«Ἡ συμβουλή τοῦ φρονίμου».

†. Εχουμε, ἀκόμη, μία συμβουλή, προτροπή -σπουδαιοτάτη μάλιστα- τοῦ Τωβίτ στόν Τωβία στήν πνευματική του, αὐτή, διαθήκη. Τοῦ λέγει: «Συμβουλίαν παρὰ παντὸς φρονίμου ζήτησον καὶ μὴ καταφρονήσῃς ἐπί πάσης συμβουλίας χρησίμης». Δηλαδή «συμβουλή ἀπό κάθε φρόνιμον ἄνθρωπο νά ζητήσεις καί μήν καταφρονήσεις κάθε χρήσιμη συμβουλή».

     Ἀντιλαμβάνεστε πόσο ἐνδιαφέρουσα εἶναι αὐτή ἡ θέση, στήν πνευματική διαθήκη τοῦ Τωβίτ. Βέβαια ὄχι μόνο γιά τόν Τωβία, ἀλλά γιά κάθε Τωβία, μέσα στούς αἰῶνες, στήν Ἱστορία. Γιατί καθένας ἀπό μᾶς εἶναι ἕνας Τωβίας, ὁ ὁποῖος παίρνει -θεοπνεύστως μάλιστα- αὐτές ὅλες τίς συμβουλές. Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ ἄνθρωπος οὔτε ὅλα τά γνωρίζει, οὔτε σέ ὅλα ἔχει ἐμπειρία. Τόσο γιατί μπορεῖ νά ὑπάρχει νεότης, ὅσο καί γιατί ἡ γνῶσις καί ἡ ἐμπειρία εἶναι ἀπέραντες καί ἀτελείωτες. Λέγει ὁ Ἰώβ (12, 12): «Ἐν πολλῷ χρόνῳ σοφία, ἐν δὲ πολλῷ βίῳ ἐπιστήμη». Δηλαδή «χρειάζεσαι πολύ καιρό γιά νά ἀποκτήσεις τήν σοφία καί πολύ βίο -δηλαδή: πολύ καιρό- διά νά ἀποκτήσεις τήν ἐμπειρία». Βλέπετε, λοιπόν, ὅτι ἡ συμβουλή εἶναι πολύτιμη, διότι συντομεύει, οὕτως εἰπεῖν τήν γνώση, τόν δρόμο, τόν χρόνο τῆς γνώσεως, σέ ἐποχές πού ἔχουμε μία νεανικότητα καί δέν διαθέτουμε τήν κατάλληλη ἐμπειρία καί γνώση, νά ρωτήσουμε κάποιον, ὁ ὁποῖος θά μᾶς πεῖ μία σωστή συμβουλή. Φυσικά δέν εἶναι μόνο γιά τούς νέους, εἶναι γιά ὅλους, διότι καί ἡ ἐμπειρία καί ἡ γνώση εἶναι ἀπέραντα καί ἀτελείωτα. 

     Μέ μιά προϋπόθεση φυσικά καί ἡ προϋπόθεσις αὐτή εἶναι ὅτι ἡ συμβουλή πρέπει νά προέρχεται ἀπό συνετόν καί ἀγαθόν ἄνθρωπον. Γιατί ἀλλιώτικα μία διαφορετική συμβουλή μπορεῖ νά ἀποβεῖ ὀλεθρία, καταστρεπτική. Γι’ αὐτό ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ μᾶς παραθέτει καί μᾶς λέγει, στήν «Σοφία Σειράχ» (9, 14): «Μετὰ σοφῶν συμβουλεύου». «Νά συμβουλεύεσαι μέ σοφούς». Καί στίς «Παροιμίες» (12, 15) λέγει: «Εἰσακούει δὲ συμβουλίας σοφός». Δηλαδή «ὁ σοφός ἀκούει τίς συμβουλές πού μπορεῖ νά τοῦ δώσουνε». Γιά νά φθάσεις, λοιπόν, νά ἀκούσεις μιά συμβουλή πρέπει νά εἶσαι σοφός καί ταπεινός. Διότι ἄν δέν εἶσαι ταπεινός, πῶς θά ἀκούσεις μία συμβουλή πού θά σοῦ δώσει ὁ ἄλλος; Ἤ πῶς θά πᾶς νά ρωτήσεις μία συμβουλή, ὅταν δέν ἔχεις ταπείνωση; Ἀλλά προσέξατε κάτι χαρακτηριστικό; Ὃτι ὁ σοφός πάει νά ρωτήσει. Ναί, γιατί ὁ σοφός στήν σοφία του γνωρίζει ὅτι μπορεῖ νά πάρει κάτι πολύτιμο ἀπό τίς συμβουλές. Ὁ ταπεινός ρωτᾶ. Γιατί; Διότι πάντοτε ἔχει τήν αἴσθηση μιᾶς ἀνεπαρκείας. Γνωρίζει, καταλαβαίνει, κι ἔτσι εἶναι, ὅτι δέν εἶναι κανείς πού τά γνωρίζει ὅλα, ἐνῶ ἀντίθετα ὁ ἐγωιστής ποτέ δέν ρωτᾶ, οὔτε ἀκούει συμβουλή, γιατί ἔχει τήν αἴσθηση τῆς αὐταρκείας: «Δέν ἔχω ἀνάγκη νά ρωτήσω κανέναν, τά ξέρω ὅλα». Πόσες φορές ἀκοῦμε ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι λέγουν ὅτι τά γνωρίζουν ὅλα. Αὐτούς, πού ἔχουν τό αἴσθημα τῆς ἐπαρκείας καί εἶναι σοφοί ἀπό μόνοι τους –«παρ’ ἑαυτοῖς σοφοί»- ἀπό μόνοι τους σοφοί, τούς ταλανίζει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. Καί λέγει (Ἡσ. 5, 21): «Οὐαὶ οἱ συνετοὶ ἑαυτοῖς καὶ ἐνώπιον αὐτῶν ἐπιστήμονες». «Ἀλίμονο σέ ἐκείνους πού εἶναι ἀπό μόνοι τους συνετοί κι ἀλίμονο σέ ἐκείνους πού βλέπουν μόνο τόν ἑαυτό τους ὅτι ἔχει ἐμπειρία, ὅτι γνωρίζει ὅτι δέν ἔχει καμία ἀνάγκη». Εἴδατε; «Οὐαί»· ἀλίμονο. Καί πραγματικά εἶναι ἕνα ἀλίμονο. Κανείς δέν εἶναι μόνος του σοφός, παιδιά, οὔτε συνετός. Ἀλλά ὁ καθένας γίνεται σοφός καί συνετός ἀπό τόν ἄλλον. Γι’ αὐτό ὑπάρχει ἕνα χωρίον πού λέει: «Ἓτερος ἐξ ἑτέρου σοφός», δηλαδή «ὁ ἕνας εἶναι σοφός ἀπό τόν ἄλλον». 

     Θυμᾶμαι κάποτε εἶχα πάρει τό μάθημα μου -καί μοῦ ἄξιζε!- λυπᾶμαι πού θά τό πῶ, ἔπρεπε νά ντρεπόμουνα, μά δέν πειράζει εἶναι μία ἐμπειρία, θά σᾶς τήν πῶ. Ὅταν παρουσιάστηκα σάν νεοσύλλεκτος, βέβαια ἐκεῖ κάνουν θεωρία ἔντονη. Θεωρία ἐπί διαφόρων πραγμάτων. Ἀπό τό ὅπλο, ἀπό ποιά μέρη ἀποτελεῖται… πῶς τό λέν αὐτό… πῶς τό λέν ἐκεῖνο, μέχρι τά σκεύη πού ἔχουμε… τό κρεβάτι μας, ὁ σάκος μας… καί ὅλα αὐτά. Μεταξύ, λοιπόν, αὐτῶν ἦταν καί τοῦτο. Μᾶς ἔκαναν θεωρία πῶς νά διπλώνουμε τήν κουβέρτα μας. Ἐγώ εἶπα: «Ἒ, μά τώρα, τί θά μέ μάθουν, πῶς νά διπλώνω τήν κουβέρτα μου; Τό ξέρω. Τό ξέρω ἀπό τό σπίτι μου, δέν ἔχω ἀνάγκη νά κοιτάξω πῶς διπλώνουν τήν κουβέρτα!». Καί δέν πρόσεξα. Ἔγινε ἐπιθεώρηση, καί ἡ μόνη κουβέρτα πού δέν ἦταν σωστά διπλωμένη ἦταν ἡ δική μου! Καί ἐδέχθηκα καί μίαν ἐπίπληξιν. Μοῦ ἔγινε μάθημα. Τί μάθημα μοῦ ἔγινε; Ὃτι ποτέ, μά ποτέ δέν πρέπει νά λέγω ὅτι ἐγώ γνωρίζω, ὅτι ἐγώ τό ξέρω. Δέν ἔχει σημασία, πιθανότατα κι ἔτσι εἶναι, συνήθως ὁ ἄλλος νά γνωρίζει μία ἄλλη πτυχή γιά τό θέμα πού ξέρεις. Μιά ἄλλη πτυχή τήν ὁποία ἐσύ δέν γνωρίζεις. Δέν εἴμεθα παντογνῶστες. Ἄκουσέ την. Καί ὕστερα, ἄν ὑποτεθεῖ ὅτι γνωρίζεις αὐτό πού θά σοῦ πεῖ ὁ ἄλλος, δέν ἔχεις τίποτε κακό νά πάθεις. Ἔτσι, παιδιά, νά τό γνωρίζουμε αὐτό, ποτέ μήν λέμε: «Τό ξέρω». Ποτέ νά μήν τό λέμε αὐτό, ἀλλά ν’ ἀκούσουμε ὁ ἄλλος τί ἔχει νά πεῖ ὥστε νά ἐμπλουτιστεῖ ἡ γνώση μας. Πῶς νομίζετε ὅτι πλουτίζεται ἡ γνῶσις, ἡ πεῖρα, ἡ ἐμπειρία δηλαδή, πῶς πλουτίζεται; Ἅμα ἀκοῦς. Ἅμα διαβάζεις, ἅμα ἀκοῦς, πλουτίζεσαι. 

     Ἀλλά τίθεται τό ἐρώτημα: Θά ἀκοῦμε τόν ὁποιονδήποτε ὅ,τι μᾶς συμβουλεύει; Προφανῶς ὄχι. Ὁ πρῶτος πού ἔδωσε συμβουλή εἰς τούς πρωτοπλάστους, ξέρετε ποιός ἦταν. Ὁ διάβολος. Καί τί συμβουλή ἔδωσε ὁ διάβολος; Συμβουλή ἡ ὁποία κυριολεκτικά κατάστρεψε τούς πρωτοπλάστους! Γι’ αὐτό ἀσφαλῶς δέν θ’ ἀκοῦμε τόν ὅποιον ἄνθρωπον. Τί λέγει ὁ Τωβίτ; «Συνετόν ἄνθρωπο θ’ ἀκούσεις, αὐτός πού ‘ναι μυαλωμένος, ἔχει σύνεση, ἔχει γνώση, ἔχει σοφία, εἶναι ἀγαθός». Γι’ αὐτό ἐδῶ βλέπουμε καί κάτι ἀκόμα. Ἡ «Σοφία Σειράχ» μᾶς παραθέτει διάφορες περιπτώσεις πού πρέπει νά προσέχουμε. Δηλαδή δέν μποροῦμε ἀπό τόν ὅποιον-ὅποιον νά παίρνουμε συμβουλή. Καί ἀναφέρει καμιά-δεκαριά καί κάτι παραπάνω ἀπό τέτοιες περιπτώσεις. Ἀκοῦστε τις. Θά σᾶς διαβάζω τό κείμενο καί θά τό ἐξηγῶ, καί θά τό ἀναλύω. «Πᾶς σύμβουλος ἐξαίρει βουλήν, ἀλλ᾿ ἔστι συμβουλεύων εἰς ἑαυτόν.» Δηλαδή «κάθε σύμβουλος -αὐτός πού συμβουλεύει- προσφέρει μέ προθυμία συμβουλές». Ὑπάρχουν ὅμως καί μερικοί πού συμβουλεύουν τούς ἄλλους γιά νά ἐξυπηρετήσουν τόν ἑαυτό τους. Τό καταλαβαίνετε; Αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό. Θά σοῦ δώσει συμβουλή τέτοια, πού στό τέλος θά ἀποβλέπει, πῶς αὐτός ἀπό σένα θά ἐξυπηρετηθεῖ. Ἀκόμη, ὁπότε αὐτούς ὅλους δέν πρέπει νά τούς προσέξουμε, ἔ; 

