†.Το αληθινό πρόσωπο είναι η ψυχή. Δεν είναι αυτό το οποίον έχουμε και αποτελεί τα μάτια τη μύτη και λοιπά. γι' αυτό πολύ ωραία λέγει "ενεφύσησεν εις τους μυκτήρας αυτού" στα ρουθούνια. Που δείχνει ότι πραγματικά το πρόσωπο είναι η ψυχή δέν είναι αυτό το οποίον βλέπομε εξωτερικά. Ἡ ψυχή βέβαια ἐκφράζεται δι’ ὅλου τοῦ σώματος, ἐκφράζεται ἰδιαιτέρως ὅμως μέ αὐτό πού λέμε πρόσωπο. Ὁ Θεός ἐνεφύσησε. Δέν πῆρε δηλαδή ὕλη ὑπάρχουσα. Ἀλλά τότε τί εἶναι ἡ ψυχή; Λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης: «ψυχή ἐστιν οὐσία γεννητή, ζῶσα, νοερά, σώματι ὀργανικῷ καὶ αἰσθητικῷ δύναμιν ζωτικήν καί τῶν αἰσθητῶν ἀντιληπτικήν δι’ ἑαυτῆς ἐνιοῦσα ἕως ἂν ἡ δεκτική τούτων συνέστηκε φύσις». (Γρηγορίου Νύσσης ἔργα, Τόμος A΄ «Περί ψυχῆς καί ἀναστάσεως, ὁ λεγόμενος τά Μακρίνια.» Πατερικαί ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς», Ἐκδ. οἶκ. Ἐλευθερίου Μερετάκη.) Θά πάρουμε δυό-τρία σημεῖα ἀπ’ αὐτό πού λέγει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος. Τί εἶναι ἡ ψυχή; Ἡ ψυχή, λέγει, εἶναι μία οὐσία. Δέν εἶναι κάτι τό ὁποῖο νοεῖται. Παρότι λέγεται νοερά, εἶναι οὐσία. Αὐτή ἡ οὐσία τῆς ψυχῆς εἶναι γενητῆ. Δηλαδή εἶναι κτιστή. Δέν εἶναι ἄκτιστη. Διότι ἂν ἦταν ἄκτιστη θά ἦταν θεότητα. Καί ὅταν ὁ Θεός ἐνεφύσησε, δέν ἔφυγε κάτι ἀπό τόν ἑαυτό του γιά νά δημιουργηθεῖ ἡ ψυχή. Ἡ ψυχή δέν εἶναι ἕνα κομμάτι τῆς θεότητας. Διότι ἡ κάθε ψυχή πού ἁμαρτάνει, θά ἦταν τότε ἕνα κομμάτι τῆς θεότητας πού θά ἁμάρτανε. Ἄτοπο. Ἡ ψυχή λοιπόν εἶναι κτιστή, εἶναι γενητή δηλαδή καί ἀκόμα εἶναι οὐσία ζῶσα, δηλαδή οὐσία ἡ ὁποία δίδει ζωή. Διότι ἄλλο πρᾶγμα εἶναι ἡ ψυχή τῶν ζώων· ἐκεῖ δηλαδή εἶναι μόνο ζωή. Καί ἄλλο πρᾶγμα εἶναι ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία εἶναι νοερά, εἶναι ἰδιαιτέρως κατασκευασμένη καί ταυτοχρόνως δίδει καί τή ζωή στό σῶμα. Γι’ αὐτό λέγει μέ μεγάλη ἀκρίβεια τό ἱερό κείμενο «καί ἔκανε, λέει, τόν ἄνθρωπον εἰς ψυχήν ζῶσαν». Ψυχή ἡ ὁποία θά ἔδιδε τή ζωή στό ἀνθρώπινο σῶμα. Καί ἀκόμα εἶναι νοερά. Δηλαδή σημαίνει ὅτι δέν εἶναι ὑλική. Καί ἀκόμα, εἶναι μέσα σ’ ἕνα σῶμα, τό ὁποῖο χρησιμοποιεῖ ὡς ὄργανό της καί ἀποκτᾶ ἀντίληψη τοῦ κόσμου διά τῶν αἰσθήσεων τοῦ σώματος. Αὐτά μᾶς λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης γιά τήν ψυχή.
Τά μέλη τῆς ψυχῆς.
Ἴσως θά σᾶς κάνει ἐντύπωση ὅτι ὁ ἅγιος Μακάριος ὁ Αἰγύπτιος μᾶς λέγει ὅτι ἡ ψυχή ἔχει μέλη. Ὅπως τό ἀνθρώπινο σῶμα ἔχει μέλη. Δηλαδή τά χέρια του, τά πόδια του, τά μάτια του, τ’ αὐτιά του κ.ο.κ.. Ἔτσι ἀκριβῶς, λέγει, καί ἡ ψυχή ἔχει τά μέλη της. Ἀλλά δέν πρόκειται περί μελῶν. Γιατί ἡ οὐσία τῆς ψυχῆς, ὅπως σᾶς ἔλεγα τήν περασμένη φορά, εἶναι ἁπλή. Δέν εἶναι σύνθετη, ὅπως ἀκριβῶς εἶναι τό σῶμα πού ἀποτελεῖται ἀπό διαφορετικά στοιχεῖα, καί τά ὁποία δύναται νά ἀναλυθοῦν καί συνεπῶς καί νά διαλυθοῦν. Ἡ ψυχή εἶναι ἁπλή. Πῶς λοιπόν ἀφοῦ εἶναι ἁπλή ἔχει μέλη; Εἶναι μία ἔκφραση γιά νά δείξει τό ἑξῆς. Ἀκοῦστε τί λέγει ὁ ἅγιος Μακάριος: «Ὥσπερ τά μέλη τοῦ σώματος πολλά ὄντα εἷς ἄνθρωπος λέγεται, (παρ’ ὅτι τά μέλη τοῦ σώματος εἶναι πολλά, παρά ταῦτα λέγεται ἕνας ἄνθρωπος) οὕτω καί μέλη τῆς ψυχῆς εἰσι πολλά» (ἔτσι καί τά μέλη τῆς ψυχῆς εἶναι πολλά) «Νοῦς, συνείδησις, θέλημα, λογισμοί κατηγοροῦντες καί ἀπολογούμενοι, ἀλλά ταῦτα πάντα εἰς ἕνα λογισμόν εἰσιν ἀποδεδεμένα καί μέλη ἔστι ψυχή ὁ ἔσω ἄνθρωπος». Δηλαδή μέ ἄλλα λόγια ὅταν λέμε συναίσθημα, ὅταν λέμε νόηση, ὅταν λέμε βούληση, ὅταν λέμε συνείδηση, αὐτά δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά τά μέλη τῆς ψυχῆς. Ἀλλά εἶναι ἁπλή ἡ ψυχή. Ὅπως σᾶς ἔλεγα τήν περασμένη φορά εἶναι ὄψεις τῆς μίας ἁπλῆς, ἀσυνθέτου ψυχῆς.
