22 Νοεμβρίου 2023

Επιμνημόσυνες αναφορές στον γέροντα Αθανάσιο. (8) - (9).


Τὴν Κυριακή 1η Ἰουνίου, κατὰ τὴν ὁποία ἡ Ἐκκλησία μας ἑόρταζε τὴν μνήμη τῶν 318 Θεοφόρων Πατέρων τῆς Α΄ ἐν Νικαίᾳ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, στὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου Πυργετοῦ, στὶς παρυφὲς τοῦ Ὀλύμπου, ἐπιτελέστηκε καὶ τὸ Μνημόσυνο τοῦ Μακαριστοῦ καὶ ξακουστοῦ γιὰ τὰ ψυχωφελέστατα κηρύγματά του Γέροντος, Ἀρχιμανδρίτου Ἀθανασίου Μυτιληναίου. 
Μετὰ τὸ πέρας τῆς Θείας Λειτουργίας, στὴν ὁποία συμμετεῖχαν πλῆθος πνευματικῶν του τέκνων, ὁμίλησε ὁ Σεβαστὸς Καθηγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, Ἀρχιμανδρίτης Εἰρηναῖος Βαϊόπουλος, γιὰ τὴν ἁγιασμένη καὶ χαρισματοῦχο προσωπικότητα τοῦ Πολυσεβάστου Γέροντος.


«Τελέσαμε σήμερα ἀγαπητοί μου, τὸ ὄγδοον ἐτήσιο μνημόσυνο τοῦ Μακαριστοῦ, Ὁσιοτάτου Γέροντόςμας Ἀθανασίου, καὶ ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, μᾶς δίδει γιὰ ἀκόμη μία φορὰ τὴν εὐκαιρία νὰ φέρουμε στὴν μνήμημας τὴν ἁγία του ζωή, τὸ γνήσιο καὶ ἀνόθευτο κήρυγμάτου, τὴν Ὀρθόδοξη Θεολογίατου, τὸ μέγιστο χάρισμα τῆς ἑρμηνείας τῶν Ἱερῶν Γραφῶν, τοὺς ὁμολογιακούς του ἀγῶνες, τοὺς διωγμοὺς ποὺ ὑπέστη ἕνεκεν δικαιοσύνης, τὴν ἀγάπη του πρὸς τὴν νεότητα, τὴν πολύπλευρη ποιμαντική του δραστηριότητα καὶ τὸν ἀκάματο ζῆλο του νὰ στηρίζει τὸν λαὸ τοῦ Θεοῦ, νὰ χαίρει μετὰ χαιρόντων καὶ νὰ κλαίει μετὰ κλαιόντων. 

Ὑπῆρξε κατὰ τὸ δεύτερο ἥμισυ τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος μεγίστη ἐκκλησιαστικὴ προσωπικότητα καὶ ἡ ἀναφορά μας σ’ αὐτὸν ὀφείλει νὰ εἶναι ἀναφορὰ ὡς εἰς Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας. Μαθητεύσαμε παρὰ τοὺς πόδας του τέσσερεις δεκαετίες, κάτι ποὺ ἀποτελεῖ ἰδιαίτερη εὐλογία παρὰ τοῦ Θεοῦ. Μαζὶ ξεκινήσαμε τὴν ἐπάνδρωση τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου καὶ μὲ τὰ ἴδια μας τὰ χέρια κλείσαμε τοὺς Ἱεροὺς ὀφθαλμοὺς του στὴν ἐπιθανάτιο κλίνη τὴν 23ηΜαΐου τοῦ ἔτους 2006 στὸ Γενικὸ Νοσοκομεῖο Λαρίσης. 

Βαθυτάτη πεποίθησή μας, μετὰ τὴν πολυετῆ μαθητεία μας στὸ πρόσωπό του, εἶναι ὅτι εἰς τὸ ἑξῆς, δὲν θὰ ’πρεπε νὰ τελοῦμε μνημόσυνα, ἀλλὰ τὴν μνήμη του, καθὼς ἁρμόζει στοὺς Ἁγίους, γιατὶ ὁ Μακαριστὸς Γέροντάς μας ὑπῆρξε ὄντως Ἅγιος! 

Ἄν Ἁγιότης σημαίνει καθαρότητα ψυχῆς καὶ σώματος, αὐτὸ μποροῦμε ἀβίαστα νὰ τὸ προσυπογράψουμε καὶ μὲ τὰ δυό μας χέρια γιὰ τὸ πρόσωπό του. Ἀγωνιζόταν ἀδιάκοπα γιὰ τὴν κάθαρση τῆς ψυχῆς του καὶ καλλιεργοῦσε μὲ ἀκριβῆ ἐπιμέλεια τὶς ἀρετές. Ἦταν, ὅπως λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, τὸν ὁποῖο ὑπερηγάπα, ἕνα «Θεοῦ γεώργιον» (Α΄ Κορινθ. γ΄, 9), ἕνα ἔμψυχο χωράφι τοῦ Θεοῦ, πλῆρες ἀνθέων καὶ καρπῶν πνευματικῶν. Πολλὲς φορὲς μᾶς τόνιζε, γιὰ νὰ γίνει συνείδησή μας, ὅτι στὸν καιρὸ τοῦ πολὺ δὲν πρέπει νὰ στρεφόμαστε στὸ ὀλίγο. Μισοῦσε τὴν πνευματικὴ αὐτάρκεια καὶ ὡς ἄλλος ἀνὴρ ἐπιθυμιῶν (Δανιήλ θ΄, 23) ζοῦσε σὲ ἀτμόσφαιρα πνευματικῶν ἀναβάσεων. Μᾶς μιλοῦσε γιὰ τὴν καιομένη καρδία, ἀναφερόμενος στοὺς δύο Μαθητὲς, οἱ ὁποῖοι ἐπορεύοντο πρὸς Ἐμμαοὺς ἔχοντας ἀνάμεσά τους τὸν Χριστό, καὶ στὸ πρόσωπό του ἔβλεπε κανεὶς τὴν ἀλλοίωση τῆς δεξιᾶς Τοῦ Ὑψίστου. 

      Πολλὲς φορὲς μᾶς ρωτοῦσε ἄν στρεφόμαστε ἀγαπητικὰ πρὸς τὸν Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ ἄν Τοῦ ἀπευθύνουμε ἐκφράσεις ἀγάπης. Ἔτσι καταλαβαίναμε ὅτι ὁ ἴδιος ζοῦσε καὶ ἀνέπνεε μέσα στὴν ἀτμόσφαιρα τῆς πρώτης ἐντολῆς, τῆς ἐντολῆς τῆς ἀγάπης. Συχνὰ ἐπανελάμβανε τὰ λόγια τοῦ Ἱεροῦ Αὐγουστίνου «ἀγάπα καὶ κάμε ὅ,τι θέλεις», τονίζοντας συμπληρωματικά, ὅτι ὅποιος ἀγαπᾶ, ποτὲ δὲν κάνει τὸ κακό. Ζώντας μέσα σὲ αὐτὸ τὸ κλῖμα, μισοῦσε τὸ κακό. Μισοῦσε τὴν ἁμαρτία. Τὸ ἐξέφραζε δὲ αὐτὸ ὄχι μόνο μὲ τὴν ἀγάπη του πρὸς τὸν Χριστό, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν ὁριζόντια διάστασή της, μὲ τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν συνάνθρωπο. 

Συγχωροῦσε καί ἔκανε ἐλεημοσύνην 

Φοροῦσε πάντοτε τὸν χιτῶνα τῆς συγχωρητικότητος, καὶ ὅταν κάποιοι τοῦ μετέφεραν ἀρνητικὲς συμπεριφορὲς χριστιανῶν ἀνθρώπων πρὸς τὸ πρόσωπό του, ἔλεγε ἐπὶ λέξει: «Δὲ βαριέσαι! Συγχωρεμένοι νά ’ναι!». Τὸ βλαβερὸ μικρόβιο τῆς μνησικακίας δὲν βρῆκε ποτὲ τόπο στὴν καθαρή του ψυχή.  

    Ἡ καιομένη καρδία του ὅμως γινόταν φανερὴ καὶ μὲ ἄλλους τρόπους, κυρίως δὲ μὲ τὴν ἐλεημοσύνη. Πέρα ἀπὸ τὴν προσωπική μας ἐμπειρία, μποροῦμε νὰ βεβαιώσουμε ὅτι κάθε φορὰ ποὺ κατεβαίναμε στὸ Ταχυδρομεῖο, κρατοῦσε στὰ χέρια του ἕνα ματσάκι ἐπιταγῶν, τὶς ὁποῖες ἔστελνε σὲ ἑκείνους ποὺ τοῦ ζητοῦσαν βοήθεια. Δὲν εἶδα ποτὲ ἄνθρωπο ἐν ἀνάγκῃ, νὰ φεύγει ἀπὸ τὸ Μοναστήρι μας μὲ ἄδεια χέρια. 

