†.Ἀγαπητοί μου, εὐρισκόμενοι πάντοτε, εἰς τό βιβλίον τῆς Σοφίας Σειράχ, εἰς τό 24ο κεφάλαιον, συνεχίζουμε τήν ἀνάλυση τῶν χωρίων αὐτοῦ τοῦ περισπουδάστου πραγματικά κεφαλαίου. Εἴμεθα εἰς τόν 12ον στίχον, τόν ὁποῖον, στήν ἀνάλυσή του, τήν περασμένη φορά, δέν ὁλοκληρώσαμε. Ξαναδιαβάζω λοιπόν τό στίχο: «καὶ ἐῥῤίζωσα, λέγει ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία τοῦ Θεοῦ, στό Α΄ ἑνικό πρόσωπο, ἐν λαῷ δεδοξασμένῳ, ἐν μερίδι Κυρίου κληρονομίας αὐτοῦ», δηλ. καί ἔριξα ρίζες, σέ λαό δοξασμένο, πού ἦταν μερίδιο τῆς κληρονομίας τοῦ Κυρίου. Λέγαμε τήν περασμένη φορά ὅτι εἶναι ἕνα θαυμάσιο χωρίον αὐτό, ἀναλύσαμε γιατί εἶναι λαός δεδοξασμένος ὁ λαός τοῦ Ἰσραήλ καί μετά θά δοῦμε τί σημαίνει «ἐρρίζωσα» σ’ αὐτό τό λαό, πού λέγει ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία.
Εἴδαμε τήν περασμένη φορά ὅτι αὐτό τό «λαός δοξασμένος-δεδοξασμένος» δέν εἶναι δοξασμένος μέ τήν κοινή - συνήθη ἔννοια, ἐνθυμεῖσθε, λέγαμε, μήπως στάθηκε πολυπληθής λαός, μήπως μεγάλο κράτος σέ ἔκταση, μήπως ἦταν ἕνας λαός πού ἔδωσε μάχες καί τίς κέρδισε, εἶναι ἕνας νικηφόρος λαός, μήπως ἀνέπτυξε πολιτισμόν, τέχνες; Τίποτα ἀπ’ ὅλα αὐτά. Αὐτό λέγαμε τήν περασμένην φοράν. Ὅτι στό λαό αὐτό δέν ὑπῆρχε καμμία ἰδιαίτερη πολιτισμική ἔμπνευσις, οὔτε κἄν ἀθλητισμός - ἀπηγορεύετο ὁ ἀθλητισμός - οὔτε φιλοσοφία, τίποτε, ἀπολύτως τίποτε ἀπ’ ὅλα αὐτά, γιά ὅλα ἐκεῖνα γιά τά ὁποία οἱ Ἕλληνες βεβαίως εἶναι ἔνδοξοι. Διότι ὅλους αὐτούς τούς τομεῖς οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες τούς ἐκαλλιέργησαν. Αὐτά λέγαμε τήν περασμένη φορά. Ἀλλά, ἐν τούτοις, ἐδῶ ἀποκαλεῖται λαός ἔνδοξος. Γιατί; Ὅλη ἡ δόξα τοῦ Ἰσραήλ, βρίσκεται στήν ἐκλογή του. Ὅτι δηλ. αὐτόν τόν λαόν ἐξέλεξε καί ἐδόξασε ὁ Θεός. Ἀλλά πίσω ὅμως ἀπό τόν λαόν αὐτόν ἡ ἐκλογή βρίσκεται κυριώτατα εἰς τόν Ἁβραάμ, πού ἦταν ἐνάρετος ἄνθρωπος, ἀλλά προπαντός καί κυριώτατα ἦτο πιστός εἰς τόν Θεόν, ἐγνώριζε τόν ἀληθινόν Θεόν, ὁ Θεός ὁ ἀληθινός τοῦ ἀπεκαλύφθη, τόν ἀπεδέχθη καί ἔμεινε πιστός - ὁ Ἁβραάμ πάντοτε - εἰς τόν ἀληθινόν Θεόν. Ἐκεῖ εἶναι ὅλη ἡ δόξα τοῦ λαοῦ αὐτοῦ.
Ἐπίσης λέγαμε τήν περασμένη φορά, δέν πειράζει ἄν πάρω καί κάτι ἀπ’ τά περασμένα πού εἶπα, μέ βάση αὐτή τήν πίστη σ’ αὐτόν τόν ἀληθινό Θεό, ὁ λαός αὐτός κατέγραψε τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, πού ἀναφέρεται στήν ἀποκάλυψη τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, στήν ἀποκάλυψη τῆς Ἱστορίας τῆς δημιουργίας. «ἐν ἀρχῆ ἐποίησεν ὁ θεός τὸν οὐρανόν καὶ τὴν γῆν…», καί δέν ὑπάρχει τίποτα τό μυθῶδες, ἐνῶ ἀντίθετα σ’ ὅλες τίς κοσμολογίες καί κοσμογονίες τῆς ἀρχαιότητος καί τῶν Ἑλλήνων, ὑπάρχει κάτι τό πολύ - πολύ μυθῶδες, ἄλλο ἐάν στούς Ἕλληνες ὑπάρχει κατά κάποιον τρόπο ἕνας συμβολισμός. Φερ’ εἰπεῖν, λέει, ὁ Κρόνος τρώγει τά παιδιά του. Ὅταν γεννήθηκε ὁ Ζεύς ἤθελε νά τόν φάει κι αὐτόν, καί οἱ ἑρμηνευταί ἤ τουλάχιστον οἱ Ἕλληνες πού ἔφτιαξαν αὐτούς τούς μύθους, ἤθελαν πίσω ἀπ’ αὐτούς τούς μύθους νά κρύψουν κάποιες φιλοσοφικές ἀλήθειες. Καί ὁ Κρόνος εἶναι ὁ Πανδαμάτωρ χρόνος, πού τρώει τά πάντα. Καί τούς θεούς ἀκόμη τρώει. Κατάφερε ὅμως νά γλυτώση ὁ Ζεύς, μ’ ἕνα τέχνασμα τῆς Ρέας, τῆς μάννας του κλπ. κλπ.. Παραμύθια! Ἄλλο τώρα, σᾶς ξαναλέγω, ὅτι πίσω ἀπό τούς μύθους αὐτούς κρύβεται μία ἀλήθεια ἤ περίπου μία ἀλήθεια ἤ μία σκέψη φιλοσοφική τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων. Ἐνῶ ὅ,τι καταγράφει ὁ Ἰσραήλ, εἶναι ἀλήθεια πέρα γιά πέρα. Ἑκατό τοῖς ἑκατό. Μύθος δέν ὑπάρχει. «Ἐν ἀρχῆ ἐποίησεν ὁ Θεός τὸν οὐρανόν καὶ τὴν γῆν…», μόνον αὐτόν τό στίχο νά εἴχαμε, θά εἴμεθα πάρα πολύ πλούσιοι στή γνώση μας περί τῆς δημιουργίας, περί τοῦ χώρου καί περί τοῦ χρόνου. Ἀλλά ἄς εἶναι, στή συνέχεια ὁ λαός αὐτός, πάντοτε βεβαίως κατ’ ἀποκάλυψιν Θεοῦ, ἀποκαλύπτει τήν Ἱστορία τῆς δημιουργίας, ἀποκαλύπτει τήν Ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου, τῆς Ἐνυποστάτου Σοφίας, μάλιστα κατά ἕναν διπλοῦν τρόπον, γιά κατοχύρωσιν. Ὁ ἕνας τρόπος εἶναι ἡ προφητεία καί ὁ ἄλλος τρόπος εἶναι ἡ Ἱστορία. Ἔτσι ἡ προφητεία δικαιώνεται ἀπό τήν Ἱστορίαν καί ἐπαληθεύεται ἀπό τήν Ἱστορίαν, ἀλλά καί ἡ Ἱστορία ἐπαληθεύεται ἀπό τήν προφητείαν. Κανένας λαός δέν ἔχει προφητείαν. Προφητεία μόνο κατέχει ὁ Ἰσραήλ, κανείς ἄλλος, γιατί εἶναι κάτι πού λέγεται γιά τό μέλλον, καί μάλιστα ἐπί σπουδαίων πραγμάτων, γεγονότων, πού θά ἦσαν γεγονότα καί προσώπων. Ὅπως φερ’ εἰπεῖν ἡ προφητεία τοῦ Μεσσίου, κ.ο.κ. Κι αὐτά ἐπαλήθευσαν κατά ἕναν ὁμολογουμένως καταπληκτικόν τρόπον. Γιά νά δεῖτε δηλ. ποῦ εἶναι ἡ δόξα τοῦ Ἰσραήλ. Ἀκόμη, στή θεολογία τῆς Ἱστορίας. Οἱ λαοί ἴσως φιλοσόφησαν στήν Ἱστορία. Σᾶς ἔλεγα τήν περασμένη φορά ὅτι οἱ Ἕλληνες δέν φιλοσόφησαν στήν Ἱστορία τό θεώρησαν παρακατιανό πρᾶγμα αὐτό, ἐπειδή εἶναι γεγονότα συμβεβηκότα, καί ὅτι δέν ἔχουν μίαν σταθερότητα αὐτά τά πράγματα καί συνεπῶς δέν ἀξίζει νά φιλοσοφοῦμε ἐπί μή σταθερῶν πραγμάτων. Ἔτσι τό νόμιζαν. Ἐνῶ ἡ φιλοσοφία τῆς Ἱστορίας εἶναι πάρα πολύ σπουδαία. Μά πάρα πολύ σπουδαία. Οἱ Ἑβραῖοι δέν φιλοσόφησαν ἐπί τῆς Ἱστορίας. Ἡ φιλοσοφία γι’ αὐτούς ἦταν τελείως ἄγνωστη. Θεολόγησαν ἐπάνω στήν Ἱστορία, ἐπάνω στά γεγονότα. Θά λέγαμε, ἀπό μιάν ἄποψη, τό βιβλίο τῆς Π. Δ. εἶναι ἕνα ἐγχειρίδιον τῆς θεολογίας τῆς Ἱστορίας, δηλ. δίδει ἀπάντηση, τό γιατί αὐτό ἔτσι καί τό γιατί ἐκεῖνο ἔτσι. Ὅ,τι θά ἔλεγε δηλ. ἡ φιλοσοφία, ἐδῶ τό κάνει ἡ Θεολογία, τό κάνει δηλ. ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά πρό παντός καί κυριώτατα, ὁ λαός αὐτός ἔδωσε τήν παρουσίαν τῆς Πανάγνου Μαρίας, τῆς Θεοτόκου, πού εἶναι ἕνας ἐλεύθερος καρπός τῆς βαθειᾶς εὐσέβειας τοῦ λαοῦ - τουλάχιστον σέ κάποια πρόσωπα τῆς Π. Δ. - καί πού ἐξ αὐτῆς, τῆς Μαρίας τῆς Θεοτόκου, θά εἴχαμε τήν Ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου. Βλέπει λοιπόν κανείς ποῦ εἶναι ἡ δόξα τοῦ Ἰσραήλ. Ὅταν, ἐπί παραδείγματι λέει ὁ ψαλμωδός, τό λένε κι οἱ προφῆτες, «θά ’ρθοῦν ἀπό ὅλα τά μέρη τῆς γῆς νά προσκυνήσουν τόν Θεόν εἰς τήν Ἱερουσαλήμ», τί σημαίνει αὐτό; Ὡς νά εἶναι τό κέντρον τῆς γῆς ἡ Ἱερουσαλήμ. Καί εἶναι τό κέντρον τῆς γῆς. Γιατί ἐκεῖ στήθηκε και ὁ Σταυρός τοῦ Χριστοῦ. Μήν τό ξεχνᾶτε αὐτό.
