυρίου καὶ ἀπὸ τῆς δόξης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ὅταν ἀναστῇ (όταν θα σηκωθή) θραῦσαι τὴν γῆν (να πατάξη, να χτυπήση, να θραύση τήν γήν.)» Μία τέτοια εικόνα, παρ' ότι αφορά εἰς τούς πιστούς. έχομε κατά την άλωση της Ιερουσαλήμ, η οποία είναι πασίγνωστο από την Αγία Γραφή, ότι αποτελεί τύπον τών εσχάτων. Η άλωση της Ιερουσαλήμ. Ο τρόπος που οι άνθρωποι μέσα ζούσαν κατά τήν πολιορκίαν πού τήν είχε κάνει ο Βεσπασιανός, αυτός τήν ξεκίνησε, ανεκλήθη στην Ρώμη και ανέθεσε εις τόν γυιό του τόν Τίτο, ο οποίος έφερε εις πέρας τήν πολιορκία όπου και τελικά η πόλις έπεσε. Τό τί συνέβη μέσα εκεί εις τήν πόλιν, το τί έγινε, πού μάς περιγράφει ο Ιώσηπος στην Εβραϊκή του αρχαιολογία, είναι κάτι φρικώδες. Αποτελεί η άλωση καί καταστροφή της Ιερουσαλήν, αληθινό τύπο των εσχάτων, στις ημέρες του Αντιχρίστου. Διότι ο Τίτος & ο Βεσπασιανός θεωρούνται εικόνες, τύποι του Αντιχρίστου. Όπως και ο Αντίοχος ο Επιφανής ο τέταρτος, έχουμε πολλούς τύπους του Αντιχρίστου. Όπως έχουμε και πολλούς τύπους του Χριστού. Και ο Σολομών είναι τύπος του Χριστού και ο Δαυίδ είναι τύπος του Χριστού, καί ο Μελχισεδέκ είναι τύπος του Χριστού· έχουμε και του Αντιχρίστου πολλούς τύπους.
Ώστε αγαπητοί μου η Ιερουσαλήμ, η καταστροφή της εννοεί, αποτελεί έναν τύπον τών εσχάτων. Γι' αυτό στην προφητεία περί εσχάτων συμπλέκει την καταστροφή της Ιερουσαλήμ ο Κύριος. Καί ένας πού δέν καταλαβαίνει, βλέπει δυό προφητείες, χρονικά διαφέρουσες, η μία έγινε το 70 μ.Χ., η άλλη όταν θα γίνη η δευτέρα του Χριστού παρουσία. Δέν ξέρομε δύο προφητείες που διαφέρουν χρονικά να συμπλέκονται καί νά προσφέρονται σε μία προφητεία. Έτσι ένας πού δέν καταλαβαίνει πολλά πράγματα, μπερδεύεται κι αναρωτιέται περί τίνος πρόκειται. Διότι ενώ ομιλεί περί τής καταστροφής της Ιερουσαλήμ, εκεί ομιλεί καί περί σημείων του ουρανού. Και λέγει μά, είναι δύο προφητείες πού, ξαναλέγω διαφέρουν χρονικά, αλλά λέγονται σε ένα πλάνο.
Λέγει λοιπόν ο Κύριος, Λουκάς 21, 20-22 «ὅταν δὲ ἴδητε κυκλουμένην ὑπὸ στρατοπέδων τὴν Ἱερουσαλήμ, [...] τότε οἱ ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ φευγέτωσαν εἰς τὰ ὄρη, καὶ οἱ ἐν μέσῳ αὐτῆς (αυτοί που βρίσκονται μέσα στην πόλη) ἐκχωρείτωσαν (άς φύγουν έξω) καὶ οἱ ἐν ταῖς χώραις (αυτοί πού είναι στα χωράφια τους) μὴ εἰσερχέσθωσαν εἰς αὐτήν (να μήν μπούν εις τήν πόλιν) ὅτι ἡμέραι ἐκδικήσεως αὗταί εἰσι (ημέρες τιμωρίας του Θεού)».
