«Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος» (ε΄).

†. Μένει τό τελευταῖον μέρος παρότι θά ἔπρεπε περισσότερα θέματα, περισσότερα μαθήματα νά κάναμε πάνω στό θέμα τῆς καλλιεργείας τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά ἐπειδή τελειώνει ἡ χρονιά μας, γι’ αὐτό θά προσπαθήσουμε νά τά μαζέψουμε, καί νά μιλήσουμε γιά κάποια πράγματα μέ συντομία. Βρισκόμεθα εἰς τήν προτροπή τοῦ Τωβίτ πρός τόν Τωβία πού λέγει: «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον, ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου καὶ ἴσθι πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου». «Καί νά εἶσαι», λέγει, «πεπαιδευμένος», δηλαδή «Νά εἶσαι καλλιεργημένος, παιδαγωγημένος, σωστός ἄνθρωπος, σέ κάθε σου σχέση». Εἴδαμε, ἤ μᾶλλον βλέπουμε, τί θά πεῖ καλλιέργεια, ὑπολείπονται κάποια ἀκόμη δυό-τρία σημεῖα, τά ὁποῖα κι αὐτά συμπληρώνουν, οὕτως εἰπεῖν, τήν καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου, καί τόν κάνουν πραγματικόν ἄνθρωπον.  

     Τελευταῖα μιλήσαμε γιά τήν μουσική καλλιέργεια, εἶναι ὅμως καί ἡ Φιλοσοφία. Ἡ Φιλοσοφία εἶναι σπουδαῖο στοιχεῖο καλλιεργείας τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά πρίν προχωρήσουμε πρέπει νά κάνουμε μίαν ἐξήγησιν. Ὅταν λέμε Φιλοσοφία, δέν ἐννοοῦμε βεβαίως νά ἔχουμε τήν γνῶσιν τῆς Ἱστορίας τῆς Φιλοσοφίας, δηλαδή νά ξέρουμε τήν Ἱστορία, ποιοί φιλόσοφοι ὑπῆρξαν καί τί εἶπαν. Αὐτό λέγεται Ἱστορία τῆς Φιλοσοφίας. Δέν ἐννοῶ αὐτό (ὄχι ὅτι τό ἀποκλείω), ἀλλά ὅταν λέμε Φιλοσοφία ἐννοοῦμε τήν ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου νά σκέπτεται. Καί αὐτό εἶναι πάρα πολύ βασικό καί σπουδαῖο στοιχεῖο. Νά σκέπτομαι, νά μπορῶ νά σκέπτομαι. Καί νά σκέπτομαι μπροστά ἀπό τά μικρά μέχρι τά μεγάλα προβλήματα, τά ἀνθρωπολογικά καί τά κοινωνιολογικά, καί τά κοσμολογικά. Νά μπορῶ νά σκέπτομαι. Εἶναι σπουδαῖο. 

     Ἄν ζούσαμε ἔξω ἀπό τόν Χριστιανισμό, τότε θά μπορούσαμε νά γινόμαστε ὀπαδοί κάποιου φιλοσόφου ἐνδεχομένως, τοῦ Σωκράτους, τοῦ Πλάτωνος (ἐγώ πολύ θά τό ἐπιθυμοῦσα ἄν ζοῦσα στήν ἐποχή του) τοῦ Ἀριστοτέλους, κ.ο.κ. κι εἰ τινος ἑτέρου φιλοσόφου. Ἀλλά δέν χρειαζόμαστε τήν Φιλοσοφία ἀπό τή στιγμή πού γινήκαμε Χριστιανοί. Ὁ Χριστιανός φιλοσοφεῖ ὄχι γιά νά βρεῖ τήν ἀλήθεια, ἀλλά γιά νά κατανοήσει τήν ἀποκεκαλυμμένην ἀλήθειαν. Ποιά ἡ διαφορά τοῦ φιλοσόφου ἔξω τοῦ Χριστιανισμοῦ καί τοῦ φιλοσόφου ἐντός τοῦ Χριστιανισμοῦ; Ὁ φιλόσοφος ἔξω ἀπό τόν Χριστιανισμόν, δέν ἔχει ὑλικό, πρέπει νά τό βρεῖ. Κι αὐτό τό ὑλικό πρέπει νά τό ