†. Αγαπητοί μου, εἶναι τό τελευταῖο μας μάθημα τό σχετικό μέ τόν γάμο. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ἡ ἀνάλυση πῆρε κάποια ἔκταση· ἀλλά πιστεύω ὅτι τουλάχιστον θά ἔχει μείνει κάποιο κέρδος ἀπ' αὐτά πού εἴπαμε, διότι πρόκειται γιά ἕνα σπουδαιότατο θέμα, τόσο βασικό γιά τή ζωή μας. Θα λέγαμε ὅτι ὁ γάμος εἶναι ἕνας σταθμός τόσο βασικός γιά τήν ἐπίγεια ζωή, αλλά –γιατί ὄχι;– καί ἕνας σταθμός γιά τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Γι' αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο ὁ Θεός δημιούργησε τήν γυναίκα γιά νά βοηθήσει τόν Ἀδάμ, τόν ἄνδρα, καί νά τόν διευκολύνει στην πραγματοποίηση τοῦ σκοπού του, πού εἶναι ἡ θέωση. Συνεπῶς ὁ γάμος δέν εἶναι μόνο ἕνας σταθμός στη ζωή μας, ἀλλά εἶναι καί μία ἀφετηρία σωτηρίας γιά τήν αἰώνια ζωή. Ὅταν ὅμως ὁ γάμος γίνεται ἀφετηρία συμφορῶν, ἀφετηρία πολλῶν κακῶν, τότε, ὅπως καταλαβαίνετε, ...ἀλλοίμονο τότε!
Γι' αὐτόν ἀκριβῶς τόν λόγο, από αυτά πού εἴπαμε ὡς τώρα, θά ἀντιληφθήκατε ὅτι πρόκειται γιά ἕνα πάρα πολύ σπουδαῖο καί βασικότατο θέμα. Ἡ παρουσία σας ἐξ ἄλλου αὐτό φανερώνει, γιατί δείξατε πολύ ἐνδιαφέρον. Πλήν ὅμως δέν θέλω περισσότερο νά σᾶς ταλαιπωρήσω, καί μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ σήμερα το περί γάμου θέμα ολοκληρώνεται. Μένουν ὡστόσο μερικά κατάλοιπα ἀπό τήν ἀκολουθία τοῦ Γάμου, τά ὁποῖα ἔρχονται να συμπληρώσουν τήν ὅλη εικόνα του.
Από την πρώτη ευχή, μετά τά Αναγνώσματα –ὅταν λέμε Αναγνώσματα, ἐννοοῦμε τόν Απόστολο και το Ευαγγέλιο– διαβάζουμε τά ἑξῆς:
«Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν... τίμιον αὐτοῖς τὸν γάμον ἀνάδειξον· ἀμίαντον αὐτῶν τὴν κοίτην διατήρησαν· ἀκηλίδωτον αὐτῶν τὴν συμβίωσιν διαμεῖναι εὐδόκησον· καὶ καταξίωσον αὐτοὺς ἐν γήρει πίονι καταντήσαι, ἐν καθαρᾷ τῇ καρδίᾳ ἐργαζομένους τὰς ἐντολάς σου» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Εκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Αθήναι 1984, σ. 107.). Κύριε, εὔχεται ἡ Ἐκκλησία, διατήρησε τίμιο τόν γάμο τῶν νεονύμφων καθ' ὅλη τήν πορεία τῆς ζωῆς τους· ἐπίσης το συζυγικό τους κρεβάτι αμίαντο, χωρίς μιάσματα ἁμαρτίας· ἡ συμβίωσή τους, Κύριε, εὐδόκησε να μείνει ακηλίδωτη, χωρίς στίγματα.
Ἐδῶ βλέπουμε τρία σημεῖα γιά τό ἴδιο πράγμα, ἤ καλύτερα τρεῖς ἐκφράσεις: «τίμιος ὁ γάμος», «ἀμίαντο το συζυγικό κρεβάτι» καί «ἀκηλίδωτη ή συμβίωση». Καί ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλά ἔρχεται να προσθέσει και μία θετική θα λέγαμε ὄψη: «καί δῶσε τους γηρατειά πλούσια» «ἐν γήρει πίον» –πῖον σημαίνει πλούσιο, παχύ– δηλαδή βαθειά γεράματα! Δώσε τους να φθάσουν σε βαθειά γεράματα· ἀλλά μέ καθαρή τήν καρδιά –από τήν ὁποία καρδιά ἐκπορεύονται, κατά τόν λόγο τοῦ Κυρίου, πορνείες, μοιχείες, ἀκαθαρσίες...(Βλ. Μάρκ. 7, 21-22.) και λοιπά.
Όπως καταλαβαίνετε, το καινούργιο πλάσμα που λέγεται γάμος, συζυγία, το καινούργιο αὐτό ὅν πού ἀποτελεῖται ἀπό δυό υπάρξεις, αλλά είναι «σάρκα μία», εἶναι πολύ τρυφερό καί πολύ εύθραυστο, ὅπως ὅλα τά καινούργια πράγματα· ὅλα τά νεογέννητα είναι πάντοτε εὐαίσθητα, εὔθραυστα, καί πάντοτε κινδυνεύουν. Γι' αὐτό λοιπόν τώρα ἔρχεται ἡ Ἐκκλησία να δεηθεῖ στόν Κύριο γιά τήν διαφύλαξη αὐτοῦ τοῦ νέου ζευγαριοῦ, διότι ὁ χῶρος στόν ὁποῖο βρίσκεται αὐτό δέν εἶναι ὁ παραδείσιος χώρος, δέν εἶναι ἡ Ἐδέμ, δέν εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἀλλά εἶναι ὁ τόπος τῆς ἐξορίας, ὁ τόπος τῶν πειρασμῶν, καί συνεπῶς ὁ τόπος τῶν μεγάλων παγίδων καί κινδύνων. «Σε παρακαλούμε, Κύριε, αὐτό το νέο πλάσμα, αὐτή τήν "σάρκα μία", φύλαξέ την· φύλαξέ την προπαντός ἀπό ἐκεῖνο πού τόσο εύκολα προσβάλλεται: ἀπό τήν ἀνηθικότητα! Φύλαξε τήν άγνότητα αὐτοῦ τοῦ νέου ὄντος!»
Αὐτή ἡ λεπτή ἔννοια τῆς ἁγνότητος εἶναι διάχυτη σέ ὅλες τίς εὐχές μέσα στον Γάμο, ἀλλά κατά ἕναν τρόπο τόσο ανεπαίσθητο, τόσο αέρινο καί τόσο λεπτό. Πουθενά δεν βρίσκουμε την λέξη πορνεία· πουθενά δέν βρίσκουμε την λέξη μοιχεία· αλλά πάντοτε: «Κύριε, τόν γάμο τους τίμιο! Κύριε, αμίαντη τήν ζωή τους! Κύριε, ἀκόμη, νά εἶναι ἀκηλίδωτος ὁ βίος τους! Κύριε, ἡ καρδιά τους καθαρή!» Βλέπετε; Ὅλα εἶναι συνώνυμα ἑνός καί τοῦ αὐτοῦ θέματος: να διατηρηθεῖ ἡ ἁγνότητα ἡ συζυγική, αὐτό τό ὑπ' ἀριθμόν ἕνα ζητούμενο μέσα στον γάμο.
Ἕνας ἄλλος Κώδικας τῆς Ἐθνικῆς μας Βιβλιοθήκης, ὁ 2724, μᾶς τό λέει αυτό καθαρά ὡς ἑξῆς: «Ὥσπερ ὁ Ἀδὰμ τὴν Εὔαν μόνην ἔγνω, οὕτω καὶ οἱ δοῦλοι σου ἐν ἀλλήλοις τὴν ἐπιστροφὴν καὶ τὸν πόθον ἔχειν καὶ τὴν συνάφειαν». Κύριε, λέει, ὅπως ὁ Ἀδάμ μιά γυναίκα γνώρισε –προσέξτε, παρακαλώ: μια γυναίκα γνώρισε!– ἔτσι καί οἱ δοῦλοι σου νά ἔχουν μεταξύ τους –ἀκοῦστε!– τήν ἐπιστροφή· θα λέγαμε την κλίση, τήν ροπή δεύτερο, τον πόθο τρίτο, τήν συνάφεια. Πόθος, επιστροφή, συνάφεια. Οι δυό τους! Μόνο οἱ δυό τους! τίποτε ἄλλο. Μέ ἄλλα λόγια, ἡ κοίτη αμίαντος· νά μήν μπεῖ μέσα τίποτε τό ξένο, τίποτε τό βδελυρό, τίποτε πού θά ἔρθει να λερώσει τό ἄσπιλο καί καθαρό τοῦ γάμου.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, στην Προς Εβραίους ἐπιστολή του, μᾶς τό λέει χωρίς περιστροφή: «Τίμιος ο γάμος ἐν πᾶσι καὶ ἡ κοίτη ἀμίαντος· πόρνους δὲ καὶ μοιχούς κρινεῖ ὁ Θεός» (Εβρ. 13, 4). Ὁ γάμος, λέει, είναι καθ' ὅλα του τίμιος. Πώ πώ... καθ' ὅλα του τίμιος!
Θά μοῦ ἐπιτρέψετε να μείνω λίγο ἐδῶ· τώρα τό σκέφτηκα «Τίμιος ὁ γάμος ἐν πᾶσι»· δηλαδή ο γάμος εἶναι τίμιος σέ ὅλα του. Θα μου πείτε: «Γιατί μᾶς τό λέτε αὐτό; Καλά, υπάρχουν ἄνθρωποι που δεν βλέπουν τον γάμο τίμιο;».
Ναί, οἱ αἱρετικοί τόν γάμο δέν τόν ἔβλεπαν τίμιο. Μάλιστα στήν ἐποχή τοῦ ἀποστόλου Παύλου ὑπῆρξε ἕνα ξεκίνημα· μόλις είχαν πρωτοεμφανισθεί κάποιοι αἱρετικοί που λέγονταν Γνωστικοί.
Καί στήν ἐποχή μας υπάρχουν Χριστιανοί πού δέν βλέπουν τον γάμο τίμιο. Σου λένε: «Ἐμεῖς οἱ παντρεμένοι δεν θα σωθούμε!».
Σᾶς τό ξαναεῖπα μου φαίνεται, ὅτι κάποτε μιά γυναίκα μου λέει:
– Πόσο ευτυχείς είστε!... Ἐσεῖς μόνο θα σωθεῖτε.
– Γιατί;
– Διότι ἐμεῖς οἱ παντρεμένοι...!
– Γιατί; Ἐσεῖς οἱ παντρεμένοι δέν θά πᾶτε στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ;... Δέν εἶναι ὁ γάμος ἀπό τόν Θεό;... Ὁ γάμος στη βάση του εἶναι μίασμα;... Ὁ Θεός να φυλάξει! Μή διαβάλλουμε τον γάμο, μή βλασφημοῦμε τόν Θεό· διότι βλασφημία εἶναι, βλασφημία κατά τοῦ Θεοῦ!
Ο γάμος, ἀγαπητοί μου, δεν είναι μίασμα, δεν είναι αμαρτία. Πολλοί νομίζουν πως ό,τι συμβαίνει στην συνάφεια τοῦ γάμου είναι μίασμα. Αλλά μίασμα είναι ὅ,τι δέν θέλει ὁ Θεός. Μόνο αὐτό εἶναι μίασμα· αὐτό μόνο! Ό,τι ἄλλο δεν είναι μίασμα, αλλά εἶναι ἀκριβῶς μέσα στο σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Ὁποιαδήποτε ἄλλη τοποθέτηση κι ἂν πάρει ὁ γάμος, εἶναι τοποθέτηση αἱρετική, εἶναι ἔξω ἀπό τά πλαίσια τοῦ Χριστιανισμού· και αυτό γιατί μέσα μας δέν δώσαμε ακόμη τήν ἀξία πού πρέπει πρός τήν σάρκα, πρός τό σῶμα, γιατί γίναμε σαρκικοί μέχρι το μεδούλι τῆς ὑπάρξεώς μας, μέχρι τό πνεῦμα μας! Αυτό ἂς το προσέξουμε πολύ.
«Τίμιος ὁ γάμος ἐν πᾶσι» λοιπόν, λέει ὁ Ἀπόστολος, ἀλλά «καὶ ἡ κοίτη ἀμίαντος». Νά το ἀμέσως ἐκεῖνα πού ὁ Θεός δέν θέλει αὐτό εἶναι τό βδελυρό. Τό συζυγικό κρεβάτι αμίαντο, καθαρό! Γι' αυτό λοιπόν «πόρνους καὶ μοιχούς», δηλαδή καταστάσεις πρό τοῦ γάμου, ὅπως εἶναι ἡ πορνεία, καί καταστάσεις μετά τόν γάμο, ὅπως εἶναι ἡ μοιχεία, «κρινεῖ ὁ Θεός», θα καταδικάσει ὁ Θεός.
