Μέ τόν νόμο Του αυτόν ὁ Κύριος μᾶς δίνει τή δυ-ατότητα να φτάσουμε στο καθ᾽ ὁμοίωσιν, πού, μετά ἀπό τήν πτώση μας στον Παράδεισο, δέν μπορέσαμε νά τό κάνουμε πράξη.
Ὁ Θεός μᾶς ἔκανε κατ' εἰκόνα Του. Αυτό βέβαια εἶναι ἔξω ἀπό τή θέλησή μας, καί συνιστᾶ τήν ὕπαρξη πού λέγεται ἄνθρωπος. Αλλά τό καθ' ὁμοίωσιν μᾶς τό ἔδωσε ὡς δυνατότητα γιά νά μποροῦμε να φτάσουμε τό κατ' εἰκόνα καί νά μποροῦμε νά τό ἀξιοποιήσουμε. Αὐτό ὅμως δέν τό κάναμε. Καί ἔτσι ἔρχεται ὁ Κύριος νά μᾶς βοηθήσει να πραγματοποιήσουμε αυτό τό καθ' ὁμοίωσιν.
Τόν λόγο Του αὐτόν τόν ἐκφώνησε ὁ Κύριος σέ κάποια πλαγιά χαμηλοῦ λόφου ή σε κάποιο χαμηλό όροπέδιο, γι' αὐτό καί δώσαμε τήν ἐπωνυμία ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλία.
Στό εὐαγγέλιο τοῦ Ματθαίου ἡ ἐπί τοῦ ὄρους ὁμιλία εκτείνεται σε τρία κεφάλαια, καί ἀρχίζει μέ τούς γνωστότατους σέ μᾶς ἐννέα μακαρισμούς. Λέγονται μακαρισμοί γιατί σε κάθε πρόταση προτάσσεται ἡ λέξη ἤ ὁ χαρακτηρισμός μακάριος ἤ μακάριοι· ὅπως: «μακάριοι οἱ πενθοῦντες...», «μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι...» καί οὕτω καθ' ἑξῆς. Καί τοῦτο γιατί ἄν βιωθοῦν αὐτές οἱ ἐννέα προτάσεις πού ὁ Κύριος μᾶς εἶπε, καθιστοῦν τόν ἄνθρωπο μακάριο, δηλαδή εὐτυχή.
Μακάριος σημαίνει ευτυχής. Παράγεται ἀπό τή λέξη μᾶκος –εἶναι δωρικός τύπος τῆς λέξεως μῆκος– πού σημαίνει μάκρος. Γιά τόν ἄνθρωπο ἀποδίδεται ὡς μέγας, ψηλός στό ἀνάστημα, καί κατ' επέκταση ἐπίσημος, ἰσχυρός, ἱκανοποιημένος, εὐτυχής. Ωστόσο ἡ ἐτυμολογία τῆς λέξεως εἶναι ἀμφισβητούμενη. Από τήν ἴδια ρίζα βγαίνει καί παράγεται καί ἡ λέξη ὁ Μακεδών, πού ἐκφράζει τόν μακρύ, δηλαδή τόν ψηλό ἄνδρα –διότι οἱ Μακεδόνες ἦταν ἄνδρες ὑψηλοί, ἰσχυροί– τόν ἰσχυρό ἄνδρα, ἀλλά καί ἡ Μακεδονία εἶναι ἡ χώρα πού κατοικεῖται ἀπό τούς Μακεδόνες, πού εἶναι ψηλοί ἄνδρες.
Ἡ μακαριότητα ἀνταποκρίνεται στον βαθύτερο πόθο τῆς πραγματικῆς εὐτυχίας. Ὁ ἄνθρωπος πλάσθηκε γιά νά εἶναι εὐτυχής· ἔχασε ὅμως αὐτή του τή δυνατότητα ἐξαιτίας τῆς ἁμαρτίας του.
