Ἡ ἐλεημοσύνη, μαζί μέ τή δικαιοσύνη τοῦ περασμένου μακαρισμοῦ πού ἀναλύσαμε, κάνει τόν ἄνθρωπο ἀληθινή εἰκόνα τοῦ Θεοῦ πάνω στή γῆ, γιατί ὁ Θεός εἶναι καί δίκαιος καί ἐλεήμων, κι ἔτσι καί ὁ ἐλεήμων ἄνθρωπος δίνει μία πολύ καλή παρουσία στο περιβάλλον του, ὡς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Σέ ὅλη τήν Παλαιά Διαθήκη παρατηροῦμε ὅτι ὁ Θεός ἐμφανίζεται καί δίκαιος καί ἐλεήμων· ποτέ μόνο δίκαιος καί ποτέ μόνο ἐλεήμων, ἀλλά καί τά δύο μαζί.
Λέει, για παράδειγμα, ὁ Ψαλμωδός: «ἐλεήμων ὁ Κύριος καὶ δίκαιος, καὶ ὁ Θεὸς ἡμῶν ἐλεεῖ» (Ψαλμ. 114, 5.). Ὁ Κύριος εἶναι καί ἐλεήμων καί δίκαιος. Καί ὁ προφήτης Νεεμίας λέει: «καὶ σύ, ὁ Θεὸς ἐλεήμων καὶ οἰκτίρμων, μακρόθυμος καὶ πολυέλεος» (Νεεμ. 9-17.). Καί σύ Θεέ, εἶσαι καί ἐλεήμων καί οἰκτίρμων και μακρόθυμος και πολυέλεος, καί αὐτό ἀναφέρεται στο θέμα τῆς ἐλεημοσύνης.
Ἐκ πρώτης όψεως νομίζει κανείς ότι ἡ ἀρετῆ τῆς ἐλεημοσύνης καί ἡ ἀρετή τῆς δικαιοσύνης αντιφάσκουν. Μά πῶς εἶναι δυνατόν νά εἶμαι ἄνθρωπος πού να δίνω τὸ ἔλεος καί νά θέλω τή δικαιοσύνη; Προσέξτε: Ἐλεημοσύνη δέν εἶναι νὰ δώσω σ' έναν φτωχό μία δραχμούλα. Τό θέμα τῆς ἐλεημοσύνης ἔχει πολύ ευρύ φάσμα. Ἐκ τῶν προτέρων σᾶς τό λέω αυτό, νά τό γνωρίζετε, ἀλλὰ θὰ τὸ δούμε και στη συνέχεια τοῦ θέματός μας. Γιά νά μή τό παρανοήσετε, σᾶς λέω λοιπόν ὅτι ἐλεημοσύνη δέν εἶναι ἁπλῶς νὰ δώσουμε μια δραχμούλα σ' ἕναν φτωχό, σ' ἕναν ἄνθρωπο πού κάθεται ἐκεῖ στά σκαλοπάτια τῆς ἐκκλησίας μετά από τη Θεία Λειτουργία, αὐτό πού συνήθως κάνουμε.
Εδώ λοιπόν μοιάζει ὅτι ἀντιφάσκουν ἡ ἐλεημοσύνη μέ τή δικαιοσύνη. Ας πάρω την προηγούμενη αναφορά καί νά πω: Γιατί αὐτός ὁ γέρος ἄνθρωπος ζητιανεύει; Πάει να πει ότι στη ζωή του θα ήτανε τεμπέλης, πάει νά πεῖ ὅτι δέν ἐργαζόταν, ἦταν ἄσωτος! Λοιπόν, κρίνω δίκαια, καί δέν τόν ἐλεῶ, δέν τοῦ δίνω τίποτα. Ἔτσι, φαίνεται ότι δεν εἶναι δυνατόν να συνυπάρχουν ἐλεημοσύνη καί δικαιοσύνη, ὅτι ἀντιφάσκουν ἡ μιά μέ την άλλη.
Και όμως δεν αντιφάσκουν καθόλου. Εξάλλου ή αληθινή δικαιοσύνη εἶναι αυτή που απορρέει από την ἐλεημοσύνη. Αυτή εἶναι ἡ ἀληθινή δικαιοσύνη.
Υπάρχει ένα λατινικό ρητό που λέει: «Η ὑψίστη δικαιοσύνη εἶναι ὑψίστη αδικία» (Summum jus, summa injuria.). Εάν δηλαδή δεῖς τα πράγματα ὅπως ἔγιναν καί πεῖς «Τίποτα, τέλειωσε· τα πράγματα εἶναι ἔτσι», καί δέν δεῖς τίποτα άλλο παραπέρα, αυτό στο τέλος καταλήγει να είναι ἀδικία. (Βλ. Ἰωάν. 7, 24. «μὴ κρίνετε κατ' ὄψιν, ἀλλὰ τὴν δικαίαν κρίσιν κρίνατε».) Όσοι θά πᾶτε σε Νομική Σχολή, αὐτό θά τό ἔχετε ὑπόψη σας· εἶναι πάρα πολύ σημαντικό. Και πάντοτε τίθεται μπροστά στον νομοθέτη, ὅταν θέλει να διατυπώσει κάποιον νόμο, ἀλλά καί μπροστά στους δικαστές, πού θά ἐφαρμόσουν τόν νόμο. Αὐτό ὁ νομικός πρέπει πάντοτε νά τό ἔχει ὑπόψη του.
