†.Αλλά η ανάσταση των νεκρών, αγαπητοί μου, είναι και θέμα δικαιοσύνης του Θεού. Δηλαδή πώς θα ήταν δυνατόν να αμαρτάνει η ψυχή, να αμαρτάνει και το σώμα, και η μέν ψυχή να τιμωρηθεί, το δε σώμα να μείνει ατιμώρητο επειδή θα διαλυθεί στον τάφο.
Ακόμη, ο Απόστολος Παύλος λέει: «φεύγετε τὴν πορνείαν. πᾶν ἁμάρτημα ὃ ἐὰν ποιήσῃ ἄνθρωπος ἐκτὸς τοῦ σώματός ἐστιν, ὁ δὲ πορνεύων εἰς τὸ ἴδιον σῶμα ἁμαρτάνει». (Α Κορ. 6,18) Δηλαδή: Κάθε αμάρτημα που θα διαπράξει ο άνθρωπος είναι έξω από το σώμα του, ενώ αυτός που πορνεύει αμαρτάνει στο ίδιο του το σώμα. Εάν το πάρουμε αυτό, τότε θα πρέπει, κατά την ημέρα της Κρίσεως, αφού το αμάρτημα ανήκει στο σώμα που διαλύθηκε και δεν θα αναστηθεί, ή ψυχή να μη δώσει λόγο για κάτι που δεν έπραξε. Γιατί να δώσει λόγο η ψυχή στον Θεό για την πορνεία, που ανήκει αποκλειστικά στο σώμα; Συνεπώς η ψυχή είναι ακατηγόρητη και δεν είναι υπεύθυνος ο άνθρωπος για τα σαρκικά άμαρτήματά του, δεν είναι ένοχος! Όμως είναι δίκαιο αυτό; Πώς το βλέπετε; Αλλά και αντιστρόφως, ως προς το θέμα της αρετης. Γιατί όταν το σώμα παρθενεύει μία ολόκληρη ζωή, δηλαδή έγκρατεύεται και μένει αγνό μια ολόκληρη ζωή κι αγωνίζεται υπεράνθρωπα να κρατηθεί μακριά από την αμαρτία, γιατί δεν πρέπει τότε το σώμα αυτό να βραβευθεί και να επαινεθεί; Είναι δίκαιο αυτό να μή γίνει;
Ακούστε τι λέει ο Απόστολος Παύλος στην Β' Πρός Κορινθίους επιστολή του: «τοὺς γὰρ πάντας ἡμᾶς φανερωθῆναι δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα κομίσηται ἕκαστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν εἴτε κακόν». (Β Κορ. 5,10) Δηλαδή: Όλοι μας πρέπει να φανερωθούμε και να σταθούμε μπροστά στο βήμα του Χριστού, για να πάρει ο καθένας την αμοιβή του, για ό,τι αγαθό ή κακό έπραξε με το σώμα του. Βλέπετε, επιστρατεύω χωρία από την Αγία Γραφή μόνο και μόνο για να κατοχυρώσω τις αλήθειες αυτές, ώστε να μην πει κάποιος ότι τα λέω από τη φαντασία μου. Όταν λέει «να σταθούμε όλοι», εννοεί και νεκρούς και ζωντανούς, γιατί ο Χριστός είναι Κριτής ζώντων και νεκρών. Δεν το λέμε και στο Σύμβολο της Πίστεως, «κρίναι ζώντας και νεκρούς»; Οι «ζώντες» είναι εκείνοι που θα ζούν τότε, και οι «νεκροί είναι εκείνοι που θα έχουν ήδη πεθάνει και θα αναστηθούν. Δέν λέει «ίνα κομίσηται έκαστος τα διά του πνεύματος, τα διά της ψυχής», αλλά «τα διά του σώματος». Ο Απόστολος αναφέρεται στην Ανάσταση των νεκρών γι' αυτό τονίζει το σώμα. Βλέπετε, παρακαλώ, πόσο καθαρά το λέει!
Είναι απορίας άξιο, αλλά και δυστύχημα, πώς έχει
εισχωρήσει η αντίληψη μέσα στο χριστιανικό πλήρωμα ότι το σώμα δεν έχει καμία θέση στην σωτηρία! Είναι από τα πλέον περίεργα. Νομίζω ότι θα ήταν η μεγαλύτερη νίκη που θα κατάφερνε ο Διάβολος πάνω στους Χριστιανούς, να τους κάνει δηλαδή να μην προσέξουν το θέμα της αναστάσεως των σωμάτων. Ή φοβερότερη, ή όλεθριότερη διαστροφή. Και αυτή η αντίληψη υπάρχει όχι μόνο στον λαό, αλλά και στον κλήρο! Υπάρχει και στους θεολόγους, και στους επισκόπους, και στους αρχιεπισκόπους! Μή σας κάνει εντύπωση. Ναί, μή σας κάνει εντύπωση. Καταπλήσσει το γεγονός! Τόση ζημιά έχει κάνει ο Διάβολος; Ναί, τόση ζημιά!
Μόλις τελευταία διάβασα σε ένα περιοδικό, στη ΖΩΗ ή στόν ΣΩΤΗΡΑ, ότι ο Αγγλικανός αρχιεπίσκοπος του Canterbury, ο Πριμάτος της Αγγλίας, μεταξύ άλλων ρωτήθηκε και για την ανάσταση των νεκρών.
Βεβαίως το θέμα αυτό δεν ανήκει αποκλειστικά στόν χώρο της Ορθοδοξίας, αλλά είναι δόγμα πίστεως πρώτου μεγέθους σε όλες τις ομολογίες, διότι αποτελεί την κατάληξη του Χριστιανισμού, τον σκοπό, το τέρμα. Και ξέρετε τι απάντησε; Είπε ότι δεν πιστεύει στην ανάσταση των νεκρών. Ο αρχιεπίσκοπος. Θα μου πείτε ότι είναι 'Αγγλικανός. Δεν έχει σημασία, αγαπητοί μου, γιατί ήδη σας είπα ότι είναι δόγμα το οποίο δεν εξαιρείται ούτε από τους Ρωμαιοκαθολικούς ούτε από τους Προτεστάντες, τη στιγμή μάλιστα που έχουμε το ίδιο Σύμβολο της Πίστεως καί λέμε «προσδοκώ ανάστασιν νεκρών». Αλλά και αυτό να μην είχαμε, ολόκληρη η Αγία Γραφή μιλάει για την άνάσταση των νεκρών και αυτός είναι ο σκοπός της. Ο λόγος του Αποστόλου Παύλου, που λέει «εάν οι νεκροί δεν ανασταίνονται, τότε η πίστη μας είναι μάταιη», είναι ουσιαστικός, και είναι να τραβάει κανείς τα μαλλιά του πραγματικά! Είναι αδιανόητο να μην πιστεύουμε στην ανάσταση των νεκρών! Γι' αυτό με βλέπετε και μιλάω με τέτοιο τόνο κι έχω κάνει τόσα και τέτοια θέματα και τόσο σημαντικά μια ολόκληρη χρονιά, για να εμπεδωθούν, γιατί ξέρω πολύ καλά ότι το κύτταρο μας έχει ποτιστεί με τις αντιλήψεις αυτές που επικρατούν, ότι δηλαδή είναι αδιανόητο να αναστηθεί το σώμα.
Αλλά και ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, ως πρός το θέμα της δικαιοσύνης του Θεού, στην 18η Κατήχηση, παράγραφος 19, λέει τα εξής: «Ουδέν χωρίς σώματος ημίν πέπρακται. βλασφημούμεν διά στόματος, προσευχόμεθα διά στόματος, πορνεύομεν διά σώματος, αγνεύομεν διά σώματος, αρπάζομεν διά χειρός, ελεημοσύνας δίδομεν διά χειρός, και τα λοιπά ομοίως. επειδή τοίνυν εις πάντα υπηρετήσατο το σώμα, και εν τοίς μέλλουσι συναπολαύει των γενομένων». Δηλαδή: Χωρίς το σώμα τίποτα δεν έχει γίνει. Βλασφημούμε με το στόμα, προσευχόμαστε με το στόμα. Πορνεύουμε με το σώμα, ζούμε αγνή ζωή με το σώμα. Αρπάζουμε με τα χέρια, δίνουμε ελεημοσύνη με τα χέρια, και τα υπόλοιπα κατά τον ίδιο τρόπο. Επειδή λοιπόν σε όλα όσα κάναμε μάς υπηρέτησε το σώμα, θα απολαύσει και αυτό ό, τι του ανήκει, είτε την αμοιβή είτε την τιμωρία και την αιώνια Κόλαση.
Οι άνθρωποι, αγαπητοί μου, θα υπάρχουν στην Κόλαση με τα σώματα, και στη Βασιλεία του Θεού ομοίως με τα σώματα θα υπάρχουν. Ας το αντιληφθούμε αυτό. Δεν θα είναι μόνο ψυχές. Είναι πλατωνική πλάνη, πλατωνική αίρεση, από τις φοβερότερες που επικράτησαν στις αντιλήψεις των Χριστιανών.
Ο Αγιος Ιουστίνος στόν διάλογο πρός Τρύφωνα λέει το εξής: «Εκείνος ό Χριστιανός που λέει ότι δεν υπάρχει ανάσταση νεκρών και ότι οι ψυχές είναι στον ουρανό, αυτός δεν είναι Χριστιανός». «εἰ γὰρ καὶ συνεβάλετε ὑμεῖς τισι λεγομένοις Χριστιανοῖς, καὶ τοῦτο μὴ ὁμολογοῦσιν, ἀλλὰ καὶ βλασφημεῖν τολμῶσι τὸν θεὸν Ἀβραὰμ καὶ τὸν θεὸν Ἰσαὰκ καὶ τὸν θεὸν Ἰακώβ, οἳ καὶ λέγουσι μὴ εἶναι νεκρῶν ἀνάστασιν, ἀλλὰ ἅμα τῷ ἀποθνήσκειν τὰς ψυχὰς αὐτῶν ἀναλαμβάνεσθαι εἰς τὸν οὐρανόν, μὴ ὑπολάβητε αὐτοὺς Χριστιανούς». Και συμπληρώνει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στο 4ο βιβλίο, παράγραφος 27, έκδοση Ορθοδόξου Πίστεως, (Παραθέτω αυτή τη βιβλιογραφία, για να μπορούν, όσοι θέλουν, να τα βρούν εκεί καλύτερα και να τα μελετήσουν): «῎Εσται οὖν, ἔσται ἀνάστασις. Δίκαιος γὰρ ὁ Θεὸς καὶ τοῖς ὑπομένουσιν αὐτὸν μισθαποδότης γίνεται. Εἰ μὲν οὖν ἡ ψυχὴ μόνη τοῖς τῆς ἀρετῆς ἀγῶσιν ἐνήθλησε, μόνη καὶ στεφανωθήσεται. Καὶ εἰ μόνη ταῖς ἡδοναῖς ἐνεκυλίσθη, μόνη δικαίως ἂν ἐκολάζετο· ἀλλ᾿ ἐπεὶ μήτε τὴν ὕπαρξί κεχωρισμένην ἔσχον μήτε τὴν ἀρετὴν μήτε τὴν κακίαν ἡ ψυχὴ μετῆλθε δίχα τοῦ σώματος, δικαίως ἄμφω ἅμα καὶ τῶν ἀμοιβῶν τεύξονται.
Υπάρχει λοιπόν, υπάρχει ανάσταση! Διότι είναι δίκαιος ο Θεός και γίνεται μισθαποδότης σ' εκείνους που Τόν υπομένουν. Εάν μόνη η ψυχή αμάρτανε, θα ήταν δίκαιο αυτή μόνη να τιμωρείται, εάν η ψυχή μόνη ζούσε την αρετή, δίκαιο θα ήταν μόνη να απολαμβάνει τον έπαινο, επειδή όμως μαζί με το σώμα έπραξε τα φαύλα ή τα αγαθά, μαζί με το σώμα λοιπόν και η ψυχή θα απολαύσει και την τιμωρία ή τον έπαινο.
Απόσπασμα από την 4η ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
†.Βεβαίως μπορούμε να πούμε ότι ο θάνατος είναι «τὰ γὰρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας» (Ρωμ. 6,23) όπως λέει στην προς ρωμαίους ο Απόστολος Παύλος. Ο θάνατος είναι ο μισθός της αμαρτίας. Όμως, παρά ταύτα, πρέπει να κατανοήσουμε το μυστήριο του θανάτου, όσο μπορούμε.
Αλλά προσέξτε κάτι, αγαπητοί μου, και μόνο που είπα μυστήριο, σημαίνει ότι δεν θα κατανοήσουμε τίποτα, απλώς μόνο θά ψηλαφήσουμε. Η κατανόηση του μυστηρίου του θανάτου μπορεί να ψηλαφηθεί μόνο στον Θάνατο του Χριστού. Αλλά τι μπορούμε να ψηλαφήσουμε εκεί... Ό,τι και να κάνουμε, μέσα στην καρδιά του μυστηρίου αυτού δέν θα μπορέσουμε ποτέ να μπούμε.
Βλέπουμε τον Κύριο να λέει: «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου·»,λ (Ματθ. 26,38) Καταλυπημένη είναι η ψυχή μου! Και: «πάτερ μου, εἰ δυνατόν ἐστι, παρελθέτω ἀπ᾿ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο·» (Ματθ. 26,39)
Ποιό «ποτήριον»; Του θανάτου. Ενώ ξέρει ο Κύριος ότι ακριβώς αυτός ο θάνατος είναι εκείνος που θα δώσει τελικά τη ζωή, όχι μόνο στη δική του ανθρώπινη φύση, αλλά και στην ανθρωπότητα ολόκληρη. Τόν βλέπετε πώς στέκεται μπροστά σ' αυτό το βαθύ μυστήριο του θανάτου, το φοβερό αυτό μυστήριο! Αυτό το μυστήριο εξάλλου περιγράφει και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στα νεκρώσιμα τροπάρια, τα οποία είναι ένα αριστούργημα από θεολογικής και λογοτεχνικής απόψεως.
Παρά ταύτα, εξωτερικά -για να μή μένουμε στο μυστήριο αυτό, που δεν μπορούμε να το καταλάβουμε- μπορούμε να ορίσουμε τον θάνατο όπως τον ορίζει ο Νεμέσιος στον Περί φύσεως του ανθρώπου λόγο του, που τον παίρνει από τον Έλληνα Χρύσιππο: «Θάνατος έστι ψυχής χωρισμός από σώματος». Αυτό σημαίνει ότι ο θάνατος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα, και τον ορισμό αυτόν τόν δίνουν όλοι, εκτός από τους υλιστές. Εάν ρωτήσετε έναν υλιστή τι είναι ο θάνατος, ποτέ δεν θα σας πεί ότι ο θάνατος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα, γιατί δεν δέχεται την ψυχή. Θα σας πεί ότι κάποιες ενέργειες, κάποιες δυνάμεις του σώματος ατόνισαν πλέον, και δεν έχουμε παρά αυτό που λέμε θάνατο.
Αλλά υπάρχουν ακόμη και κάποιες απλές βιβλικές εκφράσεις για τον θάνατο, που περιγράφουν τον θάνατο σαν μία πραγματικότητα, αλλά φοβερή.
Ποιός είναι εκείνος ο άνθρωπος που μπορεί να ζήσει και να μη δοκιμάσει θάνατο;
Και ο 102ος Ψαλμός λέει: «ἄνθρωπος, ὡσεὶ χόρτος αἱ ἡμέραι αὐτοῦ· ὡσεὶ ἄνθος τοῦ ἀγροῦ, οὕτως ἐξανθήσει·» (Ψαλ. 102,15)
Ο άνθρωπος είναι σαν το χορτάρι, οι ήμέρες του είναι σαν το χορτάρι. Πόσο κρατάει το χορτάρι; πόσο κρατάει το λουλούδι; Ανθίζει και μαραίνεται. Αυτό είναι ο άνθρωπος.
Λέει ο Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος: «ποία γὰρ ἡ ζωὴ ὑμῶν; ἀτμὶς γὰρ ἔσται ἡ πρὸς ὀλίγον φαινομένη, ἔπειτα δὲ καὶ ἀφανιζομένη·» (Ιακ. 4,14)
Ποιά είναι η ζωή μας; Ένα συννεφάκι είναι η ζωή μας, που το βλέπουμε για λίγο στον ορίζοντα και μετά διαλύεται• αυτό είναι η ανθρώπινη ύπαρξη.
Ακόμη ο Απόστολος Παύλος στην Πρός Εβραίους επιστολή λέει: «καὶ καθ᾿ ὅσον ἀπόκειται τοῖς ἀνθρώποις ἅπαξ ἀποθανεῖν». (Εβρ. 9,27)
Δηλαδή επιφυλάσσεται στον κάθε άνθρωπο να πεθάνει μία φορά.
Και η Γένεση: «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ». (Γεν. 3,19)
Δηλαδή χωματένιος είσαι και χώμα θα γίνεις.
Βέβαια σ' αυτές τις εκφράσεις μπορούν να βρούν πολύ ισχυρά ερείσματα οι μηδενιστές, εκείνοι που έχουν φιλοσοφική βάση τον Υπαρξισμό, που καταλήγει στόν Μηδενισμό, ή και οι υλιστές, εξάλλου και μηδενιστής δεν είναι κάτι διαφορετικό από τον υλιστή. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι, αλλά περιγράφεται απλώς η ζωή όπως τη βλέπουμε και ο θάνατος όπως τον βλέπουμε. Όλα αυτά είναι μία εξωτερική διαπίστωση και περιγραφή του φαινομένου του θανάτου.
Το φαινόμενο του θανάτου, αγαπητοί μου, είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του ανθρώπου αλλά και ολόκληρης της δημιουργίας. Επειδή υπάρχει ο θάνατος, γι' αυτό υπάρχει και η φιλοσοφία. Αν δεν υπήρχε και θάνατος, δεν θα υπήρχε η φιλοσοφία. Προσπαθώ να μάθω, να σκεφθώ, φιλότιμα ίσως, ποιό το μέλλον μου, τι θα γίνω, που βρίσκομαι, ποιός είμαι. Θέλω να μάθω, γιατί με ενδιαφέρει η πορεία της υπάρξεώς μου. Αλλά το πρόβλημα του θανάτου ξεπερνάει κάθε ανθρώπινο πρόβλημα. Έχουμε οικονομικά προβλήματα; Νομίζω ότι αυτά είναι πιο κάτω από το πρόβλημα της ζωής μας, διότι κι αν ζημιώσουμε σε χρήματα, κι αν χάσουμε και την υγεία μας, κι αν ακόμη χάσουμε τους προσφιλείς μας, δεν ξέρω τι άλλο, τα πάντα κι αν χάσουμε, όλα αυτά είναι πιο κάτω από το μεγάλο μας θέμα, τη ζωή μας! Βλέπετε λοιπόν ότι το πρόβλημα του θανάτου ξεπερνάει κάθε άλλο πρόβλημα; Γι' αυτό και λέμε: «Να σωθώ, κι ας τα χάσω όλα! Να σωθώ!», δηλαδή να μην πεθάνω.
Η παρουσία του θανάτου ασχημίζει την κτίση, προπαντός όμως δεν δίνει νόημα ούτε στην ανθρώπινη παρουσία, ούτε σ' αυτό το ίδιο το σύμπαν. Δηλαδή: Γιατί υπάρχω; Για να πεθάνω; Ανικανοποίητη απάντηση. Δέν ζώ για να μην υπάρχω, δέν ζώ για να πεθάνω. Δεν μπορεί, δέν είναι δυνατόν αυτό. Ύστερα, επειδή εγώ ζω, γι' αυτό υπάρχει το σύμπαν. Εάν εγώ πεθαίνω, τότε γιατί να υπάρχει το σύμπαν; Άρα δεν έχει νόημα ούτε η ζωή μου ούτε το σύμπαν, αν υπάρχει ο θάνατος. Με άλλα λόγια: Γιατί πεθαίνουμε; και ποιός είναι ο δημιουργός του θανάτου; Αυτό δέν θα μας το απαντήσει η λογική μας, αλλά θα μας αποκαλυφθεί. Όπως όμοίως δεν ξέρουμε και τη γενεά μας, από πού καταγόμαστε, ποιοί είμαστε, μας αποκαλύπτεται. Βλέπετε, ψάχνοντας μόνοι μας λέμε ότι καταγόμαστε από τα ζώα. Μας αποκαλύπτεται όμως ότι δέν καταγόμαστε από τα ζώα, αλλά ο Θεός δημιούργησε ένα πρώτο ζευγάρι ανθρώπων, και από εκεί καταγόμαστε. Αυτό όμως είναι αποκάλυψη, δέν είναι εύρεση με τη λογική. Έτσι λοιπόν και το θέμα του θανάτου, όπως και το ποιός είναι ο δημιουργός του, θα μας αποκαλυφθεί.
Εάν έπρεπε να δούμε τον θάνατο με τα φυσικά μας μάτια, αγαπητοί μου, θα απαντούσαμε ότι απλούστατα είναι ένα φυσικό φαινόμενο, παρά την τραγικότητα που φέρνει αυτός με την παρουσία του στη ζωή μας. Τότε όμως, ως φυσικό φαινόμενο, καθορίζεται από τον Θεό, και συνεπώς ο Θεός είναι ο δημιουργός του θανάτου. Άλλωστε το λέμε. Δεν το λέμε;
Πάμε σε μιά κηδεία, και τί λέμε γιά νά παρηγορήσουμε; «Τί να κάνουμε, αυτή είναι η ζωή. Έτσι τα όρισε ο Θεός. Ο Θεός έτσι θέλησε, να πεθαίνουν οι άνθρωποι». Ο Θεός λοιπόν έκανε τον θάνατο. Αλλά προσέξτε, σας είπα με τα φυσικά μας μάτια.
