†. «Πώς κατέληξαν και με ποιον τρόπο οι Πατέρες υπελόγισαν ότι η Γέννησις του Χριστού έγινε την 25η Δεκεμβρίου και η Βάπτισή Του την 6η Ιανουαρίου;»
Μάλιστα. Προσέξτε. Καταρχάς να μιλήσω από το τελευταίο σημείον, με την 25η που γιορτάζουμε την Γέννησιν, του Δεκεμβρίου και την 6η Ιανουαρίου που γιορτάζομε την Βάπτισιν του Χριστού. Φυσικά, πότε ο Χριστός εβαπτίσθη δεν το γνωρίζομε. Αναμφισβήτητα. Είναι όμως στη δικαιοδοσία της Εκκλησίας να κάνει τις γιορτές της.Αν μεν έχει κάποιους λόγους που να στηρίζεται στον χρόνο, στον χρόνο που ορίζεται· αν όχι, τότε εκείνη κρίνει πώς θα τοποθετήσει τις γιορτές. Έτσι έχει ένα κύκλο εορτών. Προσέξτε τι είπα. Κύκλο εορτών· που αρχίζομε με την Γέννηση και καταλήγομε στα Θεοφάνεια. Κι αυτός ο κύκλος είναι δώδεκα ημέρες. Όπως έχομε και τον κύκλο του Πάσχα. Έτσι τοποθετούν οι Πατέρες στις 6 Ιανουαρίου την Βάπτισιν του Χριστού, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο να ήτανε στις 6 Ιανουαρίου. Κι ακόμη, πιστεύω αυτό το καταλαβαίνει κανείς, μπορεί, ας πούμε, 15 Αυγούστου να γιορτάσομε την Κοίμηση της Θεοτόκου και εις τις 20 Αυγούστου να γιορτάσομε την Γέννηση της Θεοτόκου. Θα ΄λεγε κανένας: «Μα πού, πώς;». Είναι πολύ απλό, είναι πάρα πολύ απλό. Πόσο απλό; Αν εγώ γεννήθηκα 15 Αυγούστου, πέθανα στις 20 Αυγούστου. Ή αν πέθανα στις 15 Αυγούστου, γεννήθηκα στις 20 Αυγούστου, ύστερα από κάποιους ετησίους κύκλους, είναι πάρα πολύ φυσικό.
Πάντως, μην πει κανένας ότι ο Χριστός γεννήθηκε 25η Δεκεμβρίου… πότε μεγάλωσε; Λέει ένα τροπάριο των ημερών της Βαπτίσεως: «Πότε», λέει, «Κύριε σε είδαμεν να γεννάσαι, νήπιον και τώρα Σε βλέπομεν τέλειον άνδρα να βαπτίζεσαι;». Μην πάει το μυαλό σας ότι ξαφνικά μεγάλωσε και μέσα στο δωδεκαήμερο βαφτίστηκε κιόλας. Όχι. Πέρασαν 30 χρόνια, αν το θέλετε. Γιατί ο Ιησούς ήτο «ὡσεὶἐτῶν τριάκοντα» όταν εβαπτίσθη. Το αντιλαμβανόμεθα αυτό. Αυτά για το δεύτερο μέρος της απορίας.
Για το πρώτο μέρος, αλήθεια, πότε γεννήθηκε ο Χριστός; Χειμώνας; Καλοκαίρι; 25 Δεκεμβρίου είναι μία ημερομηνία αυθαίρετη; Μήπως, όπως λέγεται, ότι επειδή τότε γιόρταζαν τα λεγόμενα «Κρόνια» οι ειδωλολάτραι; Και ξέρετε ότι 23 Δεκεμβρίου έχομε την μικρότερη μέρα, ε; 22 Δεκεμβρίου, 23 αρχίζει να μεγαλώνει η ημέρα. Κι όπως έχομε πει στα κατά Δευτέραν θέματα για την λατρείαν της γονιμότητος, ότι γιόρταζαν τα Κρόνια προς τιμήν του Κρόνου με το ξεκίνημα του μεγαλώματος της ημέρας. Δηλαδή καθαρά ειδωλολατρική γιορτή, εορτή της γονιμότητος, της βλαστήσεως κ.λπ. Έτσι εγίνοντο δε και οργιαστικές γιορτές. Λέγεται ότι αυτά που λέμε σήμερα Καρνάβαλος, ήσαν τοποθετημένες αυτές οι γιορτές τότε, αυτό που λέμε στην περίοδο των Χριστουγέννων. Και η Εκκλησία για να φέρει ένα αντιστάθμισμα, έβαλε στις 25 Δεκεμβρίου, αφού τελείωνε και η Σαρακοστή της, έβαλε την εορτή της Γεννήσεως του Χριστού. Όλα μπορεί να είναι καλά, όλα αποδεκτά, αλλά τι λέτε; Ακούστε.
Δεν θυμούμαι, γιατί αυτά, πολλές φορές δεν έχω και καιρό να κοιτάξω περισσότερο, μην ξεχνάτε ότι η απάντηση σε μία απορία, αποτελεί μία ξεχωριστή ομιλία. Έχετε αντίρρηση γι’αυτό; Πρέπει κανείς να ψάξει, να ψάξει, να ψάξει να βρει περισσότερα πράγματα. Και καμιά φορά άμα έχω καιρό ψάχνω. Αν δεν έχω όμως καιρό, ό,τι θυμούμαι. Εξάλλου αυτή είναι και η έννοια της λύσεως των αποριών. Γιατί αλλιώτικα θα κάναμε ειδικά θέματα, ειδικά μαθήματα. Λοιπόν, είχα διαβάσει μία ομιλία του Ιερού Χρυσοστόμου «Εἰς τὴν τοῦ Χριστοῦ Γέννησιν». Αν έχετε τα Άπαντα του Χρυσοστόμου μπορείτε να την βρείτε και θα μείνετε έκπληκτοι για εκείνα τα οποία γράφει. Ακούστε πώς:
Αναφέρεται εις τον Ζαχαρία και στην Ελισάβετ, τους γονείς του Ιωάννου. Ο Ζαχαρίας ήτο αρχιερεύς. Βρίσκει πότε ήταν η εφημερία του. Αφού λοιπόν βρίσκει αυτό – λεπτομέρειες που θα εκπλαγείτε– γεννήθηκε ο Ιωάννης… Βεβαίως εννέα μήνες εκυοφορήθη. Η διαφορά του Χριστού από τον Ιωάννη είναι τρεις μήνες. Αφού λοιπόν βρήκαμε την ιστορία του Ιωάννου, κατόπιν με υπολογισμό βρίσκομε ότι πράγματι ο Χριστός γεννήθηκε 25 Δεκεμβρίου. Όχι Δεκέμβριο, αλλά και 25 Δεκεμβρίου. Ακόμη, μας αναφέρει, σας είπα με ποιον τρόπο, ξεκινάει έμμεσα από την χρονολόγηση του Ιωάννου πού γεννήθηκε κα πότε ήταν η εφημερία του Ζαχαρίου του πατρός του κ.ο.κ. Κατόπιν είπε και το εξής: Διετηρούντο αρχεία. Τότε δεν έγινε η απογραφή; Έγινε απογραφή, το θυμόσαστε. Στις ημέρες του Αυγούστου Καίσαρος και ο Ιωσήφ πήγε με την Θεοτόκο να απογραφούν εις Βηθλεέμ. Βεβαίως απεγράφη και ο Ιησούς. «Ἀπεγράφετο ποτέ…» κ.λπ. λέει ένα τροπάριο των ημερών. Απεγράφη ο Ιησούς. Μπήκε μέσα εις τους καταλόγους. Ποιους καταλόγους; Τους φορολογικούς. Διότι ο σκοπός της απογραφής ήταν κυριότατα φορολογικός […][Δεν έχει σωθεί σε αυτό το σημείο η ομιλία του μακαριστού γέροντος] να κάνει αναλύσεις και αναλύσεις. Και λέει τώρα ο Ιερός Χρυσόστομος, ότι το αρχείον της εποχής στη Ρώμη εσώζετο. Και άνθρωποι ειδικοί, Χριστιανοί, έψαξαν και βρήκαν ότι ο Χριστός εγεννήθη την 25η Δεκεμβρίου.
Να σας πω και τούτο. Γι’ αυτόν τον λόγο ακριβώς… αυτή δε η έρευνα στο αρχείο δεν έγινε τον 5ο αιώνα που είναι ο Χρυσόστομος. Έγινε πολύ, πολύ, πολύ πιο μπροστά. Γι’αυτό τον λόγο η γιορτή των Χριστουγέννων, λίαν πρωίμως εορτάζετο, εις την Ρώμην, εις την Δύσιν. Και η Γέννησις του Χριστού στην Ανατολή δεν εορτάζετο. Για πρώτη φορά εορτάστηκε στις ημέρες του Ιερού Χρυσοστόμου, 5ος αιών.
Όλα αυτά λοιπόν που σας είπα, τα αναφέρει ο Ιερός Χρυσόστομος και συνεπώς ο Χριστός γεννήθηκε κατά μήνα Δεκέμβριον και μάλιστα τονίζει, 25η Δεκεμβρίου. Διότι τότε γιόρταζαν και εις την Ρώμην 25η Δεκεμβρίου.
Και αυτή η απορία, αγαπητοί μου, δεν ξέρω αν σας βοηθούν αυτά, έχουν όμως μία αξία όλα. [Πέρασε η ώρα λίγο, κατέφθασε κι ο σεβασμιώτατος, ναι, δεν ξέρω να πρέπει να συνεχίσω. Ναι, καλά].
251η ομιλία ομιλία στην κατηγορία : «Ἀπαντήσεις ἀποριῶν (Κατηχήσεων Ἀνδρῶν – Γυναικῶν)».
†. Σε ένα τροπάριον του εσπερινού της δευτέρας ημέρας των Χριστουγέννων, αγαπητοί μου, σημειώνει ο ιερός Υμνογράφος: «Σήμερον δέχεται ἡ Βηθλεέμ, τὸν καθήμενον διὰ παντός, σὺν Πατρί. Σήμερον Ἄγγελοι τὸ βρέφος τὸ τεχθέν, θεοπρεπῶς δοξολογοῦσι· Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ,καὶἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία». Μάλιστα τονίζεται αυτό: «Σήμερον, δέχεται» λέει «η Βηθλεέμ, Εκείνον που κάθεται μαζί με τον Πατέρα». Εις το τροπάριον αυτό παρατηρούμε ότι το Βρέφος που εγεννήθη εις την Βηθλεέμ και οι άγγελοι τώρα δοξολογούν είναι Εκείνος που παντοτινά και αδιαίρετα και αχώριστα κάθεται στον θρόνο με τον Πατέρα. Διότι ποιος είναι Εκείνος που εγεννήθη εις την Βηθλεέμ; Ποιος είναι; Το τροπάριον εμφανίζει τον Υιόν του Θεού, καθήμενον επί δύο θρόνων. Τον θρόνον του Πατρός, ως Θεός, και τον θρόνον της φάτνης, ως άνθρωπος.