     Τό ἀνανεώνω. «Ἀπὸ συμβούλου φύλαξον τὴν ψυχήν σου καὶ γνῶθι πρότερον τίς αὐτοῦ χρεία καὶ γὰρ αὐτὸς ἑαυτῷ βουλεύσεται, μήποτε βάλῃ ἐπὶ σοὶ κλῆρον καὶ εἴπῃ σοι· καλὴ ἡ ὁδός σου, καὶ στήσεται ἐξ ἐναντίας ἰδεῖν τὸ συμβησόμενόν σου». Δηλαδή «φυλάξου ἀπό τόν καθένα πού ἐμφανίζεται σάν σύμβουλος. Μάθε ἀπό πιό μπροστά ἄν καί ποιό συμφέρον ἔχει αὐτός ἀπό τήν συμβουλή πού θά σοῦ δώσει. Γιατί ὑπάρχουν καί σύμβουλοι πού δίνουν συμβουλές γιά νά ἐξυπηρετήσουν τά δικά τους συμφέροντα. Πρόσεξε μήπως ἕνας τέτοιος σύμβουλος, σέ παίξει σάν τυχερό του παιχνίδι. Πιθανόν νά σοῦ πεῖ: ‘’Καλός εἶναι ὁ δρόμος. Ναι, καλά τά λές, καλός εἶναι ὁ δρόμος, αὐτό πού μοῦ λές κάν’ το’’, καί αὐτός θά σταθεῖ ἀπό μακριά, νά δεῖ τί θά σοῦ συμβεῖ». Βλέπετε; Βέβαια τί νά πῶ… νά πῶ τίς περιπτώσεις ἐκεῖνες πού συμβουλεύουν φίλοι, πολλές φορές καί μεγαλύτεροι, πού σπρώχνουν ἰδίως τήν νεολαία, στήν ἁμαρτία; «Ἄντε πιά μεγάλωσες -νά λένε σέ μιά κοπέλα- πῶς θά βρεῖς τό γαμπρό; Πῶς θά τόν βρεῖς, ἄν δέν βγεῖς στό πεζοδρόμιο; Ἐάν δέν πᾶς στό πάρτι; Ἐάν δέν κάνεις κάποιες συντροφιές μέ ἀγόρια, πῶς θά βρεῖς ἐκεῖνον πού θέλεις νά παντρευτεῖς». Ἤ ἀκόμη, καί βέβαια συνέπεια τῆς παρακάτω συμβουλῆς, εἶναι ἡ ἁμαρτία, γίνεται ἁμαρτία. Τί ἁμαρτία;… Ἒ, τήν γνωρίζετε. Καί γιά τ’ ἀγόρια: «Πρέπει νά ξυπνήσεις! Πρέπει ν’ ἀποκτήσεις ἐμπειρία στήν ζωή…» κι ἄλλα πολλά. Καί σπρώχνουν καί τά ἀγόρια εἰς τήν ποικίλη ἁμαρτἰα. Ἀντιλαμβάνεστε, λοιπόν, ὅτι ὅλες αὐτές οἱ συμβουλές εἶναι ἀπορριπτέες. 

     Ἀκόμη, «μὴ βουλεύου μετὰ τοῦ ὑποβλεπομένου σε καὶ ἀπὸ τῶν ζηλούντων σε κρύψον βουλήν.». Δηλαδή -προσέξτε μία λεπτότητα –«μή ζητᾶς συμβουλή ἀπό ἄνθρωπον, πού σέ ὑποβλέπει, καί σέ ἐπιβουλεύεται (δηλαδή θέλει τό κακό σου)». Πρόσεξε! Ἔ, σ’ αὐτόν θά πᾶς νά πάρεις συμβουλή; «Κρύψε τή σκέψη σου (ἄρα μή ζητήσεις συμβουλή) ἀπό ἀνθρώπους πού σέ βλέπουν μέ ζήλεια, καί φθόνο». Ἀπ’ αὐτόν θά πάρεις, τόν φθονερό, θά πάρεις συμβουλή; Δέν θά σοῦ δώσει συμβουλή καλή, θά σοῦ δώσει τέτοια συμβουλή, γιά νά δεῖ τήν καταστροφή σου: «Ν’ ἀνοίξω ἐργοστάσιο; Ν’ ἀνοίξω κατάστημα;». «Ναί, ναί, ναί, ναι!» ὅλα καλά, καί μετά αὐτός ἀπό μακριά νά βλέπει τήν καταστροφή σου, καί νά χαίρεται, γιατί σέ φθονεῖ.

     Παρακάτω σ’ ἕνα μόνο χωρίο ἡ «Σοφία Σειράχ» παραθέτει ἕναν κατάλογο, ἀπό ποιούς δέν πρέπει νά πάρεις συμβουλή. Γιά νά μήν καθυστεροῦμε, σᾶς λέγω αὐτόν τόν κατάλογο (ὄχι κείμενο), ἀλλά σέ μετάφραση. 

     «Μή ζητᾶς συμβουλή ἀπό τήν γυναῖκα σου γιά τήν ἀντίζηλό της». Δηλαδή, νά ρωτήσεις τή γυναῖκα σου (ἤ μία γυναῖκα)… τήν κόρη σου… ξέρω γώ, γιά μιά ἄλλη γυναῖκα, ἡ ὁποία ὅμως αὐτή εἶναι ἀντίζηλος τῆς γυναίκας σου ἤ τῆς κόρης σου. Θά σοῦ μιλήσει μέ τό χειρότερο τρόπο. Μά γιατί; Μά εἶναι ἀντίζηλος. Θά πᾶς νά πάρεις ἀπό τήν ἀντίζηλον συμβουλήν; Τί πρέπει νά κάνεις; 

     Ἀκόμη, «ἀπό τόν δειλό μήν ζητήσεις συμβουλή γιά πόλεμο». Τί εἴδος συμβουλή μπορεῖ νά σοῦ δώσει ὁ δειλός ἄνθρωπος; Ξέρετε κάπου-κάπου συναντῶ νέους ἀνθρώπους (καί σήμερα ἀκόμα), πού τόσο πολύ φοβοῦνται μήν γίνει κανένας πόλεμος ἀπ’ αὐτούς πού τώρα λέγονται ὅτι μπορεῖ νά ἔχουμε, ὥστε μοῦ τό εἶχε πεῖ μιά περασμένη φορά -καί μοῦ τό ἀνανέωσε!- νά φύγει γιά τό ἐξωτερικό. Γιατί; Γιατί φοβᾶται τόν πόλεμο. Θά πᾶς τώρα ἀπ’ αὐτόν νά πάρεις μία συμβουλή περί πολέμου; Θά σοῦ δώσει σωστή συμβουλή; Εἶναι δυνατόν; 

     «Μήν πάρεις συμβουλή ἀπό τόν ἔμπορο γιά ἐμπόριο. Θά σοῦ πεῖ σίγουρα ψέματα. Θά σοῦ πεῖ πράγματα πού θά κοιτάξει αὐτός πρῶτα τό ἔμπορικό του συμφέρον. Δέν εἶναι δυνατόν νά σοῦ πεῖ σωστά πράγματα».

     Ἀκόμη «μήν ζητήσεις συμβουλή ἀπό τόν ἀγοράζοντα, γιά κάτι πού ἔχεις νά πουλήσεις». Διότι ἄν αὐτός ἀγοράζει αὐτό πού ἐσύ θέλεις νά πουλήσεις, θά στό φάει μισοτιμῆς! Εἶναι πάρα πολύ φυσικό. «Ἄ», θά σοῦ πεῖ, «δέν ἔχει καί πολλή ἀξία αὐτό», θά στό φάει. Ἀπ’ αὐτόν θά πάρεις συμβουλή, λοιπόν, γιά νά πουλήσεις;

     «Μήν ζητήσεις συμβουλή ἀπό τόν σκληροτράχηλο καί τόν σκληρόκαρδο ἄνθρωπο γιά θέματα ἀγαθοεργίας, ἐλεημοσύνης». Ἐκεῖ θά πᾶς νά ρωτήσεις; Τί θά σοῦ πεῖ; Θά σοῦ πεῖ, νά μή δίνεις ποτέ ἐλεημοσύνη.

     «Μήν ζητήσεις συμβουλή ἀπό τόν τεμπέλη γιά κάθε ἔργον». «Ἔ… νά κάνουμε αὐτό…». «Ὤχ καημένε, δέν βαριέσαι τώρα». Ἀκοῦστε… : «Δέν βαριέσαι τώρα! Ποῦ νά τό φτιάξουμε αὐτό, δέν χρειάζεται». Εἶναι τεμπέλης. Μήν πάρεις ἀπό κεῖ συμβουλή. 

     «Μήν πάρεις συμβουλή ἀπό τόν ἡμεροσμίσθιο ἐργάτη τοῦ σπιτιοῦ σου γιά τόν χρόνο ἀποπερατώσεως τοῦ ἔργου του, πότε θά τελειώσει. Δέν θά σοῦ πεῖ ποτέ κάτι τό σωστό».

     Και, τέλος, «μήν πάρεις συμβουλή ἀπό τόν ἀμελῆ δοῦλο -τότε ἦταν ἡ δουλεία-, γιά πολλή ἐργασία». Ἀφοῦ αὐτός εἶναι ἀμελής, δέν μπορεῖ νά βλέπει… ἄλλο τεμπέλης… ἄλλο ἀμελής, δέν μπορεῖ νά βλέπει καλά αὐτό τό πολύ ἔργον, καί δέν θά σοῦ δώσει καλή συμβουλή. Τό συμπέρασμα; Νά πῶς βγαίνει τό συμπέρασμα σ’ αὐτό τό χωρίον, πού λέει ἡ «Σοφία Σειράχ»: «Μὴ ἔπεχε ἐπὶ τούτοις περὶ πάσης συμβουλίας». «Μήν προσέχεις αὐτούς πού σοῦ ἀνέφερα γιά κάθε συμβουλή». 