Ξέρετε ότι πάρα πολλές φορές όταν λέμε ότι κάτι είναι φυσικό, ότι είναι φυσικός νόμος, θα πει ότι ένα φαινόμενο επαναλαμβάνεται, και αποκτούμε μια εμπειρία από αυτή την επανάληψή του. Αυτός είναι ο ορισμός στο τι είναι φυσικός νόμος, δεν υπάρχει άλλη απάντηση. Πάντα όταν αφήνουμε μια πέτρα και πέφτει πρός τα κάτω και δεν πάει προς τα πάνω, λέμε ότι είναι ο νόμος της βαρύτητος. Πολύ ωραία. 'Ομως τι θα πεί βαρύτητα; Αγνωστον και κρύφιον, και κανείς ποτέ δεν το εξερεύνησε. Τι θα πεί έλξη: Άγνωστον καί κρύφιον, τίποτα δεν ξέρουμε. Αλλά λέμε ο νόμος της βαρύτητος. Το λέμε επειδή βλέπουμε ότι πάντα όταν ρίχνουμε κάτι, αυτό πέφτει προς τα κάτω. Ο νόμος αυτός λοιπόν ορίζεται από την εμπειρία μας, αγαπητοί μου. Και αυτό που λέω, δεν το λέω εγώ• το έχω πάρει από επιστημονικό βιβλίο, ότι έτσι ορίζεται ο φυσικός νόμος. Συνεπώς, όταν λέμε ότι ο θάνατος είναι φυσικό πράγμα, και αφού όλα τα φυσικά πράγματα τα έχει κάνει ο Θεός, άρα και τον θάνατο τον έκανε ο Θεός. Φθάνουμε όμως σε λάθος συμπέρασμα, γιατί αυτό δεν είναι δεδομένο αλλά ζητούμενο. Όταν λέμε ότι πάντα μιά πέτρα πέφτει προς τα κάτω, ποιός μας είπε ότι αυτο είναι φυσικό και συμβαίνει παντού μέσα στο σύμπαν; Άν πάμε κάπου αλλού, στο Φεγγάρι ας πούμε ή στον Άρη και πιο πέρα και πιο πέρα, πιθανώς να βρούμε διαφορετική συμπεριφορά. Άρα λοιπόν εκείνο που βλέπουμε εδώ, που ισχύει πάνω στη Γη μας, και λέμε ότι είναι φυσικό, ίσως να μην ισχύει σε ένα άλλο σημείο του σύμπαντος. Και τότε τι είναι φυσικό; Αλλά από τη στιγμή που θα ρωτήσουμε το τι είναι φυσικό, από τη στιγμή εκείνη αυτό αρχίζει να είναι ζητούμενο και όχι δεδομένο. Άρα όταν λέμε ότι ο Θεός έκανε τον θάνατο και είναι φυσικό πράγμα, δεν είναι δεδομένο, είναι ζητούμενο. Τότε όμως ρωτάμε: Ποιός τον έκανε τον θάνατο; Είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος; Και πώς είναι δυνατόν να είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος, όταν αποτελεί την μεγαλύτερη παραφωνία μέσα στην αρμονία της δημιουργίας; Πώς είναι δυνατόν ποτέ να είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος και δημιουργός αυτού να είναι ο Θεός, όταν ο θάνατος δέν δίνει νόημα ούτε στον άνθρωπο και τον προορισμό του ούτε και στο σύμπαν; Είναι δυνατόν ποτέ να είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος; Και είναι δυνατόν ποτέ ο Θεός να είναι δημιουργός του θανάτου;
Ακόμη και κάτι άλλο. Εάν ο Θεός έκανε τον θάνατο και κατόπιν στέλνει τον Υιό Του να νικήσει τον θάνατο, δεν είναι αντιφατικό αυτό; Έρχεται ο Θεός να τα βάλει με τη φύση που ο ίδιος δημιούργησε; Αλλά όταν ο Ιησούς Χριστός νικά τον θάνατο και ανασταίνει τον Λάζαρο, έστω και προσωρινώς, την κόρη του Ιαείρου, τον γιο της χήρας της Ναΐν και άλλους, σαν δείγμα ότι θα αναστηθούμε κατά την κοινή ανάσταση, θέλει να δείξει ότι δέν είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος, γιατί δέν θα υπήρχε μεγαλύτερη αντίφαση στο έργο του Θεού, από τη μιά να δημιουργεί μία φυσική κατάσταση, και από την άλλη να έρχεται ο ίδιος μετά να τη διορθώνει, να την καταργεί. Είναι αδιανόητο. Ώστε λοιπόν ο θάνατος δέν είναι δημιούργημα του Θεού. Αλλά τότε τίνος είναι; Ο Θεός δεν μάχεται τη φύση, αλλά τη διορθώνει.
Ωστόσο θα απαντήσουμε με την ωραιότατη γνώμη του Αγίου Θεοφίλου Αντιοχείας. Ακούστε:
«Αλλά φησί ούν τις ημίν• "Θνητός φύσει εγένετο ο άνθρωπος;" ουδαμώς. "Τί ούν; αθάνατος;" ούδε τούτό φαμεν». Δηλαδή: Ο άνθρωπος έγινε θνητός στη φύση του; Καθόλου. Τι λοιπόν; έγινε αθάνατος ο άνθρωπος στη φύση του; Ούτε αυτό το ισχυριζόμαστε.
Και συνεχίζει: «Αλλ' ερεί τις• “Ουδέν ούν εγένετο;" ουδέ τούτο λέγομεν. ούτε ουν φύσει θνητός εγένετο ούτε αθάνατος». Δηλαδή: Αλλά κάποιος θα πεί: «Τίποτα λοιπόν από τα δύο δεν έγινε;». Ούτε αυτό θα λέγαμε. Τότε λοιπόν τί; Ούτε θνητό έκανε τον άνθρωτο ό Θεός, ούτε αθάνατο.
«Ει γάρ αθάνατον αυτόν απ' αρχής πεποιήκει, θεόν αυτόν πεποιήκει• πάλιν εί θνητόν αύτόν πεποιήκει, έδόκει αν ο Θεός αίτιος είναι του θανάτου αυτού». Εάν ο Θεός έκανε τον άνθρωπο αθάνατο έκ φύσεως, θα τον έκανε θεό• εάν πάλι ο Θεός τον έκανε θνητό τον άνθρωπο, τότε θα φαινόταν ότι ο Θεός είναι ο αίτιος του θανάτου.
Τί λοιπόν τον έκανε; θνητό ή αθάνατο;
«Ούτε ούν αθάνατον αυτόν εποίησεν ούτε μην θνητόν, αλλά, καθώς επάνω προειρήκαμεν, δεκτικόν αμφοτέρων». Ούτε βέβαια θνητό έκανε ο Θεός τον άνθρωπο ούτε αθάνατο, αλλά δεκτικό, δηλαδή να έχει την δυνατότητα να δεχθεί και το ένα και το άλλο.
«ίνα εί ρέψη επί τά της αθανασίας τηρήσας την εντολήν του Θεού, μισθόν κομίσηται παρ' αυτού την
αθανασίαν και γένηται θεός», για να παραλάβει την αθανασίαν και να γίνει θεός, εάν τηρήσει τις εντολές του Θεού και στραφεί σ' εκείνα που συνιστούν την αθανασία -θυμηθείτε αυτό που είπε ο Μέγας Βασίλειος στη Θεία Λειτουργία, που σας διάβασα προηγουμένως- «εἰ δ᾽ αὖ τραπῇ ἐπὶ τὰ τοῦ θανάτου πράγματα παρακούσας τοῦ Θεοῦ, αὐτὸς ἐαυτῷ αἴτιος ᾖ τοῦ θανάτου», αν όμως τραπεί πρός εκείνα τα οποία συνιστούν την παρακοή, τότε ο ίδιος ο άνθρωπος γίνεται ο αίτιος του θανάτου, «ελεύθερον γάρ και αυτεξούστον εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον», διότι ο Θεός έκανε τον άνθρωπο ελεύθερο και αυτεξούσιο.
Ώστε, αγαπητοί μου, εδώ βλέπουμε ότι ο δημιουργός του θανάτου δεν είναι ο Θεός. Ο Θεός έκανε τον άνθρωπο δεκτικό και της ζωής και του θανάτου, δηλαδή είτε να ζήσει είτε να πεθάνει. Θυμάστε τι είπε στους πρωτοπλάστους; «Εάν ακούσετε την εντολή μου, θα έχετε αθανασία ζωής, εάν δεν την ακούσετε, θα πεθάνετε». «ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε». (Γεν. 2,17)
Πού είναι λοιπόν η αιτία του θανάτου, στόν Θεό ή στη φύση; Ούτε στόν Θεό ούτε στη φύση, αλλά στην προαίρεση του ανθρώπου. Στην προαίρεση! Εκεί είναι. Μόνος του ο άνθρωπος προτίμησε τον θάνατο. Ο θάνατος είναι μη όν, δεν υπάρχει, δεν έχει ουσία, ενώ η ζωή είναι όν, έχει ουσία μην το ξεχνάμε.
Προσέξτε: Ο θάνατος δεν έχει ουσία, όπως και το κακό δεν έχει ουσία. Μόνο το αγαθό έχει ουσία, είναι ο Θεός. Ο Διάβολος δεν είναι κακός στην ουσία του, αλλά στην προαίρεσή του, γιατί την ουσία του την έκανε ο Θεός.
Ούτε ο άνθρωπος είναι κακός ή θνητός στην ουσία του, γιατί τον έκανε ο Θεός. Ο άνθρωπος είναι κακός ή θνητός στην προαίρεση.
Ωστε λοιπόν, αγαπητοί μου, δεν είναι δημιουργός του θανάτου ο Θεός. Ο θάνατος είναι στην προαίρεση του ανθρώπου.
Απόσπασμα από την 4η ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
†.Η ανάσταση των νεκρών είναι η φυσική απόληξις
του μυστηρίου της Ένανθρωπήσεως του Θεού
Λόγου. Δικαίως γράφει ο Απόστολος Παύλος:
ότι «εἰ δὲ ἀνάστασις νεκρῶν οὐκ ἔστιν, οὐδὲ Χριστὸς ἐγήγερται·/ εἰ δὲ Χριστὸς οὐκ ἐγήγερται, κενὸν ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, κενὴ δὲ καὶ ἡ πίστις ὑμῶν».
(Α' Κορ. 15, 13)
Δηλαδή εάν δεν υπάρχει
ανάσταση των νεκρών, τότε ούτε ο Χριστός αναστήθηκε• και εάν ο Χριστός δέν αναστήθηκε• τότε ο Χριστιανισμός δεν είναι τίποτα• άρα λοιπόν και η πίστη
μας είναι κενή, κούφια, άδεια, τίποτα. Βλέπετε λοιπόν
ότι η φυσική κατάληξη του Χριστιανισμού είναι η ανάσταση των νεκρών. Εκεί πρέπει να φθάσουμε• δέν είναι δυνατόν να συμβεί διαφορετικά.
Αλήθεια, φοβάμαι ότι βαπτιστήκαμε Χριστιανοί,
χρόνια ολόκληρα μελετάμε ή ακούμε τον λόγο του Θεού, αλλά δεν έχουμε συλλάβει το νόημα του Χριστιανισμού. Πολύ το φοβάμαι αυτό. Θα ήταν δέ ευχής έργον να έχουμε κάπου-κάπου ένα διάγραμμα ολόκληρου του έργου του Χριστιανισμού, ένα γενικό διάγραμμα του τι είναι ο Χριστιανισμός, ώστε να βλέπει κανείς με συντομία όλο το έργο της θείας Οικονομίας• δηλαδή το τι είναι ο άνθρωπος και πώς έπεσε, ή μάλλον το πώς ο Θεός τον άφησε να πέσει, επειδή τον έκανε ελεύθερο, αλλά και το ότι τον αγαπά και έρχεται και τον σώζει. Αυτή η σωτηρία όμως δεν αναφέρεται μόνο στην ψυχή• αναφέρεται και στο σώμα και στην ψυχή, και τούτο διότι ο Θεός αγαπά τον άνθρωπο, όπως και ολόκληρη την δημιουργία Του, και την ξαναφέρνει πάλι ολόκληρη την κτιστή δημιουργία κοντά Του, για να ζήσει μέσα στη δική Του αιωνιότητα, τη δική του ζωή, τη δική Του χαρά.
Αυτό βέβαια που σας είπα μέσα σε δυό φράσεις μπορεί να αναλυθεί μέσα σε μία ώρα και να αποτελέσει πραγματικά ένα γενικό διάγραμμα του Χριστιανισμού, διότι εμείς πολλές φορές μένουμε στις λεπτομέρειες και χάνουμε το σύνολο, και αυτό είναι οπωσδήποτε ένας κίνδυνος.
Είπαμε λοιπόν ότι φυσικό επακόλουθο της 'Αναστάσεως του Χριστού είναι η ανάσταση των νεκρών• διότι θα ήταν αδιανόητο ή μέν κεφαλή της Εκκλησίας, πού είναι ο Χριστός, να αναστηθεί και να ζεί, το δε σώμα, που είναι η Εκκλησία, να μην αναστηθεί και να μένει νεκρό.
Όταν, για παράδειγμα, κοινωνούμε το Σώμα και
το Αίμα του Χριστού, τα κοινωνούμε κατά αισθητό
τρόπο, δηλαδή παίρνουμε πραγματικά το Σώμα και, πραγματικά το Αίμα του Χριστού, μυστηριακά, και το
δέχεται αυτό και το σώμα μας και η ψυχή μας. Έτσι λοιπόν, αν δεν υπήρχε η δυνατότητα ενώσεώς μας με τον Χριστό, τί έννοια θα είχε αυτό το απώτατο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας; (Καί λέγεται απώτατο γιατι το μέν Βάπτισμα είναι η είσοδος, ενώ όλα τα άλλα Μυστήρια, υποχρεωτικά και προαιρετικά, οδηγούν σ' αυτό, που είναι η ένωση του ανθρώπου με τον ένανθρωπήσαντα Υιό του Θεού.) Πώς θα ήταν δυνατόν να γίνεται αυτό το Μυστήριο, αν υποτεθεί ότι δεν ήταν έφικτή αυτή η ένωση και δεν γινόμαστε «σύμφυτοι» με τον Χριστό, όπως λέει ο Απόστολος ) Παύλος;
«εἰ γὰρ σύμφυτοι γεγόναμεν τῷ ὁμοιώματι τοῦ θανάτου αὐτοῦ, ἀλλὰ καὶ τῆς ἀναστάσεως ἐσόμεθα» (Ρωμ. 6,5)
Το να γίνω «σύμφυτος» δεν αναφέρεται μόνο στην ψυχή και μου, αλλά αναφέρεται σε ολόκληρη την ύπαρξή μου. Γι' αυτο λέει ο Απόστολος Παύλος στους Κορινθίους, «ὁ δὲ Θεὸς καὶ τὸν Κύριον ἤγειρε καὶ ἡμᾶς ἐξεγερεῖ διὰ τῆς δυνάμεως αὐτοῦ./ οὐκ οἴδατε ὅτι τὰ σώματα ὑμῶν μέλη Χριστοῦ ἐστιν;».
(Α' Κορ. 6, 14 - 20)
Δηλαδή: Ο Θεός όμως ανέστησε τον Κύριο, τον Ιησού Χριστό, και θα αναστήσει και εμάς με τη δύναμή Του. Δέν ξέρετε ότι τα σώματά σας, οι υπάρξεις σας, είναι μέλη του Χριστού;
Προσέξτε κάτι: Εγώ λέω υπάρξεις, ενώ ο Απόστολος λέει «σώματα»• υπονοεί φυσικά και τις ψυχές.
Αλλά γιατί βάζει «σώματα»; Βάζει «σώματα» γιατί θέλει να τονίσει το σώμα• επειδή οι αναγνώστες του, που βρίσκονταν κάτω από την πλατωνική αντίληψη, δέν
μπορούσαν να κατανοήσουν το πώς είναι δυνατόν να τύχει σωτηρίας το σώμα. Οι Έλληνες, κάτω από αυτή την έντονη διαρχική αντίληψη που είχε διαποτίσει το κύτταρό τους, δεν μπορούσαν ποτέ να συλλάβουν τη σωτηρία του σώματος• γι' αυτό λέει ο Απόστολος «Δεν
ξέρετε ότι τα σώματά σας είναι μέλη του Χριστού;...».
Και συνεχίζει: «οὐκ οἴδατε ὅτι τὸ σῶμα ὑμῶν ναὸς τοῦ ἐν ὑμῖν Ἁγίου Πνεύματός ἐστιν; » δέν ξέρετε ότι το σώμα σας είναι ναός του Αγίου Πνεύματος;
Παίρνει δύο θέσεις: ότι το ανθρώπινο σώμα είναι
«μέλος του σώματος του Χριστού» και ότι είναι
«ναός του Αγίου Πνεύματος». Εδώ, με το πρώτο, «τά σώματάσας είναι μέλη του Χριστού», υπαινίσσεται τον Μυστικό Δείπνο, τη Σταύρωση και την Ανάσταση, δηλαδή την Ένανθρώπηση, και με το δεύτερο, «είστε ναός του Αγίου Πνεύματος», υπαινίσσεται την Πεντηκοστή. Συνεπώς βλέπουμε ότι το ανθρώπινο σώμα έχει
μία ξεχωριστή θέση μέσα στη σωτηρία. Και μας κάνει
εξαιρετική εντύπωση ότι ο Απόστολος δεν μιλάει καθόλου για το πνεύμα σ' αυτή την περικοπή του, αλλά
μόνο για το σώμα.
Και θα πεί στην Πρός Ρωμαίους: «ὁ ἐγείρας τὸν Χριστὸν ἐκ νεκρῶν ζωοποιήσει καὶ τὰ θνητὰ σώματα ὑμῶν διὰ τὸ ἐνοικοῦν αὐτοῦ Πνεῦμα ἐν ὑμῖν».
(Ρωμ. 8,11)
Δηλαδή: Εφόσον λοιπόν ενοικεί μέσα μας το Πνεύμα
του Θεού, το Άγιο Πνεύμα, Εκείνος που ανέστησε
τον Χριστό, Αυτός θά ζωοποιήσει και τα θνητά σώματα σας. Είναι πέρα για πέρα ρεαλιστικός ο Απόστολος Παύλος• δεν χωράει εδώ καμία άλληγορία, καμία μεταφορά. Θα ζωοποιήσει τα θνητά σας σώματα, επειδή ενοικεί μέσα σε σας το Πνεύμα του Θεού, δηλαδή έχετε ενωθεί με τον Χριστό και έχετε ενωθεί με το
Πνεύμα το Άγιο. Το Πνεύμα το Άγιο δέν υποτιμά τη σάρκα μας, ούτε στέκεται ψηλά - ψηλά μη τυχόν και μιανθεί από την ανθρώπινη φύση μας• όχι• μας καθαρίζει και ενοικεί, κατοικεί μέσα σε μας.
Ουδέποτε η ανθρωπότητα, και ειδικότερα οι Έλληνες, ουδέποτε διανοήθηκαν τέτοιο ύψος στο ανθρώπινο σώμα. Κατηγορούν τον Χριστιανισμό, αγαπητοί μου, ότι υποτιμά το σώμα! Οι Έλληνες είναι αυτοί που υποτίμησαν το σώμα• και όταν λέω Έλληνες, πάντα εννοώ τους αρχαίους Έλληνες, που φιλοσόφησαν πάνω σε όλα αυτά, οι Έλληνες υποτίμησαν το σώμα, και το υποτίμησαν διότι το λάτρευσαν. Βλέπουμε το κάλλος του σώματος αποτυπωμένο στα αγάλματά τους, στα οποία έδωσαν και θεϊκά ονόματα, όπως στην Άφροδίτη της Μήλου, στον Ερμή του Πραξιτέλους, στον Δία, την Αθηνά και ούτω καθεξής. Η ομορφιά
του ανθρωπίνου σώματος αποτυπώθηκε επάνω στο άψυχο άγαλμα• και άγαλμα θα πει κάτι το οποίο βλέπω και αγάλλομαι, ευχαριστιέμαι. Ρίξτε μια ματιά στα χαρτονομίσματα, τα χιλιάρικα, να δείτε το πρόσωπο του Διός. Εάν γνωρίζουμε λίγο από τέχνη, μπορούμε να νιώσουμε πραγματικά ότι πρόκειται για αριστουργηματική μορφή! Είναι το κάλλος της ανθρώπινης κατασκευής, η αποτύπωση του ανθρώπινου κάλλους.
Έτσι λοιπόν, επειδή οι Έλληνες λάτρευσαν το ανθρώπινο σώμα, επέτρεψε ο Θεός να το καταδικάσουν. Γι' αυτό τους βλέπουμε να έχουν μια ισχυρή τάση για διαρχία
(Είναι η φιλοσοφική θεωρία που δέχεται ότι δύο αρχές, ή ύλη και το πνεύμα, διέπουν τον κόσμο), και να θεωρούν το σώμα ως αρχή του κακού, με τη φιλοσοφική έννοια της λέξεως αρχή. Αλλά εάν αιτία του κακού είναι η ύλη, τότε και το σώμα δεν έχει αξία και σημασία, κι έτσι το καταδικάζουμε.
Ο Χριστιανισμός όμως δεν λάτρευσε το σώμα, αλλά το ανέβασε σε ύψη δυσθεώρητα. Πού είναι αυτά τα δυσθεώρητα ύψη; Στον Ουρανό. Ποιόν Ουρανό; Στον θρόνο του Αγίου Τριαδικού Θεού! Ναι. Όταν ο Χριστός αναλήφθηκε, πήρε μαζί Του και την ανθρωπίνη φύση σ' αυτή τη ζωή της Αγίας Τριάδος! Ουδέποτε θα μπορούσαν οι άνθρωποι, και ειδικότερα οι Έλληνες να αντιληφθούν ότι το ανθρώπινο σώμα θα έφθανε σ'
εκείνο το ύψος. Και δεν φθάνει σ' αυτό το ύψος με βάση κάποια θεωρία, δεν φθάνει με κάποια αντίληψη του νού μας, δεν τα φανταστήκαμε έτσι, αλλά οι Μαθητές βλέπουν το ανθρώπινο σώμα του Χριστού, τήν ανθρώπινη φύση, να ανέρχεται στον Ουρανό•
«καὶ ταῦτα εἰπὼν βλεπόντων αὐτῶν ἐπήρθη, καὶ νεφέλη ὑπέλαβεν αὐτὸν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν».
(Πράξ. 1,9)
Γι' αυτό σας είπα ότι ο Χριστιανισμός εξύψωσε το σώμα. Ώ, αν ξέραμε τι είναι ο Χριστιανισμός... Ώ, άν ξέραμε τι είναι... πού τόσο τον υποτιμούμε και τον ειρωνευόμαστε καί τόν λοιδωρούμε...!
Η ανάσταση των νεκρών συμφωνεί απολύτως και με την παντοδυναμία του Θεού, ή απορρέει από την παντοδυναμία του Θεού. Έάν ο Θεός είναι παντοδύναμος Δημιουργός, δηλαδή αυτός που δημιούργησε τα πάντα, τότε γιατί θα αδυνατούσε να αναστήσει και τα ανθρώπινα σώματα;
Λέει ένας αρχαίος Απολογητής, ο Αθηναγόρας:
« ἀρκοῦσα πρὸς τὴν τῶν σωμάτων ἀνάστασιν, δείκνυσιν ἡ τούτων αὐτῶν γένεσις».
Δηλαδή μάς είναι αρκετή η γένεση, η κατασκευή, η δημιουργία, ως απόδειξη της
αναστάσεως των νεκρών. Εφόσον έχουμε την δημιουργία, τότε μπορούμε να και την αναδημιουργία. Διότι εφόσον ο Θεός δημιούργησε το σύμπαν όλόκληρο εκ του μη όντος -δεδομένο αυτό- και κατόπιν εκ του χοός, από την υπάρχουσα ύλη, έκανε τον άνθρωπο, το θαυμαστό αυτό δημιούργημα, γιατί να μη μπορεί να το αναστήσει όταν αυτό πεθάνει;
Δεν έχουμε συλλάβει τι είναι ο άνθρωπος! Πώς να το συλλάβουμε άλλωστε, εκτός κι αν μας αποκαλυφθεί• και μας αποκαλύπτεται. Εξάλλου όλα τα φιλοσοφικά συστήματα που ασχολούνται με την ανθρωπολογία προσπαθούν να καταλάβουν τί είναι ο άνθρωπος.
Μόνον ο λόγος του Θεού όμως μας το αποκαλύπτει.
Τά φιλοσοφικά συστήματα, σε τελευταία ανάλυση, αδικούν και καταδικάζουν τον άνθρωπο. Συγκρίνετε τα σύγχρονα φιλοσοφικά ρεύματα τα υπαρξιστικά πώς καταδικάζουν τον άνθρωπο, πώς τον ανεβάζουν και τον κατεβάζουν. Θέλουν να τον ανεβάσουν, δήθεν, και
στην πραγματικότητα τον καταδικάζουν• πέφτουν δηλαδή στο ίδιο λάθος που έπεφταν και οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι.