Ὁ Χριστός λοιπόν ἔρχεται νά ἀποκαταστήσει αὐτήν τή μακαριότητα· γι' αυτό στον πρῶτο μακαρισμό συνοπτικά λέει «ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν», (Ματθ. 5, 3.) δική τους εἶναι ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, δηλαδή ή πλήρης απολαβή τῆς ἀληθινῆς, τῆς ἄφθαρτης καί αἰώνιας ευτυχίας και μακαριότητος. Χάσαμε τον Παράδεισο, ἀλλά ἔρχεται τώρα νά ἀποκαταστήσει αὐτή τήν απώλεια ὁ Κύριος καί νά μᾶς δώσει τη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, λέγοντας τον πρώτο μακαρισμό.
Μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ λοιπόν, ὡς ἀρχίσουμε σήμερα με αυτόν. Λέει: «Μακάριοι οι πτωχοὶ τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν». Νά τό μεταφράσω: Εὐτυχισμένοι ὅσοι εἶναι πτωχοί “τῷ πνεύματι” –δεν μεταφράζω αυτή τη δοτική– γιατί σ' αὐτούς ἀνήκει ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν.
Ἐκ πρώτης όψεως φαίνεται περίεργο το πώς μακαρίζονται οἱ «πτωχοὶ τῷ πνεύματι». Μήπως πρόκειται γιά τούς ἀνόητους, δηλαδή αυτούς πού, κατά μία ἔκφράση, είναι "φτωχοί από πνεύμα"; Αυτοί λοιπόν είναι μακάριοι, ἐπειδή πιθανῶς, μέ τήν ἀργοστροφία τοῦ πνεύματός τους, δέν θά τούς δινόταν ἡ εὐκαιρία να ἁμαρτήσουν. Ὁ Θεός να φυλάξει! Βεβαίως όχι.
Ὁ Θεός ἔκανε τὸν ἄνθρωπο εύστροφο, καί δέν Τοῦ ἀρέσει ἡ ἀνοησία, δέν τή θέλει. Καί ἄν θέλετε, θα σᾶς ἀναφέρω, ἔτσι, δειγματοληπτικά, πῶς ὁ Κύριος ἀντιμετώπιζε τέτοιες περιπτώσεις. Κάποτε, μέ κάποια ἀφορμή, εἶπε στούς μαθητές Του: «ἀκμὴν καὶ ὑμεῖς ἀσύνετοί ἐστε;» (Ματθ. 15, 16), ὥστε κι ἐσεῖς εἶστε ἀνόητοι; Καί σέ ἄλλη περίπτωση εἶπε: «οὔπω νοεῖτε, οὐδὲ μνημονεύετε;», (Ματθ. 16, 9) δέν καταλαβαίνετε καί δέν θυμᾶστε; Καί ἀκόμα στούς δύο μαθητές πρός Ἐμμαούς εἶπε: «Ὦ ἀνόητοι καὶ βραδεῖς τῇ καρδίᾳ», (Λουκ. 24, 25) ώ άμυαλοι και βραδυκίνητοι στόν νοῦ, ἀργόστροφοι! Ὅλα αὐτά δείχνουν ὅτι ὁ Θεός δέν ἀγαπάει τόν ἀνόητο άνθρωπο. Ο Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο εὐφυή, εύστροφο, τόν ἔκανε νά ἔχει γρήγορη αντίληψη.
Τότε τί ἐννοεῖ ὅταν λέει «μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι»; Πρόκειται γιά ἐκείνους πού ἔχουν μικρή, φτωχή ιδέα για τον εαυτό τους. Προσέξτε όμως, γιατί ἔχει καί ἄλλη μια σημασία, πού θά τή δοῦμε πρός τό τέλος του θέματός μας.
Ὁ Κύριος, ὅπως μᾶς λέει ὁ προφήτης Ησαΐας, «ἦλθε εὐαγγελίσασθαι πτωχοίς», (Ησ. 61, 1) ἦλθε για να φέρει εὐχάριστα νέα στους φτωχούς. Μήπως ἐννοεῖ στό βαλάντιο, στην τσέπη φτωχοί; Ἦλθε δηλαδή νά πεῖ: «Ξέρετε, ἐδῶ στή σύναξη πού ἔχουμε δέν δέχομαι νά ὑπάρχουν πλούσιοι. Θέλω νά ὑπάρχουν φτωχοί, γιατί ήρθα να μιλήσω και να πω χαρούμενα πράγματα στους φτωχούς»! Αὐτό εἶναι; Ὄχι!
