Μακάριοι οἱ πεινῶντες καί διψῶντες τήν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοί χορτασθήσονται.

†.Βρισκόμαστε, ἀγαπητοί μου, μπροστά στον τέταρτο μακαρισμό τοῦ Χριστοῦ μας, πού ἀναφέρεται στή μεγάλη αρετή της δικαιοσύνης. Λέει: «μακάριοι οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες τὴν δικαιοσύνην, ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται» (Ματθ. 5, 6.), δηλαδή εὐτυχισμένοι εἶναι αὐτοί πού πεινοῦν καί διψοῦν γιά τή δικαιοσύνη, γιατί αὐτοί θα χορτάσουν.

     Θα πρέπει ὅμως νά ντρεπόμαστε ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι ὅταν μιλᾶμε γιά δικαιοσύνη, διότι, ἁπλούστατα, δικαιοσύνη ἐπάνω στή γῆ δέν ὑπάρχει. Γι' αὐτό ὁ Θεός συνιστᾶ καί λέει διά τοῦ προφήτου Ἡσαΐου: «δικαιοσύνην μάθετε, οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς» ('Hσ. 26, 9.), μάθετε νά εἶστε δίκαιοι, ὅλοι ἐσεῖς πού κατοικεῖτε ἐπάνω στή γῆ, ὄχι βέβαια μόνο στή γῆ τοῦ Ἰσραήλ, ἀλλά σέ ὅλη τήν οἰκουμένη.

     Ἐκεῖνο γιά τό ὁποῖο τόσο πείνασε καί δίψασε ἡ ἀνθρωπότητα εἶναι ἡ δικαιοσύνη, τόσο σε μικρή κλίμακα, ὅπως στις σχέσεις ανάμεσα σε δύο ἀνθρώπους, ὅσο καί σέ μεγαλύτερη κλίμακα, όπως στις σχέσεις ἀνάμεσα σε δύο ἤ καί περισσότερους λαούς.

     Ὅλα τά πολιτικά καί τά κοινωνικά συστήματα δέν είναι τίποτε ἄλλο παρά μία προσπάθεια γιά τήν ἀπονομή τῆς δικαιοσύνης. Ἔτσι λένε. Ωστόσο, ποτέ μά ποτέ δέν ὑπῆρξε, οὔτε θα υπάρξει πάνω στή γῆ, κράτος δικαίου ἤ κοινωνία δικαίου, σε ικανοποιητικό βαθμό. Ποτέ! Είναι μία δυστυχία αυτό, καί συμβαίνει γιατί το πρόβλημα βρίσκεται μέσα στόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο. Νομίζουν πολλοί ὅτι ἂν ἀλλάζουμε συστήματα πολιτικά, κοινωνικά, τότε θα πετυχαίνουμε περισσότερη δικαιοσύνη. Ἔτσι, βλέπουμε το ἕνα πολίτευμα να διαδέχεται τό ἄλλο, στην προσπάθεια πάντοτε να πετύχουμε αὐτή τήν κοινωνική δικαιοσύνη, όχι μόνο ανάμεσα στούς ἀνθρώπους, ἀλλά καί στούς λαούς.

     Ξαναλέω ὅμως, καί ἴσως αὐτό νά εἶναι ἕνα βασικό σημεῖο τῆς ἀποψινής μας ομιλίας, ὅτι τό θέμα τῆς δικαιοσύνης εἶναι θέμα μέσα στον ίδιο τόν ἄνθρωπο. Καί ἐπειδή ὁ κάθε ἄνθρωπος ἐπιμένει νά μή λύνει τό πρόβλημα αὐτό μέσα του, γι' αὐτό ἡ ἀδικία τελικά έπικρατεῖ στή ζωή, ἀπό τήν ἐποχή τῶν πρωτοπλάστων.

     Ὅταν λέω ὅτι τό πρόβλημα είναι μέσα στον κάθε ἄνθρωπο, ἐννοῶ ὅτι πρέπει να γίνουμε πνευματικοί ἄνθρωποι, ὥστε νά μποροῦμε νά ἔχουμε τό αἴσθημα τῆς δικαιοσύνης. Καί τότε, ἄν ὅλοι κάνουν τό ἴδιο, θα φτιάξουμε μία κοινωνία δικαιοσύνης.

     Αλλά σᾶς ρωτῶ: Ὅσο κι ἂν εἶναι κανείς ρομαντικός άνθρωπος, ἀπόλυτος, ιδεατός, θα μπορούσε ποτέ να φανταστεῖ ὅτι θά είχαμε μια κοινωνία δικαίου; Ποτέ. Γιατί απλούστατα το πρόβλημα αὐτό δέν λύνεται ἀπό τόν κάθε ἄνθρωπο ξεχωριστά, ἐπειδή δέν ἔχουμε πνευματικούς ἀνθρώπους, παρά πάντοτε μόνο λίγους. Ἔτσι, ἀφοῦ ἡ κοινωνία μας δέν ἀποτελεῖται ἀπό πνευματικούς ἀνθρώπους, επόμενο εἶναι νὰ ἀναζητάμε συνεχῶς τή δικαιοσύνη, χωρίς ποτέ νά τήν ἀγγίζουμε, παρά μόνον ἐλάχιστα και μεμονωμένα.

     Αλλά τί εἶναι δικαιοσύνη;

     Η λέξη δικαιοσύνη στην Αγία Γραφή ἔχει διπλῆ σημασία. Δικαιοσύνη ἐννοεῖ, ὅπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, «ἢ τὴν καθ᾽ ὅλου ἀρετὴν, ἢ τὴν μερικὴν ταύτην τὴν ἀπεναντίας τῇ πλεονεξία κειμένην» (Ιερ. Χρυσόστομος, Εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον, Ὁμιλία ιε΄, MPG 57, 227, 20-23.). Δηλαδή ἡ δικαιοσύνη ἔχει δύο όψεις, τουλάχιστον δύο, γιατί θά δοῦμε καί μία τρίτη στο τέλος. Ἡ μία όψη δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά τό νά ζεῖ ὁ ἄνθρωπος καί νά πολιτεύεται σύμφωνα μέ τίς ἀπαιτήσεις τοῦ δικαίου. Αὐτή ἡ ἔννοια ταιριάζει μάλιστα στη λέξη δικαιοσύνη. Ἡ ἄλλη ὄψη είναι τό νά ἔχει κανείς τήν «καθ' ὅλου ἀρετήν», πού λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, διότι ἡ λέξη δικαιοσύνη σημαίνει καί ἁγιότητα, σημαίνει το σύνολο τῶν ἀρετῶν. Καί τό νά εἶναι κανείς ἄνθρωπος πού θά ζεῖ σύμφωνα μέ τίς απαιτήσεις τοῦ δικαίου εἶναι πολύ σπουδαῖο. Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος νά μή ζηλεύει τα αγαθά τοῦ ἄλλου, νά μήν τά ὑποβλέπει, νά μήν τά ἐπιθυμεῖ, νά μή θέλει νά τοῦ τά ἁρπάξει, εἴτε κλέβοντας εἴτε ληστεύοντας εἴτε... ὅπως ἀλλιῶς μπορεῖ, πάντως νά μή θέλει να αρπάζει τά ἀγαθά τοῦ ἄλλου.

     Δικαιοσύνη εἶναι τὸ νὰ ὑπάρχουν ανάμεσα στον Θεό, στόν ἑαυτό μου καί στόν πλησίον μου οἱ νόμιμες σχέσεις. Προσέξτε το αυτό. Δικαιοσύνη εἶναι οἱ νόμιμες σχέσεις ανάμεσα σ' ἐμένα καί τόν Θεό, σ' ἐμένα καί τόν ἑαυτό μου, καί σ' ἐμένα καί τόν πλησίον. Ἡ δικαιοσύνη ἀπέναντι στόν Θεό εἶναι νά μέ διδάξει ὁ Θεός ποιό εἶναι τό θέλημά Του, ποιό εἶναι τό δίκαιόν Του, κι εγώ να το κάνω. Ἔχετε προσέξει αυτό που λέμε συνήθως στις προσευχές μας –καί μάλιστα κατά κόρον, και στη μεγάλη Δοξολογία καὶ ἀλλοῦ– αὐτό τό «δίδαξόν με τὰ δικαιώματά σου»; Αυτό σημαίνει δίδαξέ με τί είναι δίκαιο και Σοῦ ἀνήκει, νὰ τὸ κάνω, νά Σοῦ τὸ ἀποδώσω. Αὐτά εἶναι τὰ δικαιώματα του Θεοῦ.