Γιατί, ἀδελφέ μου, ἀφήνεις τήν γυναίκα σου; Γιατί, κυρά μου, ἀφήνεις τόν ἄνδρα σου; Γιατί; Τί θέλεις; Τί περισσότερο θέλεις; Γιατί γίνεσαι σαρκικός ἄνθρωπος; Γιατί; Μά ὁ γάμος δόθηκε ἀκριβῶς καί γι' αὐτό: για να σβήσει την φλόγα του πάθους, δηλαδή νὰ ἐξασφαλίσει τήν σωφροσύνη –πού εἶναι ὁ δεύτερος σκοπός τοῦ γάμου, ὅπως εἴχαμε πεῖ– κι ἐσύ τώρα ἀνάβεις περισσότερο την φλόγα;... Ἔρχεσαι νά διώξεις κακήν κακώς τήν σωφροσύνη... Καί τότε τί γίνεται; Αὐτό θά σοῦ προσφέρει ευτυχία; θά σοῦ δώσει χαρά;... Είναι μία πλάνη.
Μοιχεία λοιπόν εἶναι ὁ τρίτος ἄνθρωπος πού θά μπεῖ ἀνάμεσα στο ζευγάρι, εἴτε ἄνδρας εἶναι αὐτός εἴτε γυναίκα. Εἶναι ἡ σφήνα –ἀκοῦστε!– ἡ σφήνα ἐκείνη ἡ ὁποία ἔρχεται να μπει μέσα στον κορμό πού λέγεται συζυγία, «σάρκα μία», καί νά χωρίσει ἐκεῖνον ἀκριβῶς τόν κορμό πού ὁ Θεός τόν ἔκανε ἕνα. Γι' αὐτόν τόν λόγο ἡ σφήνα αὐτή, ἡ μοιχεία, εἶναι ἕνα βασικό ἁμάρτημα, διότι ὅ,τι ὁ Θεός ενώνει αυτή το χωρίζει.
Ἡ μοιχεία προσβάλλει αὐτόν τόν μυελό, αὐτή τήν οὐσία τοῦ γάμου, πού εἶναι ἡ ἀγάπη. Διότι, ἀδελφέ μου, γιὰ νὰ μπεῖ τρίτος ἄνθρωπος μέσα στον γάμο σου, σημαίνει ότι έχεις προδώσει τήν ἀγάπη σου. Μοῦ ὁρκίζεσαι ὅτι δέν τήν ἔχεις προδώσει; Λες ψέματα! Λές ἀκόμη ὅτι κουβαλάς στην γυναίκα σου ὅ,τι θέλει, καὶ δὲν τῆς λείπει τίποτα; Μά ή υλική προσφορά δέν εἶναι δείγμα ἀγάπης. Λες ὅτι τὸν λυπᾶσαι τον ἄνδρα σου; ἤ, τέλος πάντων, ναί μέν κοιτάζεις κάτι ἄλλο πιό ἔξω, ἀλλά κατά βάθος τόν λυπᾶσαι τόν ἄνδρα σου; Αλλά ο γάμος δέν εἶναι φιλανθρωπία· είναι αγάπη μέχρι τόν μυελό του!... Εάν λοιπόν γιά τόν ἄλφα ἢ βῆτα λόγο ξεστρατίζεις, καί μόνο ἀκόμη γιατί κοιτάζεις ξένα πρόσωπα ἔξω ἀπό τόν γάμο σου, νά τό ξέρεις: προδίδεις την αγάπη σου!
Κάποτε ὁ Σωκράτης πῆγε νά ἐπισκεφθεῖ ἕναν φίλο του ζωγράφο, ὁ ὁποῖος εἶχε ὡς μοντέλο μία γυμνή γυναίκα, μία ἑταίρα, μία ανήθικη γυναίκα, καί τή ζωγράφιζε. Πήγε λοιπόν ἐκεῖ στο εργαστήριο του φίλου του, κι αυτή τόν προκάλεσε. Τότε ὁ Σωκράτης τῆς ἀπάντησε: «Εὐχαρίστως θά ἐρχόμουν σε σένα, ἄν δέν μέ περίμενε στο σπίτι κάποια καλύτερή σου!». Κι αυτό, παρακαλώ, τέσσερις αιώνες πρό Χριστού! Δεν είχε γνωρίσει τήν διδασκαλία τήν χριστιανική ὁ Σωκράτης, οὔτε τήν Παλαιά Διαθήκη. Αὐτό μᾶς τό διασώζει ὁ Ξενοφών στα Απομνημονεύματά του. (Ξενοφῶν, Ἀπομνημονευμάτων Γ΄, TLG 32.0.2, Memorabilia, Τόμ. Β΄, Εκδ. Clarendon Press, Oxford, 1921. «Χρῆσον τοίνυν μοι, ἔφη, τὴν ἴυγγα, ἵνα ἐπὶ σοὶ πρῶτον ἕλκω αὐτήν. Ἀλλὰ μὰ Δί', ἔφη, οὐκ αὐτὸς ἕλκεσθαι πρὸς σὲ βούλομαι, ἀλλὰ σὲ πρὸς ἐμὲ πορεύεσθαι. Ἀλλὰ πορεύσομαι, ἔφη· μόνον ὑποδέχου. Ἀλλ' ὑποδέξομαί σε, ἔφη, ἂν μή τις φιλωτέρα σου ἔνδον ᾖ».)
Αυτή «η καλύτερή της», αδελφέ μου, είναι ή γυναίκα σου! κι αὐτός «ὁ καλύτερός του», ἀδελφή μου, εἶναι ὁ ἄνδρας σου! Πρόσεξε! Ο Θεός να φυλάξει! Πρόσεξε!...
Εκείνο όμως που θα οδηγήσει τους συζύγους στην σωτηρία τους –θα το ξανατονίσω– δέν εἶναι ἁπλῶς ἡ ἐπιθυμία τῆς σωτηρίας τοῦ ἄλλου, τό αἴσθημα τῆς σωτηρίας του, ἀλλά εἶναι τό αἴσθημα τῆς ἀγάπης! Ἐάν δηλαδή ὁ ἄνδρας θέλει νὰ δεῖ τήν γυναίκα του να σώζεται, αὐτό θά τό πετύχει μόνο ἂν τήν ἀγαπᾶ· καί ἡ γυναίκα τό ἴδιο γιά τόν ἄνδρα. Δηλαδή ποτέ δεν πρέπει να λέμε σέ ἀγαπῶ γιά νά σέ σώσω· ὄχι· ἀλλά πρέπει να λέμε θέλω να σε σώσω γιατί σέ ἀγαπῶ. Ὁ Θεός δέν ἦρθε νά μᾶς σώσει, καί ἀπό τήν σωτηρία να γεννηθεῖ ἡ ἀγάπη, ἀλλά μᾶς ἀγάπησε, καί ἀγαπώντας μας μᾶς ἔσωσε. «Οὕτω γὰρ ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον» (Ἰωάν. 3, 16.) –πώ πώ, ἐκεῖνο τό «οὕτω»... ἀπύθμενο, ἀμέτρητο!– τόσο πολύ αγάπησε ὁ Θεός τόν κόσμο, ὥστε ἔστειλε τόν Υιό Του στον κόσμο γιά νά μᾶς σώσει. Εἴδατε τί λέει; «ὥστε» συνεπῶς ἡ σωτηρία εἶναι δευτερεῦον· ἤ, καλύτερα, εἶναι τό ἀποτέλεσμα. Τό ἐλατήριο ὅμως, τό κίνητρο, εἶναι ἡ ἀγάπη. Ἔπαψε ἡ ἀγάπη μέσα στον γάμο; τότε ἡ σωτηρία... πῆγε περίπατο! δηλαδὲ ὁ σκοπός τοῦ γάμου ναυάγησε.
Ἐδῶ θά μοῦ ἐπιτρέψετε νά πῶ κάτι πού εἶναι πολύ σημαντικό, καί ἐμεῖς οἱ κληρικοί, οἱ πνευματικοί, στενοχωρούμαστε καί ὑποφέρουμε πολλές φορές στο σημεῖο αὐτό, δηλαδή μέ τό γεγονός τῆς μοιχείας. Ἐπειδή ἀκριβῶς ἡ μοιχεία προσβάλλει τήν ἀγάπη, γι' αὐτό καί δέν ἔχει πλέον λόγο υπάρξεως ὁ γάμος, τοῦ ὁποίου ἡ βάση εἶναι ἡ ἀγάπη· γι' αυτό λοιπόν καί ὁ Χριστός ἔδωσε τό δικαίωμα διαζυγίου. Εἶπε ὅτι δέν ἐπιτρέπεται το διαζύγιο, «παρεκτός λόγου πορνείας» (Ματθ. 5, 32.), καί ἐννοεῖ τήν μοιχεία.
Πολλοί ἐδῶ ἐπειδή νομίζουν ὅτι ὁ Χριστός κατά κάποιον τρόπο τούς υποδεικνύει τον δρόμο του διαζυγίου, δηλαδή τους λέει ὁ Χριστός να ζητήσουν διαζύγιο, καί ἐπειδή διαθέτουν καί κάποια ευθιξία, ἰδίως οἱ ἄνδρες, γι' αὐτό προχωρούν στο διαζύγιο! καί δέν εἶναι ἕτοιμοι να συγχωρήσουν, ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι συνέβη ἕνα στραβοπάτημα.
Πρῶτον, ὁ Χριστός δέν δίνει εντολή· δίνει δικαίωμα· ὅπως καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος, πού εἶχε το δικαίωμα νά τρέφεται ἀπό τήν Ἐκκλησία καί νά μήν ἐργάζεται. (Βλ. Α΄ Κορ. 9, 4-15.) Αλλά ὅταν μου παρέχεται ἕνα δικαίωμα, ἔχω τήν ἐλευθερία να κάνω χρήση αὐτοῦ τοῦ δικαιώματος ἤ ὄχι. Ἐκεῖ πού δέν ἔχω τήν ἐλευθερία να κάνω χρήση τοῦ δικαιώματος ἤ νά μήν κάνω, είναι ἡ ἐντολή· ἐντέλλομαι νά κάνω αυτό, τελείωσε. Αλλά ὅταν μου δίνονται δικαιώματα, εἶμαι ἐλεύθερος νά τά κάνω χρήση ή ὄχι. Γι' αὐτό καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος δέν κάνει χρήση τοῦ δικαιώματος πού τοῦ δίνει ὁ Κύριος νά μήν ἐργάζεται. Αλλά ἐργάζεται. Γιατί; Διότι μέσα στο όλο πρόγραμμά του ἔχει τό νά ἐργάζεται, γιά νά μή δώσει ἀφορμή νά τοῦ ποῦν ὅτι ζεῖ ἀπό τό Εὐαγγέλιο, ὁ μακάριος ἅγιος Παῦλος, ἡ μεγάλη αὐτή ψυχή, ἡ «οὐρανομήκης ψυχή», όπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος (Βλ. Αγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Κατήχησις πρώτη πρὸς τοὺς μέλλοντας φωτίζεσθαι, MPG 198, 1.4.3. Ἐκλογαὶ ἀπὸ διαφόρων λόγων, Ομιλία Α΄, Περὶ ἀγάπης, MPG 63.796.25. Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλίαι: Α', ε', ΛΑ Β' ΜΑ', ε', MPG 53.37.58. κ.ά.)!
Θέλεις κι ἐσύ τώρα, ἀδελφέ μου, ἀδελφή μου, νά γίνεις «ουρανομήκης ψυχή»; θέλεις να γίνεις «μακάριος»; Κατ' αρχάς θά σοῦ εὐχόμουν ποτέ να μήν συμβεῖ στόν γάμο σου τέτοιο δυστύχημα· μά ἄν συμβεῖ, συγχώρεσε, μάθε να συγχωρεῖς, ἐσύ ἡ γυναίκα τόν ἄνδρα σου, ἐσύ ὁ ἄνδρας τήν γυναίκα σου.
Ὁ ἅγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, πού σχετικώς ἑρμηνεύει ἕναν Κανόνα ὡς πρός τό θέμα του διαζυγίου, λέει τό ἑξῆς: «Ναί μέν καί ἡ πολιτεία σου δίνει το δικαίωμα να παίρνεις διαζύγιο· ἀλλά δικαίωμα. Φρόντισε να συγχωρήσεις. Ἐσύ, ὁ παθών, φρόντισε να συγχωρήσεις, ὅταν μετανοιώσει και σου ζητήσει συγχώρηση ἐκεῖνος ἢ ἐκείνη, τό ἄλλο μέλος πού σε πρόσβαλε».
Αὐτό δυστυχῶς πολλοί τό θεωροῦν ὡς κάτι πού προσβάλλει τήν ὑπόληψή τους, σαν κάτι ὑποτιμητικό. Αγαπητοί μου, μόνο ὁ ἐγωϊσμός θα μποροῦσε νά ὑπαγορεύει τέτοιες σκέψεις· ἡ ἀληθινή ἁγιότητα ὅμως άλλο ὑπαγορεύει: να συγχωρήσεις! Δέν μπορεῖς νά ἀντέξεις τά λόγια τῆς κοινωνίας; Τότε κάνε μία θυσία, πήγαινε σέ ἄλλο χωριό, πήγαινε σέ ἄλλη πόλη. Τί νά κάνουμε; πῶς ἀλλιῶς νά γίνει; Αλλά νά τό ξέρεις ὅμως: είναι καρπός ἁγιότητας ἂν ἔμαθες να συγχωρείς!
