Ψαλμός 32ος.

†. Βρισκόμαστε, ἀγαπητοί μου, στον 32ο Ψαλμό. Αὐτός ὁ Ψαλμός, στη μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα, φέρει τήν ἐπιγραφή «Τῷ Δαυΐδ»· τίποτα ἄλλο. Τό Ἑβραϊκό κείμενο ὅμως δέν ἔχει ἐπιγραφή, καί ἔτσι δέν ξέρουμε ἂν τελικά εἶναι τοῦ Δαβίδ. Φαίνεται ὅμως ὅτι πιθανότατα εἶναι τοῦ Δαβίδ. Εἶναι ὡραιότατος Ψαλμός! Ὅλοι βέβαια εἶναι ὡραῖοι Ψαλμοί· μερικοί ὅμως εἶναι ἀκόμη ὡραιότεροι. Ὡς περιεχόμενο ἔχει ἕναν ἐνθουσιώδη αἶνον, ὕμνο, πρός τόν Κύριο, γιατί εἶναι ὁ Δημιουργός τοῦ παντός, καί γιατί ἔχει τήν παντοδυναμία καί τήν ἀγάπη καί τό ἔλεος πρός τή Δημιουργία Του. Αὐτά τώρα ὡς ἰδιότητες μεταφέρονται στήν ἰδιαίτερη εὔνοια τοῦ Θεοῦ γιά τόν λαό του, τόν Ἰσραήλ. Κατά συνέπεια, εφόσον ὁ Θεός ἔχει δώσει ἁπτές ἀποδείξεις τῆς εὔνοιάς Του καί τῆς ἀγάπης Του πρός τή Δημιουργία, ἔτσι ἔχουμε καί ἁπτές ἀποδείξεις τῆς εὔνοιάς Του καί τῆς ἀγάπης Του καί πρός τόν Ἰσραήλ. Καί ἔτσι ὁ Ψαλμωδός ξεσπάει σ' ἕναν ὕμνο πρός τόν Θεό γι' αυτή του τήν ἀγάπη καί τήν εὔνοια.

     Μερικοί υποθέτουν ὅτι ὁ Ψαλμός αὐτός εἰπώθηκε ὕστερα ἀπό κάποια νίκη, πιθανόν τοῦ Δαβίδ, καί τοῦτο το παίρνω από ένα-δυά σημεία εσωτερικής θα λέγαμε μαρτυρίας. Έσωτερική μαρτυρία λέγεται κάτι που εἶναι μέσα στο ίδιο το κείμενο, ἐνῶ ἐξωτερική μαρτυρία λέγεται κάτι ποὺ ἔρχεται ἀπ' έξω, μια μαρτυρία ἄλλου συγγραφέως ἢ ἄλλου βιβλίου καί τά λοιπά. Κατά συνέπεια κάπως ἔτσι θεωρείται, χωρίς όμως αὐτὸ νὰ εἶναι βέβαιο. Το θέμα εἶναι ὅτι εἶναι ἕνας ύμνος –προσέξτε– πρός τόν Θεό τῆς Δημιουργίας καί τόν Θεό τῆς Ἱστορίας.

    Ἔχω μια ιδιαίτερη αγάπη και μια ιδιαίτερη συμπάθεια σ' αὐτό τό δεύτερο, δηλαδή τό πρός τόν Θεό τῆς Ἱστορίας. Εἶναι δὲ γνωστό ὅτι στὸν αἰώνα μας έχει τονιστεί ιδιαίτερα το θέμα Ιστορία. Σε παλαιότερα χρόνια δεν είχε δοθεῖ αὐτός ὁ τόνος, οὔτε ἀκόμη κι απὸ τοὺς ἀρχαίους Έλληνες. Μόνο στον Ισραήλ, όπως σᾶς τό ἔχω πεῖ κι ἄλλες φορές, ὑπῆρχε ὁ τόνος αὐτός τῆς Ἱστορίας, καί δόθηκε πάντα στόν Ισραήλ. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες δέν τόνισαν ποτέ τήν Ἱστορία. Αγαποῦσαν τά πολεμικά γεγονότα, τις νίκες, μπορούσαν να αναφέρονται στό παρελθόν, αλλά ποτέ δὲν ἔδιναν ιδιαίτερη σημασία στην ίδια την Ιστορία, γιατί την εἶχαν σαν κάτι ποὺ εἶναι ἁπλά γεγονότα, συμβεβηκότα. Η γεγονότα πούμε ή συμβεβηκότα, είναι τό ἴδιο πράγμα. Ἡ λέξη γεγονός εἶναι ἀπό τό γίγνομαι, και συμβεβηκός από το συμβαίνω. Γίνεται ή συμβαίνει εἶναι τό ἴδιο πράγμα, είναι ταυτόσημα.

     Ὁ Πλάτων θεωρούσε ότι τα συμβεβηκότα εἶναι ἀσταθῆ καί αἴολα, όχι σταθερά, και κάθε τι πού εἶναι ἀσταθές καί αἴολο δέν ἔχει ἀξία καί δέν μπορούμε ποτέ να στηριζόμαστε πάνω σ' αυτό. Γι' αὐτό καί ποτέ δεν φιλοσόφησαν πάνω στην Ιστορία. Ποτέ, ποτέ. Πάνω στη φύση φιλοσόφησαν, πάνω στον άνθρωπο φιλοσόφησαν, ποτέ όμως πάνω στην Ιστορία. Ποτέ δεν έχουμε φιλοσοφία τῆς Ἱστορίας, οὔτε στην αρχαία Ελλάδα οὔτε στους νεώτερους χρόνους. Η Φιλοσοφία τῆς Ἱστορίας άρχισε μόλις τα τελευταία χρόνια, καὶ τοῦτο γιατί ανακάλυψαν ὅτι ἡ Ἱστορία εἶναι ἕνας σπουδαίος παράγοντας, μέσα στον οποίο μπαίνει ὁ Θεός. Ίσως πολύ βοήθησε σ' αὐτό ἡ ἴδια ἡ Παλαιά Διαθήκη.

    Ἔτσι ὁ Ψαλμωδός ἐδῶ ὑμνεῖ τόν Θεό, γιατί εἶναι ὁ Θεός τῆς Δημιουργίας, και ταυτόχρονα ὁ Θεός τῆς Ἱστορίας. Εἶναι μεγάλο πράγμα αὐτό, πάρα πολύ μεγάλο πράγμα. Ο παράγοντας Ἱστορία εἶναι ἕνα μυστήριο. Ἂν καί συμβαίνει μέσα στον χώρο καί τόν χρόνο, εἶναι ἕνα μυστήριο, γιατί απλούστατα τα παρασκήνια τῆς Ἱστορίας μένουν καί θά μένουν πάντοτε άγνωστα. Όχι τα παρασκήνια όπως θα μιλούσαμε με μια ιστορική γλώσσα· το λέω με μια φιλοσοφική διάθεση, ἂν θέλετε, ἀκόμη καί με μια θεολογική διάθεση. Όχι τα παρασκήνια αὐτά πού λέμε: Αυτή τη στιγμή γίνεται αὐτό τό γεγονός στην Ελλάδα· συνέβη αὐτό μέ τήν Κύπρο. Άραγε ποιά ιστορικά παρασκήνια δούλεψαν για να συμβεί αυτό το γεγονός που βλέπουμε, ἐνῶ τὰ παρασκήνια δεν τα βλέπουμε; (Εννοοῦσε τὰ πρόσφατα γεγονότα της Κύπρου, του 1974.) Ὄχι αὐτό, ἀλλά παρασκήνια έννοώ τις δυνάμεις καὶ τοὺς παράγοντες που εἶναι έξω από τη στάθμιση πού μπορεῖ νὰ κάνει ὁ ἄνθρωπος.

    Ἔχουμε πάρα πολλούς παράγοντες μέσα στην ίδια τη φύση. Πόσες μάχες χάθηκαν ή κερδήθηκαν από μία θύελλα ή από μία συννεφιά ή... Πῶς κέρδισαν οἱ Ἑβραῖοι, για παράδειγμα, μια μάχη τους; Την κέρδισαν με την παράταση μιᾶς ἡμέρας σε διπλάσιο χρόνο. Προσέξτε: Ασχετα ἂν τὸ ἐνέργησε αὐτό ὁ Θεός, σημαίνει ότι ἐπέδρασε ἕνας παράγοντας τῆς φύσεως. Ἀλλὰ αὐτόν τόν παράγοντα τῆς φύσεως τόν ἐπέφερε, φυσικά, ὁ Θεός. Εἶναι ολοφάνερο στην περίπτωση τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ, ποὺ ἐπικαλέστηκε τόν Θεό γιά τήν παράταση τῆς ἡμέρας. (Βλ. Ἱησ. Ναυή 10, 1-48)

    Ἔτσι ὁ παράγοντας Θεός καί ὁ παράγοντας κτίσις, ποὺ τὸν διευθύνει ὁ Θεός, εἶναι τὰ ἀληθινά παρασκήνια. Αὐτὰ εἶναι ἄγνωστα. Καί ἐρευνώντας τήν Ἱστορία, φθάνουμε να ανακαλύπτουμε, ὅσο μᾶς εἶναι δυνατόν, τίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι δυο πράγματα πάντα αχώριστα τὸ ἔλεος καί ἡ κρίση. Κρίση εἶναὶ ἡ δικαιοσύνη, καί ἔλεος εἶναι ἡ ἀγάπη. Ἔτσι ὁ Θεός μπαίνει μέσα στην Ἱστορία με αυτές τις δύο ιδιότητες, τὸ ἔλεος καί τήν κρίση, καί ἐκεῖνος πού μελετά τήν Ἱστορία ἀνάγεται, μεταφέρεται τελικά στον Θεό.

     Να γιατί ἀγαπῶ τὴν Ἱστορία. Τήν ἀγαπῶ πολύ. Και μάλιστα σκοπεύουμε να πάρουμε την καινούργια ἔκδοση τῆς Ἱστορίας τῆς Ἑλλάδος, πού είναι τώρα καμιά δεκαπενταριά τόμοι, μου φαίνεται· εἶναι μιά τελευταία έκδοση. Τήν ἀγαπῶ πάρα πολύ τήν Ἱστορία. Πάντα θέλω να βλέπω ἐκεῖ μέσα πῶς ἐνεργεῖ ὁ Θεός. Καί ἐδῶ ὁ Ψαλμωδός αυτό κάνει. Καί θά δεῖτε καταπληκτικά πράγματα τώρα, θὰ δεῖτε τί συμπεράσματα θα βγάλει ὁ Ψαλμωδός. Αλλά πρέπει να βιαστούμε, γιατί πέρασε ἡ ὥρα. (Είχαν προηγηθεί αρκετές ερωτήσεις ἀκροατών.)

    «Αγαλλιάσθε, δίκαιοι, ἐν Κυρίῳ· τοῖς εὐθέσι πρέπει αἴνεσις». Νὰ ἔχετε ἀγαλλίαση για τον Κύριο, ἐσεῖς οἱ δίκαιοι· οἱ εὐσεβεῖς ἄνθρωποι, οἱ ἴσιοι, πρέπει νὰ Τὸν αἰνοῦν.

     Πραγματικά, ἀγαπητοί μου, ἡ ἀγαλλίαση ανήκει μόνο στον εὐσεβῆ ἄνθρωπο. Αληθινή χαρά έχει μόνον ὁ εὐσεβής ἄνθρωπος. Ὁ ἄνθρωπος πού ἔχει κοσμικά ἐπικαλύμματα δέν είναι ποτέ χαρούμενος. Αλλά δέν μένω πιό πολύ, γιατί ἔχει άλλα σημεία παρακάτω πολύ πιο σπουδαία.

     Ἡ Σοφία Σειράχ λέει: «οὐχ ὡραῖος αἶνος ἐν στόματι ἁμαρτωλοῦ» (Σ. Σειρ. 15, 9.), δέν εἶναι ὡραῖος ὁ ὕμνος στο στόμα τοῦ ἁμαρτωλοῦ. Το ρητό αὐτό τό χρησιμοποιεῖ ὁ ἰερός Χρυσόστομος σ' ἕναν λόγο του Περί Ἱερωσύνης, πού ἀναφέρεται στη δική του Ιερωσύνη, καί λέει: «Τί νὰ πῶ; Τί νὰ πῶ; οὐχ ὡραῖος αἶνος ἐν στόματι ἁμαρτωλοῦ». Δέν εἶναι ὄμορφο τό τραγούδι, δέν εἶναι ὅμορφη ἡ προσευχή, δέν εἶναι ὄμορφος ὁ ὕμνος στο στόμα τοῦ ἁμαρτωλοῦ ἀνθρώπου. Καί τό αἰτιολογεῖ ὁ ἱερός Χρυσόστομος καί λέει: «γιατί ὁ αἶνος μοιάζει μ' ἕνα στεφάνι με λουλούδια· ἀλλά αυτό το στεφάνι πρέπει νά τό προσφέρουν καθαρά χέρια» (στ. 82-90, εκδ. Cerf, Paris 1980. «Εβουλόμην μὲν οὖν καὶ αὐτὸς ταῦτα σήμερον καταβαλεῖν τὰ ἱερεῖα καὶ τὸ θυσιαστήριον ἀπὸ τῶν θυμάτων τούτων αἱμάξαι τὸ πνευματικόν· ἀλλὰ τί πάθω; Σοφός τις ἀνὴρ ἐπιστομίζει με καὶ φοβεῖ λέγων. "Οὐχ ὡραῖος αἶνος ἐν στόματι ἁμαρτωλού." Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τῶν στεφάνων οὐχὶ τὰ ἄνθη μόνον εἶναι χρὴ καθαρά, ἀλλὰ καὶ τὴν ὑφαίνουσαν αὐτὰ χεῖρα· οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν ὕμνων τῶν ἱερῶν οὐχὶ τοὺς λόγους εὐλαβείας μετέχειν χρὴ μόνον, ἀλλὰ καὶ τὴν πλέκουσαν αὐτοὺς ψυχήν. »). Να εἶναι ὡραῖα λουλούδια, εὔοσμα· ἀλλά γιά νά εἶναι εὔοσμα τα λουλούδια, πρέπει νά εἶναι καθαρή ἡ ζωὴ αὐτοῦ πού τά προσφέρει. Καί ἐδῶ μιλάει γιά τόν εὐθύ ἄνθρωπο, τόν εἰλικρινή, αὐτόν πού ἔχει καθαρή καρδιά.

     Ξέρετε, είναι μεγάλο πράγμα να βρίσκει κανείς εὐθὺ ἄνθρωπο. Καί μή νομίζετε ὅτι εὐθύς εἶναι ὁ ντόμπρος· γιατί εἶναι μερικοί που λένε: «Εγώ εἶμαι ντόμπρος ἄνθρωπος, και στα λέω ἔξω ἀπό τά δόντια»!... Δέν εἶναι αὐτός ὁ εὐθὺς ἄνθρωπος. Εὐθύς εἶναι ἐκεῖνος πού ἔχει εὐθεῖα τήν καρδιά του απέναντι στον Θεό. Νά μήν ὑπάρχουν στραβά μονοπάτια καί παράξενα καί περίεργα. Ὁ εὐθὺς δηλαδή εἶναι κάτι πολύ πέρα ἀπό ἐκεῖνο πού ἐμεῖς νομίζουμε ὡς ντόμπρο ἄνθρωπο. Ὁ εὐθὺς εἶναι μεγάλο πράγμα. Εἶναι ὁ εἰλικρινής, εἶναι ὁ ἁγνός, εἶναι ὁ τίμιος, αὐτός πού δέν ἔχει ὕστεροβουλία, εἶναι ὁ ἄνθρωπος ὁ ἔντιμος, εἶναι ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἀγαπάει τόν Θεό πάνω ἀπ' ὅλα. Αὐτός εἶναι ὁ εὐθύς· είναι δηλαδή ὁ ἐνάρετος ἄνθρωπος.

    «Ἐξομολογεῖσθε τῷ Κυρίῳ ἐν κιθάρα, ἐν ψαλτηρίω δεκαχόρδῳ ψάλατε αὐτῷ». Δηλαδή ὑμνεῖστε τον Κύριο μέ κιθάρα, ψάλλετε σ' Αυτόν μέ δεκάχορδο ψαλτήρι.

     Βλέπετε ὅτι ἐδῶ ἡ ἑβραϊκή δοξολογία δὲν ἀρκέστηκε στη φωνή. Ὁ Ἑβραῖος, ὅταν ψάλλει πρός τόν Θεό, ἐπιστρατεύει ὅλη τήν κτίση. Θυμηθείτε τόν θαυμάσιο ὕμνο τῶν τριῶν Παίδων. Ἐκεῖ εἶναι μία μέχρι σχολαστικότητος ἀναφορά καί ἐπιστράτευση ὅλων τῶν δυνάμεων τῆς κτίσεως. Οἱ τρεῖς Παῖδες ξεκινοῦν ἀπό τό στερέωμα, πάνε στην ατμόσφαιρα, κατεβαίνουν στη γῆ, στα φυτά, στα ζώα, και καταλήγουν στους ανθρώπους έχουν αυτή την κλιμάκωση. Επιστρατεύουν την νύχτα καὶ τὴν ἡμέρα· ἐπιστρατεύουν τη βροχή και το χιόνι· ἐπιστρατεύουν τὸν ἥλιο καί τή σελήνη, τα ζώα καί τά φυτά, ἔμβια καί ἄβια ὄντα, τις πέτρες καὶ τὰ ζωντανά πράγματα, γιά νά ὑμνήσουν τον Θεό. Αισθάνονται ὅτι δὲν ἀρκοῦν οἱ τρεῖς μόνοι γιά νά ὑμνήσουν τόν Θεό, γιατί ἡ εὐεργεσία τοῦ Θεοῦ εἶναι τόσο μεγάλη, ὥστε δεν φτάνουν τρία στόματα. Έτσι κάνουν αὐτό το προσκλητήριο ὁλόκληρης της Δημιουργίας και τὴν προσκαλούν να πάρει μέρος στη δοξολογία του Θεοῦ! Εἶναι ὑπέροχο πράγμα. Είναι χαρακτηριστικό τῆς ἑβραϊκῆς, θα λέγαμε, ψυχολογίας καί δοξολογίας.

     Ὁ Ἑβραῖος ἐπίσης αἰσθάνεται ὅτι θά δοξάσει μεγαλοπρεπέστερα και καλύτερα τόν Θεό, ἄν κάνει καί χρήση μουσικῶν ὀργάνων· γι' αὐτό μπήκαν καί τά ὄργανα στη Λατρεία τους. Οπωσδήποτε δεν υπάρχει κάτι τὸ ἐφάμαρτο στη χρήση τῶν μουσικῶν ὀργάνων· ὁ Θεός μάλιστα τό δέχεται απόλυτα αυτό, άσχετα αν στην Καινή Διαθήκη δεν υπάρχουν πλέον τα όργανα. Καί δέν μπῆκαν στη χριστιανική Λατρεία, γιατί ὁ ἀρχαῖος κόσμος τά ὄργανα τα χρησιμοποίησε για θυμελικούς, θεατρικούς σκοπούς, καί φοβήθηκε ἡ Ἐκκλησία μήπως τελικά τα όργανα καταλήξουν σε ένα θέατρο.

    Ἐδῶ πού τά λέμε, ή Δύση ἔδωσε αυτήν τή μαρτυρία, ὅτι πραγματικά ή Λατρεία της, μέ τά ὄργανα πού ἔχει, καταλήγει να γίνεται ἕνα θέατρο. Καί μόνο να λάβετε υπόψη πόσοι κοσμικοί συνθέτες, κλασσικοί, πού ἔχουν συνθέσει αλλοπρόσαλλα καί κοσμικά ἔργα, βάλς καί ὅ,τι ἄλλο, ἔχουν γράψει καί Θείες Λειτουργίες!... Καί μέσα στίς ἐκκλησίες τίς εὐρωπαϊκές βλέπετε ὄργανα, πού πολύ λίγο, ἐλάχιστα, θα θύμιζαν τή δική μας τήν Ἐκκλησία, πού ἔχει ἕνα ἄλλο κλίμα, ἐντελῶς ἄλλο κλίμα! Ἐκεῖ ὑπάρχει πλέον μόνο μία συναισθηματική διέγερση· ἐνῶ στήν Ἐκκλησία μας, χωρίς τα ὄργανα, υπάρχει μία κατάνυξη μέ ὅλη τή σημασία τῆς λέξεως! Γι' αὐτό, τό κλίμα τῆς Λατρείας στη Δύση, εἶναι πολύ διαφορετικό από αὐτό τῆς Ἀνατολῆς.

     Προχωρώ στον τρίτο στίχο, που λέει: «Ἄσατε αὐτῷ ᾆσμα καινόν, καλῶς ψάλατε αὐτῷ ἐν ἀλαλαγμῷ». Ψάλετε σ' Αυτόν καινούργιο τραγούδι, ψάλλετε ὅμορφα, μέ πολύ ἐθουσιασμό.

     Αὐτό τό «καλῶς ψάλατε» θά πεῖ νά ψάλετε ὄμορφα, χωρίς παραφωνίες. Ὥστε βλέπετε ὅτι ἐκεῖνοι πού πάνε στο ψαλτήρι δεν πρέπει να κάνουν παραφωνίες. Θα μου πείτε: «Θα θύμωνε ὁ Θεός αν κάναμε παραφωνίες;». Αγαπητοί μου, πιστέψτε με, εἰλικρινά, δεν θυμώνει ὁ Θεός... Δέν θυμώνει ὁ Θεός, γιατί βλέπει τήν καρδιά καί τή διάθεση τοῦ ἀνθρώπου που ψάλλει. Μήν πεῖ ποτέ κανείς «Δέν θά ψάλλω γιατί είμαι παράφωνος»! Ἄλλο θέμα ότι μία προσεγμένη, θα λέγαμε, μουσική μας, μιά ύμνωδία μας, θά ἦταν γιά τόν Θεό κι αὐτό ἕνα εἶδος λατρείας μας, γιατί προσέχουμε αὐτό πού θά ψάλλουμε στόν Θεό νά εἶναι ὄμορφο!