Ποιοί λοιπόν εἶναι αὐτοί οἱ πτωχοί; Εἶναι ἐκεῖνοι πού ἔχουν τήν αἴσθηση τῆς πνευματικῆς καί ἠθικῆς τους ανεπάρκειας, από θρησκευτικής πλευράς βέβαια, ὄχι διανοητικής! Αυτοί θά ἀποδέχονταν τό Εὐαγγέλιο. Αὐτή εἶναι ἡ φυσιολογική τοποθέτηση. Θά δέχονταν τὸ Εὐαγγέλιο, διότι, απλούστατα, θα είχαν ταπείνωση.
Γι' αυτό οἱ Φαρισαῖοι καί οἱ Γραμματεῖς, πού αισθάνονταν πνευματική καί ἠθική επάρκεια –νόμιζαν ὅτι δέν εἶχαν ἀνάγκη, γιατί ἦταν ἐντάξει ἄνθρωποι, ἦταν φτασμένοι– αυτοί δέν δέχθηκαν τό Εὐαγγέλιο.
Βλέπετε λοιπόν ὅτι φτωχός εἶναι ἐκεῖνος πού ἔχει φτωχή ἰδέα γιά τόν ἑαυτό του.
Ἐδῶ ὅμως θά ἤθελα νά σᾶς πῶ ὅτι φτωχός δέν εἶναι ἐκεῖνος πού πάσχει από αισθήματα μειονεκτικότητος, γιατί αὐτό εἶναι τό ἄλλο ἄκρο στόν ἄξονα του ἐγωισμοῦ. Ὁ ἄξονας τοῦ ἐγωισμοῦ ἔχει δύο πόλους· ὁ ἕνας εἶναι τά αἰσθήματα ὑπεροχῆς καί ὁ ἄλλος πόλος εἶναι τά αἰσθήματα μειονεκτικότητος. Αλλοίμονο ἄν θα λέγαμε ὅτι ἐδῶ μακαρίζονται αὐτοί πού ἔχουν αἰσθήματα μειονεκτικότητος! Να φυλάξει ὁ Θεός! Αὐτοί εἶναι νοσηροί ἄνθρωποι. Τό ὑπογραμμίζω. Θά μακάριζε ποτέ ὁ Κύριος τούς νοσηρούς ἀνθρώπους;... Δέν είναι ποτέ δυνατόν.
Λοιπόν, πτωχεία εἶναι ἡ αἴσθηση τῆς πνευματικῆς καί ἠθικῆς ἀνεπάρκειας, τό νά αἰσθάνομαι δηλαδή ὅτι δέν εἶμαι ἀνεβασμένος ἄνθρωπος, ὅτι ὑπολείπομαι. Αὐτό ὅμως μπορῶ νά τό κάνω μόνο ὅταν ἔχω αὐτογνωσία. Ἡ αὐτογνωσία εἶναι σπουδαῖο στοιχεῖο, καί βγαίνει ἀπό ἕνα ταπεινό καί εἰλικρινές κοίταγμα τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ὅταν κοιτάξουμε με ειλικρίνεια τόν ἑαυτό μας, τότε θα μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά σωστή αὐτογνωσία. Γενικά θα λέγαμε πώς αυτό εἶναι ἡ ταπείνωση. Ὅταν ἔχουμε ταπείνωση, θά βλέπουμε μέ ἀκρίβεια καί μέ ειλικρίνεια τόν ἑαυτό μας, καί δέν θά θέλουμε νά τόν δικαιολογούμε. Καί ταπείνωση βέβαια δέν εἶναι το σκυμμένο κεφάλι –μερικοί σκύβουν το κεφάλι, και νομίζουμε ὅτι εἶναι ταπεινοί!– αλλά το σκυμμένο φρόνημα· καί ἀκριβέστερα εἶναι ἡ ἀληθινή γνώση της καταστάσεως τῆς ψυχῆς μας.