Έτσι, εφόσον ο Θεός -άς μου επιτραπεί η φράση- μπόρεσε να δημιουργήσει τον άνθρωπο, γιατί δεν μπορεί να τον δημιουργήσει πάλι, να τον επανασυστήσει; Διότι το να κτίσω ένα σπίτι χωρίς να έχω τούβλα και πέτρες, δεν είναι απλώς δύσκολο, αλλά αδύνατο• αν όμως έχει γκρεμιστεί το σπίτι αυτό, και έχω τις πέτρες και τα τούβλα ριγμένα καταγής, είναι ευκολότερο να το ξανακτίσω. Συνεπώς η αναδημιουργία του
ανθρώπου, δηλαδή η ανάσταση, είναι ευκολότερη από
τη δημιουργία που έκανε στον Αδάμ. Και εφόσον ο Αδάμ είναι δεδομένο γεγονός, άρα λοιπόν δεδομένη, από πλευράς δυνάμεως του Θεού, είναι και η ανάσταση των νεκρών.
Λέει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός: «οὐκ ἀδυνατεῖ γὰρ ὁ ἐν ἀρχῇ ἐκ τοῦ χοὸς τῆς γῆς αὐτὸ συστησάμενος πάλιν ἀναλυθὲν καὶ ἀποστραφὲν εἰς τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθη κατὰ τὴν τοῦ Δημιουργοῦ ἀπόφασιν, πάλιν ἀναστῆσαι αὐτό». Αυτά που σας είπα προηγουμένως είναι η γνώμη του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, όπως την διατυπώνει εδώ.
Εξάλλου ο Απόστολος Παύλος τονίζει στην Α'
Πρός Κορινθίους επιστολή, 6ο κεφάλαιο, 14 στίχο, το
εξής: «ὁ δὲ Θεὸς καὶ τὸν Κύριον ἤγειρε καὶ ἡμᾶς ἐξεγερεῖ διὰ τῆς δυνάμεως αὐτοῦ», και εμάς θα μας αναστήσει με την δύναμή Του. Ο Θεός είναι δυνατός, αγαπητοί• εάν του αφαιρούμε την ιδιότητα αυτή, βλασφημούμε! Ο Θεός είναι παντοδύναμος, καί σ' Αυτόν ούδέν αδυνατεί. «πάντα γὰρ δυνατά ἐστι παρὰ τῷ Θεῷ».
(Μαρκ. 10,27)
Όταν κάποτε οι Κορίνθιοι άπιστούσαν στην ανάσταση των νεκρών, ο Απόστολος Παύλος τους έγραψε το αλησμόνητο 15ο κεφάλαιο στην πρώτη επιστολή του για την ανάσταση των νεκρών. Η απιστία τους βέβαια
αυτή, δόξα τω Θεώ, έδωσε μερικές φορές την αφορμή
και την ευκαιρία να γραφούν πράγματα αθάνατα και
ασφαλή για μας τους μεταγενεστέρους. Οι Κορίνθιοι απιστούσαν, διότι δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι ήταν δυνατόν να γίνει αυτό. Δηλαδή δέν μπορούσαν να συλλάβουν τη δύναμη του Θεού. Πώς να τη συλλάβουν βέβαια, αφού οι άνθρωποι αυτοί είχαν ανατραφεί εκ προγόνων με την πίστη σε μία θεότητα που λεγόταν
Ζεύς και που το μόνο που μπορούσε ήταν να κυβερνά
τους κεραυνούς, τα σύννεφα και τις βροντές! Πού να
συλλάβουν τέτοια πράγματα, που να συλλάβουν την αληθινή δύναμη του Θεού! Γι' αυτό ο Απόστολος Παύλος τους λέει: «ἀγνωσίαν γὰρ Θεοῦ τινες ἔχουσι· πρὸς ἐντροπὴν ὑμῖν λέγω». (Α Κορ. 15,34)
Μερικοί από σάς έχετε
άγνωσία Θεού, δεν ξέρετε ποιός είναι ο Θεός• και το
λέω αυτό γιά ντροπή σας, γιατί δεν ξέρετε ότι ο Θεός
είναι δυνατός και όλα τα μπορεί.
Αλλά η ανάσταση των νεκρών, αγαπητοί μου, είναι και θέμα δικαιοσύνης του Θεού. Δηλαδή πώς θα ήταν δυνατόν να αμαρτάνει η ψυχή, να αμαρτάνει και το σώμα, και η μέν ψυχή να τιμωρηθεί, το δε σώμα να
μείνει ατιμώρητο επειδή θα διαλυθεί στον τάφο,...
Ακόμη, ο Απόστολος Παύλος λέει: «φεύγετε τὴν πορνείαν. πᾶν ἁμάρτημα ὃ ἐὰν ποιήσῃ ἄνθρωπος ἐκτὸς τοῦ σώματός ἐστιν, ὁ δὲ πορνεύων εἰς τὸ ἴδιον σῶμα ἁμαρτάνει».
(Α Κορ. 6,18)
Δηλαδή: Κάθε αμάρτημα που θα διαπράξει ο άνθρωπος είναι έξω από το σώμα του, ενώ αυτός που πορνεύει αμαρτάνει στο ίδιο του το σώμα. Εάν το πάρουμε αυτό, τότε θα πρέπει, κατά την ημέρα της Κρίσεως, αφού το αμάρτημα ανήκει στο σώμα που διαλύθηκε και δεν θα αναστηθεί, ή ψυχή να μη δώσει λόγο για κάτι που δεν έπραξε. Γιατί να δώσει λόγο η ψυχή στον Θεό για την πορνεία, που ανήκει αποκλειστικά
στο σώμα; Συνεπώς η ψυχή είναι ακατηγόρητη και
δεν είναι υπεύθυνος ο άνθρωπος για τα σαρκικά άμαρτήματά του, δεν είναι ένοχος! Όμως είναι δίκαιο αυτός; Πώς το βλέπετε;
Αλλά και αντιστρόφως, ως προς το θέμα της αρετης. Γιατί όταν το σώμα παρθενεύει μία ολόκληρη ζωή, δηλαδή έγκρατεύεται και μένει αγνό μια ολόκληρη
ζωή κι αγωνίζεται υπεράνθρωπα να κρατηθεί μακριά από την αμαρτία, γιατί δεν πρέπει τότε το σώμα αυτό να βραβευθεί και να επαινεθεί; Είναι δίκαιο αυτό να
μή γίνει;...
Ακούστε τι λέει ο Απόστολος Παύλος στην Β'
Πρός Κορινθίους επιστολή του: «τοὺς γὰρ πάντας ἡμᾶς φανερωθῆναι δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα κομίσηται ἕκαστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν εἴτε κακόν».
(Β Κορ. 5,10)
Δηλαδή: Όλοι μας πρέπει να φανερωθούμε και να σταθούμε
μπροστά στο βήμα του Χριστού, για να πάρει ο καθένας την αμοιβή του, για ό,τι αγαθό ή κακό έπραξε με το σώμα του. Βλέπετε, επιστρατεύω χωρία από την
"Αγία Γραφή μόνο και μόνο για να κατοχυρώσω τις αλήθειες αυτές, ώστε να μην πει κάποιος ότι τα λέω από τη φαντασία μου. Όταν λέει «να σταθούμε όλοι»,
εννοεί και νεκρούς και ζωντανούς, γιατί ο Χριστός είναι Κριτής ζώντων και νεκρών. Δεν το λέμε και στο Σύμβολο της Πίστεως, «κρίναι ζώντας και νεκρούς»;
Οι «ζώντες» είναι εκείνοι που θα ζούν τότε, και οι «νεκροί είναι εκείνοι που θα έχουν ήδη πεθάνει και θα αναστηθούν. Δέν λέει «ίνα κομίσηται έκαστος τα διά του πνεύματος, τα διά της ψυχής», αλλά «τα διά του σώματος». Ο Απόστολος αναφέρεται στην Ανάσταση των νεκρών γι' αυτό τονίζει το σώμα. Βλέπετε, παρακαλώ, πόσο καθαρά το λέει!
Είναι απορίας άξιο, αλλά και δυστύχημα, πώς έχει
εισχωρήσει η αντίληψη μέσα στο χριστιανικό πλήρωμα
ότι το σώμα δεν έχει καμία θέση στην σωτηρία! Είναι
από τα πλέον περίεργα. Νομίζω ότι θα ήταν η μεγαλύτερη νίκη που θα κατάφερνε ο Διάβολος πάνω στους Χριστιανούς, να τους κάνει δηλαδή να μην προσέξουν το θέμα της αναστάσεως των σωμάτων. Ή φοβερότερη, ή όλεθριότερη διαστροφή!
Και αυτή η αντίληψη υπάρχει όχι μόνο στον λαό, αλλά και στον κλήρο! Υπάρχει και στους θεολόγους, και στους επισκόπους, και στους αρχιεπισκόπους! Μή
σας κάνει εντύπωση. Ναί, μή σας κάνει εντύπωση. Καταπλήσσει το γεγονός! Τόση ζημιά έχει κάνει ο Διάβολος; Ναί, τόση ζημιά!
Μόλις τελευταία διάβασα σε ένα περιοδικό, στη
ΖΩΗ ή στόν ΣΩΤΗΡΑ, ότι ο Αγγλικανός αρχιεπίσκοπος του Canterbury, ο Πριμάτος της Αγγλίας, μεταξύ άλλων ρωτήθηκε και για την ανάσταση των νεκρών.
Βεβαίως το θέμα αυτό δεν ανήκει αποκλειστικά στόν
χώρο της Ορθοδοξίας, αλλά είναι δόγμα πίστεως πρώτου μεγέθους σε όλες τις ομολογίες, διότι αποτελεί την
κατάληξη του Χριστιανισμού, τον σκοπό, το τέρμα.
Και ξέρετε τι απάντησε; Είπε ότι δεν πιστεύει στην
ανάσταση των νεκρών!
Ο αρχιεπίσκοπος!
Θα μου πείτε ότι είναι 'Αγγλικανός. Δεν έχει σημασία, αγαπητοί μου, γιατί ήδη σας είπα ότι είναι δόγμα το οποίο δεν εξαιρείται ούτε από τους Ρωμαιοκαθολικούς ούτε από τους Προτεστάντες, τη στιγμή μάλιστα που έχουμε το ίδιο Σύμβολο της Πίστεως καί λέμε «προσδοκώ ανάστασιν νεκρών». Αλλά και αυτό να
μην είχαμε, ολόκληρη η Αγία Γραφή μιλάει για την άνάσταση των νεκρών και αυτός είναι ο σκοπός της. Ο λόγος του Αποστόλου Παύλου, που λέει «εάν οι νεκροί δεν ανασταίνονται, τότε η πίστη μας είναι μάταιη», είναι ουσιαστικός, και είναι να τραβάει κανείς τα μαλλιά του πραγματικά! Είναι αδιανόητο να μην πιστεύουμε στην ανάσταση των νεκρών! Γι' αυτό με βλέπετε και μιλάω με τέτοιο τόνο κι έχω κάνει τόσα
και τέτοια θέματα και τόσο σημαντικά μια ολόκληρη
χρονιά, για να εμπεδωθούν, γιατί ξέρω πολύ καλά ότι
το κύτταρο μας έχει ποτιστεί με τις αντιλήψεις αυτές
που επικρατούν, ότι δηλαδή είναι αδιανόητο να αναστηθεί το σώμα.
Αλλά και ο Άγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων, ως πρός το θέμα της δικαιοσύνης του Θεού, στην 18η Κατήχηση, παράγραφος 19, λέει τα εξής:
«Ουδέν χωρίς σώματος ημίν πέπρακται. βλασφημούμεν διά στόματος, προσευχόμεθα διά στόματος, πορνεύομεν διά σώματος, αγνεύομεν διά σώματος, αρπάζομεν διά χειρός, ελεημοσύνας δίδομεν διά χειρός, και τα λοιπά ομοίως. επειδή τοίνυν
εις πάντα υπηρετήσατο το σώμα, και εν τοίς μέλλουσι συναπολαύει των γενομένων». Δηλαδή: Χωρίς το σώμα τίποτα δεν έχει γίνει. Βλασφημούμε με το
στόμα, προσευχόμαστε με το στόμα• πορνεύουμε με
το σώμα, ζούμε αγνή ζωή με το σώμα• αρπάζουμε με
τα χέρια, δίνουμε ελεημοσύνη με τα χέρια, και τα υπόλοιπα κατά τον ίδιο τρόπο. Επειδή λοιπόν σε όλα όσα κάναμε μάς υπηρέτησε το σώμα, θα απολαύσει και αυτό ό, τι του ανήκει, είτε την αμοιβή είτε την τιμωρία και την αιώνια Κόλαση.
Οι άνθρωποι, αγαπητοί μου, θα υπάρχουν στην Κόλαση με τα σώματα, και στη Βασιλεία του Θεού ομοίως με τα σώματα θα υπάρχουν. Ας το αντιληφθούμε αυτό. Δεν θα είναι μόνο ψυχές. Είναι πλατωνική πλάνη, πλατωνική αίρεση, από τις φοβερότερες που επικράτησαν στις αντιλήψεις των Χριστιανών.
Ο Αγιος Ιουστίνος στόν διάλογο πρός Τρύφωνα λέει το εξής: «Εκείνος ό Χριστιανός που λέει ότι δεν υπάρχει ανάσταση νεκρών και ότι οι ψυχές είναι στον ουρανό, αυτός δεν είναι Χριστιανός».
«εἰ γὰρ καὶ συνεβάλετε ὑμεῖς τισι λεγομένοις Χριστιανοῖς, καὶ τοῦτο μὴ ὁμολογοῦσιν, ἀλλὰ καὶ βλασφημεῖν τολμῶσι τὸν θεὸν Ἀβραὰμ καὶ τὸν θεὸν Ἰσαὰκ καὶ τὸν θεὸν Ἰακώβ, οἳ καὶ λέγουσι μὴ εἶναι νεκρῶν ἀνάστασιν, ἀλλὰ ἅμα τῷ ἀποθνήσκειν τὰς ψυχὰς αὐτῶν ἀναλαμβάνεσθαι εἰς τὸν οὐρανόν, μὴ ὑπολάβητε αὐτοὺς Χριστιανούς»
Και συμπληρώνει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στο 4ο βιβλίο, παράγραφος 27, έκδοση Ορθοδόξου Πίστεως, (Παραθέτω αυτή τη βιβλιογραφία, για να μπορούν, όσοι θέλουν, να τα βρούν εκεί καλύτερα και να τα μελετήσουν): «῎Εσται οὖν, ἔσται ἀνάστασις. Δίκαιος γὰρ ὁ Θεὸς καὶ τοῖς ὑπομένουσιν αὐτὸν μισθαποδότης γίνεται. Εἰ μὲν οὖν ἡ ψυχὴ μόνη τοῖς τῆς ἀρετῆς ἀγῶσιν ἐνήθλησε, μόνη καὶ στεφανωθήσεται. Καὶ εἰ μόνη ταῖς ἡδοναῖς ἐνεκυλίσθη, μόνη δικαίως ἂν ἐκολάζετο· ἀλλ᾿ ἐπεὶ μήτε τὴν ὕπαρξί κεχωρισμένην ἔσχον μήτε τὴν ἀρετὴν μήτε τὴν κακίαν ἡ ψυχὴ μετῆλθε δίχα τοῦ σώματος, δικαίως ἄμφω ἅμα καὶ τῶν ἀμοιβῶν τεύξονται.
Υπάρχει λοιπόν, υπάρχει ανάσταση! Διότι είναι δίκαιος ο Θεός και γίνεται μισθαποδότης σ' εκείνους
που Τόν υπομένουν. Εάν μόνη η ψυχή αμάρτανε, θα ήταν δίκαιο αυτή μόνη να τιμωρείται• εάν η ψυχή μόνη ζούσε την αρετή, δίκαιο θα ήταν μόνη να απολαμβάνει τον έπαινο• επειδή όμως μαζί με το σώμα
έπραξε τα φαύλα ή τα αγαθά, μαζί με το σώμα λοιπόν
και η ψυχή θα απολαύσει και την τιμωρία ή τον έπαινο.
Αλλά ακόμα η αλήθεια της αναστάσεως των νεκρών, αγαπητοί μου, είναι αποτέλεσμα και της σοφίας
του Θεού. Ω, αυτή η σοφία του Θεού... Μόνο εκείνος πού θά έβλεπε όλο το σχέδιο του Θεού, όπως μας αποκαλύφθηκε, θα μπορούσε λίγο να την προσεγγίσει!
Ό,τι δεν αποκαλύφθηκε, θα μας αποκαλυφθεί στην
Αιωνιότητα. Μπροστά της ο Απόστολος Παύλος μένει
ενεός, μένει κατάπληκτος! «Ὦ βάθος πλούτου καὶ σοφίας καὶ γνώσεως Θεοῦ! ὡς ἀνεξερεύνητα τὰ κρίματα αὐτοῦ καὶ ἀνεξιχνίαστοι αἱ ὁδοὶ αὐτοῦ»! (Ρωμ. 11,33)
λέει. Πώ πώ, πλούτος!... Πώ πώ, βάθος της σοφίας του Θεού... Το θέμα όμως είναι να εμβαθύνει κανείς σ' αυτή.
Εάν μετά την πτώση ελευθερωνόταν η ψυχή από
τα δεσμά της ύλης, επειδή ήρθε ο θάνατος του σώματος, τότε για ποιον λόγο, αγαπητοί μου, δημιουργήθηκε αυτός ο τόσο ωραίος και θαυμάσιος κόσμος, μέσα στον οποίο αποτυπώθηκε η δύναμη του Θεού, η αγάπη και ή σοφία Του; Δηλαδή ό,τι δημιουργεί ο Θεός από το μηδέν, δεν επιστρέφει στο μηδέν• αυτό να το ξέρετε.
Όσα δημιούργησε ο Θεός είναι «καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς τὰ πάντα, ὅσα ἐποίησε, καὶ ἰδοὺ καλὰ λίαν» (Γεν. 1,31)
και συνεπώς θα διορθωθούν εκείνα που έπαθαν ζημιά, αλλά
δεν θα επιστρέψουν στο μηδέν. Με το μηδέν έχει σχέση μόνον ο Θεός• ο άνθρωπος δεν έχει καμία σχέση μ' αυτό. Αν εγώ θέλω να αυτοκτονήσω, αυτοκτονώ• αλλά το μόνο που θα καταφέρω είναι να χωρίσω την ψυχή μου από το σώμα μου, κι όχι να γίνω μηδέν.
Ο Χριστός όμως θα με αναστήσει, γιατί αυτό είναι στοιχείο που έχει σχέση με τη φύση των ανθρώπων. Και η ανάσταση θα είναι αναγκαστική• δηλαδή
είτε θέλω είτε δεν θέλω, είτε μ' αρέσει είτε δεν μ' αρέσει θα αναστηθώ. Ένα μόνο δέν είναι αναγκαστικό: η θέληση για σωτηρία. Η ανάσταση θα είναι
αναγκαστική, διότι αναφέρεται στην ανθρώπινη φύση. Τότε ο
Θεός δέν θα με γυρίσει πίσω στο μηδέν, γιατί θέλει να
στην ύπαρξη. Ό,τι κάνει λοιπόν ο Θεός, το κάνει από το μηδέν, αλλά δεν γυρίζει στο μηδέν. Και ό,τι κάνει, το κάνει σοφό, το κάνει ωραίο, το κάνει
με σκοπό• γιατί λοιπόν να το γυρίσει στο μηδέν; Μήπως επειδή αμαυρώθηκε; επειδή μπήκε η αμαρτία και τα παλαίωσε όλα; επειδή μπήκε ο θάνατος και τ' αναποδογύρισε
όλα;... Θά τα διορθώσει ο Θεός. Θα μείνουν όμως όλα
στη θέση τους και θα γίνουν ασυγκρίτως ωραιότερα.
Αν ο Θεός μάς αξιώσει και θέλει και ζήσουμε, από τον Οκτώβριο θα ξεκινήσουμε την ερμηνεία του βιβλίου της Αποκαλύψεως. Εκεί, πρός τα τελευταία κεφάλαια, θα δούμε το μέλλον της κτίσεως.
Σας λέω όμως εκ των προτέρων ότι το μέλλον της κτίσεως δεν είναι η εκμηδένιση. Δέν δημιουργήθηκε αυτό
το σύμπαν για να γίνει μία αχανής έρημος. Το σύμπαν αυτό θα γίνει καινούργιο, μέσα στο οποίο θα κατοικεί ή
αγιότητα, η «δικαιοσύνη», όπως λέει ο Απόστολος Πέτρος."
«καινοὺς δὲ οὐρανοὺς καὶ γῆν καινὴν κατὰ τὸ ἐπάγγελμα αὐτοῦ προσδοκῶμεν, ἐν οἷς δικαιοσύνη κατοικεῖ».
(Β Πε. 3,13)
Θα γίνει καινούργιο! Κι εκείνο το «ίδου καινά ποιώ πάντα»,
«Καὶ εἶπεν ὁ καθήμενος ἐπὶ τῷ θρόνῳ· ἰδοὺ καινὰ ποιῶ πάντα. καὶ λέγει μοι· γράψον, ὅτι οὗτοι οἱ λόγοι πιστοὶ καὶ ἀληθινοί εἰσι.»
(Αποκ. 21,5)
που λέει ο «καθήμενος επί του θρόνου», έχει έσχατολογικό βάθος. «Νά, όλα τα κάνω καινούργια»! Ούτε ένα μόριο της ύλης δεν θα γίνει μηδέν. Τίποτε απολύτως. Όλα θα γίνουν καινούργια! Γιατί η
σοφία του Θεού δέν ματαιώνεται. Συνεπώς ποιός υπαγορεύει τη διατήρηση του ανθρώπου, που θα γίνει με
την ανάσταση των νεκρών; Η σοφία του Θεού• αυτή
υπαγορεύει την ανάσταση των νεκρών!
Ο Κύριος είπε ότι «οι δίκαιοι εκλάμψουσιν ώς ο ήλιος εν τη βασιλεία του πατρός αυτών».
«τότε οἱ δίκαιοι ἐκλάμψουσιν ὡς ὁ ἥλιος ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ πατρὸς αὐτῶν. ὁ ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω».
(Ματθ. 13,43)
Θα λάμψουν σαν τον ήλιο! Και το μέτρο αυτής της θεώσεως,
και του σώματος και της ψυχής αλλά και ολόκληρης
της κτίσεως, το έδωσε ο Κύριος στην Μεταμόρφωσή
Του, για να μην πεί κάποιος ότι αυτά είναι θεωρίες.
Εκεί στη Μεταμόρφωση το πρόσωπό Του το σωματικό
έλαμψε σαν τον ήλιο• αλλά και τα ιμάτιά Του έγιναν λευκά σαν το φώς, ή σαν το χιόνι
«καὶ τὰ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο στίλβοντα, λευκὰ λίαν ὡς χιών, οἷα γναφεὺς ἐπὶ τῆς γῆς οὐ δύναται οὕτω λευκᾶναι.»
(Μαρκ. 9,3)
«καὶ μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν, καὶ ἔλαμψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος, τὰ δὲ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο λευκὰ ὡς τὸ φῶς.»