     Κι ἐκεῖνο τό «ἐν ἀλαλαγμώ»... Ξέρετε ὁ ἀλαλαγμός, εἶναι οἱ φωνές... το να φωνάξει κανείς μέ ὅλη τή δύναμη τῶν πνευμόνων. Οἱ Ἑβραῖοι τό εἶχαν αὐτό στή Λατρεία τους, τόν ἀλαλαγμό. Αυτό γινόταν κυρίως ὅταν εἶχαν κάποια νίκη εναντίον ἐχθρῶν, καί τότε ἡ δοξολογία τους πρός τόν Θεό ἦταν «ἐν ἀλαλαγμώ».

     Θα μείνω ὅμως στο πρώτο ημιστίχιο «ασατε αὐτῷ ᾆσμα καινόν». Αγαπητοί μου, ἀπόψε, ἂν θέλαμε να μείνουμε μόνο σ' αὐτό, θά ἐξαντλούσαμε τήν ὥρα· ἀλλά θα προχωρήσω γρήγορα. Το «ᾆσμα καινόν» εἶναι το καινούργιο τραγούδι. Αν το μεταφράζαμε κατά λέξη, θα λέγαμε να κάνουμε ἕναν καινούργιο ψαλμό, ἕνα καινούργιο τροπάριο, μια καινούργια ψαλμωδία, ἕνα καινούργιο μέλος. Ωστόσο αὐτό τό «ᾆσμα τό καινόν» ἔχει ἕναν βαθύτερο χαρακτήρα, γιατί εἶναι τό καινόν ᾆσμα που προσφέρεται από την καινή κτίση στόν ἐνανθρωπήσαντα Θεό Λόγο! (Βλ. Αποκ. 5, 8-9· 12-13.) Ἐδῶ δηλαδή ἔχουμε ἕνα βάθος, ἕνα βάθος δυσθεώρητο, πέρα από την τεχνική διάσταση να φτιάξουμε ἕνα ποίημα ἤ ἕνα τραγούδι.

     Ὁ Ἠσαΐας, στο 5ο κεφάλαιο, στον 1ο στίχο, λέει: «Ἄσω δὴ τῷ ἡγαπημένῳ ᾆσμα τοῦ ἀγαπητοῦ μου τῷ ἀμπελῶνί μου». Θα ψάλλω λοιπόν στόν ἀγαπημένο μου αμπελώνα, τόν ισραηλιτικό λαό, ἆσμα τοῦ ἀγαπητοῦ μου Κυρίου. Προσέξτε: τὸ ἀγαπημένο μου τραγούδι στον αγαπημένο μου Κύριο!... Ποιό εἶναι αὐτό τό ἀγαπημένο τραγούδι πρός τόν ἀγαπημένο Κύριο; Αυτό το καινούργιο τραγούδι εἶναι ἐκεῖνο πού θά προσφερθεί στην καινούργια ἰδιότητα πού θά πάρει ὁ Θεός μέσα στον χρόνο.

     Θά μοῦ πεῖτε: Παίρνει ποτέ ὁ Θεός ἰδιότητες μέσα στον χρόνο;... Ποιά εἶναι αὐτή ἡ νέα ἰδιότητα, μία καί μόνη, πού πῆρε ὁ Θεός μέσα στον χρόνο; Ὁ Θεός λέμε εἶναι ἀγάπη. Τήν είχε πάντοτε. Ὑπῆρξε ποτέ ἐποχή πού ὁ Θεός δέν εἶχε ἀγάπη; Ὁ Θεός λέμε ἔχει ἔλεος. Πάντοτε. Ὁ Θεός έχει κρίση, δικαιοσύνη. Πάντοτε πάντοτε, αιωνίως. Δηλαδή οἱ ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ συνοδεύουν τόν Θεό, καί οἱ ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ ἐκφράζουν τό τί εἶναι ὁ Θεός. Αλλά είναι δυνατόν να πάρει ὁ Θεός κάτι, πού δέν τό εἶχε πρώτα; Ὄχι. Σας τό ἔχω πεῖ. Αὐτό πού σᾶς εἶπα την περασμένη Κυριακή. Το καινούργιο ὄνομα πού πῆρε ὁ Θεός εἶναι: υἱός ἀνθρώπου! Δέν τό είχε αὐτό ὁ Θεός πρίν γίνει ἄνθρωπος. Υἱός ἀνθρώπου! Ὁ Χριστός τό χρησιμοποιεί κατά κόρον. Σᾶς εἶπα, στοὺς τρεῖς πρώτους Εὐαγγελιστές, τους συνοπτικούς, αναφέρεται ὀγδόντα ἕξι φορές!... ὁ δέ εὐαγγελιστής Ιωάννης, ὅποτε μιλάει ὁ Χριστός, το χρησιμοποιεῖ πάντοτε. Ἔφθασαν νά ποῦν οἱ Ἑβραῖοι «Ποιός εἶναι αὐτός ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου; Ποιός εἶναι;» (Ιωάν. 12. 34.)!

     Λοιπόν. Αὐτόν τόν ὕμνο τον καινούργιο θα ψάλλω, για το καινούργιο ὄνομα τοῦ Λόγου, τοῦ ἀγαπημένου μου Κυρίου. Το καινούργιο λοιπόν τραγούδι εἶναι αὐτό πού θά ψάλλουν και ψέλνουν οἱ Ἅγιοι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, το καινούργιο τραγούδι στον Ιησοῦ Χριστό. Ακούστε το.

     Στην Αποκάλυψη, στο 5ο κεφάλαιο, στίχος 9, οἱ εἴκοσι τέσσερις Πρεσβύτεροι «άδουσιν ᾠδὴν καινὴν» (Πρβλ. Αποκ. 14, 3.), τραγουδοῦν καινούργια ωδή, καινούργιο τραγούδι. Αὐτό εἶναι το καινούργιο τραγούδι.

     Βέβαια αναφέρεται αυτό το καινούργιο άσμα καί ἀπό τήν Ἰουδίθ –στο ομώνυμο βιβλίο της, 16ο κεφάλαιο– πού λέει: «Ὑμνήσω τῷ Θεῷ μου ὕμνον καινόν», θὰ ὑμνήσω τόν Θεό μου με καινούργιο τραγούδι. Τό εἶπε αὐτό ὕστερα ἀπό τήν καταπληκτική της νίκη, ἐκείνη μέ τόν Ολοφέρνη, πού τόν ἀποκεφάλισε. Πήγε στο στρατόπεδο καί τοῦ πῆρε το κεφάλι... μια γυναίκα! Καταπληκτικό! Μια γυναίκα ἐκεῖνον τόν φοβερό Όλοφέρνη... τόν ἀποκεφάλισε! Η Ἰουδίθ λοιπόν, ή Κριτῆς –εἶναι αὐτό πού σήμερα λέμε ή Υπουργός– έκανε ἕναν θαυμάσιο ὕμνο. Ἐκεῖ στόν ὕμνο της εἶπε: «Υμνήσω τῷ Θεῷ μου ὕμνον καινόν», με καινούργιο τραγούδι θα ὑμνήσω τόν Θεό μου.

     Αλλά τό μυστικό βάθος του καινούργιου ὕμνου εἶναι ὅτι ἡ καινή ᾠδή προσφέρεται από την καινή κτίση –πού διαμορφώθηκε καί ἀνακαινίστηκε ἐν Χριστῷ– στον Υιό του Θεοῦ, πού ἐνανθρώπησε! Αὐτά μέ λίγα λόγια, γιατί σᾶς εἶπα ὅτι θά μπορούσαμε να μιλήσουμε μία ώρα γι' αὐτήν τήν καινήν ὠδήν.

     Καί τώρα θά πεῖ ἐδῶ ὅτι θά ὑμνήσει τίς ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ, δηλαδή «ὅτι εὐθὺς ὁ λόγος τοῦ Κυρίου, καὶ πάντα τὰ ἔργα αὐτοῦ ἐν πίστει», δηλαδή γιατί ὁ λόγος τοῦ Κυρίου έχει ευθύτητα, καί ὅλα τὰ ἔργα του εἶναι ἀξιόπιστα. Εἶναι ὁ πρῶτος λόγος τοῦ αἵνου τοῦ καινοῦ πού προσφέρεται. Δηλαδή αυτό πού λέει ὁ Κύριος δέν ἔχει περιστροφές. Ὁ Κύριος τό εἶπε, καί τελείωσε. Δέν ὑπάρχουν περιστροφές. Καί τό δεύτερο, τό «ἐν πίστει», εἶναι ὅτι υπάρχει πιστότητα στα έργα τοῦ Θεοῦ. Ὁ Θεός εἶναι πιστός, δηλαδή αξιόπιστος. «Πιστὸς ὁ λόγος, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, καὶ πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος» (Α΄ Τιμ. 1, 15.). Αὐτό πού λέει ὁ Θεός εἶναι ἀξιόπιστο. Τελείωσε, πάει!

     Ἐπιστρατεύω ἀπό τήν Ἀποκάλυψη καί ἀπό τή Β΄Προς Κορινθίους ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Παύλου, τα ἑξῆς χωρία: Από τήν Ἀποκάλυψη, ὅτι ὁ Χριστός εἶναι «ὁ ἀμήν, ὁ μάρτυς ὁ πιστὸς καὶ ἀληθινός» (Αποκ. 3, 14.). Ὁ Ἀμήν. Βλέπετε; Αὐτό εἶναι σολοικισμός, γιατί ἡ λέξη ἀμήν εἶναι ἑβραϊκή, καί σημαίνει τό ἀληθές, τό γένοιτο εἶναι εὐχητικό, ή βεβαιωτικό, αλλά ἐδῶ τό χρησιμοποιεῖ ἔναρθρο καί τό κάνει ἐπίθετο· ὁ Θεός εἶναι ὁ ἀμήν! Ὁ Ἀμήν θά πεῖ ὁ Βέβαιος, ὁ Μάρτυς ὁ Πιστός, ὁ Ἀξιόπιστος καί Ἀληθινός.

     Ἀπό τή Β΄ Προς Κορινθίους τώρα, ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει: «Πιστὸς δὲ ὁ Θεὸς ὅτι ὁ λόγος ἡμῶν ὁ πρὸς ὑμᾶς οὐκ ἐγένετο ναὶ καὶ οῦ. ὁ γὰρ τοῦ Θεοῦ υἱὸς Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ ἐν ὑμῖν δι᾿ ἡμῶν κηρυχθείς... οὐκ ἐγένετο ναὶ καὶ οῦ, ἀλλὰ καὶ ἐν αὐτῷ γέγονεν· ὅσαι γὰρ ἐπαγγελίαι Θεοῦ, ἐν αὐτῷ τὸ ναὶ καὶ ἐν αὐτῷ τὸ ἀμὴν, τῷ Θεῷ πρὸς δόξαν δι' ἡμῶν» (Β΄ Κορ. 1, 18-19.).

     Δηλαδή: Ὁ λόγος μας, αὐτός πού εἴπαμε σ' ἐσᾶς, δέν εἰπώθηκε "ναί καί ὄχι", δηλαδή... "είπα - ξείπα", γιατί ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, Αὐτός πού κηρύχθηκε από μᾶς σέ σᾶς, δέν ἔγινε "ναί καί ὄχι", ἀλλά σ' Αυτόν εἶναι μόνο "ναί"· γιατί οἱ ὑποσχέσεις τοῦ Θεοῦ σ' αὐτόν πραγματοποιοῦνται, δηλαδή τό "ναί" καί τό "ἀμὴν" υπάρχει στον Θεό, για να δοξάζεται ὁ Θεός μέ τόν λόγο Του πού σᾶς κηρύττουμε.

     Γι' αὐτό καί ὁ Θεός ζητάει από μας, πού εἴμαστε εἰκόνες Του, ὁ λόγος μας να εἶναι το ναί μας ναί, καί τό ὄχι μας ὄχι. Κι αυτό εἶναι ἕνα δεῖγμα εὐθύτητος.

    «Αγαπᾶ ἐλεημοσύνην καὶ κρίσιν ὁ Κύριος»· δηλαδή ἀγαπᾶ τὸ ἔλεος καί τή δικαιοσύνη ὁ Κύριος.

     Νά, ἐδῶ τὸ στοιχεῖο. Τώρα μάλιστα που κάνω τόν Τωβίτ πάλι –στις κοπέλες κάνω φέτος τον Τωβίτ, αὐτον πού κάναμε πρόπερσι μ' ἐσᾶς–

Όλες οι ομιλίες του πατρός Αθανασίου βασισμένες στό βιβλίο της Π. Διαθήκης:
«Τωβίτ». (18' ομιλίες)
Σε κάθε ομιλία
συμπεριλαμβάνεται και κείμενο.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_65.html?m=1

Όλες οι ομιλίες του πατρός Αθανασίου από την σειρά « Η Πνευματική Διαθήκη του
Τωβίτ». (44' ομιλίες)
Σε κάθε ομιλία
συμπεριλαμβάνεται και κείμενο.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

ἐκεῖ στις προσευχές, τις πέντε θαυμάσιες προσευχές που υπάρχουν στο βιβλίο του Τωβίτ, βλέπουμε ὅτι ὁ Θεός συνοδεύεται πάντα ἀπό τίς δύο αυτές ιδιότητες· εἶναι ὁ Θεός τοῦ ἐλέους καί τῆς κρίσεως, εἶναι ὁ Θεός τῆς ἀγάπης καί τῆς δικαιοσύνης. Ποτέ δέν ὑπάρχει ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ μόνη της καί ποτέ δέν ὑπάρχει ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ μόνη της πάντα εἶναι μαζί. Ἄν ὁ Θεός ήταν μόνο δικαιος, φαντάζεσθε τί θά εἴχαμε να πάθουμε ἐμεῖς οἱ ἁμαρτωλοί; Αλλά φαντάζεσθε και πόσα θα μπορούσαμε να κάνουμε χωρίς να υποστούμε τίποτα, ἂν ὁ Θεός ἦταν μόνον ἀγάπη καί ὄχι καί δικαιοσύνη; Ὁ Θεός εἶναι καί τά δυό. Αλλά οἱ ἄνθρωποι σκανδαλίζονται, γιατί παίρνουν ἤ τό ἕνα ἤ τό ἄλλο. Αγαπᾶ λοιπόν ὁ Κύριος καί ἐλεημοσύνη και κρίση. Θέλετε ἀπόδειξη; «Τοῦ ἐλέους Κυρίου πλήρης ἡ γῆ» (Ψαλμ. 32, 5.). Ὁλόκληρη ἡ γῆ εἶναι γεμάτη από τό ἔλεος καί τήν ἀγάπη τοῦ Κυρίου. Τι ωραία φρασούλα αυτή! Ὅπου να κοιτάξεις, ὅ,τι νά κοιτάξεις, ὅλα ἔχουν τή σφραγίδα τῆς θείας Του πρόνοιας, τῆς θείας Του ἀγάπης, τοῦ θείου Του ἐλέους.

     Καί πᾶμε τώρα στον υπέροχο στίχο 6, καί μετά θά προχωρήσουμε στον 9ο, γιατί εἶναι συγγενεῖς στίχοι.

    «Τῷ λόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν καὶ τῷ πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύναμις αὐτῶν». Μέ τόν λόγο τοῦ Κυρίου στερεώθηκαν οἱ οὐρανοί καί μέ τό φύσημά Του, την πνοή Του, ἔγινε ὅλη τους ἡ δύναμη (στίχος 6).

   «Ὅτι αὐτὸς εἶπε καὶ ἐγενήθησαν, αὐτὸς ἐνετείλατο καὶ ἐκτίσθησαν». Γιατί Αὐτός μόνο "εἶπε" καί ἔγιναν ὅλα, κι ἔδωσε ἐντολή καί ἀμέσως ὅλα κτίσθηκαν (στίχος 9).

     Βάθος θεολογίας οἱ στίχοι αυτοί...! Αγαπητοί μου, ὑποπτεύεσθε τό βάθος τῆς Θεολογίας τῶν στίχων αὐτῶν; Μέ τόν λόγο τοῦ Κυρίου πῆραν ὑπόσταση και στερεώθηκαν οἱ οὐρανοί. Κι ὅταν λέει «οἱ οὐρανοί», σε Πληθυντικό αριθμό, ἐννοεῖ τά πάντα, κάθε τι που ἔχει γίνει! Καί μέ τό πνεῦμα τοῦ στόματός Του πήραν ὅλη τη δύναμή τους οἱ οὐρανοί.

    Λοιπόν· ἀνακαλύπτει κανείς ότι στο χωρίο αυτό ὑπάρχει συσκιασμένα το Τριαδικό δόγμα; Προσέξτε! Να γιατί πρέπει πάντα να κρατάτε Αγία Γραφή, δηλαδή το Ψαλτήρι, γιατί βλέποντας το γράμμα καταλαβαίνουμε το νόημα.

    «Τῷ λόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν» θὰ πεῖ ὅτι μέ τόν λόγο τοῦ Κυρίου στερεώθηκαν οἱ οὐρανοί. Αλλά όταν λέει «Κυρίου», ἐννοεῖ τόν Πατέρα. Ὅταν λέγει «μέ τόν λόγον τοῦ Κυρίου ἔγιναν οἱ οὐρανοί», σημαίνει ὅτι ὁ Πατήρ μέ τόν Λόγο Του δημιουργεῖ τόν κόσμο. Ὁ Λόγος είναι το δεύτερο πρόσωπο τῆς Αγίας Τριάδος. Πῶς τό ξέρουμε αυτό; Πάμε στον στίχο 9: «ὅτι αὐτὸς εἶπε καὶ ἐγενήθησαν». Εἶπε. Τί θά πεῖ «εἶπε»; Εἶναι ὁ Λόγος. Κι ἐνῶ βέβαια μοιάζει ὅτι εἶναι μία ἀνθρωπομορφική κατάσταση, ανοίγει το στόμα Του ὁ Θεός καί λέει, ὅμως μέ αὐτό τό «εἶπε» ἐκφράζεται ὁ Λόγος. «Καὶ ἐγενήθησαν», ἔγιναν· όχι γεννήθηκαν. «Αὐτὸς ἐνετείλατο». Αὐτός παράγγειλε, «καὶ ἐκτίσθησαν». Βλέπετε ὅτι τό «ἐκτίσθησαν» ἔρχεται να συμπληρώσει το «ἐγενήθησαν», ὅτι δηλαδή είναι κτίσματα. Δέν εἶναι ἀπορροή τῆς θείας ουσίας ή κτίση. Προσέξτε! Δέν εἶναι ἀπό τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ. Δέν ἀπέρρευσε ἀπό τόν Θεό, ὅπως τό μέλι που τρέχει ἀπό τήν κηρύθρα, καί εἶναι ἀπό τήν ἴδια ουσία. Ἡ κτίση, όπως λέγεται, εἶναι ἐξωτερική προβολή τοῦ Θεοῦ· εἶναι κάτι ἔξω ἀπό τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ.

     Αλλά ας πάμε στην Καινή Διαθήκη. Ἐκεῖ, στην Καινή Διαθήκη, λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, τά ἑξῆς: «Πάντα δι' αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἓν ὃ γέγονεν». (Ἰωάν. 1, 3.) Ὅταν λέει «πάντα», ἐννοεῖ τά πάντα, κάθε τί πού υπάρχει. Και στο 1ο κεφάλαιο του εὐαγγελίου του ἀποκαλεῖ τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Αγίας Τριάδος Λόγον. Ὅλα μέ τόν Λόγο Του ἔχουν γίνει, καί χωρίς Αὐτόν δέν ἔγινε τίποτα από αυτό πού ἔχει γίνει. Αλλά ἐκεῖ ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, σαφῶς - σαφέστατα, ἀναφέρεται στον Λόγο πού ἐνανθρώπησε, τόν Ἰησοῦ Χριστό. Κατά συνέπεια, μέ τόν προβολέα τῆς Καινῆς Διαθήκης, καταλαβαίνουμε καί ἐξηγοῦμε τό χωρίο τῆς Παλαιᾶς. Ἔτσι βλέπουμε ὅτι ὁ Πατήρ διά τοῦ Υἱοῦ δημιουργεῖ τά πάντα. Ἄρα λοιπόν «μέ τόν Λόγο τοῦ Θεοῦ στερεώθηκαν οἱ οὐρανοί».

    Ἡ ἀναφορά ὅμως εἶναι στην Αγία Τριάδα. Που εἶναι ὅμως τό Πνεῦμα τό Ἅγιο;

     Βλέπουμε ότι, στο 1ο χωρίο της Γενέσεως του 1ου κεφαλαίου, λέει: «καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω  τοῦ ὕδατος». Αὐτὸ τὸ πνεῦμα τοῦ Θεοῦ πού ἐπιφέρεται εἶναι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, τό ὁποῖο φαίνεται σαν να ἐπωάζει τα νερά· ἐκεῖ θὰ ἐμφανισθεῖ για πρώτη φορά ή ζωή.

