†. Μποροῦμε νὰ ποῦμε, νὰ παραδεχθοῦμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ζῶον; μιὰ καὶ ἔχει τις ἴδιες ανάγκες μὲ τὰ ζῶα, μποροῦμε νὰ συμπεριφερόμαστε τόσο ἐλεύθερα καὶ ἄνετα ὅπως αὐτά; Πρέπει νὰ ἀντλοῦμε παραδείγματα ἀπὸ τὴν ζωή τους;
Οταν λέμε «ζώον» ἐννοοῦμε κάτι ποὺ ζεῖ, καὶ δὲν σημαίνει μόνον κάτι κατώτερο ἀπὸ ἐμᾶς. Λέμε ὅτι ὁ σκύλος εἶναι ἕνα ζῶον -κατώτερος ἀπὸ ἐμᾶς. Ἀρχικῶς δὲν σημαίνει κάτι κατώτερον ἀλλὰ κάτι ποὺ ζεῖ, καὶ ἐφ' ὅσον ὁ ἄνθρωπος ζεῖ, εἶναι ἕνα ζῶον. Στο Μεγάλο Απόδειπνο ψάλλουμε τὸ ἑξῆς: «Ἡ ἀσώματος φύσις, τὰ Χερουβίμ» αναφέρεται στοὺς ἀσωμάτους, δηλαδὴ στοὺς Ἀγγέλους, «ἀσιγήτοις Σὲ ὕμνοις δοξολογεῖ». «Εξαπτέρυγα ζῶα, τὰ Σεραφίμ, ταῖς ἀπαύστοις φωναῖς Σὲ ὑπερυψεῖ». Τὰ Σεραφίμ τὰ λέγει ἑξαπτέρυγα ζώα. Δηλαδὴ ζῶα ποὺ ἔχουν 6 φτερούγες καὶ ἀπαύστως σὲ ὑπερυψοῦν, σὲ δοξάζουν καὶ σὲ ὑμνοῦν. Ὕστερα, τὰ 4 ζῶα ποὺ εἶναι περὶ τὸν θρόνον τοῦ Θεοῦ, ὅπως μᾶς τὰ παρουσιάζει ὁ Ἀπόστολος Ιωάννης στὴν Ἀποκάλυψι, δὲν σημαίνει ζῶα, παρ' ὅλο ποὺ οἱ εἰκόνες εἶναι ἀπὸ τὰ ζῶα· εἶναι ἀετός, λέων... εἶναι ὅμως καὶ ἕνας ἄνθρωπος. Δὲν σημαίνει λοιπὸν κάτι κατώτερό μας, ἀλλὰ κάτι ποὺ ζεῖ.
Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ζῶον, ἀφοῦ ζεῖ, ἀλλὰ «ζῶον θεούμενον», ζῶον τὸ ὁποῖον θεοῦται. Λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός (στὸ περὶ ἀνθρώπου κεφάλαιό του, σελ. 212)· «ζῶον ἐνταῦθα οἰκονομούμενον, καὶ τῇ πρὸς Θεὸν νεύσει θεούμενον». Εἶναι μεγάλο τὸ χωρίον καὶ πῆρα μόνον αὐτὰ τὰ σημεῖα. Θὰ πεῖ· ζῶον ποὺ κατ' οἰκονομίαν ζεῖ στὴν γῆ, καὶ μὲ τὴν ὑπακοὴ στὸν Θεὸν θεοῦται. Ὥστε εἶναι ἕνα ζῶον ποὺ γίνεται ἕνας κατὰ Χάριν Θεός!
Βεβαίως ὁ ἄνθρωπος μετέχει ζωικῶν λειτουργιῶν. Ἐπὶ παραδείγματι, τρώει ὅπως τρώγουν καὶ τὰ ζῶα, ἔχει πεπτικόν σύστημα ὅπως καὶ τὰ ζῶα. Ἄλλο τώρα ἂν ἔχουμε διαφοροποιήσεις. Βασικῶς, ἔχουμε τὸ σύστημα τῆς θρέψεως· ὁ ἄνθρωπος τρώγει ὅπως ὅλα τὰ ζωντανά. Ακόμη, ἔχει ὄργανα ποὺ εἶναι ἢ τελειότερα ἢ ἀτελέστερα ἀπὸ τὰ ζῶα. Ἔχει μάτια, ἀλλὰ ὑπάρχουν ζῶα ποὺ ἔχουν πολὺ τελειότερα μάτια. Ὁ ἀετὸς ἔχει τόσο ἰσχυρὸ μάτι, ποὺ θὰ ἀντιστοιχοῦσε νὰ τοῦ βάλουμε μία ἐφημερίδα σὲ ἀπόσταση 100 μέτρων, καὶ νὰ μπορεῖ νὰ τὴν διαβάσει (ἐννοεῖται ὄχι μόνον τὰ μεγάλα γράμματα, ἀλλὰ τὰ ψιλά)! Ἡ μέλισσα ἔχει δύο μεγάλα, σύνθετα μάτια ποὺ εἶναι 6.000 μάτια! Το ἄλογο δὲν βλέπει χρώματα, ἀλλὰ ἀσπρόμαυρα! ὁ ἄνθρωπος βλέπει καὶ χρώματα· πάντως ἔχουμε μάτια, ἔχουμε το σύστημα τῆς ὁράσεως.
Ἔχουμε τὸ σύστημα τῆς ἀκοῆς! ἐπιχειρήσατε να σκοτώσετε μία μύγα· μόλις σηκώσετε το χέρι φεύγει. Ἐπιχειρήσατε νὰ σκοτώσετε ἕνα κουνούπι· σᾶς βλέπει καὶ σᾶς ἀκούει πολὺ καλὰ τὸ κουνούπι. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει πάρα πολύ τέλεια χέρια· κανένα ζῶο δὲν μπορεῖ νὰ φτιάξει κάτι, ὄχι μόνον διότι δὲν ἔχει νοῦν, ἀλλὰ καὶ γιατὶ δὲν ἔχει χέρια. Καὶ ἂν ἔχει χέρια, τὰ ἔχει πρὸς σύλληψιν ἢνὰ στερεωθεῖ, ἢ νὰ συλλάβει την τροφή του, ὅπως ἡ μαϊμοῦ. Ὁ ἄνθρωπος μὲ τὸ χέρι, ὅπως εἶναι κατασκευασμένο, δημιουργεῖ ὁλόκληρον πολιτισμόν! Ἡ ἀξία τοῦ χεριοῦ εἶναι τόσο μεγάλη, ὥστε ἂν πᾶμε νὰ ἀγοράσουμε κάποιο αντικείμενο ἀπὸ τὰ καταστήματα καὶ μᾶς πεῖ ὁ καταστηματάρχης ὅτι δὲν εἶναι βιομηχανοποιημένο ἀλλὰ χειροποίητον, τὸ προτιμούμε, διότι εἶναι καλύτερον τὸ χειροποίηταν ἀπὸ τὸ βιομηχανοποιημένο. Τὸ χέρι τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τὸ ἐργαλεῖον τοῦ πολιτισμοῦ.
Ἀλλὰ ἐνῶ ἀνήκομεν εἰς τὸ ζωικὸν βασίλειον δὲν ἔχουμε καμμία σχέσι μὲ τὰ ζῶα ἀπὸ πλευρᾶς διαδοχῆς· εἶναι ἡ γνωστὴ θεωρία τῆς ἐξελίξεως. Ὁ Θεὸς κατεσκεύασε τὸν ἄνθρωπο ξεχωριστά. Δὲν πῆρε μιὰ μαϊμοῦ νὰ τὴν κάνει ἄνθρωπο. Ὁ Θεός «χοῦν λαβὼν ἀπὸ τῆς γῆς ἐποίησε τὸν ἄνθρωπον». Ὁ ἄνθρωπος, ναὶ μὲν ἀνήκει στο ζωικό βασίλειο, ναὶ μὲν ἔχει πολλὰ χαρακτηριστικὰ κοινὰ μὲ τὰ ζῶα, ἀλλὰ ἔχει ξεχωριστή κατασκευή, ἀπευθείας ἀπὸ τὸν Θεόν.
Ἐδῶ ὅμως ἡ ἀπορία λέγει· ἄχ! τί ὡραῖα νὰ εἴμαστε ἐλεύθεροι καὶ ἄνετοι ὅπως τὰ ζῶα! ὅποτε θέλει τὸ πουλί πετᾶ, ὅποτε θέλει ἡ γάτα σκαρφαλώνει στα κεραμίδια, ὅποτε θέλει ὁ σκύλος κουνᾶ τὴν οὐρά του. Δὲν εἶναι ἔτσι! Βεβαίως σὲ κάποιες στιγμὲς ποὺ ἔχουμε δυσκολίες –ἐπὶ παραδείγματι νὰ διαβάζεις στὸ δωμάτιό σου γιὰ νὰ δώσεις ἐξετάσεις, καὶ νὰ βλέπεις την γάτα ξαπλωμένη πάνω στὰ κεραμίδια! Λές κοίταξέ την αυτήν! Νὰ ἤμουν στὴν θέσι της! Νὰ εἶμαι ἁπλωμένος στὸν ἥλιο νὰ λιάζομαι!- μᾶς περνοῦν τέτοιοι λογισμοί.
Προσέξατε· πρῶτα πρῶτα, τὸ ζῶον δὲν εἶναι ἐλεύθερον ἀλλὰ δοῦλο τῶν ἀναγκῶν του καὶ τῶν ἐνστίκτων του. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἐλεύθερος, εἶναι εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἔχει λογικὴ καὶ ἐλευθερία! Τὸ ζῶον δὲν ἔχει οὔτε λογική, οὔτε ἐλευθερία. Πεινᾶ; Διψᾶ; -θὰ κινηθεῖ κατὰ τὶς ἀνάγκες του. Ὁ ἄνθρωπος θὰ πεῖ· νηστεύω! Αὐτὸ ποὺ τὸ θεωροῦμε ἀνελευθερία, αὐτὸ ἀκριβῶς εἶναι ἐλευθερία. Διότι, ἐνῶ μπορῶ νὰ φάγω, νὰ ἀνοίξω τὸ ψυγείο μου καὶ νὰ φάγω, ὅμως δὲν τὸ κάνω διότι εἶναι Παρασκευή, Σαρακοστή. Το κάνω, ὄχι διότι μοῦ τὸ ὑπαγορεύουν τὰ ἔνστικτά μου καὶ οἱ ἀνάγκες μου, ἀλλὰ ἡ ἐλευθερία μου. Τὸ ζῶον ἂν εἶχε τὴν δυνατότητα, θὰ ἄνοιγε τὸ ψυγεῖο ὅποτε πεινοῦσε, καὶ θὰ ἔτρωγε. Μὴν ζηλεύετε αὐτὴν τὴν ἄνεσιν καὶ τὴν τάχα ἐλευθερία· δὲν πρόκειται περὶ ἐλευθερίας ἀλλὰ περὶ ἱκανοποιήσεως τῶν ἐνστίκτων καὶ τῶν ἀναγκῶν. Ὁ ἄνθρωπος ρυθμίζει τὰ τοῦ βίου του.
Λέει καὶ κάτι ἄλλο, ποὺ φαίνεται περίεργον –Πρέπει νὰ ἀντλοῦμε παραδείγματα ἀπὸ αὐτὴν τὴν ζωή τους; -Ναί! Τί εἴδους παραδείγματα; -Εἶναι γνωστὸ ὅτι τὰ ζῶα εἶναι πολὺ κατώτερα τοῦ ἀνθρώπου· θὰ ἦταν ἀδιανόητον νὰ πάρει ὁ ἄνθρωπος παραδείγματα ἀπὸ τὰ ζῶα. Ἀλλὰ ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔπεσε στὸν Παράδεισο, ὁ Θεὸς ἔβλεπε ὅτι ἡ κατρακύλα ποὺ ἔπαιρνε θὰ ἦταν μιὰ κατρακύλα φοβερά, ὥστε θὰ ξεπερνοῦσε στην κατρακύλα, καὶ αὐτὸ τὸ ἐπίπεδο τῶν ζώων. Ἀκούσατε πῶς τὸ λέγει ἡ Ἁγία Γραφή· «Ἄνθρωπος ἐν τιμῇ ὤν οὐ συνῆκε· παρασυνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις καὶ ὁμοιώθη αὐτοῖς», ἄνθρωπος ὑπάρχων ἐν τιμῇ, λογικὴ καὶ ἐλευθερία, παιδὶ τοῦ Θεοῦ, δὲν τὸ κατάλαβε, ἀλλὰ ἦρθε νὰ συγκριθεί, νὰ κατέβη στὸ ἐπίπεδο τῶν ζώων. Εἶναι ἕνα κατάντημα τοῦ ἀνθρώπου.
Θὰ σᾶς πῶ ἕνα ἀνεκδοτάκι! Μια παρέα πῆγε κάποτε στην ταβέρνα καὶ παραγγείλαν κρασί λέει κάποιος στην παρέα· -Πῶς νὰ πιοῦμε κρασί; σὰν ἄνθρωποι ἢ σὰν ζῶα; - Ἔ, ὄχι καὶ σὰν ζῶα, λέγει κάποιος ἄλλος. Λέγει ἕνας τρίτος· -Ὄχι, ὄχι νὰ πιοῦμε σὰν τὰ ζῶα γιατὶ τὸ ζῶον δὲν πίνει παραπάνω ἀπὸ αὐτὸ ποὺ διψάει! Βάζεις στο βόδι νὰ πιεῖ ἕναν κουβά νερό, δεν πίνει σταγόνα παραπάνω ἀπὸ ἐκεῖνο ποὺ διψάει! Ὁ ἄνθρωπος ὅμως τί κάνει; -Πίνει καὶ πίνει καὶ πίνει, καὶ βγαίνει ἔξω καὶ τὸ κάνει εμετό –τὸ ἔχω δεῖ μὲ τὰ μάτια μου- καὶ ξαναμπαίνει γιὰ νὰ ξαναπιεῖ καὶ νὰ ξαναπιεῖ, καὶ ξανὰ ἐμετό, καὶ ξανὰ νὰ πιεῖ... Τὸ κάνει αὐτὸ τὸ ζῶον; -Ὄχι· σταματᾶ στὴν κάλυψι τῆς ἀνάγκης του. Ὁ ἄνθρωπος πάει πιὸ κάτω ἀπὸ τὰ ζῶα.
Ἔχοντας λοιπὸν ὑπ' ὄψιν ὁ Θεὸς ὅτι ὁ ἄνθρωπος θὰ κατεβεῖ τόσο χαμηλά, φτιάχνει τὸ ζωικό βασίλειον μὲ «ἀρετὲς καὶ κακίες»! -ἡ ἀρετὴ καὶ ἡ κακία εἶναι, πραγματικῶς, ἀποτελέσματα μιᾶς ἐλευθερίας- γιὰ νὰ βλέπει ὁ ἄνθρωπος καὶ νὰ παραδειγματίζεται. Δὲν τὸ λέγω ἐγώ, ἀλλὰ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Μέγας Βασίλειος καὶ ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος.
Ἡ ἰδία ἡ Ἁγία Γραφὴ καλεῖ τὸν τεμπέλη καὶ τοῦ λέγει (εἶναι στις Παροιμίες)· Οκνηρέ, ἔλα νὰ δεῖς πῶς δουλεύει ἡ μέλισσα καὶ πῶς τὸ μυρμήγκι. Λέγει ὁ Πασκάλ καντάντημα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὅταν καλεῖ ἡ Ἁγία Γραφὴ τὸν ἄνθρωπο νὰ πάρει παράδειγμα ἀπὸ τὴν κτίσιν, ἐνῶ δὲν ἔπρεπε νὰ παίρνει ἀπὸ τὴν κτίσιν παραδείγματα ἀλλὰ ἀπὸ τοὺς ἀγγέλους. Διότι τὸ φῶς τῶν ἀνθρώπων εἶναι οἱ ἄγγελοι καὶ τὸ φῶς τῶν ἀγγέλων εἶναι ὁ Θεός. Γι' αὐτὸ καμμιὰ φορὰ τοὺς ἁγίους τοὺς λέμε «ἀγγελομιμήτους», καὶ ἀκόμη ὅτι ζοῦν ἀγγελικῶς· δὲν μιμοῦνται τὰ ζῶα, ἀλλὰ τοὺς ἀγγέλους. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ὅμως δὲν μπορεῖ νὰ φτάσει νὰ μιμηθεῖ τοὺς ἀγγέλους, τουλάχιστον να μιμηθεῖ τὰ ζῶα.