(Ματθ. 17,2)
Έλαμψε και το σώμα Του, ή έμψυχη κτίση, έλαμψαν και τα ιμάτιά Του, ή άψυχη κτίση• έλαμψαν και τα δύο αυτά. Βλέπουμε λοιπόν ότι εκεί έδωσε το μέτρο της ανακαινίσεως και του ανθρώπινου σώματος αλλά και της κτίσεως ολόκληρης.
Τέλος, την ανάσταση των νεκρών την υπαγορεύει και η αγάπη του Θεού. "Όταν αγαπάμε αυτά που δημιουργήσαμε, δεν τα αφήνουμε ποτέ να χαθούν. Τα παιδιά σας τα γεννάτε και τα αφήνετε να χαθούν, ή τα φροντίζετε; Το σπίτι σας το φτιάχνετε και το αφήνετε να χαθεί και να καταστραφεί, ή το συντηρείτε; Και κάθε αντικείμενο που το αγαπάτε, ένα έργο τέχνης για παράδειγμα, που το φιλοτεχνήσατε με πολύ
κόπο και αποτυπώσατε όλη σας την αγάπη και όλη σας
την ψυχή και όλη σας τη δημιουργικότητα σ' αυτό, το
αφήνετε ποτέ να χαθεί; Νομίζω όχι. Πέστε μου λοιπόν
σας παρακαλώ• εάν όλα αυτά τα προσφιλή σε μάς δεν
τα αφήνουμε να χαθούν, τότε ολόκληρη δημιουργία του Θεού, που εκεί αντικατοπτρίζεται η δύναμη, η σοφία, η δικαιοσύνη και η αγάπη Του, αυτό το δημιούργημα που λέγεται κτίση, θα το αφήσει ποτέ ο Θεός να χαθεί να γίνει ερημιά; Ποτέ! Επειδή λοιπόν ο Θεός αγαπά, θα δώσει και την ανάσταση των νεκρών και
την ανακαίνιση των πάντων.
Γράφει ο Απόστολος Παύλος στους Θεσσαλονικείς ότι μετά την ανάσταση των νεκρών «ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις»
(Α' Θεσ. 4,17)
θα αρπαχθούμε μέσα σε νεφέλες. Τι θά είναι αυτές οι «νεφέλες»; Οι «νεφέλες» δεν θα είναι τα σύννεφα όπως τα ξέρουμε, που άλλοτε μεν είναι καταιγιδοφόρα και άλλοτε προμηνύουν καλοκαιρία, αλλά θα είναι θεία δόξα. Θα είναι εκείνη που «υπέλαβε», που παρέλαβε τον Ιησού ανερχόμενο στους ουρανούς κατά την Ανάληψή Του.
«καὶ ταῦτα εἰπὼν βλεπόντων αὐτῶν ἐπήρθη, καὶ νεφέλη ὑπέλαβεν αὐτὸν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν».
(Πραξ. 1,9)
Δέν ήταν νεφέλη από σταγονίδια νερού, αλλά ήταν θεία δόξα. Η «νεφέλη» είναι πάντοτε σύμβολο της Θείας δόξης. Θα αρπαχθούμε λοιπόν «έν νεφέλαις», μέσα σε
σύννεφα, «είς απάντησιν του Κυρίου είς αέρα», γιά
νά προϋπαντήσουμε τον Κύριο κάπου στο σύμπαν, ο
Θεός ξέρει πού, «καὶ οὕτω πάντοτε σὺν Κυρίῳ ἐσόμεθα».
(Α Θεσ. 4,17)
και έτσι πάντοτε θα είμαστε μαζί Του, στούς άληκτους αιώνες των αιώνων, δηλαδή στους αιώνες πού δέν θά τελειώνουν, πού δέν θά λήγουν ποτέ!...
Αυτό είναι δείγμα της αγάπης του Θεού.
'Αλλά για να κατανοήσουμε περισσότερο το μυστήριο της αναστάσεως των νεκρών, πρέπει να δούμε και το μυστήριο του θανάτου, όπως
και το μυστήριο της ζωής. Τι θα πει θάνατος; Τι θα πει
ζωή;
Είναι αλήθεια ότι το μυστήριο της ζωής το διαδέχθηκε το μυστήριο του θανάτου. Ο Θεός
όρισε στούς πρωτοπλάστους τη ζωή υπό όρους. Είπε: «Εάν τηρήσετε την την εντολή μου, τότε θα ζήσετε• εάν δεν τηρήσετε τότε θα πεθάνετε».
«καὶ ἐνετείλατο Κύριος ὁ Θεὸς τῷ Ἀδὰμ λέγων· ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ,/
ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε».
(Γεν. 2, 16 - 17)
Αυτοί όμως οι όροι δεν τηρήθηκαν. Άν θέλετε, στην πραγματικότητα ένας ήταν ο όρος: να μη γευθούν τον καρπό. «Δεν θα δοκιμάσετε από εκεί»• τίποτε άλλο. Βέβαια υπάρχουν και άλλοι, που ίσως δεν τονίζονται• όπως και αυτό που είπε: «Καὶ ἔλαβε Κύριος ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε, καὶ ἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἐργάζεσθαι αὐτὸν καὶ φυλάσσειν». (Γεν. 2,15)
Οι πρωτόπλαστοι δέν φύλαξαν τον Παράδεισο, όχι διότι άφησαν τον Διάβολο να μπεί -αφού ο Διάβολος είναι πνεύμα- αλλά διότι τον άφησαν να ανοίξει κουβέντα μαζί τους.
Συνεπώς δεν πρόσεξαν, ώστε να φυλάξουν τον Παράδεισο από την παρουσία του Διαβόλου, που θα δημιουργούσε την φθορά και τον θάνατο. Ο Θεός λοιπόν έθεσε όρους• όχι όρο. Αυτοί οι όροι, σας είπα, δέν τηρήθηκαν, και έτσι ακολούθησε ο θάνατος, ή θα έλεγα το μυστήριο του θανάτου.
Ο Μέγας Βασίλειος στη Θεία Λειτουργία του, στην ευχή της αγίας Αναφοράς, λέει για τη δημιουργία του ανθρώπου το εξής:
Δηλαδή: Έπλασες τον άνθρωπο, αφού πήρες χώμα
από τη γη, και αφού τον τίμησες με τη δική Σου την εικόνα, εσύ ο Θεός, τόν τοποθέτησες μέσα στόν Παράδεισο της απολαύσεως, αφού του υποσχέθηκες αθανασία ζωής και απόλαυση των αιωνίων αγαθών, παραγγέλοντάς του να τηρήσει τις εντολές Σου. «Δέν θα πεθάνεις, αλλά υπό τον όρο της τηρήσεως των εντολών». Επειδή όμως παράκουσε ο πρωτόπλαστος Εσένα, τον
αληθινό Θεό πού τόν εδημιούργησες, τον
ξαναγύρισες πάλι στο χώμα, δηλαδή πέθανε, μπήκε ο
θάνατος. Αλλά του υποσχέθηκες την ζωή.
Βλέπετε, παρακαλώ, τη θεολογία; Θα ήταν ευχής
έργον οι ευχές της Θείας Λειτουργίας να ακούγονταν.
Ιδίως στη Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου ή δομή
είναι αριστοτεχνική, μας καταπλήσσει! Μέσα σε ολόκληρη τη Θεία Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, που κρατά περίπου μιάμιση ώρα, οι πιστοί έχουν αντίληψη ολόκληρου του διαγράμματος του Χριστιανισμού, ενός διαγράμματος συνόλου που λένε οι μηχανικοί. Ιδίως στην ευχή της αγίας Αναφοράς δεν έχουμε μόνο έκθεση, αλλά έχουμε και πεπραγμένα μέσα στη Θεία Λειτουργία, έχουμε λεγόμενα, λέξεις, και δραττόμενα, πράξεις, έχουμε δηλαδή δράση. Αυτό, παρακαλώ, δίνει μια εικόνα του μυστηρίου της ζωής και του θανάτου.
Προσέξτε όμως• το μυστήριο της ζωής συνίσταται
σε τούτο: Ο Θεός δέν έπλασε τον άνθρωπο για να υπάρχει, αλλά τον έπλασε για να ζεί· διότι μεταξύ της υπάρξεως και της ζωής υπάρχει διάκριση. Υπάρχουν και τα βουνά• αλλά δεν ζούν. Υπάρχουν και τα ζώα•
αλλά δεν ζουν τη ζωή όπως θέλησε ο Θεός να τη δώσει
στούς ανθρώπους, με πλήρη συνείδηση δηλαδή και άνάταση και μετοχή, μέθεξη, στη θεία ζωή.
Η ύπαρξη λοιπόν σκέτη, μόνη, έχει αξία; Και οι δαίμονες έχουν ύπαρξη• αλλά δεν έχουν ζωή. Και οι κολασμένοι θα έχουν ύπαρξη• αλλά δεν θα έχουν ζωή.
Πόσες φορές ακούμε το ρήμα υπάρχω... Ένα μπουκάλι ούζου μάλιστα -στον Βόλο βγαίνει, το είδα- γράφει απ' έξω «Υπάρχω»• κι εγώ συμπληρώνω: «Αλλά
ζείς;...». Τό να υπάρχεις είναι μία κουβέντα• όπως πολλές φορές ρωτάμε «Τι κάνεις;» και μας απαντάει ο άλλος «Υπάρχω», Ζείς όμως; Ζεις σε όλο το βάθος και το νόημα τη ζωής; Έτσι λοιπόν ο Θεός δεν έκανε τον άνθρωπο για να υπάρχει, αλλά για να ζεί.
Η ζωή του ανθρώπου, αγαπητοί μου, δεν θα ήταν όπως την γνωρίζουμε σήμερα, αλλά θα ήταν μια ζωή από τον Θεό, με τον Θεό και για τον Θεό. Θα ήταν δηλαδή ένας κύκλος που θα ξεκινούσε από την ύπαρξη, θα έμπαινε στον χώρο της ζωής, με την ελευθερία που έδωσε ο Θεός στον άνθρωπο, για να φθάσει, με τη βοήθειά Του , μέσα στη ζωή του Θεού. Αυτή θα ήταν η
της θεώσεως, ή εν Θεώ ζωή. Όμως αυτή η ζωή προσωρινά ματαιώθηκε• και ματαιώθηκε επειδή ο άνθρωπος δέν τήρησε τους όρους που έθεσε ο Θεός, και αντί γι' αυτή τη ζωή μπήκε ο θάνατος.
Βεβαίως μπορούμε να πούμε ότι ο θάνατος είναι «τὰ γὰρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας» (Ρωμ. 6,23)
όπως λέει στην προς ρωμαίους ο Απόστολος Παύλος. Ο θάνατος είναι ο μισθός της αμαρτίας. Όμως, παρά ταύτα, πρέπει να κατανοήσουμε το μυστήριο του θανάτου, όσο μπορούμε.
Αλλά προσέξτε κάτι, αγαπητοί μου• και μόνο που είπα
μυστήριο, σημαίνει ότι δεν θα κατανοήσουμε τίποτα•
απλώς μόνο θά ψηλαφήσουμε. Η κατανόηση του μυστηρίου του θανάτου μπορεί να ψηλαφηθεί μόνο στον Θάνατο του Χριστού. Αλλά τι μπορούμε να ψηλαφήσουμε εκεί... Ό,τι και να κάνουμε, μέσα στην καρδιά του μυστηρίου αυτού δέν θα μπορέσουμε ποτέ να μπούμε.
Βλέπουμε τον Κύριο να λέει: «περίλυπός ἐστιν ἡ ψυχή μου ἕως θανάτου·», (Ματθ. 26,38)
καταλυπημένη είναι η ψυχή
μου! και: «πάτερ μου, εἰ δυνατόν ἐστι, παρελθέτω ἀπ᾿ ἐμοῦ τὸ ποτήριον τοῦτο·»
(Ματθ. 26,39)
Ποιό «ποτήριον»; Του θανάτου!
Ενώ ξέρει ο Κύριος ότι ακριβώς αυτός ο θάνατος είναι εκείνος που θα δώσει τελικά τη ζωή, όχι μόνο στη δική του ανθρώπινη φύση, αλλά και στην ανθρωπότητα ολόκληρη. Τόν βλέπετε πώς στέκεται μπροστά σ' αυτό το βαθύ μυστήριο του θανάτου, το φοβερό αυτό μυστήριο! Αυτό το μυστήριο εξάλλου περιγράφει και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στα νεκρώσιμα τροπάρια,
τα οποία είναι ένα αριστούργημα από θεολογικής και λογοτεχνικής απόψεως.
«http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/prayers/funeral_translation.htm»
Παρά ταύτα, εξωτερικά -για να μή μένουμε στο μυστήριο αυτό, που δεν μπορούμε να το καταλάβουμε- μπορούμε να ορίσουμε τον θάνατο όπως τον ορίζει ο Νεμέσιος στον Περί φύσεως του ανθρώπου λόγο του, που τον παίρνει από τον Έλληνα Χρύσιππο: «Θάνατος έστι ψυχής χωρισμός από σώματος». Αυτό σημαίνει ότι ο θάνατος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα, και τον ορισμό αυτόν τόν δίνουν όλοι, εκτός από τους υλιστές. Εάν ρωτήσετε έναν υλιστή τι είναι ο θάνατος, ποτέ δεν θα σας πεί ότι ο θάνατος είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα, γιατί δεν δέχεται την ψυχή. Θα σας πεί ότι κάποιες ενέργειες, κάποιες δυνάμεις του σώματος ατόνισαν πλέον, και δεν έχουμε παρά αυτό που λέμε θάνατο.
Αλλά υπάρχουν ακόμη και κάποιες απλές βιβλικές εκφράσεις για τον θάνατο, που περιγράφουν τον θάνατο σαν μία πραγματικότητα, αλλά φοβερή.
Λέει ο 88ος Ψαλμός: «τίς ἐστιν ἄνθρωπος, ὃς ζήσεται, καὶ οὐκ ὄψεται θάνατον;». (Ψαλ. 88,49)
Ποιός είναι εκείνος ο άνθρωπος που μπορεί να ζήσει και να μη δοκιμάσει θάνατο;
Και ο 102ος Ψαλμός λέει: «ἄνθρωπος, ὡσεὶ χόρτος αἱ ἡμέραι αὐτοῦ· ὡσεὶ ἄνθος τοῦ ἀγροῦ, οὕτως ἐξανθήσει·».
(Ψαλ. 102,15)
Ο άνθρωπος είναι σαν το χορτάρι, οι ήμέρες του είναι σαν το χορτάρι. Πόσο κρατάει το χορτάρι; πόσο κρατάει το λουλούδι; Ανθίζει και μαραίνεται• αυτό είναι ο άνθρωπος.
Λέει ο Άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος: «ποία γὰρ ἡ ζωὴ ὑμῶν; ἀτμὶς γὰρ ἔσται ἡ πρὸς ὀλίγον φαινομένη, ἔπειτα δὲ καὶ ἀφανιζομένη·». (Ιακ. 4,14)
Ποιά είναι η ζωή μας;
Ένα συννεφάκι είναι η ζωή μας, που το βλέπουμε για
λίγο στον ορίζοντα και μετά διαλύεται• αυτό είναι η
ανθρώπινη ύπαρξη.
Ακόμη ο Απόστολος Παύλος στην Πρός Εβραίους επιστολή λέει: «καὶ καθ᾿ ὅσον ἀπόκειται τοῖς ἀνθρώποις ἅπαξ ἀποθανεῖν», (Εβρ. 9,27)
δηλαδή επιφυλάσσεται στον κάθε άνθρωπο να πεθάνει μία φορά.
Και η Γένεση: «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ», (Γεν. 3,19)
δηλαδή χωματένιος είσαι και χώμα θα γίνεις.
Βέβαια σ' αυτές τις εκφράσεις μπορούν να βρούν
πολύ ισχυρά ερείσματα οι μηδενιστές, εκείνοι που έχουν φιλοσοφική βάση τον Υπαρξισμό, που καταλήγει στόν Μηδενισμό, ή και οι υλιστές, εξάλλου και μηδενιστής δεν είναι κάτι διαφορετικό από τον υλιστή. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι, αλλά περιγράφεται απλώς η ζωή όπως τη βλέπουμε και ο θάνατος όπως τον βλέπουμε. Όλα αυτά είναι μία εξωτερική διαπίστωση
και περιγραφή του φαινομένου του θανάτου.
Το φαινόμενο του θανάτου, αγαπητοί μου, είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του ανθρώπου αλλά και ολόκληρης της δημιουργίας. Επειδή υπάρχει ο θάνατος, γι' αυτό υπάρχει και η φιλοσοφία. Αν δεν υπήρχε και
θάνατος, δεν θα υπήρχε η φιλοσοφία. Προσπαθώ να
μάθω, να σκεφθώ, φιλότιμα ίσως, ποιό το μέλλον μου,
τι θα γίνω, που βρίσκομαι, ποιός είμαι. Θέλω να μάθω,
γιατί με ενδιαφέρει η πορεία της υπάρξεώς μου. Αλλά
το πρόβλημα του θανάτου ξεπερνάει κάθε ανθρώπινο
πρόβλημα. Έχουμε οικονομικά προβλήματα; Νομίζω ότι αυτά είναι πιο κάτω από το πρόβλημα της ζωής μας, διότι κι αν ζημιώσουμε σε χρήματα, κι αν χάσουμε και την υγεία μας, κι αν ακόμη χάσουμε τους προσφιλείς μας, δεν ξέρω τι άλλο, τα πάντα κι αν χάσουμε, όλα αυτά είναι πιο κάτω από το μεγάλο μας θέμα, τη
ζωή μας! Βλέπετε λοιπόν ότι το πρόβλημα του θανάτου
ξεπερνάει κάθε άλλο πρόβλημα; Γι' αυτό και λέμε:
«Να σωθώ, κι ας τα χάσω όλα! Να σωθώ!», δηλαδή να μην πεθάνω.
Η παρουσία του θανάτου ασχημίζει την κτίση• προπαντός όμως δεν δίνει νόημα ούτε στην ανθρώπινη παρουσία, ούτε σ' αυτό το ίδιο το σύμπαν.
Δηλαδή: Γιατί υπάρχω; για να πεθάνω; Ανικανοποίητη απάντηση. Δέν ζώ για να μην υπάρχω, δέν ζώ για να πεθάνω. Δεν μπορεί, δέν είναι δυνατόν αυτό.
Ύστερα: Επειδή εγώ ζω, γι' αυτό υπάρχει το σύμπαν.
Εάν εγώ πεθαίνω, τότε γιατί να υπάρχει το σύμπαν;
Άρα δεν έχει νόημα ούτε η ζωή μου ούτε το σύμπαν,
αν υπάρχει ο θάνατος. Με άλλα λόγια: Γιατί πεθαίνουμε; και ποιός είναι ο δημιουργός του θανάτου; Αυτό δέν θα μας το απαντήσει η λογική μας, αλλά θα μας αποκαλυφθεί. Όπως όμοίως δεν ξέρουμε και τη γενεά μας, από πού καταγόμαστε, ποιοί είμαστε• μας αποκαλύπτεται. Βλέπετε, ψάχνοντας μόνοι μας λέμε ότι καταγόμαστε από τα ζώα. Μας αποκαλύπτεται όμως ότι δέν καταγόμαστε από τα ζώα, αλλά ο Θεός δημιούργησε ένα πρώτο ζευγάρι ανθρώπων, και από εκεί καταγόμαστε. Αυτό όμως είναι αποκάλυψη• δέν είναι εύρεση με τη λογική. Έτσι λοιπόν και το θέμα του θανάτου, όπως και το ποιός είναι ο δημιουργός του, θα μας αποκαλυφθεί.
Εάν έπρεπε να δούμε τον θάνατο με τα φυσικά μας μάτια, αγαπητοί μου, θα απαντούσαμε ότι απλούστατα είναι ένα φυσικό φαινόμενο, παρά την τραγικότητα που φέρνει αυτός με την παρουσία του στη ζωή μας. Τότε όμως, ως φυσικό φαινόμενο, καθορίζεται από τον Θεό, και συνεπώς ο Θεός είναι ο δημιουργός του θανάτου. Άλλωστε το λέμε. Δεν το λέμε; Πάμε σε μιά κηδεία, και τί λέμε γιά νά παρηγορήσουμε; «Τί να κάνουμε;... Αυτή είναι η ζωή έτσι τα όρισε ο Θεός.
Ο Θεός έτσι θέλησε• να πεθαίνουν οι άνθρωποι».
Ο Θεός λοιπόν έκανε τον θάνατο!...
Αλλά προσέξτε: σας είπα με τα φυσικά μας μάτια.
Ξέρετε ότι πάρα πολλές φορές όταν λέμε ότι κάτι είναι
φυσικό, ότι είναι φυσικός νόμος, θα πει ότι ένα φαινόμενο επαναλαμβάνεται, και αποκτούμε μια εμπειρία από αυτή την επανάληψή του. Αυτός είναι ο ορισμός στο τι είναι φυσικός νόμος, δεν υπάρχει άλλη απάντηση. Πάντα όταν αφήνουμε μια πέτρα και πέφτει πρός
τα κάτω και δεν πάει προς τα πάνω, λέμε ότι είναι ο
νόμος της βαρύτητος. Πολύ ωραία. 'Ομως τι θα πεί
βαρύτητα; Αγνωστον και κρύφιον, και κανείς ποτέ
δεν το εξερεύνησε. Τι θα πεί έλξη: Άγνωστον καί κρύφιον, τίποτα δεν ξέρουμε. Αλλά λέμε ο νόμος της βαρύτητος. Το λέμε επειδή βλέπουμε ότι πάντα όταν ρίχνουμε κάτι, αυτό πέφτει προς τα κάτω. Ο νόμος αυτός λοιπόν ορίζεται από την εμπειρία μας, αγαπητοί μου. Και αυτό που λέω, δεν το λέω εγώ• το έχω πάρει από επιστημονικό βιβλίο, ότι έτσι ορίζεται ο φυσικός νόμος.
Συνεπώς, όταν λέμε ότι ο θάνατος είναι φυσικό πράγμα, και αφού όλα τα φυσικά πράγματα τα έχει κάνει ο Θεός, άρα και τον θάνατο τον έκανε ο Θεός, Φθάνουμε όμως σε λάθος συμπέρασμα, γιατί αυτό δεν
είναι δεδομένο αλλά ζητούμενο. Όταν λέμε ότι πάντα μιά πέτρα πέφτει προς τα κάτω, ποιός μας είπε ότι αυτο είναι φυσικό και συμβαίνει παντού μέσα στο σύμπαν; Άν πάμε κάπου αλλού, στο Φεγγάρι, ας πούμε,
ή στον Άρη και πιο πέρα και πιο πέρα, πιθανώς να βρούμε διαφορετική συμπεριφορά. Άρα λοιπόν εκείνο που βλέπουμε εδώ, που ισχύει πάνω στη Γη μας, και λέμε ότι είναι φυσικό, ίσως να μην ισχύει σε ένα άλλο σημείο του σύμπαντος. Και τότε τι είναι φυσικό; Αλλά από τη στιγμή που θα ρωτήσουμε το τι είναι φυσικό, από τη στιγμή εκείνη αυτό αρχίζει να είναι ζητούμενο και όχι δεδομένο. Άρα όταν λέμε ότι ο Θεός έκανε τον θάνατο και είναι φυσικό πράγμα, δεν είναι δεδομένο• είναι ζητούμενο.