Σχέση ψυχῆς καί σώματος.
Ἐκεῖνο τό ὁποῖο κάνει πολλή ἐντύπωση καί παρατηροῦμε, εἶναι ὅτι ὑπάρχει μία σχέση ἀνάμεσα στήν ψυχή καί στό σῶμα. Αὐτό τό σημεῖο τῆς σχέσης ψυχῆς καί σώματος εἶναι πάρα πολύ μεγάλο. Ἀρκεῖ νά σᾶς πῶ ὅτι εἶναι ἕνα στοιχεῖο, ἕνα ἀντικείμενο πού τό ἐρευνά καί αὐτή ἡ ἴδια ἡ ἐπιστήμη, ἡ Ψυχολογία, ἡ Ἰατρική, γιατί δέν μποροῦμε ποτέ ἔχουμε τό μισό ἄνθρωπο, ἂν θα θέλαμε νά ἔχουμε τό σῶμα του καί πρέπει νά τό θεραπεύσουμε. Ἢ ἀκόμα ἔχουμε τό μισό ἄνθρωπο, ὅταν ἔχουμε μόνο τήν ψυχή του, τήν ὁποία πρέπει νά θεραπεύσουμε. Δέν πρέπει ὁ γιατρός νά βλέπει μόνο τό σῶμα. Οὔτε ὁ ψυχίατρος, ἢ ὁ ψυχολόγος νά βλέπει μόνο τή ψυχή. Ἀλλά θά βλέπει τόν ὅλο ἄνθρωπο. Καί ἐκεῖνο τό ὁποῖο δημιουργεῖ προβλήματα, τά ὁποῖα γίνονται ἀντικείμενο ἔρευνας καί θεραπείας ἀπό τήν Ἰατρική Ἐπιστήμη, εἶναι τά προβλήματα ἀπό τήν σχέση αὐτῶν τῶν δυό, ψυχῆς καί σώματος. Ὅταν ἔχουμε μία ἁρμονική σχέση, ἔχουμε ὑγεία. Ὅταν ἔχουμε μία δυσαρμονική σχέση τότε δέν ἔχουμε ὑγεία. Πολύ ὡραῖα σ’ ἕνα συνέδριο στό Μπόσεϋ τῆς Ἐλβετίας, συνέδριο Ἰατρικῆς τῆς προσωπικότητας, εἶχε εἰπωθεῖ τό ἑξῆς, ὅτι ἡ ἀρρώστια εἶναι κάτι περισσότερο ἀπό τήν παρουσία ἑνός μικροβίου. Εἶναι μία δυσαρμονία ἀνάμεσα στή ψυχή καί στό σῶμα. Ὅπως καί ἡ ὑγεία εἶναι κάτι περισσότερο ἀπό τήν ἀπουσία ἑνός μικροβίου. Εἶναι ἡ ἁρμονία ψυχῆς καί σώματος. Ἀκοῦστε ὅμως πῶς τό λέγει αὐτό ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης. Εἶναι πολύ σπουδαῖο. Παρακαλῶ ἐπιμένω νά τό προσέξετε αὐτό, ἂν θέλετε νά ἔχετε πάντοτε μία, ὅπως λέμε, ψυχοσωματική ὑγεία. Πολύ νά τό προσέξετε. Καί ἐπειδή τό σῶμά μας ὑφίσταται τή φθορά του μέσα σ’ αὐτό τόν κόσμο, ἂν ἀρρωσταίνει τό σῶμα, τουλάχιστον, νά εἶναι ἡ παρουσία ἑνός μικροβίου. Ἡ ψυχή νά μήν ἀρρωσταίνει. Νά εἶναι ὑγιής καί νά μή μᾶς δημιουργεῖ προβλήματα. Λοιπόν, λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης: « οὐ γάρ κρατεῖται ἡ ψυχή ὑπό τοῦ σώματος, ἀλλ’ αὐτή κρατεῖ τό σῶμα· οὐδὲ ἐν τῷ σώματί ἐστιν ὡς ἐν ἀγγείῳ ἤ ἀσκῷ ἀλλὰ μᾶλλον τὸ σῶμα ἐν ταύτῃ». (Γρηγορίου Νύσσης ἔργα, Τόμος A΄ «Περί ψυχῆς καί ἀναστάσεως, ὁ λεγόμενος τά Μακρίνια.», Πατερικαί ἐκδόσεις «Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς», Ἐκδ.οἶκ.Ἐλευθερίου Μερετάκη.) Δηλαδή κάτι πού ἴσως δέν θά τό εἴχατε φανταστεῖ ποτέ. Λέμε ὅτι ἡ ψυχή περιέχεται στό σῶμα. Ἡ ψυχή δέν περιέχεται στό σῶμα, ἀλλά περιέχει τό σῶμα. Λέμε ὅτι τό σῶμα εἶναι ἕνας ἀσκός, εἶναι ἕνα ἀγγεῖο, ἕνα δοχεῖο στό ὁποῖο ὑπάρχει ἡ ψυχή. Ὄχι. Ἡ ψυχή περιβάλλει τό σῶμα. Καί ὄχι τό σῶμα περιβάλλει τήν ψυχή. Ἡ ψυχή συνέχει τό σῶμα καί ὄχι τό σῶμα συνέχει τήν ψυχή. Συνέχω θά πεῖ κρατῶ. Ἡ ψυχή κρατᾶ τό σῶμα καί ὄχι τό σῶμα τήν ψυχή. Αὐτό εἶναι ἕνα σπουδαῖο σημεῖο. Βλέπει δηλαδή κανείς τήν σημαντική θέση τῆς ψυχῆς στόν ἄνθρωπο.