Και τίθεται εύλογο το ερώτημα στον ακροατή. Θα επαναλάβω:-γιατί επαναλαμβάνεται διαρκώς μέσα στην ιστορία-«Ποιος είναι αυτός που εγεννήθη στη Βηθλεέμ και οι άγγελοι Τον υμνούν;». Για να δοθεί ορθή απάντησις, πρέπει το θέμα να ερευνηθεί. Ποιο είναι το πρόσωπον του Ιησού Χριστού; Εξάλλου αυτός ο ίδιος ο Ιησούς, αργότερα, έθεσε το ερώτημα αυτό εις τους μαθητάς Του: «Τίνα με λέγουσιν οἱἄνθρωποι εἶναι, τόν Υἱόν τοῦἈνθρώπου;». «Οι άνθρωποι, τι λένε για μένα ο Οποίος είμαι υιός Ανθρώπου»– είναι εβραϊσμός και σημαίνει άνθρωπος. «Οἱ δὲ εἶπον· οἱ μὲν Ἰωάννην τὸν βαπτιστήν, ἄλλοι δὲἨλίαν, ἕτεροι δὲἹερεμίαν ἢἕνα τῶν προφητῶν». Πίστευε ο Ηρώδης, αγαπητοί, ότι απεκεφάλισε μεν τον Ιωάννη τον Βαπτιστή, αλλά όταν βγήκε στον δημόσιο βίο ο Κύριος, πίστευε τούτο, ότι ανεστήθη ο Ιωάννης. Χονδρά πράγματα… Πολύ χονδρά πράγματα. Γι’ αυτό είπαν οι μαθηταί «Άλλοι λένε ότι είσαι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής· άλλοι λένε ότι είσαι ο προφήτης Ηλίας», ο οποίος έζησε επτά αιώνες προ Χριστού- και τον περίμεναν βεβαίως, γιατί το έγραφε ο προφήτης Μαλαχίας· «άλλοι δε Ιερεμίαν ή ένα των προφητών». Και τότε αποτείνεται προς τους μαθητάς, «λέγει αὐτοῖς· ὑμεῖς δὲ τίνα με λέγετε εἶναι;». «Εσείς τι λέτε για μένα; Εγώ ποιος είμαι;».«Ἀποκριθεὶς δὲ Σίμων Πέτρος εἶπε· σὺ εἶὁ Χριστὸς, ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος». Αυτή ήταν η ομολογία η πολύ σπουδαία που ακριβώς έδειχνε ότι πράγματι δεν ήταν από εκείνα που έλεγε ο κόσμος, αλλά ήταν Εκείνος, θα επαναλάβω, που εβρίσκετο σε δύο θρόνους. Ο θρόνος με τον Πατέρα και το Πνεύμα το Άγιον- ο Υιός είναι ομόθρονος με τον Πατέρα και το Πνεύμα το Άγιον- αλλά και Εκείνος ο οποίος έκανε θρόνο Του την φάτνη των αλόγων ζώων, που εγεννήθηκε σε ένα στάβλο και ανεκλίθη μέσα σε ένα παχνί. Έτσι λοιπόν παίρνουμε την απάντηση από την Αγία Γραφή, αρκεί βέβαια ο ακροατής ή ο μελετητής να είναι προσεκτικός.
Ο ευαγγελιστής Ιωάννης μάς καταγράφει το εξής: Είναι πολύ σημαντικό αυτό που θα σας πω, προσέξατέ το: «Τοσαῦτα δέ αὐτοῦ σημεῖα πεποιηκότος ἔμπροσθεν αὐτῶν οὐκ ἐπίστευσαν εἰς αὐτόν». Δηλαδή, τόσα θαύματα που έκανε ο Ιησούς μπροστά εις τους Εβραίους, τόσα πολλά, εντούτοις δεν επίστευσαν· «ἵνα ὁ λόγος Ἠσαΐου τοῦ προφήτου πληρωθῆὅν εἶπε –για να πραγματοποιηθεί ο λόγος του Ησαΐου του προφήτου που είπε: «Κύριε, τίς ἐπίστευσεν τῇἀκοῇἡμῶν;» -«Κύριε, ποιος επίστευσε στον λόγο μας;». «Ταῦτα εἶπεν Ἠσαΐας ὅτε εἶδε τήν δόξαν αὐτοῦ καί ἐλάλησε περί αὐτοῦ». Εδώ είναι το περίεργο, το μεγάλο, το καταπληκτικό! Αυτά τα είπε, λέει, ο Ησαΐας, οκτακόσια χρόνια προ Χριστού, όταν είδε την δόξα Του. Ποιανού δόξα; Του Ιησού Χριστού τη δόξα. Αυτό είναι καταπληκτικό! Εδώ, ο Ιωάννης, ο ευαγγελιστής, που γράφει αυτό, σαφώς ταυτίζει απολύτως το πρόσωπον του Ιησού, με τον Κύριον που είδε εν δόξῃ ο Ησαΐας στο ξεκίνημα της προφητικής του αποστολής. Τι είδε ο προφήτης; Προσέξτε· ταυτίζει.
Στο έκτο κεφάλαιον, στο βιβλίον του Ησαΐου, έχομε μια προσωπική εμπειρία του προφήτου από την αποκάλυψη του Θεού. Σας διαβάζω: «Καὶἐγένετο τοῦἐνιαυτοῦ, οὗἀπέθανεν Ὀζίας ὁ βασιλεύς – τοποθετείται και χρονολογικά: τότε που πέθανε ο βασιλιάς Οζίας-, εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶἐπῃρμένου, καὶ πλήρης ὁ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ». «Είδα», λέει, «τον Κύριον να κάθεται σε ένα θρόνο, πολύ υψηλόν και επηρμένον, σηκωμένος στον αέρα και, όλος ο οίκος –ο ναός δηλαδή- ήταν πλήρης δόξης μέσα». Αυτό σε όραμα το βλέπει ο Ησαΐας. «Καὶ Σεραφὶμ εἱστήκεισαν κύκλῳ αὐτοῦ, ἓξ πτέρυγες τῷἑνὶ καὶἓξ πτέρυγες τῷἑνί, καὶ ταῖς μὲν δυσὶ κατεκάλυπτον τὸ πρόσωπον, ταῖς δὲ δυσὶ κατεκάλυπτον τοὺς πόδας καὶ ταῖς δυσὶν ἐπέταντο». «Ήταν», λέγει, «αυτά τα εξαπτέρυγα, άγγελοι· οι δύο, έκρυβαν το πρόσωπο –σεβασμού ένεκεν· οι άλλοι δύο έκρυψαν τα πόδια τους- σεβασμού ένεκεν– και οι άλλοι δύο επέταντο, πετούσαν γύρω από τον θρόνον. «Καὶἐκέκραγεν ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον καὶἔλεγον- μεταξύ τους-· ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος σαβαώθ –«Σαβαώθ» θα πει Παντοκράτωρ-, πλήρης πᾶσα ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ». Αυτό ήταν το όραμα του προφήτου Ησαΐου.
Ποιος ήταν επάνω εις τον θρόνον; Που ο Ιωάννης τώρα με τη σειρά του – μαθητής του Χριστού- έρχεται να ταυτίσει Εκείνον που εκάθητο πάνω εις τον θρόνον τον επηρμένον με τον Ιησού Χριστόν; Ποιος ήταν; Ήταν Εκείνος – ο Ιησούς Χριστός- Εκείνος που είδε ο Ησαΐας στο όραμά του αυτό. Έτσι λοιπόν βλέπομε εδώ, ότι όταν ομιλεί ο Κύριος στην Παλαιά Διαθήκη, λέει: «Ἐγώ Κύριος»· «Αυτό που είπα, το είπα Εγώ ο Θεός, εγώ ο Κύριος». Και ο Κύριος εθεάθη «ἐπί θρόνου ὑψηλοῦ καί ἐπηρμένου». «Τό δέ ἐπί θρόνου καθῆσθαι τό κρίνειν ἐστίν», λέει ο Ιερός Χρυσόστομος ερμηνεύοντας. «Τι σημαίνει; Ότι εκείνος που είναι σε θρόνο έχει την καταδικαστική εξουσία· την εξουσία του να κρίνει τους ανθρώπους». Αλλά τα πράγματα αποκαλύπτονται από τον ύμνο των Σεραφείμ. Τι έλεγαν; Έλεγαν:«Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος, Κύριος Σαβαώθ». Γιατί τρεις φορές αυτό το Άγιος; Γιατί απλούστατα αναφέρεται εις τον Άγιον Τριαδικόν Θεόν. Σημειώσατε, ξαναλέγω το είπα: Ο Υιός είναι αχώριστος από τον Πατέρα και από το Πνεύμα το Άγιον. Και όπως εδώ ερμηνεύει ο Θεοδώρητος, γι΄αυτό το τρισσόν, το τριπλούν δηλαδή «Ἅγιος»: «Τῆς Τριάδος τόν ἀριθμόν ὑπεμφαίνοντο· τρεῖς γάρ ἐπεφώνουν το Ἅγιος»· με το να πουν τρεις φορές το «Ἃγιος», εδώ φανερώνουν ότι τα πρόσωπα είναι τρία. «Τό μέν γάρ Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος τῆς τριάδος δηλωτικόν». Είναι δηλωτικόν, φανερώνει ότι ο Θεός είναι Τριαδικός. «Τό δέ Κύριος Σαβαώθ»– που σας είπα Σαβαώθ σημαίνει Παντοκράτωρ- «τῆς φύσεως τῆς μιᾶς σημαντικόν». Δείχνει ότι η φύσις, δηλαδή η ουσία, είναι μία. Είναι αυτό που λέμε στη Δογματική μας: «Έχομε τρία πρόσωπα: Τον Πατέρα, τον Υιό και το Πνεύμα το Άγιον, ο Θεός όμως είναι Ένας, η ουσία είναι μία». Αν θα θέλαμε να το εκφράσουμε, μαθηματικά, θα λέγαμε: 1+1+1=1. Αυτό αποτελεί και το μυστήριον της Θεότητος.
Κάτι παρόμοιο συνέβη, αγαπητοί μου, και εις τον Μωυσέα. Αφήνομε τον Ησαΐα, με ό,τι είπαμε, πάμε τώρα στον Μωυσέα· που ήκουσε τη φωνή του Θεού Λόγου, διότι Αυτός ομίλει προς τον Μωυσέα που ήταν προ της καιομένης και μη καταφλεγομένης βάτου, να λέγει τα εξής: «Ἐγώ εἰμί Κύριος ὁ Θεός σου».«Εγώ είμαι Κύριος ο Θεός σου». Τι εκφράζει εδώ; Την μίαν φύσιν. «Εγώ είμαι Κύριος ο Θεός σου». Και συνεχίζει. «Ο Θεός Αβραάμ, ο Θεός Ισαάκ και ο Θεός Ιακώβ». Τι εκφράζει εδώ; Τον αριθμό της Τριάδος. Την μίαν φύσιν- ένας είναι ο Θεός και ο αριθμός των προσώπων είναι τρεις. Ώστε ο Ησαΐας είδε τον άγιον Τριαδικόν Θεόν και ακριβέστερα τον Θεόν Λόγον·όπως ακριβώς αντίστοιχα τώρα, όπως σας αναφέρω, και ο Μωυσής· διότι ο Λόγος ομίλει στη βάτο όπως και στο Σινά. Δεν ξέρω αυτό εάν το γνωρίζετε. Όταν λέμε ο Θεός δίνει τις εντολές στον Μωυσή κ.λπ. κ.λπ. επάνω στο Σινά… Ποιος; Ποιο πρόσωπον; Ο Θεός Λόγος. Έχομε πολλές μαρτυρίες ότι ήτανε ο Θεός Λόγος, ο μετέπειτα Ιησούς Χριστός. Αυτός είναι ο Ιησούς Χριστός. Και τούτο γιατί ο Κύριος Ιησούς είπε ότι «Εκείνος που είδε τον Υιόν, είδε και τον Πατέρα». Θυμάστε τον Φίλιππον; «Δείξε μας», λέει, «Κύριε τον Πατέρακαί ἀρκεῖἡμῖν – ε βέβαια – «ἀρκεῖἡμῖν», αρκεί σε μας να δούμε και τον Πατέρα. Και του λέει ο Ιησούς Χριστός: «Δεν το ‘μαθες, τόσο καιρό είσαι μαζί μου ότι εκείνος που είδε Εμένα είδε και τον Πατέρα;». Το καταλαβαίνομε αυτό το πράγμα; Το πιάνομε; «Ὁἑωρακώς ἐμέ, ἑώρακε τόν Πατέρα». «Εκείνος που έχει δει Εμένα, έχει δει και τον Πατέρα». Βέβαια, μας λέει η Γραφή, ότι «Θεόν οὐδείς πώποτε ἑώρακε, οὐδέ ἰδεῖν δύναται»– έτσι μας λέει ο ευαγγελιστής Ιωάννης: «Τον Θεόν δεν τον είδε κανείς, ούτε μπορεί να Τον δει τον Θεό κανείς». Τότε; Τι συμβαίνει εδώ; Κατά τον Κύριον, εφόσον ο Θεός δεν κάθεται σε θρόνο- έκφρασις είναι- ούτε ο θρόνος περιέχει τον καθήμενον.