Ὁ μέγας Βασίλειος λέει ὅτι ταπείνωση εἶναι: «Η ἀπόθεσις τοῦ ματαίου φρονήματος καὶ ἡ ἀπὸ τοῦ ἐπάρματος καὶ ὕψους ἀλαζονικοῦ καὶ οἰήματος διακένου πρὸς τὴν οἰκείαν ἀξίαν ἐπάνοδος», (Μ. Βασίλειος, Λόγος εἰς τὸν προφήτην Ησαΐαν, LTC 2.86.16.) δηλαδή νά ἀποθέσεις τό μάταιο φρόνημα, να φύγεις από ἐκείνη τήν ἀλαζονική ἔπαρση, τήν οἴηση, την κούφια ὑπερηφάνεια, καί νά γυρίσεις σ' ἐκεῖνο πού εἶσαι, ἐκεῖνο πού ἀξίζεις.
Ἐκεῖνο πού θά ἤθελα νά θυμᾶστε εἶναι οἱ τελευταῖες λέξεις: Ταπείνωση εἶναι ἡ «πρὸς τὴν οἰκείαν ἀξίαν ἐπάνοδος», τό νά γυρίσεις πίσω στον πραγματικό ἑαυτό σου, καί νά πεῖς "εἶμαι αυτό". Νά ἔχεις ἀκριβῆ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ σου. Ἄν σου ζητήσουν να κάνεις κάτι καί τό μπορεῖς, τότε νά πεῖς "ναί, θά τό κάνω". Δέν εἶναι ὑπερηφάνεια, ἀφοῦ ξέρεις ὅτι μπορεῖς νά τό κάνεις. Ἄν πεῖς στόν ἑαυτό σου "μπορώ" καί στούς ἄλλους πεῖς "δέν μπορῶ", αυτό πολλές φορές δέν εἶναι ταπείνωση, ἀλλά αἴσθημα μειονεκτικότητος, είναι ψευτοταπείνωση!
Καί στό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀναφέρεται: «οἱ ἑαυτῶν ἐπιγνώμονες σοφοί», (Παρ. Σολ. 13, 10.) σοφοί εἶναι αὐτοί πού ξέρουν τόν ἑαυτό τους.
Καί ἀκόμη στή Φιλοκαλία ἀπό τούς Πατέρες διαβάζουμε: «Ἀρχὴ προόδου τὸ ἐπιγνῶναί τινα ἑαυτόν». Ἡ ἀρχή τῆς προκοπῆς εἶναι τό να γνωρίζει κανείς τόν ἑαυτό του. Εἶναι ἐκεῖνο τό «γνώθι σαυτόν» (Βλ. Plutarchi moralia, vol. 6, 2, Adversus Colotem, TLG 1118, C, 7 - 11. «...καὶ τῶν ἐν Δελφοῖς γραμμάτων θειότατον ἐδόκει τὸ "γνῶθι σαυτόν"· ὃ δὴ καὶ Σωκράτει τῆς ἀπορίας καὶ ζητήσεως ταύτης ἀρχὴν ἐνέδωκεν, ὡς Ἀριστοτέλης ἐν τοῖς Πλατωνικοῖς εἴρηκε...». Platonis opera, Alcibiades ii, TLG 124, a.7-b.1. «...ἀλλ᾽, ὦ μακάριε, πειθόμενος ἐμοί τε καὶ τῷ ἐν Δελφοῖς γράμματι, γνῶθι σαυτόν, ὅτι οὗτοι...»)πού ἔλεγε ὁ Σωκράτης, καί τό ὁποῖο εἶχε πάρει ἀπό τή μετώπη τοῦ ναοῦ τοῦ Ἀπόλλωνος στους Δελφούς. Ὅλη του ἡ φιλοσοφία, ἡ λεγόμενη σωκρατική φιλοσοφία, ἡ πλατωνική, ἐκεῖ κινεῖται, πάνω στό «γνώθι σαυτόν», δηλαδή στο περίφημο ανθρωπολογικό λεγόμενο πρόβλημα, στό τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος, στο ποιός εἶμαι ἐγώ.