     Ἀλλά τότε σέ ποιόν μποροῦμε νά ἐμπιστευτοῦμε γιά συμβουλή; Ἤδη εἴπαμε ὅτι θά πάρουμε συμβουλή ἀπό τόν συνετόν ἄνθρωπον. Ὅμως ἐδῶ πάλι ἡ «Σοφία Σειράχ» μᾶς λέγει… βλέπετε ὑπάρχει ἕνα σημεῖο μόνο στόν Τωβίτ, ἀλλά ἐμεῖς τό ἁπλώνουμε τό σημεῖον αὐτό, ἀνατρέχουμε καί σέ ἄλλα χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Γι’ αὐτό, ἐδῶ κάνει πιό λιανά, αὐτό τό θέμα τοῦ συνετοῦ ἀνθρώπου. Γιατί δέν εἶναι μόνον ἡ σύνεσις, εἶναι κι ἄλλα σημεῖα. Ἀκοῦστε, λοιπόν, πού ἐδῶ ἀναφέρει τέσσερα σημεῖα-κριτήρια, γιά νά εἶσαι σίγουρος ὅτι ἡ συμβουλή πού σοῦ δίνει, εἶναι καλή. Νά σᾶς διαβάσω τό κείμενο: «Ἀλλ᾿ ἢ μετὰ ἀνδρὸς εὐσεβοῦς ἐνδελέχιζε, ὃν ἂν ἐπιγνῷς συντηροῦντα ἐντολάς, ὃς ἐν τῇ ψυχῇ αὐτοῦ κατὰ τὴν ψυχήν σου, καὶ ἐὰν πταίσῃς, συναλγήσει σοι». «Σ’ αὐτόν θά πᾶς», λέει, «νά ζητησεις μία συμβουλή». Ποιός; Αὐτός ὁ ὁποῖος εἶναι εὐσεβής. Πρῶτο κριτήριον· ἡ εὐσέβεια. Δεύτερον· ἄν κατάλαβες ὅτι αὐτός ἐφαρμόζει τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ (δεύτερο κριτήριο). Εἶναι ἐκεῖνο πού καμιά φορά στίς παρέες σας, σᾶς λέγω… μοῦ λέτε γιά συμμαθήτρια, γιά συμμαθητή, τό παιδί αὐτό πηγαίνει στήν Ἐκκλησία; Μιλάει γιά πνευματικά πράγματα; Σέβεται τούς γονεῖς του; Αὐτά τί εἶναι; Εἶναι κριτήρια γιά μιά φιλία. Ἔτσι καί δῶ, κριτήρια γιά νά πάρεις μιά καλή συμβουλή, εἶναι αὐτά. Τί εἴπαμε πρῶτον; Ὅτι πρέπει νά εἶναι εὐσεβής· δεύτερον ὅτι ἐφαρμόζει τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, δέν θά σέ στείλει νά κάνεις καμιά διάρρηξη, νά πᾶς νά κλέψεις! Ἀφοῦ τηρεῖ τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, πῶς θά σοῦ πεῖ μία στραβή συμβουλή; «Ὅταν ταυτίζεται μέ τήν ψυχή σου». Δηλαδή αἰσθάνεσαι ὅτι, ὅ,τι εἶσαι, εἶναι, καί συνεπῶς σέ καταλαβαίνει καί θά σοῦ πεῖ ἐκεῖνο, πού ἀκριβῶς καταλαβαίνει καί γιά τόν ἑαυτό του καί γιά σένα. Ἀφοῦ ταυτίζεσαι. Καί τό τελευταῖο εἶναι ὅτι «ὅταν κάνεις κάποιο λάθος, αὐτός θά πονέσει, θά λυπηθεῖ». Ὄχι ὅπως ὁ φθονερός πού θά χαρεῖ γιατἰ ἔκανες λάθος, καί χαιρεκακεῖ! Αὐτός, λοιπόν, εἶναι κατάλληλος γιά νά πάρουμε μία συμβουλή. 

    Ἀκόμη, ὅμως, μαζί μ’ ὅλα αὐτά εἶναι καί ἡ προσωπική μας γνώμη. Καλά, πήγαμε νά ρωτήσουμε, ἡ δική μας γνώμη ποιά εἶναι; Δέν εἴμεθα βεβαίως πιόνια, ξέρετε τά πιόνια στό σκάκι. Δέν εἴμαστε ρομπότ. Δέν ἔχουμε καί ἐμεῖς σκέψη; Πολλές φορές μέ ρωτᾶ κάποιος καί τόν ἀνακαλῶ στήν τάξη: «Καλά ἐσύ πῶς τό σκέφτεσαι;». «Ὅ,τι μοῦ πεῖτε…». Ὄχι· ἐσύ πῶς τό σκέφτεσαι, πῶς τό βλέπεις τό θέμα. Ἐγώ θά σοῦ πῶ, ἀλλά ἐσύ πῶς τό βλέπεις τό θέμα; Δηλαδή, τί σοῦ λέγει ἡ συνείδησή σου. Κι ἀκόμα, τί σοῦ λέγει ἡ διαίσθησή σου; Αὐτό πού θέλεις νά κάνεις καί ζητᾶς συμβουλή, πῶς τό διαισθάνεσαι; Αὐτό πού τό λέμε μ’ ἄλλα λόγια, τί ἐσωτερική πληροφορία ἔχεις; Νά πῶς τό λέγει αὐτό πάλι ἡ «Σοφία Σειράχ»: «Καὶ βουλὴν καρδίας στῆσον, οὐ γάρ ἔστι σοι πιστότερος αὐτῆς·» Δηλαδή «ρώτα τήν συνείδησή σου, ρώτα τόν λογισμό σου, τήν σκέψη σου, διότι βεβαίως δέν θα σέ ἐξαπατήσει ἡ συνείδησή σου». Φυσικά ξέρουμε ὅτι ὁ λογισμός πολλές φορές μᾶς ἐξαπατᾶ. Θά συγκρίνουμε, ὅμως, τόν δικό μας τόν λογισμό, μέ ἐκεῖνον τόν λογισμό πού ἔχει ὁ ἄλλος πού θά μᾶς πεῖ τήν συμβουλή του.

     Μένει ἕνα τελευταῖο: Τί ἔχει νά πεῖ ὁ Θεός. Ναί. Ἐκεῖνοι πού συμβουλεύουν. Ναί, καί ὁ ἑαυτός μου, ἡ διαίσθησή μου, ἡ συνείδησή μου, ναί σ’ ὅλα αὐτά, ἀλλά ὁ Θεός τί ἔχει νά πεῖ; Αὐτό, βεβαίως, τό καταλαβαίνετε, εἶναι πάρα πολύ σημαντικό. Λέγει πάλι ἡ «Σοφία Σειράχ»… -ὅλα αὐτά πού σᾶς λέγω εἶναι στό 37ον κεφάλαιον, ὅλα τά χωρία ἐκεῖ εἶναι. Μάλιστα ἄν πᾶτε στήν Παλαιά σας Διαθήκη, καί παρακαλῶ πολλές φορές ὅταν σᾶς παραπέμπω, γι’ αὐτό ἀκριβῶς παραπέμπω, νά πηγαίνετε σπίτι σας, καί νά τά βρίσκετε. 37ον κεφάλαιον τῆς «Σοφίας Σειράχ». Πιστεύω ὅτι ἔχετε ὅλοι Παλαιά Διαθήκη καί μάλιστα νά προμηθευτεῖτε… ἐδῶ… ἔχετε Παλαιά Διαθήκη (ἀπευθύνεται σέ κάποιον μαθητή); Καί τήν διαβάζεις; Δέν τήν διαβάζεις! … Λοιπόν τώρα, μιά εὐκαιρία, ἔτσι; Πῶς σέ λέν, εἴπαμε; Γρηγόρη ἤ Θεοφιλάκι (ἐπειδή ὁ πατέρας λέγεται Θεόφιλος… γέλια…), ναι, ἔχει κρυφτεῖ ὁ πατέρας σου ἐκεῖ πίσω στή γωνιά, γιά νά μήν τόν βλέπω, ἀλλά δέν μοῦ ξεφεύγει ὅμως, τόνε βλέπω. Λοιπόν… ὁ Γρηγόρης. Θά διαβάζει τώρα λίγο καί τήν Παλαιά Διαθήκη. Νά κάνει ἀρχή. Μάλιστα νά ἔχετε καί μιά ἐξήγηση δίπλα, μιά ἑρμηνεία, γιά νά μπορεῖτε -γιατί εἶναι δύσκολη, ἰδίως ἡ Παλαιά Διαθήκη στήν γλῶσσα, ἔ εἶναι ἀρκετά δύσκολη- μάλιστα ἐσεῖς πού δέν κάνετε ἀρχαῖα, ἔ, εἶναι μιά δυσκολία… 

     Λοιπόν, ἀκοῦστε τί λέγει ἐδῶ: «Καὶ ἐπὶ πᾶσι τούτοις -τί εἶναι αὐτό τό ἐπί παραδείγματι, «πᾶσι τούτοις»; Πῆρες τήν συμβουλή ἀγαθοῦ καί συνετοῦ ἀνθρώπου, σκέφθηκες καί σύ, πάνω ἀπ’ ὅλα ὅμως, καί «ἐπί πᾶσι τούτοις»- δεήθητι ῾Υψίστου, ἵνα εὐθύνῃ ἐν ἀληθείᾳ τὴν ὁδόν σου (:κάνε τήν προσευχή σου καί παρακάλεσε τόν Θεό, Αὐτός νά εὐοδώσει ἐκεῖνο πού ζητᾶς)». Καί μάλιστα ὅταν ἔχεις μία πραγματικά σωστή θέση σωτηρίας, νά πεῖς: «Κύριε, αὐτό σκέφθηκα, αὐτό ἐπιθυμῶ νά κάνω, Ἐσύ τί λές;». Ἐάν ἐπιμείνω καί πῶ: «Θεέ μου νά μοῦ δώσεις αὐτό», καί ἐπιμένω καί ἐπιμένω, μπορεῖ νά τό ἐπιτρέψει ὁ Θεός ὡς τό κατά παραχώρηση θέλημά Του. Νά φάω τά μοῦτρα μου καί νά βάλω μυαλό. Ἀλλά ἐγώ θέλω ὅμως ὄχι τό κατά παραχώρηση θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά τό κατ’ εὐδοκίαν, ἐκεῖνο τό ὁποῖον μέ συμφέρει, θά μοῦ βγεῖ σέ καλό. Γι’ αὐτό θά πῶ: «Ἐάν, Κύριε, τό κρίνεις Ἐσύ, ὄχι ὅπως ἐγώ θά ἤθελα». Μπορεῖ νά τ’ ἀγαπάω τό θέμα αὐτό… μπορεῖ… χίλια μπορεῖ, τό θέλει ὁ Θεός; Τό θέτω ὑπό τήν κρίση τοῦ Θεοῦ, ὁπότε ἄν ἔτσι μιλήσω μέ ὑπακοή καί ταπείνωση, ἀναμφισβήτητα, ὁ Θεός ἄν κρίνει «ὄχι», τότε δέν θά τό ἐπιτρέψει νά γίνει, δέν θά γκρινιάξω γιατί δέν ἔγινε, γιατί ἁπλούστατα ἀφοῦ παρεκάλεσα τόν Θεόν, Ἐκεῖνος μέ ἐμπόδισε νά πραγματοποιηθεῖ, διότι δέν θά ἦταν δικό μου συμφέρον. Ἀλλά ὅταν λέμε νά παρακαλέσω τόν Θεό πάλιἡ Ἁγία Γραφή –εἶναι στόν «Ἰώβ», στό 12ο κεφάλαιο- λέει τό ἐξῆς: «Ποιόν θά παρακαλέσω; Τόν Θεό». Βέβαια, σ’ ὅποιο πρόσωπο κι ἄν προσευχηθῶ, αὐτό ἀποτείνεται καί στ’ ἄλλα δύο πρόσωπα. Εἴτε στόν Πατέρα, εἴτε στόν Υἱόν, εἴτε στό Πνεῦμα τό Ἅγιον. Ἐάν, λοιπόν, προσευχηθῶ εἰς τόν Υἱόν, ὁ Υἱός ἔχει ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα. Ἀκοῦστε τί λέει, λοιπόν, στό βιβλίο τοῦ Ἰώβ: «Παρ᾿ αὐτῷ -Ποίῳ; Παρά τῷ Θεῷ Λόγῳ, πού εἶναι ἡ Ἐνυπόστατη προσωπική Σοφία- σοφία καὶ δύναμις (:ἐκεῖ εἶναι ἡ σοφία, ἐκεῖ εἶναι ἡ δύναμις) αὐτῷ (τῷ Θεῷ Λόγῳ) βουλὴ καὶ σύνεσις». Μάλιστα. Ἐγώ θέλω νά συμβουλευτῶ. Ποῦ θά πάω; Στό τέλος-τέλος πού θά εἶναι καί τό ἔσχατον κριτήριον, θά εἶναι: ὁ Θεός Λόγος, ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Αὐτός πού εἶναι ἡ Ἐνυπόστατη προσωπική –ξαναλέγω- Σοφία. Εἶναι ἡ Ἐνυπόστατη βουλή, εἶναι ἡ Ἐνυπόστατη σύνεσις, εἶναι ἡ Ἐνυπόστατη δύναμη. Ἐκεῖ, λοιπόν, θά ἀποτεθῶ.  