     Εἶναι δέ γνωστό ὅτι ἡ ζωή πρωτοεμφανίσθηκε στα νερά. Με συγχωρεῖτε, θα κάνω μία παρένθεση, γιατί προχθές το Σάββατο διάβασα κάτι το καταπληκτικό. Μοῦ ἔκανε τεράστια εντύπωση –τό αναφέρει ὁ μέγας Βασίλειος καί τό σχολιάζει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης– καί λέει ότι τα ψάρια καί τά πουλιά ἔχουν κοινή προέλευση. (Μ. Βασίλειος, Ὁμιλία εἰς τὴν Ἑξαήμερον, 8.2.42-55, εκδ. Cerf, Paris 1968. «Τρία ζώων ἐστὶ γένη τό τε χερσαίον, καὶ τὸ πτηνόν, καὶ τὸ ἔνυδρον. Ἐξαγαγέτω, φησί, τὰ ὕδατα ἑρπετὰ ψυχῶν ζωσῶν κατὰ γένος, καὶ πετεινὰ πετόμενα ἐπὶ τῆς γῆς κατὰ τὸ στερέωμα τοῦ οὐρανοῦ κατὰ γένος. Διὰ τί ἐξ ὑδάτων καὶ τοῖς πτηνοῖς τήν γένεσιν ἔδωκεν; Ὅτι ὥσπερ συγγένειά τίς ἐστι τοῖς πετομένοις πρὸς τὰ νηκτά. Καὶ γὰρ ὥσπερ οἱ ἰχθὺς τὸ ὕδωρ τέμνουσι... οὕτω καὶ ἐπὶ τῶν πτηνῶν ἐστιν... κατὰ τὸν ὅμοιον τρόπον. Ὥστε ἐπειδὴ ἐν ἰδίωμα ἐν ἑκατέροις τὸ νήχεσθαι, μία τις αὐτοῖς ἡ συγγένεια ἐκ τῆς τῶν ὑδάτων γενέσεως παρεσχέθη.») Ἔτσι, για μια στιγμή, θά ἔλεγε κανείς ὅτι μιλάει για τη θεωρία τῆς ἐξελίξεως! Εἶναι πασίγνωστο βέβαια ότι στη θεωρία τῆς ἐξελίξεως θεωρούμε πώς τα πτηνά ἔγιναν από τα ψάρια. Καί ἀναφέρεται ὅτι ἔχουν κοινή προέλευση, γιατί με μία Του ἐνέργεια ὁ Θεός ἔκανε τα ψάρια και τα πουλιά. Μέ μία!

     Σᾶς ἔχω πεῖ ἄλλοτε ὅτι ἕνας που βλέπει τή Δημιουργία, ὁπωσδήποτε βλέπει ὅτι ὑπάρχει μία ἐξέλιξη. Καί ἡ θεωρία τῆς ἐξελίξεως, κατά κάποιο τρόπο, ἔχει κάτι το βάσιμο· δέν εἶναι ἀβάσιμη· ἀλλά μέ τή διαφορά ὅτι ἡ ἐξέλιξη γιά τούς ἄθεους γίνεται αυτοματεί, αὐτόματα, ἀπό μόνη της, με μηχανιστικό τρόπο, σαν να δημιουργεῖ ἡ κτίση τόν ἑαυτό της. Ὅταν ὅμως οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὁ μέγας Βασίλειος μιλάει για την εξέλιξη αυτή –καί ἄλλοι Πατέρες τό λένε αυτό· προπαντός ὅμως ὁ μέγας Βασίλειος– δέν τή θεωρεί αυτόματη καί τυχαία, ἀλλά κατευθυνόμενη, δηλαδή μέ Θεό Δημιουργό. «Εἶπεν ὁ Θεός... καὶ ἐγένετο.». Γιά ἕναν θεατή φαίνεται ὅτι ἡ δημιουργία εἶναι αὐτόματη κατά εξελικτικό τρόπο· ἀλλά γιά ἕναν πού θά μπορούσε να ἀκούει καί τά «Εἶπεν ὁ Θεὸς...», θά ἔβλεπε τόν Λόγο να δημιουργεῖ καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο νά ζωοποιεῖ, θα ἔβλεπε ὅτι πραγματικά αυτά δέν γίνονται μόνα τους, ἀλλά γίνονται γιατί ὁ Θεός τά δημιουργεί. (Βλ. Γέν. κεφ. 1ο)

     Καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο λοιπόν; Το Πνεύμα τό "Αγιον δίνει ζωή, ζωοποιεῖ. Και στην Καινή Διαθήκη το Πνεῦμα τό Ἅγιο ζωοποιεῖ. Ὁ Χριστός ἐργάστηκε τη σωτηρία, καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ζωοποιεῖ διά τοῦ ἔργου πού ἐπιτέλεσε ὁ Χριστός· μήν τό ξεχνᾶτε αὐτό. Ας μοῦ ἐπιτραπεῖ νὰ πῶ –αὐτό για μια στιγμή μπορεῖ νά σᾶς φανεί παράξενο, ἀλλά εἶναι ἁπλῶς ἕνα σχῆμα λόγου· θά τό διορθώσω ἀμέσως– ὅτι θά ἦταν ἀτελές τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ, ἄν τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο δέν ἐρχόταν. Θά μοῦ πεῖτε: Ὁ Χριστός εργάστηκε ἀτελές ἔργο;... Προχωρῶ. Θά ἦταν ἀτελές τό ἔργο τοῦ Πατρός, ἄν δέν τὸ συνέχιζε ὁ Υἱός με την Ενανθρώπηση· και θα ήταν ἀτελές τό ἔργο τοῦ Υἱοῦ, ἄν δέν τό συνέχιζε τό Πνεμα τό Ἅγιο με την Πεντηκοστή.

     Αὐτό ἔχει πολλά ερείσματα μέσα στην Αγία Γραφή· δέν εἶναι βλασφημία –να φυλάξει ὁ Θεός! Δέν εἶπε ὁ Χριστός «Συμφέρει να φύγω εγώ, γιατί ἂν ἐγώ δέν φύγω, ὁ Παράκλητος δέν θά ἔρθει» (Ἰωάν. 16, 7.); Δέν εἶπε στους Μαθητές «Όσα σᾶς εἶπα ἐγώ, θά σᾶς τά ὑπενθυμίσει τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο» (Ἰωάν. 14, 26.); Ἄρα, ἄν δέν ἐρχόταν τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, δέν θά τά ὑπενθύμιζε καί δέν θά τα κατανοοῦσαν,

     Δέν τούς εἶπε ὁ Χριστός «Θα πάρετε δύναμη από ψηλά, καί μή χωριστεῖτε ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ» (Πράξ. 1, 4.); Ἄρα δέν θά ἔπαιρναν δύναμη, ἂν τό Πνεῦμα τό Ἅγιο δέν ἐρχόταν. Δέν εἶναι ὅτι ὁ Πατήρ ἐργάζεται ἀτελῶς, καί συμπληρώνει ὁ Υἱός, οὔτε ὅτι ὁ Υἱός ἐργάζεται ατελῶς, καί συμπληρώνει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο·  είναι σχῆμα, για να δειχθεῖ ὅτι τό ἔργο τῆς σωτηρίας, όπως και τό ἔργο τῆς δημιουργίας, τὸ ἐργάζονται ταυτόχρονα καί τά τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Ταυτόχρονα! Δέν ὑστερεῖ τό ἕνα ἀπό τό ἄλλο.

     Ὡραῖα τά ἐκφράζει, ἄν καί πολύ πρώιμα από θεολογικῆς γραμματολογίας, ὁ Θεόφιλος Αντιοχείας. Στο πρώτο του βιβλίο Πρός Αὐτόλυκον –είναι στον 5ο τόμο τῆς σειράς Ἑλλήνων Πατέρων– τό ἐκφράζει ὡραιότατα, θεολογικότατα. Ποτέ δέν ἀπουσιάζει οὔτε ὁ Πατήρ οὔτε ὁ Υἱός οὔτε τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, ἀλλά εἶναι σάν νά ἔχουν μοιρασμένη διακονία: Ὁ Πατήρ δέν γίνεται άνθρωπος, αλλά μόνον ὁ Υἱός· ὁ Υἱός σταυρώνεται, ὄχι ὁ Πατήρ· τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο ζωοποιεί, αλλά δέν σταυρώνεται οὔτε ἐνανθρωπεῖται.

     Ρωτάω ὅμως; Ὁ Πατήρ δεν ζωοποιεῖ; Καί ὁ Πατήρ ζωοποιεῖ, καί ὁ Υἱός ζωοποιεῖ, καί τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ζωοποιεῖ. Ὁ Πατήρ είναι φῶς, ὁ Υἱός εἶναι φῶς, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο είναι φῶς. Εἶναι κοινές ιδιότητες, ἐκτός ἀπό τό ὅτι ὁ Πατήρ είναι Πατήρ κι ὄχι Υἱός, ὁ Υἱός εἶναι Υἱός καί ὄχι Πατήρ, καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο εἶναι Πνεῦμα Ἅγιο καί δέν είναι οὔτε Υἱός οὔτε Πατήρ. Ὁ Υἱός γεννᾶται· ὁ Πατήρ γεννά· τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο ἐκπορεύεται, δέν ἐκπορεύει. Αὐτές εἶναι προσωπικές ιδιότητες· οἱ ἄλλες εἶναι κοινές.

     Κατά συνέπεια, ἐδῶ σ' αυτό χωρίο βλέπουμε ὅτι ὁ Ἅγιος Τριαδικός Θεός δημιουργεῖ ὅ,τι υπάρχει. Εἶναι μεγαλειώδες. Εἶναι πραγματικά μεγαλειώδες!

     Ὁ 7ος στίχος εἶναι σχετικός, γιατί στον 6ο στίχο αναφέρει ἕνα πρώτο παράδειγμα: Γιατί ψέλνω στον Θεό μου το καινούργιο τραγούδι; Γιατί Αὐτός εἶναι ὁ Δημιουργός του παντός. Ὁ 7ος στίχος, έχει ἕνα χαρακτηριστικό κι αὐτό τῆς Δημιουργίας, που λέει: «συνάγων ὡσεὶ ἀσκὸν ὕδατα θαλάσσης, τιθεὶς ἐν θησαυροῖς ἀβύσσους». Αὐτός ὁ στίχος ἐκφράζει τόν διαχωρισμό τῆς ξηρᾶς καί τῶν ὑδάτων, κι ἔχει τήν εἰκόνα ἐκείνου πού μαζεύει σαν μέσα σ' ἕναν ασκό τό νερό. Δὲν μοῦ λέτε· ἐκεῖνος πού ἔχει νερό μέσα στον ασκό, δέν ἔχει τόν ἔλεγχο τοῦ νεροῦ, ἀφοῦ τό ἔχει σ' ἕναν ἀσκό, σ' ἕνα μπουκάλι; Οπωσδήποτε. Θέλει λοιπόν να πεῖ σ' αὐτόν τόν στίχο ἐκεῖνο πού λέει στον 103ο Ψαλμό, τόν Προοιμιακό. Δηλαδή «ὅριον ἔθου, ὃ οὐ παρελεύσεται» (Ψαλμ. 103, 9.), δηλαδή ἔβαλε όριο στη θάλασσα, πού δέν ἔπρεπε νά τό ξεπεράσει. Τῆς εἶπε: «Δεν θα περάσεις το όριο αὐτό, πού εἶναι ἡ ἄμμος. Ἕως ἐδῶ· τέρμα! Δεν θα περάσεις το όριο αυτό!». Ἔτσι βλέπουμε, κατά ἕναν πραγματικά θαυμαστό τρόπο, αὐτόν τόν διαχωρισμό τῶν ὑδάτων από την ξηρά. Ἐκεῖνο τό «τιθεὶς ἐν θησαυροῖς ἀβύσσους» θυμίζει τό πῶς ἀκριβῶς βάζουμε τους θησαυρούς σ' ἕνα κρυφό μέρος· ἔτσι εἶναι καί οἱ ἄβυσσοι, λέει, τά μεγάλα βάθη τῶν θαλασσῶν, τῶν ὠκεανῶν. Ἐκεῖ ἔβαλε τό πολύ-πολύ νερό Του ὁ Θεός, πού συντηρεῖ τήν ξηρά κατά ἕναν θαυμαστό τρόπο, καί ποτέ δέν μπορεῖ νά φύγει ἀπό ἐκεῖ γιά νά κάνει ζημιά στη γη.

     Αὐτά τά δύο στοιχεῖα παίρνει από τη Δημιουργία ὁ Ψαλμωδός, γιά νά θαυμάσει καί νά ὑμνήσει τόν Θεό –πού θά μπεῖ ἀργότερα στην Ἱστορία- τόν Κύριο τῆς Δημιουργίας καί τῆς Ἱστορίας.

     Καί ἀπό τόν στίχο 10  –παραλείποντας τόν 8, διαβάζω στα γρήγορα, γιατί θέλω να μείνω σέ κάτι ἄλλο: «Κύριος διασκεδάζει βουλὰς ἐθνῶν, ἀθετεῖ δὲ λογισμοὺς λαῶν καὶ ἀθετεῖ βουλὰς ἀρχόντων· ἡ δὲ βουλὴ τοῦ Κυρίου εἰς τὸν αἰῶνα μένει, λογισμοὶ τῆς καρδίας αὐτοῦ εἰς γενεὰν καὶ γενεάν». Δηλαδή: Ο Κύριος διώχνει μακριά τίς ἀποφάσεις τῶν ἐθνῶν, ματαιώνει τούς λογισμούς τῶν λαῶν καί ἀκυρώνει τα σχέδια τῶν ἀρχόντων. Η βουλή ὅμως τοῦ Θεοῦ μένει στόν αἰώνα καί οἱ λογισμοί τῆς καρδιᾶς Του πραγματοποιούνται σέ ὅλες τίς γενεές.

     Πώς σκέπτονται οἱ λαοί; Οἱ βουλές, οἱ σκέψεις καί οἱ ἀποφάσεις τῶν λαῶν εἶναι αἴολες, αλλά η βουλή τοῦ Θεοῦ μένει εἰς τόν αἰῶνα. Κι ἐκεῖνο πού ὁ Θεός σκέπτεται, όσες γενεές κι αν περάσουν, αὐτό θα γίνει. Ἂς ποῦμε, ὁ Θεός προφητεύει καί λέει: «Θα γίνει αὐτό». Άλλαξε τίποτα; Ἐκεῖνο πού εἶπε ὁ Θεός, ἐκεῖνο γίνεται. Πολύ συχνά ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης λέει το «ἵνα ἡ γραφὴ πληρωθῆ» (Βλ. Ἰωάν. 13, 18. 17, 12. 19, 24· 36.). Ξέρετε τί μυστήριο κρύβει ἡ φράση αὐτή; Πολλοί, όπως το βλέπουν, τό ἀκοῦν καὶ το διαβάζουν, νομίζουν ότι τα πράγματα ρυθμίστηκαν κατά έναν μηχανιστικό τρόπο από πιο μπροστά, και τώρα πραγματοποιούνται τα πάντα μηχανιστικά. Δέν υπάρχει τίποτα το μηχανιστικό, αγαπητοί μου. Ἡ φράση «ἵνα ἡ γραφὴ πληρωθῆ» κρύβει πολύ μυστήριο! Ανάμεσα στα πολλά που συνιστοῦν τό μυστήριο εἶναι κι αὐτό τό σημεῖο: Ὁ Θεός δέν ἀλλάζει βουλή· ἐκεῖνο πού ἔχει νά πεῖ, τό λέει, καί ὅσες γενεές κι ἄν περάσουν, ἡ βουλή τοῦ Θεοῦ μένει ἡ ἴδια.

     Καί τώρα προχωρούμε στον στίχο 12. Εδώ θα μείνουμε λίγο, γιατί, νά σᾶς πῶ τήν ἀλήθεια μου, γι' αυτόν βιάστηκα ἰδιαίτερα.

     «Μακάριον τὸ ἔθνος, οὗ ἐστι Κύριος ὁ Θεὸς αὐτοῦ, λαός, ὃν ἐξελέξατο εἰς κληρονομίαν ἑαυτῷ». Δηλαδή: Ευτυχισμένο τό ἔθνος ἐκεῖνο τοῦ ὁποίου κύριος εἶναι ὁ Θεός του, εὐτυχισμένος ὁ λαός πού ὁ Θεός τόν διάλεξε για κληρονόμο Του. Νά τό πῶ ἀπλοελληνικά: Ευτυχισμένος ὁ λαός ἐκεῖνος πού ἔχει τόν ἀληθινό Θεό.

     Δὲν μοῦ λέτε, σᾶς παρακαλῶ: Ὁ Ἰσραήλ ἔλεγε αὐτά γιὰ τὸν ἑαυτό του. Ἐμεῖς μπορούμε να το πούμε αὐτό; ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες; Αὐτήν τή στιγμή μάλιστα, τώρα αυτή τη στιγμή, στό ἔτος 1977, μποροῦμε νὰ ποῦμε «εὐτυχισμένος ὁ λαός, οὗ ἐστι Κύριος ὁ Θεὸς αὐτοῦ», που κύριός του εἶναι ὁ Θεός;

     Ἐμεῖς, δυστυχῶς, δέν ἔχουμε πια κύριο τόν Θεό! Ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες δέν ἔχουμε πλέον για κύριό μας τόν Θεό! Έχουμε ἄλλους κυρίους. Ἄλλους... Ἔχουμε τή δύναμή μας. Δέν εἶναι πια κύριος τοῦ λαοῦ μας ὁ Θεός. Αὐτό εἶναι ἕνα θλιβερό κατάντημα, πού βέβαια ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες σιγά-σιγά τό ἐργασθήκαμε. Και ξέρετε από πότε; Από το 1821 μέχρι και σήμερα!... Αὐτό είναι κάτι πού δέν τό διανοήθηκε οὔτε το Βυζάντιο οὔτε ή Τουρκοκρατία. Προσέξτε: οὔτε ή Τουρκοκρατία δὲν τὸ διανοήθηκε, να μην είναι κύριος τοῦ λαοῦ μας ὁ Θεός! Αυτό άρχισε να χαλκεύεται από το 1821, όπως σᾶς εἶπα. (Βλ. Απομνημονεύματα Μακρυγιάννη, Κολοκοτρώνη, κ.α.) Ἦλθαν από την Ευρώπη οἱ λόγιοί μας καί κουβάλησαν κι αὐτήν τὴν ἀρρώστια, ὅτι δέν μπορεῖ σ' ἕναν από νά εἶναι κύριος ὁ Θεός του, αλλά θά εἶναι κάποιος κυβερνήτης, θά εἶναι ἡ Βουλή, θά εἶναι ὁ στρατός, θά εἶναι οἱ νόμοι... Αυτά θα είναι. Αλλά ότι αὐτά τελικά δεν μπορούν να νικήσουν, ἀποδείχθηκε Ἱστορικά.

     Το παράδειγμα ποὺ θὰ πῶ εἶναι ἕνα ἐπιχείρημα καὶ ἐναντίον τοῦ ἱστορικού υλισμού. Δέν θά κάνω περισσότερη ανάλυση· ὅσοι ἔχετε διαβάσει ἢ ὅσοι καταλαβαίνετε, θα το ξέρετε. Εἶναι ἕνα ἐπιχείρημα καί ἐναντίον τοῦ ἱστορικού υλισμού, που λέει ότι ανάλογα με τα υλικά δεδομένα κατακτάται καί ἡ Ἱστορία. Αυτό, θα λέγαμε, εἶναι μία δογματική θέση τοῦ ἱστορικού ὑλισμοῦ. Ἔρχεται ὅμως ἡ Ἑλληνική Επανάσταση του 21 να απορρίψει αὐτό τό ἐπιχείρημα, γιατί δέν ὑπῆρχαν καθόλου τα υλικά, δεδομένα για να νικήσουν οἱ Έλληνες μια Τουρκική Αυτοκρατορία! Ὑπῆρχε ένας ἄλλος παράγοντας, πού δέν προβλέπεται όπωσδήποτε από τον ιστορικό ὑλισμό, καί αὐτός εἶναι ἡ πίστη στον Θεό· κι ἐκείνη τήν ἐποχή, πραγματικά, κύριος τοῦ λαοῦ αὐτοῦ ἦταν ὁ Θεός! Καί ἕνας καταπέλτης ἐναντίον τοῦ ἱστορικοῦ ὑλισμοῦ εἶναι ὁ 143ος Ψαλμός.

     Αλλά πριν πάω στον 143ο Ψαλμό, πηγαίνετε στον στίχο 16: «Οὐ σώζεται βασιλεὺς διὰ πολλὴν δύναμιν καὶ γίγας οὐ σωθήσεται ἐν πλήθει ἰσχύος αὐτοῦ». Δηλαδή: οὔτε ὁ βασιλιὰς δέν σώζεται επειδή ἔχει δύναμη –στρατιωτική– οὔτε ὁ γίγαντας θὰ σωθεῖ ἐπειδή ἔχει μεγάλη δύναμη σωματική! Όταν λέει βασιλιάς, ἐννοεῖ τόν ἀρχηγό ἑνός κράτους. Δέν ἔχει σημασία τί εἴδους ἀρχηγός μπορεῖ νά εἶναι αὐτός, τί μορφή καί τί σχῆμα πολιτικό μπορεῖ νά ἔχει.

     Καί ἐδῶ γίνονται δύο υπαινιγμοί. Ο βασιλιάς μέ τή μεγάλη δύναμη εἶναι ὁ Φαραώ. Ὁ Φαραώ είχε πολύ  δύναμη τότε, ὅταν ξεκίνησε τόν ἀγώνα ἐναντίον τῶν Ἑβραίων. Καταποντίσθηκε όμως. Κι όταν μιλάει για τόν γίγαντα –ἂν εἶναι Ψαλμός τοῦ Δαβίδ– τότε ὁ ὑπαινιγμός εἶναι γιά τόν Γολιάθ. Ὁ Γολιάθ, ὁ πολύς, ὁ σπουδαῖος Γολιάθ, δέν κατάφερε τίποτα μέ τήν ἀσύγκριτα μεγαλύτερη σωματική του δύναμη, σε σχέση μέ τον Δαβίδ!

     Καί πιό κάτω, στον στίχο 17, θὰ πεῖ; «Ψευδὴς ἵππος εἰς σωτηρίαν, ἐν δὲ πλήθει δυνάμεως αὐτοῦ οὐ σωθήσεται»· δηλαδή ψεύτικη εἶναι ἡ ἐλπίδα στο ίππικό για τη σωτηρία, γιατί δεν σώζεται κάποιος με την πολλή του δύναμη.