Είδαμε λοιπόν ἐδῶ ὅτι ἡ ἀπουσία τῆς ἀγάπης συχνά οδηγεί στο διαζύγιο. Και μήν ξεχνάτε: το διαζύγιο εἶναι ἡ πιό φρικτή μορφή διαλύσεως καί τοῦ γάμου και τῆς κοινωνίας! Αλλοίμονο στην κοινωνία ἐκείνη στην οποία σημειώνονται διαζύγια.
Μόνο στην Αθήνα, ἀγαπητοί μου, κάθε Δευτέρα, πού εἶναι ὁρισμένη από το Πρωτοδικείο ὡς ἰδιαίτερη δικάσιμος ἡμέρα τῶν διαζυγίων, εἰσάγονται ἑκατό μέ ἑκατόν πενήντα αιτήσεις διαζυγίου! Μόνο στην Αθήνα! Δηλαδή κάθε μήνα στην Αθήνα –στην Αθήνα μόνο· ὄχι καί στόν Πειραιά– ἔχουμε τετρακόσιες μέ έξακόσιες αιτήσεις διαζυγίου! Μόνο στην Αθήνα!... Τό εἶπα τρεις φορές. Ξέρετε τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι τετρακόσια μέ έξακόσια σπίτια κάθε μήνα τινάζονται στον αέρα! διαλύονται!
Οἱ αἰτίες; Ἴσως πολλές. Εγώ θά σᾶς ἔλεγα ὅτι στην πραγματικότητα μία εἶναι ἡ αἰτία, καί μόνο μία: ή ἔλλειψη τῆς ἀγάπης, ἡ ἀπουσία τῆς ἀγάπης! Γιατί; Ιδού. Λέει «λόγῳ ἀσυμφωνίας χαρακτήρων»! Είναι το αἰτιολογικό της μόδας· ξεκινάει ἀπό τήν Αμερική και φθάνει στήν Ἑλλάδα! Τί θά πεῖ ἀσυμφωνία χαρακτήρων; Ξέρετε τι σημαίνει; ὅτι δέν ἀνέχεσαι. Και ξέρετε τί σημαίνει δέν ἀνέχεσαι; ὅτι δέν ἀγαπάς· γιατί άν αγαποῦσες, θά ἀνεχόσουν. Ἅμα κλαίει το παιδί σου, τό ἀνέχεσαι. Αν δέν τό ἀνεχόσουν, θά τό πετοῦσες ἀπό τό παράθυρο. Αλλά πετᾶς ποτέ από τό παράθυρο τό παιδί σου; Δέν το πετάς, διότι τό ἀνέχεσαι, καί τό ἀνέχεσαι γιατί τό ἀγαπᾶς. Γιατί λοιπόν τήν γυναίκα σου, τόν ἄνδρα σου, δέν τόν ἀνέχεσαι;
Λές ὅτι ροχαλίζει –ἄ, ροχαλίζει!– ἢ ὅτι ἔχει τήν συνήθεια να παίζει χαρτιά ἤ νά βλασφημᾶ ἤ ὅ,τι ἄλλο. Γιατί δέν ἀνέχεσαι; Εἶναι αὐτά αἰτιολογικά διαλύσεως τοῦ γάμου;... Ὁ Θεός να φυλάξει! Έπαθε παράλυση; Ἔπαθε λέπρα; –ή πολιτεία βέβαια δίνει διαζύγιο στη λέπρα, ἐνῶ ὁ Χριστός δέν εἶπε κάτι τέτοιο– Εἶναι ὁ ἄνδρας σου στό Λεπροκομεῖο; Ὁ Χριστός σοῦ εἶπε ὅτι ἀφοῦ ὁ ἄνδρας σου δέν πέθανε, ὀφείλεις νά τόν περιμένεις. Μή λές πως δεν θα γίνει ποτέ καλά· δέν ἔχει σημασία· εἶσαι «δεδεμένη ἀνδρί», καί ὁ ἄνδρας σου ζεῖ. Ἐπειδή εἶναι ἄρρωστος; Θά ἤθελες ἐσένα νά σέ πετάξει; Θά 'θελες, ἂν ἤσουν ἐσύ στο Λεπροκομείο ή στο Σανατόριο, να μάθεις ὅτι ὁ ἄνδρας σου ἐνήργησε καί πῆρε διαζύγιο, καί πῆρε ἄλλη γυναίκα; -ώ, φοβερό!
Θὰ τὸ 'θελες; Λοιπόν, παρακαλώ, ὄχι, σέ κανέναν άλλά και για κανέναν λόγο, δέν ὑπάρχει περιθώριο διαζυγίου! Για κανέναν λόγο! Ὅ,τι κι ἂν πεῖτε, αὐτή εἶναι ἡ αἰτία πού σᾶς εἶπα: ἡ ἀπουσία τῆς ἀγάπης!
Ὁ γάμος πραγματικά είναι μία ὀντολογική ένωση, ὀντολογική υπόσταση. Τί σημαίνει ὀντολογική ένωση; Σημαίνει ὅτι αὐτή ἡ ἕνωση τῶν δύο ἀνθρώπων δέν εἶναι ἠθική, δέν εἶναι εἰκονική, δέν εἶναι μηχανική, ἤ ἄν θέλετε να προχωρήσω, δέν εἶναι χημική· εἶναι ὀντολογική. Δέν εἶναι νά πάρω το θειάφι και τον σίδηρο και να φτιάξω θειούχο σίδηρο, κι ἔτσι νά ἔχω μία χημική Ένωση. Δέν εἶναι νά πάρω το νερό καί τήν ζάχαρη, να φτιάξω σιρόπι, κι ἔτσι νά ἔχω μία φυσική ἕνωση, μηχανική. Ο γάμος εἶναι ὀντολογική ένωση. Οντολογική σημαίνει ὅτι ὅποια σχέση έχει το δάκτυλό μου μέ τήν παλάμη μου, ή παλάμη με τον καρπό, ὁ καρπός μέ τόν βραχίονα, ὁ βραχίονας μέ τό σῶμα, πού τρέφονται ἀπό κοινό αἷμα, τήν ἴδια σχέση έχει καί ὁ ἄνδρας με την γυναίκα. Αὐτός εἶναι ὁ γάμος. Γι' αὐτό εἶναι καί ἀδιάλυτος ὁ γάμος. Ἐκεῖνο τὸ «καὶ ἔσονται εἰς σάρκα μίαν» (Γέν. 2, 24. Ματθ. 19, 5. Μάρκ. 10, 7. Α΄ Κορ. 6, 16. Ἐφεσ. 5, 31) ἀκριβῶς αὐτό ἐκφράζει.
Ωραία τό λέει ὁ Ἀπόστολος. Αναφέρεται βέβαια στην γυναίκα, αλλά ισχύει αντιστοίχως καί γιά τόν ἄνδρα. «Γυνὴ δέδεται νόμῳ ἐφ' ὅσον χρόνον ζῇ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς», ἡ γυναίκα, λέει, εἶναι δεμένη ἀπό τόν νόμο τοῦ Θεοῦ –«καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν», πάει, τέλειωσε!– γιά ὅσον χρόνο ζεῖ ὁ ἄνδρας της. Σαν να λέγαμε: Ποῦ εἶναι ὁ ἄνδρας της; στον Βόρειο Πόλο; Ας είναι. Στο Σανατόριο είναι; στο Λεπροκομείο; Οπου θέλει ἂς εἶναι· εἶναι δεμένη με τον άνδρα της. Και συνεχίζει: «ἐὰν δὲ κοιμηθῇ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς, ἐλευθέρα ἐστὶν ᾧ θέλει..., μόνον ἐν Κυρίῳ» (Α΄ Κορ. 7, 39.). Εάν πεθάνει ὁ ἄνδρας της, εἶναι ἐλεύθερη να παντρευτεί ὅποιον θέλει. Ὅμως ὄχι ὅπως ἡ ἴδια θέλει, ἀλλά ὅπως ὁ Κύριος· όχι γάμος για ἁμαρτία, ἀλλὰ «ἐν Κυρίῳ», κατά τό θέλημα τοῦ Κυρίου.
Ὁ ἱερός Χρυσόστομος κάνει μία λεπτή παρατήρηση: «Ο Θεός να φυλάξει, λέει, νά πῶ ὅτι ὁ δεύτερος γάμος είναι εύσχημος πορνεία. Ο Θεός να φυλάξει! Ὄχι, δέν τό λέω αυτό», λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Αλλά γιά πρόσεξε: ὁ Ἀπόστολος λέει «ἐὰν δὲ κοιμηθῇ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς». Τί θά πεῖ «ἐὰν κοιμηθῇ»;, Ἐάν πεθάνει. Αλλά ἕνας πού κοιμάται, ξυπνά βεβαίως. Ὁ ἄνδρας σου, ὦ γυναίκα, εἶναι στην αντίπερα, στήν ἄλλη όχθη τῆς ζωῆς, ἐκεῖ στόν Παράδεισο, καί σέ περιμένει. Μή μπερδεύεσαι με άλλους γάμους λοιπόν· μείνε στον πρώτο σου γάμο. Προχώρα στον δεύτερο, μόνο ἂν δέν μπορέσεις. Αλλά ποιός δεν περιμένει αὐτόν πού κοιμάται; (Βλ. Αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος. Εἰς τὸ γυνὴ δέδεται νόμῳ, MPG 51.219.8-16. «Τοῦτο γοῦν δηλῶν, οὐ προσέθηκεν, ὅτι Ἐὰν τελευτήσῃ ὁ ἀνὴρ αὐτῆς, ἐλευθέρα ἐστίν..., ἀλλ' Ἐὰν κοιμηθή, μονονουχί παραμυθούμενος τὴν ἐν χηρείᾳ, καὶ πείθων μένειν ἐπὶ τῷ προτέρω, καὶ μὴ δεύτερον εἰσαγαγεῖν νυμφίον. Οὐκ έτελεύτησέ σου ὁ ἀνῆρ, ἀλλὰ καθεύδει. Τις καθεύδοντα οὐκ ἀναμένει;»)
Γι' αυτό λέει καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος «μακαριωτέρα δέ ἐστιν ἐὰν οὕτω μείνῃ, κατὰ τὴν ἐμὴν γνώμην» (Α΄ Κορ. 7, 40.). Κατά τήν γνώμη μου, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, εἶναι εὐτυχέστερη ή χήρα γυναίκα ἐάν μείνει ἔτσι.
Ακόμη καί τά πουλιά, πολλές φορές, τα περιστέρια, τά ὁποῖα ζοῦν τήν μονογαμία, τά βλέπετε πῶς συμπεριφέρονται. Ὅταν τό ἕνα χαθεῖ, τό ἄλλο μένει ἔτσι, μόνο του, καί πεθαίνει ἔτσι. Εάν λοιπόν γιά τά ζῶα εἶναι ἔτσι, γιά τούς ἀνθρώπους πώς πρέπει νά εἶναι; Μή μου πείτε για πολιτικούς νόμους, μή μου πείτε για τέταρτο γάμο, μή μοῦ πεῖτε για αυτόματα διαζύγια... Ακούστε πάλι, παρακαλώ, τήν φωνή τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου: «Μή μοῦ ἀναφέρεις τούς πολιτειακούς νόμους, οἱ ὁποῖοι ἐπιτρέπουν τοῦτο, κατόπιν ἐκδόσεως διαζυγίου. Ὁ Θεός κατά τήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως δέν θα σε κρίνει βάσει τῶν πολιτικῶν νόμων, ἀλλά βάσει τῶν νόμων που Αὐτός ἔθεσε. Δὲν θὰ σοῦ πεῖ τί ἔλεγε ἡ πολιτεία τότε πού ζοῦσες, αλλά τί ἔλεγε ὁ νόμος πού Ἐκεῖνος νομοθέτησε» (Αγ. Ιωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τὸ γυνὴ δέδεται νόμῳ, MPG 51.221.57-222.6. «Τί γὰρ ἐροῦμεν τότε τῷ μέλλοντι κρίνειν ἡμᾶς, ὅταν τὸν νόμον παρενεγκὼν εἰς μέσον καὶ ἀναγνοὺς εἴποι· Εκέλευσα ἀπολελυμένην γυναῖκα μὴ λαμβάνειν, εἰπὼν ὅτι μοιχεία τὸ πραγμά ἐστι. Πῶς οὖν ἐτόλμησας ἐπὶ κεκωλυμένον γάμον ἐλθεῖν; Τί ἐροῦμεν; Οὐ γὰρ δεῖ τοὺς παρὰ τῶν ἔξωθεν κειμένους νόμους ἐκεῖ προβαλέσθαι, ἀλλ' ἀνάγκη σιγώντας καὶ δεδεμένους εἰς τὸ τῆς γεέννης ἀπάγεσθαι πῦρ μετὰ τῶν μοιχῶν καὶ τῶν τοὺς ἀλλοτρίους ἀδικησάντων γάμους.»).
Καί ἕνα τελευταίο πάνω στο θέμα του διαζυγίου. Τί νά πεῖ κανείς γιά ἐκείνους πού συντελούν καθ' οιονδήποτε τρόπο να πάρουν διαζύγιο κάποιοι άλλοι; Καί ποιοί μπορεῖ νά εἶναι αὐτοί πού συντελούν στο διαζύγιο; Μπορεί να είναι ὁ πεθερός, ή πεθερά, ή μαμά, ὁ μπαμπάς, ὁ φίλος, ἡ φίλη, ὁ θεῖος, ή θεία... «Παράτησέ τον, καημένε!...»