     Λοιπόν. Ἡ δική μου δικαιοσύνη ἀπέναντι στον Θεό είναι, κατά κάποιον τρόπο, νά μήν Τόν ἀδικήσω, νά Τοῦ ἀποδώσω ὅ,τι Τοῦ ἀνήκει. Αυτό λέγεται εὐσέβεια. Ὕστερα, ἡ δικαιοσύνη ἀπέναντι στόν ἑαυτό μου εἶναι νά ἀποδώσω στόν ἑαυτό μου ἐκεῖνο πού τοῦ ὀφείλω, εἴτε σωματικά εἴτε πνευματικά· δηλαδή ἔχω χρέος νά ἐξασφαλίσω στόν ἑαυτό μου, μέ τόν τρόπο τῆς ζωῆς μου, τή σωτηρία. Αυτό λέγεται σωφροσύνη. Καί, τέλος, ἡ δικαιοσύνη απέναντι στον πλησίον εἶναι νά τοῦ ἀποδώσω ἐκεῖνο πού πρέπει. Αυτό λέγεται δικαιοσύνη, δηλαδή παραμένει ἡ ἴδια λέξη.

     Αὐτά ὅλα ὁ ἀπόστολος Παύλος τα συνοψίζει, και μάλιστα μᾶς τά λέει σέ δύο σημεῖα στίς ἐπιστολές του. Σᾶς ἀναφέρω τή μία, Προς Τίτον, στο 2ο κεφάλαιο, πού λέει: «σωφρόνως και δικαίως καὶ εὐσεβῶς ζήσωμεν ἐν τῷ νῦν αἰῶνι» (Tίτ. 2, 12.). Να ζήσουμε στην παροῦσα ζωή σωφρόνως και δικαίως και ευσεβώς. Δηλαδή να ζήσουμε με σωφροσύνη και έγκράτεια στον εαυτό μας, μὲ δικαιοσύνη απέναντι στον πλησίον, ἀλλά καί με εὐσέβεια απέναντι στον Θεό. Αυτό μάλιστα καλά είναι να το γνωρίζουμε καί ἀπ' έξω· είναι μία πολύ μικρή πρόταση: «σωφρόνως καὶ δικαίως καὶ εὐσεβῶς ζήσωμεν ἐν τῷ νῦν αἰῶνι».

     Θα μείνουμε βέβαια στη δικαιοσύνη, δηλαδή σ' αὐτά πού ὀφείλουμε στον πλησίον. Δέν θά μείνουμε οὔτε στην ευσέβεια οὔτε στη σωφροσύνη.

     Η δικαιοσύνη πρός τόν πλησίον ἐκφράζεται και μὲ ἔργα καὶ μὲ λόγια.

     Πάνω στην πράξη, ή δικαιοσύνη εμφανίζεται κατά έναν πολύ αντιληπτό τρόπο σε όλους. Γι' αυτό μας προστάζει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καί λέει: «Ζυγὰ δίκαια καὶ σταθμία δίκαια καὶ χοῦς δίκαιος ἔσται ἐν ὑμίν» (Λευϊτ. 19, 36.). Δηλαδή: Τα ζυγίσματα, τα μετρήματα, αὐτό πού θα πουλήσεις, αὐτό πού θα δώσεις, νά εἶναι δίκαια· τὰ σταθμά νά εἶναι δίκαια. Ἀλλά καί ἀπό τήν περιοχή πού ἔχεις σάν χωράφι σου, σαν οικόπεδό σου, μήν πάρεις ἀπό τόν ἄλλο τίποτα περισσότερο· θα κρατᾶς ἐκεῖνο πού σοῦ ἀνήκει.

     Αντίθετα, λέει ὁ Θεός: «ζυγοι δόλιοι βδέλυγμα ἐνώπιον Κυρίου» (Παρ. 11, 1.). Ὅταν οἱ ζυγοὶ εἶναι δόλιοι, ὅταν δηλαδή προσπαθείς να κλέψεις στο ζύγι, αυτό είναι βδέλυγμα, εἶναι σίχαμα ἐνώπιον τοῦ Κυρίου.

     Ακόμα ἀδικία εἶναι καί ἡ νοθεία, διότι θέλεις να κερδίσεις περισσότερο, καί γι' αυτό νοθεύεις τό προϊόν σου.

     Πολλές φορές, κάποιοι δικηγόροι και γιατροί –να ἔρθω σε κάποια επαγγέλματα- ζητοῦν ὑπερβολική ἀμοιβή· καί γιά νά τό δικαιολογήσουν αυτό, μακραίνουν χρονικά μία υπόθεση οἱ πρῶτοι, ή μακραίνουν τή νοσηλεία οἱ δεύτεροι. Αὐτό ὅμως εἶναι ἀδικία.

     Ανέφερα ἔτσι, ἐνδεικτικά, τό ἐπάγγελμα τοῦ δικηγόρου ἤ τοῦ γιατροῦ· ἀλλά αυτό συμβαίνει μέ ὅλα τά Επαγγέλματα. Λίγο-πολύ, όλοι στον χώρο τους, στο ἐπάγγελμά τους, στην εργασία τους, μπορεῖ νά σκεφθοῦν κάτι για προσωπικό τους όφελος, καί τελικά να ἀδικήσουν τόν ἄλλο με οποιονδήποτε τρόπο. Ο καθένας ἐπινοεῖ, τόν βρίσκει τον τρόπο του!

     Ακόμη εἶναι καί οἱ προϊστάμενοι, πού πρέπει να ἀποδίδουν τήν δίκαιη μισθοδοσία στους υπαλλήλους καί στούς ἐργάτες. Λέει μάλιστα τό Δευτερονόμιον: «Οὐκ ἀπαδικήσεις μισθὸν πένητος καὶ ἐνδεοῦς». Τόν φτωχό ἐργάτη ἢ ὑπάλληλό σου δέν θά τόν ἀδικήσεις μέ τόν μισθό πού θά τοῦ δώσεις ἴσως λιγότερο ή θα καθυστερήσεις νά τοῦ τόν πληρώσεις. Μάλιστα τό τονίζει: «αὐθημερὸν ἀποδώσεις τὸν μισθὸν αὐτοῦ» (Δευτ. 24, 14-15.), τήν ἴδια μέρα θα πληρώσεις τόν ἐργάτη σου.

     Ἀλλά καί οἱ ὑπάλληλοι καί οἱ ἐργάτες δέν πρέπει νὰ ἀδικοῦν τόν ἐργοδότη μέ τήν οκνηρία τους, αλλά καί μέ θεληματικές ζημιές πού μπορεῖ νά προκαλέσουν ἀπό ἐκδίκηση. Υπάρχει μεγάλο ρεπερτόριο ἀδικίας τοῦ ἐργάτη πρός τόν ἐργοδότη!

     Ακόμη, να εργάζονται, όπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «μὴ κατ' ὀφθαλμοδουλίαις» (Ἐφεσ. 6, 6. Κολ. 3, 22.). Οφθαλμοδουλία σημαίνει ότι δουλεύει κανείς ἐπιλεκτικά· δηλαδή  λέει: «Με βλέπει ὁ ἐργοδότης, δουλεύω· δεν με βλέπει, δεν δουλεύω». Αὐτή εἶναι ἡ ὀφθαλμοδουλία, και είναι πράγματι δουλεία τῆς ψυχῆς. Μόνο ένας άνθρωπος μέ δουλική ψυχή σκέπτεται μέ τόν τρόπο αὐτό. Ὅλα αυτά λοιπόν πρέπει να τηροῦνται σωστά καί ἀπό τοὺς μέν καί ἀπό τούς δέ.

     Ακόμα, οἱ στρατιωτικοί πρέπει νά εἶναι δίκαιοι πρός τούς ὑφισταμένους τους.

     Καί οἱ δικαστές πρέπει να αποδίδουν το δίκαιο, προπαντός σήμερα μέσα στην κοινωνία πού ζοῦμε, πού εἶναι πολλοί οἱ ἀντίδικοι. Πρέπει νά ἀποδίδουν τό δίκαιο ἀπροσωπόληπτα, χωρίς δωροδοκίες καί δωροληψίες. Οὔτε να πάρει ὁ δικαστής δώρο –«τά δώρα, λέει ἡ Ἁγία Γραφή, τυφλώνουν τον δικαστή» (Βλ. Σ. Σειρ. 20, 29. «ξένια καὶ δῶρα ἀποτυφλεῖ ὀφθαλμοὺς σοφῶν»)– οὔτε ἐκεῖνος ποὺ δικάζεται να σκέπτεται να δώσει δώρο στον δικαστή. Αυτό είναι το γνωστό μας λάδωμα –έτσι τό λένε– νά τό πῶ κι ἐγώ στήν ἁπλοελληνική.