Ωστε η καταφυγή στα βουνά ήταν ένας τύπος της καταφυγής στα βουνά τότε εις τά έσχατα. Μάς λέγει ακόμη το βιβλίο της Αποκαλύψεως ότι θα λέγουν οι άνθρωποι τότε στα βουνά και στις πέτρες και στις σπηλιές: «πέσατε ἐφ᾿ ἡμᾶς καὶ κρύψατε ἡμᾶς ἀπὸ προσώπου τοῦ καθημένου ἐπὶ τοῦ θρόνου καὶ ἀπὸ τῆς ὀργῆς τοῦ ἀρνίου» Πέστε νά μάς κρύψετε από εκείνον που κάθεται στον θρόνο –ο Πατήρ– καί από τής οργής του Αρνίου. Πού είναι ο Ιησούς Χριστός. Να μάς κρύψετε. Σάν νά προσωποποιούν την κτίσιν,καί νά λέγουν και να ζητούν, η κτίση να προστατεύση τους ανθρώπους από την οργή του Θεού. Αυτά που λέγει η Αποκάλυψη ο Χριστός τά λέγει ως εξής: Λουκάς 23, 30. Βλέπετε παίρνω παραλλήλως τα Ευαγγέλια, την Αποκάλυψη. «τότε (λέγει ο Χριστός) ἄρξονται λέγειν τοῖς ὄρεσι, (τότε θ' αρχίσουν να λένε στα βουνά) πέσετε ἐφ᾿ ἡμᾶς, καὶ τοῖς βουνοῖς, (το όρος είναι αυτό που έχει ύψος, το βουνό είναι ο λόφος) καλύψατε ἡμᾶς· (σκεπάστε μας.)» Σας είπα ότι, θά εγίνοντο τότε ως εικόνα στην Ιερουσαλήμ, τότε εις τά έσχατα σε μια πληρότητα. Είναι αξιοπαρατήρητο, ότι υπάρχει μία απόλυτος συμφωνία μεταξύ Αποκαλύψεως και Ευαγγελίων. Το βλέπετε απολύτως. Καί δέν κάνω τί άλλο παρά να επιστρατεύω τα Ευαγγέλια, αλλά καί τούς παλαιούς προφήτας γιά νά σάς κατοχυρώνω εκείνα τα οποία λέγει τό βιβλίο της Αποκαλύψεως έτσι νάχουμε πλήρη κατοχύρωση της αληθείας.
Ακόμη έχουμε ένα αξιοπαρατήρητο οξύμωρο σχήμα, ότι έχουμε την οργή του Αρνίου. Μα το αρνίον είναι πράον. Δεν οργίζεται. Πώς εδώ έχουμε οργήν αρνίου; Είναι οξύμορον. Είναι γιατί αναφέρεται ο Μεσσίας, ο οποίος δεν είναι μόνον λυτρωτής, αλλ' είναι καί κριτής. Τό κεφ. 25, 31 στο κατά Ματθ. Ευαγγέλιο μας δείχνει ακριβώς τον Μεσσία που είναι λυτρωτής και ως κριτήν.
Ὅταν δὲ ἔλθῃ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ, και καθίσει ἐπὶ θρόνου δόξης αὐτοῦ, καὶ συναχθήσεται ἔμπροσθεν αὐτοῦ πάντα τὰ ἔθνη, καὶ ἀφοριεῖ αὐτοὺς ἀπ᾿ ἀλλήλων ὥσπερ ὁ ποιμὴν ἀφορίζει τὰ πρόβατα ἀπὸ τῶν ἐρίφων, (τότε θα συναχθούν μπροστά του όλα τα έθνη καί θά τούς ξεχωρίση όπως ο τσομπάνης, μέ τήν ευκολία πού ξεχωρίζει τα πρόβατα από τα γίδια. Τους αμαρτωλούς δηλ. από τους δικαίους) τότε ἐρεῖ ὁ βασιλεὺς τοῖς ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ· δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου. (καί τούς μέν θα καλέση εἰς τήν βασιλείαν του, τούς δέ εις τήν κόλαση θα αποστείλη)».
Έτσι βλέπομε ότι ο Χριστός είναι καί κριτής. Όχι μόνο λυτρωτής. Εξ άλλου είπε και ο ίδιος, ότι τήν κρίσιν άπασαν την ενεχύρησε εἰς τόν Υιόν. Στον Υιόν όχι σάν Θεόν. Αλλά ως θεάνθρωπον. Διότι η κρίσις ανήκει σε άνθρωπο. Γι' αυτό λέγει όταν έλθη ο Υιός του Ανθρώπου. Δέν λέγει, όταν έλθη Υιός του Θεού. Πού είναι εκείνοι που λέγουν, ο Ιησούς, ο γλυκός, Ιησούς, ο γλυκύτατος, καί μένουν πάντοτε εις το θέμα της αγάπης καί τῆς σωτηρίας, καί δέν ρίχνουν μια ματιά και εις τόν κριτήν Ιησούν; Έτσι αναπαύουν τήν συνείδησή τους, ότι ο Θεός είναι τόσο αγάπη, ώστε όπως και να έχει το πράγμα, δέν πρέπει να τον παρουσιάζομε και σαν κριτή. Αγαπητοί μου ο ίδιος παρουσιάζει τον εαυτόν του κριτή. Και μάλιστα η Εκκλησία μας γιά νά τό προβάλη αυτό, την μια Κυριακή μιλάει για τον άσωτον υιόν, για να δείξη τήν αγάπη του Θεού, τού Χριστού, καί τήν άλλη Κυριακή, στις Απόκριες, παραμονές μάλιστα Σαρακοστής, μιλάει για την κρίση. Για να μην νομίση κανένας ότι ο Χριστός είναι εκείνος που τα συγχωρεί όλα. Ναί, τα συγχωρεί όλα, ανέχεται τα πάντα όπως είναι χωρίς διόρθωση; Γιατί εκείνοι που λένε, ο γλυκύς Ιησούς, δεν εννοούν να διορθώσουν τήν ζωή τους. Και μένουν πάντα οι πεσμένοι άνθρωποι μέσα στις αμαρτίες τους. Αλλά και κάτι ακόμα πού είναι χειρότερο. Όταν οι εξαγγελείς του λόγου τού Θεού, οι ιεροκήρυκες, ομιλούν διά τήν κρίσιν, διά τήν κόλασιν καί διά τήν τιμωρίαν, θεωρούνται από τους ανθρώπους που έτσι βλέπουν τα πράγματα, όπως προηγουμένως σάς έλεγα, ότι είναι οι άνθρωποι πού φανατίζονται, πού δέν έχουν αγάπη, δέν μιλάνε για αγάπη, ενώ ο Χριστιανισμός είναι αγάπη, αγάπη και σαλιαρίσματα. Όχι αγαπητοί μου. Ο Χριστιανισμός είναι αγάπη, αλλά είναι καί δικαιοσύνη. Ο Ιησούς είναι ο γλυκύς Ιησούς, αλλά είναι και ο φοβερός κριτής.
Γι' αυτό η Ορθόδοξος πνευματικότης αντελήφθη τον Ιησούν όπως τόν απηκόνησε εις τόν τρούλλον –καί σέ πολλούς άλλους τρούλους–, τής μονής του Δαφνιού. Ο φοβερός κριτής που βλέπει τα πάντα, θά δήτε το ένα του μάτι να είναι γλυκύ. Εδώ είναι η μεγάλη τέχνη της εικονογραφίας. Το ένα του μάτι να είναι γλυκό και τ' άλλο του μάτι να σε κοιτάζη κατά τρόπο πού να λές, "Χριστέ μου, είσαι φοβερός"!. Ναί, στο ίδιο πρόσωπο συνδιάζεται η σωτηρία, αλλά και η κρίσις. Αυτή είναι η αλήθεια και αυτή είναι η Ορθοδοξία. Αυτό είναι το Ευαγγέλιον. Και όχι μόνο ότι μάς συμφέρει. Καί τί θα λέγουν; «ὅτι ἦλθεν ἡ ἡμέρα ἡ μεγάλη τῆς ὀργῆς αὐτοῦ» Ήλθε η ημέρα η μεγάλη της οργής του. Ποιά είναι αυτή η μεγάλη ημέρα του Κυρίου; Είναι η δευτέρα του παρουσία. Όπου θα γίνουν κατά τήν δευτέρα του παρουσία τα εξής μοναδικά μεγάλα : Η ανακαίνηση του σύμπαντος, η ανάστασις τών νεκρών, η κρίσις τών πάντων, ανθρώπων και δαιμόνων, η απέλευσις τῶν αμαρτωλών εις αιωνίαν κόλασιν και η απέλευσις των δικαίων εις την αιωνίαν βασιλείαν. Όλα αυτά θα γίνουν μέ τήν δευτέρα του Χριστού παρουσία, και όλα συνιστούν το περιεχόμενο της εσχάτης ημέρας, της και μεγάλης ημέρας ονομαζομένης καί καταγραφομένης από την Αγία Γραφή.
Γι' αυτήν την μεγάλη και επιφανή –επιφανής θα πή ένδοξος επειδή ένδοξα θα εμφανιστή ο Χριστός– ημέρα, οι προφήται όταν την αντικρύζουν τρέμουν. Τρέμουν, τρέμουν. Οι προφήται είδαν την ημέρα αυτήν του Κυρίου. Την μεγάλην. Την είδαν. Καί τήν καταγράφουν, όση δύναμις, να πάρουμε μία εικόνα. Ο προφήτης Ιωήλ 1, 15 καί 2, 11 ακούστε τι γράφει. Όταν βλέπει τήν ημέραν εκείνην, διότι προφητεύει διά τήν Πεντηκοστήν, προφητεύει δέ καί διά τόν Αντίχριστον καί τά έσχατα. Προφητεύει για κείνη την μεγάλη ημέρα. Για δύο έσχατες ημέρες. Σάς τόχω ξαναεξηγήσει. Η πρώτη έσχατη της πρώτης εμφανίσεως του Χριστού, η δευτέρα εσχάτη όταν έχουμε τήν δευτέρα παρουσία του Χριστού. Ακούστε τι γράφει διά τήν δευτέραν παρουσίαν: «οἴμοι, οἴμοι, οἴμοι εἰς ἡμέραν (τρείς φορές, αλλοίμονο, αλλοίμονο, αλλοίμονο εις ημέραν) ὅτι ἐγγὺς ἡ ἡμέρα Κυρίου καὶ ὡς ταλαιπωρία ἐκ ταλαιπωρίας ἥξει (Ταλαιπωρία στην ταλαιπωρία θα είναι θά ἔρθη έτσι. Ταλαιπωρία στο τετράγωνο, θα λέγαμε) διότι μεγάλη ἡ ἡμέρα Κυρίου, ἐπιφανὴς σφόδρα, καὶ τίς ἔσται ἱκανὸς αὐτῇ; (Ποιός μπορεί να σταθή μπροστά σ' εκείνη την ημέρα;)» Την βλέπει ο Ιωήλ καί τρομάζει.
Ο δέ Σοφωνίας 1, 18 γράφει: «διότι συντέλειαν καὶ σπουδὴν ποιήσει ἐπὶ πάντας τοὺς κατοικοῦντας τὴν γῆν.» Συντέλειαν, τέλος. Ιστορία, τέλος. Ποτέ η ανθρωπίνη φιλοσοφία δέν συνέλαβε αυτό. Ιστορία τέλος. Όπως ποτέ δέν συνέλαβε τήν εκ του μηδενός δημιουργίας. Καμμία σχέση δέν έχει ο άνθρωπος με το μηδέν παρά μόνον ο Θεός. Γι' αυτό χρήζει αποκαλύψεως. Γι' αυτό απεκαλύφθη ότι εκ του μηδενός έγινε η δημιουργία, καί ότι η Ιστορία –όχι τώρα η δημιουργία, αλλ' η Ιστορία– θα τελειώση.
«καὶ τίς δύναται σταθῆναι» Ποιός μπορεί να σταθή; Εδώ είναι η ερώτηση των πάντων. Καί τών αμαρτωλών καί τῶν δικαίων. Γι' αυτό ο Κύριος μάς παρήγγειλε στο ερώτημα τίς δύναται σταθήναι, Λουκάς 21, 36 «ἀγρυπνεῖτε οὖν ἐν παντὶ καιρῷ δεόμενοι ἵνα καταξιωθῆτε (να καταξιωθήτε) ἐκφυγεῖν πάντα τὰ μέλλοντα γίνεσθαι (να ξεφύγετε από κείνα που πρόκειται να γίνουν. Αλλά τί εκφυγείν, και γιατί πώς; τίνι τρόπω; Εκφυγείν, δέν θά είναι και για μένα αυτά; θάναι για τους άλλους; Πώς;) καὶ σταθῆναι ἔμπροσθεν τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου». Σταθήναι. Στο ερώτημα και "τίς δύναται σταθήναι", ο Κύριος απαντά. Αν θα είσαστε πάντοτε άγρυπνοι πνευματικά, όχι νά μήν κοιμηθούμε το βράδυ, άγρυπνοι πνευματικά, τότε και παρακαλάτε τόν Θεό νά ζήτε κατά Θεόν, τότε θα μπορείτε να σταθήτε μπροστά εις τόν Χριστόν, την ημέρα εκείνη την μεγάλη. Εξ άλλου η αναλυτική απάντησις εις τό ερώτημα "ποιός μπορεί να σταθή τοτε", γίνεται ευθύς μετά στο παρακάτω κείμενο εις το επόμενο κεφάλαιο, είναι τον 7ο κεφ., αλλά στην αυτήν σφραγίδα την 6ην μέ τό διπλούν διάψαλμα. Σ' εκείνο το διπλούν διάψαλμα το υπέροχον, εκεί βλέπομε πώς μπορεί κανείς να σωθή.
Αλλά διά τούς αμαρτωλούς η ημέρα αυτή θα είναι μία φρίκη. Ένας τρόμος. Γιά όλα εκείνα τα οποία πρόκειται να γίνουν. Αντιθέτως διά τούς πιστούς θα είναι μία αγαλλίασις καί μία δικαίωσις. Μά, δέν θά τρομάζουν όλα αυτά τα φαινόμενα; Εδώ αγαπητοί μου γίνεται ένας σεισμός και... δίκαιοι καί ασεβείς τρέμουν όλοι. Γίνεται μιά πολεμική λαίλαπα καί σαρώνει τα πάντα, ποιός λέγει ότι εγώ κάθομαι και με χαμόγελο τα βλέπω; Δεν είναι το ίδιο. Διότι εκεί θα είναι η προσδοκία του Χριστού. Γιά τήν οποία, ω οι άγιοι, ιδίως τότε στις ημέρες του Αντιχρίστου θα λέγουν Κύριε, τό πρόσωπό Σου να δούμε. Ο Χριστός είπε Λουκάς 17, 22 : «ἐλεύσονται ἡμέραι ὅτε ἐπιθυμήσετε μίαν τῶν ἡμερῶν τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἰδεῖν, καὶ οὐκ ὄψεσθε». Θα επιθυμήσετε να δήτε μία μέρα του Υιού του Ανθρώπου καί δέν θά δήτε. Η ημέρα που θα δούμε θα είναι η δευτέρα του παρουσία. Γι' αυτό υπάρχει αυτός ο σφοδρός πόθος. Γι' αυτό λέει κι ο Ησαΐας 63, 4 «ἡμέρα γὰρ ἀνταποδόσεως ἐπῆλθεν αὐτοῖς, καὶ ἐνιαυτὸς λυτρώσεως πάρεστι (Είναι παρών ο ενιαυτός, ο χρόνος τής λυτρώσεως)». Γι' αυτό τον λόγο, προσέξτε. Οι ευσεβείς θα είναι γεμάτοι χαρά. Νά πώς τό βεβαιώνει ο Κύριός μας. Λουκ. 21, 28 «ἀρχομένων δὲ τούτων (μοιάζει καταπληκτικό) γίνεσθαι (όταν αυτά αρχίσουν να γίνονται, να προκαλούν τόν τρόμο καί τήν φρίκη των αμαρτωλών) ἀνακύψατε καὶ ἐπάρατε τὰς κεφαλὰς ὑμῶν, (σηκώσατε τα κεφάλια σας και κυττάξτε πρός τά πάνω) διότι ἐγγίζει ἡ ἀπολύτρωσις ὑμῶν (πλησιάζει η απολύτρωσή σας, η χαρά σας, η είσοδό σας εις τήν βασιλεία μου)».
Μιά υπέροχη εικόνα αν θέλετε, διά λόγου ή διαφορετικής καταστάσεως και διά λόγου, αμαρτωλών και δικαίων κατά την ημέραν εκείνην τήν τρομερήν καί μεγάλην και επιφανή του Κυρίου, μπορούμε να έχομε εις τήν Σοφία Σολομώντος, σπίτι σας παρακαλώ διαβάστε τα κεφάλαια, Σοφία Σολομώντος, τά κεφ. 2, καί 5. « καταδυναστεύσωμεν πένητα δίκαιον, μὴ φεισώμεθα χήρας, μηδὲ πρεσβύτου ἐντραπῶμεν πολιὰς πολυχρονίους. ἐνεδρεύσωμεν δὲ τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστι καὶ ἐναντιοῦται τοῖς ἔργοις ἡμῶν καὶ ὀνειδίζει ἡμῖν ἁμαρτήματα νόμου καὶ ἐπιφημίζει ἡμῖν ἁμαρτήματα παιδείας ἡμῶν· ἐγένετο ἡμῖν εἰς ἔλεγχον ἐννοιῶν ἡμῶν· βαρύς ἐστιν ἡμῖν καὒ βλεπόμενος, εἰς κίβδηλον ἐλογίσθημεν αὐτῷ, καὶ ἀπέχεται τῶν ὁδῶν ἡμῶν ὡς ἀπὸ ἀκαθαρσιῶν· μακαρίζει ἔσχατα δικαίων καὶ ἀλαζονεύεται πατέρα Θεόν. θανάτῳ ἀσχήμονι καταδικάσωμεν αὐτόν, ἔσται γὰρ αὐτοῦ ἐπισκοπὴ ἐκ λόγων αὐτοῦ.» Ταλαιπωρούν τον ευσεβή, οι αμαρτωλοί. Α, νά τόν ξεκάνωμε, λέει, δίσχριστος άνθρωπος, δίσχριστος. Να τον ξεκάνωμε. Αλλά όταν έρχεται η μέρα της κρίσεως, η ανάστασις τών νεκρών, –εκεί μιλάει γιά τήν ανάσταση των νεκρών, και είναι βιβλίον πρό Χριστού–, τότε βλέπουν τόν δίκαιον νά λάμπη σάν τόν ήλιον. «ἰδόντες ταραχθήσονται φόβῳ δεινῷ καὶ ἐκστήσονται ἐπὶ τῷ παραδόξῳ τῆς σωτηρίας. ἐροῦσιν ἐν ἑαυτοῖς μετανοοῦντες καὶ διὰ στενοχωρίαν πνεύματος στενάξονται καὶ ἐροῦσιν· οὗτος ἦν ὃν ἔσχομέν ποτε εἰς γέλωτα καὶ εἰς παραβολὴν ὀνειδισμοῦ οἱ ἄφρονες· τὸν βίον αὐτοῦ ἐλογισάμεθα μανίαν καὶ τὴν τελευτὴν αὐτοῦ ἄτιμον. πῶς κατελογίσθη ἐν υἱοῖς Θεοῦ καὶ ἐν ἁγίοις ὁ κλῆρος αὐτοῦ ἐστιν;» Μπά, λέγουν οι αμαρτωλοί, επλανήθημεν. Αυτόν πού τόν είχαμε "τού κυνηγητού" αυτός λάμπει; Πώς τώρα; Πώς έγινε αυτό; 'Αρα επλανήθημεν. Είναι μια πολύ ωραία εικόνα. Σοφ. Σολομ. 2ο & 5 κεφ.
Σ' όλα αυτά γράφει ο Απ. Πέτρος Β΄3, 11-12 τα εξής πολύ σπουδαία: Τούτων οὖν πάντων λυομένων
(όταν θα λύονται οι ουρανοί, τά στοιχεία,τά πάντα) ποταποὺς δεῖ ὑπάρχειν ὑμᾶς ἐν ἁγίαις ἀναστροφαῖς καὶ εὐσεβείαις, προσδοκῶντας καὶ σπεύδοντας τὴν παρουσίαν τῆς τοῦ Θεοῦ ἡμέρας,». Τί καθόμαστε και ασχολούμεθα μέ τούτα καί μέ κείνα, μπροστά σ' ένα κόσμο διαλυόμενο και ανασυντιθέμενον; Πώς πρέπει να είναι η ζωή μας; Δεν πρέπει να είμεθα εν αγίαις αναστροφαίς; Καί, κοιτάξτε εδώ τί λέγει; "Προσδοκώντας και σπεύδοντας." Αναμένοντες με χαρά καί τρέχοντες δι' αυτήν τήν παρουσίαν του Κυρίου μας. Γι' αυτήν την ημέρα που θα έρθη ο Κύριος.