Μοῦ ἔλεγε ἕνας νεαρός που παντρεύτηκε μία νέα κοπέλα –εύχομαι να μήν είναι στο ακροατήριό μου ἀπόψε καί τ' ἀκούει– ὅτι πήρε το αυτί του νά λέει ἡ μάνα στήν κόρη: «Παράτησέ τον, καημένη· αὐτός εἶναι ἀλήτης!». Καί τό παιδί δέν εἶναι ἀλήτης· ἀλλά τό εἶπε αὐτό ἴσως ἐπειδή δέν ἔχει ἀκόμη ἕνα ἐπάγγελμα στα χέρια του –μικρός εἶναι. Κυρά μου, ὅταν πάντρευες την κόρη σου, δέν ἔβλεπες τί ἔπαιρνες; Τώρα λες ότι εἶναι ἀλήτης, γιατί βρέθηκε κάποιος ἄλλος πού ἔχει λεφτά;... Ὁ Θεός να φυλάξει!
Αγαπητοί μου, νά τό ξέρετε αυτό· ἀκόμη καί ξύλο να τρώει ή κόρη σας ή δεν ξέρω τί ἄλλο να παθαίνει, ἐσεῖς δὲν ἔχετε το δικαίωμα να πείτε «Παιδί μου, χώρισέ τον». Ούτε κι ἐμεῖς οἱ πνευματικοί δέν ἔχουμε το δικαίωμα νά τό ποῦμε. Ποτέ! Αν ἐκείνη ἡ ἐκεῖνος θέλει να χωρίσει, μέ γειά του με χαρά του· ἀλλά ἐμεῖς ποτέ δέν θά συντελέσουμε στο να χωρίσει ένα ζευγάρι. Νὰ τὸ προσέξουν καλά αυτό οἱ γυναῖκες, ἰδίως οἱ μητέρες, πού παίζουν ἕναν πολύ κακό ρόλο στις υποθέσεις αὐτές. Ὁ Θεός νά φυλάξει!
Πολλή προσοχή στο σημείο αυτό. Αμαρτάνουμε ἐνώπιον αὐτοῦ τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος εἶπε: «ὅ οὖν ὁ Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος μὴ χωριζέτω» (Ματθ. 19, 6. Μάρκ. 10, 9.). Αυτό το εἶπε ὁ Χριστός, ακούστηκε στην Παλαιά Διαθήκη (Βλ. Γέν. 1, 27. 2, 23-24. 3, 24. 5, 2. Σ. Σειρ. 25, 26.), καί πολλές φορές ακούγεται μέσα στήν ἀκολουθία του Γάμου, γιά νά ὑπενθυμίσει ὅλους τούς παρισταμένους ὅτι: Κύριοι, ἐσεῖς πού βρίσκεσθε ἐδῶ καί παρακολουθείτε τώρα αὐτήν τήν ἔνωση του νέου αὐτοῦ ζευγαριοῦ, προσέξτε! Ὅλοι ἐσεῖς, γονεῖς, συγγενεῖς, φίλοι, γνωστοί, προσέξτε μη τυχόν συντελέσετε, ἢ ἀμέσως ἢ ἐμμέσως, στον χωρισμό τοῦ ζεύγους, διότι ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ τό ἀπαγορεύει, καί θά δώσετε λόγο στόν Θεό γιά κάθε ἐνέργειά σας!
Στη δεύτερη ευχή πρίν τά ἀναγνώσματα διαβάζουμε τό ἑξῆς: «Κύριε, ...δὸς αὐτοῖς καρπὸν κοιλίας, καλλιτεκνίαν... καὶ ἴδωσιν υἱοὺς τῶν υἱῶν αὐτῶν» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Εκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1984, σ. 102.). Τί όμορφα που τα λέει ἐδῶ! Πόσο ρεαλιστικός εἶναι ὁ Χριστιανισμός! Δεν αφήνει πτυχή, ἀγαπητοί μου, πού νά μήν τήν πιάσει. Δεν έχει προκαταλήψεις, οὔτε φοβᾶται νά πεῖ κάτι γιά τό ὁποῖο κάποιοι θά 'λεγαν «Μή λές γιὰ τοῦτο· εἶναι ἁμαρτία! Μή μιλᾶς γιὰ ἐκεῖνο· εἶναι ἁμαρτία!». Όχι. Ούτε θυμίζει ἐκείνους πάλι τούς αἱρετικούς, μέ τό «μὴ ἅψῃ μηδὲ γεύσῃ...» (Κολ. 2, 21-23.), μήν ἀγγίξεις, μήν πιάσεις...! Αμαρτία αὐτό, ἁμαρτία ἐκεῖνο...! Ἐδῶ εὔχεται γιά τόν «καρπό τῆς κοιλίας», δηλαδή νά ἀποκτήσουν παιδιά. Όχι μόνο παιδιά εύχεται και για τήν καλλιτεχνία, δηλαδή για καλοκαμωμένα παιδιά, γεροδεμένα, ὑγιῆ καί ὄμορφα παιδιά. «Καί αὐτοί ἐδῶ οἱ νεόνυμφοι, Κύριε, λέει ὁ ἱερέας, νά δοῦν τά παιδιά τῶν παιδιῶν τους», δηλαδή να γίνουν παππούδες και νά δοῦν καί ἐγγόνια! Πόσο εὐτυχεῖς μάλιστα εἶναι μερικοί ἄνθρωποι, πού βλέπουν και δισέγγονα! Αὐτό εἶναι μια ευλογία, πού ήταν τόσο σημαντική στην Παλαιά Διαθήκη.
Πράγματι, με την βιολογική Ένωση τοῦ ἀνδρός και τῆς γυναικός, βλέπουμε την φανέρωση τοῦ Θεοῦ Δημιουργοῦ μέσα στην Ιστορία· βλέπουμε τον Θεό να συνεχίζει τό δημιουργικό Του ἔργο μέσα στόν χρόνο. Τί ὑπέροχο πράγμα, οἱ σύζυγοι να είναι συνεργάτες τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ!
Διαβάζουμε στην Παλαιά Διαθήκη ὅτι ὅταν ὁ Ἀ
δάμ εἶδε τό πρώτο παιδί του, τον Κάιν, –παρακαλώ να διαβάζετε την Αγία Γραφή είναι θησαυρός! παρακαλῶ νά τή διαβάζετε!– είπε: «έκτησάμην ἄνθρωπον διὰ τοῦ Θεοῦ» (Γέν. 4, 1.), δηλαδή απέκτησα άνθρωπο, σύμφωνα με τήν δική μου εἰκόνα, ἀπό τόν Θεό. Σάν νά ἔλεγε: «Απέκτησα ἕνα δημιούργημα πού μοῦ μοιάζει· ἀλλά ἐγώ ἀπορῶ πῶς ἔγινε τό παιδί αυτό! Μυστήριο! Αὐτό ὁ Θεός τό ἔκανε». Συνεπῶς ἐδῶ ὁ Ἀδάμ ὁμολογεῖ για τόν ἑαυτό του ὅτι ἔχει συνεργάτη τόν Θεό, η καλύτερα ὁ Θεός ἔχει συνεργάτη τον Αδάμ. Οἱ γονεῖς λοιπόν εἶναι συνδημιουργοί τοῦ Θεοῦ, εἶναι συνεργάτες τοῦ Θεοῦ!
Ακόμη εἶναι καί ἡ μεταφυσική ὄψη τοῦ γάμου· τά παιδιά αυτά θα γεμίσουν τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μέ Ἁγίους. Μή σᾶς φανεῖ παράξενο αὐτό πού θά σᾶς πῶ. Το 25ο παιδί μιᾶς οἰκογενείας στην Ισπανία, μία κοπέλα ὀνόματι Αἰκατερίνη, ἔγινε Αγία ἡ ἁγία Αἰκατερίνη τοῦ Τολέδου, ἄν θυμᾶμαι καλά. Ήταν το 25ο παιδί τῆς οἰκογενείας! Θα υποψιαζόταν ποτέ ἡ οἰκογένεια αυτή ὅτι το 25ο παιδί της θα γινόταν Αγία καί θά ἔμπαινε στήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ; Ὁμοίως καί τά παιδιά τοῦ Βασιλείου, τοῦ πατρός τοῦ μεγάλου Βασιλείου, ἦταν ἅγια παιδιά. Ἡ Ἐκκλησία μας γιορτάζει επισήμως τρία. Τί μεγάλο πράγμα... ἀπό τήν ἴδια οἰκογένεια, τρία παιδιά Ἅγιοι ἐπισήμως: ὁ μέγας Βασίλειος, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ο Νύσσης καί ἡ ἁγία Μακρίνα... Μεγάλο πράγμα!
Ἐν τούτοις, ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία μας εύχεται «καρπόν κοιλίας», παιδιά καλοκαμωμένα, «καλλιτεχνία», παιδιά πού νά πᾶνε στην Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ εὔχεται νά δοῦν ἐγγόνια οἱ σύζυγοι, πῶς ἀνταποκρίνονται οἱ σύζυγοι μπροστά σ' αὐτήν τήν ὡραιότατη πραγματικότητα τῶν αἰτημάτων τῆς Ἐκκλησίας;
Νὰ πῶς ἀνταποκρίνονται στην πλειονότητα· με δύο ἀπαντήσεις, μέ δύο ἐνέργειες. Πρώτη Ενέργεια: παρεμπόδιση τῆς συλλήψεως! Δεύτερη ενέργεια: ἔκτρωση! Αὐτές εἶναι οἱ ἐνέργειες που κάνουν οι σύζυγοι πού πήραν στα κεφάλια τους στέφανα χριστιανικού γάμου! Ὤ... φοβερό!
Ωστόσο δεν θα μείνω πολύ σ' αυτά. Ιδίως στό πρῶτο δέν θά μείνω καθόλου· μόνο τό ἀνέφερα. Θά μείνω λίγο στο δεύτερο. Θα σας διαβάσω από μία ἐγκύκλιο, πού ἤδη ἀναγνώσθηκε στίς ἐκκλησίες μας κάπου τον Σεπτέμβρη. Οκτώβρη. Είναι μία παραινετική ἐγκύκλιος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας της Ελλάδος, καί ἀναφέρεται ἀκριβῶς στο θέμα αυτό. Επιτρέψτε μου νά σᾶς διαβάσω ἕνα ἀπόσπασμα.
«Μία ἀπὸ τὰς κυριωτέρας αιτίας τῆς θλιβεράς καὶ ἀνησυχητικῆς αὐτῆς πραγματικότητος εἶναι ἡ ἐπιδημία τῶν παρανόμων εκτρώσεων, αἱ ὁποῖοι συνήθως διενεργούνται ὑπὸ ἑλλήνων ἰατρῶν ἢ μαιών, παρ' ὅλον ὅτι τοῦτο ἔρχεται εἰς ἀντίθεσιν πρὸς τὴν διδασκαλίαν τῆς Ἐκκλησίας, τους νόμους τοῦ κράτους, τὸν ἱπποκράτειον ὅρκον τοῦ ἰατροῦ καὶ τὰς ἡθικὰς ἀρχὰς του ατόμου καὶ τῆς κοινωνίας.»
Ὁ Ἱπποκράτης ἔζησε τόν 6ο μέ 5ο αιώνα π.Χ., ἄν Θυμάμαι καλά, καί δέν ήταν βέβαια Χριστιανός. Ὅμως, ἀγαπητοί μου, ρητῶς τό λέει αυτό. Κάπου διάβαζα κάποτε τόν ὅρκο του, κι ἔμεινα κατάπληκτος. Αν βγάζατε τό ὄνομα Ιπποκράτης και κάνατε μετάφραση, θα λέγατε ὅτι τόν ὅρκο αυτό τόν ἔγραψε χριστιανός γιατρός, και μάλιστα γιατρός χριστιανός τῶν πρώτων αἰώνων! Λέει λοιπόν κάπου: «Πρόσεξε· μη δώσεις φάρμακο σε ἔγκυο γυναίκα και φθείρεις τό ἔμβρυο!» (Ὅρκος τοῦ Ἱπποκράτους, Oeuvres complètes d' Hippocrate, vol. 4, TLG 627.1-627.13.8. «Οὐ δώσω δὲ οὐδὲ φάρμακον οὐδενὶ αιτηθείς θανάσιμου, οὐδὲ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε όμοίως δὲ οὐδὲ γυναικὶ πεσσὸν φθόριον δώσω.»). Τί ὡραία προτροπή! Ὅμως οἱ σημερινοί γιατροί καταπατούν τον όρκο του Ιπποκράτους. Όχι όλοι. Δόξα σοι, ὁ Θεός, όχι όλοι! Ευτυχώς γιατί αλλοίμονό μας ἄν ἦταν ὅλοι!
»Πλεῖστοι σύζυγοι εἰς τὴν πατρίδα μας ἔχουν παρασυρθῇ ὑπὸ τοῦ ἐπιδημικοῦ κύματος τῶν ἐγκληματικῶν ἐκτρώσεων, καὶ διαπράττουν τὸ ἔγκλημα τῆς ἐξοντώσεως τοῦ καρποῦ τῶν σπλάχνων των! Ἑκατὸν χιλιάδες καὶ πλέον κυοφορουμένων ἐμβρύων καὶ τρυφερῶν βλαστῶν φονεύονται κατ' ἔτος εἰς τὴν πατρίδα μας, ὡς μαρτυροῦν αἱ στατιστικαί.» Ἑκατό χιλιάδες ἐκτρώσεις τον χρόνο... Μάλιστα! Δηλαδή μιάμιση Λάρισα πηγαίνει στούς οχετούς!...
»Ἡ ἐφάμαρτος καὶ ἐγκληματικὴ αὐτὴ ἐνέργεια δὲν ἀπειλεῖ μόνον τὴν ἐπιβίωσιν τοῦ ἑλληνικοῦ ἔθνους, ἀλλὰ πλήττει καιρίως καὶ αὐτὴν ταύτην τὴν οἰκογενειακὴν ἑστίαν, ἥτις ἀποτελεῖ τὸ ζωτικὸν κύτταρον εἰς τὸν ὀργανισμὸν τοῦ ἔθνους. Πολλὰ ἑκατομμύρια δραχμῶν, τὰ ὁποία θὰ ἠδύναντο να χρησιμοποιηθοῦν διὰ τὴν βελτίωσιν τῆς ζωῆς τῆς οἰκογενείας, ἐξοδεύονται διαρπαζόμενα ὑπὸ τῶν ἐνεργούντων τὰς ἐκτρώσεις ιατρών.
»Ἔπειτα αἱ ἐκτρώσεις δημιουργοῦν –προσέξτε κι αὐτό– ἀθεράπευτα ψυχικά τραύματα καὶ πλέγματα πιεστικῆς ἐνοχῆς εἰς τὴν συνείδησιν πολυαρίθμων γονέων καὶ τοῦ θεράποντος αὐτῶν ἰατροῦ. Δημιουργοῦν τύψεις εἰς τὴν συνείδησιν, μαρασμὸν εἰς τὴν καρδίαν, θλίψιν καὶ στενοχωρίαν εἰς τὴν ψυχήν, βαρεῖαν καὶ καταθλιπτικὴν ἐνοχήν, ἥτις προέρχεται ἐκ τοῦ ὅτι δι' αὐτῶν ἀφαιρεῖται μία ζωὴ ἄνευ δικαιώματος καὶ παρὰ πάντα θεῖον καὶ ἀνθρώπινον νόμον,
»Τοιουτοτρόπως ἡ εἰρήνη καὶ ἡ χαρὰ ἐξαφανίζονται ἐκ τῆς οἰκογενείας ἐκείνης, εἰς τὴν οἰκίαν τῆς οποίας πλανώνται αἱ σκιαὶ τῶν ἀνθρωπίνων ὑπάρξεων, αἵτινες ἐθυσιάσθησαν εἰς τὸν Μολώχ τοῦ ἐγωισμοῦ ὁρισμένων ἀνθρώπων. Τὸ αἷμα τῶν φονευμένων πλασμάτων τοῦ Θεοῦ βοᾷ καὶ κράζει ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ καὶ ταράσσει καὶ ἀναστατώνει την ψυχὴν τῶν παιδοκτόνων γονέων καὶ ἰατρῶν, οἱ ὁποῖοι κατεπάτησαν θείους καὶ ἀνθρωπίνους νόμους.»
Θυμᾶστε τί εἶχε πεῖ ὁ Θεός στον Κάϊν, «Φωνὴ αίματος τοῦ ἀδελφοῦ σου βοᾷ πρός με ἐκ τῆς γῆς», «καὶ νῦν ἐπικατάρατος σὺ ἀπὸ τῆς γῆς, ἡ ἔχανε τὸ στόμα αὐτῆς δέξασθαι τὸ αἷμα τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ ἐκ τῆς χειρός σου... στένων καὶ τρέμων ἔσῃ ἐπὶ τῆς γῆς» (Γέν. 4, 10-12.). Αἷμα ἀνθρώπου μου φωνάζει ἀπό τήν γῆ! Κι εσύ που έκανες το έγκλημα και σκότωσες τόν ἀδελφό σου, λέει στον Κάϊν, ἐπικατάρατος νά εἶσαι· νά στενάζεις καί νά τρέμεις ὅπου κι ἂν πατᾶς στή γῆ!
Ας φύγουμε ὅμως ἀπ' αὐτή τήν εἰκόνα, πού δέν εἶναι εὐχάριστη, κι ἂς ἐπανέλθουμε στήν ἀκολουθία τοῦ Γάμου, στο αποκορύφωμά της, την στέψη. Η στέψη θα λέγαμε ὅτι εἶναι πράγματι ἕνα αἰσθητό σημεῖο κορυφώσεως τοῦ μυστηρίου τοῦ Γάμου.
«Στέφεται ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ (τάδε) τὴν δούλην τοῦ Θεοῦ (τάδε)» Τί εἶναι αὐτό; Εἶναι ἡ ἐπίστεψη καί ἐπικύρωση τοῦ γάμου, πού ἀναφέρθηκε στην προηγούμενη εὐχή, πού ἅρμοσε ὁ ἱερέας τά χέρια τῶν νεονύμφων. Καί ἀφοῦ ἕνωσε τα χέρια τῶν νεονύμφων, τά «άρμοσε», τώρα έρχεται να επιστέψει, να στεφανώσει, νὰ ἐπικυρώσει και να διακηρύξει ὅτι ἡ ἕνωση αυτή ήδὴ ἐπιτελέσθηκε.
Ποιός θά ἐπιτελέσει αὐτήν τήν επίστεψη καί ἐπικύρωση; «Στέφεται ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ (τάδε) τὴν δούλην τοῦ Θεοῦ (τάδε) εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αμήν.» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Εκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1984, σ. 103.) Ὁ Ἅγιος Τριαδικός Θεός! Αυτός θά ἐπιστέψει, θά ἐπικιρώσει, θά ἁρμόσει, θά ἐπιβεβαιώσει.
Από ἕναν Κώδικα τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης, τόν 724, διαβάζουμε: «Ὁ Πατὴρ εὐλογεῖ, ὁ Υἱὸς στεφανεῖ καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον συνευδοκεῖ». Τί ὡραῖο αὐτό! Ὁ Πατήρ εὐλογεῖ, ὁ Υἱός στεφανώνει, καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο συμφωνεῖ καί βοηθάει!
Αὐτό μᾶς θυμίζει τήν ἐνέργεια τῆς Ἁγίας Τριάδος στην δημιουργία τοῦ κόσμου. Ὁ Πατήρ θέλει να γίνει ὁ κόσμος. Ὁ Υἱός εἶναι ὁ κτίστης, δημιουργεῖ τόν κόσμο. «Πάντα δι' αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ, τοῦ Λόγου, ἐγένετο οὐδὲ ἓν ὅ γέγονεν» (Ιωάν. 1, 3.), μᾶς λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης. Τίποτα δέν ἔγινε χωρίς τον Λόγο, τόν Ἰησοῦ Χριστό. «Τῷ λόγῳ τοῦ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν.» (Ψαλμ. 32, 6.) Ποιός εἶναι αὐτός «ὁ λόγος τοῦ Κυρίου»; Εἶναι ὁ Υἱός. Τό δέ Πνεῦμα τό Ἅγιο συντηρεί. Κατά τήν δημιουργία Το βρίσκουμε να υπερίπταται, να πετάει πάνω απ' τήν δημιουργία τήν ὑλική· «καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος» (Γέν. 1. 2.), καί τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ «ἐπεφέρετο», υπερίπτατο. Ἡ εἰκόνα τοῦ περιστεριου στην Βάπτιση μας δίνει ὡραῖα τήν ἐξήγηση τοῦ «ἐπεφέρετο». Καί ὅπως ἡ κλῶσσα –περιστέρι ἔχουμε στή Βάπτιση ὄρνεο λοιπόν, πουλί– όπως ἡ κλῶσσα ἐπωάζει τά αυγά γιά νά βγοῦν νέες ὑπάρξεις, ἔτσι καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο επωάζει τήν δημιουργία τρόπον τινά, γιά νά ἐξέλθει ἀπό ἐκεῖ ἡ ζωής τά φυτά, τά ζῶα, ὁ ἄνθρωπος!
Ἐδῶ τώρα στον Γάμο ἔχουμε ἐπίκληση του Αγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ. Τί σημαίνει αὐτό; Τώρα δέν σημαίνει δημιουργία· σημαίνει ἀναδημιουργία, καινούργια δημιουργία, καινούργια φύση. Ὄχι ἐκ τοῦ μηδενός· ἀλλά ἡ παλαιωθεῖσα φύση, οἱ παλαιωθέντες ἄνθρωποι, οἱ ἐν ἁμαρτίαις ἄνθρωποι, ἔρχονται στα χέρια των τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ νά γίνουν καινούργιοι διά τοῦ Μυστηρίου τοῦ Γάμου.
Ἀλλά καί κάτι καταπληκτικότερο. Ο Κώδικας 968 τοῦ ὄρους Σινᾶ, του 15ου αἰῶνος, τελειώνει μέ μία ἐπίκληση πρός τόν Ἰησοῦ Χριστό: «Σὺ γὰρ εἶ ὁ στέφανος ὁ δοθησόμενος, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν αναπέμπομεν...» καί τά λοιπά. Διότι Σύ εἶσαι ὁ στέφανος που θα δοθεῖ. Θά ποῦν κάποιοι: «Ὁ Χριστός εἶναι ὁ στέφανος, δηλαδή αὐτό τό στεφάνι που βάζουμε;...».
Ἐδῶ ἔχουμε κάτι παράξενες σχέσεις, εἰκόνες, πού τίς βλέπουμε καί στήν Καινή Διαθήκη. Ὁ Χριστός εἶπε: «ἐγώ εἰμι ἡ ὁδός». Οδός σημαίνει μέσον γιά νά πάω κάπου. Ὁ Χριστός επίσης είπε: «ἐγώ εἰμι ἡ ζωή» (Ιωάν. 14, 6.). Ἡ ζωή είναι τό τέρμα· ἡ ὁδός εἶναι ὁ τρόπος να φθάσει κανείς στή ζωή δηλαδή ὁ Χριστός εἶναι καί μέσον καί σκοπός. Ἐδῶ τώρα ὁ Χριστός εἶναι ἐκεῖνος πού στεφανώνει, ἀλλά κι ἐκεῖνος πού εἶναι τό στεφάνι.
Ὅπως καί στό μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας· ὁ Χριστός εἶναι ὁ θύτης, ὁ Χριστός εἶναι καί τό θῦμα· ὁ Χριστός θυσιάζει, ὁ Χριστός θυσιάζεται.
Θυμηθείτε επίσης καί τήν παραβολή ἐκείνη τῶν κεκλημένων τοῦ γάμου, που κάποιος δὲν εἶχε ἱμάτιον γάμου. Ποιό εἶναι τὸ ἱμάτιον αὐτό; Ὅπως λέει ὁ ἅγιος Συμεών ὁ νέος Θεολόγος, εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. (Αγίου Συμεών του νέου Θεολόγου, Βίβλος τῶν ἠθικῶν, Λόγος θ΄. · Ἐγὼ πατήρ, ἐγὼ ἀδελφὸς, ἐγὼ νυμφίος, ἐγὼ ἱμάτιον,...) Γιατί τον βγάζει έξω ὁ οἰκοδεσπότης τον καλεσμένο έκεῖνο πού δέν εἶχε ἱμάτιον γάμου; Διότι δέν εἶχε φορέσει τόν Χριστό. Εἶναι ἐκεῖνο πού λέει καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «τεκνία μου, οὓς πάλιν ὠδίνω, ἄχρις οὗ μορφωθῇ Χριστὸς ἐν ὑμῖν!» (Γαλ. 4, 19.), ἕως ὅτου διαμορφωθεῖ ὁ Χριστός μέσα σας. Τὸ ἱμάτιον εἶναι ὁ Χριστός, καί ὁ στέφανος εἶναι ὁ Χριστός· και αυτός που στεφανώνει αλλά και το στεφάνι. Με άλλα λόγια, ὄπως ψάλλουμε από Βάπτισμα «Όσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε» (Βλ. Γαλ. 3, 27.), δηλαδή ντυθήκατε τόν Χριστό, ἔτσι κι ἐδῶ οἱ νεόνυμφοι πρέπει να φορέσουν το στεφάνι τους, δηλαδή να ντυθοῦν τόν Χριστό, να φορέσουν τον Χριστό, νά εἶναι ἡ κορώνα τους ὁ Χριστός!
Τα στέφανα ἀκόμη δείχνουν καί τήν μεγάλη νίκη, ὅπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, την νίκη τῶν νεονύμφων στον μεγάλο στίβο της σωφροσύνης. (Αγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. Εἰς τὴν Πρὸς Τιμόθεον Α΄, Ομιλία Θ', MPG 62.546.51-56. «Διὰ τοῦτο στέφανοι ταῖς κεφαλαῖς ἐπιτίθενται, σύμβολον τῆς νίκης, ὅτι ἀήττητοι γενόμενοι, οὕτω προσέρχονται τῇ εὐνη, ὅτι μὴ κατηγωνίσθησαν ὑπὸ τῆς ἡδονῆς. Εἰ δὲ ἁλοὺς ὑπὸ τῆς ἡδονῆς πόρναις ἑαυτὸν ἐκδῷ, τίνος ἔνεκεν λοιπὸν καὶ στέφανον ἔχει ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, ἡττημένος;)
Λέει ὁ 958 Κώδικας τοῦ Σινᾶ, του 10ου αιώνος, «Στέφανος εὐφροσύνης ὡς ἐπάθλῳ παρθενίας τούτοις κατακοσμών». Τί είναι λοιπόν; Δεῖγμα ὅτι τά στεφάνια εἶναι ἐμβλήματα νίκης. Ποιᾶς νίκης; Ὅτι ἐσεῖς, καί ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα, μείνατε αγνοί μέχρι τον γάμο σας.
Ἀκοῦμε πολλές φορές κάποιους να δικαιολογούν τις προγαμιαίες σχέσεις καί νά λένε: «Ε, καλά, σάν ἄνδρας, πῆγα στήν ἁμαρτία»! Τί θά πεῖ σάν ἄνδρας, ἀδελφέ μου; Καί ἐπειδή είσαι άνδρας, ἔπρεπε νὰ πέσεις στην ανηθικότητα;... Ὁ Θεός να φυλάξει! Δες το κι ἀπό ἐδῶ, ὅτι ἡ Ἐκκλησία στεφανώνει τους σώφρονες, καί σέ θέλει σώφρονα. Αλλά καί οἱ γυναῖκες τί λένε; «Μά ἡ ἐποχή μας είναι τέτοια»! Ποιά εποχή μας, κοπέλα μου; Ἡ Ἐκκλησία σε θέλει να σε στεφανώσει παρθένο!
Τί ὡραῖο πρᾶγμα να προσέλθουν οἱ νεόνυμφοι παρθένοι καί οἱ δύο! Ὁ νέος νά μήν ἔχει γνωρίσει ἄλλη γυναίκα, ἐκτός ἀπό τή γυναίκα αυτή που παίρνει τώρα· καί ἡ νέα νά μήν ἔχει γνωρίσει ἄλλον ἄνδρα, ἐκτός ἀπό αὐτόν πού παίρνει τώρα! Πόσο επάξια να πάρουν τα στεφάνια αὐτά της νίκης! Διότι δεν είναι μικρή ἡ νίκη τῆς σωφροσύνης· εἶναι ἱκανή, εἶναι μεγάλη, είναι αντάξια στεφάνων. Ναί!
Αλλά εάν όμως δεν στάθηκαν σώφρονες; Τουλάχιστον μετανόησαν; Τουλάχιστον θα πάρουν το στεφάνι μετανοημένοι, ὅτι «δεν ξέραμε, δέν μπορέσαμε, δέν..., ἀλλά, τέλος πάντων, μετανοοῦμε»; Μήπως λοιπόν πρίν ἀπό τόν Γάμο ἔγινε Ἐξομολόγηση καί Θεία Κοινωνία; Μακάρι! Ἐάν ὅμως οὔτε καί αὐτό ἔγινε καί προσέρχονται γιά νά στεφανωθοῦν, ὄχι μόνο ἤδη μὲ τὰ παράσημα τῆς ἀνηθικότητος ἀλλὰ καὶ μὲ τὸ καύχημα ὅτι εἶναι ἀνήθικοι, ώ, τότε –τί εἰρωνεία!– εἶναι σάν νά κατεβεῖ ἕνας γέρος ὀγδόντα χρονῶν ἀπό τίς κερκίδες στο στάδιο κάτω καί νά θέλει να πάρει το στεφάνι τοῦ μαραθωνοδρόμου, σάν νά ἔτρεξε σαράντα δύο χιλιόμετρα κι ἦρθε πρώτος! Όλο το στάδιο θα γελάει μαζί του. Ἔτσι κι ἐδῶ· γελάει τό ἐπάνω στάδιο, τὸ οὐράνιο, οἱ ἄγγελοι! Καλύτερα: οἱ ἄγγελοι κλαίνε· οἱ δαίμονες γελούν!...
Καί συνεχίζει ὁ ἱερέας: «Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξῃ καὶ τιμῇ στεφάνωσον αὐτούς» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Εκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1984, σ. 104.), δηλαδή μέ δόξα και με τιμή στεφάνωσή τους. Τα λόγια αὐτά εἶναι μία απήχηση θα λέγαμε ἐκείνου τοῦ παραδεισιακοῦ μεγαλείου τοῦ ἀνθρώπου, πού ὑμνεῖ ὁ 8ος Ψαλμός, αλλά καί ἡ Πρός Εβραίους ἐπιστολή, πού λένε: Ὦ Κύριε, «ἠλάττωσας αὐτὸν –τόν ἄνθρωπο– βραχύ τι παρ' ἀγγέλους, δόξῃ καὶ τιμῇ ἐστεφάνωσας αὐτόν» (Ψαλμ. 8, 7. Εβρ. 2, 7.). Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἡ κορωνίδα τῆς δημιουργίας, εἶναι τό στεφάνι τῆς κτίσεως τῆς ὁρατῆς, εἶναι τὸ καμάρι τοῦ Θεοῦ!
Στο 8ο κεφάλαιο του βιβλίου τῶν Παροιμιών –μάλιστα καλύτερα φαίνεται στη μετάφραση ἀπό τό έβραϊκό κείμενο– μιλάει ἡ ἐνυπόστατος Σοφία, δηλαδή ὁ Ἰησοῦς Χριστός πρίν γίνει ἄνθρωπος, καί λέει: «Καί ἡ χαρά μου ήταν να βρίσκομαι ανάμεσα στούς ἀνθρώπους» (Παρ. 8, 31.)! Ὁ Θεός ἔβλεπε τόν πρῶτο ἄνθρωπο, καί καμάρωνε. Αλλά, αλλοίμονο, ξέπεσε ὁ ἄνθρωπος, και χρειάστηκε νά ἔρθει ὁ Χριστός στον κόσμο. Και τώρα, όταν θα ξαναφθάσει στις όχθες της Βασιλείας τοῦ Θεοὗ ὁ ἄνθρωπος, ὁ σωσμένος ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ἐκεῖ δέν θά φθάσει μέ ἄδεια χέρια· θα φθάσει μέ δώρα στα χέρια. Καί λέει το βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, πού μιλάει για το τέλος τοῦ κόσμου, ὅτι ἐκεῖ οἱ πιστοί, τὰ ἔθνη, «φέρουσι την δόξαν καὶ τὴν τιμὴν αὐτῶν» (Αποκ. 21, 24.). Έτσι λοιπόν βλέπουμε τη δόξα και την τιμή στο ξεκίνημα, στήν ἀνατολή, στην αυγή τοῦ ἀνθρώπινου γένους, τη δόξα και την τιμή από τέρμα της Ιστορίας, και τον γάμο στη μέση. Αρα ο γάμος συνδέει το άλφα με το ωμέγα τῆς ἀνθρώπινης πορείας, τήν ἀφετηρία μέ τό τέρμα, καί δείχνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος θα στεφανωθεῖ καί πάλι.
Καί τώρα μένει το ποτήρι τῆς εὐλογίας. «Καὶ τὸ ποτήριον τὸ κοινὸν τοῦτο παρεχόμενος τοῖς συναφθείσι πρὸς γάμου κοινωνίαν, Κύριε ὁ Θεός, εὐλόγησον εὐλογία πνευματική» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ Γάμου, Ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Αθήναι 1984, σ. 109.). Το ποτήρι αὐτό, πού ἔχει μέσα κρασί, ἄκρατο κρασί –ἄν καί κανένα Εὐχολόγιο δέν ἀναφέρει ἂν εἶναι ἄκρατο ή κεκραμένο, ἂν δηλαδή έχει μέσα νερό– ευλόγησέ το· και να γίνουν κοινωνοί ἐκεῖνοι που παντρεύτηκαν τώρα καί νά ἀποκτήσουν ευλογία πνευματική.
Τί σημαίνει αὐτό τό κοινό ποτήρι; τό λέμε κοινό γιατί περιέχει σκέτο κρασί. Σημαίνει ὅτι οἱ νεόνυμφοι πρέπει νά ἔχουν μία κοινότητα ζωής· ὅτι ἀπό τό ἴδιο ποτήρι θα πιοῦν καί τις χαρές και τις λύπες, ἀγαπητοί μου, ποὺ τοὺς ἐπιφυλάσσει ο κοινός δρόμος, ή κοινή πορεία τῆς ζωῆς τους. Μαζί θά πιοῦν τίς χαρές, μαζί θά πιοῦν καί τίς λύπες.
Ὁ Κώδικας 966 τοῦ ὄρους Σινᾶ, του 13ου αἰῶνος, μᾶς λέει: «Εἶθ' οὕτως ποτίζει αὐτοὺς ὁ ἱερεὺς ἐκ τρίτου καὶ κατακλὰ τὸ ποτήριον εἰς τὴν γῆν»· δηλαδή τοὺς δίνει νὰ πιοῦν, καί κατόπιν ὁ ἱερέας παίρνει το ποτήρι καί τό κατασπάζει, το σπάζει κάτω στο πάτωμς. Τί θέλει να δείξει ἐδῶ; Θέλει να δείξει τό εὔθραυστο τῆς ζωῆς καί τῆς εὐτυχίας τοῦ ζεύγους. Σαν να τούς λέει: «Μήν καμαρώνετε ὅτι ἡ ζωή σας θα είναι στρωμένη με ρόδα· θὰ ἔρθουν και δύσκολες μέρες. Νὰ τὸ ξέρετε ὅτι ἡ ἀνθρώπινη ευτυχία είναι πολύ είναι Θραύστη, σπάζει εύκολα».
Παλιότερα δέν ὑπῆρχε το κοινό αυτό ποτήρι πάνω στο τραπέζι. Αλλά καί τό τραπέζι αὐτό, πού σήμερα μεταφέραμε έξω για να γίνει ὁ Γάμος, ήταν κάποτε ἡ ἁγία Τράπεζα, καί τό ποτήρι αὐτό μέ τό κρασί, πού κι αὐτό σήμερα εἶναι ἔξω, ἦταν κάποτε τό ἅγιο Ποτήριο. Ξαναλέω ὅτι ὁ Γάμος γινόταν μέσα στη Θεία Λειτουργία. Τό ἔχω πεῖ πέντε-έξι φορές μέχρι τώρα· θά τό θυμάστε. Καί κάποιος, μια κοπέλα συγκεκριμένα, μοῦ εἶπε ὅτι τὸ ἀνέφερα πολλές φορές αυτό. Είναι γιατί θέλω νά τό τονίσω, ἀγαπητοί μου.
Τί σημαίνει αὐτό λοιπόν; Σημαίνει ὅτι οἱ νεόνυμφοι ἔπρεπε νά κοινωνήσουν ἐκεῖ, ἐπί τόπου. Ὅπως καί στό Βάπτισμα· τό ἴδιο· ἐκεῖ, ἐπί τόπου. Ὅσοι εἶχατε παρασταθεί σ' ἐκείνη τήν Βάπτιση του Μωαμεθανοῦ, ὁ ὁποῖος εἶχε νηστέψει από το πρωί τελείως –δεν είχε φάει τίποτε-- καί τήν προηγουμένη είχε ὁμοίως νηστέψει, ο σεβασμιώτατος των κοινώνησε αμέσως μετά το Βάπτισμά του. Έτσι πρέπει. Καί οἱ νεόνυμφοι το ίδιο να κοινωνήσουν. Αλλά λένε σαφῶς τά Τυπικά, από τον 12ο ἕως τον 16ο αιώνα: «Να κοινωνήσουν, ἐάν εἶναι ἄξιοι· ἀλλιώτικα να πιοῦν ἀπό τό κοινό ποτήρι», κρασί σκέτο. Κι ἔτσι σήμερα δέν κοινωνοῦν πιά οἱ νεόνυμφοι –τί κρίμα!– και το ποτήρι με το κρασί μένει ενα κοινό απλό σύμβολο, ενώ ή αφετηρία τοῦ γάμου πρέπει νά εἶναι ἀπό τό εὐχαριστιακό Ποτήρι, το ποτήρι τῆς Ζωῆς, τό Σώμα και το Αίμα του Χριστού!
Τέλος ακολουθεί ο χορός. Μετά την προσφορά τοῦ κοινοῦ ποτηρίου, «ευθέως λαβὼν αὐτοὺς ὁ ἱερεύς.... στρέφει ὡς ἐν σχήματι κύκλου... ἐκ τρίτου» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἀκολουθία τοῦ γάμου, Εκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1984, σ. 110.). Παίρνει τούς νεονύμφους ἀπό τό χέρι ὁ ἱερέας καί τους γυρίζει γύρω-γύρω ἀπό τό τραπέζι.
Τί εἶναι αὐτός ὁ χορός;
Ἔχει ένα πλούσιο περιεχόμενο. Αλλά πριν να ποῦμε τί εἶναι αὐτός ὁ χορός, ἂς δοῦμε τα τρία αυτά τροπάρια πολύ σύντομα.
«Ἡσαΐα, χόρευε· ἡ Παρθένος ἔσχεν ἐν γαστρί, καὶ ἔτεκεν Υἱὸν τὸν Ἐμμανουήλ, Θεόν τε καὶ ἄνθρωπον· Ἀνατολὴ ὄνομα αὐτῷ· ὃν μεγαλύνοντες, τὴν Παρθένον μακαρίζομεν.»