Κάποτε οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἔλεγαν ὅτι τό κέντρον τῆς γῆς εἶναι οἱ Δελφοί, καί αὐτό τό εἶχαν αἰσθητοποιήσει μέ τήν τέχνη, μ’ ἕναν λίθο - σώζεται ὁ λίθος αὐτός, εἶναι στό μουσεῖο τῶν Δελφῶν - πού εἶχε ἕνα σχῆμα, τέλος πάντων, γλυπτή πέτρα, καί ἐλέγετο ὅτι αὐτός εἶναι ὁ ὀμφαλός τῆς γῆς. Ὁ ὀμφαλός τῆς γῆς δέν εἶναι στούς Δελφούς. Οἱ Δελφοί ἔσβησαν. Ὁ ὀμφαλός τῆς γῆς εἶναι στήν Ἱερουσαλήμ. Ἐκεῖ πού ὁ Χριστός ἐσταυρώθη. Αὐτό εἶναι πολύ χαρακτηριστικό, κλπ., κλπ., κλπ.. εἶναι πάρα πολλά. Πάντως γράφει ὁ ἀπ. Παῦλος: «… ὧν, τῶν ὁποίων, ἡ υἱοθεσία, δηλ. στούς ὁποίους Ἑβραίους, εἰς τόν ὁποῖον λαόν, στούς ὁποίους δηλ. ἀνήκει ἡ υἱοθεσία, γιατί ἦσαν παιδιά τοῦ Θεοῦ - ἔτσι ἐλέγοντο -, καὶ ἡ δόξα καὶ αἱ διαθῆκαι καὶ ἡ νομοθεσία καὶ ἡ λατρεία καὶ αἱ ἐπαγγελίαι, ὧν, τῶν ὁποίων, οἱ πατέρες, εἰς τούς ὁποίους ἀνήκουν οἱ πατέρες προφῆται, Ἁβραάμ, Ἰσαάκ, Ἰακώβ, κλπ., καὶ ἐξ ὧν ὁ Χριστός τὸ κατὰ σάρκα» (Ρωμ. 9, 4-5) καί ἐκ τῶν ὁποίων κατάγεται ὡς πρός τήν ἀνθρωπίνην του φύση Αὐτός ὁ Χριστός. Μέ δύο ἀράδες, δύο σειρές, στήν πρός Ρωμαίους ἐπιστολή του, ὁ ἀπ. Παῦλος καθορίζει αὐτή τή δόξα τοῦ Ἰσραήλ.
Θά πῆ ἀκόμη ὁ Τωβίτ στόν Τωβία τόν γιό του, τόν 6ον αἰῶνα π. Χ. Ὅταν τοῦ ἐφιστᾶ τήν προσοχή, τοῦ λέγει «πρόσεχε παιδί μου.. », θά πήγαινε πολύ μακριά, νά πάρη κάτι χρήματα, πού κάποιος συμπατριώτης τους χρωστοῦσε εἰς τόν Τωβίτ, καί τοῦ δίνει κάποιες συμβουλές. Εἶναι περίφημες αὐτές οἱ συμβουλές, περιέχονται εἰς τό 4ο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου «Τωβίτ». Ἅμα θά πάτε σπίτι σας, διαβάσατε αὐτές μετά προσοχῆς ἰδιαιτέρας. Ἀρκεῖ νά σᾶς πῶ ὅτι τό κεφάλαιον αὐτό - μόνον αὐτό! - τό ἔκανα σέ 71 θέματα στά παιδιά τοῦ ἀνωτέρου Κατηχητικοῦ Σχολείου. Τρία χρόνια κράτησε ἡ ἀνάλυση αὐτοῦ τοῦ ἑνός κεφαλαίου! Περίφημο! Μεταξύ λοιπῶν τῶν πολλῶν ἄλλων, ἐφιστᾶ τήν προσοχή εἰς τό παιδί του τόν Τωβία, τά ἑξῆς: «… παιδίον… διότι υἱοὶ προφητῶν ἐσμέν, εἴμαστε παιδιά προφητῶν, Νῶε, Ἁβραάμ, Ἰσαάκ, Ἰακώβ, οἱ πατέρες ἡμῶν ἀπό τοῦ αἰῶνος» (Τωβίτ 4,12) Αὐτοί εἶναι οἱ πρόγονοί μας. Ἐκεῖνο πού θά λέγαμε δηλ. ἐμεῖς: «μή ξεχνᾶς παιδί μου Ἕλληνα, τούς προγόνους σου, τούς ἥρωες τούς δοξασμένους, τούς σπουδαίους». Ναί. Ἐδῶ βέβαια καί πολλές φορές σᾶς τό ἔχω πεῖ αὐτό, ἡ Ἑλλάς καί ὁ Ἰσραήλ, εἶναι δύο λαοί παράλληλοι καί δύο λαοί περιούσιοι τοῦ Θεοῦ, δηλ. περιουσία τοῦ Θεοῦ. Ἰσραήλ καί Ἑλλάς. Ἡ διαφορά τους; Πάρα πολύ μεγάλη. Οἱ Ἕλληνες θά εἶχαν νά προβάλλουν ἡρωϊσμόν. Οἱ Ἑβραῖοι, Ἰσραηλίται, ἁγιότητα, καί μεταξύ ἁγιότητος καί ἡρωϊσμού βεβαίως ὑπάρχει διαφορά, ἄλλο τώρα ὅτι ὁ ἡρωϊσμός ζητάει ἁγιότητα, καί ἡ ἁγιότητα θέλει τόν ἡρωϊσμόν. Δέν μπορεῖς νά σταθῆς σάν ἅγιος, ἄν δέν εἶσαι ἥρωας. Εἶναι, σᾶς εἶπα, δύο παράλληλοι λαοί. Βέβαια μέ κριτήρια διαφορετικά ὁ κάθε ἕνας λαός. Ἐδῶ λοιπόν ἰδιαιτέρως λέγει ὁ Τωβίτ στόν Τωβία, ὅτι νά ποιοί εἶναι οἱ πρόγονοί μας. Σπουδαῖοι, τρανοί. Πάντως ἡ δόξα τοῦ Ἰσραήλ δέν περιορίζεται στήν Ἱστορία, ἀλλά ἐπεκτείνεται καί εἰς τήν αἰωνιότητα. Ὅταν φερ’ εἰπεῖν ὁ Κύριος εἶπε εἰς τους 12 μαθητάς του ὅτι «ἐσεῖς θά καθήσετε ἐπί 12 θρόνων δόξης, γιά νά κρίνετε τίς 12 φυλές τοῦ Ἰσραήλ», αὐτό εἶναι κάτι πού πιά δέν ἀνήκει στήν Ἱστορία. Εἶναι κάτι πιά πού θά ἔχει τελειώσει ἡ Ἱστορία, θά εἶναι στό τέλος τῆς Ἱστορίας. Θά ’ναι στό μεταίχμιο τοῦ τέλους τῆς Ἱστορίας καί τῆς αἰωνίου ζωῆς. Βλέπετε λοιπόν ὅτι εἶναι μία ἐπέκτασις τῆς δόξης τοῦ Ἰσραήλ. Καί βέβαια ἐδῶ οἱ 12 φυλές, δέν εἶναι ἀκριβῶς οἱ 12 φυλές τοῦ Ἰσραήλ μόνον, δέν εἶναι μόνον, ξαναλέγω. Ἀπόδειξις ὅτι στό βιβλίον τῆς Ἀποκαλύψεως, ἀναφέρει τίς 12 φυλές ἀλλά δέν ἀναφέρει τούς παλαιούς 12 γενάρχες, τά παιδιά τοῦ Ἰακώβ, ἀλλά εἶναι κατά τέτοιο τρόπο ὀνοματισμένοι, πού δείχνει ὅτι δέν εἶναι παρά στό τέλος - τέλος, στό βάθος - βάθος, αὐτοί οἱ Ἀπόστολοι οἱ 12, γιατί πιά φεύγομε ἀπό τήν Παλαιά καί πᾶμε στήν Καινή Διαθήκη, πού θά κρίνουν ὄχι τις12 φυλές τοῦ Ἰσραήλ ἀλλά ὁλόκληρη τήν ὑφήλιο. Γιά σκεφθῆτε αὐτό τό πρᾶγμα! Νά λοιπόν, θά ἐπαναλάβω, ποῦ εἶναι ἡ δόξα τοῦ Ἰσραήλ. Καί τοῦτο διότι βέβαια ὑπάρχει μία δόξα πρόσκαιρη, ὑπάρχει καί μία δόξα αἰωνία, καί πρέπει πάντοτε νά ἐξετάζωμε τήν ἔννοια τῆς δόξης. Ὑπάρχει καί μία δόξα ντροπῆς. Αὐτή δά, ἐπικρατεῖ στήν ἐποχή μας σέ πολύ μεγάλον βαθμόν. Εἶναι ἐκεῖνο πού λέει στήν πρός Φιλιππισίους ὁ ἀπ. Παῦλος: «καὶ ἡ δόξα ἐν τῇ αἰσχύνῃ αὐτῶν» (Φιλιπ. 