Τι είναι όλα αυτά; Όπως λέει ο Χρυσόστομος: «Συγκατάβασις ἦν τό ὁρώμενον»· «εκείνο το οποίο έβλεπαν ήταν μία συγκατάβασις, μία εικόνα». Ποιος είδε τον Θεόν; Ούτε δύναται κανείς να δει ποτέ τον Θεόν· εντούτοις, μπορούμε να έχουμε πληροφορίες για τον Θεό, και μπορούμε να βλέπουμε, και μπορούμε να ακούμε ό,τι αφορά –προσέξτε- στη δόξα του Θεού. Η δόξα του Θεού διακρίνεται από την ουσία του Θεού· άλλο είναι η ουσία του Θεού και άλλο είναι η δόξα του Θεού. Η δόξα του Θεού είναι το φως, το άκτιστο Φως. Αυτό αποτελεί τη δόξα του Θεού· η οποία δόξα –άκτιστος ενέργεια- απορρέει μεν από την ουσία, αλλά την ουσία ουδείς μπορεί ποτέ να τη δει, να την αγγίξει. Είναι ο αναφής Θεός. Αναφής θα πει αυτός που δεν ψαχουλεύεται. Αναφής ο Θεός. Αλλά τι δεν είναι αναφές; Είναι η δόξα του Θεού· είναι εκείνη την οποία παίρνουν οι άγιοι, ακόμα και από την παρούσα ζωή.Ώστε λοιπόν όλα αυτά τι ήτανε; Μία συγκατάβασις· δηλαδή κάτι, που έπρεπε να δοθεί μία μαρτυρία. Και δίδεται τώρα η συγκατάβασις για να αποκτήσει και ο Ησαΐας και ο Μωυσής μία γνώση. «Είναι προαναφωνούσα την μέλλουσα γνώση», λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος. Εκείνο το οποίο θα αποκτούσαμε εις το μέλλον· όταν ο Ιησούς Χριστός τι είναι; Αυτός που αποκαλύπτεται και ταυτόχρονα, λέγαμε προχθές στην ομιλία μας, είναι Εκείνος που συγκαλύπτεται. Το πιάνουμε αυτό, αγαπητοί μου; Αποκαλύπτεται και ταυτόχρονα συγκαλύπτεται· διότι δεν είναι δυνατόν ποτέ να γνωρίσομε τον Θεόν εάν προηγουμένως δεν συγκαλυφθεί.Και από τι συγκαλύπτεται; -μας το λέει στην προς Εβραίους ο Απόστολος Παύλος- από την ανθρώπινη φύση. Είναι το παραπέτασμα – όπως ακριβώς ήτανε το παραπέτασμα εις τα Άγια των Αγίων που χώριζε στον ναό του Σολομώντος, «τουτέστιν», λέει στην προς Εβραίους ο Απόστολος, «τῆς σαρκός αὐτοῦ»· η σάρκα Του είναι εκείνη η οποία κρύπτει τον Θεόν Λόγον.
Ποιος είναι λοιπόν Εκείνος ο Οποίος εγεννήθη εις την Βηθλεέμ; Αντιλαμβανόμεθα; Και δια της οποίας γνώσεως, λέει πάλι ο Χρυσόστομος, «ἡ οἰκουμένη τῆς δόξης ἐνεπλήσθη τοῦ Θεοῦ». Η οικουμένη, όλη η γη γέμισε από τη δόξα του Θεού. Δημοσιεύεται. Οι άγγελοι δημοσιεύουν την δόξα του Θεού. «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ» κ.λπ. κ.λπ. Και, όπως λέει πάλι ο Χρυσόστομος, όπως βλέπετε τον επεστράτευσα τον Ιερόν Χρυσόστομον, «ὅτε ὁὕμνος οὗτος εἰς τήν γῆν κατηνέχθη, καί συγχορευταί τῶν ἄνω δυνάμεων οἱ κάτω γεγόνασιν ἄνθρωποι καί μίαν τήν μελωδίαν ἀνήγαγον καί κοινήν τήν εὐφημίαν ἐποιήσαντο· καί ἄγγελοι καί ἄνθρωποι». Οι άγγελοι δεν έχουν δει ποτέ τον Θεόν. Επικοινωνούν δια της θείας δόξης. Δεν είδαν ποτέ τον Θεό οι άγγελοι. Και αυτό έγινε γεγονός, αγαπητοί μου, στη Γέννηση του Χριστού, όταν άγγελοι υμνούν τον Ενανθρωπήσαντα Θεόν. Ποιος είναι Αυτός στη Βηθλεέμ; Ειπώθηκε στους αγίους αγγέλους. Ο Θεός Λόγος. Και πώς Τον δέχτηκαν οι άγγελοι; Οι άγιοι άγγελοι. Προσέξτε. Επίστευσαν. Και οι άγιοι άγγελοι επίστευσαν. Επήραν το μήνυμα και επίστευσαν και γι΄αυτό τώρα υμνούν τον Ενανθρωπήσαντα Θεόν με τον ύμνον τον γνωστόν που θα μείνει και στους ανθρώπους εις τους αιώνας των αιώνων:«Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καί ἐπί γῆς εἰρήνῃ».
Και Εκείνον που είδε ο Ησαΐας επί θρόνου υψηλού και επηρμένου καθήμενον, Αυτός τώρα έρχεται σαν άνθρωπος στη γη και κάθεται σε έναν άλλον θρόνον-είναι ο θρόνος της φάτνης, όπως σας είπα, του σπηλαίου της Βηθλεέμ. Άλλος θρόνος. Είναι Αυτός, ο Ιησούς Χριστός, που «προσέλαβε ὃ οὐκ ἦν», που πήρε εκείνο που δεν ήταν, δεν είναι ο Θεός άνθρωπος, υλικά στοιχεία που περιεβλήθη, εκείνο που δεν ήταν, αυτό προσέλαβε για να μπορέσει να ‘ρθει κοντά μας. Και το θέμα είναι ότι αυτός ο θρόνος στάθηκε σημάδι για τους ποιμένες. Τι είπε ο άγγελος; «Μή φοβεῖσθε», είπε στους τσομπάνηδες που βόσκαν τα πρόβατά τους λίγο πιο πέρα, «ἰδοὺ γὰρ εὐγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην, ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ, ὅτι ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτήρ, ὅς ἐστι Χριστὸς Κύριος – με το Χριστός εκφράζει την ανθρωπίνη φύση, με το Κύριος εκφράζει την θεία φύση-, ἐν πόλει Δαυΐδ», δηλαδή εις την Βηθλεέμ. «Καὶ τοῦτο ὑμῖν τὸ σημεῖον», συνεχίζει ο άγγελος να λέει. Και για σας αυτό είναι το σημάδι: «Εὑρήσετε βρέφος ἐσπαργανωμένον, κείμενον ἐν φάτνῃ». «Θα πάτε να βρείτε ένα εσπαργανωμένο βρέφος», δηλαδή με τα μωρουδιακά του τυλιγμένο ένα βρέφος και αυτό το σημείο, αγαπητοί, ήταν διττόν, διπλόν. Καταρχάς, κανένα νήπιον εκείνη τη βραδιά δεν θα εγεννάτο μέσα σε ένα σπήλαιο και να τεθεί εσπαργανωμένο μέσα σε μία φάτνη. Αυτό οπωσδήποτε ήταν ένα σημάδι, εξωτερικό σημάδι. Το δεύτερο σημάδι, ότι ο Κύριος της δόξης, που κάθεται επί θρόνου επηρμένου, τώρα κάθεται στον θρόνο της ταπεινώσεως.
Οι Εβραίοι είχαν πολύ διαφορετική αντίληψη περί Μεσσίου, ότι θα ήρχετο ένδοξα και με δύναμη· όμως Εκείνος ήλθε με «ασθένειαν»- τη λέξη «ασθένεια» τη βάζω εντός εισαγωγικών· δηλαδή με αδυναμία. Ο Θεός… Αδύναμος… Σας έλεγα και χθες, όταν παίρνει την εντολή ο Ιωσήφ, παρακαλώ, να φυλάξει το νήπιον Ιησούς… Τι; Ο Θεός ζητάει από τον Ιωσήφ, τον άνθρωπον, να τον σώσει; «Πήγαινε», λέει, «στην Αίγυπτο, διότι ο Ηρώδης θέλει να σφάξει τα παιδιά» κ.τ.λ. Αυτή είναι η ασθένεια του Θεού, δηλαδή η αδυναμία του Θεού· φαινομενική φυσικά. Φαινομενική φυσικά, το ξαναλέγω. Και σημαίνει: η άκρα ταπείνωσις του Θεού Λόγου όταν έρχεται εις τον κόσμον αυτόν. Αυτό ήταν το μέγα σημείον.
Και ακόμη, καταπληκτικότερο: Θρόνο Του έκανε ο Κύριος της δόξης και ένα, αργότερα, ένα ονάριον, ένα γαϊδουράκι. Κάθισε πάνω στο γαϊδουράκι και μπήκε θριαμβευτικά στα Ιεροσόλυμα. Είναι γνωστό ότι οι βασιλείς κάθονται επάνω σε ίππους, σε άλογα. Σε γαϊδουράκι; Είναι ταπεινό πράγμα το γαϊδουράκι. Και τώρα εδώ όλη η πόλις- τι λέγει;- όπως και η προφητεία: «Ἰδού ὁ βασιλεύς σου ἔρχεται ἐπί πώλου ὄνου». «Να έρχεται ο βασιλιάς σου πάνω σε ένα γαϊδουράκι»· είναι το ίδιο. Κάνει τώρα το γαϊδουράκι, το κάνει θρόνο· και το ακόμη καταπληκτικότερο, θρόνο Του ο Κύριος έκανε τον σταυρό. Θρόνος είναι ο σταυρός. Θρόνος. Επί του οποίου θρόνου εδειγμάτισε τους δαίμονας σαν εξουσιαστής. Τι θα πει δειγματίζω; Θα πει παραδειγματίζω. Τους παραδειγμάτισε. Τους τιμώρησε. «Αυτός είναι Εκείνος που εσείς, οι δαίμονες, νομίσατε ότι αν θα με ανεβάζατε εις τον Σταυρόν, θα νικούσατε εμένα, τον αντίδικό σας. Πλανηθήκατε».Θρόνος, λοιπόν, και το γαϊδουράκι, θρόνος η φάτνη, θρόνος και ο σταυρός.
