†.Αλλά η ανάσταση των νεκρών, αγαπητοί μου, είναι και θέμα δικαιοσύνης του Θεού. Δηλαδή πώς θα ήταν δυνατόν να αμαρτάνει η ψυχή, να αμαρτάνει και το σώμα, και η μέν ψυχή να τιμωρηθεί, το δε σώμα να μείνει ατιμώρητο επειδή θα διαλυθεί στον τάφο.
Ακόμη, ο Απόστολος Παύλος λέει: «φεύγετε τὴν πορνείαν. πᾶν ἁμάρτημα ὃ ἐὰν ποιήσῃ ἄνθρωπος ἐκτὸς τοῦ σώματός ἐστιν, ὁ δὲ πορνεύων εἰς τὸ ἴδιον σῶμα ἁμαρτάνει». (Α Κορ. 6,18) Δηλαδή: Κάθε αμάρτημα που θα διαπράξει ο άνθρωπος είναι έξω από το σώμα του, ενώ αυτός που πορνεύει αμαρτάνει στο ίδιο του το σώμα. Εάν το πάρουμε αυτό, τότε θα πρέπει, κατά την ημέρα της Κρίσεως, αφού το αμάρτημα ανήκει στο σώμα που διαλύθηκε και δεν θα αναστηθεί, ή ψυχή να μη δώσει λόγο για κάτι που δεν έπραξε. Γιατί να δώσει λόγο η ψυχή στον Θεό για την πορνεία, που ανήκει αποκλειστικά στο σώμα; Συνεπώς η ψυχή είναι ακατηγόρητη και δεν είναι υπεύθυνος ο άνθρωπος για τα σαρκικά άμαρτήματά του, δεν είναι ένοχος! Όμως είναι δίκαιο αυτό; Πώς το βλέπετε; Αλλά και αντιστρόφως, ως προς το θέμα της αρετης. Γιατί όταν το σώμα παρθενεύει μία ολόκληρη ζωή, δηλαδή έγκρατεύεται και μένει αγνό μια ολόκληρη ζωή κι αγωνίζεται υπεράνθρωπα να κρατηθεί μακριά από την αμαρτία, γιατί δεν πρέπει τότε το σώμα αυτό να βραβευθεί και να επαινεθεί; Είναι δίκαιο αυτό να μή γίνει;
Ακούστε τι λέει ο Απόστολος Παύλος στην Β' Πρός Κορινθίους επιστολή του: «τοὺς γὰρ πάντας ἡμᾶς φανερωθῆναι δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα κομίσηται ἕκαστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν εἴτε κακόν». (Β Κορ. 5,10) Δηλαδή: Όλοι μας πρέπει να φανερωθούμε και να σταθούμε μπροστά στο βήμα του Χριστού, για να πάρει ο καθένας την αμοιβή του, για ό,τι αγαθό ή κακό έπραξε με το σώμα του. Βλέπετε, επιστρατεύω χωρία από την Αγία Γραφή μόνο και μόνο για να κατοχυρώσω τις αλήθειες αυτές, ώστε να μην πει κάποιος ότι τα λέω από τη φαντασία μου. Όταν λέει «να σταθούμε όλοι», εννοεί και νεκρούς και ζωντανούς, γιατί ο Χριστός είναι Κριτής ζώντων και νεκρών. Δεν το λέμε και στο Σύμβολο της Πίστεως, «κρίναι ζώντας και νεκρούς»; Οι «ζώντες» είναι εκείνοι που θα ζούν τότε, και οι «νεκροί είναι εκείνοι που θα έχουν ήδη πεθάνει και θα αναστηθούν. Δέν λέει «ίνα κομίσηται έκαστος τα διά του πνεύματος, τα διά της ψυχής», αλλά «τα διά του σώματος». Ο Απόστολος αναφέρεται στην Ανάσταση των νεκρών γι' αυτό τονίζει το σώμα. Βλέπετε, παρακαλώ, πόσο καθαρά το λέει!
Είναι απορίας άξιο, αλλά και δυστύχημα, πώς έχει
εισχωρήσει η αντίληψη μέσα στο χριστιανικό πλήρωμα ότι το σώμα δεν έχει καμία θέση στην σωτηρία! Είναι από τα πλέον περίεργα. Νομίζω ότι θα ήταν η μεγαλύτερη νίκη που θα κατάφερνε ο Διάβολος πάνω στους Χριστιανούς, να τους κάνει δηλαδή να μην προσέξουν το θέμα της αναστάσεως των σωμάτων. Ή φοβερότερη, ή όλεθριότερη διαστροφή. Και αυτή η αντίληψη υπάρχει όχι μόνο στον λαό, αλλά και στον κλήρο! Υπάρχει και στους θεολόγους, και στους επισκόπους, και στους αρχιεπισκόπους! Μή σας κάνει εντύπωση. Ναί, μή σας κάνει εντύπωση. Καταπλήσσει το γεγονός! Τόση ζημιά έχει κάνει ο Διάβολος; Ναί, τόση ζημιά!
Μόλις τελευταία διάβασα σε ένα περιοδικό, στη ΖΩΗ ή στόν ΣΩΤΗΡΑ, ότι ο Αγγλικανός αρχιεπίσκοπος του Canterbury, ο Πριμάτος της Αγγλίας, μεταξύ άλλων ρωτήθηκε και για την ανάσταση των νεκρών.
Βεβαίως το θέμα αυτό δεν ανήκει αποκλειστικά στόν χώρο της Ορθοδοξίας, αλλά είναι δόγμα πίστεως πρώτου μεγέθους σε όλες τις ομολογίες, διότι αποτελεί την κατάληξη του Χριστιανισμού, τον σκοπό, το τέρμα. Και ξέρετε τι απάντησε; Είπε ότι δεν πιστεύει στην ανάσταση των νεκρών. Ο αρχιεπίσκοπος. Θα μου πείτε ότι είναι 'Αγγλικανός. Δεν έχει σημασία, αγαπητοί μου, γιατί ήδη σας είπα ότι είναι δόγμα το οποίο δεν εξαιρείται ούτε από τους Ρωμαιοκαθολικούς ούτε από τους Προτεστάντες, τη στιγμή μάλιστα που έχουμε το ίδιο Σύμβολο της Πίστεως καί λέμε «προσδοκώ ανάστασιν νεκρών». Αλλά και αυτό να μην είχαμε, ολόκληρη η Αγία Γραφή μιλάει για την άνάσταση των νεκρών και αυτός είναι ο σκοπός της. Ο λόγος του Αποστόλου Παύλου, που λέει «εάν οι νεκροί δεν ανασταίνονται, τότε η πίστη μας είναι μάταιη», είναι ουσιαστικός, και είναι να τραβάει κανείς τα μαλλιά του πραγματικά! Είναι αδιανόητο να μην πιστεύουμε στην ανάσταση των νεκρών! Γι' αυτό με βλέπετε και μιλάω με τέτοιο τόνο κι έχω κάνει τόσα και τέτοια θέματα και τόσο σημαντικά μια ολόκληρη χρονιά, για να εμπεδωθούν, γιατί ξέρω πολύ καλά ότι το κύτταρο μας έχει ποτιστεί με τις αντιλήψεις αυτές που επικρατούν, ότι δηλαδή είναι αδιανόητο να αναστηθεί το σώμα.
Αλλά και ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, ως πρός το θέμα της δικαιοσύνης του Θεού, στην 18η Κατήχηση, παράγραφος 19, λέει τα εξής: «Ουδέν χωρίς σώματος ημίν πέπρακται. βλασφημούμεν διά στόματος, προσευχόμεθα διά στόματος, πορνεύομεν διά σώματος, αγνεύομεν διά σώματος, αρπάζομεν διά χειρός, ελεημοσύνας δίδομεν διά χειρός, και τα λοιπά ομοίως. επειδή τοίνυν εις πάντα υπηρετήσατο το σώμα, και εν τοίς μέλλουσι συναπολαύει των γενομένων». Δηλαδή: Χωρίς το σώμα τίποτα δεν έχει γίνει. Βλασφημούμε με το στόμα, προσευχόμαστε με το στόμα. Πορνεύουμε με το σώμα, ζούμε αγνή ζωή με το σώμα. Αρπάζουμε με τα χέρια, δίνουμε ελεημοσύνη με τα χέρια, και τα υπόλοιπα κατά τον ίδιο τρόπο. Επειδή λοιπόν σε όλα όσα κάναμε μάς υπηρέτησε το σώμα, θα απολαύσει και αυτό ό, τι του ανήκει, είτε την αμοιβή είτε την τιμωρία και την αιώνια Κόλαση.
Οι άνθρωποι, αγαπητοί μου, θα υπάρχουν στην Κόλαση με τα σώματα, και στη Βασιλεία του Θεού ομοίως με τα σώματα θα υπάρχουν. Ας το αντιληφθούμε αυτό. Δεν θα είναι μόνο ψυχές. Είναι πλατωνική πλάνη, πλατωνική αίρεση, από τις φοβερότερες που επικράτησαν στις αντιλήψεις των Χριστιανών.
Ο Αγιος Ιουστίνος στόν διάλογο πρός Τρύφωνα λέει το εξής: «Εκείνος ό Χριστιανός που λέει ότι δεν υπάρχει ανάσταση νεκρών και ότι οι ψυχές είναι στον ουρανό, αυτός δεν είναι Χριστιανός». «εἰ γὰρ καὶ συνεβάλετε ὑμεῖς τισι λεγομένοις Χριστιανοῖς, καὶ τοῦτο μὴ ὁμολογοῦσιν, ἀλλὰ καὶ βλασφημεῖν τολμῶσι τὸν θεὸν Ἀβραὰμ καὶ τὸν θεὸν Ἰσαὰκ καὶ τὸν θεὸν Ἰακώβ, οἳ καὶ λέγουσι μὴ εἶναι νεκρῶν ἀνάστασιν, ἀλλὰ ἅμα τῷ ἀποθνήσκειν τὰς ψυχὰς αὐτῶν ἀναλαμβάνεσθαι εἰς τὸν οὐρανόν, μὴ ὑπολάβητε αὐτοὺς Χριστιανούς». Και συμπληρώνει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στο 4ο βιβλίο, παράγραφος 27, έκδοση Ορθοδόξου Πίστεως, (Παραθέτω αυτή τη βιβλιογραφία, για να μπορούν, όσοι θέλουν, να τα βρούν εκεί καλύτερα και να τα μελετήσουν): «῎Εσται οὖν, ἔσται ἀνάστασις. Δίκαιος γὰρ ὁ Θεὸς καὶ τοῖς ὑπομένουσιν αὐτὸν μισθαποδότης γίνεται. Εἰ μὲν οὖν ἡ ψυχὴ μόνη τοῖς τῆς ἀρετῆς ἀγῶσιν ἐνήθλησε, μόνη καὶ στεφανωθήσεται. Καὶ εἰ μόνη ταῖς ἡδοναῖς ἐνεκυλίσθη, μόνη δικαίως ἂν ἐκολάζετο· ἀλλ᾿ ἐπεὶ μήτε τὴν ὕπαρξί κεχωρισμένην ἔσχον μήτε τὴν ἀρετὴν μήτε τὴν κακίαν ἡ ψυχὴ μετῆλθε δίχα τοῦ σώματος, δικαίως ἄμφω ἅμα καὶ τῶν ἀμοιβῶν τεύξονται.
Υπάρχει λοιπόν, υπάρχει ανάσταση! Διότι είναι δίκαιος ο Θεός και γίνεται μισθαποδότης σ' εκείνους που Τόν υπομένουν. Εάν μόνη η ψυχή αμάρτανε, θα ήταν δίκαιο αυτή μόνη να τιμωρείται, εάν η ψυχή μόνη ζούσε την αρετή, δίκαιο θα ήταν μόνη να απολαμβάνει τον έπαινο, επειδή όμως μαζί με το σώμα έπραξε τα φαύλα ή τα αγαθά, μαζί με το σώμα λοιπόν και η ψυχή θα απολαύσει και την τιμωρία ή τον έπαινο.
Απόσπασμα από την 4η ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
†.Βεβαίως μπορούμε να πούμε ότι ο θάνατος είναι «τὰ γὰρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας» (Ρωμ. 6,23) όπως λέει στην προς ρωμαίους ο Απόστολος Παύλος. Ο θάνατος είναι ο μισθός της αμαρτίας. Όμως, παρά ταύτα, πρέπει να κατανοήσουμε το μυστήριο του θανάτου, όσο μπορούμε.