     Ἄν θέλετε νά πάρουμε σέ ἕνα-δυό λεπτά πού κλείνει τό θέμα μας καί μία παράμετρο, σύμβουλος συνετός μπορεῖ νά εἶναι καί ὁ πατέρας μου καί ἡ μητέρα μου, ἀλλά ὄχι πάντοτε! Προσέξατε· ὄχι πάντοτε. Λέει, ὡστόσο, στή «Σοφία Σειράχ» (6, 23): «Ἂκουσον, τέκνον, καὶ δέξαι γνώμην μου, καὶ μὴ ἀπαναίνου τὴν συμβουλίαν μου (:καί μήν ἀρνεῖσαι τήν συμβουλή μου)». Ἄν ἔχουμε κρίνει ὅτι οἱ γονεῖς μας εἶναι συνετοί καί ἔχουνε φόβο Θεοῦ, δέν θά μᾶς ποῦν κάτι πού θά εἶναι γιά κακό μας. Γιατί πολλές φορές, ἀπό ἄγνοια μπορεῖ νά μᾶς ποῦν πράγματα πού νά εἶναι γιά κακό μας. Ὄχι γιατί εἶναι κακοί! Ἀλλά ἀπό ἄγνοια, καί ἐπειδή ἲσως δέν ἔχουν εὐσέβεια. Ἀκόμη, ἄν θέλετε, εἶναι κι ὁ πνευματικός. Μποροῦμε νά ρωτήσουμε καί τόν πνευματικό μας. Ἄν ἔτσι θέτουμε ὑπόψη τήν βουλή μας, τήν ἀπόφασή μας, τήν σκέψη μας, εἶναι σάν νά τήν θέτουμε ὑπόψιν τοῦ Χριστοῦ, γιατί εἶναι θέμα ὑπακοῆς, εἶναι θέμα ταπεινώσεως, καί θά ἔχουμε κέρδος, σίγουρα, θά ἔχουμε καί πνευματικό καί ὑλικό κέρδος.

41η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ Φρόνησις (β΄ ἔκδοσις)

†.Την αφορμή, αγαπητοί μου, της παραβολής του άφρονος πλουσίου, που ακούσαμε σήμερα ως ευαγγελική περικοπή, έδωσε κάποιος νεαρός, που ζήτησε από τον Κύριον να σταθεί μεριστής της πατρικής περιουσίας. Μεταξύ αυτού και του μεγαλυτέρου του αδελφού. Ο Κύριος φυσικά αρνήθηκε. «Ποιος», λέει, «με έβαλε μεριστήν σας ή δικαστήν σας;» κ.λπ. Διέκρινε όμως στον νεαρόν αυτόν μία πλεονεξία· που ερχόταν να αντιμετωπίσει την πλεονεξία του μεγαλυτέρου αδελφού. Βλέπετε, ήρθαν σε σύγκρουση δύο πλεονεξίες. Κατά τον νόμο, βέβαια, ο μεγαλύτερος έπαιρνε μεγαλύτερο μερίδιο, επειδή υποτίθεται ότι αυτός κρατούσε τους γονείς του. Όμως στο βάθος ήταν σύγκρουσις δύο πλεονεξιών.

Τότε ο Κύριος, αφού διέκρινε αυτό το πάθος και μάζεψε και τον κόσμο γύρω, γιατί αντελήφθησαν περί τίνος επρόκειτο, είπε την παραβολήν του άφρονος πλουσίου, που, όπως σας είπα, ακούσαμε σήμερα, για να δείξει πόσο φοβερό πάθος είναι η φιλαργυρία. Η φιλαργυρία, όχι με την έννοια που λέμε σήμερα, της τσιγκουνιάς, αλλά με την έννοια της αγάπης προς τα χρήματα. Αυτό που λέμε εμείς σήμερα η φιλοχρηματία. Να αγαπάει κανείς τα χρήματα. Και έρχεται βέβαια να συνδράμει σε αυτό το πάθος και η πλεονεξία.

Η παραβολή είναι κατάφορτη βέβαια από σπουδαιότατα νοήματα, αλλά εμείς θα μείνουμε μόνο σε έναν χαρακτηρισμό που έδωσε ο Κύριος, που δίδει μάλλον ο Θεός, όπως φαίνεται μες στην παραβολή, εις τον πλεονέκτη και ανελεήμονα εκείνον πλούσιον. Τον απεκάλεσε ο Ίδιος ο Θεός, «ἂφρονα». Τι του είπε; «Ἂφρον», «Άμυαλε, που δεν έχεις μυαλό. Εγώ σε έκανα κατ’ εικόνα δική μου. Κι εσύ δεν έχεις μυαλό». «Ἂφρον, ταύτῃ τῇ νυκτὶ τὴν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπὸ σοῦ -Ποιοι απαιτούν; Οι δαίμονες-·ἃ δὲ ἡτοίμασας τίνι ἔσται;». «Εκείνα δε τα οποία έχεις ετοιμάσει, κατά το ‘’Καθελῶ μου τὰς ἀποθήκας καὶ μείζονας οἰκοδομήσω, κι εκεί θα βάλω τα γεννήματά μου και θα πω εις την ψυχήν μου: ‘’Ψυχή μου έχεις για πολλά χρόνια να φας και να πιεις. Φάγε, πίε, εὐφραίνου ἀναπαύου ’’, όλα αυτά τι θα γίνουν;».

Αν προσέξομε, ο χαρακτηρισμός του «ἂφρονος», είναι φοβερός. Και αλίμονο στον άνθρωπο που δεν έχει βέβαια φρόνηση. Καλό θα ήταν όμως να δούμε αυτήν την αρετήν της φρονήσεως, σαν πράγματι αρετή αναγκαιοτάτη.

Τι είναι η φρόνησις; Πριν απαντήσομε, θα λέγαμε ότι είναι η πρώτη και κορυφαία, μαζί με άλλες τρεις αρετές, που συνιστούν την βάσιν και το κεφαλάρι και την πηγή όλων των αρετών, που οφείλουν να κοσμούν τον άνθρωπον. Αυτές είναι: Η φρόνησις, η σωφροσύνη, η ανδρεία και η δικαιοσύνη.

Η φρόνησις αναφέρεται εις την περιοχήν της νοήσεως. Η σωφροσύνη αναφέρεται στην περιοχή της καρδίας και του συναισθήματος. Η ανδρεία κινείται στην περιοχή της βουλήσεως. Σ’ αυτό το τριμερές, θα λέγαμε, της ψυχής, τρεις συμπεριφορές της ψυχής. Και η δικαιοσύνη, δεν είναι η γνωστή μας δικαιοσύνη. Είναι η αρετή της διακρίσεως· η οποία ισοσταθμίζει και θέτει σε αρμονία τις τρεις πρώτες αρετές. Να μην είναι μία από τις τρεις αναφερθείσες περισσότερο ή ολιγότερο από κάποιαν άλλη. Αλλά πρέπει να είναι ισοσταθμισμένες. Αυτή είναι η δικαιοσύνη: η διάκρισις να έχουν ίσον ύψος, ισοϋψείς αρετές.

Λοιπόν, τι είναι η φρόνησις; Συνδέεται βέβαια με την ευφυΐα. Αλλά δεν είναι η ευφυΐα. Συνδέεται και με την σοφία. Αλλά δεν είναι η σοφία. Λέγει ο Μέγας Βασίλειος: «Διπλοῦν ἐστὶν τὸ τῆς φρονήσεως ὄνομα(:Το όνομα, λέγει, της φρονήσεως είναι διπλοῦν). Ἡ μὲν γὰρ τὶς ἐστὶν φυλακὴ τοῦ οἰκείου συμφέροντος, οἶα ἡ τοῦ ὄφεως, τὴν κεφαλὴν ἑαυτοῦ συντηροῦντος». «Η μία», λέγει, «πλευρά της φρονήσεως είναι εκείνη η οποία φροντίζει δια τα ίδια συμφέροντα. Όπως ο όφις, ήταν», λέει, «φρονιμότατος», δηλαδή είχε μυαλό. Αυτό θα πει. Και ήταν το φρονιμότερον ζώον μέσα εις τον Παράδεισον. Και είναι γνωστό ότι το φίδι, όταν αντιληφθεί κίνδυνον, προσπαθεί να περισώσει την κεφαλή. Διότι αν κοπεί ένα μέρος της ουράς, ξαναγίνεται. Ενώ όταν συντριβεί η κεφαλή, τελείωσε. Γι’ αυτό λοιπόν η φρόνησις αναφέρεται εις το ίδιον συμφέρον. Δηλαδή εις την ιδίαν ύπαρξιν, εις την συντήρησιν της ιδίας υπάρξεως. «...ἡ δὲ ἀληθὴς φρόνησις- συνεχίζει ο Μέγας Βασίλειος- διάγνωσις ἐστὶν τῶν ποιητέων καὶ οὐ ποιητέων». «Αλλά τι είναι», λέγει, «η αληθής φρόνησις; Η άλλη πλευρά. Το να διακρίνει κανείς, να διαγνώσει κανείς, τι πρέπει να κάνει και τι δεν πρέπει να κάνει»- ᾗ (:τῇ ὁποίᾳ) ὁ ἀκολουθῶν οὐδέποτε τῷ τῆς κακίας περιπαρήσεται». «Αν κανείς ακολουθεί την φρόνησιν, ποτέ», λέει, «δεν θα εμπλακεί σε ατυχήματα» (του ρήματος «περιπείρω»). Σπουδαίο αυτό. Να ξέρεις πώς θα κανονίσεις τα πράγματα. Δηλαδή είναι ο ρυθμιστής και της ευφυΐας, θα έλεγα ακόμα, και της σοφίας. Η σοφία ξέρετε πώς δύναται να χαρακτηριστεί; Σαν μία αποθήκη με πλούσιον υλικόν. Με ένα ντεπόζιτο γεμάτο, ας πούμε, πετρέλαιο για την σόμπα, να το πω έτσι. Τι είναι εκείνο που θα ρυθμίσει πώς θα χρησιμοποιηθεί αυτό το υλικό; Λέμε, στο αυτοκίνητο ή στη σόμπα πετρελαίου, είναι το καρπυρατέρ κ.τ.λ. Αυτό θα ρυθμίσει. Αυτό λοιπόν λέγεται φρόνησις: πώς θα ρυθμίσω την υπάρχουσα εις εμένα ευφυΐα, την υπάρχουσα εις εμένα σοφία.

Ακόμη, η «Προς Διόγνητον» επιστολή, είναι ένα αρχαίο βιβλίο, πολύ αρχαίο, συνιστά το εξής: «Ἴδε (: «Δες», λέει) μὴ μόνον τοῖς ὀφθαλμοῖς, ἀλλὰ καὶ τῇ φρονήσει». «Να μη βλέπεις μόνο με τα μάτια, αλλά να βλέπεις και με τη φρόνηση. Όχι όπως βλέπεις τα πράγματα. Αλλά όπως η φρόνησή σου σού υπαγορεύει». Είναι. άρα, η φρόνησις οι έσω οφθαλμοί της ψυχής. Τι είναι η φρόνησις; Ο νους, τα μάτια της ψυχής.

Την φρόνησιν, ο Μεθόδιος Ολύμπου την αποκαλεί «διορατικὸν ὀφθαλμόν». Να μπορείς να είσαι διορατικός και να βλέπεις πιο πέρα από εκείνο το οποίο δεν φαίνεται. Ο δε Κλήμης ο Αλεξανδρεύς λέγει ότι είναι «δύναμις ψυχῆς θεωρητικὴ τῶν ὄντων». Είναι μία δύναμις της ψυχής, που μπορεί να διακρίνει τις διαφορές. Ακόμη, κατά τον αυτόν, Κλημέντα, είναι πολυμερής. Έχει πολλές πλευρές. Και παίρνει ποικίλα ονόματα: «Νόησις», «γνῶσις τε καὶ σοφία καὶ ἐπιστήμη», «πίστις», «δόξα ὀρθή», «τέχνη», «ἐμπειρία». Όλα μαζί κάνουν αυτό που λέμε φρόνηση. Ή, αναλυομένη η φρόνησις, δίδει αυτές τις επιμέρους θέσεις.