     Ακόμα καί στίς σχέσεις μας μέ τή γειτονιά πρέπει νά εἴμαστε δίκαιοι. Νά μή βάζουμε, ἄς ποῦμε, τά σκουπίδια μας μπροστά στην πόρτα τῶν ἄλλων, ἀλλά να τα ρίχνουμε στον κάδο τῶν ἀπορριμάτων. Γιατί δηλαδή πρέπει να σκουπίσει κανείς τήν πόρτα του, τήν αυλή του, το πεζοδρόμιό του, καί νά ρίχνει τα σκουπίδια στην πόρτα τῶν ἄλλων; Αὐτὸ εἶναι συνηθέστατο! Τό ἀκούω διαρκῶς καί διαρκῶς. Φθάνουν καί μέχρι τό δικαστήριο! Πολλές φορές, επίσης, ενοχλούμε τον γείτονά μας βάζοντας το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση δυνατά, ή τραγουδάμε μεσάνυχτα, καί ἔχουμε τα παράθυρά μας ἀνοιχτά το καλοκαίρι, γιατί ἔτσι μᾶς ἀρέσει! Ὁ ἄλλος κοιμᾶται, καί δέν τόν σεβόμαστε! Ὅλα αὐτά συμβαίνουν γιατί δεν υπάρχει πνεῦμα δικαιοσύνης.

     Αντιλαμβάνεσθε ὅτι τό θέμα τῆς δικαιοσύνης στις σχέσεις τῶν ἀνθρώπων εἶναι εὐρύτατο. Αὐτός πού εἶναι δίκαιος στα λόγια, εἶναι βέβαια δίκαιος και στα ἔργα. Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος λέει: «εἴ τις ἐν λόγω οὐ πταίει, οὗτος τέλειος ἀνήρ» (Ιακ. 3, 6). Ἐκεῖνος πού δεν φταίει μέ τά λόγια του, δηλαδή δέν ἔχει κάτι τό ἐπιλήψιμο σ' αὐτά, αὐτός εἶναι τέλειος ἄνθρωπος. Αὐτός βέβαια θά ἐνεργήσει καί κατά ανάλογο τρόπο.

     Ἡ κατάκριση, ἡ συκοφαντία, ἡ δυσφήμιση, το ψέμα, εἶναι ἀδικία τῆς γλώσσας, δηλαδή ἀδικοῦμε τόν άλλο μέ τά λόγια μας.

     Ὁ ἅγιος Ἰάκωβος λέει γιά τή γλώσσα: «καὶ ἡ γλῶσσα πῦρ, ὁ κόσμος τῆς ἀδικίας... ἀκατάσχετον κακόν, μεστὴ ἰοῦ θανατηφόρου». Δηλαδή: Ἡ γλώσσα εἶναι φωτιά, ἕνας κόσμος πολλῆς ἀδικίας... ἕνα κακό που δεν μπορείς να το περιορίσεις, γεμάτη από δηλητήριο θανατηφόρο. Εἶναι εκείνο που λέει ο λαός, ότι  "ἡ γλώσσα κόκκαλα δέν ἕχει –εἶναι ἕνας μῦς δέν ἕχει κόκκαλα– και κόκκαλα τσακίζει".

     Λέγεται ὅτι οἱ γιατροί, για να εξακριβώσουν την ὅλη ὑγεία του σώματος, το πρώτο πράγμα που ἕχουν να κάνουν εἶναι νὰ κοιτάξουν την κατάσταση της γλώσσας. Σου λέει ο γιατρός: «Νὰ δῶ τή γλώσσα σου». Απ' αὐτό ἐξαρτᾶται ή νοσηρότητα ή ἡ ὑγεία. Η γλώσσα εἶναι καθρέφτης της ὑγείας. Αλλά κι ὁ καθρέφτης τῆς δικαιοσύνης θα λέγαμε πώς είναι πάλι η γλώσσα. Ἂν εἶσαι ἄνθρωπος κατήγορος, ἂν εἶσαι άνθρωπος συκοφάντης, δυσφημιστής, ψεύτης και τα λοιπά, δεν εἶναι δυνατόν νά ἔχεις πνευματική ὑγεία, καί βέβαια θὰ εἶσαι πιθανότατα ἄδικος καί ψεύτικος ἄνθρωπος καί σέ ὅλους τούς ἄλλους τομεῖς τῆς ζωῆς σου.

     Ἔχουμε ὅμως καί τή δικαιοσύνη σαν καθολική ἀρετή, πού εἶναι ἡ ἄλλη σημασία τῆς λέξεως, ὅπως σὰς εἶπα στήν ἀρχή. Ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς ἀναφέρει στό εὐαγγέλιό του: «Ζαχαρίας καὶ Ἐλισσάβετ ἦσαν δίκαιοι ἀμφότεροι ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, πορευόμενοι ἐν πάσαις ταῖς ἐντολαῖς καὶ δικαιώμασι τοῦ Κυρίου άμεμπτοι» (Λουκ. 1, 5-6.). Ήταν καί οἱ δύο δίκαιοι. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι εἶχαν τήν ἀρετή τῆς δικαιοσύνης, ἀλλά ὅτι τηροῦσαν τόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Ἄρα λοιπόν ἦταν ἄμεμπτοι, ἀκατηγόρητοι, δηλαδή ζοῦσαν τήν καθολική άρετή, τήν ἁγιότητα. 

     Στην Αγία Γραφή, πολλές φορές, ἴσως τίς περισσότερες, ἡ ἁγιότητα λέγεται δικαιοσύνη. Το χωρίο αὐτό μᾶς δίνει τήν ἔννοια αὐτῆς τῆς καθολικῆς δικαιοσύνης.

     Ἡ δικαιοσύνη λοιπόν ἐδῶ εἶναι ἡ ἁγιότητα, εἶναι ἡ πλήρωση τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ πίστη καί ἡ ἀγάπη, θεωρία καί πράξη· αὐτά τά δύο.

     Ἐδῶ ὁ μακαρισμός λέει: «μακάριοι οἱ πεινῶντες καὶ διψῶντες τὴν δικαιοσύνην». Ἡ πεῖνα καί ἡ δίψα εἶναι ἡ λαχτάρα γιά τήν πνευματική ζωή. Ας θυμηθοῦμε ἐκεῖνον τόν πλούσιο νεανίσκο, πού πῆγε καί ζήτησε ἀπό τόν Κύριο τήν αἰώνια ζωή. «Κύριε, ρώτησε, τί νά κάνω για να κερδίσω τήν αἰώνια ζωή;» (Λουκ. 18, 18.). Τό πρῶτο ἐπίπεδο ἑρμηνείας τοῦ μακαρισμοῦ εἶναι ἡ ἐπιθυμία τοῦ νά ἐπικρατήσει στή γῆ ἡ δικαιοσύνη, δηλαδή τό δίκαιο. Τό δεύτερο εἶναι ἡ ἐπιθυμία τοῦ νά ἐπικρατήσει ἡ δικαιοσύνη μέ τήν εὐρεῖα σημασία της, δηλαδή ἡ ἀρετή, ἡ ἁγιότητα, ὄχι μόνο στον καθένα γιά τόν ἑαυτό του, ἀλλά καί στή γῆ.

     Καί ἡ πνευματική τελειότητα, ἡ ἁγιότητα, πρέπει να γίνει ὁ μοναδικός μεγάλος πόθος τῆς ζωῆς μας. Ἡ ἁγιότητα! Μή τό ξεχνᾶμε αὐτό.

     Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἔλεγε: «τὰ πάντα ἡγοῦμαι σκύβαλα εἶναι ἵνα Χριστὸν κερδήσω» (Φιλ. 3, 8.). Τά θεωρῶ ὅλα τιποτένια, μπροστά στο μεγάλο θέμα τό να κερδίσω τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, να κερδίσω τόν Χριστό.

     Βέβαια ὁ πιστός ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἔχει μέσα του τήν ἀναζήτηση τοῦ ἄκρου ἐφετοῦ. Τὸ ἄκρον έφετόν εἶναι ὁ Θεός, ἡ ἀκρότητα· ἡ κορυφή τῶν ἐπιθυμιών εἶναι ὁ Θεός. Ὅλα τά ἄλλα δεν τα απορρίπτει βέβαια, γιατί όλα μας τά ἔδωσε ὁ Θεός. Και θα δουλέψουμε, καί θά φᾶμε, και θα πιούμε, θα κτίσουμε και το σπίτι μας, θα φροντίζουμε νά εἶναι καθαρό, θα το στολίσουμε, χωρίς υπερβολές βέβαια· γενικά θά ἔχουμε τήν κοινωνική μας ζωή μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Όλα ἀποκτοῦν ἀξία ὅταν ὑπάρχει το κορυφαίο, δηλαδή ή ἀναζήτηση τοῦ Θεοῦ. Τὸ ἄκρον ἐφετόν, αυτό να αναζητήσουμε, καί μόνο τότε ὅλα παίρνουν την πραγματική τους διάσταση καί ἀξία.