Αγαπητοί, Εκείνος που γεννήθηκε ταπεινά και άσημα στη Βηθλεέμ είναι ο Κύριος της δόξης που είδε ο Ησαΐας. Είναι Αυτός που ομίλει στον Αβραάμ και του είπε ότι θα γίνει, ο Ίδιος, απόγονός του. Και του λέει: «Ευλογητός είσαι, ευλογημένος»- γιατί αποκάλεσε το σπέρμα του εις ενικόν αριθμόν, ευλογημένον, διότι από κει ο Ίδιος θα έπαιρνε από τον Αβραάμ, θα έπαιρνε το σπέρμα του Αβραάμ. Και ο Ίδιος απεκάλυψε ότι ο Αβραάμ –ακούστε αυτή τη μυστηριώδη κουβέντα- «επεθύμει να δει την ημέρα, δηλαδή τον καιρό, που θα ενηνθρώπιζε αυτός ο απόγονός του». Και τι είπε; Είπε και τούτον τον λόγον: «Ἀμήν, ἀμήν, λέγω ὑμῖν, πρίν Ἀβραάμ γενέσθαι, ἐγώ εἰμί». «Πριν ο Αβραάμ γίνει, Εγώ υπάρχω». Και κάνει πρόγονό Του τον Αβραάμ. Είπε στους Εβραίους ο Κύριος. Όλο μυστήρια…
Αγαπητοί. Αυτοί είναι οι δύο θρόνοι του Θεού Λόγου. Ο θρόνος της δόξης και ο θρόνος της ταπεινώσεως. Ο θρόνος του Κριτού και της κρίσεως, και ο θρόνος της αγάπης και του αγαπώντος Θεού. Έτσι, θα γράψει στην προς Εβραίους ο Απόστολος, «Οὐ γὰρ ἔχομεν ἀρχιερέα μὴ δυνάμενον συμπαθῆσαι ταῖς ἀσθενείαις ἡμῶν, πεπειραμένον δὲ κατὰ πάντα καθ᾿ὁμοιότητα χωρὶς ἁμαρτίας.Προσερχώμεθα -ας προσέλθουμε- οὖν μετὰ παῤῥησίας τῷ θρόνῳ τῆς χάριτος, ἵνα λάβωμεν ἔλεον καὶ χάριν εὕρωμεν εἰς εὔκαιρον βοήθειαν».
Κι όλα αυτά, μόνη η αγάπη του Αγίου Τριαδικού Θεού μας, επραγμάτωσε. Αξίζει να λέμε λοιπόν πάντοτε: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία». Αμήν.
†. Η αγάπη του Θεού μάς έφερε τον εαυτό Του ανάμεσά μας, αγαπητοί μου. Μας το είχε υποσχεθεί εις τον Παράδεισον εκείνο το μοιραίο δειλινό, όταν οι Πρωτόπλαστοι αναχωρούσαν από αυτόν. Και εκείνη η υπόσχεσις ήταν η κρυφή ελπίδα ότι μια μέρα τα πράγματα θα άλλαζαν. Είχε πει τότε ο Θεός εις τους Πρωτοπλάστους: «Καὶἔχθραν θήσω ἀνὰ μέσον σοῦκαὶἀνὰ μέσον τῆς γυναικὸς καὶἀνὰ μέσον τοῦ σπέρματός σου καὶἀνὰ μέσον τοῦ σπέρματος αὐτῆς· αὐτός σου τηρήσει κεφαλήν, καὶ σὺ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν».
Δηλαδή, με απλά λόγια, αποτεινόμενος προς την Εύα λέγει ότι «θα βάλω έχθρα ανάμεσα εις το σπέρμα το δικό σου και εις το σπέρμα του διαβόλου». Βέβαια, ο διάβολος δεν έχει σπέρμα, αλλά, εννοείται, το πράγμα τίθεται, το πώς θα ενεργήσει ο διάβολος- ο διάβολος είναι ένας, ε; Και οι δαίμονες. Και δεύτερον, όταν αναφέρεται εις το σπέρμα της γυναικός κάνει εντύπωση ότι δεν αναφέρεται εις τον άντρα ο Θεός, αλλά αναφέρεται εις τη γυναίκα. Η γυναίκα δεν έχει σπέρμα, αλλά εδώ υπάρχει ένας σαφής υπαινιγμός ότι εκείνος ο οποίος θα ήρχετο από τη γυναίκα, θα ήτο εκ Παρθένου. Όπως εκ παρθένου ήταν ο Αδάμ, από πού; Ποιαν παρθένον; Από την παρθένον γη.
Έτσι εδώ υπάρχει αυτό που οι Πατέρες το ονόμασαν Πρωτευαγγέλιον. Δηλαδή το πρώτο χαρούμενο μήνυμα. Και μάλιστα, όταν αναφέρεται σε αυτά ο Θεός και λέγει ότι Εκείνος, το σπέρμα της γυναικός, και είναι ο Ενανθρωπήσας Θεός Λόγος, «θα σου συντρίψει την κεφαλήν». Είναι γνωστό ότι η συντριβή της κεφαλής στο φίδι είναι ένα τελειωτικό χτύπημα. «Σὺ δε τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν». «Εσύ, θα του επιφέρεις μίαν βλάβην σαν να του χτύπησες τη φτέρνα». Και είναι αγαπητοί μου, είναι ο σταυρός· ότι «θα του επιφέρεις εσύ τον θάνατον με τον σταυρόν, αλλά, μην ξεχνάς ότι θα αναστηθεί. Και συνεπώς, το πλήγωμα της φτέρνας είναι τίποτα, είναι μια άκρη, ενώ η δική σου η κεφαλή θα συντριβεί». Και το πιο καταπληκτικό ξέρετε ποιο είναι; Αυτό που θέλω διαρκώς στις ομιλίες μου να το δείχνω και που ειλικρινά το συναντούμε σε κάθε μας βήμα: Εκείνος που μιλούσε τότε εις τους Πρωτοπλάστους, δηλαδή ο Θεός, ήταν ο Θεός Λόγος. Δεν ήταν ο Θεός Πατήρ. Ήτανε ο ίδιος δηλαδή Εκείνος στο πρόσωπο του Οποίου θα συνέβαιναν αυτά που σας διηγήθηκα. Ο Ίδιος. Δηλαδή είναι ο μετέπειτα Ενανθρωπήσας Θεός Λόγος, δηλαδή ο Ιησούς Χριστός.
Ποίοι όμως θα ήσαν μάρτυρες, αυτόπται και μάρτυρες, όλων εκείνων τα οποία είπε ο Θεός εις τους Πρωτοπλάστους; Και δια μεν το ξεκίνημα, μάρτυρες ήσαν οι Πρωτόπλαστοι. Αυτοί άκουσαν τα λόγια αυτά. Όταν όμως θα επραγματοποιούντο αυτά όλα, ποιοι θα ήσαν μάρτυρες; Αγαπητοί μου, θα ήσαν η Θεοτόκος, ο Ιωσήφ, οι ποιμένες, ο Συμεών ο Θεοδόχος, η Άννα η προφήτις, «οἱ προσδεχόμενοι», όπως λέει ο Λουκάς, «λύτρωσιν εἰς Ἱερουσαλήμ» και οι μάγοι. Όλοι αυτοί θα ήσαν αυτόπται και μάρτυρες ότι εκείνα τα οποία υπεσχέθη ο Θεός εις τον Παράδεισον ήδη προβαίνουν εις πραγμάτωσιν. Πραγματοποιήθηκαν δηλαδή. Όλοι αυτοί είχαν ένα κοινό γνώρισμα: την πίστιν. Αυτή η οποία μας προλαβαίνει και μας υπερκαλύπτει όλα τα γνωστικά εμπόδια. Γνωστικά εμπόδια… Πώς μπορώ εγώ να ξέρω τι θα γίνει ύστερα από ένα λεπτό, από ένα δευτερόλεπτο… Κι όμως αιώνες ολόκληροι μεσολαβούν. Όταν ο Θεός λέγει κάτι, ο άνθρωπος στηρίζεται σε αυτό το κάτι. Πώς στηρίζεται; Δια της πίστεως.
Έτσι λοιπόν επίστεψαν εις την υπόσχεσιν αυτή του Θεού και να τώρα που έρχεται η πραγμάτωσις όλων αυτών. Οι άνθρωποι αυτοί ακόμη διέθεταν μια καθαρή καρδιά και ετήρουν τις εντολές του Θεού· διότι εάν δεν τηρούμε τις εντολές του Θεού, δεν είναι δυνατόν να βρεθούμε ποτέ μέσα εις τον χώρον της πραγματώσεως της πίστεως. Έτσι, προσήγγισαν, τα ονόματα που σας είπα και θα τα αναλύσουμε παρακάτω, το μυστήριο του Θεού με πολλή χαρά, που τώρα γέμιζαν και οι αισθήσεις τους και τα μάτια τους και τα αυτιά τους από την πληροφορία ότι η υπόσχεσις του Θεού έβρισκε επιτέλους την πλήρωσή της.
Και πρώτα η Θεοτόκος. Όταν εδέχθη την επίσκεψη του Γαβριήλ και της επροτάθη το μέγα γεγονός, εκείνη το απεδέχθη, με πολλή πίστη και με πολλή ταπείνωση. Γι΄αυτό, αγαπητοί μου, πάντοτε όταν ευχαριστούμε τον Θεόν για τις ευεργεσίες Του, θα πρέπει ευθύς αμέσως να αποτεινόμεθα προς την Θεοτόκον και να την ευχαριστούμε. Συγκεκριμένα. Κοινώνησες; Ποιον θα ευχαριστήσεις; Βεβαίως τον Άγιον Τριαδικόν Θεόνγιατί Αυτόν επεκαλέσθημεν να αγιάσει το κρασί και το ψωμί σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Ευθύς μετά να ευχαριστούμε την Θεοτόκον. Πάντοτε να ευχαριστούμε την Θεοτόκον. Γιατί τι λέμε εις την Θεία Λειτουργία: «Ἐξαιρέτως τῆς Παναγίας Ἀχράντου», που θα πει, εξαιρέτως, «όλως εξαιρετικά οφείλουμε να ευχαριστήσομεν την Υπεραγίαν Θεοτόκον». Όποτε λοιπόν ευχαριστούμε τον Θεόν, θα ευχαριστούμε και την Παναγία, διότι εκείνη έδωσε τον εαυτό της, συνετέλεσε η συμβολή της, είναι εκείνη η οποία μας έδωσε τελικά εκείνο το οποίο είχαμε ανάγκη, μην το ξεχνάμε αυτό ποτέ.
Η Θεοτόκος, λοιπόν, είναι η πρώτη που εδέχθη τα σκιρτήματα του νηπιάσαντος Λόγου στα σπλάχνα της. Είναι η πρώτη που Τον είδε όταν γεννήθηκε. Στο προηγούμενο μάλιστα, ότι στα σπλάχνα της δέχτηκε τα σκιρτήματα, αυτό κάθε γυναίκα που εγκυμονεί το ξέρει. Πολλές φορές, το έμβρυον κλωτσάει μέσα στην μήτρα της μάνας του, το ξέρομε αυτό. Οι γυναίκες το ξέρουνε πάρα πολύ καλά. Είναι εκείνο που λέγεται με την έκφραση: «Το ακούω το παιδί». Όταν αντιθέτως δεν το «ακούει» το παιδί- το «ακούει», εννοείται, εντός εισαγωγικών- σημαίνει, κάτι συμβαίνει· πιθανώς το έμβρυο να πέθανε· γιατί δεν το ακούμε. Έτσι λοιπόν έχουμε αυτά τα σκιρτήματα. Είναι η πρώτη και η μοναδική που δέχεται αυτά τα σκιρτήματα.