Βλέπετε, ὁ Θεός τιμώρησε τους πρωτοπλάστους· εἶναι ἡ δικαιοσύνη Του. «Σᾶς εἶπα νά μή δοκιμάσετε ἀπό τόν καρπό αυτό· ἐσεῖς ὅμως τόν δοκιμάσατε. Ε, θα γίνει ὅ,τι σᾶς εἶπα· θά πεθάνετε». Ἔρχεται ὅμως μετὰ τὸ ἔλεός του να περισώσει τα πράγματα.
Γι' αὐτό σᾶς ἐξήγησα ότι στόν Θεό ὑπάρχει καί ἡ δικαιοσύνη καί ἡ ἐλεημοσύνη, τό ἔλεος δηλαδή, σε ὕψιστο βαθμό, ἄσχετα ἂν ὁ Θεός ἐνεργεῖ μέσα στην Ἱστορία ἔτσι πού μπορεῖ νά μοιάζει ὅτι τό ἕνα παραχωρεῖ τή θέση του στο άλλο. Ναί, γιατί αὐτά εἶναι μέσα στον χωροχρόνο μας καί μοιάζουν νά εἶναι ἔτσι· κατά τά ἄλλα ὅμως στον Θεό ὑπάρχει ἡ δικαιοσύνη σε ὕψιστο βαθμό, ὑπάρχει καί τό ἔλεος, ἡ ἐλεημοσύνη, ἐπίσης σε ύψιστο βαθμό,
Ἐξάλλου ὁ Θεός, ὅταν ἐλεεῖ, θέλει μέσα ἐκεῖ νά κρύβει τή δικαιοσύνη, καί ὅταν ἐφαρμόζει τή δικαιοσύνη, θέλει ἐκεῖ μέσα να κρύβει τό ἔλεος. Λέει, για παράδειγμα, στον Ἡσαΐα: «ἡ δὲ ἐλεημοσύνη μου εἰς σταθμούς» (Ησ. 28, 17.). Ἡ ἐλεημοσύνη μου προσφέρεται μέ σταθμούς, δηλαδή μέ ζύγια, δηλαδή μέ δικαιοσύνη. Προσέξτε αὐτό τό χωρίο είναι πολύ σπουδαίο, και ἔχει εὐρεῖα ἐφαρμογή. Σταθμοί είναι τα ζύγια. Κι όταν μιλᾶμε γιά ζύγια, μιλάμε για ζυγαριά· κι όταν μιλάμε γιά ζυγαριά, μιλάμε για δικαιοσύνη. Δεμένα λοιπόν υπάρχουν στον Θεό καί ἡ ἐλεημοσύνη καί ἡ δικαιοσύνη. Αὐτό εἶναι παμμέγιστο.
Νά σᾶς πῶ ἕνα καίριο παράδειγμα, πού τό ἀναφέρει ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας στήν Ἑρμηνεία του στη Θεία Λειτουργία. Τί εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία; Εἶναι ἡ προσφορά του Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστού, για να σωθοῦμε. Ὅμως δέν εἶναι μόνο προσφορά καί ἔλεος τοῦ Θεοῦ· θα ζητήσει καί ἀπό σένα ὁ Θεός· εἶναι θέμα, ἄς ποῦμε, ἀνταλλαγῆς, θέμα δικαιοσύνης. Θά σοῦ πεῖ: «Θά σοῦ δώσω τό Σῶμα μου καί τό Αἷμα μου, ἀλλά θα μου φέρεις εσύ το πρόσφορο και τό κρασί». Καί ὅπως λέει ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας, μέσα στο πρόσφορο καί τό κρασί ἔχει μπεῖ ὁ κόπος τοῦ ἀνθρώπου· γιατί δέν ζητάει ὁ Θεός οὔτε σταφύλια, ούτε στάχυα, αλλά κρασί και ψωμί. Αυτό σημαίνει ὅτι ἐκεῖ μέσα ἔβαλες τόν κόπο σου, γιά νά ἀλεσθεῖ τό σιτάρι, να ζυμωθεί... και λοιπά και λοιπά. Αὐτό θά πεῖ σταθμά, θά πεῖ δικαιοσύνη· είναι μία δοσοληψία, «Θά σοῦ δώσω, θά μοῦ δώσεις».
Ἐμεῖς ὅμως δίνουμε ἕνα τίποτε στον Θεό, και Ἐκεῖνος μᾶς δίνει κάτι παμμέγιστο, μας δίνει το Σώμα του και το Αίμα Του, τα Τίμια Δώρα Του, που μας ἀφθαρτίζουν καί μᾶς ἀθανατίζουν. Είναι τεράστιο αὐτό!