     Εἶναι χαρακτηριστικό ότι στον μακαρισμό αυτό δέν λέει «οἱ πεινάσαντες» καί «οἱ διψάσαντες», αλλά «οἱ πεινῶντες» καί «οἱ διψῶντες». Με αυτό θέλει να δείξει ὅτι πρόκειται για μία διαρκή κατάσταση!

     Πρέπει ἀκόμη νά δοῦμε καί μία τρίτη σημασία τῆς λέξεως δικαιοσύνη, ὅπως σᾶς τήν προανήγγειλα από τήν ἀρχή. Καί ἐδῶ ἔχουμε βέβαια τη λέξη δικαιοσύνη, ἀλλά ἡ ἔννοιά της εἶναι πάλι μέσα στην Αγία Γραφή, καί θά τή βρεῖτε στην Παλαιά Διαθήκη, στο Δ΄ Μακκαβαίων, τό ἐκτός ἀριθμοῦ, πού εἶναι τό 50ο βιβλίο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Εἶναι γραμμένο στα ἑλληνικά, ἐκφρασμένο πραγματικά υπέροχα.

     Εἶναι γνωστό ὅτι ἔχουμε τέσσερις κεφαλαιώδεις ἀρετές, ἀπό τίς ὁποῖες πηγάζουν ὅλες οἱ ἄλλες οἱ ἀρετές. Αὐτές εἶναι: ἡ φρόνηση, ἡ σωφροσύνη, ἡ ἀνδρεία καί ἡ δικαιοσύνη. Εἴδατε; δικαιοσύνη! 

     Ἡ ἔννοια τῆς ἀρετῆς τῆς δικαιοσύνης ἐδῶ εἶναι ὁ καθορισμός τῆς σχέσεως, σε ποσότητα καί ποιότητα, ἀνάμεσα στις τρεῖς πρῶτες ἀρετές. Δηλαδή, μ' ἄλλα λόγια, δέν μπορεῖ νὰ ἔχει κανείς τεράστια φρόνηση, νὰ ἔχει πολύ μυαλό, ἀλλά νά ἔχει τὴν ἀνδρεία τοῦ λαγού, δηλαδή νά εἶναι δειλός άνθρωπος! Δεν μπορεί αὐτό νά γίνει. Πρέπει λοιπόν νά ἔχει σέ μία ισοτιμία καί τή φρόνηση καί τή σωφροσύνη καί τήν ἀνδρεία. Μπορεῖ νά ἔχει σωφροσύνη, νά εἶναι ἁγνός ἄνθρωπος, ἀλλά νά εἶναι ἐπιπόλαιος, νά μήν ἔχει φρόνηση. Ερχεται λοιπόν ή δικαιοσύνη τώρα σαν ζυγαριά, για να δώσει ισοτιμία σ' αὐτά πού ἔχει κάποιος. Άρα λοιπόν ἡ δικαιοσύνη ἐδῶ ἔρχεται να βοηθήσει να έχει κανείς αὐτά τά τρία, φρόνηση, σωφροσύνη καί ἀνδρεία, αλλά σέ μία ισότητα μεταξύ τους. Ἄν ἔτσι ἔχουν τα πράγματα, τότε ή δικαιοσύνη, ὅπως μᾶς τή λέει ἐδῶ, εἶναι ἀναγκαιότατη, καί τότε παίρνει ἕνα ἄλλο ὄνομα, πού λέγεται διάκριση.

     Η καινούργια, ή τρίτη έννοια της δικαιοσύνης λοιπόν, εἶναι ἡ διάκριση. Δεν μπορεί, με άλλα λόγια, ο ἄνθρωπος νά ἔχει κάτι σε μεγάλο βαθμό, και κάπου ἀλλοῦ νὰ ὑστερεῖ. Συνεπώς, ἂν λείψει ή δικαιοσύνη ὡς διάκριση, κινδυνεύει να χάσει καί τίς τρεῖς ἄλλες ἀρετές.

     Καί ἐρχόμαστε τώρα στην αμοιβή: «Ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται», αὐτοί θα χορτάσουν, συμπληρώνεται στον μακαρισμό. Μιλάει για χορτασμό· ἀλλὰ ποῦ; Αγαπητοί μου, καί στήν παροῦσα ζωή, ἀλλά καί όλοκληρωτικά στη μέλλουσα.

     Στην παροῦσα ζωή, ἐκεῖνοι που ποθοῦν τήν ἱκανοποίηση τῶν ἀναγκῶν καί τῶν ἐπιθυμιών τους μέ τήν ἀδικία, μοιάζουν μ' ἐκείνους πού προσπαθοῦν νά ξεδιψάσουν μέ αλατισμένο νερό! Τό κενό, τό ανικανοποίητο, θα μένει πάντοτε μέσα στην ψυχή τους, ὅταν προσπαθοῦν νά κερδίζουν χωρίς τή δικαιοσύνη. Ἐκεῖνοι ποὺ διψοῦν καὶ πεινούν για την πνευματική τελειότητα, αὐτοί θά ἱκανοποιούν τους βαθύτερους πόθους τῆς ψυχῆς τους, καί ὁ Θεός τῆς δικαιοσύνης βέβαια θά εἶναι μόνιμος συγκάτοικός τους.

     Ἂν ἀσκοῦν τή δικαιοσύνη, θα έχουν μία βαθειά εἰρήνη στη συνείδησή τους, ὅτι δέν ἀδίκησαν κανέναν. Πολλές φορές, ξέρετε, το λέμε: «Δὲν ἀδίκησα κανέναν». Εἶναι πολύ ἐπιπόλαια ἐκφορά κουβέντας, «Δέν ἀδίκησα κανέναν»! Εγώ, ἄν ψάξω τόν ἑαυτό μου, θά δῶ ὅτι ἔχει ἀδικήσει καί ἐσᾶς. Αν δεν κάνω καλό μάθημα, σᾶς ἀδικῶ. Ἂν ὁ καθηγητής στο σχολείο δεν κάνει καλό μάθημα, ἀδικεῖ. Δέν ἀδικεῖ; Κι ὕστερα λέμε: «Δέν ἀδίκησα κανέναν»! Δέν ἀδικήσαμε κανέναν...

     Στη μέλλουσα ζωή ἐκεῖνοι ποὺ πεινούν καί διψούν για τη δικαιοσύνη, ἐκεῖ θα χορτάσουν πλήρως.

     Μιλώντας ὁ ἀπόστολος Πέτρος για την καινούργια γῆ καί τούς καινούργιους οὐρανούς, μᾶς λέει ὅτι ἐκεῖ μόνιμα πια θα κατοικεῖ ἡ δικαιοσύνη, με όλες τις ἔννοιές της, καί μέ τήν πρώτη καί μέ τή δεύτερη καί μέ τήν τρίτη. Γράφει στην Β΄ ἐπιστολή του: «Καινοὺς δὲ οὐρανοὺς καὶ γῆν καινὴν, κατὰ τὸ ἐπάγγελμα αὐτοῦ προσδοκῶμεν, ἐν οἷς δικαιοσύνη κατοικεί» (Β' Πέτρ. 3, 13). Κατά τήν ὑπόσχεσή Του, περιμένουμε καινούργια γῆ καί καινούργιους οὐρανούς, στούς ὁποίους κατοικεῖ δικαιοσύνη. Βλέπετε, ἐδῶ στή γῆ δέν κατοικεῖ δικαιοσύνη· ἐκεῖ ὅμως, δηλαδή στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, θά κατοικεῖ ἡ δικαιοσύνη.

     Ἔτσι, ἀγαπητοί μου, ἂς ἀσκήσουμε τή δικαιοσύνη σε όλες της τις πλευρές, καί θά μᾶς δώσει ὅ,τι δικαιώνει τήν ὕπαρξή μας.

     Κυριακή, 10 Δεκεμβρίου 1995

4η ομιλία στην κατηγορία 
« Οἱ Μακαρισμοί ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Οἱ Μακαρισμοί " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/oi-makarismoi
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_18.html?m=1

Απομαγνητοφώνηση ομιλίας : Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Οἱ Μακαρισμοί».🔻
https://drive.google.com/file/d/1SWUXwnar9CGEWX6Ki-Kycr3hLQAyza3b/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Οἱ Μακαρισμοί».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%9F%CE%B9%20%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%AF.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοί κληρονομήσουσι τήν γῆν.