Και η Ελισάβετ, η μητέρα του Ιωάννου, εδέχθηκε αυτά τα σκιρτήματα, όλοι το ξέρουμε, μας τα περιγράφει αυτά ο Λουκάς, όταν η Θεοτόκος επεσκέφθη τη συγγενή της, ξαδέρφη πιθανώς, παρά το ότι είχαν πολύ μεγάλη διαφορά στην ηλικία και τότε η ίδια το ομολογεί, η Ελισάβετ, ότι άκουσε τα σκιρτήματα του παιδιού της –τίνος; Του Ιωάννου- όταν αντίκρυσε η μητέρα, η Ελισάβετ, την Θεοτόκον. Και το ομολογεί. Οπότε βλέπει κανένας ότι ο Ιωάννης είχε το προφητικό χάρισμα από τα σπλάχνα της μάνας του. Και εκ του Ιωάννου επήρε η Ελισάβετ το προφητικό χάρισμα και είπε ό,τι είπε εις την Θεοτόκον. Μάλιστα αυτή η φράση «Πώς ήταν το καλό», λέμε κι εμείς στη γλώσσα μας, «να με επισκεφτεί η μητέρα του Κυρίου μου; Η μητέρα, η Παναγία, του Κυρίου μου -γιατί είναι Κύριός μου Αυτός τον Οποίον έχεις εσύ, η Μαρία, μέσα στα σπλάχνα τα δικά σου». Είναι λοιπόν εκείνη που Τον είδε πρώτη όταν γεννήθηκε.
Είναι η μόνη που Τον θήλασε και είδε όλα τα θαυμαστά των κινήσεών του· ώστε να γράφει ο ευαγγελιστής Λουκάς: «Ἡ δὲ Μαριὰμ πάντα συνετήρει τὰῥήματα ταῦτα –δηλαδή τα γεγονότα αυτά- συμβάλλουσα ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς». Και όλα αυτά τα συνέκρινε. Είναι η πρώτη και η μόνη. Η Θεοτόκος εγνώριζε Ποιος ήταν ο Ιησούς και προσήγγιζε τα μυστήρια με όλη της την ύπαρξη. Το είχε πει ο άγγελος εις την Θεοτόκον: «Θα γεννήσεις τον Υιόν του Θεού». Τι σήμαινε αυτό; Είναι η πρώτη και η μόνη που το προσεγγίζει το μυστήριο της Ενανθρωπήσεως όσο κανείς άλλος άνθρωπος. Πάντως, η Θεοτόκος, προς τιμήν της οποίας, ξέρετε, σήμερα οι πιστοί συνήχθησαν, δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, για να την τιμήσουν- κι αυτό λέγεται Σύναξις της Θεοτόκου, έτσι θα δείτε στο ημερολόγιο, Σύναξις της Θεοτόκου. Τι θα πει αυτό; Θα πει ότι οι πιστοί συνάχθηκαν στον ναό του Θεού για να τιμήσουν την Θεοτόκον, που υπούργησε το μυστήριον της Ενανθρωπήσεως. Το έλεγα και χθες αυτό, όπως λέμε Σύναξις του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου που γιορτάζουμε τη δεύτερη μέρα από τα Θεοφάνεια -και είναι η 7η Ιανουαρίου. Δεν είναι τότε η εορτή του αγίου Ιωάννου, αλλά είναι σύναξις, των πιστών σύναξις, για να τιμήσουν τον Ιωάννη τον Βαπτιστή που υπούργησε στο μυστήριο της Βαπτίσεως του Θεού Λόγου του Ενανθρωπήσαντος. Αυτό θα πει σύναξις. Συγκέντρωσις των πιστών προς τιμήν ενός προσώπου. Κι εδώ έχομε προς τιμήν του προσώπου της Υπεραγίας Θεοτόκου.Έτσι, αγαπητοί, είναι η μόνη και πρώτη μάρτυς, που είδε, άκουσε και έζησε την Ενανθρώπηση του Θεού Λόγου.
Κατόπιν είναι ο Ιωσήφ. Αυτός δεν εγνώριζε το μυστήριον διότι η Θεοτόκος, στη βαθιά της ταπείνωση, δεν του το απεκάλυψε· δεν είπε τίποτε. Όταν όμως είδε ο Ιωσήφ ότι εγκυμονεί η μνηστή του- όχι η γυναίκα του, ποτέ γυναίκα-της Μαρίας ο Ιωσήφ, τότε άρχισε να υποψιάζεται. Εκείνη όμως δεν τον βγάζει από την υποψία του, γιατί άφησε το θέμα- τεράστιο θέμα,ε;- στα χέρια του Θεού. Και πράγματι ο Ιωσήφ παίρνει την πληροφορία από τον άγγελον, από τον ίδιον άγγελον, τον Γαβριήλ, περί τίνος πρόκειται. Μάλιστα, λέει εδώ, του λέγει ο αρχάγγελος τα εξής: «Ιωσήφ, υιός Δαυίδ, συ που είσαι απόγονος του Δαβίδ–απόγονος του Δαβίδ ήταν και ο Ιωσήφ και η Θεοτόκος. Σημειώσατε ότι ναι μεν η Θεοτόκος έπρεπε να είναι από τη γενιά του Δαβίδ, αλλά κατά την νομικήν τοποθέτησιν, έπρεπε να είναι και ο Ιωσήφ· διότι ο άντρας υπερέχει, είναι γνωστό. Έτσι λοιπόν ήσαν και οι δύο από τη γενεά του Δαβίδ, και συνεπώς πληρούται η προφητεία ότι θα είναι απόγονος του Δαβίδ και από τα δύο πρόσωπα. Νομικώς στον Ιωσήφ, αλλά πραγματικώς εις την Θεοτόκον. Γι΄αυτό του λέει ο άγγελος: «Ἰωσὴφ υἱὸς Δαυΐδ – ω υιέ Δαβίδ, δηλαδή-, μὴ φοβηθῇς παραλαβεῖν Μαριὰμ τὴν γυναῖκά σου· τὸ γὰρ ἐν αὐτῇ γεννηθὲν ἐκ Πνεύματός ἐστιν Ἁγίου. Τέξεται δὲ υἱὸν καὶ καλέσεις τὸὄνομα αὐτοῦἸησοῦν· αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν».Ιησούς είναι το αντίστοιχο το ελληνικό που λέμε Σωτήρης. Σωτήρης… Αυτό θα πει Ιησούς. Ο Σωτήρας. Και καθορίζει εδώ μάλιστα το είδος της σωτηρίας, ότι είναι «ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν». Έτσι ο Ιωσήφ, αγαπητοί, αποκτά πολύ σαφή γνώση περί του Ιησού, παρά το ότι πάλι τίθεται η ανάγκη της πίστεως όταν μετά από λίγο θα πρέπει να φεύγει για την Αίγυπτο και θα ήρχετο ο λογισμός μπροστά στην «ασθένεια» του Θεού- «ασθένεια», βάζω εντός εισαγωγικών τη λέξη «ασθένεια», δηλαδή αδυναμία του Θεού, που θα έπρεπε Αυτός να σώσει τον Ιωσήφ, και όχι ο Ιωσήφ να σώσει τον Θεόν. Ακούστε, ο Ιωσήφ να σώσει, να σώσει τον Θεόν. Δηλαδή, αυτή είναι και η ζωή, ξέρετε, του πιστού· όλο προσκόμματα, όλο δυσκολίες. Προσκρούουν εις τον ορθολογισμόν του ανθρώπου. «Εγώ θα σώσω το νήπιον Ιησούς; Αν είναι ο Ενανθρωπήσας Θεός Λόγος, αν είναι ο Υιός του Θεού, γιατί τώρα μου λέει ο άγγελος να πάρω το νήπιον αυτό και να καταφύγω εις την Αίγυπτον- δεν μπορεί να το προστατέψει ο Θεός; Τον εαυτό Του ο Ίδιος… Ο ίδιος ο Θεός. Εγώ θα γίνω προστάτης και σωτήρας του Ιησού;». Πόσα τέτοια προβάλλουν και είναι χρήσιμο να τα ξέρομε, γιατί, αγαπητοί, σας λέγω αλήθεια, καθ’ όλο το μήκος της ζωής μας αυτά τίθενται. Είτε τα καταλαβαίνουμε, είτε δεν τα καταλαβαίνουμε· είτε πιάνουμε ολόκληρο το νόημα του πράγματος.
Ωστόσο, ο Ιωσήφ, προσφέρει στον Ιησούν, όπως σας είπα προηγουμένως, απόγονος του Δαβίδ – ο Δαβίδ είχε ζήσει χίλια χρόνια προ του Ιωσήφ· εκρατούντο δε κατάλογοι ακριβώς, ακριβώς γιατί περίμεναν, περίμεναν τον Σωτήρα και ότι θα ήταν εκ της ρίζης Ιεσσαί– προσφέρει τη γενεαλογική του καταγωγή ο Ιωσήφ, όπως και η Θεοτόκος. Και έτυχε ευλογίας εκ μέρους του Συμεών του Θεοδόχου και λέγει «καί εὐλόγησεν αὐτούς»– αυτούς! Και τους δυο! Και την Θεοτόκον! Και τον Ιωσήφ. Συμεών κ.λπ. κ.λπ. Ο Ιωσήφ, λοιπόν, είναι ένας θεατής της Ενανθρωπήσεως του Λόγου και ταυτόχρονα ένας μάρτυς του γεγονότος. Θα το πω ξανά, ποτέ δεν υπήρξε σύζυγος της Παναγίας μας, της Μαρίας, απλώς ήταν νομικός αλλά και πραγματικός προστάτης-μία γυναίκα εις τον κόσμον πώς να εκινείτο και μάλιστα την εποχή εκείνη. Θα έλεγαν οι Εβραίοι: «Έχεις παιδί; Πού είναι ο άνδρας σου; Άρα είσαι κλεψίγαμος». Και θα την λιθοβολούσαν. Την Παναγία θα την λιθοβολούσαν. Είναι λοιπόν ο Ιωσήφ νομικά φαινόμενος ανήρ της Μαρίας. Γι΄αυτό λέει ο άγγελος: «Πάρε τη γυναίκα σου και πήγαινε στην Αίγυπτο». Αυτό για να μη σκανδαλίζονται πολλοί γιατί νομίζουν ότι η Θεοτόκος τον είχε σύζυγον και ότι, όπως λένε οι Προτεστάντες και οι ασεβείς άνθρωποι, ότι «είχε και άλλα παιδιά, η Θεοτόκος»… Μπερδεύουν το πράγμα με –αλλά ανοίγω μεγάλη ιστορία…
Οι ποιμένες, που δέχτηκαν το μήνυμα του αγγέλου τώρα, και είδαν το εξαίσιον όραμα των υμνούντων αγγέλων- είναι καταπληκτικό!- είναι οι χρονικά κατοπινοί μάρτυρες και θεαταί της Ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου. Εκείνοι έβοσκαν τα πρόβατά τους ανύποπτα εκείνο το βράδυ της Γεννήσεως. Και έλαβαν τη βεβαίωση του αγγέλου ως εξής: «Μὴ φοβεῖσθε· ἰδοὺ γὰρ εὐγγελίζομαι ὑμῖν χαρὰν μεγάλην, ἥτις ἔσται παντὶ τῷ λαῷ, ὅτι ἐτέχθη ὑμῖν σήμερον σωτήρ, ὅς ἐστι Χριστὸς Κύριος, ἐν πόλει Δαυΐδ.Καὶ τοῦτο ὑμῖν τὸ σημεῖον (:το σημάδι)· εὑρήσετε βρέφος ἐσπαργανωμένον, κείμενον ἐν φάτνῃ». Πολλά στοιχεία. Παίρνουν, εδώ, πολύ σαφείς εξηγήσεις ώστε έχουν μίαν σαφήνειαν περί του προσώπου του Ιησού. Άφησαν τα πρόβατά τους και έτρεξαν –ήταν έξω από την Βηθλεέμ, στα χωράφια της Βηθλεέμ- έτρεξαν να ιδούν· και είδαν, και θαύμασαν! Όλα αυτά, τα κρατούσε η Θεοτόκος, ότι οι ποιμένες έτσι, αυτό είπε ο Συμεών ο Θεοδόχος, εκείνο το άλλο, εκείνο το άλλο, και τα επληροφόρησε όλα αυτά εις τον Λουκάν, ο οποίος μας τα περιέγραψε. Και τα έχομε. Η Θεοτόκος όλα αυτά τα μάζευε. Της έκαναν εντύπωση! Όταν επισκέφτηκαν τον Ιησούν, λέγει εδώ ο Λουκάς, συγνώμη ο Ματθαίος –αυτοί οι δύο ευαγγελισταί μάς είπαν όλα αυτά· τους ποιμένες τους περιγράφει ο Λουκάς· τους μάγους τους περιγράφει ο Ματθαίος- «ἰδόντες –οι ποιμένες- διεγνώρισαν περὶ τοῦῥήματος τοῦ λαληθέντος αὐτοῖς περὶ τοῦ παιδίου τούτου – γνώρισαν-. Καὶὑπέστρεψαν οἱ ποιμένες δοξάζοντες καὶ αἰνοῦντες τὸν Θεὸν ἐπὶ πᾶσιν οἷς ἤκουσαν καὶ εἶδον –όσα άκουσαν και όσα είδαν– καθὼς ἐλαλήθη πρὸς αὐτούς». Ώστε οι ποιμένες, αγαπητοί μου, «ἤκουσαν καὶ εἶδον»– αυτό, έχει σημασία- τον Μεσσία και περί του Μεσσίου.