    Πρέπει ὡστόσο νὰ τονίσουμε ἐδῶ, ὅτι ἡ πιὸ μεγάλη ἐλεημοσύνη, τὴν ὁποία ἀφειδώλευτα προσέφερε πρὸς ὅλες τὶς κατευθύνσεις, ἦταν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. Μιὰ ἄλλη τροφή. Ὄχι ὑλικὴ, ὄχι ἀπολλυμένη, ὅπως χαρακτηριστικὰ τὴν ὀνόμασε ὁ Κύριος μετὰ τὸ θαῦμα τοῦ χορτασμοῦ τῶν πεντακισχιλίων, ἀλλὰ μένουσαν εἰς τὸν αἰῶνα (Ἰωάν. στ΄, 27). Ἡ πρώτη εἶναι συνυφασμένη μὲ τὸν χρόνο καὶ τὴν προσωρινότητα. Εἶναι πρόσκαιρη καὶ φθαρτή. Ἡ δεύτερη οὐράνια, ἄφθαρτη καὶ πνευματική, φέρουσα τὴν σφραγίδα τῆς αἰωνιότητος. Δὲν τρέφει καὶ δὲν στηρίζει μόνο, ἀλλὰ ἀνασταίνει τὶς νεκρὲς ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ψυχές, τὶς ἀνακαινίζει καὶ τὶς προσθέτει στὴν αἰώνια Βασιλεία τῆς ἀγάπης Τοῦ Θεοῦ. 

    Ὁ Μακαριστὸς Γέροντάς μας, γιὰ νὰ μιλήσουμε μὲ τὴν γλῶσσα τοῦ Ἁγίου Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, εἶχε καρδία ἐλεήμονα, δηλαδὴ πυρπολημένη ἀπὸ ἀγάπη πρὸς ὁλόκληρη τὴν δημιουργία. Λέγει χαρακτηριστικὰ ὁ Ἀββᾶς Ἰσαάκ: «καὶ τὶ ἐστὶ καρδία ἐλεήμων;», καὶ ἀπαντᾶ «καῦσις καρδίας ὑπὲρ πάσης τῆς κτίσεως, ὑπὲρ τῶν ἀνθρώπων, καὶ τῶν ὀρνέων, καὶ τῶν ζώων, καὶ τῶν δαιμόνων καὶ ὑπὲρ παντὸς κτίσματος» (Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, τὰ εὑρεθέντα Ἀσκητικὰ, ἔκδοσις Ρηγόπουλου 1977, σ. 306). 

Ἀπηγόρευε τά φυτοφάρμακα 

   Ὅταν ἄκουγε ἤ ἔβλεπε μία καταστροφὴ στὴ Δημιουργία, πάντοτε τὴν σχολίαζε καὶ ἐξέφραζε τὴν θλίψη του. Ἀγαποῦσε ἀκόμη καὶ τὰ φυτά, ἄγρια καὶ ἥμερα. Μᾶς ἀπηγόρευε δὲ αὐστηρὰ νὰ τὰ ραντίζουμε μὲ ζιζανιοκτόνα, ὄχι μόνο γιὰ νὰ μὴ καταστρέφονται, ἀλλὰ καὶ γιὰ νὰ μὴ μολύνεται ἡ ἴδια ἡ γῆ.  

    Σὲ κάποιες ἐξόδους μας περιπατητικοὺς στὸ βουνὸ μάζευε ἄγρια ἀνθάκια καὶ ἔλεγε θεολογῶν: «Αὐτὰ τὰ ἔκανε ὁ Θεὸς Λόγος γιὰ τὴν Μητέρα Του, τὴν Παναγία», στὴν εἰκόνα τῆς ὁποίας καὶ τὰ προσέφερε μόλις ἐπιστρέφαμε. Βαθύτατα ἐπηρεασμένος ἀπ’ τὴ Θεολογία τῶν Ἁγίων Πατέρων, ἔβλεπε τὴν Δημιουργία ὡς ἕνα ἀνοικτὸ βιβλίο γνώσεως τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἀποκαλοῦσε καταφατικὴ Θεολογία. 

    Μιλῶντας δὲ γιὰ τὸν σκοπὸ της, ἔλεγε ὅτι ἔγινε χάριν τῆς Θεοτόκου, ἡ ἀξία τῆς ὁποίας εἶναι πιὸ πάνω ἀπὸ κάθε κτιστὸ δημιούργημα, ἤ καλύτερα, πιὸ πάνω ἀπὸ ὅλη τὴ Δημιουργία, ἀφοῦ ἡ Παναγία ἔγινε ἡ χώρα τοῦ Ἀχωρήτου Θεοῦ καὶ μὲ τὸ νὰ δανείσει σὲ Ἐκεῖνον τὴν σάρκα της, τὸν ἔκανε Ἔνχρονο καὶ Ἔνσαρκο, Θεὸ καὶ Ἄνθρωπο, Θεάνθρωπο. 

    Πηγὴ τῆς ἀγάπης του καὶ στὶς δύο διαστάσεις της ἦταν ἡ Θεολογία. Ἀλλὰ καὶ αὐτὴ ἡ ἀγάπη του ἦταν πηγή. Πηγὴ Θεολογίας, ἀφοῦ μὲ τὰ ἀείῤῥοα νάματά της τὸν ὁδηγοῦσε στὴν βαθυτέρα γνώση καὶ θέα τοῦ Θεανθρωπίνου Προσώπου τοῦ Χριστοῦ. 

   Τὸ γεγονὸς αὐτὸ ἀνοίγει μπροστὰ μας μιὰ σελίδα τῆς ζωῆς του, ἡ ὁποία τὸν ξεχωρίζει ἀπὸ τοὺς κοινοὺς θνητοὺς καὶ τὸν τοποθετεῖ στὸ ὑψηλὸ βάθρο τῶν Μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. 

Τὶ ἔκαναν ἐκεῖνοι; 

   Ἐπέδειξαν ἁγιότητα βίου. Καὶ ὁ Μακαριστὸς Γέροντας τὴν κατεῖχε, ὅπως προείπαμε, πληθωρικότατη μὲ ἀποδείξεις ἁπτές, τὶς ὁποῖες ἐπιλείψει με ὁ χρόνος διηγούμενον. 

Τὶ ἄλλο ἔκαναν οἱ Ἅγιοι Πατέρες; 

    Ἐνέκυψαν μετ’ἐπιμελείας στὶς Ἱερὲς Γραφές καὶ μὲ τὸν φωτισμὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κληροδότησαν στὴν Ἐκκλησία πλούσια ἑρμηνευτικὰ σχόλια. Σχόλια, τὰ ὁποῖα μᾶς βγάζουν ἀπὸ τὸ γράμμα καὶ μᾶς εἰσάγουν στὸ πνεῦμα, στὴν δύναμη ἀλλὰ καὶ στὴν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ. 

Τὶ θά ’χαμε ἀλήθεια νὰ ποῦμε στὸ σημεῖο αὐτὸ γιὰ τὸν Μακαριστὸ μας Γέροντα; 

    Ὅσο κι ἄν κάποιοι θὰ παρέμεναν ἐπιφυλακτικοὶ καὶ δύσπιστοι, ἐμεῖς πιστεύουμε ἀκραδάντως ὅτι ὡς ἄλλος Μωϋσῆς καὶ Ἠλίας ἀνέβηκε στὸ ὄρος Σινᾶ, εἰσῆλθε στὸ γνόφο τῆς Θεολογίας, ἔγινε θεατὴς τῶν ἀρρήτων μυστηρίων τοῦ Θεοῦ καὶ ἀπέκτησε ἰδιαίτερη σχέση μὲ τὸ Θεανθρώπινο Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. 

    Καὶ αὐτὰ ὅλα βέβαια γίνονται φανερὰ ἀπ’ τὰ οὐράνια χαρίσματα μὲ τὰ ὁποῖα τὸν ἔντυσε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον. 

Ἡ ἑρμηνεία τῶν Ἱ. Γραφῶν 

     Μιλήσαμε καὶ θὰ μιλήσουμε πολλὲς φορὲς ἀκόμη γιὰ τὸ χάρισμα τῆς Ἑρμηνείας τῶν Ἱερῶν Γραφῶν. Ἀπορεῖ καὶ ἐξίσταται κανεὶς ὅταν βλέπει τὸν Μακαριστό, νὰ στέκεται σὲ μία καὶ μόνον βιβλικὴ λέξη καὶ νὰ κάνει πάνω σ’αὐτὴ ὄχι μία, ἀλλὰ καὶ δύο καὶ πέντε καὶ περισσότερες ὡριαῖες ἑρμηνευτικὲς ὁμιλίες. Ἀλήθεια, τὶ μῆκος εἶχε τὸ ἑρμηνευτικὸ του τρυπάνι; 

Σὲ τὶ βάθος ἔφθανε ὁ θεολογικὸς του ὀφθαλμός; Πολλὲς φορὲς, ὅταν κάποιοι ἀδελφοὶ μὲ κάποια καύχηση ἔλεγαν ὅτι διάβασαν τὴν Ἁγία Γραφὴ δύο πέντε ἤ καὶ περισσότερες φορές, ἐκεῖνος τοὺς ἔλεγε πὼς κι ἄν ἀκόμη ζοῦσε διακόσια χρόνια, δὲν θὰ τοῦ ἔφθαναν νὰ ὁλοκληρώσει γιὰ μία καὶ μόνο φορὰ τὴν μελέτη τῆς Καινῆς Διαθήκης. 

    Τόνιζε δὲ ἰδιαιτέρως νὰ μὴ βιαζόμαστε νὰ βγάλουμε πολλὲς σελίδες ὅταν μελετοῦμε, ἀλλὰ νὰ καταβάλλουμε προσπάθεια στὴν ἐμβάθυνση καὶ ἀποκρυπτογράφηση τῶν βαθέων νοημάτων τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ. Τὸ ἑρμηνευτικὸ ἔργο ποὺ ἄφησε πίσω του εἶναι τεράστιο ὄχι μόνον σὲ ποσότητα ἀλλὰ καὶ σὲ ποιότητα. 

    Και ἐδῶ θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ἐπιφανὴς Ἁγιορείτης Γέροντας, πρώην Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῶν Ἀθηνῶν,ἦταν ἀπόλυτα εὔστοχος, ὅταν χαρακτήρισε τὸν Γέροντα ὡς τὸν μεγαλύτερο ἑρμηνευτήτῶν Ἱερῶν Γραφῶν ὅλων τῶν αἰώνων. 

Προσωπικὰ, αἰσθανόμαστε ὡς ἰδιαίτερη τιμὴ ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ τὸ γεγονὸς ὅτι ζήσαμε κοντά του. Εἴδαμε μὲ τὰ ἴδια μας τὰ μάτια τὴν φωτιστικὴ χάρη, ποὺ τὸν ἐπεσκίαζε καὶ δὲν ἦταν λίγες οἱ περιπτώσεις, ποὺ μᾶς ἔκανε κοινωνοὺς τῶν ἐμπειριῶν του. Μαθήτευε στὸν λόγο τοῦ Θεοῦ καὶ δεχόταν πλῆθος ἀποκαλύψεων. 

    Πολλὲς φορὲς, ὅταν κτυποῦσα τὴν θύρα τοῦ γραφείου του κατὰ τὴν διάρκεια τῆς προετοιμασίας τῶν ὁμιλιῶν του, σηκωνόταν ἀπὸ τὴν καρέκλα του, ἄνοιγε τὴν πόρτα καὶ σὲ κατάσταση ἐκπλήξεως ἔλεγε: «Πώ! Πώ! Παιδὶ μου τὶ διάβαζα τώρα!!!». 

    Ἦταν μεταρσιωμένος· καὶ μέσα σ’ αὐτὴν τὴν ἀτμόσφαιρα ἄρχιζε νὰ διηγεῖται καὶ νὰ ἀποκαλύπτει τοὺς θησαυροὺς ποὺ εἶχε ἀνακαλύψει μέσα στὸ λόγο τοῦ Θεοῦ. 

Ὑπέρμαχος  τῆς Π. Διαθήκης 

     Πιστὸς στὸ δόγμα τῆς Ἐκκλησίας «μὴ κρύπτε λόγον Θεοῦ», εὐκαίρως-ἀκαίρως ἄνοιγε θεολογικὲς συζητήσεις, στὶς ὁποῖες ἰδιαιτέρως ἠρέσκετο νὰ ἀναφέρεται στὴν Ἐνυπόστατη Σοφία, στὸ Θεανθρώπινο Πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. 

    Ἀπὸ τὴν στιγμὴ μάλιστα ποὺ τοῦ ἀπεκαλύφθη ὅτι ἡ Ἐνυπόστατη Σοφία, τὸ Δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος δηλαδή, εἶναι ὁ Θεὸς ποὺ ὁμιλεῖ στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἐνθουσιάστηκε τόσο πολύ, ὥστε ἀπ’ ἐκεῖ καὶ μετὰ δὲν ἔπαυε νὰ προβάλλει τὴν μεγίστη ἀξία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Ἔλεγε χαρακτηριστικὰ ὅτι εἰς μὲν τὴν Παλαιὰ Διαθήκη μᾶς ὁμιλεῖ ὁ Χριστὸς ὡς Ἄσαρκος Θεὸς Λόγος, εἰς δὲ τὴν Καινὴ Διαθήκη ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς ὡς Ἔνσαρκος, ὡς Ἐνανθρωπήσας Θεὸς Λόγος. Σὲ ὅλα σχεδὸν τὰ κηρύγματά του προβάλλει τὴν πίστη στὸ Θεανθρώπινο Πρόσωπο Τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία, κατὰ τὴν διδασκαλία του, ἀποτελεῖ καὶ τὸ κριτή- ριο τῆς Σωτηρίας μας. 

Ὁ ἐπάρατος  οἰκουμενισμός 

   Στὴν μοναδικὴ καὶ ἀνεπανάληπτη ἑρμηνευτικὴ ἐργασία του στὸ Ἱερὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως φανερώνεται καὶ τὸ προφητικὸ του χάρισμα. Ἀναφερόμενος στὸ ἔργο τοῦ ἀντιχρίστου προλέγει στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1980 τὴν κατάργηση τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῆς Πατερικῆς Παραδόσεως. Ἀναγγέλλει τὴν δημιουργία Καινούριας- νέας διαθήκης-μιᾶς τρίτης διαθήκης, μὲ τὴν ὁποία θὰ ἀνατείλει μιὰ νέα ἐποχὴ μὲ ἕνα νέο εὐαγγέλιο καὶ μιὰ νέα παράδοση, ἀπηλλαγμένη ἀπὸ τὰ «λάθη» τῆς Ἁγιοπατερικῆς Παραδόσεως. Καὶ νὰ πού στὶς μέρες μας ὅλα αὐτὰ τὰ βλέπουμε νὰ προωθοῦνται ἀπὸ τὸν ἐπάρατο Οἰκουμενισμό, γιὰ τὸν ὁποῖο καὶ πάλι προφητικὰ εἶπε ὅτι θὰ εἶναι ὁ τελευταῖος πρόδρομος τοῦ ἀντιχρίστου. 

    Ἡ προσπάθεια συγκλήσεως νέας Οἰκουμενικῆς Συνόδου, τῆς λεγομένης Πανορθοδόξου, δὲν ἔχει ἄλλο σκοπό, παρὰ τὴν κατάργηση τῆς Πατερικῆς Παραδόσεως καὶ τὴν ἀλλοίωση τοῦ Εὐαγγελίου. Ἀκούστηκε ἀπὸ ἐπίσημα ἐκκλησιαστικὰ χείλη ὅτι οἱ Ἅγιοι Πατέρες «ἔπεσαν θύματα τοῦ ἀρχεκάκου ὄφεως». Γι’ αὐτὸ ὁ Νέος Ὅσιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς μὲ πάθος, ἔτι ζῶν ὑπεστήριζε ὅτι ἀπὸ μία τέτοια Σύνοδο, ὄχι μόνο δὲν πρόκειται νὰ προέλθει κανένα καλό, ἀλλὰ θὰ δημιουργηθεῖ ἕνα χάος μὲ πολλὰ σχίσματα. 

    Ὁ Μακαριστὸς Γέροντάς μας στάθηκε στὴν ἐποχὴ του μεγάλος ἀγωνιστὴς τῆς Ὀρθοδοξίας. Πολέμησε μὲ πάθος ὅλες τὶς αἱρέσεις. Ἀπεκάλυψε μὲ Βιβλικὰ καὶ Πατερικὰ ἐπιχειρήματα τὸ σκοτάδι τῆς πλάνης των, ἀλλὰ καὶ τοὺς δολίους σκοπούς των. Καυτηρίασε μὲ τὸν λόγο τῆς Ἀληθείας ὅλες τὶς σύγχρονες κινήσεις τῶν παραθρησκευτικῶν ὀργα- νώσεων. 

Ὄχι εἰς τάς συμπροσευχάς 

    Ὁ ἴδιος δὲν εἶχε καμμία σχέση ποτὲ μὲ τοὺς ἑτεροδόξους. Καὶ ὅταν σὲ κάποια Θεολογικὰ Συνέδρια, στὰ ὁποῖα ἔλαβε μέρος, ἀνεκάλυπτε τὴν παρουσία παπικῶν θεολόγων, μὲ πολλὴ ἐπιμέλεια ἀπέφευγε τὴν συμπροσευχὴ μαζὶ τους. 

    Κάποτε ρωτήθηκε ἀπὸ τὰ παιδιὰ τοῦ Κατηχητικοῦ σχολείου, κατὰ πόσον ἐπιτρέπονται οἱ σχέσεις μας μὲ τοὺς ἑτεροδόξους, καὶ ἀπήντησε ὅτι μποροῦμε ἀσφαλῶς νὰ ἐπικοινωνοῦμε μὲ ἄτομα ἄλλων δογμάτων ἤ ἄλλων θρησκειῶν ὅταν βρεθοῦμε στὸ ἐξωτερικὸ καὶ μᾶς φιλοξενήσουν. Σὲ ναοὺς παπικῶν ἤ προτεσταντῶν γιὰ νὰ συμπροσευχηθοῦμε ὅμως δὲν θὰ πᾶμε ποτέ, ποτέ, ποτέ, ποτέ! Καὶ ἀκόμη, θεολογικοὺς διαλόγους μαζὶ τους δὲν θὰ κάνουμε, διότι ὑπάρχει κίνδυνος νὰ μᾶς ἐπηρεάσουν μὲ τὶς αἱρετικὲς τους διδασκαλίες καὶ νὰ πάθουμε βλάβη στὴν πίστη μας. 

Γεννήματα τῆς Μασονίας Ρόταρυ καί Πρόσκοποι 

    Ἀνάμεσα στοὺς ἀγῶνες του γιὰ τὴν ὁμολογία τῆς ἀμωμήτου Πίστεώς μας, ὅπως καὶ ἄλλες φορὲς προαναφέραμε, πρώτη θέση κατέχει ἡ ἀνοικτὴ σύγκρουσή του μὲ τὶς ὀργανώσεις τῶν προσκόπων καὶ τῶν ρόταρυ, οἱ ὁποῖες εἶναι προϊόντα καὶ γεννήματα τῆς Μασονίας, μιᾶς θρησκείας ἡ ὁποία μέσα στὶς στοὲς της λατρεύει αὐτὸν τὸν ἴδιο τὸν Σατανᾶ, καὶ ἀπὸ ὅλες τὶς σκοτεινὲς δυνάμεις ἀποτελεῖ τὴν ὑπ’ ἀριθμὸν ἕνα, τὴν σφοδρότερη δηλαδὴ πολέμιο τῆς Ὀρθοδοξίας. 

   Ὁ Μακαριστὸς Γέροντας μὲ τὸ δυναμικὸ του κήρυγμα ἔβγαλε τὴν μάσκα καὶ ἀπεκάλυψε τὸ ἀληθινὸ πρόσωπό τους, κάτι τὸ ὁποῖο εἶχε ἀσφαλῶς καὶ τὶς συνέπειές του. Ὅλοι αὐτοί, οἱ λάτρεις τοῦ σατανισμοῦ, συνασπισμένοι προσπάθησαν νὰ τοῦ κλείσουν τὸ στόμα. Δὲν τὰ κατάφεραν ὅμως, διότι πλάϊ του ἐκεῖνο τὸ διάστημα εἶχε συμπαραστάτη καὶ συνοδοιπόρο τὸν μεγάλο ἀγωνιστὴ καὶ μαρτυρικὸ Μητροπολίτη Λαρίσης, τὸν Μακαριστὸ Θεολόγο, ὁ ὁποῖος στὶς ἀσφυκτικὲς πιέσεις τῶν μεγαλοσχήμων Μασόνων ἔμεινε ἄκαμπτος καὶ ἀνυποχώρητος, ὑποστηρίζων σταθερά ὅτι ὁ Πατὴρ Ἀθανάσιος εἶναι μιὰ ἐλευθέρα προσωπικότητα καὶ δὲν τοῦ ἐπιτρέπεται νὰ τοῦ ἐπιβάλλει περιορισμό στὸ κήρυγμα τοῦ Εὐαγγελίου. 

    Ἦταν πραγματικὰ μιὰ χρυσὴ ἐποχὴ στὴν ὁποία καταθέτουμε, ὄχι μόνον τὸν βαθύτατο θαυμασμό μας ἀλλὰ καὶ τὴν βαθυτάτη θλίψη μας, γιατὶ ἔμεινε ἀδιάδοχη καὶ ὄχι μόνον! 

    Τελικά, ὁ πολυσέβαστος Γέροντάς μας, εἰς τὰς δυσμὰς τοῦ βίου του, ἀπομονώθηκε στὸ λατρευτικὸ καταφύγιό του, στὶς παρυφὲς τοῦ Κισσάβου, ὅπως καὶ ὁ νέος Ὅσιος Ἰουστῖνος ὁ Πόποβιτς στὴ γυναικεία Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Τσέλιε στὴ Σερβία. 

    Ὅμως, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος οὐ δέδεται, ὡς ἐπὶ πτερύγων ἀνέμων ἐπετάσθη. Ἐπετάσθη καὶ ἐκάλυψε σύμπασα τὴν γῆ.

Ἔφθασε στὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης. Καὶ ὡς σύγχρονος Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας ἀποτελεῖ ὄχι μόνον πηγὴ ἐμπνεύσεως, ἀλλὰ ἕνα θησαυροφυλάκιο Θεολογίας μὲ τὸ πλούσιο θεολογικὸ ὑλικό, τὸ ὁποῖο κατέλιπε κατὰ τὴν ἐνάσκηση τῆς ποιμαντικῆς του διακονίας. 

     Ἀγαπητοί μου, ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ μᾶς συνήγαγε σήμερα, γιὰ μιὰ ἀκόμη φορά, ἐπὶ τὸ αὐτό, γιὰ νὰ φέρουμε στὴν μνήμη μας τὴν μεγίστη μορφὴ τοῦ Μακαριστοῦ μας Γέροντος, νὰ προσευχηθοῦμε γιὰ τὴν ἀνάπαυση τῆς ἁγίας ψυχῆς του τελοῦντες τὸ Ἱερὸ Μνημόσυνο, ἀλλὰ καὶ νὰ μεγαλύνουμε τὰ θαυμαστὰ κατορθώματά του. Στὸ πρόσωπό του ὀφείλουμε μύριες εὐχαριστίες, διότι ὅσο ζοῦσε, μᾶς ἔδειχνε τὸν δρόμο τῆς σωτηρίας. 

    Μετὰ δὲ τὴν μαρτυρικὴ κοίμησή του, ἔγινε ὁ ἴδιος ὁδὸς σωτηρίας. Ἄν πραγματικὰ θέλουμε νὰ ἀποκαλούμαστε παιδιὰ του, δὲν ἔχουμε παρὰ νὰ βαδίζουμε πάνω σ’ αὐτὸν τὸν δρόμο, μιμούμενοι τὶς πράξεις του καὶ ὅλη του τὴν ἁγία ζωή. Ἀμήν».


Ομιλία του Καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Πυργετού Λαρίσης, Αρχιμανδρίτου Ειρηναίου Βαϊοπούλου.

20 Νοεμβρίου 2023

Ο Θεός είναι αγάπη αλλά είναι και κριτής.

†.[…] Ότι ο Θεός στέλνει στον κόσμο τον Υιό Του δια να σωθεί ο κόσμος δια Αυτού, αυτή η αλήθεια, ότι δεν ήρθε να κρίνει τον κόσμο, αλλά να σώσει τον κόσμον, διεστράφει. Kαι αυτή η διαστροφή έχει αρκετά απλωθεί ιδίως στον ορθόδοξο (κόσμο). Δε μιλάω για τους άλλους τους παραπέρα, ρωμαιοκαθολικούς και προτεστάντες. Ποιος τους λογαριάζει αυτούς! Αυτοί είναι πολύ… μακριά από το ορθόδοξο πνεύμα, πολύ… μακριά…

Αλλά μιλάμε για το λαό μας που είναι ορθόδοξος λαός. Ε, στον ορθόδοξο λαό μας δυστυχώς ορθόδοξοι θεολόγοι έχουν χαλκεύσει αυτήν τη διαστροφή. Είναι οι λεγόμενοι νεοορθόδοξοι! Θα ΄χετε ακούσει, σίγουρα θα ‘χετε ακούσει… Τι είναι; “Α!, σου λέει, o Θεός είναι αγάπη, σώζει με την αγάπη. Η κρίσις, όχι. Ο Θεός δε θα κρίνει. Ο Θεός δεν καταδικάζει. Μη μιλάτε ότι ο Θεός είναι κριτής και φοβίζετε τους ανθρώπους. Ο Θεός είναι αγάπη. Ό,τι κάνεις, αυτό θα στο συγχωρήσει ο Θεός“. Aλλά σύμφωνοι! Ό,τι κάνω, θα μου το συγχωρήσει, αλλά ανάγουν όμως δυστυχώς τα πάντα στην αγάπη του Θεού και δε θέλουν να ακούσουν καθόλου για τη δικαιοσύνη του Θεού. Εδώ είναι η διαστροφή!

Εάν τονίζεται – θα το δούμε λίγο πιο κάτω – η αγάπη του Θεού σ’ αυτό το χωρίο και δεν τονίζεται η δικαιοσύνη, είναι γιατί θέλει να τονιστεί η αγάπη. Σε άλλα χωρία όμως της Αγίας Γραφής και στον Ευαγγελιστή Ιωάννη τονίζεται, αλλού σε άλλη περίπτωση, η δικαιοσύνη του Θεού και συνεπώς η Κρίση του Θεού.

Οι άνθρωποι λοιπόν αυτοί, τι λέγουν;

“Ο Θεός είναι ένα πέλαγος αγάπης και αγαθότητος και δείχνει κατανόηση (τη λέξη την βάζω εντός εισαγωγικών) στις ανθρώπινες αταξίες(την λέξη “αταξίες” την βάζω εντός εισαγωγικών) και στις ανθρώπινες αστοχίες(την λέξη την βάζω εντός εισαγωγικών)”.

΄Ενα παράδειγμα για να καταλάβετε τι θα πει κατανόηση, η οποία τόσο πολύ στην εποχή μας τονίζεται αυτή η κατανόηση. Κάποτε ένας νέος μου λέει: “Ξέρετε έχω κάτι ομοφυλοφιλικές καταστάσεις και σας παρακαλώ, θέλω να μου δείξετε κατανόηση“. Του λέω: “Θα σου δείξω κατανόηση“. Εγώ πώς εννοούσα τη λέξη κατανόηση; Ότι θα σε βοηθήσω να βγεις από εκεί που είσαι. Όταν τον ξαναείδα, μου επανέλαβε τις ίδιες ιστορίες. “Καλά, του λέω, δε θα ξεκινήσουμε να διορθωθούμε;” “Μα, μου λέει, δε μου είπατε ότι θα δείξετε κατανόηση;” Πώς εννοούσε τη λέξη κατανόηση; Ότι “εγώ θα βρίσκομαι εκεί που βρίσκομαι και εσύ θα κατανοείς και θα λες: Ε, άστον όπως είναι“.

Μ’ αυτήν την έννοια, αγαπητοί μου, εννοούν αυτοί οι άνθρωποι την κατανόηση που δείχνει ο Θεός. Χωρίς παρακάτω διόρθωση. Είναι φοβερό πράγμα! Είναι φοβερό! Το καταλαβαίνετε; Είναι αίρεσις. Η αμαρτία κατ΄ αυτούς είναι μία αστοχία ή μια αταξία η αμαρτία. Και δε βλέπουν ότι είναι μία προσβολή κατά της Θείας αγαθότητος και της Θείας Δικαιοσύνης.

Και βέβαια ο Θεός συγχωρεί, αν προηγηθεί βέβαια μετάνοια. Αλλά σ΄ αυτούς καν δεν αναφέρεται η μετάνοια, παρά μόνο η αποδοχή μιας ατελείας και μιας αμαρτωλότητος. “Α, είμαι αμαρτωλός, είμαι ατελής… δε χρειάζεται να μετανοήσω“.

Λέει ένας σύγχρονος σχολιαστής πάνω σε αυτά τα θέματα τα εξής:

Μπροστά σ΄ αυτήν την κατάσταση, ο Σταυρός του Χριστού δε θα αίρεται πλέον, γιατί δε χρειάζεται! Ο Χριστός είπε: “να σηκώσεις το σταυρό σου“. Δε χρειάζεται να σηκώσεις τον σταυρό σου, γιατί δε χρειάζεται! Η νέκρωσις της σάρκας και των παθών είναι περιττή! “Νεκρώσατε οὖν τὰ μέλη ὑμῶν τὰ ἐπὶ τῆς γῆς“, που λέει ο απόστολος Παύλος, περιττό! Αφού την ετοιμάζουμε για ερωτικές απολαύσεις – τηρουμένου βέβαια του όρου ότι προσφέρεται για την ευτυχία του άλλου – όταν εγώ συνέρχομαι με τον άλλον, του δίνω ευτυχία. Συνεπώς είμαι φιλάνθρωπος… Καταλαβαίνετε…

Λόγος περί εντολών δε γίνεται, για νηστεία και γενικώς άσκηση. Γιατί; Αφού θεωρείται αυτό τι; Ευσεβισμός! Όταν πεις να τηρήσεις τις εντολές, “ω!”, λέει, “αυτό είναι ευσεβισμός! Άσ’το στην άκρη!” Σύγχρονα πράγματα… Όσοι διαβάζετε έντυπα χριστιανικά, αυτά τα έχετε βρει.

Αγαπητοί μου, βάζοντας στην άκρη τη δικαιοσύνη και την κρίση του Θεού και μένοντας μόνο με την αγαθότητα και την αγάπη του Θεού, κάναμε ώστε, ο μεν Θεός να εκφράζεται αγαπητικά σ’ εμάς με το Σταυρό, εμείς δε να εκφραζόμεθα αγαπητικά σ’ Εκείνον χωρίς Σταυρό.

Ο Κύριος είπε να σηκώσουμε τον προσωπικό μας Σταυρό και να τον ακολουθήσουμε. Ο σταυρωμένος χριστιανός είναι η πρακτική και η θεωρητική θεολογία του Παύλου. Λέγει ο απόστολος Παύλος “Ἐμοί δέ μή γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μή ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι’οὗ ἐμοί κόσμος ἐσταύρωται κἀγώ τῷ κόσμῳ“.


Απόσπασμα από την 541η ομιλία στην κατηγορία
« Ὁμιλίαι Κυριακῶν ».

► Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ὁμιλίαι Κυριακῶν " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/omiliai-kyriakvn
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40r0WAxMpRb0tx6ts1zsQWMh

Επιμέλεια σύνταξης: katanixi.gr

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1EiDp29JkRk7OQUNh2N_NVeJL2TTZ-FsY/view?usp=drivesdk

🎥 Βιντεοσκοπημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40ru7w20Jp2hDAJjA7k7mq_z

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CE%B9%20%CE%9A%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%E1%BF%B6%CE%BD.?m=1

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

18 Νοεμβρίου 2023

Ἡ Φρόνησις (β΄ ἔκδοσις)

†.Την αφορμή, αγαπητοί μου, της παραβολής του άφρονος πλουσίου, που ακούσαμε σήμερα ως ευαγγελική περικοπή, έδωσε κάποιος νεαρός, που ζήτησε από τον Κύριον να σταθεί μεριστής της πατρικής περιουσίας. Μεταξύ αυτού και του μεγαλυτέρου του αδελφού. Ο Κύριος φυσικά αρνήθηκε. «Ποιος», λέει, «με έβαλε μεριστήν σας ή δικαστήν σας;» κ.λπ. Διέκρινε όμως στον νεαρόν αυτόν μία πλεονεξία· που ερχόταν να αντιμετωπίσει την πλεονεξία του μεγαλυτέρου αδελφού. Βλέπετε, ήρθαν σε σύγκρουση δύο πλεονεξίες. Κατά τον νόμο, βέβαια, ο μεγαλύτερος έπαιρνε μεγαλύτερο μερίδιο, επειδή υποτίθεται ότι αυτός κρατούσε τους γονείς του. Όμως στο βάθος ήταν σύγκρουσις δύο πλεονεξιών.

Τότε ο Κύριος, αφού διέκρινε αυτό το πάθος και μάζεψε και τον κόσμο γύρω, γιατί αντελήφθησαν περί τίνος επρόκειτο, είπε την παραβολήν του άφρονος πλουσίου, που, όπως σας είπα, ακούσαμε σήμερα, για να δείξει πόσο φοβερό πάθος είναι η φιλαργυρία. Η φιλαργυρία, όχι με την έννοια που λέμε σήμερα, της τσιγκουνιάς, αλλά με την έννοια της αγάπης προς τα χρήματα. Αυτό που λέμε εμείς σήμερα η φιλοχρηματία. Να αγαπάει κανείς τα χρήματα. Και έρχεται βέβαια να συνδράμει σε αυτό το πάθος και η πλεονεξία.

Η παραβολή είναι κατάφορτη βέβαια από σπουδαιότατα νοήματα, αλλά εμείς θα μείνουμε μόνο σε έναν χαρακτηρισμό που έδωσε ο Κύριος, που δίδει μάλλον ο Θεός, όπως φαίνεται μες στην παραβολή, εις τον πλεονέκτη και ανελεήμονα εκείνον πλούσιον. Τον απεκάλεσε ο Ίδιος ο Θεός, «ἂφρονα». Τι του είπε; «Ἂφρον», «Άμυαλε, που δεν έχεις μυαλό. Εγώ σε έκανα κατ’ εικόνα δική μου. Κι εσύ δεν έχεις μυαλό». «Ἂφρον, ταύτῃ τῇ νυκτὶ τὴν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπὸ σοῦ -Ποιοι απαιτούν; Οι δαίμονες-·ἃ δὲ ἡτοίμασας τίνι ἔσται;». «Εκείνα δε τα οποία έχεις ετοιμάσει, κατά το ‘’Καθελῶ μου τὰς ἀποθήκας καὶ μείζονας οἰκοδομήσω, κι εκεί θα βάλω τα γεννήματά μου και θα πω εις την ψυχήν μου: ‘’Ψυχή μου έχεις για πολλά χρόνια να φας και να πιεις. Φάγε, πίε, εὐφραίνου ἀναπαύου ’’, όλα αυτά τι θα γίνουν;».

Αν προσέξομε, ο χαρακτηρισμός του «ἂφρονος», είναι φοβερός. Και αλίμονο στον άνθρωπο που δεν έχει βέβαια φρόνηση. Καλό θα ήταν όμως να δούμε αυτήν την αρετήν της φρονήσεως, σαν πράγματι αρετή αναγκαιοτάτη.

Τι είναι η φρόνησις; Πριν απαντήσομε, θα λέγαμε ότι είναι η πρώτη και κορυφαία, μαζί με άλλες τρεις αρετές, που συνιστούν την βάσιν και το κεφαλάρι και την πηγή όλων των αρετών, που οφείλουν να κοσμούν τον άνθρωπον. Αυτές είναι: Η φρόνησις, η σωφροσύνη, η ανδρεία και η δικαιοσύνη.

Η φρόνησις αναφέρεται εις την περιοχήν της νοήσεως. Η σωφροσύνη αναφέρεται στην περιοχή της καρδίας και του συναισθήματος. Η ανδρεία κινείται στην περιοχή της βουλήσεως. Σ’ αυτό το τριμερές, θα λέγαμε, της ψυχής, τρεις συμπεριφορές της ψυχής. Και η δικαιοσύνη, δεν είναι η γνωστή μας δικαιοσύνη. Είναι η αρετή της διακρίσεως· η οποία ισοσταθμίζει και θέτει σε αρμονία τις τρεις πρώτες αρετές. Να μην είναι μία από τις τρεις αναφερθείσες περισσότερο ή ολιγότερο από κάποιαν άλλη. Αλλά πρέπει να είναι ισοσταθμισμένες. Αυτή είναι η δικαιοσύνη: η διάκρισις να έχουν ίσον ύψος, ισοϋψείς αρετές.

Λοιπόν, τι είναι η φρόνησις; Συνδέεται βέβαια με την ευφυΐα. Αλλά δεν είναι η ευφυΐα. Συνδέεται και με την σοφία. Αλλά δεν είναι η σοφία. Λέγει ο Μέγας Βασίλειος: «Διπλοῦν ἐστὶν τὸ τῆς φρονήσεως ὄνομα(:Το όνομα, λέγει, της φρονήσεως είναι διπλοῦν). Ἡ μὲν γὰρ τὶς ἐστὶν φυλακὴ τοῦ οἰκείου συμφέροντος, οἶα ἡ τοῦ ὄφεως, τὴν κεφαλὴν ἑαυτοῦ συντηροῦντος». «Η μία», λέγει, «πλευρά της φρονήσεως είναι εκείνη η οποία φροντίζει δια τα ίδια συμφέροντα. Όπως ο όφις, ήταν», λέει, «φρονιμότατος», δηλαδή είχε μυαλό. Αυτό θα πει. Και ήταν το φρονιμότερον ζώον μέσα εις τον Παράδεισον. Και είναι γνωστό ότι το φίδι, όταν αντιληφθεί κίνδυνον, προσπαθεί να περισώσει την κεφαλή. Διότι αν κοπεί ένα μέρος της ουράς, ξαναγίνεται. Ενώ όταν συντριβεί η κεφαλή, τελείωσε. Γι’ αυτό λοιπόν η φρόνησις αναφέρεται εις το ίδιον συμφέρον. Δηλαδή εις την ιδίαν ύπαρξιν, εις την συντήρησιν της ιδίας υπάρξεως. «...ἡ δὲ ἀληθὴς φρόνησις- συνεχίζει ο Μέγας Βασίλειος- διάγνωσις ἐστὶν τῶν ποιητέων καὶ οὐ ποιητέων». «Αλλά τι είναι», λέγει, «η αληθής φρόνησις; Η άλλη πλευρά. Το να διακρίνει κανείς, να διαγνώσει κανείς, τι πρέπει να κάνει και τι δεν πρέπει να κάνει»- ᾗ (:τῇ ὁποίᾳ) ὁ ἀκολουθῶν οὐδέποτε τῷ τῆς κακίας περιπαρήσεται». «Αν κανείς ακολουθεί την φρόνησιν, ποτέ», λέει, «δεν θα εμπλακεί σε ατυχήματα» (του ρήματος «περιπείρω»). Σπουδαίο αυτό. Να ξέρεις πώς θα κανονίσεις τα πράγματα. Δηλαδή είναι ο ρυθμιστής και της ευφυΐας, θα έλεγα ακόμα, και της σοφίας. Η σοφία ξέρετε πώς δύναται να χαρακτηριστεί; Σαν μία αποθήκη με πλούσιον υλικόν. Με ένα ντεπόζιτο γεμάτο, ας πούμε, πετρέλαιο για την σόμπα, να το πω έτσι. Τι είναι εκείνο που θα ρυθμίσει πώς θα χρησιμοποιηθεί αυτό το υλικό; Λέμε, στο αυτοκίνητο ή στη σόμπα πετρελαίου, είναι το καρπυρατέρ κ.τ.λ. Αυτό θα ρυθμίσει. Αυτό λοιπόν λέγεται φρόνησις: πώς θα ρυθμίσω την υπάρχουσα εις εμένα ευφυΐα, την υπάρχουσα εις εμένα σοφία.

Ακόμη, η «Προς Διόγνητον» επιστολή, είναι ένα αρχαίο βιβλίο, πολύ αρχαίο, συνιστά το εξής: «Ἴδε (: «Δες», λέει) μὴ μόνον τοῖς ὀφθαλμοῖς, ἀλλὰ καὶ τῇ φρονήσει». «Να μη βλέπεις μόνο με τα μάτια, αλλά να βλέπεις και με τη φρόνηση. Όχι όπως βλέπεις τα πράγματα. Αλλά όπως η φρόνησή σου σού υπαγορεύει». Είναι. άρα, η φρόνησις οι έσω οφθαλμοί της ψυχής. Τι είναι η φρόνησις; Ο νους, τα μάτια της ψυχής.

Την φρόνησιν, ο Μεθόδιος Ολύμπου την αποκαλεί «διορατικὸν ὀφθαλμόν». Να μπορείς να είσαι διορατικός και να βλέπεις πιο πέρα από εκείνο το οποίο δεν φαίνεται. Ο δε Κλήμης ο Αλεξανδρεύς λέγει ότι είναι «δύναμις ψυχῆς θεωρητικὴ τῶν ὄντων». Είναι μία δύναμις της ψυχής, που μπορεί να διακρίνει τις διαφορές. Ακόμη, κατά τον αυτόν, Κλημέντα, είναι πολυμερής. Έχει πολλές πλευρές. Και παίρνει ποικίλα ονόματα: «Νόησις», «γνῶσις τε καὶ σοφία καὶ ἐπιστήμη», «πίστις», «δόξα ὀρθή», «τέχνη», «ἐμπειρία». Όλα μαζί κάνουν αυτό που λέμε φρόνηση. Ή, αναλυομένη η φρόνησις, δίδει αυτές τις επιμέρους θέσεις.

Η φρόνησις είναι η πρώτη αρετή, όπως σας είπα. Αλλά και η συνισταμένη και ο καρπός των άλλων αρετών. Α, επί παραδείγματι, σ’ αυτόν τον πλούσιο της παραβολής… Άνθρωπε, τι λες; Έχεις κείμενα ἀγαθὰ πολλά εἰς ἔτη πολλά... Άνθρωπε, θα πεθάνεις. Άνθρωπος είσαι. Αλλά επειδή του έλειπε η φιλανθρωπία, η ελεημοσύνη, η αγάπη, δεν μπορούσε να ιδεί. Και νόμιζε ότι θα μπορούσε έτσι να φροντίζει μόνο για τον εαυτό του. Βλέπετε λοιπόν ότι είναι η συνισταμένη και ο καρπός των αρετών η φρόνησις.