Η φρόνησις είναι η πρώτη αρετή, όπως σας είπα. Αλλά και η συνισταμένη και ο καρπός των άλλων αρετών. Α, επί παραδείγματι, σ’ αυτόν τον πλούσιο της παραβολής… Άνθρωπε, τι λες; Έχεις κείμενα ἀγαθὰ πολλά εἰς ἔτη πολλά... Άνθρωπε, θα πεθάνεις. Άνθρωπος είσαι. Αλλά επειδή του έλειπε η φιλανθρωπία, η ελεημοσύνη, η αγάπη, δεν μπορούσε να ιδεί. Και νόμιζε ότι θα μπορούσε έτσι να φροντίζει μόνο για τον εαυτό του. Βλέπετε λοιπόν ότι είναι η συνισταμένη και ο καρπός των αρετών η φρόνησις.

Ο Ιερός Χρυσόστομος μάς λέγει ότι «πηγὴ ὄντως καὶ ῥίζα φρονήσεως ἐστὶ ἡ ἀρετή». Αυτό που είπαμε. Και αφού ο άνθρωπος είναι εικόνα του Χριστού, ο Χριστός είναι η πηγή της φρονήσεως δια τον άνθρωπον. Ο Χριστός είναι η πηγή της φρονήσεως δια τον άνθρωπον. Πρέπει να ζητά ο πιστός από τον Χριστόν φρόνησιν. Να είμαι ακριβέστερος: «Χριστέ μου, Εσένα θέλω. Γιατί, αν Εσένα έχω, τότε έχω και την φρόνησιν. Αν δεν έχω Εσένα, τότε δεν έχω ούτε την φρόνησιν». Κάποτε επέπληξε ο Κύριος τους μαθητάς Του και τους είπε: «Ἀκμὴν καὶ ὑμεῖς ἀσύνετοι ἐστέ;». Δηλαδή, «Δεν έχετε μυαλό;». Γιατί λέγανε…Τι λέγανε; «Δεν πήραμε ψωμί μαζί μας». «Καλά, δεν σας δίδαξε τίποτε το θαύμα του χορτασμού των πεντακισχιλίων;». Τους επιπλήττει. Γιατί; Γιατί αποτελεί κύριον σημείον της ἐν ἡμῖν εικόνος του Χριστού. Του Χριστού, προσέξτε. Του Χριστού. Δεν έκανα λάθος. Δεν είπα «του Θεού». Του Χριστού.

Ο δε Ωριγένης γράφει τα εξής (εκκλησιαστικός συγγραφεύς): «Εὑρήσεις ἐν ταῖς Παροιμίαις λεχθὲν(«Στο βιβλίο των Παροιμιών», λέγει, στην Παλαιά Διαθήκη, θα βρεις γραμμένο το εξής) Ὁ Θεὸς ἡτοίμασεν δὲ οὐρανοὺς ἐν φρονήσει(:Ο Θεός, λέει, ετοίμασε τους ουρανούς με φρόνησιν). Ἔστιν οὗν τις φρόνησις Θεοῦ, ἵνα μὴ ζῆ τί εἰ μὴ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. Πάντα γὰρ ὅσα τοῦ Θεοῦ τοιαῦτα ἐστίν. Ὁ Χριστὸς ἐστίν. Οὕτως, φρόνησις Αὐτὸς ἐστὶν Θεοῦ». Πώς έγινε το σύμπαν; Αυτό το «Ο Θεός ετοίμασε τους ουρανούς με φρόνηση». Τους ουρανούς Του τους ετοίμασε δια του Ιησού Χριστού, δια του Θεού Λόγου. Συνεπώς, όταν λέμε «η φρόνησις του Θεού» είναι ο Ιησούς Χριστός. Είναι ο Θεός Λόγος. Ο μετέπειτα Ιησούς Χριστός. Βλέπετε λοιπόν; Έχω τον Χριστόν; Έχω φρόνηση. Δεν έχω τον Χριστόν; Δεν έχω φρόνησιν.

Αλλά και ο Μέγας Αθανάσιος λέγει: «Ὁ ἄρα τοῦ Θεοῦ Υἱός, οὗτος ἐστὶν ὁ Λόγος καὶ ἡ σοφία, Αὐτὸς ἡ φρόνησις καὶ ἡ ζῶσα βουλή». «Ώστε, λοιπόν», λέγει, «ο Υιός του Θεού είναι ο Λόγος, η Σοφία, η Ενυπόστατος Σοφία, Αυτός είναι η φρόνησις, Αυτός είναι η ζωντανή, ζώσα βουλή του Θεού».

Όταν κατά την παραβολή του πλουσίου, που ακούσαμε, αγαπητοί, ο Κύριος είπε εκείνο το «ἂφρον», «άμυαλε», είναι σαν να του έλεγε: -γιατί ξέρετε, πρέπει να πηγαίνομε στο βάθος των πραγμάτων-· είναι σαν να του έλεγε: «Συ, που δεν έχεις τον Λόγον του Θεού, δεν έχεις τον Υιόν του Θεού. Συ, δεν έχεις Εκείνον που είναι η Σοφία και η Φρόνησις». Η Ενυπόστατος. Και ως φρόνησις και ως Σοφία. Ενυπόστατος θα πει πρόσωπον. Γιατί ούτε η φρόνησις, ούτε η σοφία, δεν είναι αφηρημένες έννοιες. Οι αρχαίοι Έλληνες την φρόνηση και την σοφία τις θεωρούσαν αφηρημένες έννοιες. Δεν είναι αφηρημένες έννοιες. Αλλά ανήκουν σε ένα πρόσωπο. Στον Υιόν του Θεού. Τον Ιησούν Χριστόν. Γι'αυτό λέγεται η Ενυπόστατος Σοφία. Η Σοφία του Θεού, που είναι πρόσωπον.

Ο Κύριος ονόμασε τον άνθρωπο που ακούει και εφαρμόζει τον λόγο Του με άνδρα φρόνιμον. Έτσι τελειώνει μάλιστα με μια παραβολή, μικρή παραβολή η επί του Όρους ομιλία του Κυρίου, που κτίζει επάνω εις την πέτραν. Και ποιος είναι, τι είναι η πέτρα; Ο Χριστός. Και η οικοδομή Του είναι ανθεκτική στην αιωνιότητα. Μην ξεχνάτε, σε μιαν άλλη παραβολή, την παραβολή των πέντε παρθένων, «Αἱ πέντε», λέγει, «ἦσαν μωραί, αἱ πέντε φρόνιμοι». Οι μωρές παρθένες, οι ανόητες, οι στερούμενες της φρονήσεως, έμειναν απέξω. Χάνεις την Βασιλεία του Θεού. Μένεις απέξω.

Η φρόνησις είναι το αντίθετο, λοιπόν, της μωρίας. Πόσες φορές είπε ο Χριστός στους Φαρισαίους, στους Γραμματείς: «Μωροί καί τυφλοί». «Σεις που έχετε μωρίαν, σεις που έχετε τύφλωσιν πνευματικήν. Δηλαδή δεν έχετε φρόνησιν». Πόσο τους επέπληξε ο Κύριος τους Φαρισαίους και τους Γραμματείς και τους νομικούς.

Έτσι, λέγει ο Θεοδώρητος, ένας εκκλησιαστικός συγγραφεύς: «Εἶναι ἡ φρόνησις τοῦ ἐν ἡμῖν λογικοῦ ἡ ἐγρήγορσις». Είναι η ετοιμότητα του λογικού μας. Και ο ίδιος ο Κύριος εντέλλεται· είναι στο κατά Ματθαίον: «Γίνεσθε φρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις». «Γίνετε», λέει, «φρόνιμοι σαν τα φίδια». Ο Θεός έκανε με κάποιες αρετές τα ζώα. Σ’ αυτό το ζώο εκείνο, σε εκείνο το ζώο εκείνο. Και ακόμη αν θέλετε, έδωσε και ελαττώματα στα ζώα. Δεν φταίνε. Ούτε έπαινον έχουν δια τις αρετές, ούτε κατηγορία δια τις ελλείψεις. Κι όπως λέει ο Μέγας Βασίλειος, ο Θεός έκανε το ζωικό βασίλειο για να διδάσκει τον άνθρωπο. Αλλά λέει ένας ερμηνευτής ότι είναι κατάντημα δια τον άνθρωπο αν πρέπει να παίρνει παραδείγματα από τα ζώα. «Έλα εδώ τεμπέλη», λέει η Αγία Γραφή, «δες το μυρμήγκι, δες τη μέλισσα». Αλλά είναι ντροπή να σκύψω να δω τη μέλισσα, να σκύψω να δω το μυρμήγκι, γιατί είμαι τεμπέλης.

Οι πρωτόπλαστοι, αγαπητοί, δεν ενεργοποίησαν την φρόνησιν. Γιατί; Επειδή τους πρόφθασε η επιθυμία, η πονηρά επιθυμία. Έτσι το λογικό τους δεν ήτο σε εγρήγορση. Για να μπορούν να διαθέτουν φρόνησιν. Εκείνο που πραγματικά, κυριολεκτικά καταστρέφει την φρόνησιν, αν υπάρχει, ή δεν την αφήνει να αναπτυχθεί, είναι τα πάθη. Μην το ξεχνούμε. Επηρεάζουν τα πάθη την φρόνησιν. Σίγουρα. Πολλές φορές βλέπομε καταστάσεις ανθρώπων, παίρνουν αποφάσεις, υψηλά ισταμένων και λέμε: «Καλά, δεν έχουν λίγο μυαλό αυτοί οι άνθρωποι!». Έχουνε μυαλό. Αλλά τα πάθη σκοτίζουν το μυαλό και δεν μπορούν να σκεφθούν.

Πάλι το Πνεύμα το Άγιον μάς προτρέπει και μας λέγει στο βιβλίο των Παροιμιών: «Ζητήσατε φρόνησιν». «Αναζητήσατε την φρόνησιν». Να βρει κανείς γυναίκα φρόνιμη; Λέγει πάλι στο βιβλίο των Παροιμιών: «Ποιος», λέει, «βρήκε γυναίκα ανδρεία;». Ανδρεία θα πει πολλά πράγματα. Πρώτο η φρόνηση. Βρήκε τέτοια γυναίκα; Φρόνιμη; «Βρήκε θησαυρόν». Ναι. Θησαυρόν. Στο βάθος σημαίνει: «Ζητήσατε την Ενυπόστατον Σοφίαν». Όταν λέγει το Πνεύμα του Θεού: «Ζητήσατε φρόνησιν». Γι'αυτό, όταν ετοιμάζει η Ενυπόστατος Σοφία το μεγάλο της τραπέζι, διαβάζομε πάλι, στο βιβλίο της Σοφίας Σολομώντος- λέει: «Καλεῖ μετὰ ὑψηλοῦ κηρύγματος» και λέει στους ανθρώπους: «Ὃς ἐστὶν ἄφρων(: Όποιος είναι άφρων) ἐκκλινάτω πρὸς μὲ(:ας ξεκόψει από τον δρόμο του να ‘ρθει σε μένα). Καὶ τοῖς ἐνδεέσι φρενῶν εἶπεν(:Κι εκείνοι που ΄ναι φτωχοί στις φρένες, στο μυαλό, τους είπε): Ἔλθετε, φάγετε τὸν ἐμὸν ἄρτον καὶ πίετε οἶνον, ὀν ἐκέρασα ὑμῖν. Ἀπολείπετε ἀφροσύνην(:αφήστε την αφροσύνην), ἵνα εἰς τὸν αἰῶνα βασιλεύσητε καὶ ζητήσατε φρόνησιν καὶ κατορθώσατε ἐν γνώσει σύνεσιν». Δεν το μεταφράζω, είναι εύκολο. Είδατε; Ποιος καλεί; Η Ενυπόστατος Σοφία. Ποιος; Ο Χριστός. Η πηγή της φρονήσεως. Γι'αυτό πάλι λέγει η Γραφή: «Μακάριος ὃς εὗρε φρόνησιν», λέγει η Σοφία Σειράχ.