Σαράντα μέρες μετά, θεατής και μάρτυς γίνεται ο Συμεών ο Θεοδόχος. Όταν ανέβησαν εις τα Ιεροσόλυμα, δια την νομικήν ευλογίαν το παιδί που θα σαράντιζε κ.λπ. κ.λπ. Αυτό λέγεται «νομική», του νόμου δηλαδή, η ευλογία. Και κατά προφητικήν θέσιν, υμνεί ο Συμεών τον Θεόν, γιατί τα μάτια του είδαν, όπως έλεγε, «τό σωτήριον τοῦ Θεοῦ»· δηλαδή Αυτόν που έστειλε ως Σωτήρα εις τον κόσμον αυτόν ο Θεός. Και μάλιστα καθορίζει την πορεία του βρέφους, δηλαδή το μέλλον, ότι δηλαδή «Οὗτος –και το είπε εις τον Ιωσήφ και εις την Θεοτόκον- κεῖται εἰς πτῶσιν καὶἀνάστασιν πολλῶν ἐν τῷἸσραὴλ- όσοι πιστέψουν θα είναι εἰς ἀνάστασιν· όσοι δεν πιστέψουν θα είναι εἰς πτῶσιν–καὶ εἰς σημεῖον ἀντιλεγόμενον».Και πράγματι ο Ιησούς, μέχρι σήμερα, 2000 χρόνια, είναι «σημεῖον ἀντιλεγόμενον». «Ποιος είναι ο Ιησούς;». Εδώ είναι το ερώτημα. «Ποιος είναι ο Ιησούς;».
Και η Άννα η προφήτις, μία γυναίκα, η οποία ήτανε εκεί δίπλα κάπου και άκουγε όλα αυτά- «καὶ αὕτη αὐτῇ τῇὥρᾳἐπιστᾶσα ἀνθωμολογεῖτο τῷ Κυρίῳ καὶἐλάλει περὶ αὐτοῦ πᾶσι τοῖς προσδεχομένοις λύτρωσιν ἐν Ἱερουσαλήμ».Υπήρχε μια ομάδα που είχαν σωστή αντίληψη περί Μεσσίου· και ήρχοντο, βέβαια, να προσκυνήσουν στον ναό και τους το ΄λεγε: «Ήρθε ο Μεσσίας! Ήρθε ο Μεσσίας!». Και αυτή η γυναίκα ήτανε ογδόντα τόσο χρονών, περνούσε τον καιρό της με προσευχές και νηστείες κ.λπ. κ.λπ. Οπότε και εκείνοι οι «προσδεχόμενοι», θα λέγαμε, «τήν λύτρωσιν ἐν Ἱερουσαλήμ», και αυτοί πιθανότατα να έγιναν και μάρτυρες με τα μάτια τους· να είδαν.
Τέλος, είναι οι μάγοι· οι μάγοι, που φτάνουν στην Ιερουσαλήμ μετά από ένα περίπου χρόνο να προσκυνήσουν τον Κύριο που έγινε άνθρωπος. Δεν έχω πιο πολύ χρόνο να σας πω γιατί μετά από ένα χρόνο· τα περί των μάγων είναι πολλά· που μας περιγράφει, όπως σας είπα, ο Ματθαίος. Μας εντυπωσιάζει τούτο: «Ἰδόντες», λέει, «τὸν ἀστέρα ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην σφόδρα –και χαρά και χαρά μεγάλη, και μάλιστα σφόδρα χαρά μεγάλη· βεβαίως- καὶἐλθόντες εἰς τὴν οἰκίαν εἶδον τὸ παιδίον μετὰ Μαρίας τῆς μητρὸς αὐτοῦ, καὶ πεσόντες προσεκύνησαν αὐτῷ». Η χαρά τους αγαπητοί μου, ήταν απέραντη· ό,τι και να τους χάριζαν τίποτα δεν θα τους χαροποιούσε όπως το ότι είδαν τον Μεσσία του κόσμου· διότι, όπως λέει ένα ωραίο τροπάριο, ο Ιησούς προσεκάλεσε τους μάγους· και οι μάγοι είναι τα πρωτόλεια των εθνικών, δηλαδή των ειδωλολατρών.
Αγαπητοί. Όλοι αυτοί στάθηκαν οι πρώτοι θεαταί και οι πρώτοι μάρτυρες του Ενανθρωπήσαντος Λόγου. Και αυτούς τους θεατάς και μάρτυρας, τους προσκαλεί, όπως σας είπα, ο Ίδιος, το νήπιον Ιησούς, ο Συμεών χρηματίζεται από το Πνεύμα το Άγιον, η Άννα το ίδιο, οι ποιμένες δέχονται τη μαρτυρία του ουρανού και τους δίνεται το σημείο της αναγνωρίσεως, οι μάγοι έρχονται από πολύ μακριά, καλεσμένοι και αυτοί του Θεού Λόγου. Αναφέρει σχετικά ένα ιδιόμελο των ημερών: «Μάγους προσκαλεῖται ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας.Δῶρα τούτων αἴρει, ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου-και παίρνει δώρα ο υιός της Παρθένου».
Αγαπητοί, ας προσέξουμε. Ο κάθε πιστός έχει εσωτερική την πληροφορία και έχοντας το Πνεύμα το Άγιον, ο κάθε πιστός, ομολογεί τον Ιησούν, Τον ομολογεί Κύριον, δηλαδή Θεόν. Μόνον όσοι Τον είδαν με τα μάτια της πίστεως, θα Τον δουν όταν θα ξαναέλθει κατά τη Δευτέρα Του Παρουσία. Και τότε όλοι μαζί, σύγχρονοι και παλαιοί, άνθρωποι και άγγελοι, θα δοξάσουν και θα υμνήσουν τον Κύριον. Αμήν.
†. Όταν ο Θεός Λόγος, αγαπητοί μου, εδημιούργει το σύμπαν, όρισε μια χρονική στιγμή που θα το επεσκέπτετο ο Ίδιος εμφανώς. Και αυτή η μεγάλη επίσκεψις είναι η Ενανθρώπησις του Θεού Λόγου. Και η παρουσία Του στη γη την κατέστησε τη γη μας το κέντρον του κτιστού ορατού κόσμου. Είναι το πιο μεγάλο γεγονός στον ορατόν και εις τον αόρατον κτιστόν κόσμον, μπροστά στον οποίο έμεινε έκπληκτος και αυτός ακόμη ο αγγελικός κόσμος. Και όλα αυτά τα εκπληκτικά έγιναν μέσα στην ησυχία μιας νύκτας. Αν ο Θεός είπε στην έναρξη της Δημιουργίας Του: «Γενηθήτω φῶς» -και «ἐγένετο φῶς»-, όμως εις το σκότος των βουλών Του υπήρχε η μεγάλη πρόθεσις της Ενανθρωπήσεως.
Η νύκτα των Χριστουγέννων. Η πιο μεγάλη και αγία νύκτα από όλες τις νύχτες της Δημιουργίας. Νύκτα ο Υιός του Θεού έκανε την παρουσία Του εις την γη. Αλλά γιατί; Διότι αυτή στάθηκε το μεγάλο πλαίσιο και το μεγάλο σκηνικό των επιμέρους γεγονότων της Ενανθρωπήσεως. Γιατί σε αυτήν έγινε ο τοκετός· η ανάκλισις εις την φάτνην· ο ευαγγελισμός των ποιμένων από τον άγγελο· ο ύμνος των αγγέλων στο μεσουράνημα· η επίσκεψις των ποιμένων. Γιατί λοιπόν νύκτα; Αν το φως είναι γλυκύ, το σκότος είναι γεμάτο από μυστήρια. Το φως φανερώνει, η νύκτα κρύβει. Δημιουργεί κλίμα στον άνθρωπο. Ετυμολογεί μάλιστα ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός τη λέξη νύξ, νύκτα, τη λέξη ἡ νύξ – τῆςνυκτός και λέγει: «Νύξ λέγεται επειδή νύττει, τρυπάει, νύττει τον άνθρωπον·ἡ γάρ νύξ κατανυγή ἐστίν · διότι η νύχτα», λέει, «είναι κατανυγή, τρύπημα· τρύπημα της καρδιάς…». Και δεν γνωρίζω βέβαια εάν αυτή η απόδοση της ετυμολογίας του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού είναι ακριβής, δεν γνωρίζω, αλλά είναι ακριβές ό,τι πράγματι συμβαίνει.
Ωστόσο, τη νύχτα έγινε η Γέννησις του Χριστού. Και πληροφορεί ο Λουκάς και μας λέγει: «Καί ποιμένες ἦσαν ἐν τῇ χώρᾳ τῇ αὐτῇἀγραυλοῦντες καί φυλάσσοντες φυλακάς τῆς νυκτός»-δηλαδή σκοπιές της νυκτός- «ἐπί τήν ποίμνην αὐτῶν». Δεν μπορούσε ένας άνθρωπος, βέβαια, να αγρυπνά όλη νύχτα για τα πρόβατα που βόσκουν πολλές φορές το βράδυ τα πρόβατα, αλλά είχανε σκοπιές. Τη νύχτα λοιπόν εγίνετο αυτή η όλη φροντίδα του ποιμνίου. Είναι γνωστό ότι στις θερμές χώρες τα πρόβατα την ημέρα δεν βόσκουν -κάνει ζέστη- και βόσκουν συνήθως τη νύχτα. Το ξέρετε αυτό…
Πρέπει, όμως, να ερευνήσομε γιατί έλαβε χώρα ο τοκετός εν καιρώ νυκτός. Λέγει ο άγιος Ιγνάτιος Αντιοχείας ότι «τρία μυστήρια κραυγῆς ἅτινα ἐν ἡσυχίᾳ Θεοῦἐπράχθη». Τρία, λέει, μυστήρια κραυγής, δηλαδή ηχηρά, τα οποία όμως πραγματοποιήθηκαν μέσα στην ησυχία και δη της νυκτός· αλλά γενικά στην ησυχία, χωρίς τη δημοσιοποίηση. Τρία πράγματα του Θεού. Και ποια είναι αυτά; Λέει: «Ἔλαθεν τόν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου» -«ξέφυγε από τη γνώση» – ποιος είναι ο άρχοντας του αιώνος τούτου; Είναι ο διάβολος. «Ξέφυγε», λέγει, «από την παρατήρηση και από τη γνώση του άρχοντος του αιώνος τούτου, τι; Η παρθενία Μαρίας και ο τοκετός αυτής. Ομοίως και ο θάνατος του Κυρίου». Αυτά τα τρία· τα οποία έγιναν, ήταν κραυγαλέα και έγιναν εν ησυχία.