†.Κάποτε ρώτησαν κάποιον  πνευματικό ἄνθρωπο πῶς θά ἀναγνώριζε ἕναν ἅγιο, καί ἐκεῖνος ἀπάντησε: «Από τήν πραότητά του»! Πραγματικά, ἡ πραότητα εἶναι τό φυσικό αποτέλεσμα τῶν δύο πρώτων μακαρισμῶν. Ἔτσι, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, προχωροῦμε στον τρίτο μακαρισμό, πού λέει: «Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν», (Ματθ. 5, 5) δηλαδή εὐτυχισμένοι εἶναι οἱ πρᾶοι ἄνθρωποι, γιατί αὐτοί θά κληρονομήσουν τή γῆ.

     Ἡ πραότητα εἶναι ὁ καρπός τῆς ταπεινοφροσύνης, ἡ συναίσθηση τῆς ἀθλιότητος καί ἡ λύπη γιά τήν ἁμαρτωλότητά μας. Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος ὅταν βλέπει ποιός πραγατικά εἶναι, ὅ,τι καί νά κάνει ὁ συνάνθρωπός του, δέν μπορεῖ νά σηκώσει φωνή ἤ νά τόν ἐλέγξει ἄγρια. Εἶναι κατά κάποιον τρόπο σάν νά ἀνακλᾶται ὁ ἑαυτός του στόν ἄλλο ἄνθρωπο, καί ὅταν βλέπει ποιός εἶναι, τοῦ φέρεται ἤρεμα καί ταπεινά, μένει σε πραότητα. Βλέπετε λοιπόν ὅτι, πράγματι, ὁ τρίτος μακαρισμός εἶναι ὁ καρπός τῶν δύο πρώτων, της πτωχείας καί τοῦ πένθους. Αν βλέπουμε τόν ἑαυτό μας στόν ἄλλο ἄνθρωπο, δεν θυμώνουμε, αλλά μένουμε σε μια κατάσταση πραότητας.

     Ἡ πραότητα εἶναι ἡ ἀρετή τῆς ἀπάθειας από το πάθος τοῦ θυμοῦ καί τῆς ὀργῆς. Ὁ πρᾶος ἄνθρωπος εἶναι ἤπιος, ἥμερος, ἐπιεικής, ὑπομονετικός. Κι ὅπως λέει ὁ μέγας Βασίλειος, «οι κατεσταλμένοι τὰ ἤθη καὶ παντὸς πάθους ἀπηλλαγμένοι, ὡς μηδεμίαν ἔχειν ταραχὴν ἐνοικοῦσαν αὐτῶν ταῖς ψυχαῖς, οὗτοι πραείς προσαγορεύονται». (Μέγας Βασίλειος, Ὁμιλία εἰς τὸν λγ' Ψαλμόν, MPG 29, 356, 54.) Δηλαδή:  Ονομάζονται πρᾶοι ἄνθρωποι ἐκεῖνοι πού ἔχουν ἀπαλλαγεῖ ἀπό τά πάθη τους, καί δέν ἔχουν καμία ταραχή πού νά κατοικεῖ μέσα στίς ψυχές τους.

     Αλλά ὅπως οἱ δύο προηγούμενοι μακαρισμοί τοῦ Κυρίου μας παρεξηγήθηκαν, ἔτσι ἔχει παρεξηγηθεί καί ὁ τρίτος. Ὁ πρᾶος ἄνθρωπος θεωρεῖται ὅτι δέν ἔχει ψυχικό σθένος, ὅτι εἶναι χωρίς ἀνδρεία, καί ἡ πραότητά του φαίνεται σάν ἀδυναμία τοῦ χαρακτῆρος, δηλαδή δέν μπορεῖ νά εἶναι ἀνδρεῖος, γι' αὐτό ἀκριβῶς μένει πρᾶος. Πρόκειται ὅμως για μία πλάνη. Βέβαια πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι ὑπάρχουν πρᾶοι ἄνθρωποι, πού ἀπό τή φύση τους εἶναι ἔτσι· ἀλλά ὑπάρχουν καί πρᾶοι ἄνθρωποι, πού ἔχουν πάρα πολύ ἀγωνισθεῖ γιά νὰ ἔλθουν στην κατάσταση τῆς πραότητος. Καί ἐκεῖνος βέβαια πού ἔχει ἀγωνισθεῖ γιά νά φθάσει στην πραότητα, ἔχει πολύ μεγαλύτερη αξία ἀπό ἐκεῖνον πού ἀπό τη φύση του, γιατί έτσι γεννήθηκε, εἶναι πρώτος άνθρωπος.

     Πάντως, γιά νά εἶναι κανείς πρᾶος, χρειάζεται πολύ περισσότερη ψυχική δύναμη καί ἐπιβολή στον ἑαυτό του. Το να μείνει δηλαδή κανείς ήρεμος, αόργητος –χωρίς  ὀργή– ὅταν ἀδικεῖται, ὅταν παραμερίζεται, καί νά μή θυμώσει καί φωνάξει καί ἐξαγριωθεῖ, αυτό πραγματικά χρειάζεται πιό πολλή δύναμη. Συνεπῶς ἡ παρουσία του πράου ἀνθρώπου δέν εἶναι παρουσία ἀνθρώπου πού δέν ἔχει μέσα του ψυχική δύναμη, δηλαδή δέν εἶναι ἄνθρωπος ζωντανός· κάθε ἄλλο! Εδώ ἀκριβῶς εἶναι ἡ παρανόηση που υπάρχει. Αντίθετα, αὐτός πού δέν εἶναι πρᾶος ἔχει ἀδύναμο χαρακτήρα· δέν μπορεῖ νά ἀντέξει μία κατάσταση, καί θυμώνει. Ὁ πρᾶος εἶναι δυνατός.

     Ἐν τούτοις ἡ πραότητα δεν στερείται, ὅπως κανείς θα πίστευε, από νεύρο ψυχῆς, ἀπό αὐτό πού ἔπρεπε να διαθέτουν οἱ πρωτόπλαστοι για να απομακρύνουν τον Διάβολο. Το νεύρο ψυχῆς εἶναι ἐκεῖνο ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ἔχει ἡ Εὕα αρχικά, καί μετά ὁ Ἀδάμ, για να μποροῦν νὰ ποῦν στὸν Διάβολο να αποχωρήσει, ἢ ἐκεῖνο πού εἶχε ὁ Κύριος, ὁ Ὁποῖος εἶναι εἰκόνα πραότητος, ὅταν εἶπε στον Διάβολο: «Ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανᾶ» (Ματθ. 4, 10. Λουκ. 4, 8.). Καί δέν θά τό εἶπε αὐτό μέ κάποια, θα λέγαμε, πραότητα... ὅπως: «Σε παρακαλῶ, σήκω, φύγε», αλλά μέ νεῦρο ψυχῆς: «Ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανᾶ!...».

     Τό ἴδιο πράγμα εἶχε πεῖ καί στόν ἀπόστολο Πέτρο, ὅταν τὸν ἐμπόδιζε να πάει στά Ἱεροσόλυμα: «Ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανᾶ· σκάνδαλόν μου εἶ· ὅτι οὐ φρονεῖς τὰ τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ τὰ τῶν ἀνθρώπων» (Ματθ. 16, 23.). Τό ἴδιο θά συνέβη, ἐπίσης, ὅταν ὁ Κύριος έφτιαξε ἕνα φραγγέλιο από σχοινιά και έβγαλε ὅλους τοὺς ἐμπόρους μέσα ἀπό τόν ναό –χωρίς βεβαίως να χτυπήσει κανέναν– καί  ἀναποδογύρισε τα τραπέζια τῶν κολλυβιστῶν, τῶν σαράφηδων, καί τά κλουβιά πού εἶχαν μέσα περιστέρια καί τέτοια. Αυτά βέβαια δέν ἔγιναν μέ μακαρία ηρεμία! Ὄχι· ἔγιναν μέ νεύρο ψυχής. (Βλ. Ματθ. 21, 12-13.)

     Ἐδῶ λοιπόν θά ἤθελα νά καταλάβουμε ὅτι ἡ πραότητα δεν στερείται ψυχικής δυνάμεως, καί δέν σημαίνει ὅτι ὁ πρᾶος δέν ἔχει νεύρο ψυχῆς, ἤ ὅταν ἔχει κανείς νεύρο ψυχῆς δέν ἔχει καί πραότητα. Αυτό πρέπει να το καταλάβουμε. Το νεύρο τῆς ψυχῆς –είχαμε καί ἄλλοτε πεῖ, ὅταν μιλήσαμε γιά τόν θυμό– τό ἔδωσε ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο για να ὀργίζεται κατά του κακοῦ. Ἔτσι μᾶς λέει ὁ μέγας Βασίλειος, καί εἶναι ἀληθινό. (Μέγας Βασίλειος, Ὁμιλία ι΄, Κατὰ ὀργιζομένων, MPG 31, 365, 16-21. «Ἔτι γὰρ πρὸς πολλὰ τῶν τῆς ἀρετῆς ἔργων ἐπιτήδειον ἡμῶν τῆς ψυχῆς τὸ θυμοειδές... καὶ σύμμαχος ἢ τῷ λόγῳ κατὰ τῆς ἁμαρτίας. Νεῦρον γάρ ἐστι τῆς ψυχῆς ὁ θυμός, τόνον αὐτῇ πρὸς τὴν τῶν καλῶν ἔνστασιν ἐμποιῶν.»)

     Συνεπώς, νεῦρο ψυχῆς καί πραότητα δέν ἀντιμάτονται· συνυπάρχουν κατά έναν αρμονικό τρόπο. Ο ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης λέει: «τὸ μέτριόν τε καὶ πρᾶον, οὐ τὸ παντάπασιν ἀπαθὲς ἐγκελεύεται» (Αγ. Γρηγόριος Νύσσης, Λόγος Β΄. "Μακάριοι οι προεῖς, ὅτι...", MPG 44, 1216, 15-16.). Όταν διατάσσει ὁ Κύριος τήν πραότητα, δεν σημαίνει μ' αὐτό ὅτι πρέπει να λείπει τό ἀπαθές, δηλαδή τό νὰ μὴν ἔχουμε νεύρο· κάθε ἄλλο.

     Καὶ ὁ Θεοφύλακτος μᾶς λέει τὸ ἑξῆς: «Προεῖς λέγονται οὐχ οἱ μηδόλως ὀργιζόμενοι, οἱ τοιοῦτοι γὰρ ἀναίσθητοι, ἀλλ' οἱ θυμὸν μὲν ἔχοντες κρατοῦντες δέ· καὶ ὅτε δεῖ ὀργιζόμενοι, ὡς καὶ Δαυΐδ εἶπε "όργίζεσθε, καὶ μὴ ἁμαρτάνετε"».  Πρᾶοι δέν εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ δὲν ὀργίζονται καθόλου, γιατί τέτοιοι άνθρωποι εἶναι ἀναίσθητοι, ἀλλά εἶναι ἐκεῖνοι πού ἔχουν θυμό καί τόν συγκρατοῦν. Ὅταν ὅμως κάποτε πρέπει θὰ ὀργισθοῦν, νά τό κάνουν ὅπως εἶπε καί ὁ Δαυίδ, δηλαδή "να ὀργίζονται χωρίς να ἁμαρτάνουν".

     Πράγματι το Ψαλτήρι το λέει αὐτό, «όργίζεσθε, καὶ μὴ ἁμαρτάνετε» (Βλ. Ψαλμ. 4, 5.) καὶ τὸ ἐπαναλαμβάνει και ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὁ ὁποῖος μάλιστα τό λέει ὡς ἑξῆς: «ὀργίζεσθε, καὶ μὴ ἁμαρτάνετε· ὁ ἥλιος μὴ ἐπιδυέτω ἐπὶ τῷ παροργισμῷ ὑμῶν, μηδὲ δίδοτε τόπον τῷ διαβόλω» (Ἐφεσ. 4, 26-27.), δηλαδή να οργίζεσθε χωρίς να ἁμαρτάνετε, καί νά μή βασιλεύει ὁ ἥλιος καί σεῖς νὰ εἶστε ἀκόμα θυμωμένοι. Μή δίνετε δικαίωμα στον Διάβολο.

     Καταρχάς δέν θά ἔχει μεγάλη διάρκεια ὁ θυμός μας, δηλαδή νά μή μᾶς βρίσκει θυμωμένους ἡ νύχτα. Νά μή βασιλεύει ὁ ἥλιος, χωρίς νά ἔχουμε ξαναφτιάξει τις σχέσεις μας. Καί ἀκόμη θα πρέπει νά ὀργίζεται κανείς χωρίς νά ἁμαρτάνει· δηλαδή νά μήν ὀργίζεται για πράγματα προσωπικά, γιά συμφέροντα προσωπικά, ἄν ἀδικήθηκε, ἄς ποῦμε, ἀλλά γιά πράγματα γενικότερου ἐνδιαφέροντος, καί προπαντός σέ ὅ,τι ἀφορᾶ στόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Ὅταν βλέπουμε να γίνεται παράβαση τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ, νά ἀγανακτούμε, δηλαδή να ἔχουμε νεῦρο ψυχῆς, νά ἔχουμε θυμό, νά ὀργιζόμαστε.

     Ὁ Μωυσῆς, ξέρετε, ἔχει τήν ἐπωνυμία πρᾶος. Εἶχε να κάνει μέ δύο ἑκατομμύρια Εβραίων, πού ἦταν ἄνθρωποι σκληροτράχηλοι, καί ὅμως ἦταν πρᾶος ἀπέναντι σ' αὐτόν τόν λαό. Ωστόσο αυτό δέν τόν ἐμπόδισε ἀπό τό να πετάξει τις πλάκες του νόμου καί νά τίς σπάσει, ὅταν κατέβηκε από τό ὄρος Σινά καί εἶδε τούς Εβραίους να λατρεύουν τον χρυσό μόσχο. Τίς ἔσπασε καί εἶπε: «Σ' ἕναν λαό πού μέ τόση ευκολία μπορεῖ νά εἰδωλολατρεῖ, δέν τοῦ ἀνήκει, δέν τοῦ πρέπει νόμος Θεοῦ». (Εξοδ. 32.) Αὐτό δέν λογαριάστηκε ἐκ μέρους τοῦ Θεοῦ ὡς θυμός ἤ ὀργή, πού θά ἦταν ἁμαρτία. Ὄχι, κάθε ἄλλο. Συνεπῶς θά πρέπει να θυμώνουμε για τρίτα πράγματα καί ὄχι γιά τόν ἑαυτό μας, ὄχι δηλαδή γιατί ὁ ἄλλος μᾶς ἀδίκησε, μᾶς ἔβρισε, αλλά γιατί, ἄς ποῦμε, ἔβρισε τόν Θεό! Αυτός ο θυμός δέν ἀντιμάχεται τήν πραότητα· εἶναι δυο πράγματα που, ὅπως σᾶς εἶπα, συνεργάζονται.

     Ἐπίσης ὁ πρᾶος θεωρεῖται ὅτι παντοῦ καί πάντοτε ὑποχωρεῖ, καί συνεπῶς ζημιώνει. Δέν συμβαίνει ὅμως πάντοτε αὐτό, γιατί ὁ πρᾶος μπορεῖ νά ὑποχωρεῖ χωρίς να θυμώνει καί νά διατηρεῖ ἔτσι την πραότητά του. Κάποιες φορές όμως θα υποχωρήσει για το πνευματικό του κέρδος. Καί εἶναι περισσότερο και μονιμότερο τό κέρδος τό πνευματικό από το υλικό.

     Ὅταν κάποιος πάει νά τόν ἀδικήσει, προτιμάει να μή μιλήσει, προτιμάει νά ἀδικηθεί, γιατί το κέρδος που θά ἔχει θά εἶναι μονιμότερο και καλύτερο –ἐννοεῖται το πνευματικό κέρδος– ἀπό ἐκεῖνο πού ἴσως θα διεκδικοῦσε ὡς δίκαιό του.

     Μάλιστα ἐδῶ ἀναφέρεται ὁ Ἰσαάκ, ο γιός του Αβραάμ. Εἶναι τύπος πραότητος ὁ Ἰσαάκ, εἶναι θαυμάσιος ἄνθρωπος. Δεν βλέπουμε πουθενά καμία δράση ἐκ μέρους του, ὅπως ἔχουμε στο πρόσωπο τοῦ Ἰακώβ, τοῦ γιοῦ του. Ὁ Ἰσαάκ εἶναι τύπος Χριστοῦ. Θυμηθεῖτε τήν προσπάθεια του πατέρα του νά τόν θυσιάσει και λοιπά και λοιπά. (Βλ. Γέν. 22, 1-19)

     Ὅταν πιά ἔμεινε μόνος του, γιατί ὁ πατέρας του ὁ Αβραάμ εἶχε πεθάνει, ἄνοιγε ἕνα πηγάδι γιά νά ἀντλεῖ νερό καί νά ποτίζει τα κοπάδια του. Οἱ γειτονικοί λαοί ἔβλεπαν ὅτι ἀνοίχθηκε ἕνα πηγάδι, καί εἴτε διότι αὐτοί δέν μποροῦσαν νά ἀνοίξουν εύκολα ἄλλο –δέν εἶναι καί πολύ εὔκολο νά ἀνοίξεις ἕνα πηγάδι– αλλά προπαντός γιατί ἴσως δέν ἔβρισκαν νερό, πήγαιναν καί τοῦ ἔπαιρναν το πηγάδι, λέγοντάς του: «Το πηγάδι αὐτό εἶναι δικό μας»! (Βλ. Γέν. 26, 19-21) Εἶναι ἐκεῖνο πού βλέπει κανείς πολλές φορές, σε μικρογραφία βέβαια, και μεταξύ γειτόνων –τί ἄσχημο πράγμα! Ὁ Ἰσαάκ λοιπόν ποτέ δέν μαχόταν πήγαινε πιό πέρα. Επειδή ήταν εὐλογημένος, ὁ Θεός τοῦ ἔδινε ὅλα τά ἀγαθά· γι' αυτό πήγαινε παραπέρα, άνοιγε άλλο πηγάδι, καί πάλι έβρισκε πολύ νερό. Αλλά πήγαιναν καί τοῦ τό ἔπαιρναν καί αὐτό. Ποτέ ὅμως ὁ Ἰσαάκ δέν μάλωνε μαζί τους. Ὅταν τό διεκδικούσαν, τό ἔφηνε καί ἔφευγε. Κάνει εντύπωση αὐτό τό πράγμα. Καί ὁ Θεός πάντοτε τοῦ ἔδινε ὅ,τι ζητοῦσε· ὅ,τι ἔπιανε στα χέρια του ήταν με πολλή ευλογία, ὅ,τι έκανε ήταν ευλογημένο.