Πρίν όμως κλείσουμε την παράγραφο αυτή, που είναι το πρώτο μέρος του ανοίγματος της 6ης σφραγίδος και πού είναι πληγή, και όχι πληγή και ανακαίνηση ταυτοχρόνως, πριν κλείσουμε αυτήν τήν παράγραφο, θάθελα να σάς έκανα την σημείωση ότι την ερμηνεία που χρησιμοποιήσαμε, το αντιληφθήκατε, ήταν η ευθύγραμμος ερμηνεία. Δηλ. αυτά θα γίνουν άπαξ. Τελείωσε μιά φορά. Εν τούτοις, δέν εκλείπει τελείως και η κυκλική. Δηλ. τής επαναλήψεως. Η κυκλική μέθοδος της ερμηνείας. Αυτό που λέγει, "ή καταφυγή εις τα όρη και εις τα σπήλαια", είναι μία ιδιάζουσα, ιδίως διά τούς διωκομένους χριστιανούς. Όμως με την μορφή σημείων εις τόν ουρανό, όχι σημεία στον ήλιο, ή στην σελήνη, αλλά πρόχειρα πράγματα, δηλ. κάτι που είναι μικρογραφία. Είναι αγαπητοί μου, όπως και φαίνεται θαυμάσια στις τοιχογραφίες της μονής Διονυσίου, έξω από την τράπεζα, πού έχει εκεί μια σειρά ολόκληρη, την Αποκάλυψη εικονογραφημένη, και πού μία επιστήμων Γαλλίδα, έκανε μια θαυμάσια πραγματεία πάνω στις εικόνες αυτές τής Αποκαλύψεως. Εάν οι άνδρες, μόνο φυσικά, πάνε στο Άγιο Όρος, τώρα που κάνομε το βιβλίο της Αποκαλύψεως, πού αναλύομε, καί πάνε στην μονή Διονυσίου, άς προσέξουν ιδιαιτέρως αυτές τις εικόνες. Έχω κι εγώ μιά σειρά από φωτογραφίες, αλλά δέν ἔχουμε δυνατότητα νά σάς τίς προβάλω νά τίς δήτε. Δέν τίς ἔχω μόνο όλες. Θά δήτε εκεί κατ' ανάγλυφον τρόπο πώς ο εικονογράφος, είναι κι αυτός ένας ερμηνευτής τών εικόνων της Αποκαλύψεως μέ τόν χρωστήρα. Δεν θα μπορούσε ποτέ, άν δέν είναι εμπνευσμένος άνθρωπος ο αγιογράφος, να αποδώση μυστήρια του Θεού. Δέν είναι δυνατόν. Είναι κι αυτός ένας μικρός προφήτης ο αγιογράφος, όταν με τα χρώματά του δίδει όπως αντιλαμβάνεται, δηλ. κατ᾽ ἔμπνευσιν τού Θεού, εκείνα τα οποία είναι γραμμένα μέσα εις τό ιερόν κείμενον. Έχει λοιπόν, και όπως ερμήνευε ο γέροντας Γαβριήλ και αυτές τις εικόνες παλιότερα, είναι εκεί που βλέπομε τα καταφύγια και έλεγε: "Βλέπετε εδώ; Δεν σας θυμίζουν τα καταφύγια; έλεγε ο γέροντας Γαβριήλ. Δεν σας θυμίζουν τα καταφύγια καί τούς βομβαρδισμούς;" Ε, θα λέγαμε αγαπητοί μου, ότι μ' έναν βομβαρδισμόν, βεβαίως χάνεται ο ήλιος και η σελήνη, όταν σηκώνονται πελώρια σύννεφα πάνω, καπνός, καί ότι άλλο, έχομε έναν σκοτασμόν για μια στιγμή, και όταν σκάβεται η γή, σαν αστέρια που πέφτουν οι βόμβες και φυτεύονται πάνω στην γή, και τότε οι άνθρωποι τρέχουν στις τρύπες τῆς γῆς καί στά καταφύγια. Αυτό κατά μία κυκλικήν ερμηνείαν δηλ. προγεύσεις. Προδρομικές καταστάσεις, εκείνα πού τελικά και κατά ευθύγραμμον ερμηνείαν θα συμβούν πράγματι εις τόν ήλιον καί τήν σελήνη και τ' αστέρια και θα έχωμε μετακίνησιν τών στοιχείων της κτίσεως.
Και τώρα, συν Θεώ, μέ τά δέκα λεπτά πού μάς μένουν εισερχόμεθα εις τα δύο, ή καλύτερα εις τό διπλούν διάψαλμα, πού αποτελεί μία διπλή εικόνα της 6ης σφραγίδος που λύεται. Από το εσφαγμένο αρνίο που λύνει τις σφραγίδες και λύνει τώρα τήν 6ην σφραγίδα. Γιατί έχομε τήν 7η καί τελευταία. Στο άνοιγμα της 6ης συνεχίζεται αυτό το διπλούν διάψαλμα, και δέν σημαίνει τίποτα άλλο παρά εις το αγωνιώδες ερώτημα της Εκκλησίας μπροστά σ' αυτά τα κοσμοϊστορικά γεγονότα "καί τίς δύναται σταθήναι", έρχεται αυτό το διάψαλμα να δώση την απάντηση. Το διπλούν διάψαλμα. Να δώση την απάντηση. Δηλ. μετά από την κορύφωση της αγωνίας των όσων θα συμβούν σ' εκείνα τα οποία ήδη αναπτύξαμε καί πού θα επανέλθη η αγωνία από το όγδοο κεφ. καί πέρα, ήδη το 7ο Κεφ. πού περιέχει αυτά τα δυό διαψάλματα, έρχονται να μάς δώσουν μια αναπνοή ανακουφιστική στον ακροατή και στον αναγνώστη, καί νά πή κανείς ύστερα από την αγωνίαν τών όσων θα συμβούν, ά, μία όασις. Μιά ανάπαυλα. Άς πάρουμε τώρα μιά αναπνοή. Ας πάρουμε γιατί βλέπουμε μια άλλη εικόνα, θα κλείση όμως αυτή η εικόνα για να δούμε πλέον στην φοβερή καταιγίδα, τα παρακάτω που αρχίζουν από το 8ο Κεφ.
Διότι, διότι αγαπητοί μου, είναι μια σιγή, μία όασις, μία ομορφιά απαράμιλλη όμως, απαράμιλλη πρό της φοβεράς καταιγίδος. Είναι εικόνες αυτά τα δύο διαψάλματα πολύ συναρπαστικές και πολύ παραμυθιτικές. Πολύ, έτσι, παρηγορητικές. Καί σκοπόν έχουν να ενισχύσουν τήν πίστιν τών πιστών και να σταθεροποιήσουν την ψυχραιμία, την ειρήνη, γιά όσα πρόκειται να συμβούν.
Το πρώτο διάψαλμα είναι η πρώτη σκηνή, οπτασία είναι, επίγειος. Είναι κάτι που είναι επάνω στην γή. Η δευτέρα οπτασία,το δεύτερο διάψαλμα, είναι μια σύντομη αλλά πολύ αβρή εικόνα ουρανίου ζωής των πιστών. Συνεπώς πιστοί στην γή, πιστοί στον ουρανό. Τί θα γίνη στην γή, τί θα γίνη στον ουρανό. Έτσι αυτή η δεκάδα των οπτασιών, έρχονται να πληροφορήσουν τον πιστόν, τόν κάθε πιστόν, τής κάθε εποχής, ότι δεν πρέπει να ανησυχεί για ό,τι θα συμβή, διότι πρέπει να μείνη σταθερός στήν ζωήν του, καί τόν αναμένει ουρανία μακαριότητα μέσα στην βασιλεία του Θεού. Μ' αυτήν την μικρή εισαγωγή ήδη μπαίνω στο ιερόν κείμενον.
Κεφάλαιον ζ΄ (7ον). «Καὶ μετὰ τοῦτο εἶδον τέσσαρας ἀγγέλους ἑστῶτας ἐπὶ τὰς τέσσαρας γωνίας τῆς γῆς, κρατοῦντας τοὺς τέσσαρας ἀνέμους τῆς γῆς, ἵνα μὴ πνέῃ ἄνεμος ἐπὶ τῆς γῆς μήτε ἐπὶ τῆς θαλάσσης μήτε ἐπὶ πᾶν δένδρον.»
Είδα, λέγει, τέσσερις αγγέλους, στις τέσσερις γωνιές τής γής, να κρατούν τους ανέμους, γιά νά μήν πνέη άνεμος, ούτε στην θάλασσα, ούτε στην γή, ούτε σε οποιοδήποτε δέντρο.
Κατά τήν παλαιάν ανατολικήν αντίληψη η γή ήτο επίπεδος και τεράγωνη, Στο Πτολεμαϊκό σύστημα έχομε επίπεδη χωρίς να μάς λέγει ότι είναι τετράγωνη. Μέ τήν έκφρασιν αυτήν που η Αγία Γραφή χρησιμοποιεί αντιλήψεις της κάθε εποχής για να εκφράση αιώνιες αλήθειες, προσέξτε, θά τό πώ άλλη μιά φορά, αντιλήψεις της κάθε εποχής όταν γράφεται ένα βιβλίο της. Παίρνει αυτές τις αντιλήψεις σαν υλικό, γιατί πώς θα συννενοηθεί με τους ανθρώπους της εποχής; Καί ταυτόχρονα να υπάρχει το αιώνιο κύρος, διότι θα αποτελούν αυτά εικόνες. Δεν έχει σημασία αν η επιστήμη βρίσκει διαφορετικά πράγματα. Καμμία σημασία δεν έχει. Ούτε ανατρέπεται η αλήθεια τού Θεού. Είναι εικόνες. Υλικό παρμένο "κατά τό φαινόμενον." "φαινόμενα κατά τό φαινόμενον." Σάς τόχω πή κι άλλη φορά. Όπως φαίνονται δηλ. Όπως τα αντιλαμβανόμεθα, αν θέλετε.