Και τέλος, ο συγγραφεύς του Δ΄ βιβλίου των Μακκαβαίων παρατηρεί: «Κυριωτάτη δὲ πάντων ἡ φρόνησις». Κυριωτάτη. Στην κορυφή. Εκεί είναι μάλιστα, εις το Δ΄Μακκαβαίων, οι τέσσερις αναφερθείσες αρετές που προηγουμένως σας είπα. Έτσι, κυριωτάτη λοιπόν είναι η φρόνησις. Κορυφαία.

Και όσο υπάρχει ευσέβεια, τότε είναι αδιάπτωτος η ρίζα της φρονήσεως· που είναι η αρετή, όπισθεν της οποίας είναι ο Χριστός. Και όταν η φρόνησις δεν υπάρχει, τότε γι’ αυτόν τον άνθρωπον δεν υπάρχει ο Θεός. Βαρύς ο λόγος; Ο Κύριος το είπε: «Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ -είναι στὸν 13ον Ψαλμόν. Το Πνεύμα το Άγιον το είπε -«Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ(:στον νου του) οὐκ ἔστι Θεός». Πότε είπε «οὐκ ἔστι Θεός»; Δηλαδή «δεν υπάρχει ο Θεός». Ο άφρων, ο άμυαλος. Εκείνος λοιπόν που λέγει ότι δεν υπάρχει ο Θεός, είναι άμυαλος, είναι άφρων. Δεν έχει μυαλό. Γιατί αν είχε μυαλό, ποτέ δεν θα έλεγε: «Δεν υπάρχει ο Θεός».

Αναφέρει ο προφήτης Βαρούχ ότι εκείνοι οι προϊστορικοί γίγαντες, είναι στο 3ο του κεφάλαιο, χάθηκαν. Ένας ήταν απ’ αυτούς από τους σωζομένους ήταν και ο Γολιάθ. «Χάθηκαν», λέει, «γιατί δεν είχαν φρόνηση». Ακούστε να σας το διαβάσω. Δεν θα σας το ερμηνεύσω περισσότερο. Δεν έχομε χρόνο δηλαδή: «Ἐκεῖ ἐγεννήθησαν οἱ γίγαντες οἱ ὀνομαστοὶ οἱ ἀπ' ἀρχῆς, γενόμενοι εὐμεγέθεις(:τεράστιοι - μεγάλο σώμα, δυνατό σώμα, σαν κάπου περίπου με τους συγχρόνους μας αθλητάς) ἐπιστάμενοι πολέμου(:γνωρίζοντες να πολεμούν). Οὐ τούτους ἐξελέξατο ὁ Θεὸς οὐδὲ ὁδὸν ἐπιστήμης ἔδωκεν αὐτοῖς· καὶ ἀπώλοντο παρὰ τὸ μὴ ἔχειν φρόνησιν». Χάθηκαν γιατί δεν είχαν φρόνησιν. Είπα για τους αθλητάς. Ξέρετε ότι πολλοί από τους αθλητάς μας, φροντίζουν πάρα πολύ το σώμα τους, όχι το μυαλό τους. Και με τον τρόπον αυτόν, αγαπητοί μου, αναπτύσσεται ο λεγόμενος «βιταλιστικός άνθρωπος». Vita θα πει ζωή, λατινικά. Ο «βιταλιστικός» άνθρωπος, ο «ζωικός» άνθρωπος. Να το πω πιο έτσι; Ο ζωώδης άνθρωπος. Τι κρίμα! Τι κρίμα!

Και οι λαοί που δεν έχουν φρόνησιν, χάνονται ιστορικά. Πολλές φορές ο Θεός απεκάλεσε τον λαόν Του του Ισραήλ, τον απεκάλεσε «μωρόν». «Μωροί», λέγει, «είσαστε;». Αγαπητοί, η φρόνησις είναι μεγίστη αρετή. Και συνεπώς «Μακάριος ἄνθρωπος ὃς εἶδε φρόνησιν», λέει το βιβλίον των Παροιμιών. Αλλά η φρόνησις πρέπει να προέρχεται από τον Θεό. Γιατί; Γιατί σ’ αυτήν αντιτάσσεται η ανθρωπίνη φρόνηση, που τις πιο πολλές φορές είναι έξω από την σώζουσα φρόνησιν. Γι’ αυτήν, μάλιστα, την κοσμικήν φρόνησιν, ο Χριστός είπε μία παραβολή. Δεν είναι της ώρας. Ας πούμε: «Πού θα επενδύσω τα χρήματά μου;». Φρόνησις είναι. Αλλά δεν είναι σώζουσα φρόνησις.

Ακόμη, αν θέλετε, έχομε και την δαιμονικήν φρόνησιν. Γι΄ αυτό ο διάβολος πήρε την μορφήν του φιδιού και ήρθε στους πρωτοπλάστους. Έχομε και την δαιμονικήν φρόνησιν. Προσέξτε επάνω σ’ αυτό. Διότι απλούστατα ο διάβολος πρέπει να διαθέτει μίαν φρόνησιν για να σε εξαπατήσει. Αλλά θα σε εξαπατήσει για την απώλειά σου. Θα εξαπατήσει και για την δική του την απώλεια. Αυτή είναι η δαιμονική φρόνησις.

Εμείς, ας ζητούμε, αγαπητοί, επιμόνως από τον Κύριον την δική Του την φρόνηση, την θείαν φρόνησιν· πίσω από την οποίαν είναι Αυτός ο Ιησούς Χριστός, όπως σας εξήγησα. Ή , αν θέλετε, να γνωρίζομε περισσότερο και περισσότερο τον Ιησούν Χριστόν. Είναι εκείνο που λέγει ο Απόστολος Παύλος χρησιμοποιώντας την εξής λέξη: «Εἰς ἐπίγνωσιν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ». Δεν λέει «εἰς γνῶσιν». Λέει «εἰς ἐπίγνωσιν». Δηλαδή σε μια βαθιά και καλή γνώση πρέπει να φτάσομε να γνωρίσομε τον Ιησούν Χριστόν. Τότε, εάν έχομε τον Χριστόν ἐν ἐπιγνώσει, τότε, αγαπητοί, τότε θα έχομε αποκτήσει την τόσο σπουδαία και αναγκαιοτάτην φρόνησιν.

701η ομιλία στην κατηγορία
« Ὁμιλίαι Κυριακῶν ».

► Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ὁμιλίαι Κυριακῶν " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/omiliai-kyriakvn
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40r0WAxMpRb0tx6ts1zsQWMh

Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.

Μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1EiDp29JkRk7OQUNh2N_NVeJL2TTZ-FsY/view?usp=drivesdk

🎥 Βιντεοσκοπημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40ru7w20Jp2hDAJjA7k7mq_z

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CE%B9%20%CE%9A%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%E1%BF%B6%CE%BD.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Μήπως ἔχω ἀφροσύνη;

†.Είναι βαρύ να σου δίνει ο Θεός τον χαρακτηρισμό ότι είσαι άφρων, άμυαλος, αγαπητοί μου. Ο Θεός χαρακτηρίζει με επαίνους τον άνθρωπον, όταν είναι σωστός άνθρωπος, όπως τον θέλει ο Θεός. Αλλά και αποδίδει βαρείς χαρακτηρισμούς, όταν ο άνθρωπος έχει αποκλίνει από το θέλημα το δικό Του. Και τούτο φαίνεται στην παραβολή του άφρονος πλουσίου που ακούσαμε σήμερα, αγαπητοί, στην ευαγγελική μας περικοπή.

    Μας λέγει ο Κύριος στην παραβολή αυτή ότι ενός ανθρώπου τα χωράφια εκείνη τη χρονιά είχαν εξαιρετική ευφορία. Και ο άνθρωπος αυτός, σημειώνει, ήταν πλούσιος. Έπεσε λοιπόν σε περίσκεψη. Εσκέπτετο πού θα μπορούσε να αποθηκεύσει την καινούρια του σοδειά. Βλέπετε; Έπεσε σε μέριμνα. Όπως βλέπετε, σε μέριμνα πέφτει και ο φτωχός. Και ο φτωχός και ο πλούσιος. Και οι δύο κατηγορίες πέφτουν σε μία μέριμνα. Ο ένας λέει: «Τι θα φάω;». Ο άλλος λέγει: «Όλα αυτά που έχω, πώς θα τα φάω;».

    Ωστόσο, ο πλούσιος, δεν σκέφτηκε να δώσει από τη σοδειά της προηγουμένης χρονιάς στους φτωχούς, αλλά ήθελε να συγκεντρώσει ό,τι είχε σε καινούριες αποθήκες. Τον πλούσιο τον χαρακτηρίζει, τον πλούσιον εννοείται της παραβολής, τον χαρακτηρίζει η φοβερή φιλαυτία, η αγάπη προς τον εαυτόν του. Και φαίνεται αυτό από την λεκτική διατύπωση της όλης παραβολής, με την επανάληψη της αντωνυμίας «μου». «…Καὶ συνάξω ἐκεῖ πάντα τὰ γενήματά μου καὶ τὰ ἀγαθά μου, καὶ ἐρῶ τῇ ψυχῇ μου· ψυχή, ἔχεις πολλὰ ἀγαθὰ κείμενα εἰς ἔτη πολλά· ἀναπαύου, φάγε, πίε, εὐφραίνου». Βλέπετε; «Τα αγαθά μου. Τα δικά μου. Δεν με ενδιαφέρει τι κάνουν οι άλλοι. Με ενδιαφέρει τι κάνω εγώ. Πώς εγώ θα καλοπεράσω».  Ουδεμία σκέψις για φιλανθρωπία, για παρουσία πλησίον.

    Όμως την νύχτα εκείνη που έκανε αυτές τις φίλαυτες σκέψεις, όπως μας παρουσιάζει ο Κύριος στην παραβολή, εμφανίζεται ο Θεός στον ύπνο του και του λέγει: «Ἂφρον, ταύτῃ τῇ νυκτὶ τὴν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπὸ σοῦ· ἃ δὲ ἡτοίμασας τίνι ἔσται;». «Άμυαλε, ἂφρον, άμυαλε, αυτή τη νύχτα ζητάνε την ψυχή σου -Ποιοι; Οι δαίμονες- . Εκείνα όλα που έχεις ετοιμάσει, σε ποιον θα μείνουν;».

     Φοβερή, αγαπητοί μου, η φωνή του Θεού. Φοβερός και ο χαρακτηρισμός «άφρων». Να σε πει ο Θεός «άφρων»... Μπορούμε αλήθεια να συλλάβομε να μας λέγει ο Θεός αυτόν τον χαρακτηρισμόν; Μπορούμε να το συλλάβομε αυτό τι σημαίνει; Αλλά τι σημαίνει άφρων; Είναι το αντίθετον του έμφρονος ανθρώπου. Η αφροσύνη είναι το αντίθετον της φρονήσεως. Αυτός που δεν είναι συνετός, αυτός που δεν είναι φρόνιμος, αυτός είναι ο άφρων. Είναι από το στερητικό α-, όπως λέμε στη Γραμματική, αλλά και της λέξεως «φρήν- φρενός», δηλαδή μυαλό, του μυαλού, δηλαδή χωρίς μυαλό, χωρίς φρόνηση, άμυαλος.

     Είναι γνωστό ότι στον άνθρωπον υπάρχουν τέσσερις κεφαλαιώδεις αρετές· από τις οποίες εκπηγάζουν όλες οι αρετές. Πολλές φορές έχω αναφερθεί στις ομιλίες μου γι’ αυτές τις κεφαλαιώδεις αρετές. Δεν πειράζει αν τις ξαναπούμε, διότι ένα κήρυγμα δεν είναι ένα διακοσμητικό στοιχείο, αλλά είναι ένα μάθημα, είναι μία κατήχηση. Και όπως ο εκπαιδευτικός στο σχολειό λέει και ξαναλέει και ξαναλέει τα ίδια πράγματα, με σκοπό όχι να αρέσει εις τους μαθητάς του αλλά εκείνα τα οποία λέγει να εμπεδωθούν εις την γνώσιν των μαθητών του. Είναι λοιπόν η φρόνησις, η σωφροσύνη, η ανδρεία και η δικαιοσύνη. Αυτά τα τέσσερα.