3, 19) καί ἡ δόξα τους εἶναι σέ πράγματα πού θά ἔπρεπε νά ντρέπονται. Σήμερα προβάλλονται καί μικροί καί μεγάλοι, πρό παντός οἱ νέοι μας, νά θέλουν νά δοξασθοῦν ἐπί πραγμάτων καί ἀνοήτων ἀκόμη, ἀλλά καί αἰσχρῶν. Νά σοῦ πῆ πόσες φιλενάδες εἶχε, νά σοῦ πῆ πώς μεθάει, νά σοῦ πῆ.. δέν ξέρω, πράγματα πολύ ἄσχημα καί περίεργα, αἰσχρά, ἀλλά καί ἀνόητα πράγματα. Ὁ Ἰσραήλ ἔχει τήν αἰωνία δόξα, γιατί σ’ αὐτόν ἐγκατεστάθη καί Ἐνηνθρώπησε ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία. Διότι τό κατά σάρκα τοῦ Θεοῦ Λόγου, τῆς Ἐνυποστάτου Σοφίας, εἶναι ἀπό τόν Ἰσραήλ. Αὐτό μή τό ξεχνοῦμε. Καί αὐτή ἡ ἀνθρωπίνη φύσις πού πῆρε ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία, θά μένη εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Δέν πρόκειται ποτέ ὁ Ἰησοῦς Χριστός νά ἀποβάλη τήν ἀνθρωπίνη Του φύση. Θά εἶναι ἐκείνη τήν ὁποία θά θεωροῦν οἱ πολίται τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ καί διά τοῦ προσώπου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, θά θεωροῦν τόν Πατέρα καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιον! Κι ἀπό ἐκεῖ θά ἀπορρέουν ὅλες θά λέγαμε, οἱ θεῖες ἐνέργειες, ἡ θεία μακαριότητα.
Ἀκόμα ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία μᾶς λέγει σ’ αὐτό τό χωρίον πού σᾶς διάβασα προηγουμένως, «καὶ ἐῥῤίζωσα ἐν λαῷ δεδοξασμένῳ», ρίζωσα, λέγει, σέ λαό πού εἶναι δοξασμένος. Προσέξτε αὐτό τό «ἐῥῤίζωσα». Θά πεῖ ριζώνω. Δέν θέλει πιό πολύ ἀνάλυση νά τό καταλάβωμε. Θά πῆ ρίχνω τίς ρίζες μου. Βέβαια κατά κυριολεξία αὐτό ἀναφέρεται εἰς τό φυτικό βασίλειο. Τό φυτικό βασίλειο βεβαίως ἔχει ρίζες, πού πρέπει νά τίς ρίξη στό ἔδαφος καί νά μεγαλώση, νά τραφῆ, κ.ο.κ. Ἀλλά κατ’ ἐπέκτασιν, μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι τό «ριζώνω», μεταφορικῶς εἶναι καί σέ ἄλλα πράγματα. «Ἐρρίζωσα σ’ ἕναν τόπο». Ὅπως ὁ λαός λέει: «τό τζάκι μου ἔπιασε στάχτη». Μάλιστα λέγανε παλιά γιά τούς τσιγγάνους - τώρα ἔχουν ἐγκατασταθεῖ οἱ τσιγγάνοι - «δέν πιάνει τό τζάκι τους στάχτη», γιατί ὅλο μετακινούνται. Ἔτσι, «ἔπιασε τό τζάκι μου στάχτη» θά πῆ ρίζωσα σ’ ἕνα τόπο. Ἐγώ ἔγινα δημότης, ἄς το ποῦμε, ὄχι τυπικῶς, οὐσιαστικῶς, ἔγινα δημότης Λαρίσης. Δηλ. ρίζωσα ἐδῶ πού ἦλθα, γιατί ἔχω πάρα - πάρα πολλά χρόνια πού εἶμαι ἐδῶ. Ἔτσι βλέπετε, τό ρῆμα «ριζώνω» ἔχει μία μεταφορική σημασία. Φεύγει δηλ. ἀπό τήν εἰκόνα τοῦ φυτοῦ. Ἐδῶ λοιπόν, τί σημαίνει ὅταν λέγει ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία ὅτι «ἐρρίζωσα εἰς αὐτόν τόν λαόν», τί σημαίνει; Σημαίνει πολλά. Σημαίνει κατ’ ἀρχάς ὅτι ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ ἐρρίζωσε μέσα εἰς τήν γενεαλογία τοῦ λαοῦ. Τό καί σπουδαιότερον. Τό καί σπουδαιότερον! Αὐτό, τό πῶς ρίζωσε, ἀναφέρεται ἀπό τόν Ματθαῖον καί τόν Λουκᾶ. Διαβάζομε στόν Ματθαῖον ἐπί παραδείγματι πού ἔχει τήν κατιούσα κλίμακα, ἐνῶ ὁ Λουκᾶς ἔχει τήν ἀνιούσα: «Ἁβραάμ ἐγέννησε τόν Ἰσαάκ, Ἰσαάκ ἐγέννησε τόν Ἰακώβ καί τούς 12 πατριάρχας καί μετά φθάνομε στό Δαυΐδ, μετά ἀπό κεῖ προχωροῦμε, Ἰεσσαί - Δαυΐδ προχωροῦμε.. προχωροῦμε.. καί λέμε ἀπό 'κεῖ μετά ἡ Θεοτόκος ἡ ὁποία κατάγεται ἀπό τήν γενεά τοῦ Δαυΐδ, ἐγέννησε τόν Ἰησοῦ, τόν λεγόμενον Χριστόν. Σημειώσατε ὅτι καί ὁ Ἰωσήφ, νομικός πατέρας τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, - νομικός - ὄχι πραγματικός, ὀντολογικός, δέν ἦτο ἐκ τοῦ σπέρματος ἀφοῦ ἐκ παρθένου ἦτο ἡ γέννησις, ἀλλά ὁ Ἰωσήφ ἐφέρετο ὡς πατέρας, μ’ ἕνα νομικό σχῆμα. Διότι ἀλλιώτικα ἡ Θεοτόκος, κι ἄλλοτε σᾶς τό ἔχω πεῖ, θά ἐλιθοβολεῖτο, ἐάν ἔλεγε ὅτι εἶναι παιδί της καί θά τῆς ἔλεγαν ποῦ εἶναι ὁ ἄνδρας σου; Συνεπῶς εἶσαι κλεψίγαμος. Τήν λέξιν αὐτήν, «κλεψίγαμος», τήν ἐνθυμεῖσθε, εἶναι ἀπό τούς Χαιρετισμούς πού λέμε ἐκεῖ. Δέν ἦτο κλεψίγαμος. Τήν θεώρησε γιά μία στιγμή, κι αὐτός ὁ Ἰωσήφ. Ἀλλά ἄγγελος πληροφορεῖ ὅτι τά πράγματα δέν εἶναι ἔτσι. Ἐάν λοιπόν ὁ ἴδιος ὁ Ἰωσήφ δέν θά πίστευε, πόσο μᾶλλον ὁ λαός, οἱ Ἰσραηλίται; Καί ἔτσι, γιά νά ὑπάρχει ἕνα νομικόν κάλυμμα, φέρεται ὡς ἀνήρ τῆς Θεοτόκου. Ἐνῶ δέν εἶναι ἄνδρας της, εἶναι, σᾶς εἶπα, νομικό κάλυμμα. Ἀλλά καί ὁ Ἰωσήφ ἀκόμη ἦτο ἀπό τήν γενεά τοῦ Δαυΐδ, καί ἡ Θεοτόκος ἀπό τήν γενεά τοῦ Δαυΐδ. Ἔτσι, ὅταν τίθεται τό γενεαλογικό δέντρον, θέλει νά δείξη ὅτι καθορίστηκε εἰς αὐτόν τόν λαόν ἡ ρίζα τῆς Ἐνυποστάτου Σοφίας, ὅταν θά Ἐνηνθρώπιζε. Σᾶς κάνει ἐντύπωση! Αὐτός ὁ κατάλογος πού ἀκοῦμε τήν Κυριακή τήν πρό τῶν Χριστουγέννων, καί πού εἶναι ἕνας κατάλογος, θά λέγαμε, λίγο ἀνιαρός, ἔχει ἐξαιρετικόν πλοῦτον σοφίας, κινήσεως, δράσεως. Ἀλλά καί κυριώτατα, διότι ὁ Ἁβραάμ εἶναι ὁ γενάρχης αὐτοῦ τοῦ καινούριου λαοῦ, ἐπειδή εἶναι ὁ Πατήρ τῆς πίστεως καί ὁ Ἰησοῦς, δηλ. ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία πού θά Ἐνηνθρώπιζε, θά ἦτο ὁ φορέας τῆς διαθήκης τῆς πίστεως. Ὄχι τοῦ νόμου, τῆς πίστεως. Κι ἔτσι βλέπετε νά ὑπάρχει αὐτή ἡ γενεαλογία. Δέν ὑπάρχει πουθενά ὁ Μωϋσῆς. Ὁ Μωϋσῆς εἶναι ἀπό τήν φυλή τοῦ Λευΐ, δέν ἔχει καμμιά σχέση σ’ αὐτό τό θέμα. Γιατί δεν ἔχει σχέση; Γιατί ἁπλούστατα ὁ Μωϋσῆς θά ἦταν φορέας τῆς διαθήκης τοῦ νόμου, ὁ ὁποῖος θά ἦτο ἀτελής καί κανείς δέν θά μποροῦσε νά δικαιωθεῖ ἀπό τήν διαθήκη τοῦ νόμου. Ἔτσι λοιπόν βλέπομε ἐδῶ, αὐτή ἡ γενεαλογία, «Ἁβραάμ ἐγέννησε τόν Ἰσαάκ…» δέν πάει πιό πίσω. Πιό πίσω πάει ὁ Λουκᾶς, κατά τήν ἀνοδικήν, θά λέγαμε περιγραφή, δηλ. τήν κλιμάκωση πρός τά πάνω. Καί λέγει μάλιστα ἐδῶ «Ἁβραάμ» καί πηγαίνει πίσω φθάνει στόν Σήθ, πού θά πῆ «ἀντικατάστασις» στό γιό τοῦ Ἀδάμ (εἰς ἀντικατάστασιν τοῦ Ἄβελ, ὄχι τοῦ Κάϊν). Δέν εἶναι ἀπό τήν γενεά τοῦ Κάϊν. Ὑπάρχει πολύς λόγος. Καί λέει ἐκεῖ: «τοῦ Σήθ, τοῦ Ἀδάμ, τοῦ Θεοῦ». (Λουκ. 3, 38) Ἔτσι οἱ δύο αὐτές περιγραφές, μᾶς δείχνουν σαφῶς τήν ἀφετηρία. Ὅτι ἀπό τό Θεό ἔγινε ὁ ἄνθρωπος καί ὅτι μέσα στό ἀνθρώπινο γένος ρίζωσε μέ τήν Ἐνανθρώπησή της ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία. Εἰδικότερα, κατάγεται ἀπό τήν ρίζα τοῦ Ἰεσσαί. Δέν εἶναι τυχαῖο τό ὅτι χρησιμοποιεῖται ἐδῶ ἀπό τόν προφήτη Ἠσαΐα μάλιστα, ἡ λέξις «ρίζα». Κι ἐμεῖς στή γλῶσσα μας τό λέμε αὐτό, "ποιές εἶναι οἱ ρίζες σου;" Ἐδῶ λένε καί κάτι ἄλλο. Ἀπό ποιό νταμάρι κατάγεσαι; Τό λένε ἐδῶ στή Θεσσαλία, ἤ ποιά εἶναι ἡ ρίζα σου, οἱ ρίζες σου; Τό λέμε. Πολύ συχνά. Καί τό λέγαμε πάντοτε. Ἔτσι θά σημειώση ἐδῶ ὁ Ἠσαΐας ὅτι ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία, παίρνοντας τήν ἀνθρωπίνη φύση, θά κατήγετο ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί. Ἀκοῦστε τί γράφει: «Καὶ ἐξελεύσεται ῥάβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαί, - Ἰεσσαί εἶναι ὁ πατέρας τοῦ Δαυΐδ - καὶ ἄνθος ἐκ τῆς ῥίζης ἀναβήσεται. καὶ ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτὸν», αὐτό πού θά βλαστήση ἀπό τή ρίζα τοῦ Ἰεσσαί, καί εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, θά ἀναπαυθῆ, λέει, ἐπάνω σ’ αὐτόν. Ποῦ; στήν ἀνθρωπίνη του φύση. Ἐδῶ γίνεται λόγος περί τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. «ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτόν, λέει, πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, - στήν ἀνθρωπίνη φύση πάντοτε - πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς καὶ ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως καὶ εὐσεβείας·». ( Ἡσ. 11, 1-2) Εἶναι στό 11ον κεφάλαιον τοῦ προφήτου Ησαΐου. Αὐτό καί μόνο δείχνει αὐτή τήν ἀληθινή Ἐνανθρώπηση τῆς Ἐνυποστάτου Σοφίας. Ὅτι πραγματικά πῆρε ἀνθρώπινη φύση. Πραγματικά! Γιατί θά πλήξη ἀργότερα - τόν 1ο αἰῶνα μ.Χ. - θά πλήξη τούς αἱρετικούς ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι ἔλεγαν ὅτι τήν ἀνθρωπίνη φύση ὁ Θεός Λόγος τήν πῆρε ἔτσι.. θεωρητικά, «κατά δόκησιν», ἔτσι τό ’λεγαν. Οἱ λεγόμενοι «Δοκῆται». Ὅτι δέν ἦταν πραγματικός ἄνθρωπος ἀλλά ἐφαίνετο σάν ἄνθρωπος. Ἐνῶ δέν ἦταν ἔτσι. Ἐδῶ εἶναι ἡ ἀπάντηση, καί μόνον ἐδῶ; Εἴδατε ὅμως, καί στήν Π. Δ. δίνονται ἀπαντήσεις γιά θέματα αἱρέσεων, πού ἀνεφύησαν εἰς τόν χῶρον τῆς Κ. Δ. Ρίζωσε πραγματικά στό ἀνθρώπινο γένος, στόν Ἰσραήλ. Δηλ. ὁ Χριστός μπῆκε στήν ἀνθρωπίνη ρίζα, γιά νά τήν ἐξαγιάση, νά τήν ἀφθαρτίση καί γιά νά τήν ἀθανατίση. Ἔγινε σάρξ ἐκ τῆς σαρκός μας καί ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων μας. Κάνοντας μία παρένθεση μοῦ ἔλεγε μία κυρία προχθές. «Σᾶς εὐχαριστοῦμε πολύ γιά τά θέματα πού μᾶς κάνετε - τά κατά Τρίτην θέματα - γιατί ἔτσι αἰσθανόμαστε βαθύτερα ποιός εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός», δηλ. τήν ταυτότητά του. Ἀλλιώτικα, - μοῦ ἔλεγε μία κυρία σᾶς εἶπα - προσεύχομαι, τώρα πού ἀκούω αὐτά. Βεβαίως, εἶναι ἐκεῖνο πού ὁ ἀπ. Παῦλος, ὄχι μία φορά, ὄχι δύο, ὄχι τρεῖς, ἀλλά κατ’ ἐπανάληψιν ἀναφέρει στίς Ἐπιστολές του τή λέξη «ἐπίγνωσις», τό οὐσιαστικόν «ἐπίγνωσις» ἤ καί τό ρῆμα «ἐπιγνῶναι» - ἡ πρόθεσις «ἐπί» δείχνει τό βάθος μιάς γνώσεως - καί ἡ διατύπωσις εἶναι συνήθως «εἰς ἐπίγνωσιν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ…» πού σημαίνει, τό νά γνωρίσης βαθειά ποιός εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ. Διότι αὐτή ἡ βαθεία γνῶσις, θά σέ βοηθήση πάρα πολύ στή ζωή σου, θά συντελέση τά μέγιστα στή σωτηρία σου. Εἶναι πολύ σπουδαῖο. Λοιπόν κλείνω τήν παρένθεσή μου αὐτή, γιά νά σᾶς πῶ ὅτι δέν εἶναι θέματα ἁπλῶς θεωρητικά. Εἶναι πάρα πολύ σπουδαία θέματα. Μπαίνουν μέσα στή ζωή μας. Προχωρῶ γιά νά σᾶς πῶς ἀκριβῶς μπῆκε μέσα στόν λαό τοῦ Θεοῦ - εἰς τούς Ἰσραηλίτας- ἡ Σοφία ἡ Ἐνυπόστατος, ἄν θέλετε γενικώτερα, εἰς τό ἀνθρώπινον γένος. Διότι ἁπλῶς ἔγινε μία κίνησις ἀποκλειστικότητος, γιά νά γίνη μετά μία κίνησις ἐξαφανίσεως τῆς ἀποκλειστικότητος. Εξηγῶ. Ὁ Θεός, ἀπ’ ὅλους τους ἀνθρώπους πού ὑπῆρχαν τότε στή γῆ ἐπάνω, ἔκανε μίαν ἐκλογή ἑνός ἀνθρώπου. Ἐκ τοῦ ἀνθρώπου αὐτοῦ παρήχθη ἕνα λαός. Ὁ Ἁβραάμ καί οἱ ἀπόγονοί του. Αὐτό εἶναι μία σύγκλισις τῶν ἀνθρώπων. Ἕνα μάζεμα. Τόσο μάζεμα, πού νά συγκεντρωθεῖ σ’ ἕνα πρόσωπο, εἰς τόν Ἁβραάμ. Τώρα, φοῦ ἔκλεισε αὐτό, ἐξυπηρέτησε ὅ,τι ἐξυπηρέτησε, ἔγινε ἕνας λαός, τό πλαίσιον τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τώρα ἦρθε ὁ Μεσσίας, καί τώρα γίνεται ἡ ἀντίστροφος κίνησις. Εἶναι ἡ ἑξῆς. Ἡ σύγκλισις ἦταν γιά νά ’ρθη τό πρόσωπο τῆς Παναγίας καί τοῦ Χριστοῦ. Τώρα ὁ Χριστός παίρνει τούς 12 μαθητάς Σου. Εἶναι ὅλοι Ἰσραηλίται. Δέν εἶναι ἀπό τούς Ἐθνικούς οἱ μαθηταί του, καί τώρα τούς λέγει - οἱ 12 μαθηταί μπροστά του - : «πορευθέντες εἰς τὸν κόσμον ἅπαντα, σ’όλα τα Ἔθνη, κηρύξατε τό εὐαγγέλιον πάσῃ τῇ κτίσει». (Μάρκ. 16, 15) Τώρα γίνεται ἡ ἀντίστροφος κίνησις. Πρῶτα σύγκλισις, τώρα μία ἀπόκλισις. Καί στρεφόμεθα πρός ὅλα τά Ἔθνη. Αὐτό δείχνει πολύ τή σοφία τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός δέν βιάζεται. Βλέπετε πόσους αἰῶνες χρειάστηκαν, γιά νά γίνουν ὅλα αὐτά. Καί ἔτσι ἔχομε τό κήρυγμα σ’ ὅλη τή γῆ. Δέν σφαλλόμεθα βεβαίως, ὅταν ποῦμε - καθόλου μάλιστα, ἀκριβολογοῦμε μᾶλλον - ὅταν ποῦμε, δέν μπῆκε στή ρίζα τοῦ Ἰσραήλ, μπῆκε στή ρίζα τῆς ἀνθρωπότητος. Ἀλλά μιλώντας εἰδικώτερα, λέμε στή ρίζα τοῦ Ἰσραήλ. Ὡστόσο, γιά νά δοῦμε αὐτή τή ρίζα τοῦ Ἰσραήλ, ἐκ τοῦ ὁποίου θά κινηθῆ ἡ σωτηρία πρός ὅλα τά Ἔθνη, πρός ὅλους τους ἀνθρώπους, γράφει τά ἑξῆς ὁ ἀπ. Παῦλος. Εἶναι στήν πρός Ἑβραίους Ἐπιστολή του: «οὐ γάρ δήπου ἀγγέλων ἐπιλαμβάνεται, ἀλλὰ σπέρματος Ἁβραάμ ἐπιλαμβάνεται». Βέβαια δέν μένει ἁπλῶς εἰς τό θέμα «ἄνθρωπος», πηγαίνει καί εἰς τό θέμα «ἄγγελος». Δηλ. νά πάρη ἀγγελική οὐσία. Βέβαια δέν λέγει «σπέρμα ἀγγέλων», γιατί οἱ ἄγγελοι δέν ἔχουν σπέρμα, δέν ἔχουνε σωματική φύση, ἔχουν ὅμως μίαν φύσιν. Εἶναι πνευματικοί. Περιττό νά σᾶς πῶ, τό γνωρίζετε, ὅτι ἡ φύσις τῶν ἀγγέλων ὡς πνευματική, φαίνεται χονδροειδέστατα ὑλική, σέ σχέση μέ τήν θεία φύση, δηλ. τήν ἄκτιστον φύση τοῦ Θεοῦ. Βέβαια πνεῦμα λέγεται ὁ Θεός, πνεῦμα λέγονται καί οἱ ἄγγελοι, ἡ διαφορά ὅμως εἶναι τρομακτική. Ὅση εἶναι μεταξύ πνεύματος καί ὕλης ἡ διαφορά. Αὐτά μας τά λέγει καί ὁ ἅγιος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης. Λοιπόν δέν παίρνει οὐσία ἀπό τούς ἀγγέλους, γιά νά κατέβη δηλ. στό ἐπίπεδον τῆς οὐσίας τῶν ἁγίων ἀγγέλων ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία, ἀλλά παίρνει ἀνθρώπινη φύση. Εἶναι χαρακτηριστικό. Καί μάλιστα λέγει «ἐπιλαμβάνεται (ἐπιλαμβάνομαι~παίρνω) σπέρματος Ἁβραάμ», δηλ. ἀνθρώπου. Τό σπέρμα εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο καί σημαντικό. Θά λέγαμε ὅτι ἡ ρίζα τῆς ἀνθρωπότητος εἶναι στό σπέρμα. Γιατί ὄχι καί σέ ὅλα τά ζῶα καί σέ ὅλα τά φυτά. Ὅταν ἔχω ἕνα σποράκι, ἐκεῖ δέν εἶναι ἡ ρίζα τοῦ παλαιοῦ φυτοῦ; καί ὅλων τῶν παλαιῶν φυτῶν ἀπό δημιουργίας; Ἔτσι καί στά ζῶα. Συνεπῶς ἔχω καινούριο ὀργανισμό, ἀπό ποῦ; ἀπό τό γονιμοποιημένο σπέρμα. Εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο. Ἐπιτρέψατε, πιστεύω τό καταλαβαίνομε πάρα πολύ καλά. Ἐκεῖ εἶναι ἡ ρίζα. Καί ἐν προκειμένω γιά τούς ἀνθρώπους, ἐκεῖ εἶναι ἡ ρίζα τῆς ἀνθρωπότητος. Εἰς τό ἀνθρώπινον σπέρμα. Ἔτσι, ἐπιλαμβάνεται, λέει, σπέρματος Ἁβραάμ. Μποροῦσε νά πεῖ «σπέρματος ἀνθρώπου». Ἀλλά ἐπειδή ἐξειδικεύει τήν περίπτωσην, διότι ἔπρεπε - τό ’λεγα προηγουμένως, τό σχῆμα τῆς συγκλίσεως - νά βρεθῆ στόν λαόν αὐτόν, νά κατοικήση στόν λαόν αὐτόν, - θυμόσαστε τά προηγούμενε χωρία, ποῦ, λέει, νά κατοικήσω; σέ ποιόν λαό; - συνεπῶς θά πάρη ἀπό τό σπέρμα τοῦ Ἁβραάμ. «ὅθεν - συνεχίζει ὁ Παῦλος - ὤφειλε κατὰ πάντα τοῖς ἀδελφοῖς ὁμοιωθῆναι, νά ὁμοιωθῆ κατά πάντα, δηλ. νά γίνη ἀληθής ἄνθρωπος, ἀληθέστατος, ἑκατό τοῖς ἑκατό ἄνθρωπος - νά κι ἐδῶ ἕνα χωρίο πού πλήττει τόν Δοκητισμόν πού σᾶς ἔλεγα προηγουμένως - ἵνα ἐλεήμων γένηται, γιά νά γίνη ἐλεήμων, καὶ πιστός ἀρχιερεὺς τὰ πρὸς τὸν Θεόν, εἰς τὸ ἱλάσκεσθαι τὰς ἁμαρτίας τοῦ λαοῦ. ἐν ᾧ γάρ πέπονθεν αὐτὸς