Ὅταν πέθαινε ὁ Σωκράτης, ἕνας μαθητής του ἐκδήλωσε ὅλη του τη λύπη γιατί ἔβλεπε ὅτι χάνεται ἕνας φιλόσοφος πού τά γνώριζε όλα. Αλλά ο φιλόσοφος Σωκράτης τοῦ ἀπάντησε: «Εν οἶδα, ὅτι οὐδὲν οἷδα» (Epicteti, dissertationes ab Arriano digestae, Περὶ ἀνομολογίας, TLG 2, 21, 10. ἔκδ. Teubner, Leipzig 1916. «ἔχω ἣν δεῖ συναίσθησιν τὸν μηδὲν εἰδότα, ὅτι οὐδὲν οἶδα», κ.ά.) «Απατᾶσαι, ἀπατᾶσαι! Μόνο ἕνα πράγμα γνωρίζω, ὅτι δέν ξέρω τίποτα»! Ὁ Σωκράτης είχε αυτογνωσία, ἤξερε τί μποροῦσε νά μαθαίνει ἕνας ἄνθρωπος καί τί μποροῦσε νά γνωρίζει ὁ ἴδιος. Καί μόνο γιατί εἶχε αὐτή τή γνώση τῆς πνευματικῆς, τῆς διανοητικῆς ἀνεπάρκειάς του, αὐτό τόν καθιστούσε πράγματι σπουδαῖο καί σοφό. Ο Σωκράτης πάνω στο «γνώθι σαυτόν» ἔκτισε τή φιλοσοφία του.
Καί ὁ Μένανδρος, πού ἦταν συγγραφέας θεατρικῶν ἔργων, ὅπως ὁ Σοφοκλής, ὁ Εὐριπίδης καί ἄλλοι, ἔλεγε: «γένοιο οἷος ἔσσι» (Ευστράτιος, ἀρχιεπίσκοπος Θεσ/νίκης, Ommentarii ad Homeri Odysseam, 2 vols. in 1, TLG Od 1, 277, 36-38. «Τὸ δὲ τοῖος ἐὼν οἷος ἐσσί, ὠφέλησε τον Πίνδαρον εἰπεῖν πρὸς ἀγαθὸν ἄνδρα τινὰ τὸ καλὸν νόημα ἐκεῖνο, τὸ γένοιο οἷος ἐσσί. ὡς μὴ ἔχων δηλαδὴ κρείττονα πρὸς ὃν ἂν ὅμοιος γένοιο.»), εἴθε νά γίνεις ἐκεῖνος πού πραγματικά εἶσαι· δηλαδή να ψάξεις να βρεῖς ποιός εἶσαι, καί νά γίνεις αυτό πού εἶσαι δημιουργημένος να γίνεις. Ὁ ἐγωισμός ὅμως καί ἡ ὑπερηφάνεια, δυστυχῶς, ἐμποδίζουν τόν ἄνθρωπο νά δεῖ τόν ἑαυτό του.