     Λέγει εις το 4^ο βιβλίο των Μακκαβαίων, αναφερόμενος εις αυτό το τετράπτυχον. Λέγει -είναι στο πρώτο κεφάλαιο στον 18^ο στίχο: «Τῆς δέ σοφίας ἰδέαι καθεστήκασι τέσσαρες, φρόνησις καί δικαιοσύνη καί ἀνδρεία καί σωφροσύνη». Πρέπει να πούμε ότι αυτές οι τέσσερις κεφαλαιώδεις αρετές, βρίσκονται και εις τους παρ’ ἡμῖν σοφούς, τους Έλληνας σοφούς. Κι εκεί συναντούμε αυτές τις τέσσερις κεφαλαιώδεις αρετές.

    Η φρόνησις αντιστοιχεί εις την νόησιν, στο μυαλό. Εξ ου και το «ἂφρον», άμυαλε. Φρόνιμος εκείνος που έχει μυαλό. Στην σωφροσύνη αντιστοιχεί το συναίσθημα, η καρδιά. Στην ανδρεία αντιστοιχεί η βούλησις. Και στην δικαιοσύνη, που και διάκρισις λέγεται, υπάρχει εκ μέρους της, της δικαιοσύνης, η ισοστάθμισις των τριών πρώτων. Όταν λέμε δικαιοσύνη, πάντα εννοούμε μία ζυγαριά. Το σύμβολον της δικαιοσύνης είναι η ζυγαριά. Είναι εκείνη η οποία, ξαναλέγω, ισοσταθμίζει την φρόνηση, την σωφροσύνη και την ανδρεία. Τι θα πει «ισοσταθμίζει»; Όχι το ένα να είναι πολύ μεγάλο, το άλλο να είναι πολύ μικρό. Δηλαδή σαν ένα τρίγωνο αν το θέλετε, ορθογώνιο τρίγωνο, που το ένα σκέλος να είναι πολύ μεγάλο, φερειπείν η νόησις, ενώ το από κάτω σκέλος να είναι πολύ μικρό, δηλαδή ας πούμε η ανδρεία. Να έχεις γερό μυαλό, αλλά να μην έχεις ανδρεία, πολλή εννοείται. Αλλά να έχεις μικρούτσικη, να έχεις νηπιώδη ανδρεία. Έτσι η αρετή της δικαιοσύνης ισοσταθμίζει τις τρεις άλλες αρετές. Και επέρχεται μία ισορροπία. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικόν.

     Και τώρα να δούμε πώς εμφανίζεται η αφροσύνη, περί της οποίας και ο λόγος σήμερα. Δημιουργεί την πλάνη ότι η ευτυχία βρίσκεται στα πολλά. «Πω, ευτυχία! Ω  πολλά, ω πολλά αγαθά μου! Και πέρυσι μου ‘μειναν πάρα πολλά. Ίσως και από πρόπερσι. Και φέτος, πω, πολλά αγαθά!». Έτσι λοιπόν δημιουργείται αυτή η πλάνη, πλάνη, ότι η ευτυχία βρίσκεται στα πολλά. Ότι αν δεν έχω χρήματα, όπως λέγει ο άγιος Κασσιανός ο Ρωμαίος, και δυστυχώς αναφέρεται σε κάποιον μοναχόν, ο οποίος μάζευε χρήματα και τα έβαζε κάτω από μία σανίδα του σανιδένιου πατώματος του κελιού του, ότι «αν δεν έχω χρήματα ἀθλίως ἀποθανοῦμαι». Η φράσις είναι από κει. Ότι θα πεθάνω άθλια. Προσέξτε, να κάνω μία διάκριση. Όχι βεβαίως το να πω στα παιδιά μου : «Παιδιά, κοιτάξτε, ε, αυτά τα χρήματα τα έχω για την κηδεία μου»· ή: «Αυτό το σάβανο-που αγοράζουν από τους Αγίους Τόπους- θα μου το βάλετε όταν θα με κηδεύσετε». Δεν εννοούμε αυτό το πράγμα. Κάθε άλλο. Δεν έχει καμία σχέση.

     Η εκουσία πτωχεία, η θεληματική πτωχεία είναι εκείνη που θεραπεύει το πράγμα. Αυτή δε, η εκουσία πτωχεία, είναι η πρώτη, κατά τους Πατέρες, του καταλόγου των αρετών. Ο Κύριος πώς άρχισε τους Μακαρισμούς Του; «Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι». Τι σημαίνει αυτό; «Τῷ πνεύματι» θα πει «εκείνοι που είναι φτωχοί δια της ιδίας των προαιρέσεως». Θέλουν. Δεν είναι χαζοί. Δεν είναι κουτοί. Δεν είναι ανίκανοι να βγάλουν χρήματα. Αλλά θέλουν να είναι πτωχοί. Το γιατί; Για κάποιο σκοπό. Φερειπείν, διότι θέλω να εργαστώ για την Βασιλεία του Θεού. Όπως και η αγαμία. Δεν είμαι ανίκανος. Όπως θα ‘λεγε κάποιος: «Ξύσε με λιγάκι, να δεις αν είμαι ανίκανος». Αλλά για την Βασιλεία του Θεού.

   Λοιπόν, «μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι». Δηλαδή δια της ιδίας των προαιρέσεως. Γιατί σ’ αυτούς ανήκει η Βασιλεία του Θεού. Αν θα ανοίξετε τα Άπαντα του αγίου Ισαάκ του Σύρου, θα δείτε ότι πρώτη ομιλία - η πρώτη, έχει πολλές ομιλίες, 80-90 ομιλίες έχει- η πρώτη ομιλία αναφέρεται εις την εκουσίαν, την θεληματικήν πτωχείαν. Γιατί; Γιατί είναι η αφετηρία όλων των άλλων αρετών. Όχι βεβαίως ότι ένας πλούσιος δεν μπορεί να σωθεί. Αν και ο Κύριος είπε ότι ένας πλούσιος δύσκολα μπαίνει στην Βασιλεία του Θεού, γιατί πλανάται από τα πράγματα που έχει, από τον πλούτον που έχει. Και τότε είπαν οι μαθηταί: «Α, τότε ποιος μπορεί να σωθεί;». Και είπε ο Κύριος: «Εκείνα που είναι αδύνατα στους ανθρώπους, είναι δυνατά στον Θεό». Μπορείς να είσαι πλούσιος και να σωθείς. Όταν όμως είσαι ο φιλάνθρωπος, ο ελεήμων, που δεν εμποδίζεσαι να κάνεις το αγαθόν. Και δεν κολλάει η καρδιά σου στα υλικά αγαθά.

    Έτσι λοιπόν εκείνος ο οποίος είναι πλεονέκτης, θέλει να μαζέψει, στο βάθος είναι υπερήφανος. Έχει αλαζονεία του σώματος. Ξέρετε εκείνος που δεν νηστεύει, έχει την αλαζονεία του σώματος, όχι του πνεύματος. Η αλαζονεία του σώματος είναι «Εγώ τρώγω, θέλω να θρέψω το σώμα μου». Αντιθέτως, η νηστεία είναι η ταπείνωση του σώματος. Δηλαδή ταπεινώνω το σώμα μου με του να του δώσω… ε, μέτρια τροφή, και στην ποσότητα και στην ποιότητα. Η νηστεία λοιπόν σπάζει αυτήν την αλαζονεία του σώματος. Εξάλλου η πλεονεξία οδήγησε τον Κύριον να πει την παραβολή του άφρονος πλουσίου. Είχε μία συζήτηση προηγουμένως. Και ο Κύριος για να δείξει τα πράγματα, είπε την παραβολή του άφρονος πλουσίου. Αυτή Του έδωσε την αφορμή.

    Και είπε: «Ὁρᾶτε καί φυλάσσεσθε ἀπό πάσης πλεονεξίας· ὅτι οὐκ ἐν τῷ περισσεύειν τινί ἡ ζωή αὐτοῦ ἐστίν ἐκ τῶν ὑπαρχόντων  αὐτῷ». Προσέχετε, φυλάγεσθε, μη νομίσετε ότι θα αποκτήσεις περίσσια ζωή από τα πολλά σου αγαθά. Είναι η πλάνη που σας ανέφερα ότι ο άνθρωπος εκεί κινείται. Πλανάται. Το μέτρο ποιο είναι; Μας το λέγει ο Απόστολος Παύλος: «Ἡ εὐσέβεια μετ' αὐταρκείας». «Να είσαι ευσεβής με εκείνα που έχεις. Να είσαι και ευσεβής και με εκείνα που έχεις. Να περιορίζεσαι». «Ἔχοντες -λέει ο Απόστολος Παύλος, να ολοκληρώσω- σκεπάσματα καί διατροφάς, τούτοις ἀρκεσθησόμεθα». Τα σκεπάσματα ποια είναι; Τα ρούχα που φορούμε. Το καλοκαίρι, κατά τον Μέγα Βασίλειο, βάζομε ελαφρά ρούχα, τον χειμώνα βάζομε θερμά ρούχα. Και παραπανίσια. Σκέπασμα είναι ακόμη και η σκεπή, τα κεραμίδια. Δηλαδή το σπιτάκι μας. Το σπίτι μας, ο ιματισμός μας. «Ἒχοντες», λέει, «καί διατροφάς». Έχομε να φάμε. Δόξα τω Θεώ. Μη γυρεύομε να γίνομε πλούσιοι. Γιατί εκείνο που γυρεύουν να γίνουν πλούσιοι και τα πάντα μηχανεύονται για τούτο, πέφτουν, λέει, σε παγίδες και μπήγουν, λέει ο Απόστολος Παύλος, στο σώμα τους καρφιά και τον καρφώνουν τον εαυτόν τους. Πράγματι, ο πλούσιος έχει πολλήν μέριμνα, πολύ περισσοτέρα από τον φτωχόν. Ναι. Αλλά σχεδόν καθόλου δεν έχει μέριμνα εκείνος που αρκείται στα λίγα και έχει το μεροκάματό του κ.ο.κ.

     Στην αφροσύνη, περί της οποίας, πάντα υπενθυμίζω, ο λόγος, απουσιάζει η αντίληψις του πλησίον. Είναι ένα άλλο σημείο αυτό. «Καλά, υπάρχουν άλλοι άνθρωποι;». Ναι, άνθρωπε. Υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι. «Υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι;». Ξέρετε τι λέγω; «Αχ, εμείς έχομε το καλοριφέρ μας, έχομε να φάμε, έχομε το τραπέζι μας, τα ρούχα μας. Πόσοι άνθρωποι αυτή την στιγμή σε όλο τον κόσμο και μάλιστα στο βόρειο ημισφαίριο, που τώρα έχομε χειμώνα, κοιμώνται κάτω από τα γεφύρια των ποταμών! Στο Παρίσι, κάτω από τα γεφύρια του Σηκουάνα. Εκεί κοιμώνται φτωχοί. Στο Λονδίνο, κάτω από το ποτάμι του Τάμεση, κοιμώνται εκεί στα γεφύρια από κάτω, κοιμώνται φτωχοί... Στις μισοτελειωμένες οικοδομές, κοιμώνται φτωχοί και πεινασμένοι». Δεν είναι γνωστό αυτό; Και είναι, θα λέγαμε, τείχη αδιαπέραστα, επειδή ο νους νοσεί, η παρουσία των φτωχών. Δεν καταλαβαίνει τίποτα. Τείχη αδιαπέραστα. Επειδή ο νους νοσεί. Και η φρόνησις, αυτό το θαυμάσιο προϊόν του νου, είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Γιατί είμαστε άφρονες...Έτσι η ελεημοσύνη και η κοινωνική αντίληψις δεν μπορούν να αναπτυχθούν.