Ο Ιερός Χρυσόστομος μάς λέγει ότι «πηγὴ ὄντως καὶ ῥίζα φρονήσεως ἐστὶ ἡ ἀρετή». Αυτό που είπαμε. Και αφού ο άνθρωπος είναι εικόνα του Χριστού, ο Χριστός είναι η πηγή της φρονήσεως δια τον άνθρωπον. Ο Χριστός είναι η πηγή της φρονήσεως δια τον άνθρωπον. Πρέπει να ζητά ο πιστός από τον Χριστόν φρόνησιν. Να είμαι ακριβέστερος: «Χριστέ μου, Εσένα θέλω. Γιατί, αν Εσένα έχω, τότε έχω και την φρόνησιν. Αν δεν έχω Εσένα, τότε δεν έχω ούτε την φρόνησιν». Κάποτε επέπληξε ο Κύριος τους μαθητάς Του και τους είπε: «Ἀκμὴν καὶ ὑμεῖς ἀσύνετοι ἐστέ;». Δηλαδή, «Δεν έχετε μυαλό;». Γιατί λέγανε…Τι λέγανε; «Δεν πήραμε ψωμί μαζί μας». «Καλά, δεν σας δίδαξε τίποτε το θαύμα του χορτασμού των πεντακισχιλίων;». Τους επιπλήττει. Γιατί; Γιατί αποτελεί κύριον σημείον της ἐν ἡμῖν εικόνος του Χριστού. Του Χριστού, προσέξτε. Του Χριστού. Δεν έκανα λάθος. Δεν είπα «του Θεού». Του Χριστού.

Ο δε Ωριγένης γράφει τα εξής (εκκλησιαστικός συγγραφεύς): «Εὑρήσεις ἐν ταῖς Παροιμίαις λεχθὲν(«Στο βιβλίο των Παροιμιών», λέγει, στην Παλαιά Διαθήκη, θα βρεις γραμμένο το εξής) Ὁ Θεὸς ἡτοίμασεν δὲ οὐρανοὺς ἐν φρονήσει(:Ο Θεός, λέει, ετοίμασε τους ουρανούς με φρόνησιν). Ἔστιν οὗν τις φρόνησις Θεοῦ, ἵνα μὴ ζῆ τί εἰ μὴ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Πάντα γὰρ ὅσα τοῦ Θεοῦ τοιαῦτα ἐστίν. Ὁ Χριστὸς ἐστίν. Οὕτως, φρόνησις Αὐτὸς ἐστὶν Θεοῦ». Πώς έγινε το σύμπαν; Αυτό το «Ο Θεός ετοίμασε τους ουρανούς με φρόνηση». Τους ουρανούς Του τους ετοίμασε δια του Ιησού Χριστού, δια του Θεού Λόγου. Συνεπώς, όταν λέμε «η φρόνησις του Θεού» είναι ο Ιησούς Χριστός. Είναι ο Θεός Λόγος. Ο μετέπειτα Ιησούς Χριστός. Βλέπετε λοιπόν; Έχω τον Χριστόν; Έχω φρόνηση. Δεν έχω τον Χριστόν; Δεν έχω φρόνησιν.

Αλλά και ο Μέγας Αθανάσιος λέγει: «Ὁ ἄρα τοῦ Θεοῦ Υἱός, οὗτος ἐστὶν ὁ Λόγος καὶ ἡ σοφία, Αὐτὸς ἡ φρόνησις καὶ ἡ ζῶσα βουλή». «Ώστε, λοιπόν», λέγει, «ο Υιός του Θεού είναι ο Λόγος, η Σοφία, η Ενυπόστατος Σοφία, Αυτός είναι η φρόνησις, Αυτός είναι η ζωντανή, ζώσα βουλή του Θεού».

Όταν κατά την παραβολή του πλουσίου, που ακούσαμε, αγαπητοί, ο Κύριος είπε εκείνο το «ἂφρον», «άμυαλε», είναι σαν να του έλεγε: -γιατί ξέρετε, πρέπει να πηγαίνομε στο βάθος των πραγμάτων-· είναι σαν να του έλεγε: «Συ, που δεν έχεις τον Λόγον του Θεού, δεν έχεις τον Υιόν του Θεού. Συ, δεν έχεις Εκείνον που είναι η Σοφία και η Φρόνησις». Η Ενυπόστατος. Και ως φρόνησις και ως Σοφία. Ενυπόστατος θα πει πρόσωπον. Γιατί ούτε η φρόνησις, ούτε η σοφία, δεν είναι αφηρημένες έννοιες. Οι αρχαίοι Έλληνες την φρόνηση και την σοφία τις θεωρούσαν αφηρημένες έννοιες. Δεν είναι αφηρημένες έννοιες. Αλλά ανήκουν σε ένα πρόσωπο. Στον Υιόν του Θεού. Τον Ιησούν Χριστόν. Γι'αυτό λέγεται η Ενυπόστατος Σοφία. Η Σοφία του Θεού, που είναι πρόσωπον.

Ο Κύριος ονόμασε τον άνθρωπο που ακούει και εφαρμόζει τον λόγο Του με άνδρα φρόνιμον. Έτσι τελειώνει μάλιστα με μια παραβολή, μικρή παραβολή η επί του Όρους ομιλία του Κυρίου, που κτίζει επάνω εις την πέτραν. Και ποιος είναι, τι είναι η πέτρα; Ο Χριστός. Και η οικοδομή Του είναι ανθεκτική στην αιωνιότητα. Μην ξεχνάτε, σε μιαν άλλη παραβολή, την παραβολή των πέντε παρθένων, «Αἱ πέντε», λέγει, «ἦσαν μωραί, αἱ πέντε φρόνιμοι». Οι μωρές παρθένες, οι ανόητες, οι στερούμενες της φρονήσεως, έμειναν απέξω. Χάνεις την Βασιλεία του Θεού. Μένεις απέξω.

Η φρόνησις είναι το αντίθετο, λοιπόν, της μωρίας. Πόσες φορές είπε ο Χριστός στους Φαρισαίους, στους Γραμματείς: «Μωροί καί τυφλοί». «Σεις που έχετε μωρίαν, σεις που έχετε τύφλωσιν πνευματικήν. Δηλαδή δεν έχετε φρόνησιν». Πόσο τους επέπληξε ο Κύριος τους Φαρισαίους και τους Γραμματείς και τους νομικούς.

Έτσι, λέγει ο Θεοδώρητος, ένας εκκλησιαστικός συγγραφεύς: «Εἶναι ἡ φρόνησις τοῦ ἐν ἡμῖν λογικοῦ ἡ ἐγρήγορσις». Είναι η ετοιμότητα του λογικού μας. Και ο ίδιος ο Κύριος εντέλλεται· είναι στο κατά Ματθαίον: «Γίνεσθε φρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις». «Γίνετε», λέει, «φρόνιμοι σαν τα φίδια». Ο Θεός έκανε με κάποιες αρετές τα ζώα. Σ’ αυτό το ζώο εκείνο, σε εκείνο το ζώο εκείνο. Και ακόμη αν θέλετε, έδωσε και ελαττώματα στα ζώα. Δεν φταίνε. Ούτε έπαινον έχουν δια τις αρετές, ούτε κατηγορία δια τις ελλείψεις. Κι όπως λέει ο Μέγας Βασίλειος, ο Θεός έκανε το ζωικό βασίλειο για να διδάσκει τον άνθρωπο. Αλλά λέει ένας ερμηνευτής ότι είναι κατάντημα δια τον άνθρωπο αν πρέπει να παίρνει παραδείγματα από τα ζώα. «Έλα εδώ τεμπέλη», λέει η Αγία Γραφή, «δες το μυρμήγκι, δες τη μέλισσα». Αλλά είναι ντροπή να σκύψω να δω τη μέλισσα, να σκύψω να δω το μυρμήγκι, γιατί είμαι τεμπέλης.

Οι πρωτόπλαστοι, αγαπητοί, δεν ενεργοποίησαν την φρόνησιν. Γιατί; Επειδή τους πρόφθασε η επιθυμία, η πονηρά επιθυμία. Έτσι το λογικό τους δεν ήτο σε εγρήγορση. Για να μπορούν να διαθέτουν φρόνησιν. Εκείνο που πραγματικά, κυριολεκτικά καταστρέφει την φρόνησιν, αν υπάρχει, ή δεν την αφήνει να αναπτυχθεί, είναι τα πάθη. Μην το ξεχνούμε. Επηρεάζουν τα πάθη την φρόνησιν. Σίγουρα. Πολλές φορές βλέπομε καταστάσεις ανθρώπων, παίρνουν αποφάσεις, υψηλά ισταμένων και λέμε: «Καλά, δεν έχουν λίγο μυαλό αυτοί οι άνθρωποι!». Έχουνε μυαλό. Αλλά τα πάθη σκοτίζουν το μυαλό και δεν μπορούν να σκεφθούν.