Ἡ ταπείνωση θα λέγαμε ὅτι ἔχει τρεῖς πτυχές:
Ἡ πρώτη εἶναι ἡ ἠθική αυτογνωσία, αὐτή πού δέν εἶχαν δυστυχῶς οἱ Ἀρχιερεῖς, οἱ Γραμματεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι τῆς ἐποχῆς τοῦ Χριστοῦ. Πίστευαν γιά τόν ἑαυτό τους ὅτι εἶναι ἄμεμπτοι... Κι ὅμως εἶναι ἐκεῖνοι πού σταύρωσαν τόν Χριστό! Τέλος πάντων. Ἡ ἠθική αὐτογνωσία εἶναι τό να γνωρίζεις ποιός εἶσαι, νά δεῖς τήν ἁμαρτωλή σου κατάσταση. Νά μή λές "δέν ἔκανα τίποτα ἄσχημο στη ζωή μου, εἶμαι σπουδαῖος, εἶμαι ἠθικότατος ἄνθρωπος". Εἶναι μερικοί πού ἔτσι λένε, καί εἶναι δυστύχημα! Πρέπει να βλέπουμε τις ροπές μας, αὐτές πού ἔχουμε μέσα μας, καί πού θά ντρεπόμαστε νά τίς δημοσιοποιήσουμε. Εἶναι ροπές βρώμικες, ποικίλες ροπές, πού θα ντρεπόμαστε νά τίς πούμε! Δεν κάναμε ἴσως καμία πράξη ως πρός τις ροπές αυτές, ἀλλά ὅμως ἔχουμε μέσα μας ένα ακάθαρτο ύποσυνείδητο, καί κατ' ἐπέκταση μία ἀκάθαρτη συνείδηση. Ἔχουμε αἰσθήματα ἀκάθαρτα, ἔχουμε λογισμούς και ἐπιθυμίες ἀκάθαρτες, που βέβαια δεν φαίνονται στους πολλούς. Πῶς μποροῦμε λοιπόν να λέμε ότι είμαστε σπουδαίοι;
Ἔλεγε ὁ Ψαλμωδός, στον 18ο Ψαλμό: «καὶ ἐκ τῶν κρυφίων μου καθάρισόν με», (Ψαλμ. 18, 13) νά μέ καθαρίσεις ἀπό ἐκεῖνα πού είναι μέσα μου κρυφά. Ἄν ἔπρεπε να μιλήσουμε μέ μία σύγχρονη γλώσσα, θα λέγαμε: «Κύριε, καθάρισέ μου τό ὑποσυνείδητο». Οἱ ἀσκητές πού πήγαιναν στήν ἔρημο γιά βαριά άσκητική, τό ἔκαναν για να καθαρίσουν το υποσυνείδητό τους. Ρωτήστε, ἄν θέλετε, ἕναν ψυχίατρο, ἕναν ψυχολόγο, ἄν εἶναι εὔκολο ή δύσκολο να καθαρίσει κανείς το υποσυνείδητό του. Θὰ σᾶς ἔλεγε πώς είναι αδύνατον! Ε, θα λέγαμε, ὄχι ἀκριβῶς, ἀλλά περίπου ἀδύνατον. Πράγματι, μπορεῖ κάποιος να καθαρίσει τόν ἑαυτό του, το υποσυνείδητό του, ἀλλά μέ πολύ βαριά ἄσκηση. Δηλαδή, μέ ἄλλα λόγια, πρέπει να ξέρουμε ότι στα μάτια τοῦ Θεοῦ δὲν εἴμαστε σπουδαῖοι καί τρανοί! Αρα λοιπόν πρέπει νά ἔχουμε αὐτογνωσία.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, κατεβαίνοντας τα τρία σκαλοπάτια τῆς ταπεινώσεως, στην αρχή ἔλεγε: «Εἶμαι ὁ ἔσχατος τῶν Ἀποστόλων». Ὅταν πέρασαν κάποια χρόνια, έλεγε: «Εἶμαι ὁ ἔσχατος τῶν ἀνθρώπων». Καί ὅταν πέρασαν πάλι μερικά χρόνια, έλεγε: «Εἶμαι ὁ ἔσχατος τῶν ἁμαρτωλών». (Α΄ Κορ. 15, 7-9. Ἐφεσ. 3, 8. Α' Τιμ. 1, 15.) Ποιός; Ο Παύλος!
Να θυμηθούμε και τον τελώνη από την παραβολή τοῦ τελώνου καί τοῦ φαρισαίου. Θα λέγαμε "δέν εἶμαι ἅγιος". Αλλά η εντολή λέει «ἅγιοι γίνεσθε, ὅτι ἐγὼ ἅγιός εἰμι» (Α΄ Πέτρ. 1, 16. Πρβλ. Λευΐτ. 20, 6. Ματθ. 5, 48.) Ἀφοῦ λοιπόν τό λέει ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ να γίνουμε ἅγιοι –δεν είμαστε βέβαια– πρέπει αναμφισβήτητα να είμαστε στον δρόμο να γινόμαστε ἅγιοι.