Ποῦ εἶναι ἡ ψυχή;
Ἂν ἐρωτήσετε, ποῦ εἶναι ἡ ψυχή; Μήπως εἶναι στό δάκτυλό μου; Μά, ἐάν κόψω τό δάκτυλό μου, δέν παύω ἀπό τοῦ νά ἔχω τήν αὐτοσυνειδησία μου, τό πρόσωπό μου, δηλαδή τό ἐγώ μου, δηλαδή τήν ψυχή μου. Μήπως εἶναι στό πόδι μου, στό χέρι μου, μήπως εἶναι ἐπιτέλους σ’ αὐτή τήν ἴδια τήν καρδιά; Κατά τήν Ἑβραϊκή ψυχολογία λέγεται ὅτι ἡ ψυχή εἶναι στήν καρδιά, εἶναι εἰκόνα, εἶναι ἔκφραση. Ἐάν ὑποτεθεῖ ὅτι κάνω μία μεταμόσχευση καρδιᾶς, τότε θά ἀλλάξω προσωπικότητα; Ἀναμφισβήτητα ὄχι.Ἔχει γίνει μεταμόσχευση καρδιᾶς. Ὁ ἀσθενής ἄλλαξε προσωπικότητα; Ἐπῆρε ἄλλη ψυχή; Ὄχι. Ἄλλο τώρα ὅτι, τό νά λέγω ὅτι ἡ ψυχή εἶναι στήν καρδιά, αὐτό ἀποτελεῖ μία τεχνική, καί μάλιστα γιά τή νοερά προσευχή. Ὅπως κάποτε δεχόμαστε ὅτι ὁ ἠλεκτρισμός ξεκινοῦσε ἀπό τό θετικό πόλο, ἀπό + καί πήγαινε στό -, στό ἀρνητικό. Ἦταν συμβατικό αὐτό. Δέν ἦταν πραγματικό. Κάποτε ἀνακαλύψαμε ὅτι φεύγει ἀπό τό – καί πηγαίνει στό +. Πειραματικά πιά. Τοῦτο δέν εἶχε τίποτα νά ἐμποδίσει, μάλιστα, θά σᾶς τό ἔλεγα, ἔτσι, ἀπό ἰδίαν ἀντίληψη, τά μέν τεχνικά βιβλία εἶχαν τήν καινούρια ἀντίληψη, ὅτι ἐκ τοῦ – στό + πηγαίνουμε, τά δέ κλασικά βιβλία τῆς Φυσικῆς στά Πανεπιστήμια, εἶχαν ἐκ τοῦ + πρός τό -. Σιγά-σιγά βέβαια τώρα ἔχουν ἀλλάξει. Δέν εἶχε ὅμως τίποτα νά ἐμποδίσει στήν μελέτη. Ἔτσι κι ἐδῶ. Τό νά πῶ ὅτι ἡ ψυχή εἶναι στήν καρδιά, γιατί ἔχω ἀναπτύξει μία τεχνική, πού θά μέ βοηθήσει στήν προσευχή ἢ σέ ὅ,τι ἄλλο, ἢ ἐκεῖνο πού λέγει ὁ Κύριος, ἀπό τήν καρδιά φεύγουν πονηροί διαλογισμοί κλπ. κλπ.
Ἀλληλεπίδραση ψυχῆς καί σώματος.
Ἐκεῖνο πού ἔχει σημασία εἶναι ὅτι ὑπάρχει μία σχέση. Καί ἀκόμα μία ἀλληλεπίδραση. Λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος τό ἑξῆς: «Δέχεται μέν τήν ζωήν ἐκ τῆς ψυχῆς τό σῶμα, δέχεται δέ ἀλγηδόνας ἀπό τοῦ σώματος ἡ ψυχή». Νά τό ἀναλύσουμε αὐτό λιγάκι πιό ἁπλά, ἔτσι μέ παραδείγματα. Ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι ἡ ψυχή μου εἶναι δύσθυμη, δηλαδή μέ ἀπασχολεῖ κάτι πού εἶναι καθαρῶς πνευματικό θέμα, ἔχω κάνει μία ἁμαρτία, τότε πέφτω σέ ἀθυμία. Ἡ ἀθυμία αὐτή ἐπηρεάζει τό σῶμά μου. Μπορεῖ νά φθάσω νά ἀρρωστήσω. Θέλετε; Καί νά πεθάνω! Ἀντίστροφα. Ἐάν μέ ταλαιπωρεῖ μία ἀρρώστια στό σῶμα, πονάει τό δόντι μου, πονάει τό κεφάλι μου καί πονάει συνεχῶς. Αὐτό ἐπηρεάζει τήν ψυχή. Καί μέ κάνει δύσθυμο. Πού σημαίνει ὅτι ἕνας παράγοντας ἐπηρεάζει τόν ἄλλο παράγοντα. Ἄ, ὥστε λοιπόν, ἂν ἁμαρτάνω μπορεῖ νά φθάσω νά ἀρρωστήσω; Ναί. Ἐνθυμεῖστε ἐκεῖνο τό στίχο ἀπό τήν Παράκληση «ἀπό τῶν πολλῶν μου ἁμαρτιῶν, ἀσθενεῖ τό σῶμα, ἀσθενεῖ μου καί ἡ ψυχή». Μά, οἱ ἁμαρτίες εἶναι στήν ψυχή. Πῶς εἶναι στό σῶμα; Διότι ὑπάρχει αὐτή ἡ ἀλληλεπίδραση. Σᾶς ξαναλέω ἄλλη μία φορά, ὅτι ἀκούσατε περί ψυχῆς, αὐτό τό σημεῖο νά προσέξουμε, πάρα πολύ. Αὐτή τήν ἀμεσότατη ἐπίδραση ψυχῆς καί σώματος. Φθάσαμε νά λέμε, ἕνας ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος παρουσιάζει μία ὀκνηρία, ἡ ὀκνηρία εἶναι θέμα τῆς ψυχῆς. Εἶναι δηλαδή ἁμαρτία. Ἡ τεμπελιά εἶναι ὑπόθεση πνευματική. Ἡ ψυχή ἀκηδιᾶ, τεμπελιάζει. Κι ὅμως, ἂν ψάξουμε, κάποτε μποροῦμε νά βροῦμε, ὅτι ἡ αἰτία νά εἶναι αὐτό τό σῶμα. Μπορεῖ νά λείπει κάτι ἀπό τό σῶμα. Νά λείπει χαλκός! Ξέρετε ὅτι ἔχουμε καί χαλκό μέσα μας. Εἶναι πολύ λίγος, εἶναι πολύ μικρός. Ἢ νά λείπει κάτι ἄλλο, καί νά προκαλεῖται μία κατάσταση σωματική τέτοια, πού στό τέλος ὁ ἄνθρωπος νά μήν ἔχει ὄρεξη νά κάνει τίποτα. Καί νά λέμε·βρέ τεμπέλη ἄνθρωπε, δέν κάνεις δουλειά. Καί νά φταίει κάτι πού εἶναι στό σῶμα. Μόνο, προσέξτε, μήν τό πάρετε αὐτό ἀφορμή καί τεμπελιάζετε καμιά φορά καί πεῖτε, «κάτι μοῦ λείπει». Προσοχή