    Ακόμη στην αφροσύνη γεννιέται η αντίληψις ότι «Όλοι μπορούν να πεθάνουν εκτός από μένα». Πέθανε ο τάδε. «Ε, πέθανε αυτός. Δεν πέθανα εγώ». Έτσι δημιουργείται η πλάνη ότι «όλοι μπορούν να πεθάνουν εκτός από μένα». Ο θάνατος δια τον τέτοιον άνθρωπο, τον άφρονα, να βάλει μυαλό, δεν υπάρχει, δεν υπάρχει θάνατος. Έτσι δεν υπελόγισε και ο πλούσιος της παραβολής ότι μπορούσε να πεθάνει. «Α», λέγει, «έχεις ‘’ἀγαθὰ κείμενα εἰς ἔτη πολλά‘’. Έχεις ζωή μπροστά σου».  Και έρχεται η έκπληξη ότι «ταύτῃ τῇ νυκτὶ τὴν ψυχήν σου ἀπαιτοῦσιν ἀπὸ σοῦ». Φοβερό! Ο τόνος πέφτει σ’ αυτό το «ταύτῃ τῇ νυκτὶ», απόψε, απόψε θα πεθάνεις! Σε όλους μας, συμβαίνει, αγαπητοί μου, αυτό. Ότι δεν θα πεθάνομε. Αν το προσέξετε… βέβαια υπάρχει μία εσωτάτη ερμηνεία, ότι ο Θεός έκανε τον άνθρωπο για την αθανασία. Γι΄αυτό δεν πιστεύει στον θάνατο. Εσωτάτη ερμηνεία. Όμως εδώ έχομε την περίπτωση ότι δεν πεθαίνω για να απολαύσω τα αγαθά μου. Ο νους λέγει: «Θα πεθάνεις. Είναι λογικό. Αφού όλοι πεθαίνουν». Η καρδιά λέγει: «Όχι, δεν θα πεθάνεις».

    Κι ακόμη μία πλάνη. Στην αφροσύνη καλλιεργείται η ολεθρία αντίληψις ότι δεν υπάρχει άλλη ζωή. «Και ποιος πήγε και είδε και γύρισε για να μας πει ότι υπάρχει και άλλη ζωή;». Η αντίληψις αυτή είναι πραγματικά μία καθαρή αυτοκτονία της υπάρξεώς μας. Αφού υπάρχει; Εσύ λες ότι δεν υπάρχει. Δεν αυτοκτονείς; Δηλαδή δεν πορεύεσαι προς την αιωνία τιμωρία και την αιωνία κόλαση; Κι όμως πολλοί έτσι θέλουν να σκέπτονται: «Δεν υπάρχει άλλη ζωή. Ό,τι φας και ό,τι πιεις. Αυτό είναι η ζωή. Τίποτ’ άλλο παρακάτω». Ένας χοντρός υλισμός. Στο βάθρο, αγαπητοί μου, του αγάλματος του Σαρδανάπαλου, του τελευταίου βασιλιά των Ασσυρίων, ο ίδιος έδωσε εντολή να γράψουν από κάτω την εξής επιγραφή: «Διαβάτη, η ζωή είναι ό,τι φας και ό,τι πιεις και ό,τι αφροδισιάσεις». «Αφροδισιάζω» θα πει συνέρχομαι και κάνω γενετήσιαν πράξιν, ερωτική ζωή. Δηλαδή να φας, να πιεις και να ασκήσεις και τον έρωτα. Και να φανταστείτε ότι ο Σαρδανάπαλος ήταν σε… υπερθετικόν βαθμόν ομοφυλόφιλος. Αυτοκράτωρ... Και φορούσε γυναικεία ενδύματα εμφανιζόμενος στον λαό... Φρικτές καταστάσεις! Τέλος πάντων...Και αυτός ο λανθασμένος πνευματικός προσανατολισμός, δίδεται και διαδίδεται, «είναι γνωστό ότι δεν υπάρχει άλλη ζωή, άφθονα και από τον τύπο και από τα Μαζικά Μέσα Ενημερώσεως. «Τι υπάρχει παρακάτω; Τίποτα. Πού θα πάμε; Στα αστέρια θα πάμε; Στ’ αστέρια, ξέρω ‘γω; Και μετά τι θα κάνουμε; Τίποτα».

      Στην συνέχεια της φωνής του Θεού, αγαπητοί μου, στον άφρονα πλούσιο, είναι: «Ἅ δὲ ἡτοίμασας τίνι ἔσται;». «Εκείνα που ετοίμασες, ποιανού θα μείνουν;». Χμ, πράγματι, έρχονται οι κληρονόμοι να πουν αυτό που λέει ο λαός: «Φασούλι το φασούλι ο θανών». Δηλαδή μαζεύει φασολάκι-φασολάκι εκείνος που θέλει να κάνει περιουσία. «Φασούλι το φασούλι ο θανών… Φασουλάδα ο κληρονομών!». Τα παίρνει όλα ο κληρονομών και τα τρώει. Πραγματικά, πραγματικά, μαζεύεις άνθρωπε, μαζεύεις, για ποιους; Για τα παιδιά σου; Για τα ανίψια σου; Να θα τα φάνε. Εσύ μαζεύεις φασόλι-φασόλι, αυτοί θα κάνουν φασολάδα για όλα μαζί. Δηλαδή θα τα φάνε όλα. Πόσο ανόητος, αλήθεια, είναι ο άνθρωπος!

      Όταν όμως τρέφεται με αυτόν τον τρόπο η αφροσύνη, η αμυαλοσύνη, τότε γεννάει ένα τέρας, που λέγεται αθεΐα. Για έναν τέτοιον άφρονα λέγει ο Ψαλμωδός στον 13^ο Ψαλμό: «Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ· οὐκ ἔστι Θεός». Ποιος είπε δεν υπάρχει Θεός; Ο άφρων, ο άμυαλος άνθρωπος. Ναι. Η απουσία της φρονήσεως γεννά την αθεΐα· διότι αυτή η ίδια η φύσις, η αισθητή φύσις, είναι εκείνη η οποία μπορεί να μας ανοίξει σαν βιβλίο να μάθομε Ποιος την δημιούργησε. Και συ λες «Δεν υπάρχει Θεός»; Κι εσύ λες ότι όλα ‘γίναν τυχαία; Τυχαία; Τυχαία; Τι τυχαίον υπάρχει; Και λες ότι όλα αυτά είναι μόνα τους που έχουνε γίνει; Μόνα τους; Αυτόματος γένεσις;(με ένα -ν-). Δηλαδή έχουν γίνει όλα μόνα τους; Είσαι άφρων. Είσαι άφρων! «Μα, είμαι σοφός επιστήμων». Είσαι άφρων! Είσαι άμυαλος άνθρωπος. Η απουσία λοιπόν της φρονήσεως οδηγεί και εις αυτήν την αθεΐαν.

    Ο άθεος είναι άφρων καθ’ όλο το μήκος και πλάτος και ύψος που υπάρχει γύρω του. Ο άθεος δεν έχει «σώας τάς φρένας». Βάζω το «σώας τάς φρένας» εντός εισαγωγικών. Δηλαδή δεν είναι τρελός για το τρελοκομείο. Αλλά είναι τρελός όμως. Είναι άφρων. Είναι άμυαλος. Γιατί η αθεΐα είναι ένας παραλογισμός. Λέγει ο Μέγας Βασίλειος: «Τούτῳ γάρ τῷ ἄφρονι εἶπεν ὁ Θεός δια τήν ἐνυπάρχουσαν αὐτῷ ἀθεΐαν». Του είπε, λέγει, ο Θεός, τον ονόμασε άφρονα, επειδή μες στην ψυχή του έβλεπε ο Θεός ότι υπάρχει αθεΐα. Και η αφροσύνη δυστυχώς σήμερα είναι πολύ απλωμένη. Πρέπει να το πούμε αυτό, εάν είμεθα ειλικρινείς. Λέει ο Ψαλμωδός πάλι: «Κύριος ἐκ τοῦ οὐρανοῦ διέκυψεν –Ο Κύριος, λέει, από τον ουρανό έσκυψε να δει. Σαν να είναι ένα πάτωμα και βγαίνει από ένα παράθυρο ο Θεός. Δηλαδή είναι μία ωραία εικόνα αυτό- ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων τοῦ ἰδεῖν- να δει τους ανθρώπους- εἰ ἔστι συνιὼν ἢ ἐκζητῶν τὸν Θεόν-αν υπάρχει κάποιος που να έχει μυαλό. Αν υπάρχει κάποιος που επιτέλους να ψάχνει να βρει τον Θεό-. Πάντες ἐξέκλιναν -Όλοι πήραν τον στραβό δρόμο-, ἅμα ἠχρειώθησαν -συγχρόνως έγιναν και αχρείοι-, οὐκ ἔστι ποιῶν χρηστότητα, οὐκ ἔστιν ἕως ἑνός». «Δεν υπάρχει άνθρωπος να ποιεί χρηστότητα(το χρη- με ήτα, δηλαδή αγαθό πράγμα-. Μέχρις ενός!», λέει στον 13^ο Ψαλμό ο Δαβίδ.

   Αγαπητοί, μεγάλη συμφορά η έλλειψις φρονήσεως. Ο Θεός μάς έδωσε τον νου· να είναι προσανατολισμένος πάντοτε σε ό,τι είναι αληθινό, πραγματικό και συμφέρον. Και μας αγαπά. Και βοά προς ημάς: «Δράξασθε παιδείας-‘’δράττομαι με την φούχτα μου’’. Φουχτιάσατε, λέει, την παιδεία-, μήποτε ὀργισθῇ Κύριος καὶ ἀπολεῖσθε ἐξ ὁδοῦ δικαίας», λέει στον 2^ο Ψαλμό. Ποια είναι αυτή η Παιδεία; Είναι ένα από τα πολλά ονόματα του δευτέρου προσώπου της Αγίας Τριάδος. Όπως είναι και το όνομα Σοφία. Έτσι λοιπόν, μας λέει εδώ: «Αρπάξτε τον Χριστόν. Μήποτε ὀργισθῇ ο Κύριος. Γιατί Εκείνος θα σας δώσει την φρόνησιν». Ναι. Λέει στο βιβλίο των Παροιμιών: «Ὁ ἐνδεής ταῖς φρεσίν ἐκκλινάτω πρός με». Μιλάει ο Παροιμιαστής εξ ονόματος της Ενυποστάτου Σοφίας. «Εκείνος που είναι φτωχός», λέει, «στο μυαλό, ας έρθει κοντά μου να αποκτήσει φρόνησιν».

      Τι είναι φρόνησις; «Γνῶσις - λέγει ο άγιος Πέτρος ο Δαμασκηνός- τῶν τε ποιητέων καί οὐ ποιητέων, καί ἐγρήγορσις νοῦ». Τι πρέπει να κάνω; Τι δεν πρέπει να κάνω; Και η εγρήγορση του νου, το ξύπνιο του νου. Και ποιος μας δίνει την φρόνηση; Η Ενυπόστατος Σοφία του Θεού. Τότε θα έχομε την αληθινή φρόνηση και όχι την κοσμική φρόνηση, όπως ο πλούσιος της παραβολής. Την φρόνηση εκείνη που δείχνει κυριότατα την Βασιλεία του Θεού. Όλα τα άλλα είναι σχετικά. Η αφροσύνη ποτέ, αγαπητοί μου, μην κυριεύσει την καρδιά μας. Αμήν.

779η ομιλία στην κατηγορία
« Ομιλίες Κυριακών ».

Όλες οι ομιλίες της κατηγορίας " Ομιλίες Κυριακών " 🔻
http://arnion.gr/index.php/p-thanasios-mytilina-os/milies-p-thanasiou/diafora-uemata/omiliai-kyriakvn
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40r0WAxMpRb0tx6ts1zsQWMh

Πηγές:
Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.

Μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.