Ἡ δεύτερη πτυχή τῆς ταπεινώσεως εἶναι ἡ διανοητική αυτογνωσία, εκείνη που αναφέρεται στην ακριβή γνώση τῶν διανοητικῶν προσόντων.
Ὁ ἀπόστολος Παύλος λέει: «Μὴ ὑπερφρονεῖν παρ' ἃ δεῖ φρονεῖν, ἀλλὰ φρονεῖν εἰς τὸ σωφρονείν» (Ρωμ. 12, 3.). Δηλαδή: Νά μή φρονεί κανείς γιά τόν ἑαυτό του ὅτι εἶναι παραπάνω ἀπό ἐκεῖνο πού πρέπει να φρονεῖ, ἀλλά νά φρονεῖ ἔτσι ὥστε νά μπορεί να είναι σώφρων. Νά ἔχουμε, λέει, γνώση τῶν διανοητικῶν μας δυνάμεων και καταστάσεων.
Καί ἄν ἀκόμη ἔχουμε προσόντα, ἄς θυμηθοῦμε ἐκεῖνο πού λέει πάλι ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «οὐχ ὅτι ἱκανοί ἐσμεν ἀφ' ἑαυτῶν λογίσασθαί τι ὡς ἐξ ἑαυτῶν, ἀλλ' ἡ ἱκανότης ἡμῶν ἐκ τοῦ Θεοῦ» (B' Kop. 3,5.). Δηλαδή: Δέν εἴμαστε ἀπό μόνοι μας ἱκανοί, ἀλλά ἄν ἔχουμε κάτι, μιὰ ἱκανότητα, ένα προσόν, αὐτό εἶναι ἀπό τόν Θεό, ὁ Θεός μᾶς τό ἔδωσε. Μάλιστα κάπου ἀλλοῦ λέεἰ: «Τί καυχᾶσαι ὡς μὴ λαβών;» (Α΄ Κορ. 4, 7.). Γιατί ὑπερηφανεύεσαι ὅτι εἶναι δικά σου αὐτά πού ἔχεις, σάν νά μήν τά ἔχεις πάρει; Τίποτα δέν ἔχουμε πού νά μή μᾶς τό ἔχει δώσει ὁ Θεός. Ὅ,τι ἔχουμε, ὁ Θεός μας τό ἔχει δώσει.
Ας θυμηθοῦμε ἀκόμη νά τό πῶ ἔτσι τα "χαρτία τοῦ Σωκράτους". Τον ρώτησαν κάποτε: «Γιατί δεν γράφεις αὐτά τά σοφά που λές;», καί ἐκεῖνος ἀπάντησε: «Θεωρώ ότι τα χαρτιά είναι πιο ακριβά, πιο πολύτιμα ἀπό τά λόγια ποὺ θὰ ἔγραφα»! (Ioannis Stobaei anthologium, Περὶ τοῦ γνώθι σαυτόν, ΤΟ 3, 21, 9. «Σωκράτης έρωτηθεὶς διὰ τί οὐ συγγράφει, "ὅτι" εἶπεν "ὁρῶ τὰ χαρτία πολὺ τῶν γραφησομένων τιμιώτερα". ») Ακούσατε;
Να θυμηθοῦμε καί τά "κοχύλια τοῦ Νεύτωνος", πού ὅταν τοῦ εἶπαν κάποτε ότι είναι σοφός, ἐκεῖνος εἶπε: «Ξέρετε τί εἶμαι; Είμαι σαν ἕνα μικρό παιδάκι πού εἶναι στήν παραλία ἑνός ἀπέραντου ὠκεανοῦ γνώσεων, καί παίζει μέ τά βοτσαλάκια καί μέ τά κοχύλια»! Μόνο αυτά μπορεί να γνωρίζει το μικρό παιδάκι. Αυτό λέγεται διανοητική ταπείνωση.