Πάλι το Πνεύμα το Άγιον μάς προτρέπει και μας λέγει στο βιβλίο των Παροιμιών: «Ζητήσατε φρόνησιν». «Αναζητήσατε την φρόνησιν». Να βρει κανείς γυναίκα φρόνιμη; Λέγει πάλι στο βιβλίο των Παροιμιών: «Ποιος», λέει, «βρήκε γυναίκα ανδρεία;». Ανδρεία θα πει πολλά πράγματα. Πρώτο η φρόνηση. Βρήκε τέτοια γυναίκα; Φρόνιμη; «Βρήκε θησαυρόν». Ναι. Θησαυρόν. Στο βάθος σημαίνει: «Ζητήσατε την Ενυπόστατον Σοφίαν». Όταν λέγει το Πνεύμα του Θεού: «Ζητήσατε φρόνησιν». Γι'αυτό, όταν ετοιμάζει η Ενυπόστατος Σοφία το μεγάλο της τραπέζι, διαβάζομε πάλι, στο βιβλίο της Σοφίας Σολομώντος- λέει: «Καλεῖ μετὰ ὑψηλοῦ κηρύγματος» και λέει στους ανθρώπους: «Ὃς ἐστὶν ἄφρων(: Όποιος είναι άφρων) ἐκκλινάτω πρὸς μὲ(:ας ξεκόψει από τον δρόμο του να ‘ρθει σε μένα). Καὶ τοῖς ἐνδεέσι φρενῶν εἶπεν(:Κι εκείνοι που ΄ναι φτωχοί στις φρένες, στο μυαλό, τους είπε): Ἔλθετε, φάγετε τὸν ἐμὸν ἄρτον καὶ πίετε οἶνον, ὀν ἐκέρασα ὑμῖν. Ἀπολείπετε ἀφροσύνην(:αφήστε την αφροσύνην), ἵνα εἰς τὸν αἰῶνα βασιλεύσητε καὶ ζητήσατε φρόνησιν καὶ κατορθώσατε ἐν γνώσει σύνεσιν». Δεν το μεταφράζω, είναι εύκολο. Είδατε; Ποιος καλεί; Η Ενυπόστατος Σοφία. Ποιος; Ο Χριστός. Η πηγή της φρονήσεως. Γι'αυτό πάλι λέγει η Γραφή: «Μακάριος ὃς εὗρε φρόνησιν», λέγει η Σοφία Σειράχ.

Και τέλος, ο συγγραφεύς του Δ΄ βιβλίου των Μακκαβαίων παρατηρεί: «Κυριωτάτη δὲ πάντων ἡ φρόνησις». Κυριωτάτη. Στην κορυφή. Εκεί είναι μάλιστα, εις το Δ΄Μακκαβαίων, οι τέσσερις αναφερθείσες αρετές που προηγουμένως σας είπα. Έτσι, κυριωτάτη λοιπόν είναι η φρόνησις. Κορυφαία.

Και όσο υπάρχει ευσέβεια, τότε είναι αδιάπτωτος η ρίζα της φρονήσεως· που είναι η αρετή, όπισθεν της οποίας είναι ο Χριστός. Και όταν η φρόνησις δεν υπάρχει, τότε γι’ αυτόν τον άνθρωπον δεν υπάρχει ο Θεός. Βαρύς ο λόγος; Ο Κύριος το είπε: «Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ -είναι στὸν 13ον Ψαλμόν. Το Πνεύμα το Άγιον το είπε -«Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ(:στον νου του) οὐκ ἔστι Θεός». Πότε είπε «οὐκ ἔστι Θεός»; Δηλαδή «δεν υπάρχει ο Θεός». Ο άφρων, ο άμυαλος. Εκείνος λοιπόν που λέγει ότι δεν υπάρχει ο Θεός, είναι άμυαλος, είναι άφρων. Δεν έχει μυαλό. Γιατί αν είχε μυαλό, ποτέ δεν θα έλεγε: «Δεν υπάρχει ο Θεός».

Αναφέρει ο προφήτης Βαρούχ ότι εκείνοι οι προϊστορικοί γίγαντες, είναι στο 3ο του κεφάλαιο, χάθηκαν. Ένας ήταν απ’ αυτούς από τους σωζομένους ήταν και ο Γολιάθ. «Χάθηκαν», λέει, «γιατί δεν είχαν φρόνηση». Ακούστε να σας το διαβάσω. Δεν θα σας το ερμηνεύσω περισσότερο. Δεν έχομε χρόνο δηλαδή: «Ἐκεῖ ἐγεννήθησαν οἱ γίγαντες οἱ ὀνομαστοὶ οἱ ἀπ' ἀρχῆς, γενόμενοι εὐμεγέθεις(:τεράστιοι - μεγάλο σώμα, δυνατό σώμα, σαν κάπου περίπου με τους συγχρόνους μας αθλητάς) ἐπιστάμενοι πολέμου(:γνωρίζοντες να πολεμούν). Οὐ τούτους ἐξελέξατο ὁ Θεὸς οὐδὲ ὁδὸν ἐπιστήμης ἔδωκεν αὐτοῖς· καὶ ἀπώλοντο παρὰ τὸ μὴ ἔχειν φρόνησιν». Χάθηκαν γιατί δεν είχαν φρόνησιν. Είπα για τους αθλητάς. Ξέρετε ότι πολλοί από τους αθλητάς μας, φροντίζουν πάρα πολύ το σώμα τους, όχι το μυαλό τους. Και με τον τρόπον αυτόν, αγαπητοί μου, αναπτύσσεται ο λεγόμενος «βιταλιστικός άνθρωπος». Vita θα πει ζωή, λατινικά. Ο «βιταλιστικός» άνθρωπος, ο «ζωικός» άνθρωπος. Να το πω πιο έτσι; Ο ζωώδης άνθρωπος. Τι κρίμα! Τι κρίμα!

Και οι λαοί που δεν έχουν φρόνησιν, χάνονται ιστορικά. Πολλές φορές ο Θεός απεκάλεσε τον λαόν Του του Ισραήλ, τον απεκάλεσε «μωρόν». «Μωροί», λέγει, «είσαστε;». Αγαπητοί, η φρόνησις είναι μεγίστη αρετή. Και συνεπώς «Μακάριος ἄνθρωπος ὃς εἶδε φρόνησιν», λέει το βιβλίον των Παροιμιών. Αλλά η φρόνησις πρέπει να προέρχεται από τον Θεό. Γιατί; Γιατί σ’ αυτήν αντιτάσσεται η ανθρωπίνη φρόνηση, που τις πιο πολλές φορές είναι έξω από την σώζουσα φρόνησιν. Γι’ αυτήν, μάλιστα, την κοσμικήν φρόνησιν, ο Χριστός είπε μία παραβολή. Δεν είναι της ώρας. Ας πούμε: «Πού θα επενδύσω τα χρήματά μου;». Φρόνησις είναι. Αλλά δεν είναι σώζουσα φρόνησις.

Ακόμη, αν θέλετε, έχομε και την δαιμονικήν φρόνησιν. Γι΄ αυτό ο διάβολος πήρε την μορφήν του φιδιού και ήρθε στους πρωτοπλάστους. Έχομε και την δαιμονικήν φρόνησιν. Προσέξτε επάνω σ’ αυτό. Διότι απλούστατα ο διάβολος πρέπει να διαθέτει μίαν φρόνησιν για να σε εξαπατήσει. Αλλά θα σε εξαπατήσει για την απώλειά σου. Θα εξαπατήσει και για την δική του την απώλεια. Αυτή είναι η δαιμονική φρόνησις.

Εμείς, ας ζητούμε, αγαπητοί, επιμόνως από τον Κύριον την δική Του την φρόνηση, την θείαν φρόνησιν· πίσω από την οποίαν είναι Αυτός ο Ιησούς Χριστός, όπως σας εξήγησα. Ή , αν θέλετε, να γνωρίζομε περισσότερο και περισσότερο τον Ιησούν Χριστόν. Είναι εκείνο που λέγει ο Απόστολος Παύλος χρησιμοποιώντας την εξής λέξη: «Εἰς ἐπίγνωσιν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ». Δεν λέει «εἰς γνῶσιν». Λέει «εἰς ἐπίγνωσιν». Δηλαδή σε μια βαθιά και καλή γνώση πρέπει να φτάσομε να γνωρίσομε τον Ιησούν Χριστόν. Τότε, εάν έχομε τον Χριστόν ἐν ἐπιγνώσει, τότε, αγαπητοί, τότε θα έχομε αποκτήσει την τόσο σπουδαία και αναγκαιοτάτην φρόνησιν.


701η ομιλία στην κατηγορία
« Ὁμιλίαι Κυριακῶν ».

► Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ὁμιλίαι Κυριακῶν " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/omiliai-kyriakvn
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40r0WAxMpRb0tx6ts1zsQWMh

Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.

Μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1EiDp29JkRk7OQUNh2N_NVeJL2TTZ-FsY/view?usp=drivesdk

🎥 Βιντεοσκοπημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40ru7w20Jp2hDAJjA7k7mq_z

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CE%B9%20%CE%9A%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%E1%BF%B6%CE%BD.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.