στό σημεῖο αὐτό. Γιατί πολλές φορές ἔχουμε τήν πρόφαση γιά νά δικαιολογήσουμε μία ἁμαρτωλή μας κατάσταση, ὅτι κάτι φταίει, γιά τό ὁποῖο ἐμεῖς δέν εἴμεθα ὑπεύθυνοι. Ἂς λάβουμε ὑπ΄ ὄψιν ἰσχυρές βουλήσεις ἀνθρώπων πού κατάφεραν νά ὑπερνικήσουν τέτοιες καταστάσεις. Ξέρετε πόσοι ἄρρωστοι ἄνθρωποι ἐμεγαλούργησαν; Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ὁ μέγας ἅγιος Παῦλος, ἦταν ἄρρωστος. Καί εἶχε ὀργώσει τή Μεσόγειο. Καί βέβαια ἐμποδιζόταν ἀπό τήν ἀρρώστια του. Τί εἶχε δέν ξέρουμε. Μᾶς τό λέγει ὁ ἴδιος, ὅτι παρακάλεσε τόν Κύριο μία καί δυό καί τρεῖς φορές νά τόν ἀπαλλάξει ἀπό ἐκεῖνο πού εἶχε. Καί ὁ Κύριος τοῦ λέγει: «ὄχι, δέν σέ ἀπαλλάσσω. Σοῦ εἶναι ἀρκετή ἡ χάρις πού σοῦ ἔχω δώσει. Γιατί ἡ δύναμίς μου τελειοῦται, ὁλοκληροῦται καί φαίνεται καί ἀναδεικνύεται στή δική σου τήν ἀσθένεια. Γιά νά μήν ποῦν οἱ ἄνθρωποι ὅτι ἐσύ ἤσουν σοφός, ὁ ὑγιής, πού κατάφερες, ἀτσάλινος ἄνθρωπος, νά πετύχεις ὅ,τι ἐπέτυχες. Ὄχι. Γιά νά φανῶ ἐγώ. Ἡ χάρις ἡ δική μου». Καί ὁ Παῦλος εἶναι ἄρρωστος. Αὐτό τό παράδειγμα τοῦ Ἀπόστολου Παύλου, νά τό ἔχουμε στά μάτια μας. Πού σημαίνει ὅτι μποροῦμε νά ὑπερνικήσουμε καταστάσεις, ὅπως αὐτές τίς ἀλληλεπιδράσεις ψυχῆς καί σώματος.
Χωρισμός ψυχῆς καί σώματος.
Ἀλλά, πῶς εἶναι ἑνωμένη ἡ ψυχή μέ τό σῶμα, εἶναι ἕνα μυστήριο. Ὅπως μυστήριο ἀποτελεῖ καί ὁ χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα. Διότι δέν ξέρουμε μέ ποιό τρόπο μπορεῖ νά χωρίζει τό ἕνα ἀπό τό ἄλλο. Μυστήριο! Στέκεται ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός μπροστά σέ αὐτό τό μυστήριο καί θαυμάζει καί ἀπορεῖ καί θεολογεῖ καί λέγει, πῶς εἶναι δυνατόν αὐτό νά γίνεται; Τό ἀγνοεῖ. Δέν τό γνωρίζει. Εἶναι λοιπόν πραγματικά ἕνα μυστήριο. Ἀλλά ὅμως θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι ἀπό τόν καιρό πού μπῆκε ἡ ἁμαρτία στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων, τῶν πρωτοπλάστων, μπῆκε καί ὁ θάνατος. Ἔτσι μποροῦμε νά λέμε ὅτι ἔχουμε πιά τό χωρισμό τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα. Διότι, ὅπως λέει ἡ Ἁγία Γραφή «ἀπόκειται τοῖς ἀνθρώποις ἅπαξ ἀποθανεῖν». Ἀπόκειται στούς ἀνθρώπους μία φορά νά πεθάνουν. Θά πεθάνουμε ὅλοι. Προσέξτε, θά πεθάνουμε ὅλοι. Μηδενός ἑξαιρουμένου. Βέβαια, ἂν θέλετε νά εἶμαι ἀκριβέστερος, δέν θά πεθάνει ἡ γενεά τῶν ἀνθρώπων ἐκείνων, ὅταν θά ἔρθει ὁ Χριστός στόν κόσμο ξανά. Ἐκεῖνοι πού θά ζοῦν τότε. Αὐτοί δέν θά πεθάνουν ἀλλά θά ἀλλαχθοῦν, ὅπως μᾶς λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος. Θά ἀλλαχθοῦν ἀπό τήν φθορά στήν ἀφθαρσία καί ἀπό τήν θνητότητα στήν ἀθανασία. Ἐφόσον ἀκόμη δέν ἦλθε ὁ Χριστός καί ἐφόσον, κατά κάποιο τρόπο μεγαλώνουμε καί γερνᾶμε, ἀναμφισβήτητα θά πεθάνουμε. Αὐτό μή μᾶς διαφεύγει ποτέ. Τί σημαίνει ὅτι θά πεθάνω; Σημαίνει ὅτι θά χωρισθεῖ ἡ ψυχή ἀπό τό σῶμα. Καί ἡ ψυχή, ποῦ θά βρεθεῖ; Λέμε ὅτι ἡ ψυχή εἶναι ἀθάνατη καί τό σῶμα εἶναι θνητό. Δέν εἶναι ἀκριβής ἔκφραση. Ἁπλῶς ὅτι ὁ θάνατος χωρίζει τήν ψυχή ἀπό τό σῶμα. Καί ἐπειδή τό σῶμα εἶναι πολυσύνθετο, ἀναλύεται ἀλλά ἡ ψυχή εἶναι ἁπλή, δέν ἀναλύεται. Κι εἶναι ἀθάνατη. Θά μιλήσω λίγο πιό κάτω γιά τήν ψυχή στό θέμα αὐτό. Ἡ ψυχή πηγαίνει στόν οἰκεῖο της τόπο. Ποιός εἶναι ὁ οἰκεῖος τόπος; Εἶναι ὁ Ἅδης. Ὁ Ἅδης μετά Χριστόν ἔχει δυό διαμερίσματα. Οἱ εὐσεβεῖς ψυχές πηγαίνουν στό διαμέρισμα πού λέγεται παράδεισος. Ὅταν ὁ Χριστός πῆγε στόν Ἅδη ἐπῆρε τίς ψυχές τῶν δικαίων καί τοῦ ληστῆ. Καί τότε μετεβλήθη μέρος τοῦ Ἅδου σέ παράδεισο. Βεβαίως δέν εἶναι ὅπως ὁ ἀρχαῖος παράδεισος μέ δέντρα κλπ.
Ἡ ψυχή εἶναι ἀθάνατη ὄχι ἀπό τή φύση τῆς ἀλλά γιατί τό θέλει ὁ Θεός.