Ὁ Ἀμπέρ ἐπίσης –καθηγητής Πανεπιστημίου– πήγαινε καί ἄκουγε τό κατηχητικό μάθημα πού ἔκανε ἔνας φοιτητής του. Εκπληκτος λοιπόν ὁ φοιτητής του εἶπε: «Κύριε καθηγητά, ἔρχεστε νά ἀκούσετε ἐμένα;...». Καί ὁ Ἀμπέρ τοῦ λέει: «Ναί, παιδί μου, ναί. Καταρχάς μου θυμίζεις αὐτά πού ἔμαθα μικρός· καί ὕστερα μιλᾶς τόσο όμορφα, που θα ήθελα να σε ἀκούω»! Ακούσατε; Ο πολύς Αμπέρ! Αυτό είναι δινοητική ταπείνωση.
Καί τέλος ἔχουμε τή σωματική ή την υλική, θα λέγαμε, αυτογνωσία, που είναι να γνωρίζουμε τα σωματικά μας προσόντα, τις προσωπικές μας δυνατότητες. Να μή λέμε «Εἶμαι όμορφος –ἢ τοῦτο ἡ ἐκεῖνο– καί πρέπει να με προσέχουν ὅλοι». Να έχουμε ταπείνωση.
Ο Κύριος, τέλος, είπε: «μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι» (Ματθ. 5, 3.). Αὐτό θά πεῖ: Μακάριοι ἐκεῖνοι ποὺ εἶναι φτωχοί μέ τή δική τους προαίρεση, ἐπειδή οἱ ἴδιοι τό θέλουν να είναι φτωχοί.
Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει: «Πνεύμα γὰρ ἐνταῦθα τὴν ψυχὴν καὶ τὴν προαίρεσιν εἴρηκεν» (Αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος. Εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον, MPG 57, 224, 15-16.). Διότι ἐδῶ ὁ Κύριος εἶπε πνεύμα τήν ψυχή καί τήν προαίρεση. Κι όπως λέει ο Ζιγαβηνός, «διότι οὐδὲν τῶν ἀπροαιρέτων μακαριστόν· πᾶσα γὰρ ἀρετὴ τῷ ἔκουσίῳ χαρακτηρίζεται». Τίποτε δέν μαχαρίζεται χωρίς προαίρεση· γιατί ἡ ἀρετή λογίζεται σ' αὐτόν πού τή θέλει. Δηλαδή: Μένω φτωχός –από χρήματα– γιατί θέλω να μένω φτωχός. Όχι γιατί δέν ἔχω τήν ίκανότητα να γίνω πλούσιος, ἀλλά θέλω να μένω χωρίς περιουσία για κάποιο σκοπό: γιά τή δόξα τοῦ Θεοῦ, γιά τήν οἰκοδομή τῆς Ἐκκλησίας Του, γιά τήν ἱεραποστολή, καί λοιπά.
Αγαπητοί μου, ὁ καρπός αὐτῆς τῆς ἑκούσιας πτωχείας καί ταπεινώσεως εἶναι ἡ ἀπόκτηση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἀρχίζει ἀπό μέσα μας καί ὁλοκληρώνεται στον Οὐρανό. Γιά νά βρεθοῦμε λοιπόν στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, πρέπει να περάσουμε ἀπό τήν πολύ-πολύ χαμηλή πορτούλα που λέγεται ταπείνωση.
Κυριακή, 19 Νοεμβρίου 1995
1η ομιλία στην κατηγορία
« Οἱ Μακαρισμοί ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Οἱ Μακαρισμοί " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/oi-makarismoi
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_18.html?m=1
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας : Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Οἱ Μακαρισμοί».🔻
https://drive.google.com/file/d/1SWUXwnar9CGEWX6Ki-Kycr3hLQAyza3b/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Οἱ Μακαρισμοί».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%9F%CE%B9%20%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%AF.?m=1
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.