Τί σημαίνει « Ησαΐα, χόρευε»; Σημαίνει ὅ,τι λέει ή λέξη χόρευε, χοροπήδα, σκάρτα από χαρά!
Τί θέση ἔχει ἐδῶ ὁ Ἡσαΐας καί γιατί να χοροπηδά;
Γιατί απλούστατα ή προφητεία του, ὅτι ἡ Παρθένος θά φέρει τόν ἴδιο τόν Θεό, τόν Ἐμμανουήλ, πού σημαίνει μαζί μας ὁ Θεός, πραγματοποιήθηκε στους χρόνους μας, ήρθε ὁ Χριστός.
Ναί, αλλά τί σχέση ἔχει αὐτό μέ τόν γάμο;
Μέγιστη σχέση. Να ποιά εἶναι, ἀγαπητοί μου.
Ὁ γάμος ἦταν ὁ τύπος –θὰ τὸ δούμε σε λίγο, ἀμέσως πιο κάτω– ήταν ἡ εἰκόνα τοῦ γάμου Θεοῦ καί δημιουργίας, Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας. Στην Παλαιά Διαθήκη δίνονταν πάντοτε οἱ τύποι, έως ότου ήλθε ή Καινή Διαθήκη, μέ τά πρωτότυπα. Ησαΐα, λοιπόν, χοροπήδα! διότι ἐσύ, πού ἀνάγγειλες το πρωτότυπο, δηλαδή τόν γάμο Θεοῦ καί ἀνθρώπων, Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας, καί πού εἶχε ὡς εἰκόνα του τόν γάμο τῶν ἀνθρώπων, πραγματοποιήθηκε· ἦρθε ὁ Χριστός! Αυτό λοιπόν λέμε τώρα στόν Ἡσαΐα καί τό ἐξαγγέλουμε.
Κατόπιν το δεύτερο: «Άγιοι Μάρτυρες, οἱ καλῶς ἀθλήσαντες καὶ στεφανωθέντες, πρεσβεύσατε πρὸς Κύριον, ἐλεηθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν».
Οἱ ἅγιοι Μάρτυρες τί θέση ἔχουν ἐδῶ;
Τό εἴπαμε σ' ένα περασμένο μας θέμα, ὅτι ὁ γάμος στο βάθος του εἶναι ἕνα μαρτύριο, γιατί πρέπει ὁ ἕνας να σηκώσει τον ζυγό τοῦ ἄλλου. Το στεφάνι ἐδῶ δέν ἀντανακλά μόνο τήν δόξα, αλλά αντανακλά και το μαρτύριο. Καί ἐπειδή ὁ Χριστός γιά τήν Νύμφη Του Ἐκκλησία στάθηκε Μάρτυς πάνω στον σταυρό καί φόρεσε ακάνθινο στεφάνι, γι' αυτό κι ἐμεῖς ψάλλουμε και το τροπάριο αυτό στους ἁγίους Μάρτυρες.
Καί τό τρίτο τροπάριο: «Δόξα σοι Χριστὲ ὁ Θεός, Αποστόλων καύχημα, Μαρτύρων ἀγαλλίαμα, ὧν τὸ κήρυγμα· Τριὰς ἡ ὁμοούσιος». Ποιό εἶναι τό κήρυγμα, παρακαλώ, τῶν Μαρτύρων καί τῶν Ἀποστόλων, «Τριάς ἡ ὁμοούσιος», ὁ ἅγιος Τριαδικός Θεός!... Είναι έκεῖνο πού λέγαμε μια περασμένη φορά, ὅτι τά πάντα πρέπει να ξεκινούν από τον Άγιο Τριαδικό Θεό, συνεπῶς καί ὁ γάμος. Ὅπως ὁ Θεός ὁ Τριαδικός είναι τρία Πρόσωπα, μία ουσία, ἕνας Θεός, έτσι κι ἐδῶ στον γάμο εἶναι δύο πρόσωπα, μία ουσία, ἕνας ἄνθρωπος.
Καί τώρα γίνεται ὁ χορός, στρέφονται γύρω ἀπ' τό τραπέζι. Αὐτή ἡ τριπλή περιφορά δέν εἶναι παρά μία τριπλῆ ἐνίσχυση τοῦ συμβολισμοῦ τοῦ κύκλου. Ὁ κύκλος εἶναι τό σύμβολο τῆς αἰωνιότητος. Όταν γράφω έναν κύκλο, γυρίζω πίσω στο σημείο που ξεκίνησα, γυρίζω καί ξαναγυρίζω ατέρμονα· συνεπῶς εἶναι τό σύμβολο τοῦ ἀπείρου, τῆς αἰωνιότητος.
Γιά τόν ἴδιο λόγο την Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας βγαίνουμε μέ τίς εἰκόνες καί γυρίζουμε γύρω ἀπ' τόν ναό. Νά, τήν ἐρχόμενη Κυριακή θα βγοῦμε μέ τίς εἰκόνες καί θά κάνουμε μία περιφορά. Σήμερα πιά ή περιφορά γίνεται μέσα στόν ναό –δυστυχῶς, δέν ξέρω γιατί. Κανονικά ὅμως πρέπει νά γίνεται ἔξω ἀπό τόν ναό. Καί στά ἐγκαίνια ἐπίσης κάνουμε μία τριπλή περιφορά γύρω-γύρω ἀπό τόν ναό.
Αυτή λοιπόν ή τριπλή περιφορά εἶναι ἡ τριπλῆ ἐνίσχυση καί ἑδραίωση τοῦ συμβολισμοῦ τοῦ κύκλου. Αὐτό σημαίνει πώς ὁ χῶρος πού κλείνουμε μέσα στον κύκλο εἶναι ἕνας ἱερός χώρος, ἅγιος, τόν ὁποῖο ξεχωρίζουμε ἀπό τούς ἄλλους χώρους. Ὁ κυκλικός αὐτός χώρος, ἀφοῦ εἶναι ἅγιος καί ἱερός, προστατεύεται ἀπό τόν Θεό, τά δέ ὅριά του καθορίζονται ἀπό τόν κύκλο, ἀπό τήν περιφέρεια αυτή.
Σας θυμίζω κάτι από την μαγεία. Καὶ ὁ μάγος το ίδιο πράγμα κάνει. Κάνει κάτω έναν κύκλο, μπαίνει μέσα, καί τρόπον τινά καθιερώνει τόν χῶρο αὐτό ἔναντι τοῦ ὑπολοίπου, τοῦ βεβήλου χώρου.
Ἐδῶ ὅμως στον Γάμο τί σημασία έχει αὐτός ὁ χῶρος πού διαγράφηκε γύρω-γύρω;
Εἶναι ὁ χῶρος τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ὅλη τήν ὥρα πού στέκονταν ἐδῶ μπροστά οἱ νεόνυμφοι, ἦταν ὁ λειτουργικός χρόνος. Ο λειτουργικός χρόνος είναι ή νοσταλγία... ή νοσταλγία της Βασιλείας τοῦ Θεοῦ! Τώρα ἔχουμε τον χώρο· είναι ἡ νοσταλγία τοῦ Παραδείσου, τοῦ χώρου τοῦ Παραδείσου! Συνεπώς –κάτι πολύ σπουδαῖο, ἀγαπητοί μου– ἡ πορεία του ζευγαριοῦ δέν είναι μία πορεία απλή μέσα στη ζωή, αλλά μία πορεία πού μπαίνει μέσα στον άξονα τῆς αἰωνιότητος καί τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.
Ἡ ὥρα πέρασε. Αλλά θά μοῦ ἐπιτρέψετε να πῶ δυό λόγια, φευγαλέα, γιά τά ἀναγνώσματα, τόν Απόστολο και το Ευαγγέλιο, πού τά ἄφησα τελευταία. Πολύ φευγαλέα νά πῶ δυό σκέψεις, καί τελειώσαμε. Τό ἀποστολικό ανάγνωσμα μας δίνει δύο παράλληλα θέματα. Δέν θά τό διαβάσω. Θά ἔπρεπε ὅμως νά τό διαβάσω· γι' αὐτό ἄλλωστε ἔχω καί τήν Ἁγία Γραφή ἐδῶ μπροστά· ἀλλά ὁ χρόνος πέρασε. Δυό παράλληλα θέματα μᾶς δίνει: τόν γάμο τοῦ Χριστοῦ μέ τήν Ἐκκλησία καί τόν γάμο τοῦ ἀνδρός μέ τήν γυναίκα. Ἐκεῖνο βεβαίως πού ἐνδιαφέρει τόν Απόστολο εἶναι τό πρῶτο· ἁπλῶς παίρνει αφορμή από τό πρῶτο, γιά νά μιλήσει καί γιά τό δεύτερο. Όμως το πρώτο είναι το βασικό και το σπουδαίο. Το πρώτο είναι το πρωτότυπο, ἐνῶ τό δεύτερο ἡ εἰκόνα του· είναι το αντικείμενο και το είδωλό του. Ὅπως εἶναι ἕνα ἀντικείμενο μπροστά σ' ἕναν καθρέφτη με το είδωλό του που προβάλλεται σ' αὐτόν, ἔτσι εἶναι καί ὁ γάμος Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας μέ τόν γάμο τῶν ἀνθρώπων, το πρωτότυπο με το είδολό του. Ο γάμος τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἀντανάκλαση τρόπον τινά τοῦ γάμου Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας-Νύμφης. Ιδού λοιπόν τώρα πῶς συμπλέκονται τά δύο αυτά θέματα, κατά θαυμαστό τρόπο, μέσα στήν ἀποστολική περικοπή.
Πρῶτα-πρῶτα ἐκφράζεται ὁ μυστικός Γάμος τοῦ Χριστοῦ μέ τήν Νύμφη-Ἐκκλησία.
Ο Αδάμ, προκειμένου να εξαχθεῖ ἀπό τήν πλευρά του ἡ Εὔα, ὑπνοῦται, ὑπνώνεται. Αλλά καί ὁ Χριστός ὑπνοῦται, ἱπνώνεται πάνω στον σταυρό, πεθαίνει. Προσέξτε όμως: τό ύπνώνεται σημαίνει πεθαίνει· όπως και τό «κοιμηθῇ» πού εἴπαμε προηγουμένως γιά τόν ἀπόστολο Παῦλο, πού λέει «ἐὰν ὁ ἀνὴρ αὐτῆς κοιμηθῇ», ἐννοεῖ θά πεθάνει. Ὁ Χριστός πέθανε πάνω στον σταυρό, ὕπνωσε ἐπί τοῦ σταυροῦ, κοιμήθηκε πάνω στόν σταυρό. Κι ἐκεῖ, ἀφοῦ ὕπνωσε, κεντήθηκε από τον Κεντυρίωνα και «ἐξῆλθε αἷμα καὶ ὕδωρ, καὶ ὁ ἐωρακώς μεμαρτύρηκε, καὶ ἀληθινὴ αὐτοῦ ἐστιν ἡ μαρτυρία» (Ἰωάν. 19, 34-35.), ὅπως λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης· κι ἐκεῖνος πού εἶδε μαρτύρησε, καί ἀληθινή εἶναι ἡ μαρτυρία του. Δίνει σημασία ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, διότι τό νερό καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι τά δυό βασικά Μυστήρια πού ἀποτελοῦν τήν Ἐκκλησία μας, τό Βάπτισμα καί ἡ Θεία Ευχαριστία. Συνεπώς ἡ Ἐκκλησία ξεπήδησε από την πλευρά τοῦ Χριστοῦ. Ἀκοῦστε: ξεπήδησε, ἔτρεξε, ἔρρευσε. Με τα δύο αυτά Μυστήρια γινόμαστε Ἐκκλησία Χριστοῦ, Σῶμα Χριστοῦ· διότι τό νερό καί τό αἷμα πού ἔρρευσαν ἦταν ἀπό τήν οὐσία τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ. Συνεπῶς ἡ Ἐκκλησία, μια πού τό ἔφερε ή κουβέντα, δεν ιδρύθηκε την Πεντηκοστή· τήν Πεντηκοστή ἁπλῶς φανερώθηκε ἐπισήμως. Ὅπως κι ἐδῶ· μέ τήν άρμοση, ἔχουμε τό Μυστήριο, καί μέ τήν στέψη, ἔχουμε τήν ἐπικύρωση, την φανέρωση τρόπον τινά. Εδώ λοιπόν βλέπουμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία ξεπηδᾶ ἀπό τήν πλευρά τοῦ Χριστοῦ, ὅπως καί ἡ Εὔα ἀπό τήν πλευρά τοῦ Ἀδάμ.
Ακόμη ἡ γυναίκα εἶναι «σάρξ καί ὀστοῦν» ἀπό τήν σάρκα καί τά ὀστά τοῦ Ἀδάμ. (Βλ. Γέν. 2, 23.) Ἔτσι δέν εἶπε ὁ Ἀδάμ; Λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὅτι καί ἡ Ἐκκλησία εἶναι «ἐκ τῆς σαρκὸς αὐτοῦ καὶ ἐκ τῶν ὀστέων αὐτοῦ» (Έφεσ. 5, 30.), ὄχι ἠθικά, αλλά οντολογικά, πραγματικά· διότι κοινωνούμε Σώμα και Αίμα Χριστού, πραγματικό Σώμα καί Αἷμα Χριστοῦ!
Ἐπί πλέον ὁ Χριστός εἶναι «ἡ κεφαλή τοῦ σώματος τῆς Ἐκκλησίας καί ὁ σωτήρ αὐτῆς» ἀλλά καί «ὁ ἀνήρ ἐστι κεφαλὴ τῆς γυναικός... καὶ αὐτός ἐστι σωτὴρ τοῦ σώματος» (Έφεσ. 5, 23.) Ποιανού «σώματος»; Τοῦ σώματός του. Καί ποιό είναι το σώμα του; Η γυναίκα. Καλεῖται δηλαδή ὁ ἄνδρας να σώσει τήν γυναίκα.
Ἡ Ἐκκλησία ὑποτάσσεται στον Χριστό καί ἡ γυναίκα ὀφείλει νά ὑποτάσσεται στόν ἄνδρα της. Ὁ Χριστὸς ἀγάπησε τήν Ἐκκλησία· καί ὁ ἄνδρας ὀφείλει να ἀγαπᾶ τήν γυναίκα του,
Συνεπῶς στό ἀποστολικό ανάγνωσμα μᾶς δίνονται τρία μέτρα: το μέτρο τῆς σωτηρίας, τό μέτρο τῆς ὑποταγῆς καί τό μέτρο τῆς ἀγάπης.
Ο γάμος Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας καὶ ὁ γάμος ἀνδρός καί γυναικός εἶναι τό ἀντικείμενο καί τό εἴδωλό του, το πρωτότυπο καί τό ἀντίγραφό του, κατά ἕναν θαυμάσιο τρόπο συμπλεγμένα παράλληλα, έτσι ώστε τό ἕνα νά μήν μπορεῖ νά σταθεῖ χωρίς τό ἄλλο.
Λέει ὁ ἱερός Δαμασκηνός: «Οὕτως γίνεται μυστήριον ἐγκεκρυμμένης τῆς ἀληθείας ἐν τῷ τύπω, ὅτι Χριστὸν ἐτύπου καὶ τὴν Ἐκκλησίαν ἡ τῆς γυναικὸς λήψις ἐξ ἀνδρός, καὶ συνάφεια πρὸς τὸν ἄνδρα» (Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, Εἰς τὴν ἐπιστολὴν Πρὸς Ἐφεσίους, κεφ. ε΄, ΜPG 95.852.15-17.). Δηλαδή: Αὐτό φανέρωνε ὁ τύπος αὐτός, ἡ λήψη τῆς γυναικός ἀπό τόν ἄνδρα· τήν λήψη τῆς Ἐκκλησίας ἀπό τήν πλευρά τοῦ Χριστοῦ,
Καί τώρα ἀπό τό εὐαγγελικό ανάγνωσμα. (Βλ. Ιωάν. 2, 1-11.)
Δέν ξέρω τί αἰσθάνεσθε ὅταν ἀκοῦτε τήν εὐαγγελική περικοπή σέ κάθε Γάμο. Μας θυμίζει μία εἰδυλλιακή εἰκόνα, ὅταν ὅλα στην αφετηρία τους, στο ξεκίνημά τους, εἶναι τόσο ὄμορφα. Ὁ Χριστός ἀκόμη δέν ἔχει βγεῖ στόν δημόσιο βίο Του· θαῦμα ἀκόμη δέν ἔχει κάνει κανένα· ὅλα, θα λέγαμε, ροδίζουν ὄμορφα, ὑπόσχονται ὄμορφες ἐπιτυχίες. Κάθε ξεκίνημα, μέ ὄνειρα, μέ καρδιοχτύπια, μέ ἐλπίδες, μέ ὑποσχέσεις, εἶναι ὅμορφο.
Κλήθηκε ὁ Χριστός σ' ἕναν Γάμο στην Κανά τῆς Γαλιλαίας· κλήθηκε καί ἡ Θεοτόκος κλήθηκαν καί οἱ πρώτοι μαθητές Του –γιατί ακόμη δεν είχε συγκροτήσει ὅλη τήν ὁμάδα τῶν δώδεκα μαθητῶν Του. Καί ὁ Χριστός πήγε. Ακούστε: πήγε! Δεν τους περιφρόνησε· δέν εἶπε «Εγώ δέν ἔχω καμία δουλειά εδώ». Ήταν ένα θέμα πού ἔπρεπε νά συμπεριληφθεῖ στήν σωτηρία, πού ἔφερνε ὁ «μεγάλης βουλῆς ἄγγελος» (Βλ. Ήσ. 9, 6. Πρβλ. Περ. 39, 19.). Καί φέρνει καί δῶρο, όπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος· δεν πάει με ἄδεια χέρια· τό νερό τούς τό κάνει κρασί. (Βλ. Αγ. Ιωάννης ὁ Χρυσόστομος, Λόγος εἰς τὴν τρυγόνα, ήτοι εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, κεφ. γ', MPG 55.602.37-65.)
Αλλά ὡστόσο ἂς δοῦμε τά πράγματα μέ τή σειρά. Ἡ Θεοτόκος ἀπευθύνεται στον Κύριο και του λέει: «Δέν ἔχουν πιά κρασί». Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ὅτι αὐτό τό μυρωδᾶτο καί δυνατό κρασί τῆς ἀγάπης στέρεψε, καί περίσσεψε το πάθος τῆς σαρκός· σάν νά λέγαμε ὅτι δέν ὑπάρχει πιά ἐκείνη ἡ δυνατή ἀγάπη πού φέρνει ὁ Θεός στους ανθρώπους, «οἶνον οὐκ ἔχουσι», δὲν ἔχουν κρασί!
Ὁ Κύριος παραγγέλει να γεμίσουν τις στάμνες μέ νερό. «γεμίσατε τὰς ὑδρίας ὕδατος»· γεμίστε τις στάμνες μέ νερό. Τί σημαίνει «γεμίστε τίς ὑδρίες»; Σημαίνει ότι ζητάει να Του προσφερθεῖ ἡ ἀδύναμη και ξεθυμασμένη ἐκείνη ἀνθρώπινη πραγματικότητα, γιά νά τή μεταβάλει ἀκριβῶς σε δυνατό μυρωδάτο κρασί τῆς ἀγάπης, πού μόνο αὐτός ὁ Θεός μπορεῖ νά προσφέρει.
Καί τό νερό ἔγινε κρασί! Είναι το μεγάλο θαύμα· τό θαῦμα ὅτι ὁ Θεός μεταβάλλει τίς ἀνθρώπινες αδυναμίες, τά ἀνθρώπινα πάθη, τά ξεθυμάσματα των συναισθημάτων, τα μεταβάλλει όλα αυτά σε δυνατό κρασί τῆς ἀγάπης!
Καί διαμαρτύρεται χαριτωμένα ὁ ἀρχιτρίκλινος, ὅτι τό καλό κρασί το δίνουν στην αρχή, και το σκάρτο ὅταν πιά θά 'χουν μεθύσει. «σὺ τετήρηκας τὸν καλὸν οἶνον ἕως ἄρτι», ἐσύ ὅμως φύλαξες τό καλό κρασί μέχρι τήν στιγμή αυτή. Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ὅτι ἡ ἀγάπη πού δίνει ὁ Χριστός, ή δική του ἀγάπη, ἐκείνη πού ἑνώνει πραγματικά τους ανθρώπους, εἶναι ἡ ἀγάπη πού ξεκινᾶ ἀπό τή στιγμή τοῦ Γάμου, ἀπό τήν ἡμέρα τῶν Αρραβώνων θά ἔλεγα, μέχρι την τελευταία πνοή, αλλά και πέρα από τον τάφο. Είναι αυτό που βλέπουμε κάποτε στους συζύγους, ὅταν ὁ ἕνας ἀπό τούς δύο, πού ἔμεινε στον κόσμο μόνος, ἐξακολουθεῖ νά ἀγαπᾶ τόν ἄλλο πού ἔφυγε· τόν ἀγαπᾶ ἀκόμη! Εἶναι ἡ ἀγάπη πού μένει μέχρι τό χεῖλος τοῦ τάφου ἀκέραιη, δυνατή, σαν το δυνατό μυρωδάτο κρασί.
Ὁ Μωϋσῆς, ἀγαπητοί μου, ἄρχισε το πρώτο του θαῦμα μέ τήν μεταβολή τοῦ νεροῦ σέ αἷμα ἤτανε ὁ νόμος τῆς κατάρας. (Βλ. Εξοδ. 7, 20.) Ὁ Χριστός ἄρχισε τό πρῶτο Του θαῦμα μέ τήν μεταβολή τοῦ νεροῦ σέ κρασί· εἶναι ὁ νόμος τῆς χάριτος· είναι ἡ χάρη καί ἡ εὐλογία, που διδεται ἀκριβῶς μέσα στο νόημα τῆς ἀγάπης, πού εἶναι ἡ οὐσία τοῦ Εὐαγγελίου.
Αλλά μία συντομότατη ανακεφαλαίωση, μισοῦ λεπτοῦ, γιά ὅσους δεν ήταν από την αρχή.
Ο γάμος εἶναι τὸ μυστήριο τῆς ἀγάπης· εἶναι ἡ εἰκόνα τῆς ἑνώσεως Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας.
Ἡ πρώτη ἀγάπη τῶν συζύγων μέσα στον γάμο εἶναι ή σαρκική· ή δεύτερη ἀγάπη εἶναι ἡ βαθειά ἐν Κυρίῳ ἀγάπη, καί πρέπει να κατακτᾶ συνεχῶς ἔδαφος στις καρδιές τους.
Οι σκοποί τοῦ γάμου είναι: πρῶτος ἡ θέωση, ή άλληλοθέωση, μέ τήν βοήθεια τῆς ἀγάπης, δεύτερος ή σωφροσύνη, καί τρίτος ή τεκνογονία.
Τα κριτήρια προκειμένου να διαλέξει κανείς σύζυγο είναι: πρῶτον ἡ εὐσέβεια, καί δεύτερον ή ταύτιση χαρακτήρων.
Ἀλλά θά κλείσουμε μέ μία ὡραιότατη σκέψη του Τερτυλλιανού πάνω στον χριστιανικό γάμο.
«Τί ἔνωσις εἶναι αὐτὴ ποὺ συνδέει δύο χριστιανοὺς συζύγους! Ἔχουν τὴν ἰδίαν ἐλπίδα καὶ τὴν ἰδίαν τάσιν εἰς τοὺς πόθους των. Υπακούουν εἰς τὴν ἰδίαν διδασκαλίαν καὶ εἰς ἕνα κοινὸν Κύριον. Είναι μία ἔνωσις τοῦ πνεύματος, καθὼς εἶναι καὶ τῆς σαρκός· ἔν μόνον πνεῦμα καὶ μία μόνον σάρξ. Μελετούν μαζί τὴν Αγίαν Γραφήν, προσεύχονται μαζί, νηστεύουν μαζί, ἐκπαιδεύονται, προτρέπονται, βοηθοῦνται ἀμοιβαίως. Τοὺς βλέπετε μαζὶ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν, εἰς τὴν τράπεζαν τοῦ Κυρίου. Λύπαι, διωγμοί, χαραί, ἐλπίδες, ὅλα τοὺς εἶναι κοινά. Δὲν κρύβουν ὁ ἕνας ἀπὸ τὸν ἄλλον τίποτε· δὲν ἀποφεύγει ὁ ἕνας τὸν ἄλλο· ποτὲ δὲν ἐνοχλεῖ ὁ ἕνας τὸν ἄλλο. Μποροῦν ἐλεύθερα νὰ ἐπισκέπτωνται τοὺς ἀσθενεῖς καὶ νὰ συντρέχουν τοὺς πτωχούς. Ὕμνοι καὶ τραγούδια ἀκούονται μεταξύ των καὶ συναγωνίζονται ποιὸς θὰ δοξάσῃ καλύτερα τὸν Θεόν του. Ὁ Χριστός χαίρει βλέπων καὶ ἀκούων τὰ πράγματα αὐτά, καὶ εἰς τὰ πρόσωπα αὐτὰ ἀποστέλλει τὴν εἰρήνην του. Όπου δύο είναι συνηγμένοι εἰς τὸ ὄνομά Του, ἐκεῖ καὶ Αὐτός. (Βλ. Ματθ. 18, 20.)»
Αγαπητοί μου, να ευλογήσει ὁ Θεός, ὥστε νά δοθεῖ, καί νά δίδεται πάντοτε, στούς πιστούς τῆς Ἐκκλησίας μας ὁ εὐλογημένος γάμος, ὅπως ὁ Θεός τόν νομοθέτησε.
Τρίτη, 25-2-1969
6η ομιλία στην κατηγορία "Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου".
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/to-mysthrion-toy-gamoy
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_64.html?m=1
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας : Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου».🔻
https://drive.google.com/file/d/1Sk5M-5BMLWA_-m2N9GIGqJfW3U55oWHd/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Τό Μυστήριον τοῦ Γάμου».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A4%CF%8C%20%CE%9C%CF%85%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%BF%CE%BD%20%CF%84%CE%BF%E1%BF%A6%20%CE%93%CE%AC%CE%BC%CE%BF%CF%85.?m=1
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