Ὅμως σᾶς εἶπα ὅτι ἡ ψυχή εἶναι ἀθάνατη. Ἡ ψυχή δέν εἶναι ἀθάνατη. Ἐδῶ προσέξτε τώρα κάτι, πού ἔχει δημιουργηθεῖ μία παρανόηση πολλές φορές. Ἡ ψυχή εἶναι κτίσμα. Καί ἐφόσον εἶναι κτίσμα δέν εἶναι δυνατόν νά εἶναι ἀθάνατη. Εἶναι θνητή. Κάθε τί πού ἔχει ἀρχή ἔχει καί τέλος. Ἀλλά τί γίνεται ἐδῶ; Ἡ ψυχή, λέμε, εἶναι ἀθάνατη ὄχι ἀπό τήν φύση τῆς οὐσίας της, ἀλλά γιατί τό θέλει τοῦτο ὁ Θεός, νά εἶναι ἀθάνατη ἡ ψυχή. Δέν εἶναι λοιπόν ἀπό μόνη της, καθαυτή ἡ ψυχή ἀθάνατη. Ἀλλά ὁ Θεός θέλει νά εἶναι ἀθάνατη καί μένει ἀθάνατη. Ἂν ὁ Θεός πεῖ, δέν θέλω ἡ ψυχή νά εἶναι ἀθάνατη, τότε γίνεται θνητή. Δηλαδή ἀκόμη, ἂν θέλετε, ἂν ὁ Θεός πεῖ, ἡ ψυχή θέλω νά γίνει μηδέν, γίνεται, ἐπιστρέφει στό μηδέν. Μόνο ὁ Θεός, σᾶς ἔλεγα, στά κοσμολογικά μας θέματα, μόνον ὁ Θεός ἔχει σχέση μέ τό μηδέν. Τό τραγικό γιά τόν ἄνθρωπο τόν ἁμαρτωλό, ξέρετε ποιό εἶναι; Πόσο θά ηὔχετο, πόσο θά ἐπιθυμοῦσε νά πεθάνει καί νά μήν ξαναυπάρξει! Τό τραγικό εἶναι ὅτι δέν μπορεῖ νά καταργήσει τόν ἑαυτό του. Ἐκεῖνο το κατά τά ἄλλα πολύ ὡραῖο ποίημα τοῦ Ζαχαρία Παπαντωνίου, πού λέγει ὅτι «εἶδα δύσεις καί ἀνατολές ἡλίου, χαιρέτησα τούς ἀγρότες, τούς φτωχούς ἀνθρώπους, δέν μοῦ μένει καμιά ἐλπίδα, οὔτε ζητάω τίποτα, δέν θέλω, θά ἤθελα νά τελειώσω πιά». Φτωχέ Παπαντωνίου! Ὡραῖος ποιητής εἶσαι, ὡραία γράφεις, ἀλλά ὅσο καί νά ἐπιθυμεῖς νά ἐξαφανίσεις τόν ἑαυτό σου δέν μπορεῖς. Αὐτό εἶναι τό δράμα. Τό δράμα τῶν ἁμαρτωλῶν καί τῶν δαιμόνων. Καί οἱ δαίμονες θά ἤθελαν νά γίνουν μηδέν. Γι’ αὐτό πιάνει τό παραμύθι τῶν Χιλιαστῶν πού λέγουν ὅτι οἱ ἁμαρτωλοί θά ἐρωτηθοῦν, λέγει, ἀπό τό Χριστό, ἐάν ἐπιθυμοῦν νά μείνουν στήν ὕπαρξη ἢ ὄχι. Αὐτά εἶναι παραμύθια. Ὁ Χριστός ὅ,τι ἔφερε στήν ὕπαρξη δέν τό γυρίζει στό μηδέν. Γι’ αὐτό καί ταλαιπωρεῖται ὅ,τι ἀπαμακρύνεται τελικά ἀπό τό δημιουργό του. Σᾶς εἶπα, αὐτό εἶναι ἡ καταδίκη τῶν ἀνθρώπων. Τῶν ἁμαρτωλῶν. Ἔτσι, ἀθάνατος εἶναι μόνο ὁ Θεός. Μόνο ὁ Θεός. Λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «ὁ μόνος (ὁ Θεός ἐννοεῖται) ἔχων ἀθανασίαν». Καί ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἱεροσολύμων «ἀθάνατος (ἡ ψυχή δηλαδή) διά τόν ἀπαθανατίζοντα Θεόν». Γιατί θέλει ὁ Θεός νά ἀπαθανατίζεται ἡ ψυχή, γι’ αὐτό εἶναι καί ἀθάνατη ἡ ψυχή.
Θεωρίες γιά τό μέλλον τῆς ψυχῆς.