Αλλά προσέξτε κάτι, αγαπητοί μου, και μόνο που είπα μυστήριο, σημαίνει ότι δεν θα κατανοήσουμε τίποτα, απλώς μόνο θά ψηλαφήσουμε. Η κατανόηση του μυστηρίου του θανάτου μπορεί να ψηλαφηθεί μόνο στον Θάνατο του Χριστού. Αλλά τι μπορούμε να ψηλαφήσουμε εκεί... Ό,τι και να κάνουμε, μέσα στην καρδιά του μυστηρίου αυτού δέν θα μπορέσουμε ποτέ να μπούμε.
Βλέπουμε τον Κύριο να λέει: «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου·»,λ (Ματθ. 26,38) Καταλυπημένη είναι η ψυχή μου! Και: «πάτερ μου, εἰ δυνατόν ἐστι, παρελθέτω ἀπ᾿ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο·» (Ματθ. 26,39)
Ποιό «ποτήριον»; Του θανάτου. Ενώ ξέρει ο Κύριος ότι ακριβώς αυτός ο θάνατος είναι εκείνος που θα δώσει τελικά τη ζωή, όχι μόνο στη δική του ανθρώπινη φύση, αλλά και στην ανθρωπότητα ολόκληρη. Τόν βλέπετε πώς στέκεται μπροστά σ' αυτό το βαθύ μυστήριο του θανάτου, το φοβερό αυτό μυστήριο! Αυτό το μυστήριο εξάλλου περιγράφει και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στα νεκρώσιμα τροπάρια, τα οποία είναι ένα αριστούργημα από θεολογικής και λογοτεχνικής απόψεως.
Παρά ταύτα, εξωτερικά -για να μή μένουμε στο μυστήριο αυτό, που δεν μπορούμε να το καταλάβουμε- μπορούμε να ορίσουμε τον θάνατο όπως τον ορίζει ο Νεμέσιος στον Περί φύσεως του ανθρώπου λόγο του, που τον παίρνει από τον Έλληνα Χρύσιππο: «Θάνατος έστι ψυχής χωρισμός από σώματος». Αυτό σημαίνει ότι ο θάνατος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα, και τον ορισμό αυτόν τόν δίνουν όλοι, εκτός από τους υλιστές. Εάν ρωτήσετε έναν υλιστή τι είναι ο θάνατος, ποτέ δεν θα σας πεί ότι ο θάνατος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα, γιατί δεν δέχεται την ψυχή. Θα σας πεί ότι κάποιες ενέργειες, κάποιες δυνάμεις του σώματος ατόνισαν πλέον, και δεν έχουμε παρά αυτό που λέμε θάνατο.
Αλλά υπάρχουν ακόμη και κάποιες απλές βιβλικές εκφράσεις για τον θάνατο, που περιγράφουν τον θάνατο σαν μία πραγματικότητα, αλλά φοβερή.
Ποιός είναι εκείνος ο άνθρωπος που μπορεί να ζήσει και να μη δοκιμάσει θάνατο;
Και ο 102ος Ψαλμός λέει: «ἄνθρωπος, ὡσεὶ χόρτος αἱ ἡμέραι αὐτοῦ· ὡσεὶ ἄνθος τοῦ ἀγροῦ, οὕτως ἐξανθήσει·» (Ψαλ. 102,15)
Ο άνθρωπος είναι σαν το χορτάρι, οι ήμέρες του είναι σαν το χορτάρι. Πόσο κρατάει το χορτάρι; πόσο κρατάει το λουλούδι; Ανθίζει και μαραίνεται. Αυτό είναι ο άνθρωπος.
Λέει ο Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος: «ποία γὰρ ἡ ζωὴ ὑμῶν; ἀτμὶς γὰρ ἔσται ἡ πρὸς ὀλίγον φαινομένη, ἔπειτα δὲ καὶ ἀφανιζομένη·» (Ιακ. 4,14)
Ποιά είναι η ζωή μας; Ένα συννεφάκι είναι η ζωή μας, που το βλέπουμε για λίγο στον ορίζοντα και μετά διαλύεται• αυτό είναι η ανθρώπινη ύπαρξη.
Ακόμη ο Απόστολος Παύλος στην Πρός Εβραίους επιστολή λέει: «καὶ καθ᾿ ὅσον ἀπόκειται τοῖς ἀνθρώποις ἅπαξ ἀποθανεῖν». (Εβρ. 9,27)
Δηλαδή επιφυλάσσεται στον κάθε άνθρωπο να πεθάνει μία φορά.
Και η Γένεση: «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ». (Γεν. 3,19)
Δηλαδή χωματένιος είσαι και χώμα θα γίνεις.
Βέβαια σ' αυτές τις εκφράσεις μπορούν να βρούν πολύ ισχυρά ερείσματα οι μηδενιστές, εκείνοι που έχουν φιλοσοφική βάση τον Υπαρξισμό, που καταλήγει στόν Μηδενισμό, ή και οι υλιστές, εξάλλου και μηδενιστής δεν είναι κάτι διαφορετικό από τον υλιστή. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι, αλλά περιγράφεται απλώς η ζωή όπως τη βλέπουμε και ο θάνατος όπως τον βλέπουμε. Όλα αυτά είναι μία εξωτερική διαπίστωση και περιγραφή του φαινομένου του θανάτου.
Το φαινόμενο του θανάτου, αγαπητοί μου, είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του ανθρώπου αλλά και ολόκληρης της δημιουργίας. Επειδή υπάρχει ο θάνατος, γι' αυτό υπάρχει και η φιλοσοφία. Αν δεν υπήρχε και θάνατος, δεν θα υπήρχε η φιλοσοφία. Προσπαθώ να μάθω, να σκεφθώ, φιλότιμα ίσως, ποιό το μέλλον μου, τι θα γίνω, που βρίσκομαι, ποιός είμαι. Θέλω να μάθω, γιατί με ενδιαφέρει η πορεία της υπάρξεώς μου. Αλλά το πρόβλημα του θανάτου ξεπερνάει κάθε ανθρώπινο πρόβλημα. Έχουμε οικονομικά προβλήματα; Νομίζω ότι αυτά είναι πιο κάτω από το πρόβλημα της ζωής μας, διότι κι αν ζημιώσουμε σε χρήματα, κι αν χάσουμε και την υγεία μας, κι αν ακόμη χάσουμε τους προσφιλείς μας, δεν ξέρω τι άλλο, τα πάντα κι αν χάσουμε, όλα αυτά είναι πιο κάτω από το μεγάλο μας θέμα, τη ζωή μας! Βλέπετε λοιπόν ότι το πρόβλημα του θανάτου ξεπερνάει κάθε άλλο πρόβλημα; Γι' αυτό και λέμε: «Να σωθώ, κι ας τα χάσω όλα! Να σωθώ!», δηλαδή να μην πεθάνω.
Η παρουσία του θανάτου ασχημίζει την κτίση, προπαντός όμως δεν δίνει νόημα ούτε στην ανθρώπινη παρουσία, ούτε σ' αυτό το ίδιο το σύμπαν. Δηλαδή: Γιατί υπάρχω; Για να πεθάνω; Ανικανοποίητη απάντηση. Δέν ζώ για να μην υπάρχω, δέν ζώ για να πεθάνω. Δεν μπορεί, δέν είναι δυνατόν αυτό. Ύστερα, επειδή εγώ ζω, γι' αυτό υπάρχει το σύμπαν. Εάν εγώ πεθαίνω, τότε γιατί να υπάρχει το σύμπαν; Άρα δεν έχει νόημα ούτε η ζωή μου ούτε το σύμπαν, αν υπάρχει ο θάνατος. Με άλλα λόγια: Γιατί πεθαίνουμε; και ποιός είναι ο δημιουργός του θανάτου; Αυτό δέν θα μας το απαντήσει η λογική μας, αλλά θα μας αποκαλυφθεί. Όπως όμοίως δεν ξέρουμε και τη γενεά μας, από πού καταγόμαστε, ποιοί είμαστε, μας αποκαλύπτεται. Βλέπετε, ψάχνοντας μόνοι μας λέμε ότι καταγόμαστε από τα ζώα. Μας αποκαλύπτεται όμως ότι δέν καταγόμαστε από τα ζώα, αλλά ο Θεός δημιούργησε ένα πρώτο ζευγάρι ανθρώπων, και από εκεί καταγόμαστε. Αυτό όμως είναι αποκάλυψη, δέν είναι εύρεση με τη λογική. Έτσι λοιπόν και το θέμα του θανάτου, όπως και το ποιός είναι ο δημιουργός του, θα μας αποκαλυφθεί.
Εάν έπρεπε να δούμε τον θάνατο με τα φυσικά μας μάτια, αγαπητοί μου, θα απαντούσαμε ότι απλούστατα είναι ένα φυσικό φαινόμενο, παρά την τραγικότητα που φέρνει αυτός με την παρουσία του στη ζωή μας. Τότε όμως, ως φυσικό φαινόμενο, καθορίζεται από τον Θεό, και συνεπώς ο Θεός είναι ο δημιουργός του θανάτου. Άλλωστε το λέμε. Δεν το λέμε;
Πάμε σε μιά κηδεία, και τί λέμε γιά νά παρηγορήσουμε; «Τί να κάνουμε, αυτή είναι η ζωή. Έτσι τα όρισε ο Θεός. Ο Θεός έτσι θέλησε, να πεθαίνουν οι άνθρωποι». Ο Θεός λοιπόν έκανε τον θάνατο. Αλλά προσέξτε, σας είπα με τα φυσικά μας μάτια.
Ξέρετε ότι πάρα πολλές φορές όταν λέμε ότι κάτι είναι φυσικό, ότι είναι φυσικός νόμος, θα πει ότι ένα φαινόμενο επαναλαμβάνεται, και αποκτούμε μια εμπειρία από αυτή την επανάληψή του. Αυτός είναι ο ορισμός στο τι είναι φυσικός νόμος, δεν υπάρχει άλλη απάντηση. Πάντα όταν αφήνουμε μια πέτρα και πέφτει πρός τα κάτω και δεν πάει προς τα πάνω, λέμε ότι είναι ο νόμος της βαρύτητος. Πολύ ωραία. 'Ομως τι θα πεί βαρύτητα; Αγνωστον και κρύφιον, και κανείς ποτέ δεν το εξερεύνησε. Τι θα πεί έλξη: Άγνωστον καί κρύφιον, τίποτα δεν ξέρουμε. Αλλά λέμε ο νόμος της βαρύτητος. Το λέμε επειδή βλέπουμε ότι πάντα όταν ρίχνουμε κάτι, αυτό πέφτει προς τα κάτω. Ο νόμος αυτός λοιπόν ορίζεται από την εμπειρία μας, αγαπητοί μου. Και αυτό που λέω, δεν το λέω εγώ• το έχω πάρει από επιστημονικό βιβλίο, ότι έτσι ορίζεται ο φυσικός νόμος. Συνεπώς, όταν λέμε ότι ο θάνατος είναι φυσικό πράγμα, και αφού όλα τα φυσικά πράγματα τα έχει κάνει ο Θεός, άρα και τον θάνατο τον έκανε ο Θεός. Φθάνουμε όμως σε λάθος συμπέρασμα, γιατί αυτό δεν είναι δεδομένο αλλά ζητούμενο. Όταν λέμε ότι πάντα μιά πέτρα πέφτει προς τα κάτω, ποιός μας είπε ότι αυτο είναι φυσικό και συμβαίνει παντού μέσα στο σύμπαν; Άν πάμε κάπου αλλού, στο Φεγγάρι ας πούμε ή στον Άρη και πιο πέρα και πιο πέρα, πιθανώς να βρούμε διαφορετική συμπεριφορά. Άρα λοιπόν εκείνο που βλέπουμε εδώ, που ισχύει πάνω στη Γη μας, και λέμε ότι είναι φυσικό, ίσως να μην ισχύει σε ένα άλλο σημείο του σύμπαντος. Και τότε τι είναι φυσικό; Αλλά από τη στιγμή που θα ρωτήσουμε το τι είναι φυσικό, από τη στιγμή εκείνη αυτό αρχίζει να είναι ζητούμενο και όχι δεδομένο. Άρα όταν λέμε ότι ο Θεός έκανε τον θάνατο και είναι φυσικό πράγμα, δεν είναι δεδομένο, είναι ζητούμενο. Τότε όμως ρωτάμε: Ποιός τον έκανε τον θάνατο; Είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος; Και πώς είναι δυνατόν να είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος, όταν αποτελεί την μεγαλύτερη παραφωνία μέσα στην αρμονία της δημιουργίας; Πώς είναι δυνατόν ποτέ να είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος και δημιουργός αυτού να είναι ο Θεός, όταν ο θάνατος δέν δίνει νόημα ούτε στον άνθρωπο και τον προορισμό του ούτε και στο σύμπαν; Είναι δυνατόν ποτέ να είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος; Και είναι δυνατόν ποτέ ο Θεός να είναι δημιουργός του θανάτου;
Ακόμη και κάτι άλλο. Εάν ο Θεός έκανε τον θάνατο και κατόπιν στέλνει τον Υιό Του να νικήσει τον θάνατο, δεν είναι αντιφατικό αυτό; Έρχεται ο Θεός να τα βάλει με τη φύση που ο ίδιος δημιούργησε; Αλλά όταν ο Ιησούς Χριστός νικά τον θάνατο και ανασταίνει τον Λάζαρο, έστω και προσωρινώς, την κόρη του Ιαείρου, τον γιο της χήρας της Ναΐν και άλλους, σαν δείγμα ότι θα αναστηθούμε κατά την κοινή ανάσταση, θέλει να δείξει ότι δέν είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος, γιατί δέν θα υπήρχε μεγαλύτερη αντίφαση στο έργο του Θεού, από τη μιά να δημιουργεί μία φυσική κατάσταση, και από την άλλη να έρχεται ο ίδιος μετά να τη διορθώνει, να την καταργεί. Είναι αδιανόητο. Ώστε λοιπόν ο θάνατος δέν είναι δημιούργημα του Θεού. Αλλά τότε τίνος είναι; Ο Θεός δεν μάχεται τη φύση, αλλά τη διορθώνει.