πειρασθείς, δύναται τοῖς πειραζομένοις βοηθῆσαι» ( Ἑβρ. 2, 16-18) Εἶναι ἐκεῖνο πού λένε οἱ Πατέρες, ὅτι ἐπῆρε ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπίνη φύση, διά νά θεραπεύση ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπίνη φύση. Γιατί ἐάν κάτι δέν ἔπαιρνε, τό μή προσλαμβανόμενον, θά ἔμενε καί ἀθεράπευτον. Συνεπῶς προσλαμβάνει ὁλόκληρη τή φύση προσλαμβάνει τόν ἄνθρωπο, ὡς ψυχή καί ὡς σῶμα! Γιατι, ναί, ναί, μήν σᾶς κάνει ἐντύπωση, παρ’ ὅτι δέν θ’ ἀσχοληθῶ τώρα, τό ἔχομε ἄλλοτε πεῖ, καί μάλιστα στήν ὥρα τῶν «ἀποριῶν» μας ἐκεῖ στό σπέρμα ὑπάρχει καί ἡ ψυχή τοῦ μελλοντικοῦ ἀνθρώπου. Ναί, μήν σᾶς κάνει καθόλου ἐντύπωση. Βέβαια εἶναι μυστήριο. Ποῦ; Πῶς; Πῶς; Δέν βάζει βέβαια ὁ Θεός σ’ ἕναν ἄνθρωπο πού γεννιέται, τήν ὥρα πού συλλαμβάνεται ἤ τήν ὥρα πού γεννιέται, νά τοῦ βάλη μία ψυχή. Ὄχι, ὄχι, ὄχι. Γι’ αὐτό καί τό γεννώμενον ἔχει ὁμοιότητες μέ τόν γενάρχη. Μᾶς κάνει ἐντύπωση ἐκεῖ στό βιβλίο τῆς Γενέσεως, εἶναι στό 4ο κεφάλαιο, ἄν θυμάμαι καλά, στήν ἀρχή, ὅταν ὁ Ἀδάμ, λέει, ἐγέννησε τόν Κάϊν, τότε εἶδε ἄνθρωπον κατά τήν ἰδέαν αὐτοῦ, δηλ. νά τοῦ μοιάζει. Ναί εἶναι πάρα πολύ σημαντικό αὐτό, καί μεταφέρονται - ποιός δέν τό ξέρει αὐτό - ὄχι μόνο σωματικά γνωρίσματα ἀλλά μεταφέρονται καί ψυχικά γνωρίσματα. Ναί. Εἶσαι καλό παιδί σάν τόν πατέρα σου ἤ σάν τόν παππού σου. Εἶσαι κακό παιδί σάν τόν πατέρα σου ἤ σάν τόν παππού σου, κ.ο.κ. Βλέπετε ὅτι ἔχομε μία μεταβίβαση τῶν χαρακτηριστικῶν, καί τοῦ σώματος καί τῆς ψυχῆς. Γι’ αὐτό ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία πῆρε ὁλόκληρο τόν ἄνθρωπο. Μήν τό ξεχνᾶτε. Πῆρε καί τήν ἀνθρωπίνη ψυχή ἐπῆρε καί τό ἀνθρώπινο σῶμα. Ὅταν φερ’ εἰπεῖν λέγει ὁ Χριστός «τετάρακται ἡ ψυχή μου» ἡ ἀνθρωπίνη του φύσις, δηλ. ἡ ψυχή του ταράσσεται. Ἐδάκρυσεν ὁ Ἰησοῦς, γιά τό θέμα τοῦ θανάτου τοῦ Λαζάρου - ἀπ’ τά κλάματα ἐννοεῖται τῶν ἀδελφῶν - καί «…ἐνεβριμήσατο τῷ πνεύματι…» ( Ἰωάν. 11, 33) θά πῆ μάλωσε τόν Ἑαυτόν του, δηλ. τήν ψυχή του. Ἐμάλωσε τήν ψυχή του. Γιατί κλαῖς; ἀφοῦ νά, σέ λίγα λεπτά θ’ ἀναστηθῆ ὁ Λάζαρος; Πάντοτε στό ἐπίπεδο, στή διάσταση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως. Ἑκατό τοῖς ἑκατό ἄνθρωπος ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία, μέ σῶμα καί ψυχή. Ἐξ ἄλλου «ἄνθρωπος» αὐτό θά πῆ. Σῶμα καί ψυχή. Ἔτσι, λοιπόν, τό σπέρμα κυριολεκτικῶς ἀποτελεῖ τή ρίζα, κυριολεκτικῶς. Τό καταλαβαίνομε ὅλοι. Ἔτσι πράγματι ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία ἐρρίζωσε στό ἀνθρώπινον γένος. Καί ἡ ρίζα εἶναι κοινή. Εἶναι ἡ ρίζα τοῦ Ἀδάμ. Γιά λόγους, σᾶς εἶπα, τεχνικούς, ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά τό πῶ ἔτσι, παίρνει, ἐπιλαμβάνεται σπέρματος Ἁβραάμ. Γιά νά βρεθῆ μέσα στόν λαό τοῦ Ἁβραάμ. Ἀλλά στήν πραγματικότητα ἡ ρίζα εἶναι κοινή. Εἶναι τό σπέρμα τοῦ Ἀδάμ. Διότι θά ἐθεράπευε ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα ἡ Ἐνανθρώπησις τοῦ Θεοῦ Λόγου. Ὅλοι οἱ λαοί εἶναι κοινῆς ρίζης. Ὅλοι οἱ λαοί. Ὁποιοσδήποτε κι ἄν εἶναι αὐτός, Κινέζος, Ιαπωνέζος εἶναι, Σκύθης θά λέγαμε, ἄν μιλούσαμε τήν παλιά φρασεολογία, Ἀφρικανός, Αὐστραλός - ἐννοεῖται ντόπιος ἰθαγενής - ὅτι νά ’ναι, ὅλοι εἴμεθα ἀπό κοινή ρίζα. Λέει ὁ ἀπ. Παῦλος, κι αὐτό ἤτανε μία ἀλήθεια κυριολεκτικῶς ἐξ ἀποκαλύψεως, ὅταν σήμερα, 20 αἰῶνες μετά, μποροῦμε νά λέμε ὅτι κάποιοι ἄνθρωποι εἶναι ἀπό ξεχωριστή κατασκευή.. ἄν εἶναι δυνατόν! Μωρία, σκέτη μωρία εἶναι! Ὅτι οἱ Ἀφρικανοί εἶναι ἄλλης κατασκευῆς. Τί ἀνόητα πράγματα! Καί μόνο γιατί ἀπό Ἀφρικανόν μπορεῖς νά παντρευτεῖς, νά κάνης παιδί, δείχνει ὅτι εἶναι ἄλλος ἄνθρωπος; εἶναι ἄλλο πρᾶγμα; Ἄν εἶναι δυνατόν ποτέ! Θά πῆ λοιπόν, ἐξ ἀποκαλύψεως ὄντως, ὁ ἀπ. Παῦλος στούς Ἀθηναίους : «ἐποίησέ τε ἐξ ἑνός αἵματος πᾶν ἔθνος ἀνθρώπων κατοικεῖν ἐπὶ πᾶν τὸ πρόσωπον τῆς γῆς». (Πραξ. 17, 26) Ἔτσι, ὁ Χριστός, ἀγαπητοί μου, ἔλαβε τό ἀνθρώπινον αἷμα, ἄν θέλετε κατ’ ἄλλην ἔκφρασιν, ἔλαβε τήν μορφή τῆς ρίζης τοῦ σπέρματος, καί μᾶς ἔδωσε τό δικό του αἷμα, γιά νά μᾶς ἁγιάση. Ἄν θέλετε καί τή δική του ρίζα. Ποιά εἶναι ἡ ρίζα τοῦ Χριστοῦ; ἀνθρώπινη ρίζα! Ὁ Χριστός ἔπαθε καί πέθανε καί ἀνεστήθη, ὥστε, τώρα τό ἔχομε δυνάμει, θά τό ἔχομε ἐνεργεία κατά τήν κοινήν ἀνάστασιν. Θά πάρωμε αὐτό τό λῆμμα τῆς ἀνθρωπίνης του φύσεως (ρίζα!) τῆς ἀφθαρσίας καί τῆς ἀθανασίας. Ἔτσι ἔχομε καί τό αἷμα καί τό σπέρμα. Καί τά δύο συνιστοῦν τήν ρίζα. Ἀκόμη θά λέγαμε, ρίζωσε σημαίνει ὅτι εἰσῆλθε στήν ἀνθρώπινη Ἱστορία, μέ ὅλα τά συμβεβηκότα τῆς ἀνθρωπίνης Ἱστορίας, κλπ., κλπ.