Ἀλλά τότε, ὅταν ἐπέρχεται ἡ ψυχή, ποῦ πηγαίνει; Αὐτό μᾶς τό λέγει ὁ Χριστός. Μᾶς τό λέγει ἡ Ἀποκάλυψη. Παρά ταῦτα διάφορες θεωρίες, πού μᾶς λέγουν, ὅταν ὁ ἄνθρωπος πεθάνει τί γίνεται. Θά ἤθελα νά τίς ξέρετε. Γιατί κυκλοφοροῦν. Καί νά μπορεῖτε νά τίς ἐλέγξετε. Λέγονται θεωρίες, γιατί κανείς δέν πῆγε καί νά ξαναγυρίσει καί νά ξέρετε περί τίνος πρόκειται. Ξέρουμε μόνο ὅ,τι μᾶς ἀποκαλύπτει ὁ Θεός. Λοιπόν, ἡ πρώτη θεωρία εἶναι ἐκείνη πού δέχεται ὅτι ἡ ψυχή ἀποθνήσκει μαζί μέ τό σῶμα. Εἶναι οἱ λεγόμενοι «θνητοψυχῆται» αὐτοί πού δέχονται ὅτι ἡ ψυχή πεθαίνει. Ὅποτε πέθανε τό σῶμα, πέθανε καί ἡ ψυχή, τελείωσε. Τό τζάκι ἐπί παραδείγματι ἔχει ξύλα. Τά καίει, κάηκαν τά ξύλα, ἔσβησε ἡ φωτιά. Ἂν ἡ φωτιά ὑποτεθεῖ ὅτι εἶναι ἡ ψυχή, καῆκαν τά ξύλα, ἔγιναν στάχτη, ἔσβησε κι ἡ φωτιά. Πέθανε τό σῶμα, πέθανε καί ἡ ψυχή. Αὐτοί εἶναι οἱ θνητοψυχῆτες. Μία ἄλλη θεωρία, δέχεται ὅτι ἡ ψυχή μέν εἶναι ἀθάνατη, ἀλλά πέφτει σ’ ἕνα λήθαργο, σ’ ἕναν ὕπνο. Οἱ ψυχές κοιμοῦνται. Καί αὐτό εἶναι μόλις καί ἀνάγκη νά σᾶς τό πῶ, ὅτι δέν εἶναι σωστό. Οὔτε ἡ πρώτη θεωρία, οὔτε βεβαίως ἡ δεύτερη θεωρία. Ἡ θεωρία ὅτι οἱ ψυχές πέφτουν στόν λήθαργο, δέν εἶναι σωστή, διότι ἡ ψυχή ἔχει μία πλήρη αἴσθηση τοῦ ἑαυτοῦ της. Ὅτι ἡ ψυχή γνωρίζει πιό καλά ἀπό ὅτι γνώριζε ὅταν ἦταν ἐδῶ στόν κόσμο μέ τό σῶμα. Ὅτι ἡ ψυχή ζεῖ. Θά ἀναφέρω μερικά ἐπιχειρήματα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή. Ὅπως θά ξέρετε, ὅταν πρόβαλαν θέμα ψυχῆς οἱ Σαδδουκαῖοι στόν Κύριο, ξέρετε ποιό χωρίο ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, ἀπό τήν Γένεση πῆρε; Πῆρε τό ἑξῆς. Ὅταν ὁ Μωυσῆς ἐνεφανίσθη πρό τῆς φλεγόμενης ἀλλά μή κατακαιόμενης βάτου, τότε ἄκουσε τήν φωνή Θεοῦ νά τοῦ λέγει: «Ἐγὼ εἶμαι ὁ Θεός τοῦ Ἀβραάμ, ὁ Θεός τοῦ Ἰσαάκ καί ὁ Θεός τοῦ Ἰακώβ». (Κατά Μάρκον κεφ. 12, 26) Ὁ Κύριος τώρα, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, παίρνει αὐτό τό ἐπιχείρημα καί λέγει. Ἀφοῦ εἶπε ὁ Θεός στόν Μωυσέα ὅτι εἶμαι ὁ Θεός τοῦ Ἀβραάμ καί τοῦ Ἰσαάκ καί τοῦ Ἰακώβ, δέν εἶναι Θεός νεκρῶν, ἀλλά Θεός ζώντων. Πῶς θά ἐλέγετο ὁ Θεός ὅτι εἶναι Θεός τοῦ Ἀβραάμ, ἂν ὁ Ἀβραάμ δέν ὑπάρχει; Πῶς μπορῶ νά λέγομαι ὅτι εἶμαι κάτοχος ἑνός σπιτιοῦ, τό ὁποῖο κάηκε, καταστράφηκε καί δέν ὑπάρχει πιά; Γιά νά λέγει λοιπόν ὁ Θεός ὅτι εἶναι Κύριος καί Θεός τοῦ Ἀβραάμ, πάει νά πεῖ ὅτι ὁ Ἀβραάμ ὑπάρχει. Καί ὁ Ἀβραάμ λοιπόν καί ὁ Ἰσαάκ καί ὁ Ἰακὼβ ὑπάρχουν. Ἕνα ἐπιχείρημα αὐτό. Θυμηθεῖτε ἀκόμη κάτι ἄλλο στή Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ. Ἐνεφανίσθηκε ὁ προφήτης Ἠλίας, ὁ ὁποῖος βεβαίως δέν δοκίμασε θάνατο, ἄλλο θέμα μεγάλο ἐκεῖνο, ὁ πρόδρομος τῆς ἀναστάσεως τῶν σωμάτων, καί ὁ Μωυσῆς, ὁ ὁποῖος Μωυσῆς εἶχε ζήσει 1.500χρόνια πρίν ἀπό τόν Χριστό. Ἐμφανίζεται. Πού δείχνει ὅτι οἱ ψυχές ἔχουν αἴσθηση, δέν εἶναι σέ λήθαργο. (Κατά Μάρκον κεφ. 8, 4) Κι ἀκόμα θά ἤθελα νά σᾶς πῶ τήν παραβολή τοῦ πλουσίου καί τοῦ Λαζάρου. Ἐνθυμεῖστε ἐκεῖνο τό διάλογο; (Κατά Λουκάν κεφ. 16, 20-25) Ὁ πλούσιος της παραβολῆς λέγε: «Σέ παρακαλῶ Ἀβραάμ στεῖλε τό Λάζαρο στόν κόσμο, δηλαδή νά ἀναστηθεῖ, γιατί ἔχω πέντε ἀδέλφια, τά ὁποῖα ἐπιθυμῶ νά μήν ἔλθουν κι αὐτά ἐδῶ καί ταλαιπωροῦνται, ὅπως ἐγώ». Ὥστε ὑπάρχει διάλογος! Τοῦ λέγει ὁ Ἀβραάμ· «μνήσθητι, τέκνον..» θυμήσου παιδί μου. Ἄ, ὥστε μποροῦσε νά θυμηθεῖ «ὅτι ἐσύ ἀπέβαλες τά ἀγαθά σου εἰς τήν ζωή σου…». Ἄρα λοιπόν οἱ ψυχές ἔχουν πλήρη αἴσθηση καί πλήρη μνήμη. Ἐκεῖνο πού σήμερα δέν τό θυμοῦμαι, διότι τό ὄργανο, ὁ ἐγκέφαλος ἔχει χαλάσει, ἔχει γεράσει, τότε ἡ ψυχή ἀπαλλαγμένη τοῦ ὀργάνου της, πού εἶναι ὁ ἐγκέφαλος, τότε δύναται νά θυμᾶται στό ἀκέραιο τά πάντα. Εἶναι ἡ φοβερή μνήμη! Στόν κόσμο αὐτό μπορεῖς νά ξεχάσεις. Ἐκεῖ δέν μπορεῖς νά ξεχάσεις. Καί θυμηθεῖτε ἀκόμη τό ληστή στόν παράδεισο. Τί τοῦ εἶπε ὁ Κύριος; Μαζί μου θά εἶσαι στόν παράδεισο. Γιά νά τοῦ πεῖ, μαζί μου θά εἶσαι στόν παράδεισο, σημαίνει ὅτι ὁ ληστής οὔτε σέ ὕπνο θά ἔπεφτε, οὔτε θά πέθαινε ἡ ψυχή του.
Ἡ θεωρία τῆς μετενσάρκωσης.
Καί ἀκόμη μία θεωρία. Ἡ μετενσάρκωση. Αὐτή ἡ ἀνόητη θεωρία γιά τήν ὁποία σᾶς ἔχω κι ἄλλοτε μιλήσει, ὅτι ἡ ψυχή πηγαίνει ἀπό σῶμα σέ σῶμα γιά νά γίνει καλύτερη κλπ.