Ωστόσο θα απαντήσουμε με την ωραιότατη γνώμη του Αγίου Θεοφίλου Αντιοχείας. Ακούστε:
«Αλλά φησί ούν τις ημίν• "Θνητός φύσει εγένετο ο άνθρωπος;" ουδαμώς. "Τί ούν; αθάνατος;" ούδε τούτό φαμεν». Δηλαδή: Ο άνθρωπος έγινε θνητός στη φύση του; Καθόλου. Τι λοιπόν; έγινε αθάνατος ο άνθρωπος στη φύση του; Ούτε αυτό το ισχυριζόμαστε.
Και συνεχίζει: «Αλλ' ερεί τις• “Ουδέν ούν εγένετο;" ουδέ τούτο λέγομεν. ούτε ουν φύσει θνητός εγένετο ούτε αθάνατος». Δηλαδή: Αλλά κάποιος θα πεί: «Τίποτα λοιπόν από τα δύο δεν έγινε;». Ούτε αυτό θα λέγαμε. Τότε λοιπόν τί; Ούτε θνητό έκανε τον άνθρωτο ό Θεός, ούτε αθάνατο.
«Ει γάρ αθάνατον αυτόν απ' αρχής πεποιήκει, θεόν αυτόν πεποιήκει• πάλιν εί θνητόν αύτόν πεποιήκει, έδόκει αν ο Θεός αίτιος είναι του θανάτου αυτού». Εάν ο Θεός έκανε τον άνθρωπο αθάνατο έκ φύσεως, θα τον έκανε θεό• εάν πάλι ο Θεός τον έκανε θνητό τον άνθρωπο, τότε θα φαινόταν ότι ο Θεός είναι ο αίτιος του θανάτου.
Τί λοιπόν τον έκανε; θνητό ή αθάνατο;
«Ούτε ούν αθάνατον αυτόν εποίησεν ούτε μην θνητόν, αλλά, καθώς επάνω προειρήκαμεν, δεκτικόν αμφοτέρων». Ούτε βέβαια θνητό έκανε ο Θεός τον άνθρωπο ούτε αθάνατο, αλλά δεκτικό, δηλαδή να έχει την δυνατότητα να δεχθεί και το ένα και το άλλο.
«ίνα εί ρέψη επί τά της αθανασίας τηρήσας την εντολήν του Θεού, μισθόν κομίσηται παρ' αυτού την
αθανασίαν και γένηται θεός», για να παραλάβει την αθανασίαν και να γίνει θεός, εάν τηρήσει τις εντολές του Θεού και στραφεί σ' εκείνα που συνιστούν την αθανασία -θυμηθείτε αυτό που είπε ο Μέγας Βασίλειος στη Θεία Λειτουργία, που σας διάβασα προηγουμένως- «εἰ δ᾽ αὖ τραπῇ ἐπὶ τὰ τοῦ θανάτου πράγματα παρακούσας τοῦ Θεοῦ, αὐτὸς ἐαυτῷ αἴτιος ᾖ τοῦ θανάτου», αν όμως τραπεί πρός εκείνα τα οποία συνιστούν την παρακοή, τότε ο ίδιος ο άνθρωπος γίνεται ο αίτιος του θανάτου, «ελεύθερον γάρ και αυτεξούστον εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον», διότι ο Θεός έκανε τον άνθρωπο ελεύθερο και αυτεξούσιο.
Ώστε, αγαπητοί μου, εδώ βλέπουμε ότι ο δημιουργός του θανάτου δεν είναι ο Θεός. Ο Θεός έκανε τον άνθρωπο δεκτικό και της ζωής και του θανάτου, δηλαδή είτε να ζήσει είτε να πεθάνει. Θυμάστε τι είπε στους πρωτοπλάστους; «Εάν ακούσετε την εντολή μου, θα έχετε αθανασία ζωής, εάν δεν την ακούσετε, θα πεθάνετε». «ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε». (Γεν. 2,17)
Πού είναι λοιπόν η αιτία του θανάτου, στόν Θεό ή στη φύση; Ούτε στόν Θεό ούτε στη φύση, αλλά στην προαίρεση του ανθρώπου. Στην προαίρεση! Εκεί είναι. Μόνος του ο άνθρωπος προτίμησε τον θάνατο. Ο θάνατος είναι μη όν, δεν υπάρχει, δεν έχει ουσία, ενώ η ζωή είναι όν, έχει ουσία μην το ξεχνάμε.
Προσέξτε: Ο θάνατος δεν έχει ουσία, όπως και το κακό δεν έχει ουσία. Μόνο το αγαθό έχει ουσία, είναι ο Θεός. Ο Διάβολος δεν είναι κακός στην ουσία του, αλλά στην προαίρεσή του, γιατί την ουσία του την έκανε ο Θεός.
Ούτε ο άνθρωπος είναι κακός ή θνητός στην ουσία του, γιατί τον έκανε ο Θεός. Ο άνθρωπος είναι κακός ή θνητός στην προαίρεση.
Ωστε λοιπόν, αγαπητοί μου, δεν είναι δημιουργός του θανάτου ο Θεός. Ο θάνατος είναι στην προαίρεση του ανθρώπου.
Απόσπασμα από την 4η ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
†.Η ανάσταση των νεκρών είναι η φυσική απόληξις
του μυστηρίου της Ένανθρωπήσεως του Θεού
Λόγου. Δικαίως γράφει ο Απόστολος Παύλος:
ότι «εἰ δὲ ἀνάστασις νεκρῶν οὐκ ἔστιν, οὐδὲ Χριστὸς ἐγήγερται·/ εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, κενὴ δὲ καὶ ἡ πίστις ὑμῶν».
(Α' Κορ. 15, 13)
Δηλαδή εάν δεν υπάρχει
ανάσταση των νεκρών, τότε ούτε ο Χριστός αναστήθηκε• και εάν ο Χριστός δέν αναστήθηκε• τότε ο Χριστιανισμός δεν είναι τίποτα• άρα λοιπόν και η πίστη
μας είναι κενή, κούφια, άδεια, τίποτα. Βλέπετε λοιπόν
ότι η φυσική κατάληξη του Χριστιανισμού είναι η ανάσταση των νεκρών. Εκεί πρέπει να φθάσουμε• δέν είναι δυνατόν να συμβεί διαφορετικά.
Αλήθεια, φοβάμαι ότι βαπτιστήκαμε Χριστιανοί,
χρόνια ολόκληρα μελετάμε ή ακούμε τον λόγο του Θεού, αλλά δεν έχουμε συλλάβει το νόημα του Χριστιανισμού. Πολύ το φοβάμαι αυτό. Θα ήταν δέ ευχής έργον να έχουμε κάπου-κάπου ένα διάγραμμα ολόκληρου του έργου του Χριστιανισμού, ένα γενικό διάγραμμα του τι είναι ο Χριστιανισμός, ώστε να βλέπει κανείς με συντομία όλο το έργο της θείας Οικονομίας• δηλαδή το τι είναι ο άνθρωπος και πώς έπεσε, ή μάλλον το πώς ο Θεός τον άφησε να πέσει, επειδή τον έκανε ελεύθερο, αλλά και το ότι τον αγαπά και έρχεται και τον σώζει. Αυτή η σωτηρία όμως δεν αναφέρεται μόνο στην ψυχή• αναφέρεται και στο σώμα και στην ψυχή, και τούτο διότι ο Θεός αγαπά τον άνθρωπο, όπως και ολόκληρη την δημιουργία Του, και την ξαναφέρνει πάλι ολόκληρη την κτιστή δημιουργία κοντά Του, για να ζήσει μέσα στη δική Του αιωνιότητα, τη δική του ζωή, τη δική Του χαρά.
Αυτό βέβαια που σας είπα μέσα σε δυό φράσεις μπορεί να αναλυθεί μέσα σε μία ώρα και να αποτελέσει πραγματικά ένα γενικό διάγραμμα του Χριστιανισμού, διότι εμείς πολλές φορές μένουμε στις λεπτομέρειες και χάνουμε το σύνολο, και αυτό είναι οπωσδήποτε ένας κίνδυνος.
Είπαμε λοιπόν ότι φυσικό επακόλουθο της 'Αναστάσεως του Χριστού είναι η ανάσταση των νεκρών• διότι θα ήταν αδιανόητο ή μέν κεφαλή της Εκκλησίας, πού είναι ο Χριστός, να αναστηθεί και να ζεί, το δε σώμα, που είναι η Εκκλησία, να μην αναστηθεί και να μένει νεκρό.
Όταν, για παράδειγμα, κοινωνούμε το Σώμα και
το Αίμα του Χριστού, τα κοινωνούμε κατά αισθητό
τρόπο, δηλαδή παίρνουμε πραγματικά το Σώμα και, πραγματικά το Αίμα του Χριστού, μυστηριακά, και το
δέχεται αυτό και το σώμα μας και η ψυχή μας. Έτσι λοιπόν, αν δεν υπήρχε η δυνατότητα ενώσεώς μας με τον Χριστό, τί έννοια θα είχε αυτό το απώτατο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας; (Καί λέγεται απώτατο γιατι το μέν Βάπτισμα είναι η είσοδος, ενώ όλα τα άλλα Μυστήρια, υποχρεωτικά και προαιρετικά, οδηγούν σ' αυτό, που είναι η ένωση του ανθρώπου με τον ένανθρωπήσαντα Υιό του Θεού.) Πώς θα ήταν δυνατόν να γίνεται αυτό το Μυστήριο, αν υποτεθεί ότι δεν ήταν έφικτή αυτή η ένωση και δεν γινόμαστε «σύμφυτοι» με τον Χριστό, όπως λέει ο Απόστολος ) Παύλος;
«εἰ γὰρ σύμφυτοι γεγόναμεν τῷ ὁμοιώματι τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀναστάσεως ἐσόμεθα» (Ρωμ. 6,5)
Το να γίνω «σύμφυτος» δεν αναφέρεται μόνο στην ψυχή και μου, αλλά αναφέρεται σε ολόκληρη την ύπαρξή μου. Γι' αυτο λέει ο Απόστολος Παύλος στους Κορινθίους, «ὁ δὲ Θεὸς καὶ τὸν Κύριον ἤγειρε καὶ ἡμᾶς ἐξεγερεῖ διὰ τῆς δυνάμεως αὐτοῦ./ οὐκ οἴδατε ὅτι τὰ σώματα ὑμῶν μέλη Χριστοῦ ἐστιν;».
(Α' Κορ. 6, 14 - 20)
Δηλαδή: Ο Θεός όμως ανέστησε τον Κύριο, τον Ιησού Χριστό, και θα αναστήσει και εμάς με τη δύναμή Του. Δέν ξέρετε ότι τα σώματά σας, οι υπάρξεις σας, είναι μέλη του Χριστού;
Προσέξτε κάτι: Εγώ λέω υπάρξεις, ενώ ο Απόστολος λέει «σώματα»• υπονοεί φυσικά και τις ψυχές.
Αλλά γιατί βάζει «σώματα»; Βάζει «σώματα» γιατί θέλει να τονίσει το σώμα• επειδή οι αναγνώστες του, που βρίσκονταν κάτω από την πλατωνική αντίληψη, δέν
μπορούσαν να κατανοήσουν το πώς είναι δυνατόν να τύχει σωτηρίας το σώμα. Οι Έλληνες, κάτω από αυτή την έντονη διαρχική αντίληψη που είχε διαποτίσει το κύτταρό τους, δεν μπορούσαν ποτέ να συλλάβουν τη σωτηρία του σώματος• γι' αυτό λέει ο Απόστολος «Δεν
ξέρετε ότι τα σώματά σας είναι μέλη του Χριστού;...».