     Κατ᾿ ἀρχὰς ὁ ἵππος εἶναι τὸ ἱππικό, δηλαδή οἱ στρατιωτικές δυνάμεις. Στη γλώσσα μας αὐτό θά μπορούσαμε νὰ τὸ ποῦμε στρατιωτικό εξοπλισμό. Ξέρετε, κάποτε τὰ κάρρα τα τραβούσαν τά ἄλογα, καί τά ἁμάξια καί τό μαγγανοπήγαδο το γύριζαν τά ἄλογα. Ὅταν ἐφευρέθηκε ἡ ἀτμομηχανή, πού ἀντικατέστησε τά ἄλογα, πρός τιμήν τοῦ ἀλόγου, πού τόσες χιλιάδες χρόνια δούλεψε ἐκεῖ στό μαγγανοπήγαδο και στο καρότσι, ή ἰσχύς, ἡ δύναμη ὀνομάστηκε ἵππος. Ρωτάμε: «Πόσοι ἵπποι εἶναι αὐτό τό μοτέρ» ἡ «Αὐτή ἡ μηχανή πόσο τραβάει» καί τά λοιπά. Είναι μονάδες δυνάμεως σε ἵππους. Λοιπόν, τό ἄλογο ἀντικαταστάθηκε ἀπό τίς μηχανές. Ἔτσι, ὡραιότατα και πολύ μαλακά και απλά, σᾶς εἶπα, ὅταν λέει ἐδῶ ἵππος, ἐννοεῖ τόν μηχανικό ἐξοπλισμό, δηλαδή τα αεροπλάνα, τά τάνκς, τα κανόνια, τις βόμβες, τίς ὁβίδες, τούς πυραύλους, τούς δορυφόρους καί ὅλα τά όμοιά τους. Λοιπόν, «Ψευδὴς ἵππος εἰς σωτηρία»! Νομίζετε πώς θα σωθεῖτε μέ τόν ἐξοπλισμό; «ἐν δὲ πλήθει δυνάμεως αὐτοῦ οὐ σωθήσεται»! Δὲν θὰ σωθεῖτε· ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ τό λέει.

     Ἂν ἕνας λαός δέν ἔχει τήν προστασία τοῦ Θεοῦ, μή πιστέψετε ποτέ ὁ λαός αὐτός, μέ τό πλῆθος τῆς ισχύος του καί μέ τήν ἐξυπνάδα καί τή στρατηγική τῶν ἀρχόντων του, ὅτι θά καταφέρει σπουδαία πράγματα. Τίποτα δεν θα καταφέρει! Αυτή τη στιγμή, ἄς ποῦμε ὅτι ἔχουμε τέλειο εξοπλισμό. Σας ρωτάω; Ἔχουμε ὅμως κύριό μας τόν Θεό; Κάνουμε τήν ἀναφορά μας στόν Θεό; Λέμε «Κύριε, βοήθησέ μας!»;

    Ὅσοι λόγοι ἐκφωνούνται προεκλογικά, μετεκλογικά, στη Βουλή, σε συνάξεις, σε δοξολογίες, σέ ἐπίσημες ώρες, ἀπό τούς ἀνθρώπους που κυβερνοῦν τόν τόπο μας, όποιοι καί νά εἶναι αὐτοί, κάνουν χρήση του όνόματος τοῦ Θεοῦ; Τα τελευταία χρόνια, αγαπητοί μου, λείπει σκανδαλωδῶς τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ! Κι ἂν τὸ θέλετε, λείπει σκανδαλωδῶς τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ –προσέξτε– ὅσον ἀφορᾶ τόν Χριστό! Γιατί μπορεί κάποιος νὰ πεῖ ὁ Θεός, καί νά ἐννοεῖ τόν Μ.Α.Τ.Σ. (Μέγας Αρχιτέκτων τοῦ Σύμπαντος, ὁ θεός τῶν Τεκτόνων.). Να είναι Μασόνος, καί νά ἐννοεῖ τόν Μ.Α.Τ.Σ.! Μπορεῖ νά λέει Θεός, καί νά ἐννοεῖ τή Δημιουργία, νά εἶναι εἰδωλολάτρης. Να λέει Θεός, καί νά ἐννοεῖ τόν Βούδδα. Τότε μόνο θά ἦταν σαφής ἀλλά καί ἡ πίστη του ἀδαμάντινη, ἂν ἔλεγε καθαρά τό ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀκούσατε ἐσεῖς κανένα πρόσωπο νά πεῖ ὁ Ἰησοῦς Χριστός; Οὔτε κἄν Θεός δέν λένε· ὄχι Ἰησοῦς Χριστός...

     Ἄρα πρέπει να κλαίμε! Δέν ἔχουμε πια κύριό μας τόν Θεό. Κι ἅμα δέν ἔχουμε κύριό μας τόν Θεό, τότε εἴμαστε ἐκτεθειμένοι· δέν ἔχουμε προστασία! Μπορείτε να φανταστείτε πῶς πρέπει να αἰσθάνεται ὁ ἄνθρωπος τη στιγμή πού θά ἀνακαλύψει ὅτι δέν ἔχει ἀσφάλεια καί προστασία; Εἶναι τρομερό!

     Ἀλλά θά πάρω μία ἄλλη πλευρά, πού πάλι ή πατρίδα μας ἔχει ἀκολουθήσει, καί πού πολλοί λαοί τή θέλουν καί τήν ἐπιδιώκουν. Εἶναι ἡ εὐημερία· αλλά μια ευημερία χωρίς τόν Θεό. Αν σέ ἕνα σπίτι, σε μια οἰκογένεια, ἀναγνωρίζεται ὁ Θεός ὡς κύριος, δηλαδή ὡς ἀφεντικό, δηλαδή ὁ Θεός εἶναι ἐκεῖνος ποὺ κατευθύνει το σπίτι αὐτό, πιστεύετε ότι το σπίτι αυτό όπωσδήποτε θὰ εἶναι πλούσιο; Ὄχι· γιατί τό νά ἔχω κύριό μου τόν Θεό δεν σημαίνει ὅτι πρέπει νά ἔχω καί καλή ὑγεία ἢ νὰ ἔχω γεμάτες τις τσέπες μου. Θὰ ἦταν ἀδιανόητο πράγμα αὐτό. Προσέξτε: ἀδιανόητο! Σήμερα ὅμως, δυστυχῶς, ἐκεῖνο πού θέλουμε καί μᾶς ἐνδιαφέρει δέν εἶναι τίποτα ἄλλο ἀπό τό νά ἔχουμε ἐξασφαλίσει στον λαό τήν ευημερία... Καί τότε ἡ ἐπιτυχία μας, ὡς ὑπόλογοι ἀπέναντι σ' αὐτόν, θά εἶναι βέβαιη.

     Χωρίς περιστροφές, σᾶς τό λέγω καθαρά: δέν εἶναι ὀρθό κριτήριο αυτό. Καί δέν εἶναι ὀρθό κριτήριο γιατί μπορεῖ ἕνας λαός νά εἶναι φτωχός, ἀλλά νά ἔχει εξασφαλίσει ἄλλες προϋποθέσεις. Καί μιά θεμελιώδης προϋπόθεση, μέσα στη φτώχεια του, εἶναι νά ἔχει πάντοτε κύριό του τόν Θεό. Πάντοτε! Καί νά εἶναι φτωχός, δεν πειράζει, δέν ἔχει σημασία αὐτό. Ἄλλωστε δεν βρισκόμαστε πλέον στην Παλαιά Διαθήκη, αλλά στην Καινή, και γνωρίζουμε ὅτι τά ὑλικά ἀγαθά δέν μποροῦν νὰ εἶναι κριτήριο τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ.Ἔτσι, ὅταν σήμερα θέλουμε να έχουμε κριτήριο τά ὑλικά ἀγαθά, τήν εὐδαιμονία, καί στρεφόμαστε προς την Ευρώπη, πρός τόν Βόρειο Πόλο, προς τον Νότιο Πόλο, στρεφόμαστε προς τον Ειρηνικό Ωκεανό –καταλαβαίνετε τί θέλω να πω τώρα... πάμε στα βαθειά και στα ρηχά– γιά νά ἔχουμε εὐδαιμονία ύλιστική, κατοχύρωση υλιστική, ασφάλεια υλιστική, ἄνοδο τοῦ βιοτικοῦ ἐπιπέδου, τί λέτε; θὰ εἴμαστε τότε εὐτυχεῖς;

     Γιά νά μή λέτε πώς τα λέω εγώ αυτά, ακούστε τώρα τον 143ο Ψαλμό: 

    «Ῥῦσαί με καὶ ἐξελοῦ με ἐκ χειρὸς υἱῶν ἀλλοτρίων, ὧν τὸ στόμα ἐλάλησε ματαιότητα καὶ ἡ δεξιά αὐτῶν δεξιὰ ἀδικίας». Δηλαδή: απάλλαξέ με, γλύτωσέ με από τα χέρια ξένων, πού το στόμα τους μιλάει ματαιόδοξα, εἰδωλολατρικά –στην Παλαιά Διαθήκη μάταιον εἶναι ἡ εἰδωλολατρία– καί το δεξί τους χέρι εἶναι χέρι ἀδικίας, ὅ,τι κάνουν εἶναι ἄδικο.

     Οἱ μεγάλοι τῆς γῆς εἶναι ἄδικοι. Ἔχει αποδειχθεῖ αὐτό τρανά καί ἐπανειλημμένα. Οἱ μεγάλοι τῆς γῆς, γιά τούς μικρούς, εἶναι πάντοτε ἄδικοι. Μήν ξεχνάτε ότι ποτέ, μα ποτέ, κανένας μεγάλος δέν ἀγάπησε τήν Ἑλλάδα. Αὐτό νά τό ξέρετε πάντοτε. Καί γιά νά μήν νομισθεῖ πάλι ὅτι μιλάω ἐγώ, κάποτε ὁ Ἡσαΐας τό εἶπε αὐτό, καί τόνισε ιδιαίτερα νά μή συμμαχήσει ὁ Ἰσραήλ οὔτε μέ τούς Ασσυρίους οὔτε μέ τούς Αἰγυπτίους. «Θα μείνετε στις δικές σας δυνάμεις, γιατί ἐγώ εἶμαι Κύριος ὁ Θεός σας» (Ήσ. 31, 1-3. «Οὐαὶ οἱ καταβαίνοντες εἰς Αἴγυπτον ἐπὶ βοήθειαν, οἱ ἐφ' ἵπποις πεποιθότες καὶ ἐφ᾽ ἅρμασιν, ἔστι γὰρ πολλά, καὶ ἐφ' ἵπποις, πλῆθος σφόδρα, καὶ οὐκ ἦσαν πεποιθότες ἐπὶ τὸν ἅγιον τοῦ Ἰσραὴλ καὶ τὸν Κύριον οὐκ ἐζήτησαν... ὁ δὲ Κύριος ἀπάξει τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπ' αὐτούς, καὶ κοπιάσουσιν οἱ βοηθοῦντες, καὶ ἅμα πάντες ἀπολοῦνται...»). Δέν ἄκουσαν οἱ Ἑβραῖοι, καί στράφηκαν σε συμμαχίες. Ὁ Θεός τούς ἐλέγχει, αλλά τελικά τούς ἀφήνει καί συμμαχοῦν μέ τούς Αἰγυπτίους. Καί ἔρχονται μετά οἱ Ασσύριοι καί τούς διαλύουν!... Εἶναι φοβερό!

     Σᾶς ἔχω πεῖ κι ἄλλη μιά φορά τί ἔκανε κάποτε ο Δαβίδ; Μέτρησε τον στρατό, έκανε δηλαδή απογραφή.

     Θὰ μοῦ πεῖτε. Εἶναι κακό πράγμα να κάνει κανείς ἀπογραφή;

     Στην Παλαιά Διαθήκη ἔχουμε πολλές περιπτώσεις ἀπογραφῆς. Ὅταν μάλιστα έφυγαν οἱ Ἑβραῖοι ἀπό τὴν Αἴγυπτο και βρέθηκαν στὴν ἔρημο, ὁ Μωυσῆς ἔκανε απογραφή. Καί μᾶς λέει καί τούς ἀριθμούς, πού περιέχονται σ' ἕνα βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, καί γι' αὐτὸ τὸ βιβλίο αὐτὸ πῆρε τὸ ὄνομα Αριθμοί. Ὁ Θεός τώρα ἐδῶ θυμώνει με τον Δαβίδ πού κάνει ἀπογραφή, γιατί ὁ Δαβίδ ἀναρωτήθηκε μέσα του ἄν μπορεῖ νά κατατροπώσει τοὺς ἐχθρούς του με τον στρατό πού ἔχει. Αὐτό ἦταν τὸ λάθος. Ἡ ἁμαρτία δέν ἦταν ὅτι ἔκανε ἀπογραφή, ἀλλὰ ὅτι στήριζε τις νίκες του στο πλῆθος τοῦ στρατοῦ. Το καταλάβατε; (Βλ. Β' Βασ. 24, 1-10)

     Αλλά κι ἐμεῖς σήμερα αυτό κάνουμε. Νομίζουμε ὅτι ὅταν θα τρέξουμε να κάνουμε συμμαχίες με τους μεγάλους καί τά λοιπά, τότε οἱ ἐχθροί μας δέν θά μᾶς πειράξουν. Τι φοβερό εἶναι! Αλλά εἶναι ἀδύνατο νά γίνει κάτι διαφορετικό γι' αυτό τραβάμε τη μοίρα μας, τραβάμε την πορεία τῆς μοίρας μας.

     Τώρα ἀκοῦστε μία ωραία περιγραφή αὐτῶν τῶν ξένων λαών που κάνει ὁ Ψαλμωδός, στους στίχους 12-15. «Ὧν οἱ υἱοὶ ὡς νεόφυτα ἱδρυμένα ἐν τῇ νεότητι αὐτῶν, αἱ θυγατέρες αὐτῶν κεκαλλωπισμέναι, περικεκοσμημέναι ὡς ὁμοίωμα ναοῦ, τα ταμιεῖα αὐτῶν πλήρη, ἐξερευγόμενα ἐκ τούτου εἰς τοῦτο, τὰ πρόβατα αὐτῶν πολύτοκα, πληθύνοντα ἐν ταῖς ἐξόδοις αὐτῶν, οἱ βόες αὐτῶν παχεῖς, οὐκ ἔστι κατάπτωμα φραγμού, οὐδὲ διέξοδος, οὐδὲ κραυγὴ ἐν ταῖς πλατείαις αὐτῶν, ἐμαχάρισαν τὸν λαόν, ὦ ταῦτα ἐστι· μακάριος ὁ λαός, οὐ Κύριος ὁ Θεός αὐτοῦ».

     Δηλαδή: Μακάρισαν αὐτοὺς τῶν ὁποίων τα παλληκάρια, πάνω στη νιότη τους μοιάζουν με βλαστάρια ριζωμένα, οι κόρες τους είναι ωραίες, στολισμένες μέ διάφορα στολίδια, σαν ὁμοίωμα ναοῦ, οἱ ἀποθήκες τους είναι γεμάτες από ἀγαθά που ξεχειλίζουν, τα πρόβατά τους εἶναι πολύτοκα. –καί μέ τεχνητή γονιμοποίηση!– και πολλαπλασιάζονται ἔξω στις βοσκές τους, τα βόδια τους εἶναι παχιά, δέν ὑπάρχει κανένας τοῖχος τῶν οἰκοδομῶν τους γκρεμισμένος οὔτε ρωγμή –δηλαδή ἔχουν πόλεις ὡραιότατα οικοδομημένες· δέν υπάρχουν χαλάσματα καί ἐρείπια– οὔτε ἀκούγονται κλάματα και φωνές στις πλατείες τους. Μακάρισαν τόν λαό αὐτόν πού ἔχει ὅλα αὐτά· ὅμως εὐτυχισμένος ὁ λαός ἐκεῖνος πού κύριός του εἶναι ὁ Θεός!

     Μακάρισαν λοιπόν τόν λαό πού είχε όλα τα υλικά ἀγαθά! Πραγματικά: «Τί ευτυχισμένος λαός πού εἶναι αὐτός! Ταμεῖα, ἀποθῆκες; γεμάτες! Πρόβατα; πολύτοκα! Παλληκάρια; λαμπρά! Κορίτσια; ὡραιότατα! Πόνος καί θλίψη; ἀναπτυγμένη ἡ Ἰατρική, αναπτυγμένη ἡ Τεχνική, αναπτυγμένη ἡ Ἐπιστήμη! Ὅλα ωραιότατα!...». Μακάρισαν τόν λαό αὐτό, ὅπως μακαρίζουμε σήμερα τήν Εὐρώπη, την Αμερική, ἄλλους λαούς πλούσιους καί λέμε: «Θα μποῦμε κι ἐμεῖς μέσα στον συνασπισμό τους!».

     Πραγματικά εὐτυχισμένος ὅμως εἶναι ὁ λαός ἐκεῖνος πού κύριο ἔχει τόν Θεό του. Αὐτός εἶναι ὁ μακάριος λαός· ὄχι αὐτός πού ἔχει εὐδαιμονία καί πληθώρα ἀγαθῶν. Εὐτυχισμένος εἶναι αὐτός πού ἔχει κύριο καί κυβερνήτη του τόν Θεό. Καί πάλι ξαναρωτάω, ἀγαπητοί μου: ἔχουμε σήμερα στην Ελλάδα κύριο, ἀφεντικό, τόν Θεό μας; Δέν Τόν ἔχουμε!

     Θα κλείσω μέ ἕνα ἀλλοίμονό μας!... Τίποτα ἄλλο δέν ἔχω νά προσθέσω. Κι ἄν δέν ἔχω τίποτα να προσθέσω στό ἀλλοίμονό μας, θα μου πείτε: «Τότε γιατί μᾶς τά εἴπατε αὐτά ἀπόψε;». Πρῶτα πρῶτα γιατί εἶναι κατατεθειμένα στην Αγία Γραφή καί ὕστερα για να δοθεῖ μιά μαρτυρία. Μποροῦμε νά μή δώσουμε αυτή τή μαρτυρία; Πρέπει να δοθεῖ ἡ μαρτυρία γιά νά ἐπικυρωθεῖ τό ἀλλοίμονο. Τίποτα ἄλλο δέν ἔχω νά σᾶς πῶ, τίποτα ἄλλο δέν μποροῦμε νά κάνουμε· ἡ πορεία μας, ὡς χώρα, εἶναι παρμένη. Αλλοίμονό μας! Τίποτα ἄλλο...

     Δευτέρα, 14-11-1977

5η ομιλία στην κατηγορία : "Ἀνάλυσις Ψαλμῶν'.

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἀνάλυσις Ψαλμῶν.
(Ὁμιλίες εἰς τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν) " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/analysis-calmvn
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_76.html?m=1

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1TYl6bvFofrohQvNazPRXiWU3vTikWUmi/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BC%88%CE%BD%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%83%CE%B9%CF%82%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD.%0A%28%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82%20%CE%B5%E1%BC%B0%CF%82%20%CF%84%CF%8C%20%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%20%CF%84%E1%BF%B6%CE%BD%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD%29.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ψαλμός 31ος

†. Μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, σήμερα θά ἀναλύσουμε τόν 31ο Ψαλμό. Πρῶτα ὅμως νά ποῦμε δυό λόγια γιά τήν ἀρίθμηση τῶν Ψαλμῶν. Πάνω ἀπό τό κείμενο βλέπετε ὅτι ὑπάρχει ὁ ἀριθμός 31 καί μέσα σε παρένθεση ἡ ἀρίθμηση λβ', πού ἀντιστοιχεῖ στόν ἀριθμό 32, καί σημαίνει ὅτι στο Εβραϊκό κείμενο εἶναι ὁ 32ος Ψαλμός. Αυτό γίνεται γιατί στή μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα, σε σχέση μέ τό πρωτότυπο τό Ἑβραϊκό, ἔγινε χωρισμός ἑνός Ψαλμού, του 9ου, στα δύο· ἔτσι ἡ ἀρίθμηση γίνεται κατά ἕνα παραπάνω Ψαλμό. Μετά ὅμως, λίγο πρίν ἀπό τό τέλος, καί συγκεκριμένα στον 147ο Ψαλμό, οἱ Ἑβδομήκοντα ἕνωσαν δύο ἄλλους Ψαλμούς, καί ἔτσι ἔχουμε τόν ἴδιο τελικό ἀριθμό τῶν Ψαλμῶν· δηλαδή τόσο στη μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα, ὅσο καί στό κείμενο τό Ἑβραϊκό, συνολικά εἶναι ἑκατόν πενήντα Ψαλμοί. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος. Λοιπόν, ἄς διαβάσουμε τόν Ψαλμό.

     Ἡ ἐπιγραφή εἶναι: «Τῷ Δαβίδ· συνέσεως».

     1) Μακάριοι ὧν ἀφέθησαν αἱ ἀνομίαι καὶ ὧν ἐπεκαλύφθησαν αἱ ἁμαρτίαι·

     2) μακάριος ἀνήρ, ᾧ οὐ μὴ λογίσηται Κύριος ἁμαρτίαν,  οὐδέ ἐστιν ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ δόλος.

     3) ὅτι ἐσίγησα, ἐπαλαιώθη τὰ ὀστᾶ μου ἀπὸ τοῦ κράζειν με ὅλην τὴν ἡμέραν·

     4) ὅτι ἡμέρας καὶ νυκτὸς ἐβαρύνθη ἐπ᾿ ἐμὲ ἡ χείρ σου, ἐστράφην εἰς ταλαιπωρίαν ἐν τῷ ἐμπαγῆναί μοι ἄκανθαν.

     (διάψαλμα)

     5) τὴν ἁμαρτίαν μου ἐγνώρισα καὶ τὴν ἀνομίαν μου οὐκ ἐκάλυψα· εἶπα· ἐξαγορεύσω κατ᾿ ἐμοῦ τὴν ἀνομίαν μου τῷ Κυρίῳ· καὶ σὺ ἀφῆκας τὴν ἀσέβειαν τῆς καρδίας μου.

     (διάψαλμα)

     6) ὑπὲρ ταύτης προσεύξεται πρὸς σὲ πᾶς ὅσιος ἐν καιρῷ εὐθέτῳ· πλὴν ἐν κατακλυσμῷ ὑδάτων πολλῶν πρὸς αὐτὸν οὐκ ἐγγιοῦσι.

     7) σύ μου εἶ καταφυγὴ ἀπὸ θλίψεως τῆς περιεχούσης με· τὸ ἀγαλλίαμά μου, λύτρωσαί με ἀπὸ τῶν κυκλωσάντων με.

     (διάψαλμα)

     8) συνετιῶ σε καὶ συμβιβῶ σε ἐν ὁδῷ ταύτῃ, ᾗ πορεύσῃ, ἐπιστηριῶ ἐπὶ σὲ τοὺς ὀφθαλμούς μου.

     9) μὴ γίνεσθε ὡς ἵππος καὶ ἡμίονος, οἷς οὐκ ἔστι σύνεσις, ἐν κημῷ καὶ χαλινῷ τὰς σιαγόνας αὐτῶν ἄγξαις τῶν μὴ ἐγγιζόντων πρὸς σέ.

     10) πολλαὶ αἱ μάστιγες τοῦ ἁμαρτωλοῦ, τὸν δὲ ἐλπίζοντα ἐπὶ Κύριον ἔλεος κυκλώσει.

     11) εὐφράνθητε ἐπὶ Κύριον καὶ ἀγαλλιᾶσθε, δίκαιοι, καὶ καυχᾶσθε, πάντες οἱ εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ.

     Πρίν κάνουμε μια μικρή εισαγωγή σ' αὐτόν τόν Ψαλμό, θέλω νὰ σᾶς ἐξηγήσω ἐδῶ τὸν λόγο που διάβασα και τις τρεις φορές τη λέξη διάψαλμα. Ίσως ἕνας πού θά διάβαζε ἕναν Ψαλμό προφανώς ποτέ δέν θα διάβαζε αυτό που είναι μέσα σε παρένθεση, δηλαδή τή λέξη διάψαλμα. Θά ἔχετε ἀκούσει πάρα πολλές φορές, ὅταν διαβάζεται το Ψαλτήρι, ότι ποτέ δέν διαβάζουμε τη λέξη διάψαλμα· ὅπως ἐπίσης δεν διαβάζεται ποτέ καί ὁ τίτλος, σε λειτουργική χρήση του Ψαλτηρίου. Ὁ τίτλος σ' αὐτόν τόν Ψαλμό εἶναι «Τῷ Δαβίδ συνέσεως». Αὐτό δέν διαβάζεται στη λειτουργική χρήση· ὅμως ἐγώ τό διάβασα. Καί ἐξηγοῦμαι:

     Το Εβραϊκό κείμενο ὁπωσδήποτε έχει υποστεί πάρα πολλές αλλοιώσεις, καί ἡ μετάφραση των Εβδομήκοντα βέβαια ἔγινε ἀπό ἕνα κείμενο του 3ου αιώνος π.Χ. Το σωζόμενο Εβραϊκό κείμενο εἶναι ἀπό πολλές ἀντιγραφές, καὶ ὁπωσδήποτε δέν εἶναι τοῦ 3ου αἰῶνος. Ἂν εἶχαμε κείμενο του 3ου αιώνας π.Χ., θα ήταν μέγα ευτύχημα. Καί τῆς Καινῆς Διαθήκης το αρχαιότετο κείμενο, όπως θα γνωρίζετε, εἶναι τοῦ 3ου αιώνας μ.Χ., μέ τόν Σιναϊτικό Κώδικα. Ἔτσι, ὅταν ἔχουμε τήν μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα, πού εἶναι ἀπό παλαιότερα κείμενα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, μέ βάση αὐτή τή μεττάφραση διορθώνεται το πρωτότυπο, ὅπως ἐπίσης καί μέ τό πρωτότυπο μποροῦμε νά διορθώσουμε τη μετάφραση.

     Δηλαδή πάρα πολλές φορές κάποια ακατανόητα σημεία στη μετάφραση, που δεν μπόρεσαν νά τά ἀποδώσουν οἱ μεταφραστές, πηγαίνουμε στο πρωτότυπο για να δούμε τί σημαίνουν, κι ἐκεῖ τά καταλαβαίνουμε. Ακατανόητα ἐπίσης σημεῖα στο κείμενο, στο πρωτότυπο πάμε στη μετάφραση και βλέπουμε γιατί είναι άκατανόητα αὐτά τά σημεία. Καί αὐτό γίνεται γιατί δέν ἔχουμε τά κείμενα του 3ου αἰῶνος π.Χ., ἀλλά ἔχουμε κείμενα που είναι μεταγενέστερα, κι ἔτσι τὸ ἕνα διορθώνει τό ἄλλο. Αὐτές οἱ ἐπιγραφές λοιπόν, ἄλλοτε υπάρχουν στο πρωτότυπο κι ἄλλοτε δέν ὑπάρχουν. Ἔχουμε καί ἐκεῖ διαφορές μεταξύ μεταφράσεως καί πρωτοτύπου, καί αὐτό γίνεται πάλι για τον ίδιο λόγο πού σᾶς ἀνέφερα.

     Αλλά το διάψαλμα, αὐτό πού διάβασα, είναι τώρα ἕνα ἄλλο στοιχεῖο, πού ἔρχεται νά μᾶς βοηθήσει να καταλάβουμε βαθύτερα τόν Ψαλμό. Σᾶς εἶχα πει τί εἶναι τό διάψαλμα· εἶναι ἕνα μουσικό σημεῖο. Οἱ Ψαλμοί ψάλλονταν καί φωνητικά καί μέ μουσικά ὄργανα. Όταν οἱ Ἑβραῖοι είχαν μία τελετή, ὑπῆρχε εναλλαγή φωνῶν καί ὀργάνων, ἢ μπορούσαν να είναι καί φωνές καί ὄργανα μαζί. Ὑπῆρχαν σημεῖα μέσα στους Ψαλμούς πού ἔπρεπε ἡ μουσική νά εἶναι πολύ χαμηλή, κι ἄλλα σημεία πού ή μουσική ἔπρεπε νὰ εἶναι πολύ υψηλή. Στην πρώτη περίπτωση λέμε pianissimo καί στήν ἄλλη forte· άλλες φορές υπήρχε solo, μονωδία.

     Μάλιστα είχα διαλέξει ἕναν ἄλλο Ψαλμό νά σᾶς πῶ, τον 23ο, ἀλλά τόν ἄφησα· εἶναι αὐτός πού λέει «Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς...» καί τά λοιπά, τότε πού εἰσάγεται ἡ κιβωτός τῆς διαθήκης στο ὅρος Σιών. Τελικά τον άφησα· ἴσως νά τόν κάνουμε κάποια άλλη φορά. Είναι πάρα πολύ ωραίος Ψαλμός, καί σήμερα χρησιμοποιείται στα εγκαίνια ἑνός ναοῦ. Ἐκεῖ ἔχει πλῆθος τέτοιες περιπτώσεις. Εναλλάσσονται πολλά πράγματα: χορωδία, όργανα, μονωδία, διάλογος και λοιπά· όπως θα βλέπαμε στη λυρική σκηνή νά ὑπάρχει μιά ὁλόκληρη εναλλαγή θέματος, μέ τή μουσική, τά φωνητικά καί τά λοιπά.

     Ο 136ος Ψαλμός, για παράδειγμα, που γράφτηκε στη Βαβυλώνα, αρχίζει ήπια, πολύ ήπια. «Πώς να τραγουδήσουμε τα τραγούδια τῆς πατρίδος μας στην ξένη χώρα; Κρεμάσαμε τά ὄργανά μας στις ιτιές... Καί μᾶς εἶπαν αὐτοί πού μᾶς σκλάβωσαν, οἱ Βαβυλώνιοι: "Πειτε μας τραγούδια ἀπό τήν πατρίδα σας." Αλλά πως να ψάλλουμε σε ξένη γη;...» (Ψαλμ. 136, 1-4.) Οἱ ἰτιές, ξέρετε, εἶναι οἱ κλαίουσες, ἐκεῖ στα ποτάμια καί τίς βάζει σαν να συμμερίζονται τή λύπη τῶν Ἑβραίων, πού ἦσαν αἰχμάλωτοι.

     Αὐτά ὁπωσδήποτε λέγονται σ' ἕναν ἔλεγειακό τόνο, δηλαδή σε πένθιμη μουσική ή μουσική ἔπαιζε πένθιμα. Καί πολλές φορές μάλιστα, όταν είμαστε πάνω στην ελάσσονα κλίμακα, δηλαδή στη minore –όχι στη διατονική κλίμακα, τή φυσική, αλλά στη minore, που εἶναι τόσο σπαραξικάρδια!– το συναίσθημα συνταράσσεται πάρα πολύ. Σιγά - σιγά όμως τό ὕφος τοῦ Ψαλμοῦ προχωρεῖ, ἀνεβαίνει, καί πρός τό τέλος λέει: «Αχ ἄχ... Ευτυχισμένος ἐκεῖνος ὁ λαός πού θά σοῦ πάρει, Βαβυλώνα, τα παιδιά σου, να τους σπάσει το κεφάλι πάνω στην πέτρα!...» (Ψαλμ. 136, 9.) Κοιτάξτε πώς ξεκίνησε ὁ Ψαλμός, καί πῶς τελειώνει! Ἐκεῖ βεβαίως τά ὄργανα βάζουν ὅλη τους τήν δύναμη.

     Από τά μουσικά αυτά σημεῖα, ἀπό τήν μουσική ἐκτέλεση, μποροῦμε νά καταλάβουμε ἀκόμη βαθύτερα τό νόημα τοῦ Ψαλμοῦ, ἀλλά καί τή χρήση τοῦ Ψαλμοῦ, δηλαδή ποῦ λεγόταν. Μερικές φορές ἡ ἐπιγραφή τοῦ Ψαλμοῦ μπορεῖ νά γράφει: «τῷ ἀρχιμουσικῷ...», ὅτι αὐτό δηλαδή εἶναι γιά τόν ἀρχιμουσικό, καί εἰδοποιεῖ τον μουσικό πῶς πρέπει να παιχθεί ο Ψαλμός, να ψαλλεῖ ἔτσι ἢ ἀλλιῶς καί τά λοιπά.

    Ἔχουμε ἀκόμη καί τά ἱστορικά βιβλία, ἰδίως τά Βασιλειῶν, ποὺ καὶ αὐτὰ μᾶς πληροφορούν γι' αυτό το θέμα. Για παράδειγμα, τοῦτος ὁ Ψαλμός ἔχει ἱστορικό ὑπόβαθρο. Καί ὅλα αὐτὰ ἔρχονται να μας δώσουν στοιχεία βαθύτερης κατανοήσεως τοῦ Ψαλμοῦ. Καί ὅπως θὰ ξέρετε, ή μουσική αἰσθητοποιεί τα συναισθήματα· καί ἔτσι, ἂν ἔχουμε κι ἐμεῖς ὑπόψη αὐτά τά σημεία, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τον Ψαλμό.

     Ἡ ἐπιγραφή «Τῷ Δαβίδ» φανερώνει ὅτι ὁ Ψαλμᾶς αὐτός ἀνήκει στον Δαβίδ, καί ὄχι ὅτι ἀφιερώνεται στον Δαβίδ. Ακόμη ἔχει ἄνω τελεία, καί λέει «συνέσεως». Σύνεσις θά πεῖ συνέτιση, θά πεῖ διδαχή, θά πεῖ ὅτι ὁ Ψαλμός είναι διδακτικός, ὅτι ἔχει διδακτικό περιεχόμενο. Καί πραγματικά, σε κάποιο σημεῖο ὁ Δαβίδ ἀπευθύνεται πρὸς τοὺς ἀνθρώπους και τους λέει να προσέξουν μερικά πράγματα. Άρα ὁ χαρακτήρας του Ψαλμού είναι διδακτικός.

     Το περιεχόμενό του εἶναι τό ἑξῆς: Εἶναι ὁ δεύτερος Ψαλμός τῆς μετανοίας, μετά τον 50ο Ψαλμό. Σας εἶχα πεῖ ὅμως, στο πρώτο θέμα μας, ὅτι ἡ σειρά τῶν Ψαλμῶν δέν ἀκολουθεῖ τήν ἱστορικότητά τους. Προφανῶς πρώτα γράφτηκε ὁ 50ός καί μετά ο 31ος.

     Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ Δαβίδ εἶχε ἁμαρτήσει. Τό διαβάζουμε στο Β΄ Βασιλειῶν. Εἶχε ἁμαρτήσει πολύ βαριά, καί τό ἁμάρτημά του ήταν διπλό: φόνος καί μοιχεία. Θα γνωρίζετε ὅτι ὁ Δαβίδ μιά μέρα, ἕνα ἀπογευματάκι καλοκαιρινό, μετά από τόν ὕπνο, ἀνέβηκε στήν ταράτσα του παλατιού να πάρει λίγο αέρα, κι έκει από τό ἀνοικτό μικρό παράθυρο ενός λουτρού, είδε μια γυναίκα να κάνει το μπάνιο της· ήταν η Βηρσαβεέ, ή σύζυγος του Ουρίου. Μπήκε σε πολύ μεγάλο πειρασμό· ἔστειλε νά τήν καλέσουν στο παλάτι και ἁμάρτησε μαζί της. Ήθελε όμως το θέμα αυτό οπωσδήποτε νὰ μὴν τὸ μάθει ὁ σύζυγός της, καί αὐτό ἦταν πάρα πολύ φυσικό. Ο σύζυγός της ήταν στρατιώτης, και κάποτε, όταν γύριζε στο σπίτι του, τόν κάλεσε ο Δαβίδ στο παλάτι, τον μέθυσε καί προσπαθούσε με κάθε τρόπο νά τόν κάνει νά μήν πάει στο σπίτι του. Τελικά ό Δαβίδ δέν κατάφερε τίποτα να πετύχει ἀπ' ὅλη αὐτή τὴν ἱστορία, καί μηχανεύθηκε τὸ ἑξῆς τέχνασμα:

     Σέ πόλεμο πού εἶχε μέ κάποιους εχθρούς, εἶπε σε ἕναν αξιωματικό: «Θα χτυπήσετε έναν πύργο τοῦ τείχους ἐκείνων τῶν ἐχθρῶν ἐκείνης τῆς πόλεως, θά πάτε μπροστά· θα είναι καί ὁ Οὐρίας μαζί, σαν στρατιώτης. Θα τραβηχθεῖτε ὅλοι ἐσεῖς πίσω, καὶ θὰ μείνει μόνος του αὐτός, για να τον σκοτώσουν οἱ ἐχθροί». Ἔτσι ἀκριβῶς ἔγινε, καί τόν Ουρία τον σκότωσαν. Βλέπετε ὅτι καὶ ἄνθρωποι πού ἔχουν φόβο Θεού, κάποτε παρεκκλίνουν.

   Ὕστερα ἀπό αὐτή τή διπλή ἁμαρτία, πέρασε ένας χρόνος, μόνο ἕνας χρόνος. Ὁ Δαβίδ δέν μπορούσε να συνέλθει. Τόν τάραξε ἡ συνείδησή του. Εἶχε χάσει τόν ὕπνο του. Τό λέει ἐδῶ μέσα, θά τό δεῖτε, κάνει περιγραφή. Καί σημειώστε ἀκόμη ὅτι ἔκανε καί ἕνα ἐξώγαμο παιδί μέ τήν Βηρσαβεέ, το οποίο και πέθανε. Καί τότε... τότε καταφθάνει ὁ προφήτης Νάθαν! Καί, ἀφοῦ τοῦ εἶπε καί μία παραβολή, τοῦ λέει: «Θα σε τιμωρήσει ὁ Θεός γι' αὐτό τό διπλό σου ἁμάρτημα», πού ἐννοεῖται δέν τό ἤξερε κανείς ἄλλος. Καί ὁ Νάθαν τόν ἀποκαλύπτει τόν Δαβίδ... τόν βασιλιά!

     Ὁ Δαβίδ δέν ἔτρεξε να δικαιολογηθεῖ, ἀλλά μετανόησε, καί εἶπε τά θαυμάσια ἐκεῖνα λόγια, μετά τήν ἐπίπληξη τοῦ Νάθαν: «Πράγματι, ημάρτηκα τῷ Κυρίω!» (Β' Βασ. 12, 13.) έχω ἁμαρτήσει στον Κύριο. Και τότε πήρε την ἀπάντηση ἀπό τόν ἴδιο Προφήτη: «Κύριος παρεβίβασε τὸ ἁμάρτημά σου», ὁ Κύριος σε συγχώρησε. Κάνει ἐντύπωση ὅτι ἀμέσως μόλις ὁ Δαβίδ είπε «ημάρτηκα τῷ Κυρίῳ», τοῦ λέει ὁ Θεός μέ τόν Νάθαν: «Σέ συγχωρῶ»! Αὐτό εἶναι πάρα πολύ μεγάλο πράγμα.

     Ὁπότε ὁ Δαβίδ στον 50ό Ψαλμό συνθέτει τόν καημό του καί τή μετάνοιά του, ἐνῶ στον 31ο Ψαλμό, πού γράφτηκε μετά τον 50ο,  περιγράφει τη χαρά του γιά τή συγχώρεση πού πήρε. Αλλά μέσα ἐκεῖ περιγράφει τήν ψυχολογική εκείνη κατάσταση πού αἰσθάνεται μετά τὴν ἐξομολόγησή του καί μετά τη συγχώρεση πού πήρε, ἀλλά καί τήν ψυχολογική κατάσταση πού αἰσθανόταν στον χρόνο πού πέρασε.

     Εἶναι ἄριστος Ψαλμός! Περιγράφει ἀριστοτεχνικότατα τά ἐσωτερικά συναισθήματα, αυτά πού τώρα θὰ ἀναλύσουμε. Είναι δέ τόσο θαυμάσιος Ψαλμός, ώστε ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος, πού καί αὐτός ἔχει μιά ανάλογη ιστορία, ἀγαποῦσε πολύ τόν Ψαλμό αυτόν και τόν ἔλεγε κάθε μέρα. Ὅταν δέ ἀρρώστησε κι ἦταν ἕτοιμος να πεθάνει, ἔδωσε ἐντολή να γράψουν στον τοῖχο απέναντι από το κρεβάτι του τον Ψαλμό αυτό, και τόν ἔβλεπε καί τόν διάβαζε καί ἔκλαιγε συνέχεια!

    Ἔτσι ὁ Ψαλμός αυτός παρουσιάζει, ὅπως σᾶς εἶπα, αὐτά τά δύο στοιχεία: τη φοβερή κατάσταση της ψυχῆς τοῦ ἁμαρτωλοῦ καί τή θαυμάσια κατάσταση του ανθρώπου που εξομολογήθηκε ειλικρινά και συγχωρήθηκε ἀπό τόν Θεό. Κι αυτά μέν στην Παλαιά Διαθήκη· πόσο μᾶλλον στην Καινή, πού ἔχουμε και το συγκεκριμένο Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως καί συγχωρήσεως καὶ ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν! Αντιλαμβάνεσθε λοιπόν ὅτι ὁ Ψαλμός αὐτός ἔρχεται πραγματικά νά μᾶς βοηθήσει στο να ζήσουμε κι ἐμεῖς ἀνάλογες καταστάσεις.

     «Μακάριοι ὧν ἀφέθησαν αἱ ἀνομίαι καὶ ὧν ἐπεκαλύφθησαν αἱ ἁμαρτίαι»· δηλαδή εὐτυχισμένοι εἶναι ἐκεῖνοι πού τούς συγχωρέθηκαν οἱ ἀνομίες και σκεπάστηκαν οἱ ἁμαρτίες τους.

     Αὐτό τό «μακάριοι» εἶναι ἡ δεύτερη φορά που ἀναφέρεται, μετά από τον 1ο Ψαλμό. Ἐκεῖ, στον 1ο Ψαλμό, γίνεται μακαρισμός τοῦ ἀνθρώπου που κράτησε τήν εὐσέβειά του από πολύ μικρή ηλικία. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού δέν ἁμάρτησε ποτέ. Ὄχι δηλαδή ὁ ἀναμάρτητος, αλλά αὐτός πού δέν ἔπεσε σε βαριά ἁμαρτήματα –γιατί αναμάρτητος δεν υπάρχει. Αυτός που δεν πῆρε δρόμους καί μονοπάτια ἁμαρτίας. Αὐτός πού δέν ἔφυγε οὔτε ἕνα λεπτό από τόν Θεό, ἀλλά ἔμεινε πάντα πιστός στον Θεό. Γι' αὐτό εἶναι «μακάριος ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος πού δέν βάδισε σε δρόμο ἁμαρτωλῶν, δεν κάθησε σε συνέδριο αρρωστημένων ἀνθρώπων...» –θυμόσαστε πού τά εἴχαμε πεῖ στον 1ο Ψαλμό.

     Ἐδῶ μακαρίζονται ἐκεῖνοι ποὺ ἁμάρτησαν μέν, ἀλλά μετανόησαν και συγχωρήθηκαν. Καί ἐδῶ τώρα εἶναι τό πολύ ὡραῖο, κι ἂς μοῦ ἐπιτραπεῖ νὰ σᾶς θυμίσω αὐτό τό λογικό σχῆμα, ἀπό τά Μαθηματικά καί τή Γεωμετρία, πού λέμε: «τὰ ἑνὶ τρίτῳ ἴσα, καὶ ἀλλήλοις ἴσα». Δηλαδή, ἐφόσον εἶναι μακάριοι ἐκεῖνοι πού δέν ἁμάρτησαν, μακάριοι εἶναι κι ἐκεῖνοι πού ἁμάρτησαν ἀλλά μετανόησαν, ἔτσι καί αὐτός πού δέν ἁμάρτησε ἐξισώνεται μέ αὐτόν πού ἁμάρτησε. Τελικά καί οἱ δύο εἶναι μακάριοι, ἐπειδή ὁ δεύτερος μετανόησε. Βλέπετε δηλαδή τί μεγάλη θέση καί ἀξία ἔχει ἡ εἰλικρινής μετάνοια καί ἡ εἰλικρινής εξομολόγηση;

     Ἐκεῖ λέει «Μακάριος ἀνήρ», ἐδῶ λέει «Μακάριοι»· ἀλλά ἀμέσως παρακάτω ὅμως, στον 2ο στίχο, θά πεῖ ἐπίσης: «μακάριος ἀνήρ». Μιλάει γενικά, και μετά εἰδικεύει· θά τό δοῦμε. Λέει: «Μακάριοι ἐκεῖνοι τῶν ὁποίων οἱ ἀνομίες αφέθηκαν»· δηλαδή οἱ ἁμαρτίες ἔχουν ἀφεθεῖ. Εἶναι συνώνυμο μέ τό ἔχουν συγχωρηθεῖ. Εἶναι ὅπως λέμε ἄφησα το χρέος, γιατί καί οἱ ἁμαρτίες ὡς χρέος λογαριάζονται. Μακάριοι κι ἐκεῖνοι πού οἱ ἁμαρτίες τους ἔχουν σκεπαστεί.

     Ἐδῶ μερικοί ἑρμηνευτές θέλουν να κάνουν κάποιες διακρίσεις ἀνάμεσα στήν ἀνομία καί τήν ἁμαρτία· στην πραγματικότητα όμως πρόκειται γιά τό ἴδιο πράγμα. Δεν πειράζει ὅμως, ἂς μήν καθυστερούμε. Πρέπει ἐπίσης νά σᾶς πῶ ὅτι ἂν κάνουμε μία ἑρμηνεία, δέν φαντάζομαι να πέρασε ποτέ ἀπό τό μυαλό σας ὅτι ἐξαντλοῦμε τό κείμενο. Το πιστεύω αὐτό. Ὅσο κι ἄν γιά μιά στιγμή ποῦμε ὅτι βασανίσαμε ἕναν στίχο, καί μπορεῖ νά μείναμε καί μία ώρα βαθαίνοντας καί βαθαίνοντας μέσα σ' αὐτόν, δέν ἐξαντλεῖται ὅμως ποτέ ἡ Ἁγία Γραφή. Ποτέ μην περάσει από τό μυαλό σας ὅτι ἡ Ἁγία Γραφή ἐξαντλεῖται· αὐτό νά τό ξέρετε προκαταβολικά.

     Τὸ ρῆμα ἐπικαλύπτω ἔχει μιά ιδιαίτερη σημασία καί ἀξία. Βέβαια, όπως σᾶς εἶχα πεῖ μιά περασμένη φορά, ποιητικά, στην ποιητική του μορφή, έχουμε συνώνυμες ἐκφράσεις. Θυμόσαστε στον 2ο Ψαλμό που λέει σ' ένα σημείο «λαοί» καί «ἔθνη», «βασιλεῖς» καί «ἄρχοντες»; Τό εἴχαμε ἀναλύσει. Ἐδῶ τώρα ἔχουμε: «ἀφέθησαν» καί «ἐπεκαλύφθησαν», «ἀνομίαι» και «ἁμαρτίαι». Ουσιαστικά εἶναι ταυτόσημα. Ἔτσι ἡ ἄφεση μέ τήν ἐπικάλυψη εἶναι τό ἴδιο πράγμα.

     Δέν ξέρω ἂν ποτέ κουβεντιάσατε μέ κανέναν Προτεστάντη. Οἱ Προτεστάντες θέλουν νά ποῦν ὅτι ἡ ἁμαρτία δέν συγχωρεῖται μέ τήν ἔννοια ὅτι ἐξαλείφεται, ἀλλά ἀφήνει οὐλή, ὅπως μιά πληγή ἀφήνει οὐλή, σημάδι. Ἐμεῖς πιστεύουμε ὅτι μέ τήν Ἐξομολόγηση δέν μένουν σημάδια καί ουλές· μέ τήν Ἐξομολόγηση ἔχουμε κάθαρση. Τελείωσε. Καί ἐξηγοῦμαι:

     Οἱ Προτεστάντες λένε ὅτι ἐπικαλύπτω σημαίνει σκεπάζω κάτι, καί δέν φαίνεται, αλλά στήν πραγματικότητα ὑπάρχει αυτό τό κάτι δηλαδή τό σκεπάζω, καί ἔτσι δέν φαίνεται.

     Ανόητοι Προτεστάντες!.. Γιά τόν Θεό ὑπάρχει τίποτα κεκαλυμμένο; Δέν εἶναι, γιά τά μάτια τοῦ Θεοῦ, τά πάντα «γυμνὰ καὶ τετραχηλισμένα»  (Ἑβρ. 4, 13.); Ἡ Σοφία Σολομῶντος λέει: «Ἔκλεισες τις πόρτες σου, ἔκλεισες τά παράθυρά σου, ἔκλεισες τά φῶτα, ἔπεσε νύχτα, καί εἶπες: "Δέν μέ βλέπει κανένας· μπορῶ νά ἁμαρτήσω". Δέν ξέρεις ὅτι ὀφθαλμοί Κυρίου μυριοπλάσιοι ἡλίου; Δέν ξέρεις πώς τα μάτια τοῦ Θεοῦ εἶναι μύριες φορές πιό φωτεινά ἀπό τόν ἥλιο, καί σέ βλέπουν, καί μπορεῖς καί λές "Μέ σκεπάζει το σκοτάδι, με σκεπάζουν τα ντουβάρια καί οἱ κλειδωμένες πόρτες";» (Σ. Σειρ. 23, 18-20.).

     Όπως αὐτό ἐδῶ τό κτήριο, πού ἔχει ψηλά ντουβάρια. Ξέρετε τί εἶναι αὐτό τό κτήριο ἐδῶ ἀκριβῶς ἀπέναντι; Ξέρετε τί εἶναι; Σήμερα τό ἔμαθα. Θα γίνει κέντρο ἀσωτίας ἐκεῖ μέσα! Εγώ νόμιζα πώς θα γίνει καμιά ἀποθήκη να βάζουν σιτάρι μέσα, καί ἀναρωτιόμουν: «Χωρίς παράθυρα; Τίποτα;...». Σκεπτόμουν ὅτι τό κάτω πάτωμα θά εἶναι γιά αποθήκη, κι από πάνω θά μένουν οἱ νοικοκυραῖοι. Ὤ, τί συμφορά! Από κάτω εἶναι δύο αἴθουσες. Το κτήριο αυτό εἶναι τετραώροφο. Ἔχει ἕνα ημιυπόγειο, τό ἄλλο εἶναι ἰσόγειο ἤ λίγο πιό πάνω ἀπό τό ἔδαφος, μέ δύο τεράστιες αίθουσες. Κι ἐκεῖ μέσα θά γίνονται φοβερά ὄργια. Ὁ εξοπλισμός τους μόνον, ὅπως ἔμαθα, σε πιάτα, σε κουζινικά καί τέτοια, ἔχει κοστίσει δέκα εκατομμύρια! Σέ ἐκείνους δὲ τοὺς ἐπάνω χώρους, δεν ξέρω τί θά κάνουν· χαρτοπαιχτική λέσχη; καζίνο; Εγώ ἔμεινα ἔκπληκτος. Λένε ὅτι εἶναι ἰδιοκτησία τοῦ Μαγρίζου. Κι ἔμεινα ἔκπληκτος! Βλέπετε ὅτι τούς κρύβουν τα ψηλά ντουβάρια, γιά νά μήν φαίνονται ἀπ᾽ ἔξω. Οὔτε παράθυρα ἔχουν, γιά νά μήν ἀκούγεται τίποτα. Τίποτα! Ντουβάρια με τσιμέντο! Φοβερό πράγμα.

     Λοιπόν, επανέρχομαι, ἀγαπητοί μου. Ὁ Θεός τά βλέπει όλα. Γιά τόν Θεό δέν ὑπάρχουν ντουβάρια και σκοτεινά σημεῖα καί πράγματα, καί δέν ξέρω τί ἄλλο. Ἄρα τὸ ἐπικαλύπτω δεν σημαίνει ότι μένει μία αυλή, τήν ὁποία δέν βλέπει ὁ Θεός· ἀλλά ἀφοῦ ὁ Θεός, που τα πάντα βλέπει, δεν βλέπει καμία ουλή, σημαίνει ὅτι δεν υπάρχει τίποτα· ό,τι υπήρχε αφέθηκε, συγχωρέθηκε. Από μέσα λοιπόν δέν ὑπάρχει καμία ουλή, δέν ὑπάρχει τίποτα απολύτως. Σε συγχώρεσε ὁ Θεός; Τελείωσε! Τό ἀκούσατε αυτό; Τελείωσε! Μόνο που χρειάζονται κάποιες προϋποθέσεις, πού θά τίς δοῦμε στη συνέχεια.

    «Μακάριος ἀνήρ ᾧ οὐ μὴ λογίσηται Κύριος ἁμαρτίαν, οὐδέ ἐστιν ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ δόλος». Ευτυχισμένος ὁ ἄνθρωπος πού δέν τοῦ λογαριάζει πιά ὁ Θεός ἁμαρτία, οὔτε ὑπάρχει στο στόμα του δόλος, ὑποκρισία.

     Βλέπετε ὅτι ἐδῶ ἐκφράζει τή χαρά αὐτοῦ πού μετανόησε. Ο 1ος καί ὁ 2ος στίχος είναι ἡ χαρά του μετανοοῦντος· γι' αὐτό λέει ὁ Δαβίδ «εὐτυχισμένος ὁ ἄνθρωπος που συγχωρέθηκε ἀπό τόν Θεό».

     Ἀλλὰ δεῖτε ἀκριβῶς τί λέει: «ευτυχισμένος ὁ ἄνθρωπος πού δέν τοῦ λογαριάζει πιά ὁ Θεός ἁμαρτία». Αὐτό σημαίνει ὅτι μέχρι τότε μποροῦσε ὁ Θεός νά τοῦ λογαριάζει αμαρτία.

     Τό ρῆμα λογίζομαι λογίσητε Κύριος ἁμαρτίαν σημαίνει κάνω λογαριασμό. Παραβάλλετε την παραβολή τοῦ χρεώστου δούλου, πού λέει «συνᾶραι λόγον» (Ματθ. 18, 23.), νὰ ἀποδώσει λογαριασμό. Μιλάει ἐκεῖ γιά τον χρεωφειλέτη δοῦλο, πού χρωστούσε τα μύρια τάλαντα, καί τά λοιπά. Παραβάλλετε σᾶς εἶπα. Βλέπετε ὅτι πραγματικά ἡ ἁμαρτία εἶναι ἕνα χρέος, ἕνα βαρύ χρέος. Ὅμως εὐτυχισμένος εἶναι ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος πού δέν θά τοῦ λογαριάσει ὁ Κύριος ἁμαρτία, χρέος· τίποτα.

     Καταλαβαίνετε, ἀγαπητοί μου, τί σημαίνει μετανοῶ; Ὤ, νά τό ἤξεραν αὐτό τό πράγμα οἱ ἄνθρωποι...! Θά ἔτρεχαν ὅλοι να μετανοήσουν! Αλλά... δεν ξέρουν. Θά πῶ ἄλλη μιά φορά αυτό που λέγαμε και χθές τό βράδυ (Εννοεῖ τήν βραδινή κυριακάτικη ομιλία, με μεικτό άκροατήριο, στόν ἱερό ναό του Αγίου Αχιλλίου Λαρίσης.): «Ὁ θεὸς τοῦ αἰῶνος τούτου ἐτύφλωσε τὰ νοήματα τῶν ἀπίστων εἰς τὸ μὴ αὐγάσαι αὐτοῖς...» (Β΄ Κορ. 4, 4. Βλ. Ησ. 6, 9-10. Ιωάν. 12, 40. Α' Κορ. 2, 6· 8.)! Ὁ Διάβολος ἔχει τυφλώσει τα μάτια τῶν ἀπίστων ἀνθρώπων, καί δέν βλέπουν, δέν καταλαβαίνουν τί μεγάλη ἀξία ἔχει ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν!

     Καί παρακάτω λέει: «οὐδέ ἐστιν ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ δόλος». Αυτό σημαίνει πώς ὅταν ἁμαρτήσει κάποιος καί ζητήσει συγχώρεση από τόν Θεό, τή ζητάει με ειλικρίνεια, χωρίς δόλο, χωρίς υστεροβουλία. Δεν λέει: «Ε, καλά ἂν με ρωτήσει ὁ πνευματικός, θα το πῶ· ἄν δέν μέ ρωτήσει, δὲν θὰ τὸ πῶ»! Μα τί εἶναι ὁ πνευματικός: Ανακριτής είναι;... Εισαγγελέας εἶναι;... Πηρούνι και τρίαινα κρατάει, να ψαρεύει στα κατάβαθα τῆς συνειδήσεώς σου καί τοῦ ὑποσυνειδήτου σου, γιά νά βρεῖ τόν βόρβορό σου καί τά θέματά σου καί τίς ὑποθέσεις σου;... Τί εἶναι ὁ πνευματικός; Το λέει και η λέξη: ἐξ-ὁμολογῶ, ἢ ἐξ-ἀγορεύω, δηλαδή βγάζω από μέσα μόνος μου ὅ,τι ἔχω, μέ τή θέλησή μου, μέ ειλικρίνεια καί μέ πνεῦμα συντριβῆς καί μετανοίας! Αυτό θά πεῖ ὅτι ἐδῶ δὲν ὑπάρχει στο στόμα του δόλος.

     Ἡ εἰλικρίνεια λοιπόν εἶναι βασικότατη προϋπόθεση τῆς ἀφέσεως. Αὐτό τό βλέπουμε στον Δαβίδ πού εἶπε «ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ». Δέν πάει να κρυφτεί, δέν πάει νά πεῖ: «Και ποιός σοῦ εἶπε εσένα ὅτι ἐγώ ἔκανα αὐτή τήν ἁμαρτία;». Καί νά φαντασθεῖτε, ὁ Δαβίδ ἦταν βασιλιάς, κι έπρεπε να περισωθεί το κύρος του, έπρεπε να περισωθοῦν κάποια προσχήματα τοῦ ἀξιώματός του· είναι πάρα πολύ φυσικό! Και το καταπληκτικότερο εἶναι ὅτι ὁ Δαβίδ ἁμάρτησε κρυφά· ἀλλά ὅπου διαβάζεται το Ψαλτήρι, ἡ ἁμαρτία του γίνεται γνωστή στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων! Μάλιστα τοῦ τὴ βγάλαμε κι ἐμεῖς σήμερα ἐδῶ στη φόρα! Ἐάν ἦταν ὁ Δαβίδ ἐδῶ, θά μᾶς πήγαινε στον Εισαγγελέα... Ἀλλά ὁ Δαβίδ μετανόησε, καί δέν ἐνδιαφέρεται τί θά ποῦν οἱ ἄνθρωποι· τόν ἐνδιαφέρει τί θά πεῖ ὁ Θεός. Καί ἔρχεται νά μᾶς διακηρύξει τή χαρά του, πού ὁ Θεός τόν συγχώρησε. Δέν τόν νοιάζει πιά τί θά ποῦν οἱ ἄνθρωποι. Αὐτό δείχνει ὅτι εἰλικρινά είχε μετανοήσει,

     Τώρα στους στίχους 3 και 4 θα εκφράσει το βασανιστήριο πού πέρασε ἕναν ὁλόκληρο χρόνο. Ἐδῶ προσέξτε θα πάρουμε λέξη μέ λέξη τό κείμενο. Βέβαια δέν πειράζει ἂν ὁ χρόνος δέν μᾶς πάρει, ἔστω ἀκόμη κι ἄν ἀφήσουμε κάποια χωρία χωρίς νά τά ἀναλύσουμε απόψε.

     «Ὅτι ἐσίγησα, ἐπαλαιώθη τὰ ὀστά μου ἀπὸ τοῦ κράζειν με ὅλην τὴν ἡμέραν». Δέν μίλησα· εἶχα κλείσει το στόμα μου. Τα κόκκαλά μου ἔλιωσαν νά στενάζω μέρα και νύχτα. Ποῦ νά τό πῶ αὐτό; Εἶχα ἁμαρτήσει! Ποῦ νά τό πῶ;...

     Ξέρετε τί σημαίνει νά κρατᾶς μέσα στην καρδιά σου το αμάρτημά σου καί νά μήν τό λές; Γίνεται φίδι καὶ σὲ τρώει! Γίνεται καημός, γίνεται ρήμαγμα. Αγαπητοί μου, αυτό το κρύψιμο τῆς ἁμαρτίας του πού κάνει ο  ἄνθρωπος, ἂν ἔχει σιγήσει δηλαδή όλα του τα χρόνια, μπορεῖ νά τοῦ κάνει μαύρη ὁλόκληρη τη ζωή του! Νὰ ἔρχονται Χριστούγεννα, νὰ ἔρχεται Πάσχα, καί πάλι Χριστούγεννα και πάλι Πάσχα, να βλέπει τη χαρά νά εἶναι διάπλατη και σκορπισμένη στον κόσμο, καί αὐτός νά ἔχει μαύρη ψυχή!... Ξέρετε πόσοι ἄνθρωποι μοῦ ἔχουν πεῖ ὅτι πέρασαν πολλές γιορτές, που βλεπαν τοὺς ἄλλους να πηγαίνουν να κοινωνοῦν, ὅλους να γιορτάζουν, κι αυτοί να αἰσθάνονται πολύ ἄσχημα καί πολύ βαρειά, γιατί ἔνιωθαν τήν ψυχή τους μέσα στήν ἁμαρτία; Σιγοῦσαν όμως. Δεν πήγαιναν να ποῦν τήν ἁμαρτία τους. Τούς κρατοῦσε ἡ ἁμαρτία.

     Δεν υπάρχει πραγματικά μεγαλύτερο βασανιστήριο. Ἐκεῖνοι ποὺ τὸ ἔχουν δοκιμάσει, ξέρουν τί φοβερό πράγμα εἶναι. Νομίζω ότι λίγο-πολύ ὅλοι ἔχουμε δοκιμάσει βάρος ἀπό τίς ἁμαρτίες μας, ἄλλος λίγο ἄλλος πολύ, ἔχουμε πείρα. Αν μάλιστα κάποια φορά εἶναι βαρύ το ἁμάρτημα, εἶναι φόνος, μία μοιχεία, δέν ξέρω τί εἶναι, πάντως μία προδοσία, τότε είναι αβάσταχτο! Καί τότε νά τά ἀποτελέσματα· μᾶς τά ἀπαριθμεῖ ὁ Δαβίδ:

     «Ἐπαλαιώθη τὰ ὀστᾶ μου ἀπὸ τοῦ κράζειν με ὅλην τὴν ἡμέραν». Πάλιωσαν τα οστά μου ἀπό τό να κραυγάζω ὅλη τήν ἡμέρα.

     Το ρήμα κράζω εἶναι ἐντονότερο ἀπό τό λέω. Αὐτήν τη στιγμή λέω σ' ἐσᾶς κάτι, σᾶς μιλάω· ἄν ἔπρεπε ὅμως νά ἔχουμε μια μεγάλη αίθουσα, γιά νά μ' ἀκούσουν καί οἱ τελευταῖοι ἀκροατές, τότε θά ἔκραξα, θά φώναζα. Γι' αυτό πολλές φορές στα ευαγγέλια συναντάμε το σήμα κράζω για τον Ιησού Χριστό. «Έκραξεν ὁ Ἰησοῦς...» (Βλ. Ιωάν. 7, 28· 37,12, 44.), που σημαίνει φώναξε, και φώναζε γιὰ νὰ ἀκουστεί.

     Πολλές φορές ὅμως φωνάζουμε, όχι μόνο για να ἀκουστοῦμε, αλλά γιατί πονάμε. Αυτό λοιπόν το κράζω σημαίνει βγάζω αναστεναγμούς· εἶναι τὸ ώχ τῆς ψυχῆς. Αὐτό τό ώχ τῆς ψυχῆς δημιουργεί ένα βάρος ἀβάσταχτο. Νομίζει ὁ ἄνθρωπος ὅτι αὐτό τό ώχ τῆς ψυχῆς πού κράζει, αὐτός ὁ ἀναστεναγμός, εἶναι μία διέξοδος, εκτόνωση μιας φοβερής εσωτερικής πιέσεως. Είναι σαν μια βαλβίδα σ' ἐκεῖνον τόν ταχυβραστήρα, πού ὅταν ὑπάρχει πολύ μεγάλη πίεση μέσα, βγαίνει ὅσος ἀτμός εἶναι δυνατόν να βγεί. Μάλιστα κάποτε ο ἄνθρωπος θέλει να βρίσκεται μόνος του να φωνάξει! Αὐτή ἡ κατάσταση ὅμως για τον Δαβίδ γινόταν συνέχεια, γιατί λέει: «ἀπὸ τοῦ κράζειν με ὅλην τὴν ἡμέραν»! Ὅλη τήν ἡμέρα, δηλαδή πάντοτε. Δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἡσυχάσει, δέν μπορεῖ! Καί τότε πέφτει στη μελαγχολία. Καί ἡ μελαγχολία αρχίζει να σκιάζει τήν ψυχή.

     Ἐδῶ προσέξτε κάτι, ποὺ θὰ μᾶς πεῖ ὁ πιό κάτω στίχος, ἀλλὰ ἂς τό πῶ ἀπό τώρα για να τα συνδέσω. Λέει στον 4ο στίχο: «ἐν τῷ ἐμπαγήναί με άκανθαν», γιατί μπήχτηκε ἕνα ἀγκάθι. Καί τό ἀγκάθι εἶναι ἡ ἄμαρτία.

     Αὐτό τό ἀγκάθι τώρα τί εἶναι; Θα χρησιμοποιήσω μερικούς ὅρους ἀπό τή σύγχρονη Ψυχολογία, για να γίνω πιο κατανοητός, αλλά κυρίως και προπαντός γιατί ἡ σύγχρονη Ψυχολογία χρησιμοποιεῖ τόν ὅρο άκανθα. Κάνει δὲ ἐντύπωση ότι ο Φρόυντ, αὐτός πού χαρακτηρίζεται ὡς πατήρ τῆς Ψυχιατρικῆς –ἄλλο ὅτι πῆρε στραβό δρόμο, καί δημιουργήθηκε ὁ διαβόητος Φροϋδισμός– έκανε παρατηρήσεις στό υποσυνείδητο. Εἶναι ὁ πρῶτος που έκανε τις παρατηρήσεις αυτές· και ἐκεῖνο πού ἐνοχλεῖ τόν ἄνθρωπο στη συνείδηση ξέρετε πῶς τό ὀνόμασε; ἄκανθα!

     Ἄραγε νά εἶχε διαβάσει αὐτόν τόν Ψαλμό; Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ Φρόυντ ήταν Εβραίος, Γερμανοεβραίος· δεν ξέρω ἂν τὸ ξέρετε αυτό. Ἄραγε να είχε διαβάσει αὐτόν τόν Ψαλμό, ή μήπως συμπίπτει ἡ περίπτωση; Προφανῶς ὄχι τυχαῖα! Αλλά συμπίπτει στο να βρεθεῖ ἡ κατάλληλη λέξη, γιά νά ἀποδοθεῖ ἐκεῖνο πού ὑπάρχει. Πιθανῶς τό δεύτερο.

     Γιά να καταλάβουμε τί εἶπε ὁ Φρόυντ πάνω σ' αὐτό –καί ἄλλοτε σᾶς τά ἔχω πεῖ, ἀλλά δέν πειράζει να τα ξαναλέμε καμιά φορά, δεν βλάπτει· ἔτσι δέν εἶναι;– εἶναι ὅτι ἐδῶ παρουσιάζει το εσωτερικό τοῦ ἀνθρώπου με δυό πατώματα σ' ένα διώροφο σπίτι, σαν κι αυτό ἐδῶ ἀπέναντι που κτίζεται το καινούργιο, που λέγαμε προηγουμένως. Το κάτω πάτωμα δέν ἔχει παράθυρα –ἀκριβῶς, ἦρθε κουτί στο παράδειγμα!– τό πάνω πάτωμα όμως ἔχει. Το πάνω πάτωμα το ονόμασε συνείδηση, πού φωτίζεται, καί ὁ ἄνθρωπος αποκτάει γνώση τῶν ὅσων συμβαίνουν μέσα στην ψυχή του. Το κάτω πάτωμα δέν ἔχει παράθυρα, δεν φωτίζεται, καί ἔτσι δεν παίρνει εἴδηση ὁ ἄνθρωπος τί γίνεται ἐκεῖ, δηλαδή στο βαθύτερο τμῆμα τῆς ψυχῆς του. Αὐτό τό ονόμασε ὑποσυνείδητο.

    Ὅταν ὑπάρξει ἕνα παράπτωμα, ἕνα ἁμάρτημα, τότε αρχίζει να μπαίνει τό ἀγκάθι, ἡ ἄκανθα. Σᾶς ἔχει μπεί ποτέ κανένα αγκάθι στό πόδι, μέσα από παπούτσι; Δέν μπορεῖτε να περπατήσετε. Αμέσως κουτσαίνετε και βγάζετε το παπούτσι σας να δείτε τί γίνεται. Ἡ ἄκανθα ἐμποδίζει ἀκριβῶς τή συνείδηση καί ἐνοχλεῖ καί λέει: «Αμάρτησες! ἁμάρτησες! ἁμάρτησες!» και δώσ' του μπήγεται, καί δώσ' του μπήγεται ὅλο καί πιό βαθειά... Μπήγεται, μπήγεται... συνέχεια προχωράει το αγκάθι, καί ἡ συνείδηση πονάει, πονάει, πονάει...

     Ὁ ἄνθρωπος βαρύνεται δέν μπορεῖ νά ὑποφέρει πλέον. Καί τότε μέσα στον πόνο του, σιγά-σιγά, σιγά-σιγά, περνάει ο καιρός, καί γίνεται τό ἑξῆς περίεργο, το αίτιο που προκάλεσε τον πόνο στη συνείδηση, δηλαδή ή άκανθα, δηλαδή ἡ ἁμαρτία, κατέβηκε στο κάτω πάτωμα! Ἐκεῖ τώρα τό αἴτιο το χάσαμε· ὅμως ἔχουμε τα αποτελέσματα. Η ψυχή είναι άρρωστη. Πέφτει σε μελαγχολίες, πέφτει σε αντιδράσεις ποικίλες, σε ψυχώσεις, σε νευρώσεις, σε ψυχονευρώσεις, σε ποικίλα παράξενα καί περίεργα φαινόμενα!

     Ὁ ψυχίατρος, ὅπως ὑπέδειξε ὁ Φρόϋντ τότε, κάνει αὐτή τή δουλειά. Βλέπει τη συνείδηση, ή κάνει ερωτήσεις. Θά σᾶς πῶ ἕνα μικρό παράδειγμα: Καμιά φορά βλέπουμε ὅτι πάθαμε κάτι· ἄς ποῦμε ἔχουμε μιά πληγή στο χέρι μας. Τήν πληγή τή βλέπουμε, ἀλλά δέν καταλάβαμε πῶς συνέβη. Πολλές φορές χτυπᾶμε, καί δέν το αντιλαμβανόμαστε. Κάπου πήγαμε να περάσουμε σ' ἕνα έπιπλο, στο κρεβάτι μας, κάπου, χτυπήσαμε, ἔτρεξε αἷμα, δέν τό ἀντιληφθήκαμε, μόνο βλέπουμε ὅτι τώρα τρέχει αίμα. Ἔτσι λοιπόν κι ἐδῶ, βλέπει ὁ ψυχίαρος, ἢ βλέπει ὁ ἀσθενής, τό ἀποτέλεσμα που υπάρχει, ἀλλά δέν βλέπει τί τό προκάλεσε. Δὲν τὸ βλέπει. Οὔτε ὁ ἀσθενής τό βλέπει, δέν τό ξέρει. Τό ἔχασε, τό ξέχασε, πέρασε στο υποσυνείδητο. Ο γιατρός τώρα θα βάλει το χέρι του στο κάτω πάτωμα καί θ' αρχίσει νά ψαρεύει στα σκοτεινά, ἀφοῦ παράθυρο δεν υπάρχει. Ψαρεύει στα σκοτεινά και τραβάει και βγάζει. Κοιτάζει τί ἔπιασε, ξαναβάζει το χέρι του, ψαρεύει, τραβάει... Πάντα στα σκοτεινά. Κάποτε βγάζει κάτι στήν ἐπιφάνεια –ἂν τό βγάλει– καί λέει «Εἶναι αὐτό».

     Καλύτερη περιγραφή τῆς καταστάσεως αὐτῆς δὲν θα μποροῦσε νά γίνει, καί μάλιστα τον 10ο αιώνα π.Χ. Ὅταν ὁ Δαβίδ λέει ὅτι «ἐσίγησε», εἶναι τό πρῶτο βῆμα τῆς καταστάσεως πού θά τόν ταλαιπωρήσει· το δεύτερο βῆμα, «ἀναστενάζω καί κράζω ὅλη τήν ἡμέρα»· τό τρίτο, «μπῆκε ἀγκάθι»· καί τό τέταρτο, «ἐπαλαιώθη τά ὀστᾶ μου», ἔχουμε παλαίωση, καταστροφή τῶν ὀστῶν.

     Είναι γνωστό ότι το σώμα το στηρίζει ὁ σκελετός. Όταν λέει ότι παλαιώθηκαν, πάλιωσαν τα οστά μου, σημαίνει ὅτι δέν μποροῦν πιά νά κρατήσουν το σώμα. Τον σκελετό τόν περιβάλλουν οἱ σάρκες καί τό νευρικό σύστημα, καί μᾶς δίνουν συνολικά τήν εἰκόνα τοῦ σώματος. Ἔτσι, ἂν παλιώσει ὁ σκελετός μας, θα παλιώσουν καί τά νεύρα, γιατί είναι καί αὐτά παντού, σε όλο μας το σώμα. Με την παλαίωση λοιπόν τοῦ νευρικοῦ συστήματος ἔχουμε κάποια αποτελέσματα, όπως: Τό νευρικό μας σύστημα μας ταράζει. Χάνουμε τόν ϋπνο μας. Δεν βρίσκουμε ἡσυχία πουθενά, γιατί μέρα καί νύχτα –ὄχι μόνο τήν ἡμέρα, αλλά μέρα και νύχτα!– «ἐβαρύνθη ἐπ' ἐμὲ ἡ χείρ σου», ἔπεσε τό χέρι Σου βαρύ ἐπάνω μου! Ἔχω τύψεις, ανελέητα χτυπήματα. Αυτό θα πει τύψεις· το βαρύ χέρι του Θεού, οἱ τύψεις πάνω στη συνείδηση. Καί «ἐστράφην εἰς ταλαιπωρίαν», και από χαρούμενος άνθρωπος ἔγινε ταλαίπωρος, μελαγχολικός, φτωχός, κατσούφης, άχαρος, έχασα τό νόημα της ζωής μου, ἔχασα τη χαρά της ζωής μου, έχασα την επαφή μου με τα άλλα πρόσωπα.

     Αιτία για αυτήν τήν ανώμαλη κατάσταση που παρουσιάζει ὁ ἄνθρωπος, ψυχική ή νευροψυχική, πάντα εἶναι κάποιο συνειδητό ἤ ἀσυνείδητο ἁμάρτημα. Κι ὅταν λέω συνειδητό, ἐννοῶ ὅτι ἀκόμη παραμένει στη συνείδησή του, ἐνῶ ἀσυνείδητο εἶναι ἐκεῖνο πού κατέβηκε στο υποσυνείδητο καί χάθηκε. Ὁ ἄνθρωπος χάνει τήν ἠρεμία του, δεν ξέρει πιά τί τόν ταλαιπωρεί, όταν τον ρωτάμε τί αἰσθάνεται, μᾶς ἀπαντάει πολύ απλά "αυτό", χωρίς να ξέρει γιατί τό αἰσθάνεται. Αυτή εἶναι ἡ πραγματικά πνιγηρή και θλιβερή κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου πού ἁμαρτάνει.

     Μπορεί κάποτε νά μή ἁμαρτάνει· πρέπει νὰ πῶ κι αὐτό τό σημεῖο. Εἶναι ἕνα φαινόμενο τῆς ἐποχῆς μας αὐτό, καί πρέπει ἴσως ἰδιαίτερα να τονισθεῖ. Δηλαδή πάρα πολλοί ἄνθρωποι σήμερα πάσχουν, χωρίς νά ἔχουν κάνει κάποια βαριά αμαρτία, φόνο, μοιχεία ή μία ἁμαρτία φοβερή καί τρομερή, καί ἔχουν τύψεις. Δέν ἔκαναν ἁμαρτία, ἀλλά ἔχασαν τό νόημα τῆς ζωῆς! Αὐτό είναι τό χαρακτηριστικό τῆς ἐποχῆς μας, καί αὐτό τό γεννάει ἡ ἀπομάκρυνσή μας ἀπό τόν Θεό. Ἀπό τή στιγμή πού θά ἀπομακρυνθοῦμε ἀπό τόν Θεό, χάνουμε τό νόημα τῆς ζωῆς μας, δέν ξέρουμε γιατί υπάρχουμε, καί τότε ὅλα μᾶς φαίνονται σκούρα. Οἱ Ἄγγλοι λένε τὴν ἔκφραση ἔχω τα μπλέ μου... έχω τα σκούρα μου, ἔχω σκούρα ψυχή.

     Ἐδῶ τό τραγικό εἶναι, ἀλλά καθόλου ἀνεξήγητο, ὅτι ὁ ἄνθρωπος αποκτάει αὐτή τήν κατάσταση μέσα στὰ ἀγαθά του. Εἶναι πασίγνωστο, κι ἀπό στατιστικές ἐξακριβωμένο, ὅτι ὅσο μια χώρα ευημερεί, τόσο περισσότερες αὐτοκτονίες παρουσιάζει. Εἶναι δέ γνωστό ὅτι οἱ αὐτοκτονίες στην Ασία εἶναι σπάνιες ἤ περίπου ἀνύπαρκτες. Το γνωρίζετε αυτό; Οἱ ἄνθρωποι ἐκεῖ ταλαιπωρούνται. Δεν μένει περιθώριο να σκεφθοῦν ἄν ἔχει ἡ δέν ἔχει νόημα ή ζωή τους· αγωνίζονται. Δηλαδή, για να καταλάβετε, ἂν ἀφαιρέσουμε ἀπό τόν ἄνθρωπο τήν ἀγωνιστικότητα, χάνει τό νόημα τῆς ζωῆς του. Εἶναι φοβερό πράγμα αυτό. Ὄχι βέβαια νά ὑπάρχει μία τέτοια βιοπάλη που να στενάζει ὁ ἄνθρωπος κάτω ἀπό τή δουλειά καί νά πρέπει να ζήσει γιά ἕνα κομμάτι ψωμί. Όχι αὐτό· αὐτό εἶναι ἕνα ἄλλο ἄκρο. Ἀλλά ἄν ἀφαιρέσουμε ἀπό τόν ἄνθρωπο αὐτούς τούς μικροκαημούς τῆς ζωῆς, αὐτά τά καθημερινά, μέ τό ἔνα, μέ τό ἄλλο, μὲ τοῦτον τον πειρασμό, μ' ἐκεῖνον τόν πειρασμό, μετά ὁ ἄνθρωπος, μέσα στην ευδαιμονία του, δεν βρίσκει πια νόημα. Είναι άνοστη ή ζωή του, καί ἄν ἔχει φύγει καί μακρυά από τόν Θεό, δέν ξέρει γιατί ζεῖ, καί τότε λέει «Δέν ἔχει νόημα ἡ ζωή μου», καί τήν τερματίζει με πολλή ευκολία. Είναι τραγικό! Ἔτσι πάρα πολλά φαινόμενα τέτοιων καταστάσεων τά ἔχουμε γιατί χάσαμε το νόημα τῆς ζωῆς, πού εἶναι προϊὸν τῆς ἀποστασίας τοῦ ἀνθρώπου. Είναι με στατιστικές αὐτά τά πράγματα, καί σᾶς εἶναι γνωστά. Δεν σας λέω καινούργια πράγματα τα ξέρετε, πολύ καλά τα ξέρετε.

     Ὅπως ἀντιλαμβάνεσθε, ἐδῶ στο διάψαλμα, ή μουσική θα προσπαθοῦσε νά ἀποδώσει τα νοήματα ανάλογα.

     Δέν ξέρω ἄν σᾶς τό ἔχω πει κι άλλοτε, ὅτι κάποτε είχα δει στο αρχαίο θέατρο, στο Ωδείον του Ηρώδου τοῦ Ἀττικοῦ, τόν Ὀρέστη του Σοφοκλέους. Ὁ Ὀρέστης έχει σκοτώσει τη μάνα του, καί τόν κατατρέχουν φοβερές τύψεις, πού προσωποποιούνται μέ τίς Ἐριννύες, δηλαδή κάτι γυναίκες –ἐπί σκηνής τώρα– που φοράνε κάτι κουρελιασμένα ρούχα, καί ἀπό πάνω ἔχουν κάτι σχισμένα δίχτυα. Ἔχετε δεῖ κουρελιασμένα δίχτυα των ψαράδων, πού είναι πεταμένα ἐκεῖ στις ἀκτές τῶν θαλασσῶν; Πάνω ἀπό τά κουρελιασμένα ροῦχα εἶχαν δίχτυα σ' ἕνα χρώμα καφέ. Τα πρόσωπά τους ήταν λίγο πράσινο, πιο κάτω κίτρινο, παραπέρα μαῦρο... απαίσια πρόσωπα! Καί αὐτές εἶχαν στήσει ἕναν χορό γύρω ἀπό τόν Ὀρέστη... νά τόν πνίξουν! Πρόβαλλαν τα χέρια τους και τα νύχια τους, μπροστά στό πρόσωπό του, προκαλώντας τον τρόμο, και ταυτόχρονα ἔκαναν ἕναν τρελλό χορό γύρω του, ἐνῶ ἔπαιζε καί ἡ ἀνάλογη μουσική. Αυτός δέ νά τρέχει ἀπό ἐδῶ να φύγει, νὰ ὁρμοῦν ὅλες ἐπάνω του! Να φεύγει από ἐκεῖ, νά πηγαίνει ἀλλοῦ, νά φεύγουν καί νά ὁρμοῦν κι αυτές όλες επάνω του! Ήταν κάτι φοβερό... ανατριχιαστικό θέαμα! Κι ἔπαιζε καί μουσική. Τί μουσική μπορούσε να παίζει; Ήταν τέτοια πού νά ἐκφράζει τις τύψεις τῆς συνειδήσεως, ὄχι μόνο μέ τό θέαμα τό ἀνατριχιαστικό, ἀλλά καί μέ τό ἄκουσμα αὐτῆς τῆς μουσικῆς. Αυτό λοιπόν τό διάψαλμα θά ἦταν μία τέτοια μουσική πού θά πρέπει νά ἀπέδιδε αὐτά τά συναισθήματα του βασανισμοῦ τῆς ψυχῆς πού ἔχει ἁμαρτήσει, νά ἀπέδιδε τήν παλαίωση τῶν ὀστῶν, δηλαδή τό ρήμαγμα τῆς σωματικῆς ὑγείας, τό γκρέμισμα, τούς αναστεναγμούς, τό βαρύ χέρι τοῦ Θεοῦ μέσα στην ψυχή, τήν ταλαιπωρία, τό ἀγκάθι πού καρφώνεται βαθειά! Ἦταν μιά ἀνάλογη μουσική· γι' αυτό προηγουμένως σᾶς ἐξήγησα γιατί διάβασα τα διαψάλματα.

     Στόν στίχο 3 εἶπε ὅτι ἐσίγησε. Στον στίχο 5 θά μᾶς πεῖ ὅτι πῆρε τήν ἀπόφαση να ανοίξει το στόμα του. Εἶπε: «Πῆρα τήν ἀπόφαση νά τά πῶ· δέν ἄντεχα ἄλλο, μετανόησα. Τήν ἁμαρτία μου τή γνώρισα καί τήν ἀνομία μου δέν τήν κάλυψα».

     Πάλι ἐδῶ ἁμαρτία-ἀνομία εἶναι συνώνυμα, κατά τόν ἴδιο ποιητικό τρόπο. Ἐδῶ λέει ὅτι τήν ἁμαρτία του τήν ἔκανε γνωστή. Εγνώρισα θά πεῖ γνωστοποίησα, τήν ἔκανα γνωστή· μ' ἄλλα λόγια, τήν ἐξομολογήθηκα. Τήν ἐξομολογήθηκε τήν ἁμαρτία του· δέν τήν ἔκρυψε, ἀλλά καί δέν τήν δικαιολόγησε. Αυτό σημαίνει τά εἶπε ὅλα, ἔδειξε εἰλικρίνεια, καί δέν δικαιολογήθηκε.

     Να το ξέρετε, ἀγαπητοί μου, ὅτι ὅλοι μας –όλοι μας! κι ἐγώ κι ἐσεῖς, κι ἐσεῖς κι εγώ!– ὅταν πᾶμε νά ἐξομολογηθοῦμε καί ποῦμε μια ἁμαρτία μας, δουλεύει ἕνας μηχανισμός μέσα μας, πού τόν θέτει σε κίνηση τό μοτεράκι πού λέγεται ἐγωϊσμός, καί, ἤ τό καταλαβαίνουμε ἤ δέν τό καταλαβαίνουμε, ἀρχίζουμε να δικαιλογούμαστε. Δέν λέμε απλά «ἔκανα αυτό»! Τίποτα άλλο. «Ἔκανα αὐτό»! Στήν ἐξομολόγηση θέλουμε να μειώσουμε τήν ἐντύπωση τῆς ἁμαρτίας, λέγοντας ὅτι δέν εἶναι καί ὁλόκληρη ἡ εὐθύνη σ' ἐμᾶς, ἐπειδή νομίζουμε ὅτι ὁ πνευματικός θα μας κακοχαρακτηρίσει ἂν ποῦμε ολόκληρη τήν ἀλήθεια χωρίς δικαιολογίες. Τι περίεργο πράγμα...

     Αγαπητοί μου, μᾶς ἀνοίγει τόν δρόμο ὁ Δαβίδ και μᾶς λέει: «Ἔτσι θά κινεῖσθε. Καί σας μιλάω από πεῖρα μου. Σᾶς εἶπα τή χαρά μου ὅτι ὁ Θεός με συγχώρεσε. Μακάριος ὁ ἄνθρωπος πού τόν συγχωρεῖ ὁ Θεός. Κι ἐγώ εἶμαι μακάριος. Ξέρετε τί πέρασα; Νά τί πέρασα –μᾶς τά λέει στους στίχους 3 και 4– κι ἀκόμη πῶς πῆρα τήν ἀπόφαση –αυτό που τώρα λέμε– νά "ἐξαγορεύσω κατ' ἐμοῦ τὴν ἀνομίαν μου τῷ Κυρίῳ", νά τήν πῶ τήν ἁμαρτία μου στον Θεό. Νά τήν πω! Αὐτό ἔκανα, Κύριε· "ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ" –αὐτό πού εἶπε στον Νάθαν– ἔχω ἁμαρτήσει. Ναί, ναί, ναί· ἔχω ἁμαρτήσει. Ἔκανα αυτό κι αυτό, αυτό που λές. Ναί, ἔκανα αὐτό! "Καὶ σὺ ἀφῆκας τὴν ἀσέβειαν τῆς καρδίας μου", κι Ἐσύ ἄφησες τήν ἀσέβεια τῆς καρδιᾶς μου, καί μάλιστα τήν ἴδια στιγμή!