Μερικὲς ἀρετὲς καὶ κακίες τῶν ζώων. Ἡ καμήλα εἶναι μνησίκακος· ἂν τὴν τσιμπήσετε ἢ τὴν δείρετε, δὲν θὰ πεῖ τίποτε· μπορεῖ ὅμως νὰ περάσουν μέρες καὶ ἑβδομάδες, καὶ σὲ κάποια δεδομένη στιγμὴ ἔρχεται καὶ σοῦ «κόβει» μιὰ δαγκωνιά, όλη δική σου! Λοιπόν λέγει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος· «μνησικακεῖς σὰν τὴν καμήλα». Ὁ γάϊδαρος κλωτσάει· λέγει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος· «καὶ κλωτσᾶς σὰν τὸν γάιδαρο»! Λέγει μια παροιμία «Ὁ χοῖρος, ὅσο καὶ ἂν τὸν πλύνεις, θὰ πάει μέσα στὸν βοῦρκο». Λέγει μια παροιμία τῆς Ἁγίας Γραφῆς· «Ἡ κακιά γυναῖκα εἶναι σὰν νὰ ἔβαλε ὁ χοῖρος σκουλαρίκια» τί θέαμα θὰ εἶχε ἐκεῖνος ὁ χοῖρος ποὺ τοῦ βάλαμε σκουλαρίκια καὶ πῆγε στὸν βοῦρκο; «ὖς» εἶναι τὸ θηλυκό γουρούνι· βάλαμε σκουλαρίκια καὶ πῆγε στὴν λάσπη! Ἔτσι μοιάζει ἡ κακιὰ γυναῖκα. Εἴδατε παρομοίωσι; Αὐτὲς εἶναι κακίες.
Ἔχουμε ὅμως καὶ ἀρετές. Ἔχετε δεῖ τὴν πιστότητα τοῦ σκύλου; -Δείρατέ τον· βάζει τὴν οὐρὰ στὰ σκέλια του, ουρλιάζει καὶ φεύγει. Ἂν τὸν φωνάξετε, τὴν ἰδία στιγμὴ ἔρχεται κουνώντας τὴν οὐρά του θριαμβευτικῶς! δὲν θυμᾶται τίποτε ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ τοῦ κάνατε. Ἔχει ἀνεξικακία, ἔχει καὶ πιστότητα. Ἡ γάτα δὲν ἀναγνωρίζει κύριον, ἀλλὰ σπίτι. Ο σκύλος δὲν ἀναγνωρίζει σπίτι, ἀλλὰ κύριον. Ἂν μετακομίσετε, ἡ γάτα δὲν θὰ ἔρθει μαζί σας, ἀλλὰ ὁ σκύλος θὰ ἔρθει. Περιστέρια· Ὁ Κύριος εἶπε· «Γίνεσθε φρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις καὶ ἀκέραιοι ὡς αἱ περιστεραί». Ακέραιος θὰ πεῖ: A στερητικόν) + κερράνυμι, δὲν ἀνακατεύω, δὲν νοθεύω· συνεπῶς τὸ περιστέρι εἶναι ἀκέραιον, ανόθευτον. Τὸ περιστέρι, ὅπως καὶ ὁ κύκνος, εἶναι κατὰ ζεύγη, μονόγαμα. Ὅταν πεθαίνει τὸ ἕνα ἀπὸ τὰ δύο, τὸ ἄλλο δὲν πηγαίνει νὰ ξαναπαντρευτεῖ, ὅπως κάνουν οἱ ἄνθρωποι ποὺ εἶναι χειρότεροι ἀπὸ τὰ ζῶα. Οἱ ἄνθρωποι παντρεύονται, χωρίζουν, ξαναπαντρεύονται... Τὸ περιστέρι συγκροτεί ἕνα ζεῦγος. Ἂν πεθάνει τὸ ἕνα, τὸ ἄλλο θὰ μείνει ἔτσι· δὲν θὰ κάνει καινούργια οικογένεια.