Μια μικρή ανάλυση να σας κάνω. Κάνει εντύπωση ότι όταν ο Θεός δικάζει τους πρωτοπλάστους, αποτείνεται προς την Εύα και της λέει: «Από το δικό σου σπέρμα θα γεννηθεί Εκείνος που θα σε σώσει». Καταρχάς, Ποιος ομιλεί; Ομιλεί ο Θεός Λόγος. Εκείνος που προσωπικά θα ήρχετο να ενανθρωπήσει. Τι καταπληκτικό πράγμα! Γιατί αποτείνεται όμως προς την Εύα; Είναι γνωστό ότι έπρεπε να αποτανθεί εις τον Αδάμ. Η γυναίκα δεν έχει σπέρμα. Και λέει «ἐκ τοῦ σπέρματός σου»· σπέρμα έχει ο Αδάμ. Εδώ υπαινίσσεται την εκ Παρθένου γέννησιν του Ιδίου που λέγει αυτά· του Θεού Λόγου. Από τότε ο διάβολος έψαχνε τας παρθένους να ανακαλύψει ποια θα μπορούσε να είναι αυτή, η οποία θα συνέτριβε, θα γεννούσε Υιόν και θα συνέτριβε το κεφάλι του όφεως· δηλαδή του διαβόλου. Οπότε αυτό έγινε μέσα στην ησυχία του Θεού· ο διάβολος δεν το πήρε είδηση.
Ναι. Αλλά και ο θάνατος του Κυρίου, που εδώ δεν είναι αυτός καθ’ εαυτόν, δηλαδή ο σταυρικός θάνατος, αλλά είναι η Ανάστασις του Χριστού· διότι, τι ώρα έγινε η Ανάσταση του Χριστού; Ποιος το ξέρει; Συμβατικά, αγαπητοί μου, επειδή ο Κύριος είπε: «Θα αναστηθεί την τρίτη ημέρα» και το μέτρημα του εικοσιτετραώρου αρχίζει από το απόγευμα, με τη δύση του ηλίου, αυτό που λέμε εσπερινός, με τον εσπερινό αρχίζει η άλλη ημέρα. Συνεπώς, Σάββατο απόγευμα ο Κύριος είναι εις τον τάφο· αλλά μετά, ο Κύριος ανεστήθη-τι ώρα; Βέβαια, περάσαμε προς την Κυριακήν, για να κλείσουνε οι τρεις ημέρες: Παρασκευή, Σάββατο-ολόκληρο- και Κυριακή. Τι ώρα; Αυτό είναι άγνωστο. Τι ώρα, δηλαδή, ο Χριστός ανεστήθη- συμβατικά σας είπα, λέμε «μετά τις 12»για να έχομε τις τρεις ημέρες.
Έτσι η νύκτα, γίνεται, αγαπητοί, το σύμβολο των μυστηρίων του Θεού. Είναι η νύκτα τοσύμβολο της σιγής του Θεού· και το κατεξοχήν μυστήριον είναι η Ενανθρώπησις. Είναι το «σεσιγημένον μυστήριον» που λέγει στην Προς Ρωμαίους ο Απόστολος Παύλος· «σεσιγημένον μυστήριον», δηλαδή εκείνο που δεν δημοσιεύτηκε, «χρόνοις αἰωνίοις», στα πρότερα χρόνια, δεν δημοσιεύτηκε. Εγίνετο υπαινιγμός, χωρίς όμως μια γνώση σαφή· «φανερωθέντος δέ νῦν», λέει ο Απόστολος Παύλος· «τώρα δε, φανερώθηκε». Και ποιο είναι το «σεσιγημένον μυστήριον»; Η Ενανθρώπησις του Θεού Λόγου. Και όπως λέει ο άγιος Ιγνάτιος, «μυστήριον σεσιγημένον μέν, κραυγαλέον δέ».
Ένα άλλο μυστήριο που έλαβε χώρα εν καιρώ νυκτός είναι- ήδη σας το ‘πα- η εκ νεκρών Ανάστασις του Χριστού. Νύκτα ακόμα εβγήκε από την μήτρα της Παρθένου, νύκτα εξήλθε από την νοητήν μήτρα του τάφου, για να μας δώσει τον καινούριο άνθρωπο, τον αθάνατο, τον αναπλασμένο και αιώνιο και ευτυχή άνθρωπο. Η νύκτα είναι λοιπόν σύμβολο του παρόντος αιώνος, αλλά και του παρόντος βίου· εν αντιθέσει με τον μέλλοντα και φωτεινόν αιώνα της Βασιλείας του Θεού. Είναι ο αιών της αβεβαιότητος και της αμφιβολίας ο παρών αιών. Γι΄αυτό εισάγεται- προκειμένου να φτάσουμε να ξεπεράσουμε όλα αυτά και να γνωρίσουμε – εισάγεται η πίστις.
Αν έπρεπε να μιλήσω για την πίστη, θα έπρεπε ώρα πολλή να μιλάω. Μάλιστα αρκεί να σας πω ότι ο Αβραάμ σώθηκε και θεωρείται, όχι γιατί είναι γενάρχης – γενάρχης είναι και ο Αδάμ- αλλά… δυστυχώς· ο Αβραάμ σώθηκε διότι επίστευσε, όπως το λέει η Γραφή. Και το χρησιμοποιεί αυτό ατόφιο το χωρίο ο Απόστολος Παύλος: ότι «ἐλογίσθη αὐτῷἡ πίστις» – εις τον Αβραάμ- «ἐλογίσθη εἰς δικαιοσύνην». «Λογαριάστηκε αρετή, μεγάλο πράγμα»! Διότι η πίστις γεννάει την υπακοή και την προσδοκία. Το είπε ο Θεός. Θα γίνει. Αφού το είπε ο Θεός, δεν υπάρχει θέμα. Είπε στον Αβραάμ: «Θα αφήσεις απόγονο». Ξέρετε πότε του το είπε αυτό; Όταν ο Αβραάμ ήταν 75 χρονών· και περίμενε άλλα 25 χρόνια. Πού ο διάδοχος; Πουθενά! Κι όμως- ήταν δε πλούσιος ο Αβραάμ, είχε πολλά… «Κύριε, πού θα τα αφήσω αυτά;» και το σπουδαιότερον, του λέγει ο Θεός: «Αυτή τη γη θα σου τη δώσω όλη-την Παλαιστίνη». «Τι θα μου δώσεις, Κύριε; Εγώ είμαι γέρος, εγώ πεθαίνω και μου λες ότι θα μου δώσεις αυτά όλα; Αφού δεν έχω διάδοχο, ποιος θα με κληρονομήσει;».Το είπε ο Θεός; Τελείωσε. Κι όταν ο Θεός δίνει τον Ισαάκ, τον υιό της επαγγελίας- της υποσχέσεως- ο Αβραάμ ήταν 100 χρονών· και η Σάρα ήταν 90 χρονών! Δεν παραλείπει η Γραφή να μας πει ότι «ἐξέλιπον τά γυναικεῖα της Σάρρας» -δηλαδή δεν είχε πλέον γονιμότητα. Αυτό θα πει πίστις! Απλώς ένα μικρό δείγμα σας έδωσα να καταλάβετε. Μήπως η ανάσταση των νεκρών δεν είναι θέμα πίστεως; «Το είπε ο Χριστός», θα λέμε. «Αφού το είπε ο Χριστός, τελείωσε. Το είπε ο Χριστός».
Πιστεύομε, λοιπόν, αυτό που δεν βλέπομε· γιατί δεν βλέπομε; Γιατί είναι νύκτα· δηλαδή νοητή νύκτα, έχομε άγνοια και τη νύκτα δεν γίνεται ορατό το είδος. Το «εἶδος», ακούστε για να το καταλάβετε αυτό, ένα ωραίο χωρίο που έχει στη Β΄ προς Κορινθίους ο Απόστολος: «Διά πίστεως γάρ περιπατοῦμεν, οὐ διά εἴδους». Το «εἶδος» στην αρχαία ελληνική θα πει: η όψις. Θα πει όψις. Λοιπόν περπατάμε-ζούμε- «πολιτευόμεθα διά τῆς πίστεως, οὐ διά εἴδους» · «δεν έχομε τα πράγματα, δεν έχομε τα αντικείμενα φανερά μπροστά μας». Αρκεί να σας πω ότι αυτό το εκφράζει και ο Πλάτων· ο παρ’ ημίν Πλάτων· ο Έλληνας Πλάτων, ο φιλόσοφος, όταν θέλει να δείξει ότι η γνώσις είναι αινιγματώδης και αναφέρεται σε εκείνο το λεγόμενο «σκοτεινό σπήλαιον». Αξίζει με δύο λόγια να σας το πω. Προσέξτε. Λέει: «Άνθρωπος είναι στραμμένος προς το βάθος ενός σπηλαίου. Είναι κοντά στην είσοδο του σπηλαίου, αλλά εστραμμένος πάντοτε προς το βάθος. Πίσω από τον άνθρωπο υπάρχει μία φωτιά. Και προ της φωτιάς περνούν τα γεγονότα. Αλλά, περνώντας τα γεγονότα, ρίχνουν τη σκιά τους στο βάθος του σπηλαίου, χωρίς ποτέ ο άνθρωπος να μπορέσει να γυρίσει να ιδεί τα αντικείμενα, τα γεγονότα από μόνα τους. Δεν μπορεί να τα δει. Κι εκείνα που υπάρχουν, κι εκείνα που θα υπάρξουν. Τότε, τι βλέπει; Βλέπει απλώς τη σκιά των αντικειμένων, τη σκιά των γεγονότων. Ασαφώς…». Αυτό δείχνει ότι εις τον παρόντα κόσμο δεν ξέρομε παρά μόνο ελάχιστα πράγματα· ό,τι μας αποκαλύψει, αγαπητοί μου, ο Θεός, ξαναγυρίζοντας εις τον χώρον του Χριστιανισμού, της αποκαλύψεως- έχομε αποκάλυψη.
Όλος, λοιπόν, ο αρχαίος κόσμος ζούσε τη νύκτα της αγνοίας- τη νύκτα της αγνοίας του Θεού. Γράφει –δεν θα ερμηνεύσω γιατί πέρασε η ώρα- γράφει ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς: «Ἡλίου μέν, ἡλίου μή ὄντος(:δεν υπάρχει ήλιος)νύξ ἄν ἦν τά πάντα (:όλα είναι σκοτάδι)· οὕτως ἤ μή τόν λόγον ἔγνωμεν καί τούτῳ κατηυγάσθημεν οὐδέν ἄν τῶν σιτευομένων ὀρνίθων ἐλειπόμεθα». Αν ο Θεός Λόγος δεν μας απεκάλυπτε, δεν θα ξέραμε τίποτα· όσο ξέρουνε οι κότες μας στο κοτέτσι- σιτευόμενες ὂρνιθες -, άλλο τόσο θα ξέραμε κι εμείς. Τι ξέρουν οι κότες μας; Τίποτα δεν ξέρουν οι κότες μας! Και συνεχίζει: «ἐν σκότει πηαινόμενοι καί θανάτῳ τρεφόμενοι». Αυτή είναι η πραγματικότητα. Τίποτα δεν μπορούμε να ξέρουμε, εάν δεν μας απεκάλυπτε ο ίδιος ο Θεός Λόγος. Κι ο Χριστός, που είναι το φως των ανθρώπων, και ήρθε μέσα στο σκοτάδι του αιώνος μας,θέλει να γίνει φως στα μάτια μας και στη ζωή μας να βλέπομε και να καταλαβαίνομε-αλλά διά της πίστεως πάντοτε. Γι΄αυτό αναφωνεί ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς: «Ἀπόλαβε τόν Χριστόν, ἀπόλαβε τό βλέπειν, ἀπόλαβέ σου τό φῶς». «Πάρε», λέει, «τον Χριστόν, πάρε τη δυνατότητα να βλέπεις, πάρε το φως».