Τότε όμως ρωτάμε: Ποιός τον έκανε τον θάνατο;
Είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος; Και πώς είναι δυνατόν να είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος, όταν αποτελεί την μεγαλύτερη παραφωνία μέσα στην αρμονία της δημιουργίας; Πώς είναι δυνατόν ποτέ να είναι φυσικό
πράγμα ο θάνατος και δημιουργός αυτού να είναι ο
Θεός, όταν ο θάνατος δέν δίνει νόημα ούτε στον άνθρωπο και τον προορισμό του ούτε και στο σύμπαν;
Είναι δυνατόν ποτέ να είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος; Και είναι δυνατόν ποτέ ο Θεός να είναι δημιουργός του θανάτου;
Ακόμη και κάτι άλλο: Εάν ο Θεός έκανε τον θάνατο και κατόπιν στέλνει τον Υιό Του να νικήσει τον θάνατο, δεν είναι αντιφατικό αυτό; Έρχεται ο Θεός να τα βάλει με τη φύση που ο ίδιος δημιούργησε;
Αλλά όταν ο Ιησούς Χριστός νικά τον θάνατο και ανασταίνει τον Λάζαρο, έστω και προσωρινώς, την κόρη του Ιαείρου, τον γιο της χήρας της Ναΐν και άλλους, σαν δείγμα ότι θα αναστηθούμε κατά την κοινή ανάσταση, θέλει να δείξει ότι δέν είναι φυσικό πράγμα ο θάνατος, γιατί δέν θα υπήρχε μεγαλύτερη αντίφαση στο έργο του Θεού, από τη μιά να δημιουργεί μία φυσική κατάσταση, και από την άλλη να έρχεται ο ίδιος μετά να τη διορθώνει, να την καταργεί. Είναι αδιανόητο. Ώστε λοιπόν ο θάνατος δέν είναι δημιούργημα του Θεού. Αλλά τότε τίνος είναι;
Ο Θεός δεν μάχεται τη φύση, αλλά τη διορθώνει.
Ωστόσο θα απαντήσουμε με την ωραιότατη γνώμη του
Αγίου Θεοφίλου Αντιοχείας. Ακούστε:
«Αλλά φησί ούν τις ημίν• "Θνητός φύσει εγένετο ο άνθρωπος;" ουδαμώς. "Τί ούν; αθάνατος;" ούδε τούτό φαμεν». Δηλαδή: Ο άνθρωπος έγινε θνητός στη φύση του; Καθόλου. Τι λοιπόν; έγινε αθάνατος ο άνθρωπος στη φύση του; Ούτε αυτό το ισχυριζόμαστε.
Και συνεχίζει: «Αλλ' ερεί τις• “Ουδέν ούν εγένετο;"
ουδέ τούτο λέγομεν. ούτε ουν φύσει θνητός εγένετο
ούτε αθάνατος». Δηλαδή: Αλλά κάποιος θα πεί:
«Τίποτα λοιπόν από τα δύο δεν έγινε;». Ούτε αυτό θα
λέγαμε. Τότε λοιπόν τί; Ούτε θνητό έκανε τον άνθρωτο ό Θεός ούτε αθάνατο.
«Ει γάρ αθάνατον αυτόν απ' αρχής πεποιήκει, θεόν αυτόν πεποιήκει• πάλιν εί θνητόν αύτόν πεποιήκει, έδόκει αν ο Θεός αίτιος είναι του θανάτου
αυτού». Εάν ο Θεός έκανε τον άνθρωπο αθάνατο έκ φύσεως, θα τον έκανε θεό• εάν πάλι ο Θεός τον έκανε θνητό τον άνθρωπο, τότε θα φαινόταν ότι ο Θεός είναι ο αίτιος του θανάτου. Τί λοιπόν τον έκανε; θνητό ή αθάνατο;
«Ούτε ούν αθάνατον αυτόν εποίησεν ούτε μην θνητόν, αλλά, καθώς επάνω προειρήκαμεν, δεκτικόν αμφοτέρων». Ούτε βέβαια θνητό έκανε ο Θεός τον άνθρωπο ούτε αθάνατο, αλλά δεκτικό, δηλαδή να έχει την δυνατότητα να δεχθεί και το ένα και το άλλο,
«ίνα εί ρέψη επί τά της αθανασίας τηρήσας την εντολήν του Θεού, μισθόν κομίσηται παρ' αυτού την
αθανασίαν και γένηται θεός», για να παραλάβει την
αθανασίαν και να γίνει θεός, εάν τηρήσει τις εντολές του Θεού και στραφεί σ' εκείνα που συνιστούν την αθανασία -θυμηθείτε αυτό που είπε ο Μέγας Βασίλειος στη Θεία Λειτουργία, που σας διάβασα προηγουμένως- «εἰ δ᾽ αὖ τραπῇ ἐπὶ τὰ τοῦ θανάτου πράγματα παρακούσας τοῦ Θεοῦ, αὐτὸς ἐαυτῷ αἴτιος ᾖ τοῦ θανάτου», αν όμως τραπεί πρός εκείνα τα οποία συνιστούν την παρακοή, τότε ο ίδιος ο άνθρωπος γίνεται ο αίτιος του θανάτου, «ελεύθερον γάρ και αυτεξούστον εποίησεν ο Θεός τον άνθρωπον», διότι ο Θεός
έκανε τον άνθρωπο ελεύθερο και αυτεξούσιο.
Ώστε, αγαπητοί μου, εδώ βλέπουμε ότι ο δημιουργός του θανάτου δεν είναι ο Θεός. Ο Θεός έκανε τον άνθρωπο δεκτικό και της ζωής και του θανάτου, δηλαδή είτε να ζήσει είτε να πεθάνει. Θυμάστε τι είπε στους πρωτοπλάστους; «Εάν ακούσετε την εντολή μου, θα έχετε αθανασία ζωής: εάν δεν την ακούσετε, θα πεθάνετε».
«ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ· ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε».
(Γεν. 2,17)
Πού είναι λοιπόν η αιτία του θανάτου, στόν Θεό ή στη φύση; Ούτε στόν Θεό ούτε στη φύση, αλλά στην προαίρεση του ανθρώπου. Στην προαίρεση! Εκεί είναι. Μόνος του ο άνθρωπος προτίμησε τον θάνατο. Ο θάνατος είναι μη όν, δεν υπάρχει, δεν έχει ουσία, ενώ η ζωή είναι όν, έχει ουσία μην το ξεχνάμε. Προσέξτε:
Ο θάνατος δεν έχει ουσία• όπως και το κακό δεν έχει
ουσία. Μόνο το αγαθό έχει ουσία• είναι ο Θεός. Ο Διάβολος δεν είναι κακός στην ουσία του, αλλά στην προαίρεσή του, γιατί την ουσία του την έκανε ο Θεός.
Ούτε ο άνθρωπος είναι κακός ή θνητός στην ουσία του, γιατί τον έκανε ο Θεός• ο άνθρωπος είναι κακός ή θνητός στην προαίρεση.
Ωστε λοιπόν, αγαπητοί μου, δεν είναι δημιουργός. του θανάτου ο Θεός.
Ο θάνατος είναι στην προαίρεση του ανθρώπου. Όμως, πρώτα ο Θεός, θα συνεχίσουμε την ερχομένη Κυριακή.
Απόσπασμα από την 4η ομιλία στην κατηγορία: « Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
†.Την ανάσταση των νεκρών αγαπητοί μου, υπήρξαν και αρνητές της Πίστεώς και εχθροί της Πίστεως, που την αρνήθηκαν. Η άρνηση της αναστάσεως των νεκρών είναι αρχαιότατη, από τον καιρό ακόμη των Αποστόλων. Και το ευτύχημα είναι ότι ενώ οι Απόστολοι είναι οι κήρυκες της Αναστάσεως του Χριστού
και της αναστάσεως των νεκρών, οι ίδιοι οι Απόστολοι είναι εκείνοι που υπήρξαν και οι πολέμιοι των αρνητων της Αναστάσεως. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί κάποιος να πει ότι οι Απόστολοι παρανόησαν τα πράγματα και υποστήριξαν κάτι που θα ήταν ανεδαφικό και παράλογο ή ότι παρανοήθηκε το κήρυγμά τους, δηλαδή ότι εκείνοι μέν κήρυξαν την ανάσταση των νεκρών, αλλά αυτή η ανάσταση δεν είναι πραγματική, αλλά είναι, ας πούμε, ηθική. Όχι! Δόξα τω Θεώ, οι Απόστολοι ζούσαν όταν παρανοήθηκε και πολεμήθηκε η ανάσταση των νεκρών, και ανέλαβαν οι ίδιοι οι Απόστολοι του Χριστού να αντιμετωπίσουν τους αρνητές της.
Ο Απόστολος Παύλος, για παράδειγμα, αναφέρει στη Β' Προς Τιμόθεον επιστολή του την εξής περίπτωση• σας διαβάζω τί του γράφει: «τὰς δὲ βεβήλους κενοφωνίας περιΐστασο· ἐπὶ πλεῖον γὰρ προκόψουσιν ἀσεβείας,/ καὶ ὁ λόγος αὐτῶν ὡς γάγγραινα νομὴν ἕξει· ὧν ἐστιν Ὑμέναιος καὶ Φιλητός,/ οἵτινες περὶ τὴν ἀλήθειαν ἠστόχησαν, λέγοντες τὴν ἀνάστασιν ἤδη γεγονέναι, καὶ ἀνατρέπουσι τήν τινων πίστιν». (Β Τιμ. 2, 16 - 18)
Δηλαδή: Τά βέβηλα κούφια λόγια, αυτά που λένε οι αρνητές της Πίστεως, άσ' τα στην άκρη, γιατί θα προχωρήσουν στην ασέβεια όλο και πιο πολύ, και θα απλωθεί σαν τη γάγγραινα ή αίρεσή τους. Από αυτούς τους αρνητές σου κατονομάζω, λέει στον Τιμόθεο, τον Ύμέναιο και τον Φιλητό, οι οποίοι ως προς την αλήθεια αστόχησαν, έπεσαν έξω, και ανατρέπουν την πίστη μερικών, υποστηρίζοντας ότι η ανάσταση έχει ήδη γίνει. Οι άνθρωποι αυτοί, που είναι βεβαίως ασταθείς και ευμετάβολοι, δέν είναι σταθεροποιημένοι στήν πίστη.
Ο Υμέναιος και ο Φιλητός λοιπόν ήταν δύο Χριστιανοί, οι οποίοι όμως αρνήθηκαν την Ανάσταση του Χριστού και την ανάσταση των νεκρών και έλεγαν ότι η ανάσταση είχε ήδη γίνει! Βέβαια το τι εννοούσαν με αυτό και τι εννοεί ο Απόστολος, θα το δούμε λίγο πιο κάτω. Ας πάρουμε όμως με τη σειρά όλους εκείνους πού αρνήθηκαν την ανάσταση των νεκρών, παλαιούς και νεότερους.
Και πρώτα-πρώτα είναι οι Ορθολογιστές, παλαιοί και νεότεροι. Ορθολογιστές είναι έκείνοι που προσπαθούν να κρίνουν και να μετρήσουν
τα πάντα με το μέτρο του λογικού τους. Αλλά σας το λέω, και να το ξέρετε πάντοτε, ότι το λογικό μας είναι πεπερασμένο. Δεν μπορεί το ανθρώπινο μυαλό να τα
καταλάβει όλα• ούτε θα υπάρξει ποτέ περίπτωση να
καταλάβει κάποτε κάτι, αν δεν το καταλαβαίνει σήμερα. Πρέπει να το ξέρουμε αυτό• έχει αποδειχθεί και φιλοσοφικά. Ο Κάντιος μάλιστα απέδειξε ότι υπάρχουν όρια στον νου. Δεν είναι δυνατόν το ανθρώπινο μυαλό ποτέ να τα κατανοήσει όλα, γιατί έχει όρια, είναι πεπερασμένο, όσο κι αν υποτεθεί ότι έχει εξελιχθεί. Πώς μπορούμε λοιπόν να πούμε για κάτι που είναι πέρα από τα όρια της λογικής μας ότι αυτό δεν υπάρχει, μόνο και μόνο επειδή το μυαλό μας δεν το καταλαβαίνει, όπως στην περίπτωση της αναστάσεως των νεκρών;
Ο Όρθολογιστής είναι ο φυσικός άνθρωπος. Δεν είναι ο άνθρωπος του πνεύματος, ο άνθρωπος της χάριτος, ο άνθρωπος της πίστεως, αλλά είναι ο άνθρωπος όπως είναι, που έχει μυαλό με κάποια όρια. Ο άνθρωπος αυτός, αφού στερείται τον θείο φωτισμό, δέν μπορεί ποτέ να καταλάβει πως είναι δυνατόν ένα σώμα
που διαλύεται στο χώμα ότι μπορεί πάλι να επανασυσταθεί και να ζήσει αιωνίως.
Εκτός από τους Ορθολογιστές, είναι και οι Υλιστές. Οι Ύλιστές αρνούνται και τον Θεό και την ψυχή. Φυσικά πώς είναι δυνατόν να δεχθούν την ανάσταση
των νεκρών, αφού αρνούνται τα πάντα; Δεν δέχονται παρά μόνον ό,τι βλέπουν, ό,τι αισθάνονται, ό,τι καταλαβαίνουν. Πολλές φορές μάλιστα αρνούνται και
πράγματα που είναι πολύ πιό εδώ από τα όρια της λογικής, όχι μόνο πιο πέρα. Μόνο ό,τι υποπίπτει στις αισθήσεις τους, αυτό και μόνο δέχονται. Επίσης πως είναι δυνατόν οι Ύλιστές να δεχθούν την ανάσταση των νεκρών, όταν δέχονται ότι «τὰ πάντα ῥεῖ», ότι όλα κυλούν, ρέουν, περνούν; Το σώμα μας έγινε χώμα, λένε, αυτό το χώμα θα βγάλει χορτάρια, τα χορτάρια θά τα φάνε τα ζωντανά, οι γίδες και τα πρόβατα, οι
άνθρωποι θα φάνε τις γίδες και τα πρόβατα, κι έτσι ο ένας άνθρωπος κυκλοφορεί μέσα στον άλλο άνθρωπο. Αρα λοιπόν, λένε, «τὰ πάντα ῥεῖ», όλα ρέουν, όλα μεταβάλλονται, και το ένα κινείται μέσα στο άλλο κατά
μία αέναη και διαρκή κίνηση. Έτσι ο Ύλισμός θεωρεί αδύνατον να υπάρξει ανάσταση των νεκρών. Αυτό είναι πέρα από τα όρια της λογικής!
Υστερα έχουμε τους Πανθεϊστές. Προσέξτε, αυτά είναι και στους παλιούς και στους νεότερους αρνητές. Και τότε υπήρχαν Υλιστές, εκεί σήμερα υπάρχουν. Και τότε υπήρχαν Πανθεϊστές, και σήμερα υπάρχουν. Για
παράδειγμα, ο Βουδισμός έχει εξαπλωθεί στη Δύση, και όσοι τον αποδέχονται ή διαβάζουν βουδιστικά βιβλία, αποδέχονται και τον Πανθεϊσμό. Αλλά και η
Θεοσοφία και ο Πνευματισμός και ο Μασονισμός, όλα αυτά που έχουν ανατολική προέλευση, δέχονται τον Πανθεϊσμό, έχουν πανθεϊστική βάση. Κάθε τι πού ενεργείται, ακόμα και όταν μιλούν γιά πνεύμα, όλα είναι μέσα στο κτιστό σύμπαν, τίποτα δεν βγαίνει έξω από το κτιστό σύμπαν. Συνεπώς, είτε νεότεροι είναι οι Πανθεϊστές είτε παλιότεροι, το θέμα είναι ότι ο Πανθεϊσμός αρνείται την ανάσταση των νεκρών, διότι ο
Πανθεϊσμός ταυτίζει τον Θεό με την κτίση και τους άνθρώπους.
Κατά τον Πανθεϊσμό, κάθε τι που για μια στιγμή υπάρχει, την επόμενη στιγμή δεν υπάρχει• ενώνεται με το ασυνείδητο σύμπαν, καί δέν διατηρεί καμία προσωπική συνείδηση. Αυτό είναι ο Πανθεϊσμός. Όμως
ανάσταση των νεκρών προϋποθέτει διατήρηση της
προσωπικότητος και της ατομικότητος του σώματος.
Αλλά, κατά τον Πανθεϊσμό, ούτε η προσωπικότητα διατηρείται ούτε και η ατομικότητα του σώματος. Σύμφωνα με αυτόν, εκείνος που πεθαίνει ενώνεται με τη
μεγάλη ψυχή, το μέγα πνεύμα του σύμπαντος, που είναι αυτό τούτο το σύμπαν και τίποτε άλλο.
Είναι σαν να έχω μία επιφάνεια νερού, όπου πετιέται ένας πίδακας, ένα συντριβανάκι. Αυτό το συντριβανάκι έχει μία υπόσταση, αφού ξεφεύγει από την επιφάνεια, δηλαδή από όλο τον όγκο του νερού. Ξαναπέφτει όμως μέσα στο νερό, και τότε ξαναγίνεται ό,τι ήταν και πρώτα. Αυτό λέει ο Πανθεϊσμός. Όταν πεθάνω, ενώνομαι με το σύμπαν. Έτσι δεν διατηρείται ούτε
ή ατομικότητα του σώματος, ούτε και η προσωπικότητα του πνεύματος. Όλοι οι Πανθεϊστές, είτε λέγονται Θεοσοφιστές είτε λέγονται Μασόνοι είτε Πνευματιστές, ας μιλούν για ζωή στο υπερπέραν και λοιπά και
λοιπά, έχουν για βάση τους τον Πανθείσμό. Μήν το ξεχνάμε αυτό ποτέ.
Αλλά κι αυτό που λένε νιρβάνα δεν είναι τίποτε άλλο παρά μιά μακαριότητα, αν και ποτέ δεν δόθηκε απάντηση στο τι ακριβώς είναι. Είναι η μακαριότητα
στο μηδέν, στην ανυπαρξία. Ας πούμε, τραβάω πολλά στη ζωή μου. Πρίν γεννηθώ όμως ήμουν ευτυχής. Πρίν γεννηθώ, κατά τον Πανθεϊσμό, υπήρχα. Βέβαια δεν είχα συνείδηση, αλλά ήμουν ευτυχής. Πάλι όμως, μετά τον θάνατό μου, θα είμαι ευτυχής, γιατί θα είμαι βυθισμένος μέσα στη νιρβάνα, μέσα στη μακαριότητα της ανυπαρξίας. Είμαι δηλαδή μία ύπαρξη σε ανυπαρξία, μία ύπαρξη που στερείται προσωπικότητος και συνειδήσεως και ατομικότητος ως προς το σώμα.
Αρα πώς είναι δυνατόν ένας Πανθεϊστής να δεχθεί την ανάσταση των νεκρών; Είναι δυνατόν ποτέ; Δεν είναι.
Έχουμε επίσης και τους Γνωστικούς, παλιούς και
νεότερους. Ο Μασονισμός, αγαπητοί μου, σας το έχω
πεί πάρα πολλές φορές, έχει γνωστική διάσταση, δηλαδή δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία νεότερη μορφή του παλιού, του αρχαίου Γνωστικισμού. Είναι γνωστό ότι ο Γνωστικισμός, σ' οποιαδήποτε μορφή κι αν εμφανίστηκε στην Ιστορία, πάντα στηρίζεται στην διαρχία, δηλαδή στην παρουσία της ύλης και του πνεύματος. Ισχυρίζεται ότι το πνεύμα είναι δημιούργημα ενός αγαθού θεού, ο οποίος αποτελεί αρχή, ενώ το σώμα είναι αποτέλεσμα δημιουργίας ενός κακού θεού, ο οποίος αποτελεί επίσης αρχή. Έχουμε λοιπόν δύο αρχές, διαρχία: την αρχή του καλού και την αρχή του κακού.
Η διαρχία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η προσπάθεια του ανθρώπου να ερμηνεύσει το αγαθό και το κακό που υπάρχει μέσα στο σύμπαν. Έτσι λοιπόν όλα τα παλιά φιλοσοφικά συστήματα, ακόμη και του Πλάτωνος, στη βάση τους είναι διαρχικά. Και τα μέχρι σήμερα φιλοσοφικά συστήματα της Ανατολής, Βουδισμός και λοιπά, κατά βάση όλα είναι διαρχικά. Φαίνεται λοιπόν πώς ο Γνωστικισμός έρχεται τώρα να επιδράσει και σε κάποιους Χριστιανούς, όπως είναι ο Ύμέναιος και ο Φιλητός -τους οποίους κατακρίνει ο 'Απόστολος Παύλος- που υποστήριζαν μιά πνευματική ή ηθική ανάσταση, αποκλείοντας την ανάσταση των σωμάτων. Ποιά είναι αυτή η πνευματική ανάσταση; Παρακαλώ, προσέξτε. Εδώ είναι μεγάλος ο κίνδυνος, και όρθώς το Πνεύμα του Θεού καταχώρησε μέσα στην Αγία Γραφή αυτή την καταδίκη του Υμεναίου και Φιλητού. Πάντοτε, σε κάθε εποχή, ιδιαίτερα στις ημέρες μας, αυτό το τελευταίο έχει πάρα πολλή αξία και σημασία. Προσέξτε. Είναι γνωστό ότι όταν βαπτιστούμε αναγεννιόμαστε αλλά αναγεννιόμαστε από την αμαρτωλή μας κατάσταση, από το προπατορικό αμάρτημα. Αυτό σημαίνει πως έχουμε ανάσταση. Ήμασταν πεσμένοι από την αμαρτία, και τώρα σηκωνόμαστε, έγειρόμαστε στην αγιότητα και την αρετή. Ήμασταν ή πεσμένη εικόνα του Θεού, και τώρα αυτή η εικόνα εγείρεται, δηλαδή έχουμε ανάσταση. Αυτή όμως η ανάσταση έχει πνευματικό χαρακτήρα, πνευματική διάσταση. Ακόμη όταν λέμε «Είμαι αμαρτωλός, και τώρα γίνομαι άγιος», αυτό σημαίνει ότι αναστήθηκα ηθικά. Σας θυμίζω την παραβολή του ασώτου υιού. Τι είπε ο πατέρας στον «πρεσβύτερο υιό», όταν εκείνος ζήλεψε και δεν ήθελε να μπεί μέσα στο σπίτι, την ώρα που άκουσε το μεγάλο γλέντι που γινόταν για τον ερχομό του «νεότερου γιού»; Είπε: «Παιδί μου, έπρεπε να χαρείς για τον αδελφό σου, γιατί αυτός ήταν νεκρός και έζησε, ήταν χαμένως και βρέθηκε». «εὐφρανθῆναι δὲ καὶ χαρῆναι ἔδει, ὅτι ὁ ἀδελφός σου οὗτος νεκρὸς ἦν καὶ ἀνέζησε, καὶ ἀπολωλὼς ἦν καὶ εὑρέθη.» (Λουκ. 15, 11 - 32) Είδατε; «νεκρός και έζησε», δηλαδή αναστήθηκε αναστήθηκε από τη νέκρα του την ηθική.
Ο Υμέναιος και ο Φιλητός λοιπόν, όπως λένε και όλοι οι διαστροφείς της ερμηνείας της Αγίας Γραφής, έλεγαν: «Βαπτίστηκες; Αναστήθηκες! Μή περιμένεις λοιπόν άλλη ανάσταση τελείωσε το πράγμα». Αντιληφθήκατε πού βρίσκεται η αίρεση; «Βαπτίστηκες; Αναγεννήθηκες; Έγινες καινούργιος άνθρωπος; Αναστήθηκες! Πάει, αυτό είναι, τελείωσε, δέν υπάρχει άλλη ανάσταση!». Αυτό είναι εκείνο που αναφέρει ο Απόστολος γι' αυτούς που λένε ότι η ανάσταση ήδη έγινε.