Θὰ πῶ ἕνα ἄλλο παράδειγμα, πού εἶναι τὸ ἀντίθετο: Λέμε Δωρεάν Παιδεία. Θά πάει ὁ μαθητής να μάθει γράμματα, ἀλλά δέν θά πληρώσει τίποτα. Καί ἐπειδή δέν θά πληρώσει τίποτα, δέν ἐκτιμάει το βιβλίο πού τοῦ δίνει ἡ Πολιτεία δωρεάν, καί στό τέλος τῆς χρονιᾶς –τό εἶδα μέ τά μάτια μου κάποτε στην πλατεῖα τῆς Λαρίσης– σκορπάει φύλλο-φύλλο τά βοηθήματα τά σχολικά, τα πιάνει καί τά πετάει, τα σχίζει καί λοιπά. Ἄν ὅμως ἔχει πληρώσει κάτι, δέν θά τό σκίσει. Ἐγώ ἔχω ἀκόμη τά σχολικά μου βιβλία· καί τῆς πρώτης Δημοτικοῦ τὸ Ἀναγνωστικό το ἔχω. Ναί ναί, καί τῆς πρώτης Δημοτικοῦ τό Ἀναγνωστικό! Τό ἔχω βέβαια γιά ἐνθύμιο. Αλλά τά ἄλλα βιβλία ἤδη τά συμβουλεύομαι μέχρι σήμερα, καί τό Συντακτικό καί τή Γραμματική καί ὅ,τι ἄλλο ἔχω. Αν τα πληρώσει κανείς, ἄν δώσει καί αὐτός κάτι, ἔστω κι ἂν αὐτό τό κάτι είναι μικρό, θα σεβαστεῖ τή δωρεά πού θά τοῦ δοθεῖ.
Βλέπετε λοιπόν τό πρῶτο; Γι' αὐτό ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος λέει: «Ὅταν θά πᾶς νά κοινωνήσεις, φρόντισε νὰ πᾶς καί ἕνα πρόσφορο στην εκκλησία». Θα δώσεις και θα πάρεις.
Θά τό πῶ ξανά το ρητό: «ἡ δὲ ἐλεημοσύνη μου εἰς σταθμούς». Αὐτό ἐφαρμόζεται καί γιά ἐδῶ, ἀλλά καί παντοῦ καί γιά πάντα. Βλέπετε πόσο σπουδαῖο εἶναι; Η δικαιοσύνη καί τό ἔλεος εἶναι συνυφασμένα δέν ἀντιφάσκουν.
Στήν Μονή Δαφνίου υπάρχει στον τρούλλο ἡ εἰκόνα τοῦ Παντοκράτορος. Αν προσπαθήσετε να κοιτάξετε μόνο τό ἕνα μάτι τοῦ Παντοκράτορος, θά δεῖτε ὅτι εἶναι αὐστηρό· τό φρύδι εἶναι ἐπάνω ψηλά καί τό μάτι σκληρό. Είναι ἡ δικαιοσύνη, ὁ Κριτής. Είδατε ποτέ ἐσεῖς σ' ἕνα δικαστήριο να μπουν στήν αἴθουσα τοῦ δικαστηρίου οἱ δικαστές χαμογελώντας καί ἀστειευόμενοι; Ὄχι· εἶναι βλοσυροί. Η δικαιοσύνη ἀπαιτεῖ σοβαρότητα. Αν κοιτάξετε τώρα το άλλο μάτι τοῦ Παντοκράτορος, ἐκεῖ τό φρύδι δέν εἶναι σηκωμένο, δέν εἶναι ἐπηρμένο, αλλά είναι ίσιο, κανονικό, καί θά δείτε τώρα ένα μάτι ήπιο, μαλακό. Αυτό σημαίνει ότι στό ἴδιο πρόσωπο ὑπάρχει ὁ συνδυασμός τῆς δικαιοσύνης καί τῆς ἐλεημοσύνης, τοῦ δικαίου καί τοῦ ἐλέους.
Τό ἀντιλαμβανόμαστε αυτό, εἶναι πολύ σημαντικό· εἶναι τό μέγα θέμα τῆς συνυπάρξεως τῆς ἀγάπης καί τῆς δικαιοσύνης. Δυστυχῶς σε θεολογικούς κύκλους ὑποβόσκει μία αἵρεση –εγώ τό λέω αἵρεση αὐτό– ὅτι ὁ Θεός εἶναι μόνον ἀγάπη, καί δέν εἶναι δικαιοσύνη! Το θεωρῶ αἵρεση, καί πιστεύω ὅτι κι ἐσεῖς τό καταλαβαίνετε ὅτι εἶναι αἵρεση. Ὁ Θεός εἶναι καί τά δύο.
Ύστερα, ξεχναμε την κρίση του. Ήλθε να μας σώσει, αλλά ταυτόχρονα και να μας κρίνει, ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι ἀποποιούμαστε τῆς προσφοράς του για να σωθούμε.