Καί προχωροῦμε στόν ἑπόμενο στίχο. Ξέρετε, πράγματι, αἰσθάνεται κανείς πολύ κοντά του τήν Ἐνυπόστατο Σοφία, ὅταν παίρνει τήν ἀνθρωπίνη μας φύση. Εἶσαι, Κύριέ μου, τόσο κοντά; Θυμάμαι, ἐπιτρέψατέ μου, ἐλπίζω δέν εἶναι κουτό αὐτό πού θά σᾶς πῶ, ἤμουν στρατιώτης ὅταν ἡ μητέρα μου πέθανε. Βέβαια τήν ἀγαποῦσα. Βέβαια ἔκλαιγα. Δέν μ’ ἔβλεπαν οἱ ἄλλοι βέβαια νά κλαίω, ἔκλαιγα ὡστόσο. Καί ἔλεγα τό ἑξῆς: «Ἄχ! νά τήν ἔβλεπα»! Ἐκεῖνο πού πάρα πολλές φορές τό λένε οἱ ἄνθρωποι. Ἀλλά νά! ἡ σάρκα μου δέν εἶναι ἡ σάρκα της; Ἡ σάρκα μου δέν εἶναι ἡ σάρκα της; Τήν βλέπω, νά, ἔχω τήν σάρκα της. Αὐτό μεταφέρατέ τό τώρα, τό νά πῆτε: «εἴμεθα σάρκα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ». «ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα, ἐν ἐμοί μένει κἀγώ ἐν αὐτῷ» ( Ἰωάν. 6, 56) καί τί ἔχομε; Σέ μένα κι ἐγώ σέ Ἐκεῖνον, δηλ. μία - ὅπως λέγεται στή δογματική - «ἀλληλοπεριχώρησις». Κάτι πού εἶναι τόσο δικό μας καί γιά νά μήν φανῆ πολύ κουτό αὐτό πού εἶπα, λέει ὁ ἅγιος Συμεών ὁ νέος Θεολόγος, στά ποιήματά του τό λέγει αὐτό - δέ θυμάμαι σέ ποιό ποίημά του τό λέει - ὅτι ἀφοῦ κοινώνησε, κοιτάζει τά μέλη του, τά μέλη του! Ὅλα του τά μέλη, καί αἰσθάνεται μία ντροπή, ἤ καλύτερα, τά θεωρεῖ «αἰδέσιμα» - σεβαστά- τά μέλη του. Κοίταξε, λέει ὅλα αὐτά εἶναι.. εἶναι σάρκα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ! Μέ προσέλαβε ὁ Χριστός. Δέν τόν προσέλαβα! Μέ προσέλαβε ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Εἶναι καταπληκτικό. Γι’ αὐτό σας εἶπα, αὐτά τά πράγματα ὅταν κάποτε μποροῦμε νά τά συνειδητοποιήσωμε, μᾶς τοποθετοῦν διαφορετικά.
Καί προχωροῦμε εἰς τόν ἑπόμενον στίχον, τόν 13ον: «ὡς κέδρος ἀνυψώθην ἐν τῷ Λιβάνῳ καὶ ὡς κυπάρισσος ἐν ὄρεσιν Ἀερμών·». Δηλ. ὑψώθηκα - πάντοτε σέ πρῶτο πρόσωπο ἑνικό, πάντα μιλάει ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία - ἀνάμεσα στό λαό μου, σάν κέδρος τοῦ Λιβάνου καί σάν κυπαρίσσι στά ὅρη Ἀερμών. Ἐδῶ ἀκολουθοῦν πέντε χωρία. Τό πρῶτο εἶναι αὐτό πού σᾶς διάβασα, πού περιγράφεται, ἡ μεγαλοπρέπεια τῆς Ἐνυποστάτου Σοφίας, ἀφοῦ ἐξέλεξε γιά κατοικία της τή χώρα τοῦ Ἰσραήλ. Καί ἡ περιγραφή αὐτή γίνεται μέ εἰκόνες τοῦ φυτικοῦ βασιλείου τῆς χώρας τοῦ Ἰσραήλ. Παίρνει δηλ. τό φυτικό βασίλειο. Αὐτό κι ἐμεῖς τό χρησιμοποιοῦμε στή γλῶσσα μας, ὅταν λέμε φερ’ εἰπεῖν τό τραγούδι τῆς πορτοκαλιᾶς, τῆς νεραντζιᾶς, τῆς τριανταφυλλιᾶς. Δίνομε ὀνόματα, γυναικεῖα κυρίως, ὅταν λέμε «Νεραντζούλα», ὅταν λέμε «Τριανταφυλλιά», παίρνομε ἀπό τά φυτά, ἀπό τό φυτικό βασίλειο, γιά νά δείξωμε τή χάρη κάποιων γνωρισμάτων τοῦ φυτικοῦ βασιλείου. Ἔτσι παίρνει ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία, εἰκόνες τοῦ φυτικοῦ βασιλείου, γιά νά παρουσιάσει τόν Ἑαυτό της μέσα εἰς τό λαό της. Θά δῆτε, εἶναι πολύ ὡραία αὐτή ἡ περιγραφή καί βλέπομε ὅτι ἀρχίζει μέ τήν κέδρο τοῦ Λιβάνου. Εἶναι ἡ κέδρος, ὁ βασιλιάς τῶν δέντρων, ἐκεῖ στήν περιοχή. Ὁ Λίβανος εἶναι ἕνα ψηλό βουνό βορείως τῆς Παλαιστίνης, καί ἐπειδή γίνεται καί λόγος περί Ἀερμών, κι αὐτό εἶναι βουνό, πού οἱ πλαγιές του κατεβαίνουν στή Μεσόγειο θάλασσα. Κι αὐτό εἶναι βουνό τῆς Παλαιστίνης, καί μάλιστα πολλές φορές γίνεται χρήση τοῦ ὅρους Ἀερμών. «Ὅταν κατεβαίνει, λέει, δροσούλα τό καλοκαίρι, ἀπό κεῖ ἀπό τό ὅρος Ἀερμών». Ὅπως θά λέγαμε ἐμεῖς, «ἔρχεται ἡ δροσούλα ἀπό τόν Ὄλυμπο καί ξεχύνεται εἰς τήν πεδιάδα τῆς Θεσσαλίας». Νά, κάπως ἔτσι. Λέγει ἡ Σοφία, ὅτι ὑψώθηκε τό ὄνομά της στή χώρα τοῦ Ἰσραήλ, ὡς ἡ κέδρος τοῦ Λιβάνου καί ὡς κυπάρισσος ἐν ὄρεσιν Ἀερμών. Πράγματι, ὅταν ὁ Δαυΐδ συνέλεξε χρήματα καί ὑλικά, ἀκόμη κι ἀπό τό προσωπικό του ταμεῖο, προκειμένου ν’ ἀνοικοδομηθῆ ὁ ναός τοῦ Θεοῦ - ὁ ὁμώνυμος ναός τοῦ Σολομῶντος - ἔκαμε προσευχή ἐνώπιον ὅλου τοῦ λαοῦ καί εἶπε τά ἑξῆς, γιά νά δείξη πόσο δοξασμένος εἶναι ὁ Κύριος, θά λέγαμε ὅπως ἡ κέδρος τοῦ Λιβάνου, ὅπως ἡ κυπάρισσος τοῦ Ἀερμών. Ἔτσι δοξασμένος, ὑψηλός, εἶναι ὁ Κύριος τοῦ Ἰσραήλ. Στήν προσευχή του δέ αὐτή εἶπε τά ἑξῆς, μπροστά στόν λαό. Ἐκκλησίασε τό λαό, δηλ. μάζεψε τό λαό καί εἶπε: «εὐλογητός εἶ Κύριε, ὁ Θεός Ἰσραήλ - καί ξέρετε ἀποτείνεται εἰς τήν Ἐνυπόστατον Σοφίαν - ὁ Πατήρ ἡμῶν ἀπὸ τοῦ αἰῶνος καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος». Μήν σᾶς κάνει ἐντύπωση πού λέει «ὁ Πατήρ ἡμῶν», γιατί ὁ Ἰησοῦς Χριστός λέγεται «ὁ Πατήρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος». Πατήρ, εἴδατε; εἶναι στόν προφήτη Ἠσαΐα, Πατήρ τοῦ μέλλοντος αἰῶνος: «σοί, Κύριε, ἡ μεγαλωσύνη, - εἴδατε; ἡ κέδρος, ἡ κυπάρισσος - καὶ ἡ δύναμις καὶ τό καύχημα καὶ ἡ νίκη καὶ ἡ ἰσχύς, ὅτι σὺ πάντων τῶν ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ ἐπί τῆς γῆς δεσπόζεις, ἀπὸ προσώπου σου ταράσσεται πᾶς βασιλεὺς καὶ ἔθνος. Παρὰ σοῦ ὁ πλοῦτος καὶ ἡ δόξα, σὺ πάντων ἄρχεις, Κύριε, ὁ ἄρχων πάσης ἀρχῆς, καὶ ἐν χειρί σου ἰσχὺς καὶ δυναστεία καὶ ἐν χειρί σου, παντοκράτωρ, μεγαλύναι καὶ κατισχύσαι τὰ πάντα». (Παραλειπ. Α΄ 29, 11-12) Εἴδατε ἐδῶ ἀπόδοσις μεγαλοσύνης καί μεγαλοπρεπείας; Αὐτό πού μέ δυό λέξεις εἶπε ἐδῶ ἡ Σοφία. Τί εἶπε; ὅτι ὑψώθηκα σάν τήν κέδρον τοῦ Λιβάνου, σάν τό κυπαρίσσι τοῦ Ἀερμών. Ἐδῶ τά λέγει πιό πλατιά ὁ Δαυΐδ, γιά νά δείξη τή μεγαλοπρέπεια τοῦ Κυρίου. Τοῦ Κυρίου τοῦ Ἰσραήλ, τοῦ Ἁγίου τοῦ Ἰσραήλ, ὁ ὁποῖος ἤδη ἐνοίκησε, κατοίκησε δηλ. εἰς τόν χῶρον αὐτόν. «καί νῦν Κύριε, - καί τώρα ἑτοιμάζονται νά κτίσουν τόν ναόν, πρός τιμήν αὐτοῦ τοῦ Κυρίου τοῦ Ἰσραήλ - εξομολογούμεθά σοι καὶ αἰνοῦμεν τὸ ὄνομα τῆς καυχήσεώς σου…».. Ἐσύ καυχᾶσαι, κι ἐμεῖς καυχόμεθα γιά λογαριασμό σου, «…ὅτι σὰ τὰ πάντα, καὶ ἐκ τῶν σῶν δεδώκαμέν σοι». (Αὐτόθι 29, 13-14) Ὅλα εἶναι δικά σου, κι ἀπό τά δικά σου πήραμε, γιά νά σοῦ δώσουμε. Διότι, ὅτι θά σοῦ δώσουμε, ὅτι θά κτίσουμε, θά εἶναι ἀπό τά δικά σου. Οἱ λίθοι, ἡ ξυλεία, ὁ χρυσός, ὁ ἄργυρος, δικά σου εἶναι. Κι ἀπό τά δικά σου θά δώσωμε σέ σένα. Εἶναι ἐκεῖνο πού λέμε στή θεία Λειτουργία: «Τά σά ἐκ τῶν σῶν σοι προσφέρομεν», σοῦ προσφέρομε τά δικά σου ἐκ τῶν ἰδικῶν σου, καί ὁ ἄρτος εἶναι δικός σου καί ὁ οἶνος εἶναι δικός σου· ἐμεῖς βάλαμε μόνο τόν κόπο μας σ’ αὐτά. Γι’ αὐτό δέν λέει «σίτος», «σταφυλή», ἀλλά λέει «ἄρτος», λέει «οἶνος». Βάλαμε τόν κόπο μας, κατά τόν ἅγιο Νικόλαον τόν Καβάσιλα, καί σοῦ τά προσφέρομε. Εἴδατε; Δικά σου εἶναι, καί ἐκ τῶν ἰδικῶν σου, σοῦ προσφέρομε. Αὐτά εἶναι γραμμένα στό Α΄ Παραλειπομένων, στό 29ον κεφάλαιον, καί μετά τήν προσευχή, λέει ἐδῶ ὁ ἱερός συγγραφεύς: «καὶ κάμψαντες τὰ γόνατα προσεκύνησαν τῷ Κυρίῳ, καὶ τῷ βασιλεῖ» (Παραλειπ. Α΄ 29, 20) γονάτισαν, ὅλος ὁ λαός καί προσκύνησαν τόν Κύριον, τόν Βασιλέα. Ὁ Ἱερεμίας ὁμολογεῖ τό ἑξῆς: «Ἴασαί με, Κύριε, καὶ ἰαθήσομαι·, θεράπευσέ μέ Κύριε καί θά θεραπευθῶ, βάλε τό χέρι σοῦ ἐπάνω μου καί θά γίνω καλά, σῶσόν με, καὶ σωθήσομαι·, σῶσε με καί θά σωθῶ, δηλ. νά θέλης νά μέ σώσης, ὅτι καύχημά μου σὺ εἶ» ( Ἱερεμ. 17, 14) γιατί σύ εἶσαι τό καύχημά μου! Τό καύχημά μου! Θυμηθεῖτε ἐκεῖνο τό «ὁ καυχώμενος ἐν Κυρίῳ καυχάσθῳ». Διότι ὁ Κύριος εἶναι τά πάντα γιά τό λαό του, γι’ αὐτό κι ὁ Μωϋσῆς λέγει: «οὗτος, λέει στόν λαό - ποιός οὗτος; ὁ Ἅγιος τοῦ Ἰσραήλ, ὁ Κύριος - καύχημά σου, αὐτός εἶναι τό καύχημα σου, ὁ Κύριος ὁ Θεός σου, καὶ οὗτος Θεός σου, ὅστις ἐποίησε ἐν σοί, ἔκανε σέ σένα, τὰ μεγάλα καὶ τὰ ἔνδοξα ταῦτα, ἅ εἴδοσαν οἱ ὀφθαλμοί σου» (Δευτ. 10, 21) ὅλα ἐκεῖνα πού εἶδαν τά μάτια σου, τό πέρασμα ἀπό τήν Ἐρυθρά θάλασσα, τό μάννα στήν ἔρημο κ.ο.κ. Καί ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία ἔτσι ἔνδοξα, ἔνδοξη ἐμφανίζεται εἰς τήν Ἱστορία τοῦ Ἰσραήλ, ὡς κέδρος, ὡς κυπάρισσος. Παίρνει παράδειγμα ἀπό τό φυτικό βασίλειο ὅπως σᾶς εἶπα. Ἀλλά ἄς δοῦμε τό θέμα καί λίγο στήν Κ. Δ. Σημειώνει ὁ Ματθαῖος τό ἑξῆς - γιατί κάτι πού ἀξίζει, γίνεται καύχημα, γίνεται φήμη: «καὶ ἐξῆλθεν ἡ φήμη αὕτη, ποιά; ὅταν ἀνέστησε τήν κόρη τοῦ Ἰαείρου - εἰς ὅλην τὴν γῆν ἐκείνην». (Ματθ. 9, 26) Σ’ ὅλη τήν περιοχή ἐκείνη λέγει, βγῆκε φήμη, ἐννοεῖται ὑπέρ τοῦ Χριστοῦ. Κι ὁ Λουκᾶς: «καὶ φήμη ἐξῆλθεν καθ’ ὅλης τῆς περιχώρου περὶ αὐτοῦ» (Λουκ. 4, 14) «Φήμη ἐξῆλθεν». Καί φημίζεται, ὅτι ἀξίζει, ὅπως σᾶς εἶπα. Γι’ αὐτό λέει ἐδῶ εἶμαι ὑψηλή σάν τήν κέδρο τοῦ Λιβάνου, σάν τήν κυπάρισσο τοῦ Ἀερμών. Ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες (ἐμεῖς οἱ Ελληνες.. !) παράλληλος, περιούσιος λαός τοῦ Κυρίου, καύχημά μας ἔχομε τήν Ὀρθοδοξία. Ἀλλά Ὀρθοδοξία σημαίνει ἡ πλήρης ἀποδοχή τῆς Θεανθρωπίνης φύσεως τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, δηλ. τῆς Ἐνυποστάτου Σοφίας τοῦ Θεοῦ, πού σαρκώθηκε. Καί πολεμήσαμε ὑπέρ αὐτῆς, τούς Ἀρειανούς καί τούς ἄλλους αἱρετικούς. Εἶναι τό ἴδιο καύχημα μέ τούς Ἰσραηλίτας, γιατί εἶναι τό ἴδιο πρόσωπο, τῆς Ἐνυποστάτου Σοφίας, ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ἀλλ’ οἱ Ἰσραηλίται δέν τό ἀντελήφθησαν δυστυχῶς. Τό μυστήριον τῆς τυφλώσεως, παραμένει σ’ αὐτούς ἀκόμη νά καλύπτει τήν ἀντίληψή τους. Ἀλλά ἄν ὁ Χριστός εἶναι τό καύχημά μας, τότε γιατί ντρεπόμαστε νά τόν ὁμολογήσωμε ὅταν προσβάλλεται; Γιατί ντρεπόμαστε νά κάνωμε τό σημεῖον τοῦ Σταυροῦ ἐνώπιον ἄλλων; Γιατί ντρεπόμαστε νά ζήσωμε τό Εὐαγγελικόν ἦθος; Αὐτό δέν ἀποτελεῖ σημεῖον ὑψίστης ἀχαριστίας καί ἐσχάτης θρησκευτικῆς παρακμῆς; Καί ὅταν διαπιστώνεται θρησκευτική παρακμή, τότε ἀκολουθεῖ - προσέξτε - καί κοινωνική καί ἐθνική παρακμή.
202α ομιλία στο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης
« Σοφία Σειράχ ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Σοφία Σειράχ " εδώ ⬇️
http://arnion.gr/index.php/p-thanasios-mytilina-os/milies-p-thanasiou/palaia-diauhkh/sofia-seirax
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40oRvQcJSffpry9_VIhWtola
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Σοφία Σειράχ».🔻
https://drive.google.com/file/d/15yPd5yULQpwqBdVJzrpusJNL6wa2BczM/view?usp=drivesdk
🎥 Βιντεοσκοπημένες ομιλίες της σειράς «Σοφία Σειράχ».🔻
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40o1lCOake2wwX61iRYZNi-M
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Σοφία Σειράχ».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A3%CE%BF%CF%86%CE%AF%CE%B1%20%CE%A3%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AC%CF%87.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