Τὸ χελιδόνι ξέρει νὰ κτίζει, τὸ σπουργίτι δεν ξέρει. Παρακολουθῶ τὴν ζωή τῶν χελιδονιῶν καὶ τῶν σπουργιτῶν τὸ καλοκαίρι. Κτίζουν τις φωλιές τους τὰ χελιδόνια, ἐνῶ τὰ σπουργίτια δὲν ξέρουν. Μόλις τελειώσει ἡ φωλιὰ τῶν χελιδονιῶν, τὰ σπουργίτια προσπαθοῦν νὰ μποῦν μέσα· ἐκεῖ γίνονται ομηρικές μάχες χελιδονιῶν – σπουργιτῶν. Τελικῶς νικοῦν τὰ σπουργίτια· εἶναι πιὸ χοντρά, καὶ μπαίνουν στην φωλιὰ ἄτσαλα, σβαρνιάρικα! Γκρεμίζει ἡ φωλιά! Το χελιδόνι εἶναι πολὺ ἐλαφρύ, χτίζει την φωλιὰ στὰ μέτρα του, μπαίνει μέσα, δὲν παθαίνει τίποτε ἡ φωλιά. Μπαίνουν τὰ σπουργίτια, εἶναι καὶ ξένο πράγμα, δεν προσέχουν, χαλάει ἡ φωλιά. Ἀφοῦ δὲν μποροῦν μὲ τὶς φωλιὲς τῶν χελιδονιῶν, ποῦ πᾶνε, λέτε, καὶ κτίζουν τις φωλιές τους; -Μαζεύουν μερικά κλαδάκια καὶ τὴν φτιάχνουν στα κεραμύδια, στα λούκια τοῦ νεροῦ ποὺ μαζεύουν τὸ νερὸ ποὺ θὰ βρέξει! Καὶ ὅταν ἔρθει ἡ βροχή, παίρνει καὶ τὰ πουλάκια τους, καὶ τὶς φωλιές, καὶ τὰ πνίγει ὅλα. Τὸ χελιδόνι προσέχει· ὄχι μόνον τὴν βροχή, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀνέμους τοὺς ἰσχυρούς. Τὸ ἕνα εἶναι φρόνιμο, τὸ ἄλλο ἄφρον, ἄμυαλο. Θὰ λέγαμε σ᾿ ἕναν ἄνθρωπο· -Ἔλα, δὲς τὸ χελιδόνι τί «φρόνησι» ἔχει! Δὲν ἔχει φρόνησι· ὁ Θεὸς τὸ ἔκανε ἔτσι. Δὲς καὶ τὸ σπουργίτι· ἄμυαλο χτίζει τὴν φωλιὰ στὰ λούκια ποὺ θὰ ἔρθει τὸ νερὸ τῆς βροχῆς! θὲς νὰ εἶσαι σὰν τὸ σπουργίτι ἄμυαλο; -Ὄχι!
Αναμφισβητήτως, μποροῦμε νὰ παίρνουμε παραδείγματα ἀπὸ τὴν δημιουργία. Ἐφ᾿ ὅσον εἴμεθα οἱ πεπτωκότες, πεσμένοι ἄνθρωποι, ἐφ᾽ ὅσον δὲν εἶναι τὸ φῶς μας οἱ ἄγγελοι, ἐφ' ὅσον δὲν ἔχουμε την καθοδήγησε ἀπὸ τὴν Ἁγία Γραφὴ καὶ τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, τουλάχιστον νὰ πάρουμε παραδείγματα ἀπὸ τὰ ζῶα. Μὲ γειά μας!
22η ομιλία στην κατηγορία " Ἀπαντήσεις ἀποριῶν Κατηχητικοῦ". (Ἀνωτέρου Κατηχητικοῦ Σχολείου)
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας : " Ἀπαντήσεις ἀποριῶν Κατηχητικοῦ. (Ἀνωτέρου Κατηχητικοῦ Σχολείου) " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/pantiseis-pori-n-katixitiko
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/321.html?m=1
Απομαγνητοφώνηση : Ἱερὰ Μονὴ Ξενοφῶντος.
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἀπαντήσεις ἀποριῶν Κατηχητικοῦ. (Ἀνωτέρου Κατηχητικοῦ Σχολείου)».🔻
https://drive.google.com/file/d/1bnD4KlS2bRvJrfYXaOewN02780y5Z9Sg/view?usp=drivesdk
🎥 Βιντεοσκοπημένες ομιλίες της σειράς «Ἀπαντήσεις ἀποριῶν Κατηχητικοῦ. (Ἀνωτέρου Κατηχητικοῦ Σχολείου)».🔻
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pM8I69EWsOE4l3gd0pOg7b
🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ἀπαντήσεις ἀποριῶν Κατηχητικοῦ. (Ἀνωτέρου Κατηχητικοῦ Σχολείου)».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BC%88%CF%80%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AE%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82%20%E1%BC%80%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%B9%E1%BF%B6%CE%BD%20%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CF%87%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%E1%BF%A6.%0A%28%E1%BC%88%CE%BD%CF%89%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%85%20%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CF%87%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%BF%E1%BF%A6%20%CE%A3%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85%29?m=1
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.