Ἔτσι λοιπόν καί ὁ ἄνθρωπος ὀφείλει νά εἶναι καί δίκαιος αλλά και ελεήμων. Γι' αυτό «μακάριοι οι πεινώντες καὶ διψώντες τὴν δικαιοσύνην» -ο προηγούμενος μακαρισμός- καί τώρα «μακάριοι οἱ ἐλεήμονες».
Ὁ ἐλεήμων ἄνθρωπος εἶναι ἀληθινός ἄνθρωπος, εἶναι συμπαθής, εἶναι κοινωνικός, εἶναι ὡραῖος ἄνθρωπος· εἶναι αὐτό πού λέμε ωραία ψυχή! Γι' αυτό τό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν λέει: «μέγα ἄνθρωπος καὶ τίμιον ἀνὴρ ἐλεήμων» (Παρ. 20, 6.). Ὁ ἄνθρωπος είναι μεγάλο δημιούργημα, ἀλλά εἶναι σπουδαῖος ὁ ἄνθρωπος πού εἶναι ἐλεήμων.
Ποιά εἶναι ἡ ουσιαστική ἔννοια τῆς ἐλεημοσύνης;
Ἐλεημοσύνη είναι ή πρόθυμη, ή σπλαχνική μετάδοση κάθε καλοῦ καί ἀγαθοῦ, εἴτε ὑλικοῦ εἴτε πνευματικοῦ, πού τό ἔχουμε ἐμεῖς καί ὁ πλησίον μας το στερεῖται. Νά τόν κάνουμε κοινωνό, μέτοχο ἐκείνου πού ἔχουμε, ὅποιο κι ἂν εἶναι αὐτό.
Ἐλεημοσύνη λοιπόν δέν εἶναι ἁπλῶς μόνο λόγια που δεν στοιχίζουν, αλλά, όπως βλέπουμε, εἶναι καί πράξεις. Ἐλεημοσύνη εἶναι ἡ ἐφαρμοσμένη ἀγάπη.
Ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης λέει: «Τεκνία μου, μὴ ἀγαπῶμεν λόγῳ μηδὲ τῇ γλώσσῃ, ἀλλ' ἔργῳ καὶ ἀληθείᾳ» (A' Ιωάν. 3, 18.). Παιδάκια μου, λέει, ἂς μήν ἀγαπᾶμε μέ τά λόγια ούτε μέ τή γλώσσα μόνο, ἀλλά μέ ἔργα ἀληθινά. Καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος μᾶς σημειώνει τά ἑξῆς: «Ἐνταῦθα οὐ τοὺς διὰ χρημάτων ἐλεσῦντας μόνον ἐμοὶ δοκεῖ λέγειν, ἀλλὰ τοὺς διὰ πραγμάτων». Δηλαδή: Ὅταν λέει ἐδῶ ὁ Κύριος "μακάριοι οἱ ἐλεήμονες", δὲν ἐννοεῖ μόνον ἐκείνους που δίνουν γενικότερα χρήματα. «Ποικίλος γὰρ ὁ τῆς ἐλεημοσύνης τρόπος, καὶ πλατεῖα αὕτη ἡ ἐντολή» (Αγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον, Ὁμιλία ΙΕ΄, γ΄, ΜPG 57, 227, 45-47.), διότι εἶναι ποικίλος ὁ τρόπος τῆς ἐλεημοσύνης, πολύπλευρος, καί ἡ ἐντολή αὐτή εἶναι πλατειά, έχει ευρύ φάσμα, όπως σας είπα στήν ἀρχή.
Ἐλεημοσύνη λοιπόν εἶναι ἡ προσφορά, ὄχι μόνο χρημάτων, ἀλλά καί κάθε χαρίσματος, ταλάντου, κάθε ἱκανότητος, κάθε ἀγαθοῦ, κάθε καλῆς γνώσεως. Και τοῦτο γιατί ἄν ἦταν μόνο θέμα χρημάτων ἡ ἐλεημοσύνη, τότε θα ήταν πολύ περιορισμένη καί θά ἀφοροῦσε μόνο τους πλουσίους, γιατί μόνο αυτοί θα μπορούσαν νά τήν ἀσκήσουν. Αλλά δέν εἶναι ἔτσι. Εξάλλου δέν εἶναι μόνο τό χρῆμα πού ἱκανοποιεῖ τίς ἀνάγκες τοῦ ἀνθρώπου, τίς ὑλικές καί τίς πνευματικές, αλλά καί τόσα άλλα πράγματα.
Καί ἄν θέλετε, θά σᾶς ἀναφέρω δειγματοληπτικά και μερικά παραδείγματα, ἔτσι, πρακτικά:
Εἶσαι τεχνίτης; Νά μεταδώσεις τήν τέχνη σου στον μαθητευόμενό σου· μή τόν ἀφήσεις στήν ἄγνοια. Να τοῦ πεῖς τά μυστικά της δουλειάς πού ξέρεις.