Και συνεχίζει: «οὐκ οἴδατε ὅτι τὸ σῶμα ὑμῶν ναὸς τοῦ ἐν ὑμῖν Ἁγίου Πνεύματός ἐστιν; » δέν ξέρετε ότι το σώμα σας είναι ναός του Αγίου Πνεύματος;
Παίρνει δύο θέσεις: ότι το ανθρώπινο σώμα είναι
«μέλος του σώματος του Χριστού» και ότι είναι
«ναός του Αγίου Πνεύματος». Εδώ, με το πρώτο, «τά σώματάσας είναι μέλη του Χριστού», υπαινίσσεται τον Μυστικό Δείπνο, τη Σταύρωση και την Ανάσταση, δηλαδή την Ένανθρώπηση, και με το δεύτερο, «είστε ναός του Αγίου Πνεύματος», υπαινίσσεται την Πεντηκοστή. Συνεπώς βλέπουμε ότι το ανθρώπινο σώμα έχει
μία ξεχωριστή θέση μέσα στη σωτηρία. Και μας κάνει
εξαιρετική εντύπωση ότι ο Απόστολος δεν μιλάει καθόλου για το πνεύμα σ' αυτή την περικοπή του, αλλά
μόνο για το σώμα.
Και θα πεί στην Πρός Ρωμαίους: «ὁ ἐγείρας τὸν Χριστὸν ἐκ νεκρῶν ζωοποιήσει καὶ τὰ θνητὰ σώματα ὑμῶν διὰ τὸ ἐνοικοῦν αὐτοῦ Πνεῦμα ἐν ὑμῖν».
(Ρωμ. 8,11)
Δηλαδή: Εφόσον λοιπόν ενοικεί μέσα μας το Πνεύμα
του Θεού, το Άγιο Πνεύμα, Εκείνος που ανέστησε
τον Χριστό, Αυτός θά ζωοποιήσει και τα θνητά σώματα σας. Είναι πέρα για πέρα ρεαλιστικός ο Απόστολος Παύλος• δεν χωράει εδώ καμία άλληγορία, καμία μεταφορά. Θα ζωοποιήσει τα θνητά σας σώματα, επειδή ενοικεί μέσα σε σας το Πνεύμα του Θεού, δηλαδή έχετε ενωθεί με τον Χριστό και έχετε ενωθεί με το
Πνεύμα το Άγιο. Το Πνεύμα το Άγιο δέν υποτιμά τη σάρκα μας, ούτε στέκεται ψηλά - ψηλά μη τυχόν και μιανθεί από την ανθρώπινη φύση μας• όχι• μας καθαρίζει και ενοικεί, κατοικεί μέσα σε μας.
Ουδέποτε η ανθρωπότητα, και ειδικότερα οι Έλληνες, ουδέποτε διανοήθηκαν τέτοιο ύψος στο ανθρώπινο σώμα. Κατηγορούν τον Χριστιανισμό, αγαπητοί μου, ότι υποτιμά το σώμα! Οι Έλληνες είναι αυτοί που υποτίμησαν το σώμα• και όταν λέω Έλληνες, πάντα εννοώ τους αρχαίους Έλληνες, που φιλοσόφησαν πάνω σε όλα αυτά, οι Έλληνες υποτίμησαν το σώμα, και το υποτίμησαν διότι το λάτρευσαν. Βλέπουμε το κάλλος του σώματος αποτυπωμένο στα αγάλματά τους, στα οποία έδωσαν και θεϊκά ονόματα, όπως στην Άφροδίτη της Μήλου, στον Ερμή του Πραξιτέλους, στον Δία, την Αθηνά και ούτω καθεξής. Η ομορφιά
του ανθρωπίνου σώματος αποτυπώθηκε επάνω στο άψυχο άγαλμα• και άγαλμα θα πει κάτι το οποίο βλέπω και αγάλλομαι, ευχαριστιέμαι. Ρίξτε μια ματιά στα χαρτονομίσματα, τα χιλιάρικα, να δείτε το πρόσωπο του Διός. Εάν γνωρίζουμε λίγο από τέχνη, μπορούμε να νιώσουμε πραγματικά ότι πρόκειται για αριστουργηματική μορφή! Είναι το κάλλος της ανθρώπινης κατασκευής, η αποτύπωση του ανθρώπινου κάλλους.
Έτσι λοιπόν, επειδή οι Έλληνες λάτρευσαν το ανθρώπινο σώμα, επέτρεψε ο Θεός να το καταδικάσουν. Γι' αυτό τους βλέπουμε να έχουν μια ισχυρή τάση για διαρχία
(Είναι η φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι δύο αρχές, ή ύλη και το πνεύμα, διέπουν τον κόσμο), και να θεωρούν το σώμα ως αρχή του κακού, με τη φιλοσοφική έννοια της λέξεως αρχή. Αλλά εάν αιτία του κακού είναι η ύλη, τότε και το σώμα δεν έχει αξία και σημασία, κι έτσι το καταδικάζουμε.
Ο Χριστιανισμός όμως δεν λάτρευσε το σώμα, αλλά το ανέβασε σε ύψη δυσθεώρητα. Πού είναι αυτά τα δυσθεώρητα ύψη; Στον Ουρανό. Ποιόν Ουρανό; Στον θρόνο του Αγίου Τριαδικού Θεού! Ναι. Όταν ο Χριστός αναλήφθηκε, πήρε μαζί Του και την ανθρωπίνη φύση σ' αυτή τη ζωή της Αγίας Τριάδος! Ουδέποτε θα μπορούσαν οι άνθρωποι, και ειδικότερα οι Έλληνες να αντιληφθούν ότι το ανθρώπινο σώμα θα έφθανε σ'
εκείνο το ύψος. Και δεν φθάνει σ' αυτό το ύψος με βάση κάποια θεωρία, δεν φθάνει με κάποια αντίληψη του νού μας, δεν τα φανταστήκαμε έτσι, αλλά οι Μαθητές βλέπουν το ανθρώπινο σώμα του Χριστού, τήν ανθρώπινη φύση, να ανέρχεται στον Ουρανό•
«καὶ ταῦτα εἰπὼν βλεπόντων αὐτῶν ἐπήρθη, καὶ νεφέλη ὑπέλαβεν αὐτὸν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν».
(Πράξ. 1,9)
Γι' αυτό σας είπα ότι ο Χριστιανισμός εξύψωσε το σώμα. Ώ, αν ξέραμε τι είναι ο Χριστιανισμός... Ώ, άν ξέραμε τι είναι... πού τόσο τον υποτιμούμε και τον ειρωνευόμαστε καί τόν λοιδωρούμε...!
Η ανάσταση των νεκρών συμφωνεί απολύτως και με την παντοδυναμία του Θεού, ή απορρέει από την παντοδυναμία του Θεού. Έάν ο Θεός είναι παντοδύναμος Δημιουργός, δηλαδή αυτός που δημιούργησε τα πάντα, τότε γιατί θα αδυνατούσε να αναστήσει και τα ανθρώπινα σώματα;
Λέει ένας αρχαίος Απολογητής, ο Αθηναγόρας:
« ἀρκοῦσα πρὸς τὴν τῶν σωμάτων ἀνάστασιν, δείκνυσιν ἡ τούτων αὐτῶν γένεσις».
Δηλαδή μάς είναι αρκετή η γένεση, η κατασκευή, η δημιουργία, ως απόδειξη της
αναστάσεως των νεκρών. Εφόσον έχουμε την δημιουργία, τότε μπορούμε να και την αναδημιουργία. Διότι εφόσον ο Θεός δημιούργησε το σύμπαν όλόκληρο εκ του μη όντος -δεδομένο αυτό- και κατόπιν εκ του χοός, από την υπάρχουσα ύλη, έκανε τον άνθρωπο, το θαυμαστό αυτό δημιούργημα, γιατί να μη μπορεί να το αναστήσει όταν αυτό πεθάνει;
Δεν έχουμε συλλάβει τι είναι ο άνθρωπος! Πώς να το συλλάβουμε άλλωστε, εκτός κι αν μας αποκαλυφθεί• και μας αποκαλύπτεται. Εξάλλου όλα τα φιλοσοφικά συστήματα που ασχολούνται με την ανθρωπολογία προσπαθούν να καταλάβουν τί είναι ο άνθρωπος.
Μόνον ο λόγος του Θεού όμως μας το αποκαλύπτει.
Τά φιλοσοφικά συστήματα, σε τελευταία ανάλυση, αδικούν και καταδικάζουν τον άνθρωπο. Συγκρίνετε τα σύγχρονα φιλοσοφικά ρεύματα τα υπαρξιστικά πώς καταδικάζουν τον άνθρωπο, πώς τον ανεβάζουν και τον κατεβάζουν. Θέλουν να τον ανεβάσουν, δήθεν, και
στην πραγματικότητα τον καταδικάζουν• πέφτουν δηλαδή στο ίδιο λάθος που έπεφταν και οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι.
Έτσι, εφόσον ο Θεός -άς μου επιτραπεί η φράση- μπόρεσε να δημιουργήσει τον άνθρωπο, γιατί δεν μπορεί να τον δημιουργήσει πάλι, να τον επανασυστήσει; Διότι το να κτίσω ένα σπίτι χωρίς να έχω τούβλα και πέτρες, δεν είναι απλώς δύσκολο, αλλά αδύνατο• αν όμως έχει γκρεμιστεί το σπίτι αυτό, και έχω τις πέτρες και τα τούβλα ριγμένα καταγής, είναι ευκολότερο να το ξανακτίσω. Συνεπώς η αναδημιουργία του
ανθρώπου, δηλαδή η ανάσταση, είναι ευκολότερη από
τη δημιουργία που έκανε στον Αδάμ. Και εφόσον ο Αδάμ είναι δεδομένο γεγονός, άρα λοιπόν δεδομένη, από πλευράς δυνάμεως του Θεού, είναι και η ανάσταση των νεκρών.
Λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός: «οὐκ ἀδυνατεῖ γὰρ ὁ ἐν ἀρχῇ ἐκ τοῦ χοὸς τῆς γῆς αὐτὸ συστησάμενος πάλιν ἀναλυθὲν καὶ ἀποστραφὲν εἰς τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθη κατὰ τὴν τοῦ Δημιουργοῦ ἀπόφασιν, πάλιν ἀναστῆσαι αὐτό». Αυτά που σας είπα προηγουμένως είναι η γνώμη του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, όπως την διατυπώνει εδώ.
Εξάλλου ο Απόστολος Παύλος τονίζει στην Α'
Πρός Κορινθίους επιστολή, 6ο κεφάλαιο, 14 στίχο, το
εξής: «ὁ δὲ Θεὸς καὶ τὸν Κύριον ἤγειρε καὶ ἡμᾶς ἐξεγερεῖ διὰ τῆς δυνάμεως αὐτοῦ», και εμάς θα μας αναστήσει με την δύναμή Του. Ο Θεός είναι δυνατός, αγαπητοί• εάν του αφαιρούμε την ιδιότητα αυτή, βλασφημούμε! Ο Θεός είναι παντοδύναμος, καί σ' Αυτόν ούδέν αδυνατεί. «πάντα γὰρ δυνατά ἐστι παρὰ τῷ Θεῷ».
(Μαρκ. 10,27)
Όταν κάποτε οι Κορίνθιοι άπιστούσαν στην ανάσταση των νεκρών, ο Απόστολος Παύλος τους έγραψε το αλησμόνητο 15ο κεφάλαιο στην πρώτη επιστολή του για την ανάσταση των νεκρών. Η απιστία τους βέβαια
αυτή, δόξα τω Θεώ, έδωσε μερικές φορές την αφορμή
και την ευκαιρία να γραφούν πράγματα αθάνατα και
ασφαλή για μας τους μεταγενεστέρους. Οι Κορίνθιοι απιστούσαν, διότι δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι ήταν δυνατόν να γίνει αυτό. Δηλαδή δέν μπορούσαν να συλλάβουν τη δύναμη του Θεού. Πώς να τη συλλάβουν βέβαια, αφού οι άνθρωποι αυτοί είχαν ανατραφεί εκ προγόνων με την πίστη σε μία θεότητα που λεγόταν
Ζεύς και που το μόνο που μπορούσε ήταν να κυβερνά
τους κεραυνούς, τα σύννεφα και τις βροντές! Πού να
συλλάβουν τέτοια πράγματα, που να συλλάβουν την αληθινή δύναμη του Θεού! Γι' αυτό ο Απόστολος Παύλος τους λέει: «ἀγνωσίαν γὰρ Θεοῦ τινες ἔχουσι· πρὸς ἐντροπὴν ὑμῖν λέγω». (Α Κορ. 15,34)
Μερικοί από σάς έχετε
άγνωσία Θεού, δεν ξέρετε ποιός είναι ο Θεός• και το
λέω αυτό γιά ντροπή σας, γιατί δεν ξέρετε ότι ο Θεός
είναι δυνατός και όλα τα μπορεί.