Ἡ ψυχή δέν ἔχει ἁμαρτία πλήν τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος.
Θά ἤθελα ἀκόμη νά σᾶς πῶ ὅτι ἡ ψυχή δέν φέρει καμία ἁμαρτία, ὅταν γεννᾶται ὁ ἄνθρωπος. Πλήν τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος. Θυμηθεῖτε ἐκεῖνο τόν τυφλό πού ρώτησαν - γεννήθηκε τυφλός - οἱ μαθητές του Κύριε, ποιός ἁμάρτησε, αὐτός ἢ οἱ γονεῖς του; Κι ὁ Κύριος εἶπε· οὔτε αὐτός οὔτε οἱ γονεῖς του. Πίστευαν τότε οἱ Φαρισαῖοι, ὅτι ἂν ἁμάρταναν οἱ γονεῖς, μποροῦσε τό παιδί νά γεννηθεῖ ὄχι ἁπλῶς τυφλό ἢ κουτσό ἢ ὅ,τι ἄλλο, ἀλλά καί ἁμαρτωλό. Γι’ αὐτό τοῦ εἶπαν στό δικαστήριο, ὅταν τόν κάλεσαν. Τοῦ εἶπαν, ἐσύ ὁλόκληρος εἶσαι σέ ἁμαρτίες, κι ἦρθες σέ μᾶς νά μᾶς διδάξεις; Ἐπειδή γεννήθηκε τυφλός. Ὁ ἄνθρωπος δέν γεννιέται ἁμαρτωλός, πλήν τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος. Κάθε ἁμαρτία ἐπιτελεῖται ἀπό τή δική του τήν προαίρεση. Μόνος του ὁ ἄνθρωπος ἁμαρτάνει, γιατί θέλει νά ἁμαρτήσει.
Δέν ὑπάρχει γυναικεία ἢ ἀντρική ψυχή.
Ἀκόμα δέν ὑπάρχει γυναικεία ἢ ἀντρική ψυχή. Καί τοῦ ἀνδρός καί τῆς γυναικός ἡ ψυχή εἶναι μία. Θέλω νά πῶ, δέν ὑπάρχουν διαφορές. Λέγει ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἱεροσολύμων «Ὅμοιαι πᾶσαι οἱ ψυχαὶ εἰσιν. ἀνδρῶν τε καί γυναικῶν». Θά μοῦ πεῖτε, ὑπάρχει ἡ ἀνδρική ψυχολογία καί ἡ γυναικεία ψυχολογία. Λέει ὁ ἅγιος Κύριλλος: «τά γάρ μέλη τοῦ σώματος διακέκριται μόνον». Μόνο τά μέλη τοῦ σώματος διακρίνονται σέ ἄνδρα καί γυναίκα. Ἀλλά «ἐπιδρᾶ ἐπί τῆς ψυχῆς τό σῶμα». Ἀνάλογα μέ τήν κατασκευή του, ἂν εἶναι ἄνδρας ἢ γυναίκα, ἐπιδρᾶ ἐπί τῆς ψυχῆς, γιά νά ἐμφανισθεῖ αὐτό πού λέμε γυναικεία ψυχολογία ἢ ἀνδρική ψυχολογία· ἢ ἐκεῖνο πού λέγει ἕνας νεότερος ψυχολόγος animus καί anima, ψυχός καί ψυχή. Μία θεωρία. Στήν πραγματικότητα ἡ ψυχή εἶναι μία, ἀλλά τά χαρακτηριστικά τοῦ σώματος, τρόπον τινά, χρωματίζουν τήν ψυχή. Καλύτερα, ἀκριβέστερα, τήν συμπεριφορά της. Κατά τά ἄλλα ἡ ψυχή τοῦ ἀνδρός καί τῆς γυναικός εἶναι μία. Σπουδαῖο αὐτό τό σημεῖο.
Ἡ ψυχή ἔχει ἀνυπολόγιστη ἀξία.
Ἀκόμα ἡ ψυχή ἔχει τρομακτικά μεγάλη ἀξία. Καί ὁ ὅλος ἄνθρωπος ἔχει πολύ μεγάλη ἀξία. Ὁ Κύριος δέν κάθησε νά ἀποδείξει ἂν ὑπάρχει ἢ δέν ὑπάρχει ψυχή. Μᾶς μίλησε γιά τήν ἀξία της. Εἶπε: «τί γάρ ὠφελήσει ἄνθρωπον, ἐάν τόν κόσμον ὅλον κερδίσῃ καὶ ζημιωθῇ τήν ψυχήν αὐτοῦ;» (Κατά Μάρκον κεφ. 8, 36) «Ἤ τι δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;» Τί δείχνει αὐτό; Ὅτι ἡ ψυχή εἶναι ἀνεκτίμητη. Ὁλόκληρο τό σύμπαν δέν ζυγίζει σέ βάρος ὅσο ζυγίζει μία ἀνθρώπινη ψυχή. Γι’ αὐτήν τήν ἀνθρώπινη ψυχή, γι’ αὐτό τό ἀνθρώπινο πρόσωπο, ἀκριβέστερα, γι’ αὐτήν τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη ἔγινε ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος. Εἶναι τεράστιο θέμα. Καί λέγουν, καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τό λέγει αὐτό, καί οἱ ἄλλοι Πατέρες τό λέγουν, «πῶς σκανδαλίζεις τόν ἄλλον ἄνθρωπο γιά τόν ὁποῖον πέθανε ὁ Χριστός; Πῶς κάνεις τόν ἄλλον ἄνθρωπο νά ἁμαρτάνει, γιά τόν ὁποῖον ἐσταυρώθει ὁ Χριστός;» Ἔχει μεγάλη λοιπόν ἀξία ἡ ἀνθρώπινη ψυχή. Ὥστε ἔχουμε μεγάλη ἀξία! Ἔχουμε ἕνα θησαυρό. Ὅταν βγάζουμε ἀπό ἕνα ὀρυχεῖο διαμάντια, ἔχουν ἀξία. Ἔχουν πολύ μεγάλη ἀξία τά διαμάντια. Ἀλλά μόνο τότε θά μπορέσουν νά λάμψουν, ὅταν αὐτά τά διαμάντια τά λειάνουμε, τούς κάνουμε ἕδρες καί ἔτσι να μποροῦν νά ἀκτινοβολήσουν τό φῶς καί νά ἀναλύσουν τό φῶς στά χρώματα τῆς ἴριδος. Μέ ἄλλα λόγια ἡ ψυχή εἶναι ἕνας θησαυρός. Εἶναι ἕνα διαμάντι. Πρέπει ὅμως νά καλλιεργηθεῖ. Χρειάζεται ἡ ἀγωγή τῆς ψυχῆς. Γι’ αὐτό τό λόγο πρέπει τό πᾶν νά κάνουμε γιά νά ἔχουμε καλή ἀγωγή τῆς ψυχῆς.