Ἄν εἶσαι ἐπιστήμων, ἄν εἶσαι νομικός, ἂν εἶσαι γιατρός, ἂν εἶσαι δάσκαλος, ἂν εἶσαι μηχανικός, ἂν εἶσαι φαρμακοποιός, μπορείς από το πόστο σου να βοηθήσεις ποικιλοτρόπως, να διευκολύνεις με κάθε τρόπο, όποιον σε χρειάζεται.
Ὅταν κατέχεις μία ἐξέχουσα ἤ ἐπίκαιρη θέση, μπορεῖς ὁμοίως να εξυπηρετήσεις, να βοηθήσεις.
Ακόμη μπορείς να βοηθήσεις σε μια προσπάθεια τῆς ἐνορίας σου, ὅπως εἶναι ἡ κατήχηση. Να αναλάβεις τήν κατήχηση τῶν παιδιῶν, ἂν ἔχεις βέβαια τα προσόντα καί τή δυνατότητα. Μπορεῖς ἀκόμα να αναλάβεις τυχόν συσσίτια που διοργανώνει ἡ ἐνορία σου, ἢ νὰ συμμετέχεις στήν ἀνέγερση τοῦ ναοῦ, ἄν θέλετε όλοι μαζί να κτίσετε καινούργια εκκλησία, καὶ οὕτω καθ' ἑξῆς.
Μποροῦμε ἀκόμη να δώσουμε κάποια τρόφιμα ἀπό τό σπίτι μας, ἤ ἀκόμη καί ρουχισμό.
Μάλιστα ἐδῶ ἐπιτρέψτε μου νά σᾶς πῶ μιά ἱστορία, πού καί ἄλλοτε τήν ἔχω πεῖ, πολύ παλιά· δέν ξέρω ὅμως ἄν τήν ἔχω πεῖ σ' ἐσᾶς. Θά τήν ξαναπώ, γιατί ἤμουν αὐτόπτης μάρτυρας ενός περιστατικοῦ, πού καί τότε μέ εἶχε κυριολεκτικά συνταράξει. Ἀκοῦστε:
Θυμᾶμαι ὅτι ἦταν ἕνα ηλιόλουστο απόγευμα, αλλά παγωμένο, όταν μαζί με κάποιον δικό μου κατηφόριζα σέ ἕναν δρόμο στην Κηφισιά. Είχε παγωνιά, πολύ κρύο. Φορούσα τό παλτό μου, καί δέν ξέρω τί ἄλλα φορούσα. Κάποια στιγμή, από αρκετά μακριά, είδα κάποιον να πέφτει χάμω. «Μπά, τί ἔπαθε αὐτός;». Τότε πλησιάσαμε, καί εἴδαμε ὅτι ἦταν ἕνας νέος ἄνθρωπος ἀλλά ἐπιληπτικός. Οι επιληπτικοί συνήθως πέφτουν χάμω χωρίς να το καταλάβουν. Ὁ ἄνθρωπος αὐτός φορούσε μόνο ένα άσπρο πουκάμισο –το θυμάμαι. Δεν φορούσε σακάκι, ούτε παλτό. Ο δρόμος αυτός δεν είχε πολυκατοικίες· ὑπῆρχαν μόνο απλά σπίτια, μονοκατοικίες. Κάποια στιγμή πετάχτηκε μια γυναίκα από ένα διπλανό σπίτι, καί ἕνας ἀκόμη διαβάτης πλησίασε ἀπό κάπου ἐκεῖ κοντά, καθώς καί μερικοί ἄλλοι, γιά να βοηθήσουν. Ὁ νέος αυτός μετά συνῆλθε· αλλά, όπως ἔπεσε, ἔσκασε το πουκάμισό του, και ζήτησε μια βελόνα να το ράψει.
Περνοῦσε ἡ ὥρα, καί μαζευτήκαμε πέντε-δέκα ἄνθρωποι ἐκεῖ, γύρω ἀπ' αὐτόν. Αλλά κανείς μας δέν σκέφθηκε ὅτι ὁ νεαρός δέν φοροῦσε σακάκι, οὔτε παλτό. Ἐκείνη τήν ὥρα περνοῦσε καί ἕνα μπακαλόπαιδο –παιδί τοῦ μπακάλη– πού πήγαινε με το ποδήλατό του τρόφιμα, θελήματα, στα σπίτια. Τότε εἴχαμε τά μπακάλικα, μικρά μπακάλικα, ενώ σήμερα ἔχουμε τα σούπερ μάρκετ... τέλος πάντων. Το παιδί κατέβηκε ἀπό τό ποδήλατό του γιά νά δεῖ τί συνέβαινε –συνήθως πάντα γίνονται πηγαδάκια ὅταν ὑπάρχει κάτι τό ἀξιοπερίεργο– και χωρίς να χάσει καιρό, αυτό τό παιδί, τό μπακαλόπαιδο –θυμᾶμαι καί τό ὄνομά του, γιατί τόν ρώτησα· τόν ἔλεγαν Σιδηρόπουλο– ἔβγαλε τό σακάκι του καί τό ἔδωσε στον πεσμένο νεαρό νά τό φορέσει, λέγοντάς του «Φίλε, πάρ' το, κάνει κρύο», πρός μεγάλη μας ντροπή ὅλων τῶν ἄλλων πού εἴμαστε ἐκεῖ γύρω. Κανείς μας δέν εἶχε βγάλει ούτε το σακάκι του οὔτε τό παλτό του για να ντύσει αὐτόν τόν νέο! Ακούτε;
Μπορούμε λοιπόν να δώσουμε, ὅπως σας εξήγησα, κάτι, οτιδήποτε.