Και τώρα, δόξα τω Θεώ, ο ίδιος ο Απόστολος άναλαμβάνει να τους αντιμετωπίσει. Γράφει λοιπόν στην Α' Προς Τιμόθεον: «ἔχων πίστιν καὶ ἀγαθὴν συνείδησιν, ἥν τινες ἀπωσάμενοι περὶ τὴν πίστιν ἐναυάγησαν·» (Α Τιμ. 1,19) Δηλαδή, μερικοί διώχνοντας την αγαθή συνείδηση που είχαν, ώστε να ερμηνεύσουν ορθά και υπό το πνεύμα της Εκκλησίας τον λόγο του Θεού ναυάγησαν ως πρός την Πίστη• «ὧν ἐστιν Ὑμέναιος καὶ Ἀλέξανδρος», ανάμεσά τους είναι ο Υμέναιος και ο Αλέξανδρος -εδώ αναφέρει τον Υμέναιο, που είναι ο προηγούμενος, και τον Αλέξανδρο, ένα νέο πρόσωπο, ενώ στη δεύτερη επιστολή αναφέρει τον Υμέναιο και
τόν Φιλητό- «οὓς παρέδωκα τῷ σατανᾷ, ἵνα παιδευθῶσι μὴ βλασφημεῖν» (Α Τιμ. 1,20)
τους οποίους παρέδωσε στα χέρια του Σατανά νά δαιμονιστούν ή να πάθουν άρρώστιες γιά νά παιδαγωγηθούν και να μη βλασφημούν, δηλαδή τους απέκοψα από την Εκκλησία ως αιρετικούς.
Έχουμε δύο παραδόσεις στον Σατανά. Ή μία παράδοση είναι της ψυχής, με τον αφορισμό, -το ρήμα παραδίδω θα πεί αφορίζω, κόβω από την Εκκλησία και ρίχνω στα χέρια του Σατανά- και η άλλη είναι να πέσει το σώμα σε αρρώστιες απερίγραπτες. Θυμηθείτε εκείνον τον αιμομίκτη της Κορίνθου, για τον οποίο ο Απόστολος Παύλος λέει: «παραδοῦναι τὸν τοιοῦτον τῷ σατανᾷ εἰς ὄλεθρον τῆς σαρκός, ἵνα τὸ πνεῦμα σωθῇ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ». (Α Κορ. 5,5)
<<να παραδοθεί στα χέρια του Σατανά, γιά νά παιδευθεί το σώμα του, και να σωθεί την ημέρα της Κρίσεως το πνεύμα του>>, δηλαδή να άρρωστήσει, να βάλει μυαλό και να μην είναι αίμαμίκτης. Και τώρα εδώ λέει το ίδιο: «οὓς παρέδωκα τῷ σατανᾷ». Δέν μάς εξηγεί όμως αν τους παρέδωσε σωματικώς ή πνευματικώς. Σωματικώς θα πει να αρρωστήσουν, και πνευματικώς θα πει να δαιμονιστούν. Τους παρέδωσε λοιπόν στόν Σατανά για να μη βλασφημούν, δηλαδή να μη λένε ότι έγινε ήδη η ανάσταση των νεκρών, ενώ δεν έγινε. Αγαπητοί μου, την ανάσταση των νεκρών την περιμένουμε, δεν έγινε ακόμη. Και η ανάσταση των νεκρών δέν θά είναι πνευματική ή ηθική, αλλά θα είναι σωματική. Σαφέστατα!
Οπως βλέπετε, είναι χαρακτηριστικό ότι εδώ η άρνηση της πίστεως στην ανάσταση των νεκρών δέν είναι ευθεία, αλλά πλαγία. Δηλαδή ο Υμέναιος, ο Φιλητός και ο Αλέξανδρος δεν αρνούνται την ανάσταση, αλλά και τη νοθεύουν. Αυτό κάνει ο Διάβολος, αγαπητοί.
Είναι η μέθοδος του Σατανά, που υποβάλλει σε πολλούς από τους Χριστιανούς μας όχι να αρνηθούν, αλλά να νοθεύσουν κάτι. Λένε: "Δέν αρνούμαι τον Χριστό. Πάω στην Εκκλησία, κάνω τον σταυρό μου."
Αυτό όμως από μόνο του δεν σώζει, γιατί αν τους πεις τα υπόλοιπα, θα σου πούν: "Σταμάτα, δεν τα δέχομαι."
Εάν όμως ο Διάβολος τους έλεγε νά μή πάνε καθόλου
στην Εκκλησία, τότε θα αντιδρούσαν. Έτσι τους υποβάλλει να πάνε στην Εκκλησία ή να εξομολογηθούν,
έστω και μια φορά τον χρόνο ή και μιά φορά στά... πενήντα χρόνια! Δέν τόν πειράζει τον Διάβολο αυτό. Κοινώνησε και μια φορά τον χρόνο, σου λέει, δεν
χάλασε ο κόσμος. Αλλά δεν θέλει να πλησιάσεις πολύ στην πνευματική ζωή. Και βλέπετε ότι μόλις κάποιος πλησιάσει λίγο περισσότερο στην Εκκλησία, πέφτουν όλοι επάνω του! Εδώ λοιπόν δεν έχουμε άρνηση της Εκκλησίας, έχουμε διαστροφή της Εκκλησίας. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό.
Σήμερα, αγαπητοί μου, είναι διάχυτη αυτή η διεστραμμένη αντίληψη περί της αναστάσεως των νεκρών αλλά και περί της Αναστάσεως του Χριστού. Δέν θά ξεχάσω ποτέ, όταν κάποτε, πρίν πολλά χρόνια, διάβαζα ένα άρθρο για την Ανάσταση του Χριστού σε μία σοβαρή εφημερίδα των Αθηνών. Έγραφε για την ανάσταση της φύσεως και ισχυριζόταν ότι η Ανάσταση του Χριστού δέν είναι παρά η ανάσταση της κτίσεως, και γι' αυτό γιορτάζουμε την Ανάσταση του Χριστού την Άνοιξη, διότι η Άνοιξη είναι η ανάσταση των πάντων. Φοβερά πράγματα. Φοβερά! Δηλαδή εδώ έχουμε ανάσταση, που όμως την εννοούν είτε πνευματικώς είτε ηθικώς είτε κατά μεταφοράν είτε κατά πανθεϊστικό τρόπο είτε κατά φυσικό τρόπο. Δέν ομολογούν την ορθή πίστη, ότι ο Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς και ότι θα αναστηθούμε κι εμείς με τα σώματά μας, αυτά που έχουμε σήμερα, που είναι
φθαρτά και θνητά.
Απόσπασμα από την 5η ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
†.Συνεχίζουμε, αγαπητοί μου, τη μαρτυρία των Πατέρων της Εκκλησίας μας για το μεγάλο δόγμα της Πίστεώς μας, που είναι η ανάσταση των νεκρών.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, αυτός ο μεγάλος δογματικός της Εκκλησίας μας, και πατήρ της Δογματικής όπως λέγεται, γράφει:
«Πιστεύομεν δέ καί εἰς ἀνάστασιν νεκρῶν.
Ἔσται γάρ, ὄντως ἔσται νεκρῶν ἀνάστασις. Ἀνάστασιν δὲ. λέγοντες σωμάτων φαμὲν ἀνάστασιν». Δηλαδή: Πιστεύουμε στην άνάσταση των νεκρών, διότι υπάρχει, πράγματι υπάρχει η ανάσταση των νεκρών κι άμα λέμε ανάσταση, εννοούμε των σωμάτων την ανάσταση. Θα επαναλάβω τη φράση του: «ανάστασιν δε λέγοντες, σωμάτων φαμέν ανάστασιν»! «Ἀνάστασις γάρ ἐστι δευτέρα τοῦ πεπτωκότος στάσις· αἱ γὰρ ψυχαὶ ἀθάνατοι οὖσαι πῶς ἀναστήσονται;». Τί ωραία που το λέει! Όταν λέμε ανάσταση, εννοούμε ότι έχουμε όρθια στάση κάποιου πράγματος που έχει πέσει• διότι οι ψυχές
είναι αθάνατες, και συνεπώς, αφού είναι αθάνατες, πώς να μιλήσουμε για την ανάστασή τους;
«Εἰ γὰρ θάνατον ὁρίζονται χωρισμὸν ψυχῆς ἀπὸ σώματος, ἀνάστασίς ἐστι πάντως συνάφεια πάλιν ψυχῆς καὶ σώματος καὶ δευτέρα τοῦ διαλυθέντος καὶ πεσόντος ζῴου στάσις».
Είναι τόσο χαρακτηριστικός ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ώστε μόνο τη δική του αυτή περικοπή να
είχαμε, θα μάς έδινε ολοκληρωμένη την εικόνα στο περί αναστάσεως θέμα. Σας παραπέμπω όμως στο 27ο κεφάλαιο, το τελευταίο, του τετάρτου βιβλίου της Δογματικής του• "Περὶ ἀναστάσεως"
ένας τόμος είναι. https://azbyka.ru/otechnik/Ioann_Damaskin/ekdosis-akribes-tes-orthodoxou-pisteos/4
Είναι ένα εκτενές κεφάλαιο, περίπου τριών-τεσσάρων σελίδων, που τα περικλείει σχεδόν όλα όσα σας είπα ή θα σας πώ.
Λοιπόν λέει: «Εάν πρέπει να ορίσουμε τον θάνατο ώς χωρισμό της ψυχής από το σώμα, τότε η ανάσταση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η εκ νέου ένωση ψυχής και σώματος και η ανύψωση πάλι του διαλυθέντος και πεσόντος ζώου». Ζώο λέγεται κάθε τι που ζεί. Και ο άνθρωπος είναι ζώο, με τη διαφορά πώς
είναι «ζώον θεούμενον».
Στο Μεγάλο Απόδειπνο, για
παράδειγμα, λέμε «έξαπτέρυγα ζώα, τα Σεραφείμ...». Ζώον λοιπόν λέγεται κάθε τι πού ζεί.
Είδατε, παρακαλώ, τι σημαίνει θάνατος; Αυτό θα
το πούμε αναλυτικότερα προσεχώς• αλλά λέμε κάτι και τώρα. Εάν πρέπει να ορίσουμε τον θάνατο, δηλαδή να πούμε τι είναι ο θάνατος, θα πούμε ότι είναι ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα.
Τί είναι ανάσταση;
Είναι η συνάφεια, ή επανένωση της ψυχής με το σώμα.
'Αλλά η ψυχή είναι αθάνατη• άρα, για να έχουμε πάλι
ένωση, πρέπει το σώμα να γίνει πάλι ό,τι ήταν και
πρώτα, δηλαδή vα αναστηθεί.
«Αὐτὸ οὖν τὸ σῶμα τὸ φθειρόμενον καὶ διαλυόμενον, αὐτὸ ἀναστήσεται ἄφθαρτον·». Αυτό λοιπόν το σώμα που φθείρεται και διαλύεται, αυτό θα αναστηθεί άφθαρτο.
Το ίδιο εξάλλου λέει και ο Απόστολος Παύλος στην Α' Πρός Κορινθίους επιστολή του.
«οὕτω καὶ ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν. σπείρεται ἐν φθορᾷ, ἐγείρεται ἐν ἀφθαρσίᾳ·».
(Α Κορ. 15,42)
Όλες οι Οικουμενικές Σύνοδοι -γιά να φύγω από
τούς επί μέρους Πατέρες- που εκφράζουν το πνεύμα
της Εκκλησίας του Χριστού, αναφέρονται στο θέμα της Αναστάσεως του Χριστού σαφώς. Ιδιαιτέρως μάλιστα η Ζ' Οικουμενική Σύνοδος στα πρακτικά της ασχολήθηκε όχι απλώς μόνο με την ανάσταση των νεκρών, αλλά και με τη φύση του σώματος που πρόκειται να αναστηθεί.
Λέει πολλά• αλλά παίρνω μόνο το σημείο που μας ενδιαφέρει: «ὅθεν ἐλεύσεται κρῖναι ζῶντας καί νεκρούς, οὗ τῆ παρουσία πάντες ἄνθρωποι ἀναστήσονται σύν τοῖς ἑαυτῶν σώμασιν, ἀποδώσοντες περί τῶν ἰδίων ἔργων λόγον΄ καί οἱ μέν τά ἀγαθά πράξαντες, πορεύσονται εἰς ζωήν αἰώνιον, οἱ δέ τά φαῦλα, εἰς τό πῦρ τό αἰώνιον».
Δηλαδή: Ο Χριστός θα έλθει από τους ουρανούς να κρίνει ζωντανούς και νεκρούς, με την παρουσία του οποίου όλοι οι άνθρωποι θα αναστηθούν με
τα σώματά τους και θα δώσουν λόγο για τις δικές
τους πράξεις, και λοιπά.
Και τέλος αναφέρουμε το γνωστό μας Σύμβολο
Πίστεως της Νικαίας, αυτό που λέμε τουλάχιστον δυό
φορές την ημέρα.
«Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν, Πατέρα, Παντοκράτορα, ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀοράτων.Καὶ εἰς ἕνα Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ τὸν μονογενῆ, τὸν ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννηθέντα πρὸ πάντων τῶν αἰώνων· φῶς ἐκ φωτός, Θεὸν ἀληθινὸνἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί, δι' οὗ τὰ πάντα ἐγένετο.
Τὸν δι' ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατελθόντα ἐκ τῶν οὐρανῶν καὶ σαρκωθέντα ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς Παρθένου καὶ ἐνανθρωπήσαντα.
Σταυρωθέντα τε ὑπὲρ ἡμῶν ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, καὶ παθόντα καὶ ταφέντα.
Καὶ ἀναστάντα τῇ τρίτῃ ἡμέρα κατὰ τὰς Γραφάς.
Καὶ ἀνελθόντα εἰς τοὺς οὐρανοὺς καὶ καθεζόμενον ἐκ δεξιῶν τοῦ Πατρός.
Καὶ πάλιν ἐρχόμενον μετὰ δόξης κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς, οὗ τῆς βασιλείας οὐκ ἔσται τέλος.
Καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ κύριον, τὸ ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον, τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν προφητῶν.
Εἰς μίαν, Ἁγίαν, Καθολικὴν καὶ Ἀποστολικὴν Ἐκκλησίαν.
Ὁμολογῶ ἓν βάπτισμα εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.
Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν.
Καὶ ζωὴν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος». Ἀμήν.
Γι' αυτό ακριβώς λέμε το Σύμβολο της Πίστεως, που η Εκκλησία μας ορθώς το τοποθέτησε, πρώτα στο Μεσονυκτικό, δηλαδή στην πρώτη πρωινη 'Ακολουθία, και μετά στο 'Απόδειπνο, στην τελευταία 'Ακολουθία. Ώστε με το Σύμβολο της Πίστεως ξεκινάμε την ημέρα μας και με αυτό την τελειώνουμε.
Εάν όμως τελέσουμε και τη Θεία Λειτουργία, τότε θα
ακουστεί το Σύμβολο της Πίστεως άλλη μία φορά. Στό
γνωστό μας λοιπόν αυτό Σύμβολο, που λέγεται της Νικαίας, λέμε: «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν» δηλαδή προσδοκώ, περιμένω την ανάσταση νεκρών! Και
επειδή οι ψυχές δεν πεθαίνουν, η ανάσταση που περιμένω είναι των σωμάτων.
Δεν νομίζω πιά, αγαπητοί μου, να φύγει κάποιος
από τον χώρο αυτό, και να μην έχει καταλάβει αυτά
που λέμε. Δέν τό νομίζω πιά. Άν ήμουν δάσκαλος, θα
μου έλεγαν οι μαθητές: «Φτάνει πιά, μάς ζάλισες,
κύριε καθηγητά, κύριε δάσκαλε, γιατί μας τα είπες
πολλές φορές»!
Η Εκκλησία μας όμως θέλει να έχει διαρκή αυτή
τη μνήμη της αναστάσεως των νεκρών. Βλέπετε, είναι
διδάσκαλος που δεν κουράζεται να τα λέει και να τα ξαναλέει• θέλει να έχει διαρκή αυτή τη μνήμη. Γι' αυτό
κάθε Κυριακή γιορτάζει την Ανάσταση του Χριστού, η
οποία είναι ποιητική της αναστάσεως των νεκρών -δηλαδή είναι ο μοναδικός και ουσιαστικός παράγοντας
της αναστάσεως των νεκρών- και η γιορτή της νίκης
κατά του θανάτου.
Κατά την περίοδο της Διακαινησίμου έβδομάδος,
εκτός βέβαια του αναστασίμου Κανόνος που ακούγεται και είναι τόσο πανηγυρικός, και εκφράζεται εκεί ή
πίστη στην ανάσταση των νεκρών, η Εκκλησία μας
διαρκώς επαναλαμβάνει το μικρό μέν αλλά μεστότατο
τροπάριο «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος». Για σαράντα δέ ημέρες η Εκκλησία μας ψάλλει αυτό το τροπάριο, και κλείνει κάθε Ακολουθία μέ το . «Χριστὸς ἀνέστη», αντί του «Δι᾿ εὐχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῶν...». Διότι πράγματι το τροπάριο αυτό, το πολύ μικρό αλλά χαρακτηριστικό και υπέροχο, μάς πληροφορεί για όλα. «Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι ζωὴν χαρισάμενος». Ο Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς, αφού με τον θάνατό Του πάτησε και νίκησε τον θάνατο, και σ' εκείνους που είναι στα μνήματα -στα μνήματα... τι ρεαλισμός!- χάρισε τη ζωή.
'Αλλά υπήρξαν και άνθρωποι αρνητές και εχθροί της Πίστεως, που αρνήθηκαν την ανάσταση των νεκρών. Η άρνηση της αναστάσεως των
νεκρών είναι αρχαιότατη, από τον καιρό ακόμη των
Αποστόλων. Και το ευτύχημα είναι ότι ενώ οι Απόστολοι είναι οι κήρυκες της Αναστάσεως του Χριστού
και της αναστάσεως των νεκρών, οι ίδιοι οι Απόστολοι
είναι εκείνοι που υπήρξαν και οι πολέμιοι των αρνητων της Αναστάσεως. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί κάποιος να πει ότι οι Απόστολοι παρανόησαν τα πράγματα και υποστήριξαν κάτι που θα ήταν ανεδαφικό και παράλογο ή ότι παρανοήθηκε το κήρυγμά τους, δηλαδή ότι εκείνοι μέν κήρυξαν την ανάσταση των και
κρών, αλλά αυτή η ανάσταση δεν είναι πραγματική,
αλλά είναι, ας πούμε, ηθική. Όχι! Δόξα τω Θεώ, οι Απόστολοι ζούσαν όταν παρανοήθηκε και πολεμήθηκε η ανάσταση των νεκρών, και ανέλαβαν οι ίδιοι οι Απόστολοι του Χριστού να αντιμετωπίσουν τους αρνητές
της.
Ο Απόστολος Παύλος, για παράδειγμα, αναφέρει
στη Β' Προς Τιμόθεον επιστολή του την εξής περίπτωση• σας διαβάζω τί του γράφει: «τὰς δὲ βεβήλους κενοφωνίας περιΐστασο· ἐπὶ πλεῖον γὰρ προκόψουσιν ἀσεβείας,/ καὶ ὁ λόγος αὐτῶν ὡς γάγγραινα νομὴν ἕξει· ὧν ἐστιν Ὑμέναιος καὶ Φιλητός,/ οἵτινες περὶ τὴν ἀλήθειαν ἠστόχησαν, λέγοντες τὴν ἀνάστασιν ἤδη γεγονέναι, καὶ ἀνατρέπουσι τήν τινων πίστιν».
(Β Τιμ. 2, 16 - 18)
Δηλαδή: Τά βέβηλα κούφια λόγια, αυτά που λένε οι
αρνητές της Πίστεως, άσ' τα στην άκρη, γιατί θα προχωρήσουν στην ασέβεια όλο και πιο πολύ, και θα απλωθεί σαν τη γάγγραινα ή αίρεσή τους. Από αυτούς
τους αρνητές σου κατονομάζω, λέει στον Τιμόθεο, τον Ύμέναιο και τον Φιλητό, οι οποίοι ως προς την αλήθεια αστόχησαν, έπεσαν έξω, και ανατρέπουν την πίστη μερικών, υποστηρίζοντας ότι η ανάσταση έχει ήδη γίνει.
Οι άνθρωποι αυτοί, που είναι βεβαίως ασταθείς και ευμετάβολοι, δέν είναι σταθεροποιημένοι στήν πίστη.
Ο Υμέναιος και ο Φιλητός λοιπόν ήταν δύο Χριστιανοί, οι οποίοι όμως αρνήθηκαν την Ανάσταση του Χριστού και την ανάσταση των νεκρών και έλεγαν ότι η ανάσταση είχε ήδη γίνει! Βέβαια το τι εννοούσαν με αυτό και τι εννοεί ο Απόστολος, θα το δούμε λίγο πιο κάτω. Ας πάρουμε όμως με τη σειρά όλους εκείνους πού αρνήθηκαν την ανάσταση των νεκρών, παλαιούς και νεότερους.
Και πρώτα-πρώτα είναι οι Ορθολογιστές, παλαιοί και νεότεροι. Ορθολογιστές είναι έκείνοι που προσπαθούν να κρίνουν και να μετρήσουν
τα πάντα με το μέτρο του λογικού τους. Αλλά σας το
λέω, και να το ξέρετε πάντοτε, ότι το λογικό μας είναι
πεπερασμένο. Δεν μπορεί το ανθρώπινο μυαλό να τα
καταλάβει όλα• ούτε θα υπάρξει ποτέ περίπτωση να
καταλάβει κάποτε κάτι, αν δεν το καταλαβαίνει σήμερα. Πρέπει να το ξέρουμε αυτό• έχει αποδειχθεί και
φιλοσοφικά. Ο Κάντιος μάλιστα απέδειξε ότι υπάρχουν όρια στον νου. Δεν είναι δυνατόν το ανθρώπινο
μυαλό ποτέ να τα κατανοήσει όλα, γιατί έχει όρια, είναι πεπερασμένο, όσο κι αν υποτεθεί ότι έχει εξελιχθεί. Πώς μπορούμε λοιπόν να πούμε για κάτι που είναι
πέρα από τα όρια της λογικής μας ότι αυτό δεν υπάρχει, μόνο και μόνο επειδή το μυαλό μας δεν το καταλαβαίνει, όπως στην περίπτωση της αναστάσεως των νεκρών;
Ο Όρθολογιστής είναι ο φυσικός άνθρωπος. Δεν
είναι ο άνθρωπος του πνεύματος, ο άνθρωπος της χάριτος, ο άνθρωπος της πίστεως, αλλά είναι ο άνθρωπος όπως είναι, που έχει μυαλό με κάποια όρια. Ο άνθρωπος αυτός, αφού στερείται τον θείο φωτισμό, δέν μπορεί ποτέ να καταλάβει πως είναι δυνατόν ένα σώμα
που διαλύεται στο χώμα ότι μπορεί πάλι να επανασυσταθεί και να ζήσει αιωνίως.
Εκτός από τους Ορθολογιστές, είναι και οι Υλιστές. Οι Ύλιστές αρνούνται και τον Θεό και την ψυχή.