     Ἔτσι ὁ πρᾶος ἄνθρωπος προτιμάει να μείνει στα λιγότερα καί νά εἶναι εὐχαριστημένος, παρά να αδικήσει τήν ψυχή του μέ τήν ὀργή, τόν θυμό. Καί ὁ Θεός θά των δικαιώνει πάντοτε ἀλλοῦ, ὅπως τὸν Ἰσαάκ.

     Οἱ ἀντεκδικήσεις που βλέπουμε είναι ἰδίως γιά τά κληρονομικά. Πώ πώ, αὐτά τά κληρονομικά... τί θυμοί, τί διεκδικήσεις δικαιωμάτων υπάρχουν ἐκεῖ! Καί μάλιστα περισσότερο διεκδικοῦν ἐκεῖνοι πού δέν ἔχουν δίκαιο! Σας βεβαιώνω ὅτι δέν φοβήθηκα, ἢ μᾶλλον δέν σιχάθηκα τίποτα περισσότερο, ἀπό τό νά ἔρχεται κάποιος ἄνθρωπος να με ρωτήσει τί πρέπει να κάνει γύρω ἀπό τά θέματα τά κληρονομικά!

     Δόξα τῷ Θεῷ, ὑπάρχουν ὡραῖοι άνθρωποι, καί ἄνδρες καί γυναῖκες, που λένε: «Εἶμαι ἕτοιμος να παραιτηθῶ ἀπό ἕνα δικαίωμά μου ἀπό τά ἀδέλφια μου»! Πολλές φορές συμβαίνει για μια ζωή ολόκληρη νά μή ποῦν οὔτε καλημέρα τά ἀδέλφια, ἐπειδή νομίζουν ὅτι ἀδικήθηκαν. Φοβερό πράγμα!

     Ακόμα ή πραότητα μπορεῖ νά ὁδηγήσει περισσότερους ἁμαρτωλούς στόν Χριστό καί στήν ἀρετή, παρά ἴσως ἕνας ἔνθεος ζῆλος, μια ευγλωττία λόγου ἤ κάποια μόρφωση. Η πραότητα έχει θετικότερα αποτελέσματα.

     Γονεῖς καί παιδιά, γιά νά ζήσουν ἁρμονικά μέσα στο σπίτι, χρειάζονται τήν πραότητα. Αν γιά μιά στιγμή δέν τήν ἔχει ὁ ἕνας, πρέπει νά τήν διαθέτει ὁ ἄλλος, γιατί αλλιώτικα δέν μποροῦν νά εἶναι εὐτυχισμένοι· μεταξύ τους πάντα θά εἶναι τσακωμένοι.

     Αν πάρετε δύο στουρναρόπετρες (Είδος χαλαζία, που όταν τρίβεται βγάζει σπίθες.) και τις χτυπήσετε τή μία μέ τήν ἄλλη, βγαίνει σπίθα. Το ξέρετε αὐτό· ἔτσι; Ἄν πάρετε μία τέτοια πέτρα καί τήν τρίψετε μ' έναν φελλό, δεν βγαίνει τίποτα! Το ίδιο λοιπόν συμβαίνει καί στούς ἀνθρώπους· δηλαδή ὅταν εἶναι σκληρός ὁ ἕνας, σκληρός καί ὁ ἄλλος, και συγκρουσθοῦν, τότε θα βγάλουν σπίθες, θα βγάλουν φωτιά, θά ἀρχίσουν μάχη! Ἔτσι λοιπόν, τουλάχιστον ὁ ἕνας ἀπό τούς δύο πρέπει νά ἔχει πραότητα.

     Ακόμη τήν πραότητα τήν χρειαζόμαστε καί στίς σχέσεις μας με τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, μὲ τοὺς συνεργάτες μας, με τους γείτονες, με τους συγγενείς, με τους φίλους, μὲ τοὺς συμπολίτες μας. Με όλους χρειάζεται νά ἔχουμε πραότητα, γιατί ἔτσι διατηροῦμε ἀγαθές σχέσεις. Ἡ εὐθιξία, ὁ θυμός καί ἡ μνησικακία χαλοῦν αὐτές τίς σχέσεις, καί μάλιστα καμιά φορά ανεπανόρθωτα.

     Μέ τήν πραότητα κερδίζουμε περισσότερα, παρά μέ τόν θυμό. Μιά ξένη παροιμία λέει: Πιό πολλά πετυχαίνει κανείς μέ μία σταγόνα μέλι, παρά μέ ἕνα βαρέλι ξύδι.

     Καί ἡ ἐντολή τῆς πραότητος –γιατί ἐντολή εἶναι· ὁ Κύριος μακαρίζει,  ἀλλά εἶναι ἐντολή· ὅλοι οἱ μακαρισμοί εἶναι ἐντολές– ἔχει τό ἀντίκρυσμα της, καί αὐτό εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Κύριός μας, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, πού εἶπε: «Μάθετε ἀπ' ἐμοῦ, ὅτι πρᾷός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ». (Ματθ. 11, 29) Μάθετε ἀπό ἐμένα ὅτι εἶμαι πρᾶος καίταπεινός στην καρδιά. Πάρετε το μάθημά σας, πάρετε παράδειγμα ἀπό ἐμένα.

     Βλέπετε πῶς συνδέεται ἐδῶ ἡ πραότητα μέ τήν ταπεινοφροσύνη; Ὁ ἐγωιστής δέν μπορεῖ νά ἔχει πραότητα· μόνο ὁ ταπεινός μπορεῖ. Γι' αυτό σᾶς εἶπα προηγουμένως ὅτι συνδυάζουμε τόν πρῶτο μακαρισμό μέ τόν δεύτερο καί τόν τρίτο.

     Ακόμα ὁ Κύριος σ' αυτόν τόν μακαρισμό πρόσθεσε καί τοῦτο: «ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν». Αλλά ποιά γῆ θά κληρονομήσουν; Θα λέγαμε ὅτι, ἀντίθετα, ἐκεῖνος πού ἔχει πραότητα, ἄν τοῦ ἁρπάξει ὁ γείτονας μερικά μέτρα χωράφι, ἀκριβῶς ἐπειδή ἔχει πραότητα, δέν θά μιλήσει· ἤ θά μιλήσει τόσο, πού ὁ ἄλλος νά μή τόν λάβει υπόψη, καί ἔτσι θά ἀδικηθεῖ. Ποιά γῆ λοιπόν θά κληρονομήσει;

     Πρέπει ἐδῶ νά ποῦμε ὅτι ὅλοι οἱ μακαρισμοί ὑπόσχονται καί ἐπίγεια καί οὐράνια ἀγαθά. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει: «Ἂν τε γὰρ πνευματικὸν εἴπῃ τι, οὐκ ἀφαιρεῖται τὰ ἐν τῷ παρόντι βίω· ἄν τε τῶν ἐν τῷ βίῳ τι πάλιν ὑπόσχηται, οὐ μέχρι τούτου την υπόσχεσιν ἵστησι» (Ἅγ. Ἰωάννης Χρυσόστομος. Εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον, Ὁμιλία ΙΕ΄, κεφ. γ', MPG 57, 227, 11-14.). Δηλαδή: Αν ὑποσχεθεί κάτι πνευματικό, δέν ἀφαιρεῖται τίποτα ἀπό τά παρόντα ἀγαθά· καί ἄν πάλι ὑπόσχεται κάτι ἐπίγειο, δεν σταματάει τήν ὑπόσχεση ἐδῶ, ἀλλά προχωράει παρακάτω. Με ἄλλα λόγια, ἔχουμε ἀμοιβή καί ἐπί τῶν ἐπιγείων πραγμάτων θά τό δεῖτε αὐτό καί ἐπί πνευματικῶν καί οὐρανίων.