    Ὅπως σᾶς εἶπα, ἱστορικά, στο Β΄ Βασιλειῶν, μόλις τοῦ εἶπε ὁ Νάθαν ὅτι θά τόν τιμωρήσει ὁ Θεός ἐπειδή ἔκανε αὐτά, εἶπε «ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ». Καί τότε ἀμέσως ὁ Νάθαν τοῦ λέει: «ὁ Θεός σε συγχωρεί». Τήν ἴδια στιγμή! «Ὁ Θεός σε συγχωρεί»! Ὅπως καί ὁ πνευματικός λέει στόν ἐξομολογούμενο: «Ὁ Θεός σέ συγχωρεῖ». Τί μεγάλο πράγμα!... «Κι Εσύ εἶδες τήν ταλαιπωρία μου, τήν εἰλικρίνειά μου, τήν ἀπόφασή μου, κι Ἐσύ ἄφησες τήν ἀσέβεια τῆς καρδιᾶς μου, με συγχώρεσες». Εἶναι καταπληκτικό!

     Στον στίχο 6 προτρέπει κάθε εὐσεβῆ να διατηρεῖ τή χάρη τοῦ Θεοῦ μέ τήν προσευχή καί λέει «ὑπὲρ ταύτης προσεύξεται πρὸς σὲ πᾶς ὅσιος ἐν καιρῷ εὐθέτω· πλὴν ἐν κατακλυσμό υδάτων πολλῶν πρὸς αὐτὸν οὐκ ἐγγιοῦσι». Γι' αὐτήν θὰ προσεύχεται προς Ἐσένα κάθε εὐσεβής την κατάλληλη στιγμή, και έτσι μέσα στον κατακλυσμό τῶν πολλῶν ὑδάτων, τίποτα δὲν θὰ τόν ἀγγίξει.

     Ἐπειδή ἡ ὥρα πέρασε, γιά νά τά βγάλουμε γρήγορα-γρήγορα, θα πάρω από ένα-δύο σημεῖα. Ο στίχος αὐτός λέει τὸ ἑξῆς: Ὁ εὐλαβής ἄνθρωπος, ὁ εὐσεβής ἄνθρωπος, δέν ἀφήνει να παλιώσει μέσα του ἡ ἁμαρτία. Οπωσδήποτε κάθε άνθρωπος πέφτει αλλά τρέχει γρήγορα, «ἐν καιρῷ εὐθέτω», την κατάλληλη στιγμή, νά πεῖ ἐκεῖνο πού ἔχει. Κι ακόμη, ἀφοῦ τρέχει καί διαλύει το μικρό, δέν θά φθάσει να γίνει μέσα του μεγάλο. Ἔτσι ὁ κατακλυσμός τῶν ὑδάτων, τῶν πολλῶν ὑδάτων, δὲν θὰ τὸν ἀγγίξει, δηλαδή δεν θα φθάσει να πνιγεῖ πνευματικά. Ὁ ἄνθρωπος πού τρέχει καί ἐξομογείται γρήγορα καί συχνά, δέν ἀφήνει να ριζώνει μέσα του ἡ ἁμαρτία, καί ἔτσι διατηρεῖ καί ψυχοσωματική ἀκμαιότητα ὑγείας. Δεν κινδυνεύει να πάθει τίποτα, γιατί τρέχει καί τό διαλύει. Ἡ ἐξομολόγηση εἶναι πραγματικό διαλυτικό!

     Πόσο χαίρομαι, πού ἀρκετοί ἄνθρωποι, δόξα τῷ Θεῷ, μόλις ἁμαρτήσουν, και φυσικά όχι με εγκλήματα, φόνους, αλλά γιατί τσακώθηκαν, γιατί θύμωσαν, τρέχουν νά τό ποῦν καί λένε: «Δέν ἀντέχω θέλω να το πῶ. Δέν μπορῶ νά κοιμηθῶ». Γιατί ἄν αὐτό χρονίσει, θα χάσει τον ύπνο του, καί ἴσως θα γίνει καί αὐτό πού εἴπαμε προηγουμένως, δηλαδή μεγαγχολικός, άύπνος... θα σπάσουν τα νεύρα του, θα πάθει ψυχώσεις!... Είναι αὐτό πού συναντάμε σε ανθρώπους που δεν τρέχουν να διαλύσουν τις καταστάσεις αυτές. Όταν τρέξουν, σώθηκαν.

    «Σύ μου εἶ καταφυγὴ –στίχος 7– ἀπὸ θλίψεως τῆς περιεχούσης με· τὸ ἀγαλλίαμά μου, λύτρωσέ με ἀπὸ τῶν κυκλωσάντων με». Η καταφυγή στη θλίψη μου εἶσαι Ἐσύ· Σύ, πού εἶσαι ἡ ἀγαλλίαση τῆς ψυχῆς μου, λύτρωσέ με από τους πειρασμούς που με κύκλοσαν.

     Ἐδῶ θέλει νά πεῖ τὸ ἑξῆς: Ἀπευθύνεται πρός τόν Θεό ὁ Δαβίδ καὶ λέει ότι Αὐτός εἶναι ἡ καταφυγή από κάθε θλίψη του. Και πραγματικά. Για σκεφθείτε την περίπτωση αυτή, να είσαι γεμάτος από πίεση, από θλίψη, και να βρεθεί κάποιος να σέ ἀναπαύσει, να σε ξεκουράσει!... Καί θλίψη θά πεῖ πίεση, ζούληγμα! Πώς νὰ αἰσθάνονται ἄραγε οἱ ἐλιές ἢ τὰ σταφύλια στό πατητήρι, πού τα πιέζουμε, τα ζουλάμε; Εὐχάριστα; Τούς βγαίνει τό ζουμί!... τούς βγαίνει το λάδι! Λοιπόν, αγαπητοί μου, ὅταν λέει ἐδῶ ἡ Ἁγία Γραφή θλίβομαι, δεν εἶναι ἐκεῖνο πού λέμε θλίψη, λύπη· άλλο ή θλίψη και ἄλλο ἡ λύπη. Σήμερα στη γλώσσα μας τά ἔχουμε ταυτόσημα, αλλά δεν είναι το ίδιο. Θλίψη θά πεῖ πίεση, ζούληγμα· ἐνῶ λύπη εἶναι αὐτό το συναίσθημα που γεννιέται ἀπό τή θλίψη, τό ἀποτέλεσμα τῆς θλίψεως.

     Θέλετε νὰ σᾶς πῶ καί κάτι ἄλλο;  Είναι στον στίχο 9, ἐκεῖνο τὸ «ἄγξαις», πού εἶναι ἀπό τό ρήμα ἄγχω, πού θά πεῖ σφίγγω, καί παράγεται καὶ τὸ ἄγχος. Καὶ ὅταν λέμε «ἔχω ἄγχος», δέν εἶναι ἡ ἀγωνία. Ἡ ἀγωνία εἶναι ἡ θλίψη, εἶναι το σφίξιμο, καί λέμε «Με ἔπιασε ἕνας κόμπος», τώρα οργανικά πλέον! Πάρα πολλοί ἄνθρωποι μοῦ τὸ ἔχουν πεῖ, τό ἔχω συναντήσει πολύ συχνά, καί στα Νοσοκομεῖα καί ἀλλοῦ. Πάει νά καταπιεῖ κάποιος μία μπουκιά φαγητό, ἀλλά τό φαγητό δέν κατεβαίνει... καί πνίγεται!

     Θυμάμαι μία κοπέλα –παράξενα πράγματα!– ήταν μεγάλη κοπέλα, εἶχε περάσει τά εἴκοσι· ὁπότε κάποτε ἀντιλήφθηκε ὅτι ἡ μητέρα της εγκυμονεί –Κύριε, ἐλέησον!... «Πῶς θά βγῶ ἐγώ ἔξω στήν κοινωνία, πού ἡ μητέρα μου ἐγκυμονεί;...» έλεγε. Βέβαια, ἂν τό σκεφτόταν λίγο καλύτερα, θα μιλούσε διαφορετικά: «Ε, ή μητέρα μου ἐγκυμονεῖ. Ἐπιτέλους δέν εἶναι πόρνη!... Οὔτε εἶναι μοιχαλίδα ἡ μητέρα μου!... Ἐγκυμονεῖ· χάλασε ὁ κόσμος;...». Θυμάμαι το τι σκηνές έκανε αυτή ή κοπέλα στο σπίτι της, ἄλλο πράγμα! Ἕνα λοιπόν από τα συμπτώματα που είχε ήταν κι αυτό που λέμε τώρα, το πνίξιμο. Μάλιστα ἐκείνη ἔφθανε στο σημείο να βρίζει καί τόν πατέρα της για την εγκυμοσύνη τῆς μητέρας της! Εὐτυχῶς ἡ καημένη απέβαλε, καί γλύτωσαν από τήν ἱστορία αὐτή... γιατί, ἂν γεννιόταν τό παιδί, δέν ξέρω τί θά γινόταν στο σπίτι ἐκεῖνο. Πείσμα ἀνελέητο!

     Σημειώστε δέ ὅτι αὐτό δέν είναι σπάνιο· ἴσως να το έχετε συναντήσει κι ἐσεῖς στό περιβάλλον σας. Γι' αὐτό λένε πολλές φορές οἱ γονεῖς: «Ντρέπομαι τά μεγάλα μου τά παιδιά· πῶς νά κάνω ἄλλο παιδί;». Αὐτό πολλές φορές συμβαίνει.

     Αυτή λοιπόν ἡ κοπέλα καθόταν στο τραπέζι να φάει, κι ἐκεῖ ἀμέσως πνιγόταν, σε βαθμό πού νά θέλουν να καλέσουν γιατρό! Εἶχε πάθει αὐτό τό ἄγχος κατά κυριολεξία «Τί θα γίνει ἅμα γεννήσει ή μάνα μου...!». Καί τήν ἔπνιγε καί τήν ἔσφιγγε... κυριολεκτικά τήν ἔσφιγγε! Είναι φοβερά πράγματα αυτά... φοβερά!

     Όπως βλέπετε ἐδῶ, αὐτό σημαίνει θλίψη· αλλά θα το βρούμε και λίγο πιο κάτω ως ἄγχος.

     Λοιπόν. «Λύτρωσέ με ἀπὸ τῶν κυκλωσάντων με». Γλύτωσέ με ἀπό ἐκεῖνα πού μέ κυκλώνουν, δηλαδή γλύτωσέ με από τους λογισμούς. Σας έλεγα μια τελευταία φορά, ἐπάνω, στόν ἅγιο Αχίλλιο, ὅτι τούς λογισμούς πρέπει να τους λέμε στην Εξομολόγηση. Δεν λέμε μόνο τις πράξεις, ἀλλά καί τούς λογισμούς, τίς ἐνθυμήσεις. Στα Πατερικά κείμενα θα βρείτε το θέμα καί ὡς λογισμό, ἀλλά καί ὡς ἐνθύμηση, αυτό δηλαδή πού ἔχουμε στο μυαλό μας. Γιατί μήν ξεχνάμε ὅτι ἀπό εκεί ξεκινάει όλη η υπόθεση. Πολλές φορές, καταστάσεις πού μᾶς χαλοῦν τήν ψυχοσωματική μας ὑγεία από ἐκεῖ ξεκινοῦν· ἀπό τίς ἐνθυμήσεις, ἀπὸ τοὺς λογισμούς.

     «Συνετιῶ σε καὶ συμβιβῶ σε ἐν ὁδῷ ταύτῃ, ᾗ πορεύσῃ, ἐπιστηριῶ ἐπὶ σὲ τοὺς ὀφθαλμούς μου». Αντιλαμβάνεσθε αλλαγή του κειμένου; Ἐδῶ μιλάει ὁ Θεός τώρα στον Δαβίδ. «Θα σε συνετίζω και θα σε συνοδεύω στον δρόμο πού θα προχωρᾶς. Θα στηρίξω τα μάτια μου ἐπάνω σου. Δέν θά σ' ἐγκαταλείψω, δέν θά σέ ἀφήσω· θά ἐξακολουθῶ νά σέ βοηθάω».

     Κατά συνέπεια ἐδῶ βλέπουμε ὅτι ὁ Θεός ἔρχεται να βοηθήσει, να φωτίσει, νά ἐνισχύσει. Γι' αυτό λέμε και κάτι άλλο: Ξεκίνα να εξομολογηθείς, καί θά δεῖς ὅτι ὁ Θεός θά σέ βοηθήσει να ξεπεράσεις τα προβλήματά σου, να ξεπεράσεις καί τίς ἁμαρτίες σου. Γιατί πολλοί ἔχουν τήν ἐντύπωση πώς δέν θά καταφέρουν να διορθωθοῦν. Μά, ξεκίνα, γιατί ἔτσι θα πάρεις τη χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὁ στίχος αὐτός ἔρχεται να απαντήσει σε αὐτό ἀκριβῶς· γιατί απαντάει ὁ Θεός. Δεν μιλάει ἐδῶ ὁ Δαβίδ· μιλάει ὁ Θεός στον Δαβίδ. Αλλά με μια προυπόθεση: δέν θά ὑπάρχει ἡ ἰσχυρογνωμοσύνη τῶν ἀλόγων καί τῶν μουλαριών. Κοιτάξτε ποιά ζῶα χρησιμοποίησε: «Μὴ γίνεσθε ὡς ἵππος καὶ ἡμίονος, οἷς οὐκ ἔστι σύνεσις». Μη γίνεσθε σάν τό άλογο καὶ τὸ μουλάρι, πού δέν ὑπάρχει σ' αυτά σύνεση. Χρησιμοποιεῖ τό ἄλογο καί τό μουλάρι, γιατί τό μέν ἄλογο εἶναι ἀτίθασο καί ὑπερήφανο, και το μουλάρι είναι πεισματάρικο. Άρα, κατά μεταφορά, μή γίνεσθε ατίθασαι και πεισματάρηδες.

     Αὐτό πρέπει νά σᾶς τό πῶ. Πολλές φορές συμβαίνει στην Εξομολόγηση. Έρχονται άνθρωποι νά ἐξομολογηθούν, καί γίνονται αντίδικοι τοῦ πνευματικού! "Βρέ, παιδάκι μου, ήρθες να θεραπευθεῖς, ἢ να γίνεις ἀντίδικος τοῦ πνευματικοῦ, ἤ ὁ πνευματικός νά γίνει ἀντίδικος μ' ἐσένα;... Ὄχι· θά πεῖς ἐκεῖνο πού ἔχεις νὰ πεῖς μέ ταπείνωση".

     Δεν πρέπει να υπάρχει και ἰσχυρογνωμοσύνη. "Βρέ, παιδάκι μου, κάνε αὐτό πού σου λέω". " Όχι, δέν εἶναι ἔτσι!" ή " Όχι, εἶναι ἔτσι!". Αὐτή ἡ ἰσχυρογνωμοσύνη καί τό πεῖσμα εἶναι ἄλλο πράγμα! Δηλαδή σᾶς λέω ὅτι κάποτε ἄνθρωποι εἶναι ἰσχυρογνώμονες σε βαθμό εξοργιστικό. Βλάπτονται. Καί είναι καλύτερα νά μήν πᾶνε ποτέ νά ἐξομολογηθοῦν, μ' αυτές τις προϋποθέσεις. Ἄλλοτε πάλι δεν λένε τίποτα· αλλά από μέσα τους παίρνουν τις δικές τους ἀποφάσεις. Ταλαίπωροι, τί ἔχει νὰ πάθει ὁ πνευματικός; Ἐσεῖς πήγατε να θεραπευθεῖτε. Ἄν λέτε "ἐγώ ξέρω τή δουλειά μου, ἐγώ θά μείνω σ' αὐτό πού ξέρω", χαθήκατε! Ὁ Θεός θά σᾶς βοηθήσει, ἄν δέν εἶσαστε ατίθασοι και πείσμονες, λέει ὁ Δαβίδ.

     Καί στούς στίχους 10 και 11 κάνει μία αναφορά ἀντιθέσεως εὐσεβοῦς καὶ ἀσεβούς. «Πολλαὶ αἱ μάστιγες τοῦ ἁμαρτωλοῦ, τὸν δὲ ἐλπίζοντα ἐπὶ Κύριον, ἔλεος κυκλώσει». Πολλές είναι οι συμφορές που βρίσκουν τόν ἁμαρτωλό, αλλά αὐτόν πού ἐλπίζει στον Κύριο θά τόν κυκλώσει το έλεός Του.

     Θέλεις να μένεις στην ασέβειά σου; Θέλεις να μένεις στην αμετανοησία σου καί στήν ἁμαρτία σου; Μάθε το, ξέρε το, θά ἔχεις πολλές συμφορές, θά σοῦ ἔρχονται απανωτά! Θα τρως ξύλο συνέχεια! Μάστιγες ἐπί μαστίγων, μέχρι να πάρεις μάθημα. Θέλεις νά ἐπιμένεις; Τότε θά ἔχεις διαρκῶς μάστιγες ἀπό πάνω σου.

     Ἐνῶ τὸν εὐσεβῆ ἄνθρωπο, ἐκεῖνον πού μετανοεί, τον κυκλώνει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Κοιτάξτε: δεν λέει τόν ἐπισκέπτεται τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἀλλά «τόν κυκλώνει τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ», που σημαίνει ὅτι εἶναι περιτειχισμένος γύρω-γύρω ἀπό τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, εἶναι προφυλαγμένος. Είναι προστατευμένος, καί δέν κινδυνεύει πλέον ἀπό ἐχθρούς, γιατί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ τόν έχει περικυκλώσει.

     Καί τώρα ἔχουμε ἕνα ξέσπασμα τοῦ Δαβίδ· εἶναι ξέσπασμα δικό του· τοῦ ἀνήκει, μ' όλο του το δίκαιο! Τον συγχώρεσε ὁ Θεός! «Εὐφράνθητε ἐπὶ Κύριον καὶ ἀγαλλιάσθε, δίκαιοι, καὶ καυχάσθε, πάντες οἱ εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ». Δηλαδή χαρεῖτε καί ἀγαλλιάσετε γιά τόν Κύριο οἱ εὐσεβεῖς, καί νά Τόν ἔχετε καύχημά σας ὅλοι ὅσοι ἔχετε ἴσια, εἰλικρινή καρδιά! Βέβαια! Να χαρεῖτε, νά εὐφρανθεῖτε γιά τόν Κύριο, γιατί σε Ἐκεῖνον ἀνήκει αὐτό τό ἔλεος, πού ἔρχεται νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τά δεινά πού μᾶς μαστίζουν, ἀπό τίς ἐσωτερικές καί ἐξωτερικές μας ἀκόμη μάστιγες. Ποιοί ὅμως νά χαροῦν καί νά ἀγαλλιάσουν; Οἱ «εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ», αὐτοί πού εἶναι ἴσιοι· ὄχι οἱ στραβοί καί διεστραμμένοι, ἀλλά οἱ εἰλικρινεῖς ἄνθρωποι, οἱ εὐθεῖς.

     Προσέξτε μία κλιμάκωση: «εὐφράνθητε», «ἀγαλλιᾶσθε», «καυχᾶσθε». Ὅλα δέ «ἐπὶ Κύριον». Καί τά τρία «ἐπὶ Κύριον», καί τό «εὐφράνθητε» καί τό «ἀγαλλιᾶσθε» καί τό «καυχᾶσθε», γιατί ἡ χαρά μας εἶναι ὁ Θεός, ἡ ἀγαλλίασή μας εἶναι ὁ Θεός, καί τό καύχημά μας καί τό καμάρι μας εἶναι ὁ Θεός. «Ὁ καυχώμενος ἐν Κυρίῳ καυχάσθω» (Α΄ Κορ. 1, 31.). Τό καύχημα μας εἶναι ὁ Θεός, γιατί ὅ,τι ἀγαθό, ὅ,τι υπέροχο, ὅ,τι θαυμάσιο, ὅ,τι ἀληθινό, ὅ,τι εἰρηνικό, ἐκπηγάζει ἀπό τόν Θεό, κι ἔρχεται σ' ἐμᾶς. Ἔρχεται σ' ἐμᾶς καί μᾶς ἀγγίζει μέ ὅλα αὐτά τά ἀγαθά. Μποροῦμε ποτέ νά μήν ἔχουμε αυτήν τήν εὐφροσύνη, αὐτή τήν ἀγαλλίαση καί αὐτήν τήν καύχηση; Ὅποιος εἶναι εὐσεβής, ὅποιος ἔνιωσε τή χάρη τοῦ Θεοῦ, ὅποιος πραγματικά ἔνιωσε τήν εὐεργεσία τοῦ Θεοῦ, ἄς καυχάται. Ἄς καυχᾶται ἐν Κυρίῳ!

     Δευτέρα, 7-11-1977

4η ομιλία στην κατηγορία : "Ἀνάλυσις Ψαλμῶν'.

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἀνάλυσις Ψαλμῶν.
(Ὁμιλίες εἰς τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν) " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/analysis-calmvn
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_76.html?m=1

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1TYl6bvFofrohQvNazPRXiWU3vTikWUmi/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BC%88%CE%BD%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%83%CE%B9%CF%82%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD.%0A%28%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82%20%CE%B5%E1%BC%B0%CF%82%20%CF%84%CF%8C%20%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%20%CF%84%E1%BF%B6%CE%BD%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD%29.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.