Φυσικά πώς είναι δυνατόν να δεχθούν την ανάσταση
των νεκρών, αφού αρνούνται τα πάντα; Δεν δέχονται
παρά μόνον ό,τι βλέπουν, ό,τι αισθάνονται, ό,τι καταλαβαίνουν. Πολλές φορές μάλιστα αρνούνται και
πράγματα που είναι πολύ πιό εδώ από τα όρια της λογικής, όχι μόνο πιο πέρα. Μόνο ό,τι υποπίπτει στις αισθήσεις τους, αυτό και μόνο δέχονται. Επίσης πως είναι δυνατόν οι Ύλιστές να δεχθούν την ανάσταση των νεκρών, όταν δέχονται ότι «τὰ πάντα ῥεῖ», ότι όλα κυλούν, ρέουν, περνούν; Το σώμα μας έγινε χώμα, λένε, αυτό το χώμα θα βγάλει χορτάρια, τα χορτάρια
θά τα φάνε τα ζωντανά, οι γίδες και τα πρόβατα, οι
άνθρωποι θα φάνε τις γίδες και τα πρόβατα, κι έτσι ο
ένας άνθρωπος κυκλοφορεί μέσα στον άλλο άνθρωπο.
Αρα λοιπόν, λένε, «τὰ πάντα ῥεῖ», όλα ρέουν, όλα μεταβάλλονται, και το ένα κινείται μέσα στο άλλο κατά
μία αέναη και διαρκή κίνηση. Έτσι ο Ύλισμός θεωρεί
αδύνατον να υπάρξει ανάσταση των νεκρών. Αυτό είναι πέρα από τα όρια της λογικής!
Υστερα έχουμε τους Πανθεϊστές. Προσέξτε, αυτά
είναι και στους παλιούς και στους νεότερους αρνητές.
Και τότε υπήρχαν Υλιστές, εκεί σήμερα υπάρχουν• και
τότε υπήρχαν Πανθεϊστές, και σήμερα υπάρχουν. Για
παράδειγμα, ο Βουδισμός έχει εξαπλωθεί στη Δύση,
και όσοι τον αποδέχονται ή διαβάζουν βουδιστικά
βιβλία, αποδέχονται και τον Πανθεϊσμό. Αλλά και η
Θεοσοφία και ο Πνευματισμός και ο Μασονισμός, όλα
αυτά που έχουν ανατολική προέλευση, δέχονται τον
Πανθεϊσμό, έχουν πανθεϊστική βάση. Κάθε τι πού ενεργείται, ακόμα και όταν μιλούν γιά πνεύμα, όλα είναι μέσα στο κτιστό σύμπαν• τίποτα δεν βγαίνει έξω από το κτιστό σύμπαν. Συνεπώς, είτε νεότεροι είναι οι
Πανθεϊστές είτε παλιότεροι, το θέμα είναι ότι ο Πανθεϊσμός αρνείται την ανάσταση των νεκρών, διότι ο
Πανθεϊσμός ταυτίζει τον Θεό με την κτίση και τους άνθρώπους.
Κατά τον Πανθεϊσμό, κάθε τι που για μια στιγμή υπάρχει, την επόμενη στιγμή δεν υπάρχει• ενώνεται με
το ασυνείδητο σύμπαν, καί δέν διατηρεί καμία προσωπική συνείδηση. Αυτό είναι ο Πανθεϊσμός. Όμως
ανάσταση των νεκρών προϋποθέτει διατήρηση της
προσωπικότητος και της ατομικότητος του σώματος.
Αλλά, κατά τον Πανθεϊσμό, ούτε η προσωπικότητα
διατηρείται ούτε και η ατομικότητα του σώματος. Σύμφωνα με αυτόν, εκείνος που πεθαίνει ενώνεται με τη
μεγάλη ψυχή, το μέγα πνεύμα του σύμπαντος, που είναι αυτό τούτο το σύμπαν και τίποτε άλλο.
Είναι σαν να έχω μία επιφάνεια νερού, όπου πετιέται ένας πίδακας, ένα συντριβανάκι. Αυτό το συντριβανάκι έχει μία υπόσταση, αφού ξεφεύγει από την επιφάνεια, δηλαδή από όλο τον όγκο του νερού. Ξαναπέφτει όμως μέσα στο νερό, και τότε ξαναγίνεται ό,τι
ήταν και πρώτα. Αυτό λέει ο Πανθεϊσμός. Όταν πεθάνω, ενώνομαι με το σύμπαν. Έτσι δεν διατηρείται ούτε
ή ατομικότητα του σώματος, ούτε και η προσωπικότητα του πνεύματος. Όλοι οι Πανθεϊστές, είτε λέγονται
Θεοσοφιστές είτε λέγονται Μασόνοι είτε Πνευματιστές, ας μιλούν για ζωή στο υπερπέραν και λοιπά και
λοιπά, έχουν για βάση τους τον Πανθείσμό. Μήν το
ξεχνάμε αυτό ποτέ.
Αλλά κι αυτό που λένε νιρβάνα δεν είναι τίποτε
άλλο παρά μιά μακαριότητα, αν και ποτέ δεν δόθηκε
απάντηση στο τι ακριβώς είναι. Είναι η μακαριότητα
στο μηδέν, στην ανυπαρξία. Ας πούμε, τραβάω πολλά
στη ζωή μου. Πρίν γεννηθώ όμως ήμουν ευτυχής. Πρίν
γεννηθώ, κατά τον Πανθεϊσμό, υπήρχα. Βέβαια δεν είχα συνείδηση, αλλά ήμουν ευτυχής. Πάλι όμως, μετά
τον θάνατό μου, θα είμαι ευτυχής, γιατί θα είμαι βυθισμένος μέσα στη νιρβάνα, μέσα στη μακαριότητα της
ανυπαρξίας. Είμαι δηλαδή μία ύπαρξη σε ανυπαρξία,
μία ύπαρξη που στερείται προσωπικότητος και συνειδήσεως και ατομικότητος ως προς το σώμα.
Αρα πώς είναι δυνατόν ένας Πανθεϊστής να δεχθεί την ανάσταση των νεκρών; Είναι δυνατόν ποτέ; Δεν είναι.
Έχουμε επίσης και τους Γνωστικούς, παλιούς και
νεότερους. Ο Μασονισμός, αγαπητοί μου, σας το έχω
πεί πάρα πολλές φορές, έχει γνωστική διάσταση, δηλαδή δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία νεότερη μορφή του παλιού, του αρχαίου Γνωστικισμού. Είναι γνωστό
ότι ο Γνωστικισμός, σ' οποιαδήποτε μορφή κι αν εμφανίστηκε στην Ιστορία, πάντα στηρίζεται στην διαρχία, δηλαδή στην παρουσία της ύλης και του πνεύματος.
Ισχυρίζεται ότι το πνεύμα είναι δημιούργημα ενός αγαθού θεού, ο οποίος αποτελεί αρχή, ενώ το σώμα είναι αποτέλεσμα δημιουργίας ενός κακού θεού, ο οποίος αποτελεί επίσης αρχή. Έχουμε λοιπόν δύο αρχές, διαρχία: την αρχή του καλού και την αρχή του κακού.
Η διαρχία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η προσπάθεια του ανθρώπου να ερμηνεύσει το αγαθό και το κακό που υπάρχει μέσα στο σύμπαν. Έτσι λοιπόν όλα τα παλιά φιλοσοφικά συστήματα, ακόμη και του Πλάτωνος, στη βάση τους είναι διαρχικά. Και τα μέχρι σήμερα φιλοσοφικά συστήματα της Ανατολής, Βουδισμός και λοιπά, κατά βάση όλα είναι διαρχικά. Φαίνεται λοιπόν πώς ο Γνωστικισμός έρχεται τώρα να επιδράσει και σε κάποιους Χριστιανούς, όπως είναι ο Ύμέναιος και ο Φιλητός -τους οποίους κατακρίνει ο 'Απόστολος Παύλος- που υποστήριζαν μιά πνευματική ή
ηθική ανάσταση, αποκλείοντας την ανάσταση των σωμάτων.
Ποιά είναι αυτή η πνευματική ανάσταση; Παρακαλώ, προσέξτε. Εδώ είναι μεγάλος ο κίνδυνος, και
όρθώς το Πνεύμα του Θεού καταχώρησε μέσα στην Αγία Γραφή αυτή την καταδίκη του Υμεναίου και Φιλητού. Πάντοτε, σε κάθε εποχή, ιδιαίτερα στις ημέρες μας, αυτό το τελευταίο έχει πάρα πολλή αξία και σημασία. Προσέξτε. Είναι γνωστό ότι όταν βαπτιστούμε
αναγεννιόμαστε αλλά αναγεννιόμαστε από την αμαρτωλή μας κατάσταση, από το προπατορικό αμάρτημα.
Αυτό σημαίνει πως έχουμε ανάσταση. Ήμασταν πεσμένοι από την αμαρτία, και τώρα σηκωνόμαστε, έγειρόμαστε στην αγιότητα και την αρετή. Ήμασταν ή πεσμένη εικόνα του Θεού, και τώρα αυτή η εικόνα εγείρεται, δηλαδή έχουμε ανάσταση. Αυτή όμως η ανάσταση έχει πνευματικό χαρακτήρα, πνευματική διάσταση.
Ακόμη όταν λέμε «Είμαι αμαρτωλός, και τώρα γίνομαι άγιος», αυτό σημαίνει ότι αναστήθηκα ηθικά.
Σας θυμίζω την παραβολή του ασώτου υιού. Τι είπε ο
πατέρας στον «πρεσβύτερο υιό», όταν εκείνος ζήλεψε
και δεν ήθελε να μπεί μέσα στο σπίτι, την ώρα που άκουσε το μεγάλο γλέντι που γινόταν για τον ερχομό
του «νεότερου γιού»; Είπε: «Παιδί μου, έπρεπε να χαρείς για τον αδελφό σου, γιατί αυτός ήταν νεκρός και
έζησε, ήταν χαμένως και βρέθηκε».
«εὐφρανθῆναι δὲ καὶ χαρῆναι ἔδει, ὅτι ὁ ἀδελφός σου οὗτος νεκρὸς ἦν καὶ ἀνέζησε, καὶ ἀπολωλὼς ἦν καὶ εὑρέθη.»
(Λουκ. 15, 11 - 32)
Είδατε; «νεκρός
και έζησε», δηλαδή αναστήθηκε αναστήθηκε από τη νέκρα του την ηθική.
Ο Υμέναιος και ο Φιλητός λοιπόν, όπως λένε και
όλοι οι διαστροφείς της ερμηνείας της Αγίας Γραφής,
έλεγαν: «Βαπτίστηκες; Αναστήθηκες! Μή περιμένεις
λοιπόν άλλη ανάσταση τελείωσε το πράγμα»! Αντιληφθήκατε πού βρίσκεται η αίρεση; «Βαπτίστηκες;
αναγεννήθηκες; έγινες καινούργιος άνθρωπος; Αναστήθηκες! Πάει, αυτό είναι, τελείωσε• δεν υπάρχει
άλλη ανάσταση!». Αυτό είναι εκείνο που αναφέρει ο
Απόστολος γι' αυτούς «που λένε ότι η ανάσταση ήδη έγινε».
Και τώρα, δόξα τω Θεώ, ο ίδιος ο Απόστολος άναλαμβάνει να τους αντιμετωπίσει. Γράφει λοιπόν
στην Α' Προς Τιμόθεον: «ἔχων πίστιν καὶ ἀγαθὴν συνείδησιν, ἥν τινες ἀπωσάμενοι περὶ τὴν πίστιν ἐναυάγησαν·»
(Α Τιμ. 1,19)
δηλαδή μερικοί διώχνοντας την αγαθή συνείδηση που
είχαν, ώστε να ερμηνεύσουν ορθά και υπό το πνεύμα
της Εκκλησίας τον λόγο του Θεού ναυάγησαν ως πρός την Πίστη• «ὧν ἐστιν Ὑμέναιος καὶ Ἀλέξανδρος», ανάμεσά τους είναι ο Υμέναιος και ο Αλέξανδρος -εδώ αναφέρει τον Υμέναιο, που είναι ο
προηγούμενος, και τον Αλέξανδρο, ένα νέο πρόσωπο,
ενώ στη δεύτερη επιστολή αναφέρει τον Υμέναιο και
τόν Φιλητό- «οὓς παρέδωκα τῷ σατανᾷ, ἵνα παιδευθῶσι μὴ βλασφημεῖν» (Α Τιμ. 1,20)
τους οποίους παρέδωσε στα
χέρια του Σατανά νά δαιμονιστούν ή να πάθουν άρρώστιες γιά νά παιδαγωγηθούν και να μη βλασφημούν, δηλαδή τους απέκοψα από την Εκκλησία ως
αιρετικούς.
Έχουμε δύο παραδόσεις στον Σατανά• ή μία παράδοση είναι της ψυχής, με τον αφορισμό, -το ρήμα παραδίδω θα πεί αφορίζω, κόβω από την Εκκλησία και ρίχνω στα χέρια του Σατανά- και η άλλη είναι να πέσει το σώμα σε αρρώστιες απερίγραπτες. Θυμηθείτε εκείνον τον αιμομίκτη της Κορίνθου, για τον οποίο ο Απόστολος Παύλος λέει: «παραδοῦναι τὸν τοιοῦτον τῷ σατανᾷ εἰς ὄλεθρον τῆς σαρκός, ἵνα τὸ πνεῦμα σωθῇ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ». (Α Κορ. 5,5)
<<να παραδοθεί στα χέρια του Σατανά, γιά νά παιδευθεί το σώμα του, και να σωθεί την ημέρα της Κρίσεως το πνεύμα του>>, δηλαδή να άρρωστήσει, να βάλει μυαλό και να μην είναι αίμαμίκτης. Και τώρα εδώ λέει το ίδιο: «οὓς παρέδωκα τῷ σατανᾷ». Δέν μάς εξηγεί όμως αν τους παρέδωσε σωματικώς ή πνευματικώς. Σωματικώς θα πει να αρρωστήσουν, και πνευματικώς θα πει να δαιμονιστούν.
Τους παρέδωσε λοιπόν στόν Σατανά για να μη βλασφημούν, δηλαδή να μη λένε ότι έγινε ήδη η ανάσταση των νεκρών, ενώ δεν έγινε. Αγαπητοί μου, την ανάσταση των νεκρών την περιμένουμε, δεν έγινε ακόμη.
Και η ανάσταση των νεκρών δέν θά είναι πνευματική
ή ηθική, αλλά θα είναι σωματική. Σαφέστατα!
Οπως βλέπετε, είναι χαρακτηριστικό ότι εδώ η
άρνηση της πίστεως στην ανάσταση των νεκρών δέν
είναι ευθεία, αλλά πλαγία. Δηλαδή ο Υμέναιος, ο Φιλητός και ο Αλέξανδρος δεν αρνούνται την ανάσταση,
αλλά και τη νοθεύουν. Αυτό κάνει ο Διάβολος, αγαπητοί.
Είναι η μέθοδος του Σατανά, που υποβάλλει σε πολλούς από τους Χριστιανούς μας όχι να αρνηθούν, αλλά να νοθεύσουν κάτι. Λένε: <<Δέν αρνούμαι τον Χριστό•
πάω στην Εκκλησία, κάνω τον σταυρό μου >>
Αυτό όμως από μόνο του δεν σώζει• γιατί αν τους πεις τα
υπόλοιπα, θα σου πούν: <<Σταμάτα, δεν τα δέχομαι>>.
Εάν όμως ο Διάβολος τους έλεγε νά μή πάνε καθόλου
στην Εκκλησία, τότε θα αντιδρούσαν. Έτσι τους υποβάλλει να πάνε στην Εκκλησία ή να εξομολογηθούν,
έστω και μια φορά τον χρόνο ή και μιά φορά στά... πενήντα χρόνια! Δέν τόν πειράζει τον Διάβολο αυτό.
<<Κοινώνησε και μια φορά τον χρόνο, σου λέει• δεν
χάλασε ο κόσμος!>>. Αλλά δεν θέλει να πλησιάσεις πολύ στην πνευματική ζωή. Και βλέπετε ότι μόλις κάποιος πλησιάσει λίγο περισσότερο στην Εκκλησία, πέφτουν όλοι επάνω του! Εδώ λοιπόν δεν έχουμε άρνηση της Εκκλησίας• έχουμε διαστροφή της Εκκλησίας. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό.
Σήμερα, αγαπητοί μου, είναι διάχυτη αυτή η διεστραμμένη αντίληψη περί της αναστάσεως των νεκρών
αλλά και περί της Αναστάσεως του Χριστού. Δέν θά ξεχάσω ποτέ, όταν κάποτε, πρίν πολλά χρόνια, διάβαζα ένα άρθρο για την Ανάσταση του Χριστού σε μία σοβαρή εφημερίδα των Αθηνών. Έγραφε για την ανάσταση της φύσεως και ισχυριζόταν ότι η Ανάσταση
του Χριστού δέν είναι παρά η ανάσταση της κτίσεως,
και γι' αυτό γιορτάζουμε την Ανάσταση του Χριστού
την Άνοιξη, διότι η Άνοιξη είναι η ανάσταση των πάντων!... Φοβερά πράγματα! Φοβερά!... Δηλαδή εδώ
έχουμε ανάσταση, που όμως την εννοούν είτε πνευματικώς είτε ηθικώς είτε κατά μεταφοράν είτε κατά πανθεϊστικό τρόπο είτε κατά φυσικό τρόπο. Δέν ομολογούν την ορθή πίστη, ότι ο Χριστός αναστήθηκε από τους νεκρούς και ότι θα αναστηθούμε κι εμείς με τα σώματά μας, αυτά που έχουμε σήμερα, που είναι
φθαρτά και θνητά.
Μάλιστα υπάρχει κι' ακόμα μία αρνητική αντίληψη για την ανάσταση των νεκρών. Παρακαλώ, προσέξτε
την κι αυτήν• είναι και παλιά και σύγχρονη. Μερικοί
εννοούν ως ανάσταση την διατήρηση του γένους! Δηλαδή ότι εμείς θά πεθάνουμε,
αλλά θα ζούμε στο πρόσωπο του παιδιού μας. Μεθαύριο θα πεθάνει και το παιδί μας• αλλά το παιδί μας θα ζει στο πρόσωπο του παιδιού του, και εμείς θα ζούμε στο πρόσωπο του εγγονού μας! Συνεπώς αυτή τη στιγμή, για παράδειγμα, ο Αδάμ ζεί, γιατί ζει μέσα σε μας το δικό του σπέρμα, η δική του ύπαρξη, είναι μέσα σε μας. Έτσι λοιπόν,
όταν λέμε ανάσταση, δεν εννοούμε τίποτε άλλο παρά
την ύπαρξη και διατήρηση του γένους μέσα στην Ιστορία.
Θα σας φανεί παράξενο αν σας έλεγα ότι αυτή την ανόητη θεωρία την υποστηρίζουν και οι Εβραίοι;
Την υποστήριζαν οι παλιοί Εβραίοι, οι Σαδδουκαίοι,
την υποστηρίζουν όμως και οι νεότεροι μέχρι σήμερα.
Βεβαίως είναι φυσικό, διότι οι Σαδδουκαίοι δέν πίστευαν στην ανάσταση των νεκρών• θα το θυμάστε από το Κατά Ματθαίον ευαγγέλιο. Γι' αυτό και είχαν πει εκείνον τον ανόητο μύθο, με κάποια γυναίκα που, σύμφωνα με τον νόμο, επειδή ήταν άτεκνη, δήθεν την παντρεύτηκαν διαδοχικά επτά αδελφοί, που πέθαιναν ένας μετά τον άλλο. Και είχαν ρωτήσει τον Κύριο τίνος θα ήταν τελικά γυναίκα, όταν θα γινόταν η ανάσταση
των νεκρών. Είχαν πει αυτό το επιχείρημα στον Κύριο
γιά νά τόν παγιδεύσουν και να τόν φέρουν σε δύσκολη θέση• αλλά ο Κύριος τους απέδειξε ότι έχουν πλήρη
άγνοια της Γραφής.
(Βλ. Ματθ. 22, 23-32. Μάρκ. 12, 18-27)
Οι Εβραίοι λοιπόν πιστεύουν όχι στην ανάσταση
των και νεκρών, αλλά στην ανάσταση του γένους των. Θα
ρωτήσετε όμως: «Πώς ερμηνεύουν τότε τους Προφήτες, ας πούμε το όραμα του Ιεζεκιήλ;». Το ερμηνεύουν κατά τρόπο εθνικό. Βεβαίως υπάρχει και αυτή η διάσταση• αλλά δεν εξαντλείται η ερμηνεία σ' αυτή τη
διάσταση, διότι τον Θεό δεν τον ενδιαφέρει και τόσο η ιστορία ενός έθνους, και μάλιστα από κοσμικής πλευράς τόσο ασήμαντου. Τι ήταν το Ισραήλ, σε όλη την ιστορία του; Μιά γωνίτσα της γης ήταν, που δεν μπορείτε να την βρείτε εύκολα ούτε και στον χάρτη! Η ιστορία του Ισραήλ υπήρξε μία απο τις πιό ταπεινές ιστορίες, από πλευράς στρατιωτικής,
από πλευράς τεχνης, πολιτισμού και λοιπά. Η πιό
τιποτένια ιστορία της γής ήταν η ιστορία του Ισραήλ. Έχει όμως μιά μοναδικότητα. Αυτή η μοναδικότητα κάνει την ιστορία του Ισραήλ να είναι πάνω από τις ανθρώπινες ιστορίες, όλων των λαών και όλων των εθνών: το ότι δηλαδή
εκεί μέσα κυβερνούσε ο Θεός, για να γίνει το Ισραήλ
τύπος όλων των λαών και όλων των εθνών!
Λοιπόν, ναί, εκεί μιλάει ο Θεός με το όραμα του Ιεζεκιήλ, και δίνει μία διάσταση εθνική. Αλλά δεν
εξαντλείται σε μιά εθνική διάσταση εκείνο το θαυμάσιο όραμα του Ιεζεκιήλ. Απλούστατα είναι και αυτό,
μαζί με την παρουσία του λαού του Ισραήλ ως λαού στην Ιστορία, ένας τύπος, μία ιστορική εικόνα, που
έρχεται να εξαντληθεί στο γεγονός της αναστάσεως
των νεκρών.
Τί λένε λοιπόν οι Εβραίοι; πώς το ερμηνεύουν αυτό το όραμα; Νά πώς• ότι απλώς ζεί και επιβιώνει το Ισραήλ! και ότι αυτό λέγεται ανάσταση των νεκρών!
Θέλετε να δείτε πώς το ερμηνεύουν και οι σύγχρονοι
Εβραίοι αυτό; Αντιγράφω από τα Χρονικά, εβραϊκό
περιοδικό, τεύχος 11, Σεπτέμβριος 1978, από άρθρο
που το γράφει κάποιος Π. Γιώτας:
«Ο Ιεχωβά, γράφει, είναι ο ένας και μόνος Θεός, Θεός του Ισραήλ, όστις τιμωρεί τας αμαρτίας του λαού τούτου εν ζωή, και τον ακολουθεί και τον προστατεύει και τον θεωρεί περιούσιον και τον προορίζει να κυριαρχήση επί της γης». Είδατε; «να κυριαρχήση επί της γης»... Σιωνισμός! «Ουρανία μεταθανάτιος ζωή δεν υπάρχει, και οι τάφοι των Ισραηλιτών ποτέ δεν ανοίγουν». Όρίστε τι πιστεύουν οι νεότεροι Σαδδουκαίοι. Δεν πιστεύουν στην ανάσταση των νεκρών,
αλλά στην ανάσταση του γένους, της φυλής, στην παρουσία της φυλής τους μέσα στην Ιστορία!
Βλέπετε, παρακαλώ, πόσες θεωρίες υπάρχουν πού
προσπαθούν να προσβάλουν την μεγάλη αλήθεια της
αναστάσεως των νεκρών; Γι' αυτό κι εγώ σας τις είπα,
ώστε όποια θεωρία και να ακούσετε να είστε ενήμεροι
και να ασφαλίζεστε.
Πρέπει όμως να πούμε και μία ακόμη τελευταία
περίπτωση, που στην εποχή μας άρχισε κάπως πάλι νά
δημιουργεί μια ανησυχία στους ανθρώπους• είναι η μετενσάρκωση ή μετεμψύχωση, διότι και αυτή η θεωρία αρνείται την ανάσταση των νεκρών. Ο όρος βέβαια επικρατεί ώς μετεμψύχωση, αλλά δεν είναι ορθός•ο ορθότερος είναι
μετενσάρκωση, διότι
διότι δεν έχουμε αλλαγές
ψυχών, αλλά σωμάτων, ενώ η ψυχή παραμένει μία και μόνη. Συνεπώς είτε θα λέμε μετενσωμάτωση είτε μετενσάρκωση• αυτός είναι ο ορθότερος όρος.
Τι είναι αυτή η θεωρία;
Όταν λέμε θεωρία, είναι απλώς ένα πιστεύω. Δεν είναι τίποτε το σίγουρο• άπλώς είναι μια θεωρία. Είναι μια θεωρία περί αιώνιας ανακύκλησης υπάρξεων και περί διαδοχικών μετενσαρκώσεων, έως ότου επέλθει στην ψυχή μία πλήρης
κάθαρση. Δηλαδή να το πούμε απλοελληνικά, πεθαίνει ο άνθρωπος και η ψυχή του μπαίνει σ' ένα καινούργιο σώμα. Το σώμα αυτό μπορεί να είναι ανθρώπου, να είναι ζώου, καμιά φορά και φυτού, δηλαδή κάτι πολύ παρακάτω. Και πάλι ξαναρχίζει η ζωή, μέ μιά καινούργια γέννηση, και πάλι αρχίζει μία προσπάθεια
βελτιώσεως. Αλλά επειδή δεν μπορεί ο άνθρωπος ή
τό ζώο αυτό να βελτιωθεί, πάλι όταν ψοφήσει -επίτηδες είπα ψοφήσει- πάλι η ψυχή αυτή θα μπει σε ένα καινούργιο σώμα, για τρίτη, για τέταρτη φορά και λοιπά.
Αυτός ο κύκλος υποτίθεται ότι διαρκεί 3.000χρόνια.
Η πίστη τη μετενσάρκωση, είναι πάρα πολύ παλιά• την συναντάμε στους Ινδούς
και σε άλλους ανατολικούς λαούς, και μάλιστα πρίν
από τον Βουδισμό. Ό Βουδισμός, όπως θα ξέρετε,
ξεκίνησε πριν από τον 6ο αιώνα π.Χ.. Οι Αιγύπτιοι πίστευαν στη μετενσάρκωση από τον καιρό που βρέθηκαν εκεί στην Αίγυπτο. Πάντα πίστευαν στη μετενσάρκωση. Την συναντάμε λοιπόν στην Ανατολή. Αλλά στον ελληνικό χώρο ή μετενσάρκωση παρουσιάστηκε με τον Πυθαγόρα, ο οποίος, κατά τον Ηρόδοτο, τήν πήρε από τους Αιγυπτίους. Από και τον
Πυθαγόρα, καθώς και από τους Ορφικούς, την πήρε ο Πλάτων, και από αυτόν ο Πλωτίνος. Έτσι βλέπουμε και στην αρχαία Ελλάδα να υπάρχει αυτή η αντίληψη της μετενσαρκώσεως. Όμως, παρά ταύτα, τουλάχιστον στον Πλάτωνα δεν στάθηκε η κύρια θεωρία του για τις ψυχές και για το μέλλον του ανθρώπου. Για τον Πλάτωνα η θεωρία
αυτή έμεινε κάπως στο περιθώριο, έστω κι αν την υιοθέτησε.
Είναι ανησυχητική ή περίπτωση, αγαπητοί μου,
διότι σήμερα έχουμε μία αναβίωση των ανατολικών
θρησκειών, του Βουδισμού για παράδειγμα, και μία ορμητική εισβολή αυτών των ανατολικών θρησκειών
του λεγομένου ανατολικού πνευματικού διαλογισμού
στον Δυτικό κόσμο, στην Ευρώπη και Αμερική, φυσικά και στην Ελλάδα, και έχουμε πάρα πολλά θύματα,
που δίνουν προσοχή σ' αυτόν τον λεγόμενο πνευματικό ανατολικό διαλογισμό. Λένε ότι θα βρεί κανείς
εκεί τη γαλήνη του και την ειρήνη του και άλλα πολλά
τέτοια, κατά φυσικό και πανθεϊστικό εννοείται πάντοτε τρόπο. Μην το ξεχνάμε αυτό ποτέ• πάντα η βάση είναι πανθεϊστική.
(Πανθεϊσμός: Δοξασία κατά την οποία η φύση και ο Θεός
ταυτίζονται, είναι ένα, άρα ο κόσμος είναι θείος. Δέχεται ότι ο Θεός είναι το μόνο πραγματικό όν, και ο κόσμος το φανέρωμά του, η απορροή του, ή η εκπόρευσή του).
Υπάρχει λοιπόν αυτή η κατάσταση. Δυστυχώς αυτά προβάλλονται και απο τηλεοράσεως και από τα άλλα μέσα ενημερώσεως, όπως περιοδικά και εφημερίδες, και ο λαός μας, που δεν ξέρει, παρασύρεται. Αλλά γιατί να μην ξέρει; Όφειλε να ξέρει!
Θα μου πείτε: <<Μας τα είπατε για να τα ξέρουμε;>>. Ναι, αλλά ρωτήσατε για να τα μάθετε; Μή ρίχνουμε πάντα την ευθύνη στους άλλους, ότι όφειλαν να μας τα πούν εκείνοι που πρέπει να τα πούν• και ο λαός πρέπει να ζητάει να μαθαίνει. Βέβαια εσάς σας επαινώ δεν τα λέω για σας. Σας επαινώ, γιατί εδώ έρχεστε ακριβώς για να μάθετε. Οι άλλοι όμως, οι πολλοί, για τους οποίους οδύρομαι, όταν βλέπουν στην τηλεόραση να αναπτύσσονται θεωρίες όπως αυτή της μετενσαρκώσεως, τις χάφτουν σαν χάπι, σαν να μην υπάρχει τίποτε άλλο! Πέστε μου, δεν είναι άξιοι πολλών δακρύων και οδυρμών οι άνθρωποι αυτοί;
Θα μου πείτε πάλι: <<Τι έπρεπε να κάνουν;>>.
Θα τους ρωτούσα: Βαπτίστηκες, αδελφέ μου, είσαι Χριστιανός, και δεν έχεις μέσα σου καμιά αγία ανησυχία να ρωτήσεις; Άκουσες καμιά φορά για την μετενσάρκωση από τη μάνα σου και τον πατέρα σου;
Ρώτησες αν είναι σωστό πράγμα, αν το δέχεται αυτό ή
Εκκλησία, στην οποία ανήκεις; Άν όμως δεν πιστεύεις στον Ιησού Χριστό, τότε είσαι άξιος της τύχης σου, αδελφέ μου. Άξιος της τύχης, σου! Πάλι σε λυπάμαι και οδύρομαι για σένα• είσαι άξιος της τύχης σου• διότι όταν εσύ αρνείσαι τον Χριστό, είναι επόμενο να
μπεί λεγεώνα δαιμόνων μέσα στην ψυχή σου και να γίνεις κατοικητήριο των δαιμόνων! Είναι επόμενο να έρθουν οι δαίμονες να κατοικήσουν μέσα σου και να σου κουβαλήσουν κάθε πλάνη και κάθε ανοησία και κάθε μύθο στο ανόητο μυαλό σου!
Επειδή λοιπόν υπάρχει αυτή η αντίληψη για τη
μετενσάρκωση -ή μετεμψύχωση, όπως συνήθως λέγεται από πολλούς- γι' αυτό είναι τόσο σπουδαίο να ξέρουμε μερικά πράγματα.
Λοιπόν. Η θεωρία αυτή της μετενσαρκώσεως δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια καθαρή φαντασίωση. Δηλαδή ελέγχεται με τον πιο απλό τρόπο, ότι η θεωρία
αυτή είναι μια ανόητη φαντασίωση!
Τι λέει η θεωρία αυτή; Λέει ότι όταν πεθάνεις, άμα η ψυχή σου δεν τελειοποιήθηκε, ξαναγυρίζεις πίσω σ' έναν άνθρωπο, ή, αν ήσουν πολύ αμαρτωλός, σε ένα ζώο. Παράδειγμα: "Αν είχες πείσμα, ας πούμε, γίνεσαι γάιδαρος• εάν είχες λαιμαργία, γίνεσαι γουρούνι• αν είχες υπερηφάνεια, γίνεσαι παγώνι... και ούτω καθεξής.
Λένε ότι ο σκοπός της μετενσαρκώσεως είναι η
βελτίωση της ψυχής. Αλλά ρωτάμε: Όταν η ψυχή μας
ή ατελής και αμαρτωλή μπεί σε ένα ζώο, το ζώο έχει
λογική και συνείδηση ώστε να πετύχουμε βελτίωση της
ψυχής μας; Mά το ζώο δεν έχει λογική και δεν έχει συνείδηση, και έτσι γιατί να μπεί η ανθρώπινη ψυχή μέσα σ' αυτό; Θα μου πείτε: <<Τότε μπαίνει σε έναν άνθρωπο>>. Μάλιστα. Αλλά για να τύχει βελτιώσεως ή ψυχή, πρέπει να έχει μνήμη της προηγούμενης ζωής της και αυτοσυνείδηση, ότι κάποτε υπήρξε μ' εκείνο το σώμα, ενώ τώρα υπάρχει μ' αυτό το νέο σώμα• ότι μπήκε σε άλλο σώμα και γεννήθηκε καινούργιος άνθρωπος, επειδή τότε έφθασε να γίνει γέρος και δεν είχε βελτιωθεί.
Αυτός όμως ο καινούργιος άνθρωπος, ή το ζώο, θα έπρεπε τώρα να διατηρεί τη μνήμη και την αύτοσυνείδησή του. Αλλά ποιός από σας διατηρεί αυτοσυνείδηση ότι πρίν γεννηθεί ήταν σε μια άλλη ύπαρξη;
Να σηκώσει το χέρι του, παρακαλώ... Κανένας!
Λοιπόν• δεν διατηρείται αυτοσυνείδηση, αν ποτεθεί ότι η ψυχή πάει σε άλλο σώμα, ή πάει σε ζώο, που εκεί δεν
υπάρχει ούτε κάν ή λογική. Άρα λοιπόν τι έννοια έχει
αυτή η βελτίωση της ψυχής με τη μετενσάρκωση;...
Αλλά θα μου πείτε ότι ακούσατε στο ραδιόφωνο ή
διαβάσατε κάπου πώς αναφέρονται περιστατικά ανθρώπων που διατηρούν μία μνήμη ότι έζησαν κάποτε,
Ο τάδε, ας πούμε, εκεί ξαφνικά λέει: <<Ξέρετε;... αυτόν τον άνθρωπο τον είχα δει όταν... όταν ζούσα σε ένα άλλο σώμα! >>.
Λοιπόν, προσέξτε να δείτε τι συμβαίνει στην προκείμενη περίπτωση.
Την μετενσάρκωση αυτή τη στιγμή, αλλά και πάντοτε, την πατρονάρουν ή Θεοσοφία και
ο Πνευματισμός. Ξέρετε τι είναι η Θεοσοφία; Είναι
ένας συγκρητισμός,
(Η ανάμειξη και συγχώνευση διαφόρων θρησκειών)
ένας Γνωστικισμός, πασαλείμματα, ανακατώματα• λίγος Βουδισμός, λίγος Χριστιανισμός, λίγο ετούτο, λίγο εκείνο, λίγο απ' όλα• κυρίως όμως, στο μεγαλύτερο μέρος, είναι Βουδισμός. Αλλά
την μετενσάρκωση την προωθεί και ο Πνευματισμός.
Ξέρετε ποιά ήταν η βάση της αρχαίας ελληνικής θρησκείας; Ο Πνευματισμός. Υπήρχαν οι μάντεις και τα μαντεία• και οι Έλληνες δεν έκαναν τίποτε, ούτε την παραμικρή κίνηση, εάν προηγουμένως δεν πήγαιναν να τους συμβουλευτούν. Η βάση λοιπόν ήταν η μαντεία, ο Πνευματισμός. Έτσι λοιπόν πάντοτε ή Θεοσοφία και ο Πνευματισμός πατρονάραν τη θεωρία της μετενσαρκώσεως.
Λάβετε υπόψη ότι και σήμερα, αφού υπάρχει ο
Πνευματισμός, που προβάλλεται και προβάλλει και τη μετενσάρκωση, είναι επόμενο να επαληθεύονται αυτά που κάποιοι άνθρωποι λένε ότι έζησαν σε μια δήθεν
προηγούμενη ζωή και αναφέρουν και μερικά περιστατικά που τους αφορούν. Λέει ένας, για παράδειγμα: <<Θυμάμαι πώς ήμουν συγκάτοικος με τον τάδε στη Νέα Υόρκη>>. Πραγματικά, αφού ρωτήσουν πρώτα αυτον πότε έφυγε η ψυχή του από κει κι αυτός τους απαντήσει ότι πέθανε πριν από ένα χρόνο, στη συνέχεια πηγαίνουν στη Νέα Υόρκη και διαπιστώνουν ότι αυτός ο τάδε υπάρχει! Τον ρωτούν κι αυτόν αν είχε έναν
συγκάτοικο τον περασμένο χρόνο, κι αυτός με τη σειρά του απαντά ότι ναι, είχε έναν συγκάτοικο πού πέθανε πριν από ένα χρόνο! Η ψυχή εκείνου λοιπόν έφυγε και ήρθε τώρα σ' αυτόν!
Αγαπητοί μου, όταν έχουμε μία τέτοια περίπτωση,
πρέπει να πούμε ότι ή έχουμε ασαφείς παραστάσεις
από την παιδική ηλικία -γιατί πράγματι υπάρχουν άνθρωποι που δεν είναι σε πολύ ομαλή ψυχική κατάσταση και νομίζουν ότι έζησαν κάποτε κάπου αλλού- ή υπάρχει διχασμός της προσωπικότητος, οπότε εδώ έχουμε ψυχική διαταραχή, ψυχοπάθεια δηλαδή, ή τέλος
έχουμε πνευματιστικό φαινόμενο, εφόσον ο Πνευματισμός πατρονάρει και προβάλλει τη μετενσάρκωση.
Οι Πνευματιστές δεν διστάζουν, αγαπητοί μου, να
λένε ότι και οι Αγιοι ακόμα είναι δικοί τους! Τελευταία έχει ιδρυθεί στην Αθήνα και ένας σύλλογος Θεοσοφιστικός, Πνευματιστικός, με τον τίτλο Άγιος Νεκτάριος... όπου εκεί επικαλούνται δήθεν το πνεύμα
του Αγίου Νεκταρίου! Αλλά δαίμονες εμφανίζονται,
αγαπητοί μου, και όχι ο 'Αγιος Νεκτάριος!... Αυτοί οι
άνθρωποι είναι πια τόσο εγωιστές, που ο Θεός έπιτρέπει να υπάρχει σ' αυτούς πνεύμα πλάνης. Φοβερό αυτό... Πνεύμα πλάνης!...
Τελευταία έπεσαν στα χέρια μου κάτι τέτοια βιβλία, που δυστυχώς παρουσιάζουν και επιφανή πρόσωπα της ελληνικής κοινωνίας που είναι εκεί! Και λέει κανείς: <<Θεέ μου, ένα σου ζητώ και σε παρακαλώ, μέχρι να κλείσω τα μάτια μου, να στέκομαι όρθιος, με όρθή πίστη>>. Λοιπόν, αγαπητοί μου, θα δείτε
εκεί να ανακατεύουν το Ευαγγέλιο απ' την αρχή μέχρι
το τέλος, και ισχυρίζονται ότι καλούν το πνεύμα δήθεν
του Ιησού Χριστού, το πνεύμα του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού, του Αγίου Νεκταρίου, και άλλων Αγίων, πού τούς λένε τούτο ή εκείνο! Και κάπου σε ένα βιβλίο τους λέει για την εμφάνιση του πνεύματος δηθεν του Αγίου Νεκταρίου, <<Για μια στιγμή, λέει, εκεί που κάναμε προσευχή... -έχουν και προσευχές, γιατί ο
Πνευματισμός είναι θρησκεία• το αποδεικνύει αυτό ο
αείμνηστος Παναγιώτης Τρεμπέλας- έγινε μία ηλεκτρική εκκένωση, και είπαμε: “Είναι παρών ο Άγιος
Νεκτάριος!". Κι αρχίσαμε όλοι να προσευχόμαστε
στον Άγιο Νεκτάρια, ο οποίος μετά μάς πληροφόρησε
διάφορα πράγματα...>> και λοιπά και λοιπά! Οι άνθρωποι αυτοί, οι ταλαίπωροι αυτοί φτωχοί άνθρωποι, είναι
ενεργούμενοι από πονηρά πνεύματα.
Παίρνουν πρόσωπα της Αγίας Γραφής, και λένε ότι υποστηρίζουν τη μετενσάρκωση με βάση την Αγία Γραφή. Έχουμε ένα τέτοιο περιστατικό στο Κατά Λουκάν ευαγγέλιο. Ο Ωριγένης το αντιμετωπίζει στην εποχή του, και είναι ωραιότατο. Σας είπα είναι παλιά πράγματα αυτά δεν είναι καινούργια. Θα σας το διαβάσω και μετά θα σας το αναλύσω. Είναι στο
Κατά Λουκάν ευαγγέλιο, ομιλία τετάρτη, στη σειρά Ελλήνων Πατέρων και Εκκλησιαστικών συγγραφέων, τόμος 15, σελίδα 17.
«Ιωάννης είκότως εκλήθη “δυνάμει Ηλίας"• ου γάρ εναργεί πράγματι ήν Ηλίας ο Ιωάννης, ώς φασιν οι μετεμψύχωσιν δοξάζοντες, λέγοντας ότι η ψυχή Ηλιού είς Ιωάννην ήλθεν• ετόλμησαν γαρ πολλοί ταύτην επιρρίψαι την θεωρίαν τή του Κυρίου φωνή.
Και ει μεν ην Hλίας αποθανών, εδίδοτο προς τούτο χώρα αυτοίς· ει δέ μετά σώματος ανελήφθη, πώς ψυχη ή ενσώματος εις έτερον σώμα μετεκοσμίσθη;»
Δηλαδή: Ο Χριστός είπε ότι ο Ιωάννης ήλθε εν πνεύματι και δυνάμει Ήλιού.
«καὶ αὐτὸς προελεύσεται ἐνώπιον αὐτοῦ ἐν πνεύματι καὶ δυνάμει Ἠλιού»
(Λουκ. 1,17)
ότι δηλαδή έχει τα
χαρακτηριστικά του προφήτη Ηλία. Αυτοί όμως που
πίστευαν στη μετενσάρκωση υποστήριζαν και έλεγαν
ότι <<το πνεύμα του Ηλία ήρθε και σαρκώθηκε στο
πρόσωπο του Ιωάννου>>! Συνεπώς η Αγία Γραφή μιλάει για τη μετενσάρκωση, και μάλιστα μάρτυρας υπέρ
αυτής είναι ο ίδιος ο Χριστός, που είπε ότι ο Ιωάννης
είναι «δυνάμει Ἠλιού»! Και λέει προσφυέστατα ο
Ωριγένης: <<Εάν ο Ηλίας είχε πεθάνει, θα μπορούσε,
ας πούμε, να δοθεί κάποια μικρή λαβή -αν καί τό «έν
δυνάμει» θα πει με χαρακτηριστικά, με ενέργειες του Ηλιού• όχι ότι είναι ο ίδιος ο Ηλίας- έστω θά μπορούσε, λέει ο Ωριγένης, να ειπωθεί ότι ήταν ο Ηλίας,
του οποίου η ψυχή μπήκε στην κοιλιά της Ελισάβετ,
και γεννήθηκε ο Ιωάννης. Αλλά ο Ηλίας δέν πέθανε•
ο Ηλίας ανελήφθη! Πώς μπορούμε λοιπόν να υποστηρίξουμε ότι έχουμε μία ψυχή σε δύο σώματα,..>>, κάτι
που είναι βέβαια άτοπο. Έτσι το αντιμετώπισε ο Ώριγένης, έξυπνότατα και ωραιότατα.
Όπως βλέπετε, αγαπητοί μου, όλα αυτά τα πράγματα είναι πολύ σπουδαία. Και πρέπει να ξέρουμε κι
εκείνους που αρνούνται την ανάσταση του Χριστού,
ώστε να μη πέφτουμε θύματα αυτών των ανοήτων θέσεων και θεωριών. Παρακαλώ λοιπόν, όπως λέει ο Αγιος Κύριλλος στους τότε κατηχουμένους του, άς
ασφαλιζόμαστε.
<<Ἀσφάλιζε τοίνυν σεαυτόν ἄνθρωπε. Ἔχεις τὰ σημεῖα τοῦ Ἀντιχρίστου. Καὶ μὴ μόνος μνημόνευε τούτων, ἀλλὰ καὶ ἀφθόνως πᾶσι μεταδίδου. Εἰ τέκνον ἔχεις κατὰ σάρκα, τοῦτο ἤδη νουθέτει. Καὶ εἰ διὰ κατηχήσεως ἐγέννησάς τινα, καὶ τοῦτον προασφαλίζου, ἵνα μὴ τὸν ψευδῆ δέξηται ὡς ἀληθῆ. τὸ γὰρ μυστήριον ἤδη ἐνεργεῖται τῆς ἀνομίας.
φοβοῦσί με οἱ πόλεμοι τῶν ἐθνῶν, φοβεῖ με τὰ σχίσματα τῶν ὲκκλησιῶν, φοβεῖ με ἡμισαδελφία τῶν ἀδελφῶν καὶ λεγέσθω μὲν ταῦτα, μὴ γένοιτο δὲ ἴνα ἐφ' ἡμῶν πληρωθῇ, πλὴν ἀσφαλιζόμεθα>>.
Ας ασφαλιζόμαστε με όλα εκείνα που μαθαίνουμε, και να κρατάμε ακέραιη την πίστη
μας στην Εκκλησία και στην αλήθεια ότι ο Χριστός
αναστήθηκε σωματικά και ότι και εμείς θα αναστηθούμε σωματικά. Θα αναστηθούμε με πραγματική ανάσταση, θα αναστηθούν αυτά τα σώματά μας που έχουμε τώρα!
Αλλά, πρώτα ο Θεός, θα συνεχίσουμε την ερχομένη Κυριακή.
Κυριακή, 4-5-1980.
5η ομιλία στην κατηγορία: « Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