Αλλά η ανάσταση των νεκρών, αγαπητοί μου, είναι και θέμα δικαιοσύνης του Θεού. Δηλαδή πώς θα ήταν δυνατόν να αμαρτάνει η ψυχή, να αμαρτάνει και το σώμα, και η μέν ψυχή να τιμωρηθεί, το δε σώμα να
μείνει ατιμώρητο επειδή θα διαλυθεί στον τάφο,...
Ακόμη, ο Απόστολος Παύλος λέει: «φεύγετε τὴν πορνείαν. πᾶν ἁμάρτημα ὃ ἐὰν ποιήσῃ ἄνθρωπος ἐκτὸς τοῦ σώματός ἐστιν, ὁ δὲ πορνεύων εἰς τὸ ἴδιον σῶμα ἁμαρτάνει».
(Α Κορ. 6,18)
Δηλαδή: Κάθε αμάρτημα που θα διαπράξει ο άνθρωπος είναι έξω από το σώμα του, ενώ αυτός που πορνεύει αμαρτάνει στο ίδιο του το σώμα. Εάν το πάρουμε αυτό, τότε θα πρέπει, κατά την ημέρα της Κρίσεως, αφού το αμάρτημα ανήκει στο σώμα που διαλύθηκε και δεν θα αναστηθεί, ή ψυχή να μη δώσει λόγο για κάτι που δεν έπραξε. Γιατί να δώσει λόγο η ψυχή στον Θεό για την πορνεία, που ανήκει αποκλειστικά
στο σώμα; Συνεπώς η ψυχή είναι ακατηγόρητη και
δεν είναι υπεύθυνος ο άνθρωπος για τα σαρκικά άμαρτήματά του, δεν είναι ένοχος! Όμως είναι δίκαιο αυτός; Πώς το βλέπετε;
Αλλά και αντιστρόφως, ως προς το θέμα της αρετης. Γιατί όταν το σώμα παρθενεύει μία ολόκληρη ζωή, δηλαδή έγκρατεύεται και μένει αγνό μια ολόκληρη
ζωή κι αγωνίζεται υπεράνθρωπα να κρατηθεί μακριά από την αμαρτία, γιατί δεν πρέπει τότε το σώμα αυτό να βραβευθεί και να επαινεθεί; Είναι δίκαιο αυτό να
μή γίνει;...
Ακούστε τι λέει ο Απόστολος Παύλος στην Β'
Πρός Κορινθίους επιστολή του: «τοὺς γὰρ πάντας ἡμᾶς φανερωθῆναι δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα κομίσηται ἕκαστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν εἴτε κακόν».
(Β Κορ. 5,10)
Δηλαδή: Όλοι μας πρέπει να φανερωθούμε και να σταθούμε
μπροστά στο βήμα του Χριστού, για να πάρει ο καθένας την αμοιβή του, για ό,τι αγαθό ή κακό έπραξε με το σώμα του. Βλέπετε, επιστρατεύω χωρία από την
"Αγία Γραφή μόνο και μόνο για να κατοχυρώσω τις αλήθειες αυτές, ώστε να μην πει κάποιος ότι τα λέω από τη φαντασία μου. Όταν λέει «να σταθούμε όλοι»,
εννοεί και νεκρούς και ζωντανούς, γιατί ο Χριστός είναι Κριτής ζώντων και νεκρών. Δεν το λέμε και στο Σύμβολο της Πίστεως, «κρίναι ζώντας και νεκρούς»;
Οι «ζώντες» είναι εκείνοι που θα ζούν τότε, και οι «νεκροί είναι εκείνοι που θα έχουν ήδη πεθάνει και θα αναστηθούν. Δέν λέει «ίνα κομίσηται έκαστος τα διά του πνεύματος, τα διά της ψυχής», αλλά «τα διά του σώματος». Ο Απόστολος αναφέρεται στην Ανάσταση των νεκρών γι' αυτό τονίζει το σώμα. Βλέπετε, παρακαλώ, πόσο καθαρά το λέει!
Είναι απορίας άξιο, αλλά και δυστύχημα, πώς έχει
εισχωρήσει η αντίληψη μέσα στο χριστιανικό πλήρωμα
ότι το σώμα δεν έχει καμία θέση στην σωτηρία! Είναι
από τα πλέον περίεργα. Νομίζω ότι θα ήταν η μεγαλύτερη νίκη που θα κατάφερνε ο Διάβολος πάνω στους Χριστιανούς, να τους κάνει δηλαδή να μην προσέξουν το θέμα της αναστάσεως των σωμάτων. Ή φοβερότερη, ή όλεθριότερη διαστροφή!
Και αυτή η αντίληψη υπάρχει όχι μόνο στον λαό, αλλά και στον κλήρο! Υπάρχει και στους θεολόγους, και στους επισκόπους, και στους αρχιεπισκόπους! Μή
σας κάνει εντύπωση. Ναί, μή σας κάνει εντύπωση. Καταπλήσσει το γεγονός! Τόση ζημιά έχει κάνει ο Διάβολος; Ναί, τόση ζημιά!
Μόλις τελευταία διάβασα σε ένα περιοδικό, στη
ΖΩΗ ή στόν ΣΩΤΗΡΑ, ότι ο Αγγλικανός αρχιεπίσκοπος του Canterbury, ο Πριμάτος της Αγγλίας, μεταξύ άλλων ρωτήθηκε και για την ανάσταση των νεκρών.
Βεβαίως το θέμα αυτό δεν ανήκει αποκλειστικά στόν
χώρο της Ορθοδοξίας, αλλά είναι δόγμα πίστεως πρώτου μεγέθους σε όλες τις ομολογίες, διότι αποτελεί την
κατάληξη του Χριστιανισμού, τον σκοπό, το τέρμα.
Και ξέρετε τι απάντησε; Είπε ότι δεν πιστεύει στην
ανάσταση των νεκρών!
Ο αρχιεπίσκοπος!
Θα μου πείτε ότι είναι 'Αγγλικανός. Δεν έχει σημασία, αγαπητοί μου, γιατί ήδη σας είπα ότι είναι δόγμα το οποίο δεν εξαιρείται ούτε από τους Ρωμαιοκαθολικούς ούτε από τους Προτεστάντες, τη στιγμή μάλιστα που έχουμε το ίδιο Σύμβολο της Πίστεως καί λέμε «προσδοκώ ανάστασιν νεκρών». Αλλά και αυτό να
μην είχαμε, ολόκληρη η Αγία Γραφή μιλάει για την άνάσταση των νεκρών και αυτός είναι ο σκοπός της. Ο λόγος του Αποστόλου Παύλου, που λέει «εάν οι νεκροί δεν ανασταίνονται, τότε η πίστη μας είναι μάταιη», είναι ουσιαστικός, και είναι να τραβάει κανείς τα μαλλιά του πραγματικά! Είναι αδιανόητο να μην πιστεύουμε στην ανάσταση των νεκρών! Γι' αυτό με βλέπετε και μιλάω με τέτοιο τόνο κι έχω κάνει τόσα
και τέτοια θέματα και τόσο σημαντικά μια ολόκληρη
χρονιά, για να εμπεδωθούν, γιατί ξέρω πολύ καλά ότι
το κύτταρο μας έχει ποτιστεί με τις αντιλήψεις αυτές
που επικρατούν, ότι δηλαδή είναι αδιανόητο να αναστηθεί το σώμα.
Αλλά και ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, ως πρός το θέμα της δικαιοσύνης του Θεού, στην 18η Κατήχηση, παράγραφος 19, λέει τα εξής:
«Ουδέν χωρίς σώματος ημίν πέπρακται. βλασφημούμεν διά στόματος, προσευχόμεθα διά στόματος, πορνεύομεν διά σώματος, αγνεύομεν διά σώματος, αρπάζομεν διά χειρός, ελεημοσύνας δίδομεν διά χειρός, και τα λοιπά ομοίως. επειδή τοίνυν
εις πάντα υπηρετήσατο το σώμα, και εν τοίς μέλλουσι συναπολαύει των γενομένων». Δηλαδή: Χωρίς το σώμα τίποτα δεν έχει γίνει. Βλασφημούμε με το
στόμα, προσευχόμαστε με το στόμα• πορνεύουμε με
το σώμα, ζούμε αγνή ζωή με το σώμα• αρπάζουμε με
τα χέρια, δίνουμε ελεημοσύνη με τα χέρια, και τα υπόλοιπα κατά τον ίδιο τρόπο. Επειδή λοιπόν σε όλα όσα κάναμε μάς υπηρέτησε το σώμα, θα απολαύσει και αυτό ό, τι του ανήκει, είτε την αμοιβή είτε την τιμωρία και την αιώνια Κόλαση.
Οι άνθρωποι, αγαπητοί μου, θα υπάρχουν στην Κόλαση με τα σώματα, και στη Βασιλεία του Θεού ομοίως με τα σώματα θα υπάρχουν. Ας το αντιληφθούμε αυτό. Δεν θα είναι μόνο ψυχές. Είναι πλατωνική πλάνη, πλατωνική αίρεση, από τις φοβερότερες που επικράτησαν στις αντιλήψεις των Χριστιανών.
Ο Αγιος Ιουστίνος στόν διάλογο πρός Τρύφωνα λέει το εξής: «Εκείνος ό Χριστιανός που λέει ότι δεν υπάρχει ανάσταση νεκρών και ότι οι ψυχές είναι στον ουρανό, αυτός δεν είναι Χριστιανός».
«εἰ γὰρ καὶ συνεβάλετε ὑμεῖς τισι λεγομένοις Χριστιανοῖς, καὶ τοῦτο μὴ ὁμολογοῦσιν, ἀλλὰ καὶ βλασφημεῖν τολμῶσι τὸν θεὸν Ἀβραὰμ καὶ τὸν θεὸν Ἰσαὰκ καὶ τὸν θεὸν Ἰακώβ, οἳ καὶ λέγουσι μὴ εἶναι νεκρῶν ἀνάστασιν, ἀλλὰ ἅμα τῷ ἀποθνήσκειν τὰς ψυχὰς αὐτῶν ἀναλαμβάνεσθαι εἰς τὸν οὐρανόν, μὴ ὑπολάβητε αὐτοὺς Χριστιανούς»
Και συμπληρώνει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στο 4ο βιβλίο, παράγραφος 27, έκδοση Ορθοδόξου Πίστεως, (Παραθέτω αυτή τη βιβλιογραφία, για να μπορούν, όσοι θέλουν, να τα βρούν εκεί καλύτερα και να τα μελετήσουν): «῎Εσται οὖν, ἔσται ἀνάστασις. Δίκαιος γὰρ ὁ Θεὸς καὶ τοῖς ὑπομένουσιν αὐτὸν μισθαποδότης γίνεται. Εἰ μὲν οὖν ἡ ψυχὴ μόνη τοῖς τῆς ἀρετῆς ἀγῶσιν ἐνήθλησε, μόνη καὶ στεφανωθήσεται. Καὶ εἰ μόνη ταῖς ἡδοναῖς ἐνεκυλίσθη, μόνη δικαίως ἂν ἐκολάζετο· ἀλλ᾿ ἐπεὶ μήτε τὴν ὕπαρξί κεχωρισμένην ἔσχον μήτε τὴν ἀρετὴν μήτε τὴν κακίαν ἡ ψυχὴ μετῆλθε δίχα τοῦ σώματος, δικαίως ἄμφω ἅμα καὶ τῶν ἀμοιβῶν τεύξονται.
Υπάρχει λοιπόν, υπάρχει ανάσταση! Διότι είναι δίκαιος ο Θεός και γίνεται μισθαποδότης σ' εκείνους
που Τόν υπομένουν. Εάν μόνη η ψυχή αμάρτανε, θα ήταν δίκαιο αυτή μόνη να τιμωρείται• εάν η ψυχή μόνη ζούσε την αρετή, δίκαιο θα ήταν μόνη να απολαμβάνει τον έπαινο• επειδή όμως μαζί με το σώμα
έπραξε τα φαύλα ή τα αγαθά, μαζί με το σώμα λοιπόν
και η ψυχή θα απολαύσει και την τιμωρία ή τον έπαινο.