Καί κάτι ἀπό τήν Ἱστορία τήν Εκκλησιαστική. Ο ἅγιος Ἰωάννης, πατριάρχης Αλεξανδρείας, πού πῆρε καὶ τὴν ἐπωνυμία Ἐλεήμων, όταν τοῦ ἔδιναν πράγματα, ἐκεῖνος τα μοίραζε. Ήταν αφάνταστα ἐλεήμων.
Κάποτε ἕνας παπλωματάς σκέφθηκε νά τοῦ στείλει ἕνα ὡραῖο ζεστό πάπλωμα γιά τό κρεβάτι του. Εμφανίστηκε λοιπόν κάποια φτωχειά γυναίκα, της το φορτώνει και της λέει: «Πάρε το πάπλωμα αυτό να ζεσταθείτε στό σπίτι σας. Πήγαινε και πούλησε το, αν θέλεις, καί θά πάρεις πολλά χρήματα, γιά νά ἀγοράσεις κάτι πού χρειάζεσαι περισσότερο». Συμπτωματικά η γυναίκα πήγε και το πούλησε στον παπλωματά, στὸν ἄνθρωπο πού τό εἶχε πάει δώρο στον ἅγιο Ἰωάννη! Ὅταν τό εἶδε ὁ παπλωματάς, τό ἀγόρασε, καί τό ξανάστειλε πάλι στον ἅγιο Ἰωάννη τόν Ἐλεήμονα. Εκεῖνος ὅμως πάλι το πρόσφερε κάπου ἀλλοῦ. Καί τότε τοῦ λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης: «Γιά νά δοῦμε, ποιός θά βαρεθεῖ πρῶτος· ὁ ἕνας να στέλνει ἢ ὁ ἄλλος νά χαρίζει!».
Βλέπετε, μπορούμε να δώσουμε τόσα πράγματα καί ὑλικά, ὅπως σᾶς εἶπα, ἀλλά ἀκόμη καί τέχνη καί γνώσεις κι ἕνα σωρό ἄλλα.
Ας ἔλθουμε τώρα σε μιά άλλη κατηγορία ἐλεημοσύνης πού μποροῦμε νά κάνουμε, ὅταν δέν ἔχουμε ὑλικά αγαθά γιά νά προσφέρουμε. Εἶναι ἐκεῖνο πού ἔκανε ὁ ἀπόστολος Πέτρος μέ τόν εὐαγγελιστή Ιωάννη, ὅταν πῆγαν νά προσκυνήσουν στον ναό τοῦ Σολομῶντος καί συνάντησαν ἕναν χωλό, δηλαδή κουτσό, πού ζητοῦσε βοήθεια, ἐκεῖ μπροστά στην ὡραία πύλη τοῦ ἱεροῦ. Ὁ ἀπόστολος Πέτρος λοιπόν τοῦ εἶπε: «Αργύριον καὶ χρυσίον οὐχ ὑπάρχει μοι· ὁ δὲ ἔχω, τοῦτό σοι δίδωμι· ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ Ναζωραίου ἔγειρε καὶ περιπάτει» (Πράξ. 3, 6.). Δέν ἔχω να σου δώσω νομίσματα, οὔτε χρυσάφι οὔτε φλουρί οὔτε ἀσημένιο νόμισμα· ἐκεῖνο πού ἔχω, αὐτό καί σου δίνω: Σέ κάνω καλά. Στό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, σήκω καί περπάτησε. Κι αυτός πετάχτηκε πάνω ὑγιής. Ἡ ἐλεημοσύνη λοιπόν δέν εἶναι μόνο θέμα χρημάτων.
Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι ὅταν θά μᾶς κρίνει ὁ Κύριος, τήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως, καί θά χρησιμοποιήσει γιά κριτήριο τήν ἐντολή τῆς ἐλεημοσύνης, δέν θά μᾶς πεῖ «ήμουν στη φυλακή, καί δέν μέ ἐλευθερώσατε πληρώνοντας τά ἔξοδα» οὔτε «ἤμουν ἄρρωστος, καί δεν πληρώσατε τον γιατρό και τα φάρμακά μου γιά να γίνω καλά». Δέν θά μᾶς πεῖ τέτοια πράγματα. Αλλά θὰ πεῖ: «δέν μέ ἐπισκεφθήκατε». Παίρνει το πιο απλό, τό πιό ἀνέξοδο. Το να πληρώσεις τά φάρμακα καί τόν γιατρό γιά νά γίνει ὁ ἄλλος καλά, εἶναι πολύ ὡραῖο· ἀλλά δέν μποροῦν ὅμως ὅλοι να πληρώσουν. Αναφέρει ὡς παράπονο κάτι πολύ απλό: «Δέν μέ ἐπισκεφθήκατε, δέν ἤρθατε νά μέ δεῖτε». Τό νά δώσεις καί χρήματα, θα είναι βέβαια ακόμα πιο πολύ.