Και ο Άδης, αγαπητοί μου, είναι σκοτεινός. Και όπως κατέβηκε νύχτα στη γη, έτσι κατέβηκε και στον σκοτεινό Άδη, για να τον μεταβάλει- στους δικαίους μόνον- σε φως, σε παράδεισον. Και όλη η γη ήταν σκοτεινή. Και η ειδωλολατρία έκανε τη γη σκοτεινή. Δυστυχώς επανερχόμεθα εις την ειδωλολατρία… Και μάλιστα εμείς οι Έλληνες, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί Έλληνες, επανερχόμεθα εις την ειδωλολατρία-κάποτε ας το καταλάβομε αυτό· οι οποίοι ειδωλολάτραι, νεοειδωλολάτραι κάνουν και προσηλυτισμό. Δεν μιλώ για τον Μασονισμό, ο οποίος είναιπέρα για πέρα, εκατό τοις εκατό ειδωλολατρία, αλλά και εκτός του Μασονισμού γίνεται απόπειρα να αναβιώσει η ειδωλολατρία. Δηλαδή, το δωδεκάθεο του Ολύμπου. Το καταλάβατε αυτό;
Έτσι όλη η γη μας ήταν σκοτεινή κάποτε. Έγινε χριστιανική και πάλι ξαναγυρίζει στο σκοτάδι. Σημειώνει ο Ματθαίος και λέγει: «ἵνα πληρωθῇ τὸ ρηθὲν διὰ῾Ησαΐου τοῦ προφήτου λέγοντος· γῆ Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλείμ, ὁδὸν θαλάσσης, πέραν τοῦ᾿Ιορδάνου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν – σ’ αυτή την Γαλιλαία των Εθνών είχαν κατοικήσει κάποιοι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου· σας το λέω για την ιστορία-, ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει – ήταν το σκοτάδι της ειδωλολατρίας- εἶδε φῶς μέγα καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς». Και αυτή η προφητεία αναφέρεται εις τον Ιησούν Χριστόν. «᾿Απὸ τότε ἤρξατο ὁ᾿Ιησοῦς κηρύσσειν καὶ λέγειν· μετανοεῖτε· ἤγγικε γὰρ ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν».
Σκότος λοιπόν παντού, νύχτα παντού! Γι΄αυτό ο Υιός του Θεού ήλθε νύχτα, για να μας κάνει αισθητό ότι βρισκόμαστε εις το σκοτάδι. Υπάρχει όμως και κάτι βαθύτερο: ήθελε να δείξει ο Ιησούς ότι είναι ο Δημιουργός όχι μόνο του φωτός, αλλά και του σκότους. Μην σας κάνει εντύπωση αυτό -διότι τι θα πει σκότος; Απουσία φωτός! Το λέμε πολύ απλά· διότι τότε οι άνθρωποι πίστευαν ότι είναι δύο ξεχωριστά πράγματα το φως από το σκοτάδι. Και είχαν εισαγάγει τη δυαρχία. Ο θεός του φωτός, ο Απόλλων, και ο θεός του σκότους! Σε όλες τις χώρες της Μεσογείου έχομε αυτήν την δυαρχίαν -δεν σας λέγω πιο πολλά. Κι όμως λέει ο Ησαΐας: «Ἐγώ ὁ κατασκευάσας φῶς καί ποιήσας σκότος». «Εγώ, ο Ένας Θεός. Εγώ είμαι Εκείνος ο Οποίος έκανα το φως, έκανα και το σκοτάδι». Σήμερα μπορούμε να το πούμε πολύ απλά, σας είπα απουσία φωτός είναι το σκότος. «Ἐγώ Κύριος ὁ Θεός ὁ ποιῶν πάντα ταῦτα», λέει στο 45ο κεφάλαιο του Ησαΐου ο ίδιος ο Θεός. Για μας είναι πολύ κατανοητό αυτή τη στιγμή. Κι όμως, δεν ήτανε κατανοητό στους παλαιούς.
Και η νύκτα του ανήκει του Θεού, είναι δική Του, είναι δική Του! Δεν ανήκει σε κάποιον άλλον θεόν· είναι η νύκτα το κάτοπτρον, ο καθρέφτης του ενάστρου ουρανού. Κι αυτός, τη νύκτα της Γεννήσεως, δοξάζει τον Δημιουργό του. Τα αστέρια είναι έργα των δακτύλων Του. Και βλέπομε όλα τα θαυμάσια εκείνα μέσα στην νύκτα, ιδίως τον έναστρον ουρανόν. Έπρεπε κι αυτά να δώσουν την δοξολογική τους μαρτυρία, και ιδιαίτερα το μεγάλο αστέρι της Γεννήσεως. Για να πει ο Ψαλμωδός: «Σή ἐστίν ἡἡμέρα, καί σή ἐστίν ἡ νύξ, καὶ νὺξ νυκτὶἀναγγέλλει γνῶσιν».
Για να σας – δεν ξέρω αν έχετε απορία, αν έχετε διαβάσει- τι ήταν το αστέρι αυτό; Το αστέρι της Γεννήσεως, αγαπητοί μου, ήταν αστέρι, αλλά δεν ήταν φυσικό αστέρι· διότι η περιγραφή που μας κάνει ο Ματθαίος είναι τέτοια που δεν μπορούμε να πούμε ότι ήταν κάποιο αστέρι, όπως οι αστρονόμοι μέχρι σήμερα –μέχρι σήμερα!- ότι «έχομε σύνοδο αστέρων» – ξέρετε τι θα πει «σύνοδος αστέρων»- και εδόθηκε πολλή λαμπρότης», τίποτα από όλα αυτά. Η περιγραφή δείχνει ότι δεν είναι τα πράγματα έτσι. Τι; «Όταν», λέγει, ότι «το αστέρι εξαφανίστηκε, όταν οι μάγοι μπήκαν στα Ιεροσόλυμα, επανεμφανίστηκε όταν οι μάγοι βγήκαν από τα Ιεροσόλυμα και έλεγαν:«Τώρα πού θα πάμε; Πού θα πάμε;». Το είχαν οδηγό το αστέρι· αλλά κάποια φορά το ξαναείδαν το αστέρι και μάλιστα», λέγει εκεί ο ευαγγελιστής Ματθαίος, «ἐχάρησαν χαρὰν μεγάλην σφόδρα». Πολύ μεγάλη χαρά! Θα πήγαινε αλλιώτικα το ταξίδι τους χαράμι! «Ταξιδέψαμε» – ύστερα από έναν χρόνο, ξέρετε, ήρθαν οι μάγοι να προσκυνήσουν τον Βασιλέα, βλέποντας την ανατολή του αστέρος. Δεν ήταν ότι ήταν στην Ανατολή, αλλά την ανατολή, όλα τα αστέρια, όλος ο ουρανός, γιατί γυρίζει η γη έτσι; Έχουμε, έχουμε -ανατέλλουν και δύουν τα αστέρια. Γιατί γυρίζει η γη, το ξαναλέω άλλη μία φορά. «Λοιπόν, οπότε, όταν έφτασαν στη Βηθλεέμ, το αστέρι», λέει, «στάθηκε πάνω από το σπίτι» –δεν ήταν πια στάβλος, γιατί βρήκανε τόπο να παν να μείνουν μετά την απογραφήν. «Το αστέρι στάθηκε πάνω από το σπίτι που ήτο ο Ιησούς, το βρέφος». Ερωτώ: Ποιο αστέρι στέκεται πάνω από την ταράτσα ενός σπιτιού; Δεν μπορεί να το προσδιορίσεις όταν είναι πολύ ψηλά. Τι ήταν λοιπόν αυτό το αστέρι; Δεν ήταν όπως σήμερα και μέχρι σήμερα, σας είπα, οι αστρονόμοι προσπαθούν να δώσουν μία εξήγηση· ήταν άγγελος υπό μορφήν αστέρος. Έτσι μας λέγουν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας.
Αγαπητοί. Μέσα στη νύκτα αναζητά η ψυχή Εκείνον που έχει αγαπήσει. Όπως λέει το «Ἆσμα Ἀσμάτων»: «Ἐπί κοίτην μου – στο κρεβάτι μου– ἐν νυξί – τη νύκτα– ἐζήτησα ὅν ἠγάπησεν ἡ ψυχή μου». «Εκεί αναζήτησα Εκείνον που αγάπησε η ψυχή μου». Η νύχτα, τόσο για τον Θεό, όσο και για τον άνθρωπο, αποτελεί ένα σπουδαίο στοιχείο. Και η νύκτα των Χριστουγέννων ομοίως συνιστά ένα ουσιώδες στοιχείο. Γι’ αυτό η Εκκλησία μας στην εορτή των Χριστουγέννων διατηρεί την νύκτα. Είδατε τι ώρα αρχίσαμε; Στις 5 το πρωί. Όπως και όλες οι εκκλησίες. Δείχνει ότι το σκοτάδι, παρότι πέρασαν είκοσι αιώνες, ακόμη διατηρείται εις τους ανθρώπους, και μάλιστα εις τους ακατηχήτους Χριστιανούς μας. Γι΄αυτό, το σκοτάδι θυμίζει ότι πρέπει διαρκώς να αναζητούμε τον Χριστόν. «Δεῦτε ἴδωμεν πιστοί– λέγει ένα τροπάριο των ημερών-, ποῦἐγεννήθη ὁ Χριστός· ἀκολουθήσωμεν λοιπόν, ἔνθα ὁδεύει ὁἀστήρ», που μας οδηγεί, που περπατάει το αστέρι.
Ο Σωτήρας μας εγεννήθη, αλλά για πάμπολλους Χριστιανούς μας είναι σαν να μη γεννήθηκε. Μετέβαλαν την εορτή της Γεννήσεως σε ευκαιρία καταναλωτισμού και αμαρτωλών διασκεδάσεων… Τι κρίμα, αλήθεια! Πόση αδικία! Αδικούν τον εαυτό τους οι άνθρωποι αυτοί…
Ας το φωνάξουμε σε όλους τους τόνους: Ο Χριστός γεννήθηκε! Ο Θεός Λόγος έγινε άνθρωπος και ήλθε ανάμεσά μας· και ήλθε για να μας σώσει. Η αγάπη Του Τον έφερε στη γη. Και «ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο», θα καταγράψει αργότερα ο Ευαγγελιστής Ιωάννης,«καί ἐσκήνωσεν» –έβαλε τη σκηνή Του, την κατοικία Του– «ἐν ἡμῖν» – ανάμεσά μας. «Ὅσοι δέ ἔλαβον αὐτόν» –συνεχίζει ο Ιωάννης– «ἔδωκεν αὐτοῖς ἐξουσίαν τέκνα Θεοῦ γενέσθαι – όσοι Τον πήραν, διά της πίστεως, τους αξιώνει ότι να γίνουν παιδιά του Θεού. Εύχομαι σε όλους σας, αγαπητοί μου, αληθινά Χριστούγεννα.