Αλλά ακόμα η αλήθεια της αναστάσεως των νεκρών, αγαπητοί μου, είναι αποτέλεσμα και της σοφίας
του Θεού. Ω, αυτή η σοφία του Θεού... Μόνο εκείνος πού θά έβλεπε όλο το σχέδιο του Θεού, όπως μας αποκαλύφθηκε, θα μπορούσε λίγο να την προσεγγίσει!
Ό,τι δεν αποκαλύφθηκε, θα μας αποκαλυφθεί στην
Αιωνιότητα. Μπροστά της ο Απόστολος Παύλος μένει
ενεός, μένει κατάπληκτος! «Ὦ βάθος πλούτου καὶ σοφίας καὶ γνώσεως Θεοῦ! ὡς ἀνεξερεύνητα τὰ κρίματα αὐτοῦ καὶ ἀνεξιχνίαστοι αἱ ὁδοὶ αὐτοῦ»! (Ρωμ. 11,33)
λέει. Πώ πώ, πλούτος!... Πώ πώ, βάθος της σοφίας του Θεού... Το θέμα όμως είναι να εμβαθύνει κανείς σ' αυτή.
Εάν μετά την πτώση ελευθερωνόταν η ψυχή από
τα δεσμά της ύλης, επειδή ήρθε ο θάνατος του σώματος, τότε για ποιον λόγο, αγαπητοί μου, δημιουργήθηκε αυτός ο τόσο ωραίος και θαυμάσιος κόσμος, μέσα στον οποίο αποτυπώθηκε η δύναμη του Θεού, η αγάπη και ή σοφία Του; Δηλαδή ό,τι δημιουργεί ο Θεός από το μηδέν, δεν επιστρέφει στο μηδέν• αυτό να το ξέρετε.
Όσα δημιούργησε ο Θεός είναι «καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὰ πάντα, ὅσα ἐποίησε, καὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν» (Γεν. 1,31)
και συνεπώς θα διορθωθούν εκείνα που έπαθαν ζημιά, αλλά
δεν θα επιστρέψουν στο μηδέν. Με το μηδέν έχει σχέση μόνον ο Θεός• ο άνθρωπος δεν έχει καμία σχέση μ' αυτό. Αν εγώ θέλω να αυτοκτονήσω, αυτοκτονώ• αλλά το μόνο που θα καταφέρω είναι να χωρίσω την ψυχή μου από το σώμα μου, κι όχι να γίνω μηδέν.
Ο Χριστός όμως θα με αναστήσει, γιατί αυτό είναι στοιχείο που έχει σχέση με τη φύση των ανθρώπων. Και η ανάσταση θα είναι αναγκαστική• δηλαδή
είτε θέλω είτε δεν θέλω, είτε μ' αρέσει είτε δεν μ' αρέσει θα αναστηθώ. Ένα μόνο δέν είναι αναγκαστικό: η θέληση για σωτηρία. Η ανάσταση θα είναι
αναγκαστική, διότι αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση. Τότε ο
Θεός δέν θα με γυρίσει πίσω στο μηδέν, γιατί θέλει να
στην ύπαρξη. Ό,τι κάνει λοιπόν ο Θεός, το κάνει από το μηδέν, αλλά δεν γυρίζει στο μηδέν. Και ό,τι κάνει, το κάνει σοφό, το κάνει ωραίο, το κάνει
με σκοπό• γιατί λοιπόν να το γυρίσει στο μηδέν; Μήπως επειδή αμαυρώθηκε; επειδή μπήκε η αμαρτία και τα παλαίωσε όλα; επειδή μπήκε ο θάνατος και τ' αναποδογύρισε
όλα;... Θά τα διορθώσει ο Θεός. Θα μείνουν όμως όλα
στη θέση τους και θα γίνουν ασυγκρίτως ωραιότερα.
Αν ο Θεός μάς αξιώσει και θέλει και ζήσουμε, από τον Οκτώβριο θα ξεκινήσουμε την ερμηνεία του βιβλίου της Αποκαλύψεως. Εκεί, πρός τα τελευταία κεφάλαια, θα δούμε το μέλλον της κτίσεως.
Σας λέω όμως εκ των προτέρων ότι το μέλλον της κτίσεως δεν είναι η εκμηδένιση. Δέν δημιουργήθηκε αυτό
το σύμπαν για να γίνει μία αχανής έρημος. Το σύμπαν αυτό θα γίνει καινούργιο, μέσα στο οποίο θα κατοικεί ή
αγιότητα, η «δικαιοσύνη», όπως λέει ο Απόστολος Πέτρος."
«καινοὺς δὲ οὐρανοὺς καὶ γῆν καινὴν κατὰ τὸ ἐπάγγελμα αὐτοῦ προσδοκῶμεν, ἐν οἷς δικαιοσύνη κατοικεῖ».
(Β Πε. 3,13)
Θα γίνει καινούργιο! Κι εκείνο το «ίδου καινά ποιώ πάντα»,
«Καὶ εἶπεν ὁ καθήμενος ἐπὶ τῷ θρόνῳ· ἰδοὺ καινὰ ποιῶ πάντα. καὶ λέγει μοι· γράψον, ὅτι οὗτοι οἱ λόγοι πιστοὶ καὶ ἀληθινοί εἰσι.»
(Αποκ. 21,5)
που λέει ο «καθήμενος επί του θρόνου», έχει έσχατολογικό βάθος. «Νά, όλα τα κάνω καινούργια»! Ούτε ένα μόριο της ύλης δεν θα γίνει μηδέν. Τίποτε απολύτως. Όλα θα γίνουν καινούργια! Γιατί η
σοφία του Θεού δέν ματαιώνεται. Συνεπώς ποιός υπαγορεύει τη διατήρηση του ανθρώπου, που θα γίνει με
την ανάσταση των νεκρών; Η σοφία του Θεού• αυτή
υπαγορεύει την ανάσταση των νεκρών!
Ο Κύριος είπε ότι «οι δίκαιοι εκλάμψουσιν ώς ο ήλιος εν τη βασιλεία του πατρός αυτών».
«τότε οἱ δίκαιοι ἐκλάμψουσιν ὡς ὁ ἥλιος ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ πατρὸς αὐτῶν. ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω».
(Ματθ. 13,43)
Θα λάμψουν σαν τον ήλιο! Και το μέτρο αυτής της θεώσεως,
και του σώματος και της ψυχής αλλά και ολόκληρης
της κτίσεως, το έδωσε ο Κύριος στην Μεταμόρφωσή
Του, για να μην πεί κάποιος ότι αυτά είναι θεωρίες.
Εκεί στη Μεταμόρφωση το πρόσωπό Του το σωματικό
έλαμψε σαν τον ήλιο• αλλά και τα ιμάτιά Του έγιναν λευκά σαν το φώς, ή σαν το χιόνι
«καὶ τὰ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο στίλβοντα, λευκὰ λίαν ὡς χιών, οἷα γναφεὺς ἐπὶ τῆς γῆς οὐ δύναται οὕτω λευκᾶναι.»
(Μαρκ. 9,3)
«καὶ μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν, καὶ ἔλαμψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος, τὰ δὲ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο λευκὰ ὡς τὸ φῶς.»
(Ματθ. 17,2)
Έλαμψε και το σώμα Του, ή έμψυχη κτίση, έλαμψαν και τα ιμάτιά Του, ή άψυχη κτίση• έλαμψαν και τα δύο αυτά. Βλέπουμε λοιπόν ότι εκεί έδωσε το μέτρο της ανακαινίσεως και του ανθρώπινου σώματος αλλά και της κτίσεως ολόκληρης.
Τέλος, την ανάσταση των νεκρών την υπαγορεύει και η αγάπη του Θεού. "Όταν αγαπάμε αυτά που δημιουργήσαμε, δεν τα αφήνουμε ποτέ να χαθούν. Τα παιδιά σας τα γεννάτε και τα αφήνετε να χαθούν, ή τα φροντίζετε; Το σπίτι σας το φτιάχνετε και το αφήνετε να χαθεί και να καταστραφεί, ή το συντηρείτε; Και κάθε αντικείμενο που το αγαπάτε, ένα έργο τέχνης για παράδειγμα, που το φιλοτεχνήσατε με πολύ
κόπο και αποτυπώσατε όλη σας την αγάπη και όλη σας
την ψυχή και όλη σας τη δημιουργικότητα σ' αυτό, το
αφήνετε ποτέ να χαθεί; Νομίζω όχι. Πέστε μου λοιπόν
σας παρακαλώ• εάν όλα αυτά τα προσφιλή σε μάς δεν
τα αφήνουμε να χαθούν, τότε ολόκληρη δημιουργία του Θεού, που εκεί αντικατοπτρίζεται η δύναμη, η σοφία, η δικαιοσύνη και η αγάπη Του, αυτό το δημιούργημα που λέγεται κτίση, θα το αφήσει ποτέ ο Θεός να χαθεί να γίνει ερημιά; Ποτέ! Επειδή λοιπόν ο Θεός αγαπά, θα δώσει και την ανάσταση των νεκρών και
την ανακαίνιση των πάντων.
Γράφει ο Απόστολος Παύλος στους Θεσσαλονικείς ότι μετά την ανάσταση των νεκρών «ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις»
(Α' Θεσ. 4,17)
θα αρπαχθούμε μέσα σε νεφέλες. Τι θά είναι αυτές οι «νεφέλες»; Οι «νεφέλες» δεν θα είναι τα σύννεφα όπως τα ξέρουμε, που άλλοτε μεν είναι καταιγιδοφόρα και άλλοτε προμηνύουν καλοκαιρία, αλλά θα είναι θεία δόξα. Θα είναι εκείνη που «υπέλαβε», που παρέλαβε τον Ιησού ανερχόμενο στους ουρανούς κατά την Ανάληψή Του.
«καὶ ταῦτα εἰπὼν βλεπόντων αὐτῶν ἐπήρθη, καὶ νεφέλη ὑπέλαβεν αὐτὸν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν».
(Πραξ. 1,9)
Δέν ήταν νεφέλη από σταγονίδια νερού, αλλά ήταν θεία δόξα. Η «νεφέλη» είναι πάντοτε σύμβολο της Θείας δόξης. Θα αρπαχθούμε λοιπόν «έν νεφέλαις», μέσα σε
σύννεφα, «είς απάντησιν του Κυρίου είς αέρα», γιά
νά προϋπαντήσουμε τον Κύριο κάπου στο σύμπαν, ο
Θεός ξέρει πού, «καὶ οὕτω πάντοτε σὺν Κυρίῳ ἐσόμεθα».
(Α Θεσ. 4,17)
και έτσι πάντοτε θα είμαστε μαζί Του, στούς άληκτους αιώνες των αιώνων, δηλαδή στους αιώνες πού δέν θά τελειώνουν, πού δέν θά λήγουν ποτέ!...
Αυτό είναι δείγμα της αγάπης του Θεού.
'Αλλά για να κατανοήσουμε περισσότερο το μυστήριο της αναστάσεως των νεκρών, πρέπει να δούμε και το μυστήριο του θανάτου, όπως
και το μυστήριο της ζωής. Τι θα πει θάνατος; Τι θα πει
ζωή;
Είναι αλήθεια ότι το μυστήριο της ζωής το διαδέχθηκε το μυστήριο του θανάτου. Ο Θεός
όρισε στούς πρωτοπλάστους τη ζωή υπό όρους. Είπε: «Εάν τηρήσετε την την εντολή μου, τότε θα ζήσετε• εάν δεν τηρήσετε τότε θα πεθάνετε».
«καὶ ἐνετείλατο Κύριος ὁ Θεὸς τῷ Ἀδὰμ λέγων· ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ,/
ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε».
(Γεν. 2, 16 - 17)
Αυτοί όμως οι όροι δεν τηρήθηκαν. Άν θέλετε, στην πραγματικότητα ένας ήταν ο όρος: να μη γευθούν τον καρπό. «Δεν θα δοκιμάσετε από εκεί»• τίποτε άλλο. Βέβαια υπάρχουν και άλλοι, που ίσως δεν τονίζονται• όπως και αυτό που είπε: «Καὶ ἔλαβε Κύριος ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε, καὶ ἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἐργάζεσθαι αὐτὸν καὶ φυλάσσειν». (Γεν. 2,15)
Οι πρωτόπλαστοι δέν φύλαξαν τον Παράδεισο, όχι διότι άφησαν τον Διάβολο να μπεί -αφού ο Διάβολος είναι πνεύμα- αλλά διότι τον άφησαν να ανοίξει κουβέντα μαζί τους.
Συνεπώς δεν πρόσεξαν, ώστε να φυλάξουν τον Παράδεισο από την παρουσία του Διαβόλου, που θα δημιουργούσε την φθορά και τον θάνατο. Ο Θεός λοιπόν έθεσε όρους• όχι όρο. Αυτοί οι όροι, σας είπα, δέν τηρήθηκαν, και έτσι ακολούθησε ο θάνατος, ή θα έλεγα το μυστήριο του θανάτου.
Ο Μέγας Βασίλειος στη Θεία Λειτουργία του, στην ευχή της αγίας Αναφοράς, λέει για τη δημιουργία του ανθρώπου το εξής:
Δηλαδή: Έπλασες τον άνθρωπο, αφού πήρες χώμα
από τη γη, και αφού τον τίμησες με τη δική Σου την εικόνα, εσύ ο Θεός, τόν τοποθέτησες μέσα στόν Παράδεισο της απολαύσεως, αφού του υποσχέθηκες αθανασία ζωής και απόλαυση των αιωνίων αγαθών, παραγγέλοντάς του να τηρήσει τις εντολές Σου. «Δέν θα πεθάνεις, αλλά υπό τον όρο της τηρήσεως των εντολών». Επειδή όμως παράκουσε ο πρωτόπλαστος Εσένα, τον
αληθινό Θεό πού τόν εδημιούργησες, τον
ξαναγύρισες πάλι στο χώμα, δηλαδή πέθανε, μπήκε ο
θάνατος. Αλλά του υποσχέθηκες την ζωή.
Βλέπετε, παρακαλώ, τη θεολογία; Θα ήταν ευχής
έργον οι ευχές της Θείας Λειτουργίας να ακούγονταν.
Ιδίως στη Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου ή δομή
είναι αριστοτεχνική, μας καταπλήσσει! Μέσα σε ολόκληρη τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, που κρατά περίπου μιάμιση ώρα, οι πιστοί έχουν αντίληψη ολόκληρου του διαγράμματος του Χριστιανισμού, ενός διαγράμματος συνόλου που λένε οι μηχανικοί. Ιδίως στην ευχή της αγίας Αναφοράς δεν έχουμε μόνο έκθεση, αλλά έχουμε και πεπραγμένα μέσα στη Θεία Λειτουργία, έχουμε λεγόμενα, λέξεις, και δραττόμενα, πράξεις, έχουμε δηλαδή δράση. Αυτό, παρακαλώ, δίνει μια εικόνα του μυστηρίου της ζωής και του θανάτου.
Προσέξτε όμως• το μυστήριο της ζωής συνίσταται
σε τούτο: Ο Θεός δέν έπλασε τον άνθρωπο για να υπάρχει, αλλά τον έπλασε για να ζεί· διότι μεταξύ της υπάρξεως και της ζωής υπάρχει διάκριση. Υπάρχουν και τα βουνά• αλλά δεν ζούν. Υπάρχουν και τα ζώα•
αλλά δεν ζουν τη ζωή όπως θέλησε ο Θεός να τη δώσει
στούς ανθρώπους, με πλήρη συνείδηση δηλαδή και άνάταση και μετοχή, μέθεξη, στη θεία ζωή.
Η ύπαρξη λοιπόν σκέτη, μόνη, έχει αξία; Και οι δαίμονες έχουν ύπαρξη• αλλά δεν έχουν ζωή. Και οι κολασμένοι θα έχουν ύπαρξη• αλλά δεν θα έχουν ζωή.
Πόσες φορές ακούμε το ρήμα υπάρχω... Ένα μπουκάλι ούζου μάλιστα -στον Βόλο βγαίνει, το είδα- γράφει απ' έξω «Υπάρχω»• κι εγώ συμπληρώνω: «Αλλά
ζείς;...». Τό να υπάρχεις είναι μία κουβέντα• όπως πολλές φορές ρωτάμε «Τι κάνεις;» και μας απαντάει ο άλλος «Υπάρχω», Ζείς όμως; Ζεις σε όλο το βάθος και το νόημα τη ζωής; Έτσι λοιπόν ο Θεός δεν έκανε τον άνθρωπο για να υπάρχει, αλλά για να ζεί.
Η ζωή του ανθρώπου, αγαπητοί μου, δεν θα ήταν όπως την γνωρίζουμε σήμερα, αλλά θα ήταν μια ζωή από τον Θεό, με τον Θεό και για τον Θεό. Θα ήταν δηλαδή ένας κύκλος που θα ξεκινούσε από την ύπαρξη, θα έμπαινε στον χώρο της ζωής, με την ελευθερία που έδωσε ο Θεός στον άνθρωπο, για να φθάσει, με τη βοήθειά Του , μέσα στη ζωή του Θεού. Αυτή θα ήταν η
της θεώσεως, ή εν Θεώ ζωή. Όμως αυτή η ζωή προσωρινά ματαιώθηκε• και ματαιώθηκε επειδή ο άνθρωπος δέν τήρησε τους όρους που έθεσε ο Θεός, και αντί γι' αυτή τη ζωή μπήκε ο θάνατος.
Βεβαίως μπορούμε να πούμε ότι ο θάνατος είναι «τὰ γὰρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας» (Ρωμ. 6,23)
όπως λέει στην προς ρωμαίους ο Απόστολος Παύλος. Ο θάνατος είναι ο μισθός της αμαρτίας. Όμως, παρά ταύτα, πρέπει να κατανοήσουμε το μυστήριο του θανάτου, όσο μπορούμε.
Αλλά προσέξτε κάτι, αγαπητοί μου• και μόνο που είπα
μυστήριο, σημαίνει ότι δεν θα κατανοήσουμε τίποτα•
απλώς μόνο θά ψηλαφήσουμε. Η κατανόηση του μυστηρίου του θανάτου μπορεί να ψηλαφηθεί μόνο στον Θάνατο του Χριστού. Αλλά τι μπορούμε να ψηλαφήσουμε εκεί... Ό,τι και να κάνουμε, μέσα στην καρδιά του μυστηρίου αυτού δέν θα μπορέσουμε ποτέ να μπούμε.
Βλέπουμε τον Κύριο να λέει: «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου·», (Ματθ. 26,38)
καταλυπημένη είναι η ψυχή
μου! και: «πάτερ μου, εἰ δυνατόν ἐστι, παρελθέτω ἀπ᾿ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο·»
(Ματθ. 26,39)
Ποιό «ποτήριον»; Του θανάτου!
Ενώ ξέρει ο Κύριος ότι ακριβώς αυτός ο θάνατος είναι εκείνος που θα δώσει τελικά τη ζωή, όχι μόνο στη δική του ανθρώπινη φύση, αλλά και στην ανθρωπότητα ολόκληρη. Τόν βλέπετε πώς στέκεται μπροστά σ' αυτό το βαθύ μυστήριο του θανάτου, το φοβερό αυτό μυστήριο! Αυτό το μυστήριο εξάλλου περιγράφει και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στα νεκρώσιμα τροπάρια,
τα οποία είναι ένα αριστούργημα από θεολογικής και λογοτεχνικής απόψεως.
«http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/prayers/funeral_translation.htm»
Παρά ταύτα, εξωτερικά -για να μή μένουμε στο μυστήριο αυτό, που δεν μπορούμε να το καταλάβουμε- μπορούμε να ορίσουμε τον θάνατο όπως τον ορίζει ο Νεμέσιος στον Περί φύσεως του ανθρώπου λόγο του, που τον παίρνει από τον Έλληνα Χρύσιππο: «Θάνατος έστι ψυχής χωρισμός από σώματος». Αυτό σημαίνει ότι ο θάνατος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα, και τον ορισμό αυτόν τόν δίνουν όλοι, εκτός από τους υλιστές. Εάν ρωτήσετε έναν υλιστή τι είναι ο θάνατος, ποτέ δεν θα σας πεί ότι ο θάνατος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα, γιατί δεν δέχεται την ψυχή. Θα σας πεί ότι κάποιες ενέργειες, κάποιες δυνάμεις του σώματος ατόνισαν πλέον, και δεν έχουμε παρά αυτό που λέμε θάνατο.
Αλλά υπάρχουν ακόμη και κάποιες απλές βιβλικές εκφράσεις για τον θάνατο, που περιγράφουν τον θάνατο σαν μία πραγματικότητα, αλλά φοβερή.
Λέει ο 88ος Ψαλμός: «τίς ἐστιν ἄνθρωπος, ὃς ζήσεται, καὶ οὐκ ὄψεται θάνατον;». (Ψαλ. 88,49)
Ποιός είναι εκείνος ο άνθρωπος που μπορεί να ζήσει και να μη δοκιμάσει θάνατο;
Και ο 102ος Ψαλμός λέει: «ἄνθρωπος, ὡσεὶ χόρτος αἱ ἡμέραι αὐτοῦ· ὡσεὶ ἄνθος τοῦ ἀγροῦ, οὕτως ἐξανθήσει·».
(Ψαλ. 102,15)
Ο άνθρωπος είναι σαν το χορτάρι, οι ήμέρες του είναι σαν το χορτάρι. Πόσο κρατάει το χορτάρι; πόσο κρατάει το λουλούδι; Ανθίζει και μαραίνεται• αυτό είναι ο άνθρωπος.
Λέει ο Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος: «ποία γὰρ ἡ ζωὴ ὑμῶν; ἀτμὶς γὰρ ἔσται ἡ πρὸς ὀλίγον φαινομένη, ἔπειτα δὲ καὶ ἀφανιζομένη·». (Ιακ. 4,14)
Ποιά είναι η ζωή μας;
Ένα συννεφάκι είναι η ζωή μας, που το βλέπουμε για
λίγο στον ορίζοντα και μετά διαλύεται• αυτό είναι η
ανθρώπινη ύπαρξη.
Ακόμη ο Απόστολος Παύλος στην Πρός Εβραίους επιστολή λέει: «καὶ καθ᾿ ὅσον ἀπόκειται τοῖς ἀνθρώποις ἅπαξ ἀποθανεῖν», (Εβρ. 9,27)
δηλαδή επιφυλάσσεται στον κάθε άνθρωπο να πεθάνει μία φορά.
Και η Γένεση: «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ», (Γεν. 3,19)
δηλαδή χωματένιος είσαι και χώμα θα γίνεις.
Βέβαια σ' αυτές τις εκφράσεις μπορούν να βρούν
πολύ ισχυρά ερείσματα οι μηδενιστές, εκείνοι που έχουν φιλοσοφική βάση τον Υπαρξισμό, που καταλήγει στόν Μηδενισμό, ή και οι υλιστές, εξάλλου και μηδενιστής δεν είναι κάτι διαφορετικό από τον υλιστή. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι, αλλά περιγράφεται απλώς η ζωή όπως τη βλέπουμε και ο θάνατος όπως τον βλέπουμε. Όλα αυτά είναι μία εξωτερική διαπίστωση
και περιγραφή του φαινομένου του θανάτου.
Το φαινόμενο του θανάτου, αγαπητοί μου, είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του ανθρώπου αλλά και ολόκληρης της δημιουργίας. Επειδή υπάρχει ο θάνατος, γι' αυτό υπάρχει και η φιλοσοφία. Αν δεν υπήρχε και
θάνατος, δεν θα υπήρχε η φιλοσοφία. Προσπαθώ να
μάθω, να σκεφθώ, φιλότιμα ίσως, ποιό το μέλλον μου,
τι θα γίνω, που βρίσκομαι, ποιός είμαι. Θέλω να μάθω,
γιατί με ενδιαφέρει η πορεία της υπάρξεώς μου. Αλλά
το πρόβλημα του θανάτου ξεπερνάει κάθε ανθρώπινο
πρόβλημα. Έχουμε οικονομικά προβλήματα; Νομίζω ότι αυτά είναι πιο κάτω από το πρόβλημα της ζωής μας, διότι κι αν ζημιώσουμε σε χρήματα, κι αν χάσουμε και την υγεία μας, κι αν ακόμη χάσουμε τους προσφιλείς μας, δεν ξέρω τι άλλο, τα πάντα κι αν χάσουμε, όλα αυτά είναι πιο κάτω από το μεγάλο μας θέμα, τη
ζωή μας! Βλέπετε λοιπόν ότι το πρόβλημα του θανάτου
ξεπερνάει κάθε άλλο πρόβλημα; Γι' αυτό και λέμε:
«Να σωθώ, κι ας τα χάσω όλα! Να σωθώ!», δηλαδή να μην πεθάνω.
Η παρουσία του θανάτου ασχημίζει την κτίση• προπαντός όμως δεν δίνει νόημα ούτε στην ανθρώπινη παρουσία, ούτε σ' αυτό το ίδιο το σύμπαν.