Ἡ ἐλεημοσύνη, ὡς ἐκδήλωση, καλύπτει ὅλο τό φάσμα, ἀπό τήν πράξη καί τόν λόγο ὡς τή διάθεση. Μπορεῖ νὰ μὴν ἔχεις να δώσεις τίποτα, αλλά στην καρδιά σου νά ἔχεις τή διάθεση να δώσεις.
Καί πάνω από όλα είναι ή φροντίδα γιά τή σωτηρία τῶν ψυχῶν. Να απαλλάξεις τόν ἄλλον ἀπό τή θανατηφόρα άγνοια, νά τοῦ ὑποδείξεις πῶς νά κρατά καί πως να μελετάει το Ευαγγέλιο. Να "επιστρέψεις" αίρετικό, όπως λέει ή Καινή Διαθήκη, «ἐκ πλάνης ὁδοῦ αὐτοῦ» (Ιάκ. 5, 20.), αὐτόν πού ἀμφιβάλλει στην πίστη να τον στερεώσεις, τόν ἄσωτο ἄνθρωπο νά τόν γυρίσεις πίσω στον δρόμο τοῦ Θεοῦ, νά πεῖς δυό λόγια αγάπης και οἰκοδομῆς. Λέει μάλιστα ἐκεῖ ἡ Σοφία Σειράχ: «οὐχὶ καύσωνα ἀναπαύσει δρόσος; οὕτως κρείσσων λόγος ἢ δόσις, οὐκ ἰδοὺ λόγος ὑπὲρ δόμα ἀγαθόν; καὶ ἀμφότερα παρὰ ἀνδρὶ κεχαριτωμένῳ» (Σ. Σειρ. 18, 16-17.). Μήπως τόν καύσωνα δὲν τὸν ἀνακουφίζει ἡ δροσιά; Ετσι, εἶναι καλύτερα νά πεῖς ἕναν καλό λόγο, παρά να δώσεις κάτι. Εἶναι ἐκεῖνο πού λέει καί ὁ λαός μας, "ὁ λόγος σου εἶναι χόρταση καί τό ψωμί σου φά 'το". Ὁ καλός λόγος δέν εἶναι πιό ἀγαθός ἀπό τό νά δώσεις κάτι; Καί τα δύο όμως, καί ὁ λόγος καί τό δώρο, συνυπάρχουν στόν ἄνθρωπο πού εἶναι χαριτωμένος.
Τέλος, ἐλεημοσύνη εἶναι ἀκόμη τό νά συγχωροῦμε ἐκείνους πού μᾶς ἔφταιξαν. Μοιάζει παράξενο, γιατί όταν το κάνουμε αυτό "ποιοῦμεν ἔλεος μετά τοῦ πλησίον", ἐλεοῦμε τόν διπλανό μας.
Θυμηθεῖτε τήν παραβολή τοῦ χρεώστου δούλου. «Δούλε πονηρέ, οὐκ ἔδει καὶ σὲ ἐλεῆσαι τὸν συνδουλόν σου, ὡς καὶ ἐγώ σε ηλέησα;» (Ματθ. 28, 32-33.). Δούλε πονηρέ, δέν ἔπρεπε κι ἐσύ νά ἐλεήσεις, να φανεῖς φιλεύσπλαχνος στον σύνδουλό σου, ὅπως σέ ἐλέησα κι ἐγώ; Ὁ κύριος χάρισε τα μύρια τάλαντα στόν δούλο του, πού τοῦ τὰ χρωστούσε, ἀλλὰ ἐκεῖνος δέν χάρισε τό χρέος στον δικό του χρεώστη, που μάλιστα χρωστούσε καί πολύ λιγότερα. Ἡ ὀφειλή τοῦ ἑνός ήταν ἑκατό δηνάρια –δύο χρυσές λίρες– καί τοῦ ἄλλου μύρια τάλαντα –δύο εκατομμύρια τετρακόσιες χιλιάδες χρυσές λίρες Αγγλίας! Δεν μπορούσε να φανεῖ κι αὐτός ἐλεήμων καί φιλάνθρωπος; Καλά, ἄς μή χαρίσει· αλλά τουλάχιστον να περιμένει νά τοῦ δώσει πίσω τό ποσόν ὁ ὀφειλέτης του!
Αλλά τώρα ἔρχεται καί ἡ ἀμοιβή τῆς ἐλεημοσύνης. Οἱ ἐλεήμονες «αὐτοὶ ἐλεηθήσονται», αὐτοὶ θὰ ἐλεηθοῦν.