Αλλά μέ τήν έκφρασιν αυτήν τής Αποκαλύψεως ότι τεσσερις άγγελοι, στις τέσσερις γωνιές τής γής, θέλει να δηλωθή "τό παγκόσμιον του πράγματος." Εχομε μία σκηνή παγκόσμια. Εδώ θα έλεγα αγαπητοί μου, προσοχή στο σημείο νὰ μὴν νομίσουμε, θά τό πώ, τόχα πή στην εισαγωγή, στο πρώτο θέμα μας στην Αποκάλυψη νά μήν νομίσουμε ότι η Αποκάλυψη είναι ένα βιβλίο που έρχεται να δώση Ελληνικές, Μεσογειακές, Αιγαιοπελαγίτικες ή Κωνσταντινοπουλίτικες πραγματικότητες. Είναι πολύ φτωχό. Δέν είναι η Αποκάλυψη ένα βιβλίο που γράφτηκε για τούς Έλληνας, γιά τήν Κων/πολη, γιά τό Αιγαίο καί γιά τήν Μεσόγειο. Όχι αγαπητοί μου. Είναι ένα παγκόσμιο βιβλίο. Παγκόσμιον! Δεν αφορά εις ημάς. Αφορά εις πάντας τους ανθρώπους. Εξ' άλλου με αυτήν τήν έννοια, ότι έχομε τα 4 σημεία και κατά δημώδη τρόπο, κατά δημώδη τρόπο, πού έχομε τούς 4 ανέμους, σαν τα 4 σημεία του ορίζοντος, ο Κύριος είπε τα εξής: Ματθ. 24, 31 «καὶ ἀποστελεῖ τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ μετὰ σάλπιγγος φωνῆς μεγάλης, καὶ ἐπισυνάξουσι τοὺς ἐκλεκτοὺς αὐτοῦ ἐκ τῶν τεσσάρων ἀνέμων (που σημαίνει από τα 4 σημεία τού ορίζοντα) ἀπ᾿ ἄκρων οὐρανῶν ἕως ἄκρων αὐτῶν.»
Ποιές είναι αυτές οι άκρες του ουρανού; Κατά τό φαινόμενον. Εφ' όσον η γή είναι επίπεδος, ο ουρανός εγγίζει επάνω εις τήν γήν. Αυτό εννοεί, απ' άκρων ουρανών. Που σημαίνει, τους πάντας ανθρώπους. Όπου και να βρίσκονται. Αλλά είναι όμως μία κατά τό φαινόμενον εικόνα. Γι' αυτό το λόγο πού σάς εξήγησα, δέν θά τα πάρωμε αυτά, παρά μόνον ως εικόνες. Πού σημαίνει: Το παγκόσμιον του πράγματος.
Οι τέσσερις άγγελοι είναι αγαθοί άγγελοι. Οι οποίοι εξυπηρετούν την βουλή του Θεού. Κατά την Αγία Γραφή, άγγελοι φυλάσσουν ολόκληρη τήν δημιουργία καί τήν προστατεύουν από τις φθοροποιές επεμβάσεις κυρίως του σατανά.
Η απουσία του ανέμου δεν είναι τιμωρητική, αλλά ενεργητική. Εξ' άλλου, αυτή η πνοή των ανέμων κατά την Αγία Γραφή είναι τιμωρητική. Γι' αυτό τους λέγει –θα το πούμε λίγο πιο κάτω– άλλος άγγελος, πέμπτος,
" κρατείστε τούς ανέμους έως ότου σφραγίσουμε τούς πιστούς."
«ἄχρις οὗ σφραγίσωμεν τοὺς δούλους τοῦ Θεοῦ ἡμῶν» Δηλ. αυτό που γράφει ο Δανιήλ 7, 2 «καὶ ἰδοὺ οἱ τέσσαρες ἄνεμοι τοῦ οὐρανοῦ προσέβαλον εἰς τὴν θάλασσαν τὴν μεγάλην.» Η μεγάλη θάλασσα είναι η Μεσόγειος. Εκεί έχομε συγκεκριμένη παράσταση, γι' αυτό ομιλεί περί αυτής της θαλάσσης. Όταν αναφέρει τήν γήν, τήν θάλασσα καί τά δέντρα, τούτο γίνεται για να σημάνη την παρουσία του ανέμου. Διότι πώς καταλαβαίνομε τόν άνεμο; Όταν έχομε θαλασσοταραχή και όταν κουνάνε τα δέντρα. Αλλά, θα κρατήσετε, λέει, τον άνεμο, έως ότου σφραγίσουμε τους πιστούς. Τι σφράγιση θα γίνη; Αυτό το τεράστιο θέμα για τους πιστούς, η σφράγιση των πιστών, πρώτα ο Θεός αγαπητοί μου, αυτό θα το δούμε την ερχομένη Κυριακή.
33η ομιλία στην κατηγορία « Ἱερά Ἀποκάλυψις ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἱερά Ἀποκάλυψις " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/kainh-diauhkh/iera-apokalycis
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_80.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://drive.google.com/file/d/1A9Q7I5lLBiBm6AUhfYsXAdHckIBgYe7j/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%99%CE%B5%CF%81%CE%AC%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%88%CE%B9%CF%82.?m=1
🔹Επιμέλεια κειμένου : "Αθανάσιος Άμβωνας".
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.