     Παράδειγμα εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Ἀβραάμ. Ὅταν ὁ Δαυίδ λέει, στον 36ο Ψαλμό, «οἱ δὲ πραεῖς κληρονομήσουσι τὴν γῆν» (Ψαλμ. 36, 11.), ἐννοεῖ τήν γῆ τοῦ Ἰσραήλ. Καί ὁ Ἀβραάμ ἦταν ἐκεῖνος πού πραγματικά κατέκτησε αὐτή τήν γῆ εἰρηνικά.

     Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἔδειξε τό ἐνδιαφέρον τοῦ Αβραάμ γιά τήν καινούργια γῆ, τήν ὄντως γῆ. Ὅμως αὐτή ἡ γῆ –θά λέγαμε μέ γάμα κεφαλαῖο– δέν εἶναι ἡ γῆ τῆς ἐπαγγελίας· αὐτό θά λέγαμε ὅτι εἶναι ἡ πρώτη φάση. Αὐτή ἡ γῆ εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ!

     Ἀκοῦστε λοιπόν τί γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στην Πρός Εβραίους ἐπιστολή του: «Πίστει παρώκησεν εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας ὡς ἀλλοτρίαν, ἐν σκηναῖς κατοικήσας... ἐξεδέχετο γὰρ τὴν τοὺς θεμελίους ἔχουσαν πόλιν, ἧς τεχνίτης καὶ δημιουργὸς ὁ Θεός». Δηλαδή: Μέ πίστη κατοίκησε στή γῆ τῆς ἐπαγγελίας σαν να ήταν ξένη χώρα, ἀλλά δέν ἔκανε σπίτι, σὰν νὰ ἐπρόκειτο να μή μείνει ἐκεῖ. Ζοῦσε ἐκεῖ σε σκηνές, γιατί περίμενε μια άλλη πόλη με θεμέλια σταθερά, τῆς ὁποίας τεχνίτης εἶναι ὁ Θεός, δηλαδή περίμενε τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

     Καί συνεχίζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Κατὰ πίστιν ἀπέθανον οὗτοι πάντες, μὴ λαβόντες τὰς ἐπαγγελίαας, ἀλλὰ πόῤῥωθεν αὐτὰς ἰδόντες καὶ ἀσπασάμενοι, καὶ ὁμολογήσαντες ὅτι ξένοι καὶ παρεπίδημοί εἰσιν ἐπὶ τῆς γῆς. οἱ γὰρ τοιαῦτα λέγοντες ἐμφανίζουσιν ὅτι πατρίδα ἐπιζητοῦσι... νῦν δὲ κρείττονος ὀρέγονται, τοῦτ᾽ ἔστιν ἐπουρανίου» (Έβρ. 11, 9-16.). Δηλαδή: Ὅλοι αὐτοί πέθαναν μέ πίστη, χωρίς να πάρουν τίς ὑποσχέσεις, ἀλλά, ἀφοῦ τίς εἶδαν από μακριά, ἔδωσαν ἀσπασμό, γονάτισαν μπροστά στα αἰώνια αὐτά ἀγαθά τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, καὶ ὁμολόγησαν ὅτι εἶναι ξένοι καὶ προσωρινοί πάνω σ' αὐτή τή γῆ. Ἐκεῖνοι πού μιλᾶνε ἔτσι φανερώνουν ὅτι ζητοῦν πατρίδα... Τώρα ὅμως ἐπιθυμοῦν καλύτερη, δηλαδή ἐπουράνια πατρίδα, ἐπουράνια γῆ.

     Καί τό συμπέρασμα τοῦ Παύλου εἶναι τό ἑξῆς: «Οὐ γὰρ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐπιζητοῦμεν» (Ἑβρ. 13, 14.). Δέν ἔχουμε ἐδῶ μόνιμη πατρίδα, ἀλλά ζητᾶμε μέ πόθο τή μελλοντική.

     Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστής αναφέρει: «Καὶ εἶδον οὐρανὸν καινὸν καὶ γῆν καινήν· ὁ γὰρ πρώτος οὐρανὸς καὶ ἡ πρώτη γῆ ἀπῆλθον... καὶ τὴν πόλιν τὴν ἁγίαν Ἱεροσαλήμ καινὴν εἶδον... καὶ ἤκουσα φωνῆς μεγάλης ἐκ τοῦ οὐρανοῦ λεγούσης· ἰδοὺ ἡ σκηνὴ τοῦ Θεοῦ μετὰ τῶν ἀνθρώπων, καὶ σκηνώσει μετ' αὐτῶν, καὶ αὐτοὶ λαὸς αὐτοῦ ἔσονται, καὶ αὐτὸς ὁ Θεὸς μετ' αὐτῶν ἔσται» (Αποκ. 21, 1-3.). Δηλαδή: Τότε είδα ἕναν καινούργιο οὐρανό καί μιά καινούργια γῆ. Καινούργιος οὐρανός και καινούργια γῆ εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἐκεῖ οἱ ἄνθρωποι, ὅσοι θα σωθοῦν, θά κατοικοῦν μέ τόν Θεό, καί ὁ Θεός θα είναι μαζί τους.

     Ἔτσι λοιπόν ουσιαστικά ἡ γῆ εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, πού θα κληρονομήσουν οἱ πρῶτοι. Καί ὅπως λέει ὁ μέγας Βασίλειος, «ἐκείνη γὰρ ἡ γή, ἡ ἐπουράνιος Ἱερουσαλήμ, οὐ γίνεται τῶν μαχομένων λάφυρον, ἀλλὰ μακροθύμων καὶ πραϋπαθῶν ἀνδρῶν πρόκειται κληρονομία» (Μέγας Βασίλειος, Εἰς τὸν ΛΓ' Ψαλμόν, MPG 29, 356, 31.). Δηλαδή: Γιατί ἐκείνη ἡ γῆ, ἡ ἐπουράνιος Ἱερουσαλήμ, δέν γίνεται νά εἶναι λάφυρο ἐκείνων που μάχονται να αρπάξουν ένα μέτρο χώμα ἀπό τόν ἄλλο, αλλά είναι κληρονομιά για τους μακρόθυμους ἀνθρώπους, για εκείνους που έχουν πραότητα. Αὐτοί τελικά κερδίζουν τή γῆ τῆς ἀληθινῆς ἐπαγγελίας, τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

     Ἔτσι, ἀγαπητοί μου, θά ἤθελα νὰ σᾶς ρωτήσω, ἄν, μπροστά σ' αὐτή τή γῆ, τήν καινούργια γῆ, ἀξίζει στ' αλήθεια νά μαχόμαστε σε τούτη ἐδῶ τή γῆ, γιά νά ἀποκτήσουμε λίγα τετραγωνικά μέτρα, καί νά χαλάσουμε τις σχέσεις μας μέ γείτονες, μέ φίλους, ἀκόμη καί μέ στενούς συγγενεῖς, ἴσως καί γιά ὅλη μας τή ζωή! Αξίζει;

     Προσέξτε: Θα μεγαλώσετε, θα βρεθεῖτε λίγο ή πολύ μπροστά σ' αυτό το θέμα της κληρονομικῆς διεκδικήσεως ἤ σέ κάτι ανάλογο. Ἀσφαλῶς δέν μᾶς συμφέρει νά ἔχουμε τέτοιες διαμάχες μέ τούς δικούς μας. Γι' αὐτό ἂς βιαστούμε νά ἀποκτήσουμε αυτήν τή μακαριστή ἀρετή τῆς πραότητος, αὐτήν πού θα πάρουμε μαζί μας. Ὅλες οἱ ἄλλες οἱ διεκδικήσεις θα μείνουν σ' αὐτόν τόν κόσμο· δέν θά πάρουμε μαζί μας τίποτε ἄλλο! Καί τότε, καί ἐδῶ στή γῆ καί στόν Οὐρανό, τό κέρδος μας θά εἶναι αἰώνιο.

     Ἄς ἐπαναλάβουμε λοιπόν αὐτόν τόν θαυμάσιο μακαρισμό: «Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν»!

     Κυριακή, 3 Δεκεμβρίου 1995

3η ομιλία στην κατηγορία 
« Οἱ Μακαρισμοί ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Οἱ Μακαρισμοί " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/oi-makarismoi
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_18.html?m=1

Απομαγνητοφώνηση ομιλίας : Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Οἱ Μακαρισμοί».🔻
https://drive.google.com/file/d/1SWUXwnar9CGEWX6Ki-Kycr3hLQAyza3b/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Οἱ Μακαρισμοί».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%9F%CE%B9%20%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%AF.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.