Σχολιάζει ὁ ἱερός Χρυσόστομος καί λέει: «Αὐτοὶ μὲν ἐλεοῦσι ὡς ἄνθρωποι, ἐλεοῦνται δὲ παρὰ τοῦ Θεοῦ. Οὐκ ἔστιν δὲ ἴσος ἀθρώπινος ἔλεος καὶ θεῖος» (Αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος. Εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον, Ὁμιλία ιε΄, δ΄, MPG 57, 227, 52-53.). Δηλαδή: Αὐτοί ἐλεοῦν τόν ἄλλον ὡς ἄνθρωποι, ἐλεοῦνται ὅμως ἀπό τόν Θεό. Αλλά το έλεος που δείχνει ὁ Θεός σ' αὐτούς είναι ασύγκριτα περισσότερο ἀπό τό ἔλεος που δείχνουν ἐκεῖνοι.
Ο απόστολος Παύλος παρομοιάζει τὴν ἐλεημοσύνη με σπορά: «Ὁ σπείρων φειδομένως φειδομένως καὶ θερίσει, καὶ ὁ σπείρων ἐπ' εύλογίαις ἐπ' εύλογίαις καὶ θερίσει»· αυτός που σπέρνει τσιγγούνικα, θα θερίσει και τσιγγούνικα· και «δυνατὸς δὲ ὁ Θεός πᾶσαν χάριν περισσεῦσαι εἰς ὑμᾶς, ἵνα ἐν παντὶ πάντοτε πᾶσαν αὐτάρκειαν ἔχοντες περισσεύητε εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν». (Β΄ Κορ. 9, 6-8.) Έδωσες πλουσιοπάροχα; πλουσοπάροχα και θα ευλογηθείς. Μ' αὐτὸ τὸ παράδειγμα ἀναφέρεται βέβαια στα υλικά πράγματα, ὅπου κι ἐκεῖ υπάρχει θεία ευλογία.
Ας θυμηθοῦμε ἀκόμη τον Αβραάμ, (Βλ. Ἑβρ. 13, 1-2.) καθώς και τη χήρα με τον προφήτη Ηλία, πού ἀπό ἐκείνο το λίγο ψωμάκι πού εἶχε, ἔδωσε καί στόν Προφήτη. (Βλ. Γ' Βασ. 17, 8-16.) Ας θυμηθοῦμε καί τή Δορκάδα, ἐκείνη τή θαυμάσια γυναίκα, πού ἦταν το στήριγμα τῶν φτωχῶν ἀνθρώπων. (Βλ. Πράξ. 9, 36-41.) Ας θυμηθοῦμε ἐπίσης τον Κορνήλιο, πού τοῦ εἶπε ὁ ἄγγελος ὅτι ὄχι μόνο οἱ προσευχές του, ἀλλά καί οἱ ἐλεημοσύνες του ἔφθασαν στόν Οὐρανό. (Βλ. Πράξ. 10, 1-4.)
Όπως λέει το βιβλίο των Παροιμιών, «ὅς δίδωσι πτωχοῖς, οὐκ ἐνδεηθήσεται» (Παρ. 28, 27.), ὅποιος δίνει στους φτωχούς –καθ' οιονδήποτε τρόπο φτωχοί, ακόμα να είναι φτωχοί κι από γνώση– αυτός δεν θα μείνει ποτέ φτωχός.
Αλλά ἡ ἀμοιβή ὑπάρχει κυρίως στα πνευματικά. Εἶναι τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, πού σκεπάζει και μικρούς καί μεγάλους, τό ὁποῖο ἐπικαλούμαστε συνεχῶς μέ ἐκεῖνο τό "Κύριε ἐλέησον", καί πού εἶναι ἀπερίγραπτο!
Λοιπόν, καί σήμερα μποροῦμε νά συναντήσουμε στον δρόμο τῆς ζωῆς μας τόν φτωχό Λάζαρο της παραβολῆς, τή χήρα τῆς Ναΐν, τόν ὑβριστή μας, τόν ἐχθρό μας... καί νά δώσουμε ἔλεος. Ἄς δείξουμε λοιπόν σέ ὅλους αὐτούς τό ἔλεός μας. Ὅλοι αὐτοί μᾶς δίνουν τήν εὐκαιρία να φανούμε ποικιλότροπα ἐλεήμονες. Καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ θά ἔλθει σ' ἐμᾶς ὡς ἀμοιβή, καί θά ἀκούσουμε κατά τήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως τό «Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν» (Ματθ. 25, 34.)!
Κυριακή, 17 Δεκεμβρίου 1995
5η ομιλία στην κατηγορία
« Οἱ Μακαρισμοί ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Οἱ Μακαρισμοί " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/oi-makarismoi
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_18.html?m=1
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας : Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Οἱ Μακαρισμοί».🔻
https://drive.google.com/file/d/1SWUXwnar9CGEWX6Ki-Kycr3hLQAyza3b/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Οἱ Μακαρισμοί».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%9F%CE%B9%20%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%AF.?m=1
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.