Ἡ ἀγωγή τῆς ψυχῆς.
Καί ποιά εἶναι ἡ ἀγωγή τῆς ψυχῆς; Εἶναι οἱ ἀρετές. Εἶναι ἡ πίστη, ἡ ἐλπίδα, ἡ ἀγάπη. Εἶναι ὅλος ὁ εὐαγγελικός νόμος πού κάνει τήν ψυχή ὡραία. Τήν κάνει χαριτωμένη. Τί θά πεῖ χαριτωμένη; Ἔχει τήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Ἔλεγε ὁ Μαίνανδρος: «Τί χαριτωμένος πού εἶναι ὁ ἄνθρωπος ὅταν εἶναι ἄνθρωπος». Ποῦ; Σέ τί; Ὅταν ἡ ψυχή του ἔχει γίνει ὡραία, ἔχει καλλιεργηθεῖ. Αὐτό πού λέμε ψυχαγωγία, δέν εἶναι τίποτα ἄλλο παρά ἡ ἀγωγή τῆς ψυχῆς. Τώρα, ποῦ ξέπεσε τό πρᾶγμα; Νά καταστρέφουμε, νά τσαλαβουτοῦμε, νά ποδοπατοῦμε τήν ψυχή μας, μέ αὐτό πού λέμε σήμερα ψυχαγωγία. Κάθε ἄλλο παρά εἶναι ὅ,τι λέγει τό ὄνομά της· ψυχαγωγία. Λέγει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος: «ψυχῆς οὐδέν οἰκειότερον». Δέν εἶναι τίποτα πιό κοντινό σου ἀπό τήν ψυχή σου. «Πόθεν οὖν δυνήσομεν μαθεῖν ὅτι ψυχήν ἔχεις ἀνθρώπου». Ἀπό ποῦ μπορῶ νά μάθω ὅτι ἔχεις ἀνθρώπινη ψυχή; «Ὅταν λακτίζῃς ὡς οἱ ὄνοι». Ὅταν κλωτσᾶς σάν τά γαϊδούρια. «Ὅταν μνησικακῇς ὡς αἱ κάμηλοι.» Ὅταν μνησικακεῖς σάν τίς καμῆλες. «Ὅταν δάκνῃς ὡς αἳ ἄρκτοι.» Ὅταν δαγκώνεις σάν τίς ἀρκοῦδες. «Ὅταν ἁρπάζῃς ὡς οἱ λύκοι.» «Ὅταν κλέπτῃς ὡς οἱ ἀλώπεκες.» « Ὅταν δολερὸς ᾖ ὡς οἱ ὄφεις.» Ὅταν εἶσαι πονηρός καί δόλιος σάν τά φίδια. «Ὅταν ἀναισχυντῇς ὡς ὁ κύων.» Ὅταν μένεις ἀναίσχυντος, ξεδιάντροπος, σάν τό σκυλί. Ἀπό ποῦ θά γνωρίσω ὅτι εἶσαι ἄνθρωπος; Ὅτι τρῶς καί πίνεις καί κοιμᾶσαι; Τό κάνουν καί τά ζῶα, λέγει στή συνέχεια ὁ Ἱερός Χρυσόστομος. Ἀπό τί; Ἀπό τό μεγαλεῖο τῶν ἀρετῶν! Αὐτή τή ψυχή πού μᾶς ἔδωσε ὁ δημιουργός μας, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὀφείλουμε νά τήν στιλβώσουμε. Ὀφείλουμε νά τήν γυαλίσουμε, νά τήν καθαρίσουμε, νά τήν περιποιηθοῦμε, νά τήν αὐξήσουμε σέ ἀρετές. Νά τήν πλουτίσουμε. Ἂν τό θέλετε, μόνο αὐτή τή στολισμένη ψυχή θά πάρουμε μαζί μας! Ἀπό ὅ,τι μᾶς περιβάλλει στόν παρόντα κόσμο τίποτα δέν θά πάρουμε. Τίποτα. Οὔτε πλούτη, οὔτε τέχνες, οὔτε ἀγάπες τῶν ἀνθρώπων, οὔτε ἀξιώματα. Δέν θά πάρουμε τίποτα. Παρά μόνο αὐτή τήν ψυχή. Αὐτή τήν οἰκεία ψυχή, τήν δική μας τήν ψυχή, τήν ὁποία θά ἔχουμε καλλιεργήσει, ὅπως ὁ Χριστός θέλει. Ἂν ρωτήσετε, τί εἶναι τό Εὐαγγέλιο; Ἂν ρωτήσετε τί εἶναι ὁ Χριστιανισμός, θά σᾶς ἀπαντοῦσα: Εἶναι τό ἐγχειρίδιο ἐκεῖνο πού μᾶς λέγει πῶς νά φτιάξουμε τήν ψυχή μας. Πῶς νά κάνουμε πολύ ὡραία τήν ψυχή μας. Καί πὼς μποροῦμε νά τήν παρουσιάσουμε στό δημιουργό της, ὅπως Ἐκεῖνος θά ἤθελε πραγματικά νά εἶναι. Γι’ αὐτό καί ἐμφανίζεται ἡ ψυχή ὡς νύμφη. Καί ὁ Χριστός ὡς νυμφίος. Καί τελειώνει πολύ ὡραῖα τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως μ’ αὐτό τό διάλογο. Λέγει ἡ νύμφη, ἡ ψυχή καί ἡ ἐκκλησία. Καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, πού μένει στήν ψυχή. Καί πού μένει στήν ἐκκλησία: «ἔρχου Κύριε Ἰησοῦ» (ἔλα Κύριε Ἰησοῦ, σύ πού εἶσαι ὁ νυμφίος μου). Καί τότε λέγει Κύριος, ὁ νυμφίος: «Ναι, ἔρχομαι ταχύ.» Ναι, ἔρχομαι γρήγορα. Καί τότε ἡ ἐκκλησία ἀπαντᾶ: «Ἀμήν». Καί μέ αὐτό τό «ἀμήν» τελειώνουμε κι ἐμεῖς. Εὔχομαι νά σᾶς εὐλογεῖ ὁ Θεός!
24 - 4 - 1983
Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
http://arnion.gr/index.php/p-thanasios-mytilina-os/milies-p-thanasiou/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.