Δηλαδή: Γιατί υπάρχω; για να πεθάνω; Ανικανοποίητη απάντηση. Δέν ζώ για να μην υπάρχω, δέν ζώ για να πεθάνω. Δεν μπορεί, δέν είναι δυνατόν αυτό.
Ύστερα: Επειδή εγώ ζω, γι' αυτό υπάρχει το σύμπαν.
Εάν εγώ πεθαίνω, τότε γιατί να υπάρχει το σύμπαν;
Άρα δεν έχει νόημα ούτε η ζωή μου ούτε το σύμπαν,
αν υπάρχει ο θάνατος. Με άλλα λόγια: Γιατί πεθαίνουμε; και ποιός είναι ο δημιουργός του θανάτου; Αυτό δέν θα μας το απαντήσει η λογική μας, αλλά θα μας αποκαλυφθεί. Όπως όμοίως δεν ξέρουμε και τη γενεά μας, από πού καταγόμαστε, ποιοί είμαστε• μας αποκαλύπτεται. Βλέπετε, ψάχνοντας μόνοι μας λέμε ότι καταγόμαστε από τα ζώα. Μας αποκαλύπτεται όμως ότι δέν καταγόμαστε από τα ζώα, αλλά ο Θεός δημιούργησε ένα πρώτο ζευγάρι ανθρώπων, και από εκεί καταγόμαστε. Αυτό όμως είναι αποκάλυψη• δέν είναι εύρεση με τη λογική. Έτσι λοιπόν και το θέμα του θανάτου, όπως και το ποιός είναι ο δημιουργός του, θα μας αποκαλυφθεί.
Εάν έπρεπε να δούμε τον θάνατο με τα φυσικά μας μάτια, αγαπητοί μου, θα απαντούσαμε ότι απλούστατα είναι ένα φυσικό φαινόμενο, παρά την τραγικότητα που φέρνει αυτός με την παρουσία του στη ζωή μας. Τότε όμως, ως φυσικό φαινόμενο, καθορίζεται από τον Θεό, και συνεπώς ο Θεός είναι ο δημιουργός του θανάτου. Άλλωστε το λέμε. Δεν το λέμε; Πάμε σε μιά κηδεία, και τί λέμε γιά νά παρηγορήσουμε; «Τί να κάνουμε;... Αυτή είναι η ζωή έτσι τα όρισε ο Θεός.
Ο Θεός έτσι θέλησε• να πεθαίνουν οι άνθρωποι».
Ο Θεός λοιπόν έκανε τον θάνατο!...
Αλλά προσέξτε: σας είπα με τα φυσικά μας μάτια.
Ξέρετε ότι πάρα πολλές φορές όταν λέμε ότι κάτι είναι
φυσικό, ότι είναι φυσικός νόμος, θα πει ότι ένα φαινόμενο επαναλαμβάνεται, και αποκτούμε μια εμπειρία από αυτή την επανάληψή του. Αυτός είναι ο ορισμός στο τι είναι φυσικός νόμος, δεν υπάρχει άλλη απάντηση. Πάντα όταν αφήνουμε μια πέτρα και πέφτει πρός
τα κάτω και δεν πάει προς τα πάνω, λέμε ότι είναι ο
νόμος της βαρύτητος. Πολύ ωραία. 'Ομως τι θα πεί
βαρύτητα; Αγνωστον και κρύφιον, και κανείς ποτέ
δεν το εξερεύνησε. Τι θα πεί έλξη: Άγνωστον καί κρύφιον, τίποτα δεν ξέρουμε. Αλλά λέμε ο νόμος της βαρύτητος. Το λέμε επειδή βλέπουμε ότι πάντα όταν ρίχνουμε κάτι, αυτό πέφτει προς τα κάτω. Ο νόμος αυτός λοιπόν ορίζεται από την εμπειρία μας, αγαπητοί μου. Και αυτό που λέω, δεν το λέω εγώ• το έχω πάρει από επιστημονικό βιβλίο, ότι έτσι ορίζεται ο φυσικός νόμος.
Συνεπώς, όταν λέμε ότι ο θάνατος είναι φυσικό πράγμα, και αφού όλα τα φυσικά πράγματα τα έχει κάνει ο Θεός, άρα και τον θάνατο τον έκανε ο Θεός, Φθάνουμε όμως σε λάθος συμπέρασμα, γιατί αυτό δεν
είναι δεδομένο αλλά ζητούμενο. Όταν λέμε ότι πάντα μιά πέτρα πέφτει προς τα κάτω, ποιός μας είπε ότι αυτο είναι φυσικό και συμβαίνει παντού μέσα στο σύμπαν; Άν πάμε κάπου αλλού, στο Φεγγάρι, ας πούμε,
ή στον Άρη και πιο πέρα και πιο πέρα, πιθανώς να βρούμε διαφορετική συμπεριφορά. Άρα λοιπόν εκείνο που βλέπουμε εδώ, που ισχύει πάνω στη Γη μας, και λέμε ότι είναι φυσικό, ίσως να μην ισχύει σε ένα άλλο σημείο του σύμπαντος. Και τότε τι είναι φυσικό; Αλλά από τη στιγμή που θα ρωτήσουμε το τι είναι φυσικό, από τη στιγμή εκείνη αυτό αρχίζει να είναι ζητούμενο και όχι δεδομένο. Άρα όταν λέμε ότι ο Θεός έκανε τον θάνατο και είναι φυσικό πράγμα, δεν είναι δεδομένο• είναι ζητούμενο.
Τότε όμως ρωτάμε: Ποιός τον έκανε τον θάνατο;
Είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος; Και πώς είναι δυνατόν να είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος, όταν αποτελεί την μεγαλύτερη παραφωνία μέσα στην αρμονία της δημιουργίας; Πώς είναι δυνατόν ποτέ να είναι φυσικό
πράγμα ο θάνατος και δημιουργός αυτού να είναι ο
Θεός, όταν ο θάνατος δέν δίνει νόημα ούτε στον άνθρωπο και τον προορισμό του ούτε και στο σύμπαν;
Είναι δυνατόν ποτέ να είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος; Και είναι δυνατόν ποτέ ο Θεός να είναι δημιουργός του θανάτου;
Ακόμη και κάτι άλλο: Εάν ο Θεός έκανε τον θάνατο και κατόπιν στέλνει τον Υιό Του να νικήσει τον θάνατο, δεν είναι αντιφατικό αυτό; Έρχεται ο Θεός να τα βάλει με τη φύση που ο ίδιος δημιούργησε;
Αλλά όταν ο Ιησούς Χριστός νικά τον θάνατο και ανασταίνει τον Λάζαρο, έστω και προσωρινώς, την κόρη του Ιαείρου, τον γιο της χήρας της Ναΐν και άλλους, σαν δείγμα ότι θα αναστηθούμε κατά την κοινή ανάσταση, θέλει να δείξει ότι δέν είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος, γιατί δέν θα υπήρχε μεγαλύτερη αντίφαση στο έργο του Θεού, από τη μιά να δημιουργεί μία φυσική κατάσταση, και από την άλλη να έρχεται ο ίδιος μετά να τη διορθώνει, να την καταργεί. Είναι αδιανόητο. Ώστε λοιπόν ο θάνατος δέν είναι δημιούργημα του Θεού. Αλλά τότε τίνος είναι;
Ο Θεός δεν μάχεται τη φύση, αλλά τη διορθώνει.
Ωστόσο θα απαντήσουμε με την ωραιότατη γνώμη του
Αγίου Θεοφίλου Αντιοχείας. Ακούστε:
«Αλλά φησί ούν τις ημίν• "Θνητός φύσει εγένετο ο άνθρωπος;" ουδαμώς. "Τί ούν; αθάνατος;" ούδε τούτό φαμεν». Δηλαδή: Ο άνθρωπος έγινε θνητός στη φύση του; Καθόλου. Τι λοιπόν; έγινε αθάνατος ο άνθρωπος στη φύση του; Ούτε αυτό το ισχυριζόμαστε.
Και συνεχίζει: «Αλλ' ερεί τις• “Ουδέν ούν εγένετο;"
ουδέ τούτο λέγομεν. ούτε ουν φύσει θνητός εγένετο
ούτε αθάνατος». Δηλαδή: Αλλά κάποιος θα πεί:
«Τίποτα λοιπόν από τα δύο δεν έγινε;». Ούτε αυτό θα
λέγαμε. Τότε λοιπόν τί; Ούτε θνητό έκανε τον άνθρωτο ό Θεός ούτε αθάνατο.
«Ει γάρ αθάνατον αυτόν απ' αρχής πεποιήκει, θεόν αυτόν πεποιήκει• πάλιν εί θνητόν αύτόν πεποιήκει, έδόκει αν ο Θεός αίτιος είναι του θανάτου
αυτού». Εάν ο Θεός έκανε τον άνθρωπο αθάνατο έκ φύσεως, θα τον έκανε θεό• εάν πάλι ο Θεός τον έκανε θνητό τον άνθρωπο, τότε θα φαινόταν ότι ο Θεός είναι ο αίτιος του θανάτου. Τί λοιπόν τον έκανε; θνητό ή αθάνατο;
«Ούτε ούν αθάνατον αυτόν εποίησεν ούτε μην θνητόν, αλλά, καθώς επάνω προειρήκαμεν, δεκτικόν αμφοτέρων». Ούτε βέβαια θνητό έκανε ο Θεός τον άνθρωπο ούτε αθάνατο, αλλά δεκτικό, δηλαδή να έχει την δυνατότητα να δεχθεί και το ένα και το άλλο,
«ίνα εί ρέψη επί τά της αθανασίας τηρήσας την εντολήν του Θεού, μισθόν κομίσηται παρ' αυτού την
αθανασίαν και γένηται θεός», για να παραλάβει την
αθανασίαν και να γίνει θεός, εάν τηρήσει τις εντολές του Θεού και στραφεί σ' εκείνα που συνιστούν την αθανασία -θυμηθείτε αυτό που είπε ο Μέγας Βασίλειος στη Θεία Λειτουργία, που σας διάβασα προηγουμένως- «εἰ δ᾽ αὖ τραπῇ ἐπὶ τὰ τοῦ θανάτου πράγματα παρακούσας τοῦ Θεοῦ, αὐτὸς ἐαυτῷ αἴτιος ᾖ τοῦ θανάτου», αν όμως τραπεί πρός εκείνα τα οποία συνιστούν την παρακοή, τότε ο ίδιος ο άνθρωπος γίνεται ο αίτιος του θανάτου, «ελεύθερον γάρ και αυτεξούστον εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον», διότι ο Θεός
έκανε τον άνθρωπο ελεύθερο και αυτεξούσιο.
Ώστε, αγαπητοί μου, εδώ βλέπουμε ότι ο δημιουργός του θανάτου δεν είναι ο Θεός. Ο Θεός έκανε τον άνθρωπο δεκτικό και της ζωής και του θανάτου, δηλαδή είτε να ζήσει είτε να πεθάνει. Θυμάστε τι είπε στους πρωτοπλάστους; «Εάν ακούσετε την εντολή μου, θα έχετε αθανασία ζωής: εάν δεν την ακούσετε, θα πεθάνετε».
«ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε».
(Γεν. 2,17)
Πού είναι λοιπόν η αιτία του θανάτου, στόν Θεό ή στη φύση; Ούτε στόν Θεό ούτε στη φύση, αλλά στην προαίρεση του ανθρώπου. Στην προαίρεση! Εκεί είναι. Μόνος του ο άνθρωπος προτίμησε τον θάνατο. Ο θάνατος είναι μη όν, δεν υπάρχει, δεν έχει ουσία, ενώ η ζωή είναι όν, έχει ουσία μην το ξεχνάμε. Προσέξτε:
Ο θάνατος δεν έχει ουσία• όπως και το κακό δεν έχει
ουσία. Μόνο το αγαθό έχει ουσία• είναι ο Θεός. Ο Διάβολος δεν είναι κακός στην ουσία του, αλλά στην προαίρεσή του, γιατί την ουσία του την έκανε ο Θεός.
Ούτε ο άνθρωπος είναι κακός ή θνητός στην ουσία του, γιατί τον έκανε ο Θεός• ο άνθρωπος είναι κακός ή θνητός στην προαίρεση.
Ωστε λοιπόν, αγαπητοί μου, δεν είναι δημιουργός. του θανάτου ο Θεός.
Ο θάνατος είναι στην προαίρεση του ανθρώπου. Όμως, πρώτα ο Θεός, θα συνεχίσουμε την ερχομένη Κυριακή.
Απόσπασμα από την 4η ομιλία στην κατηγορία: « Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
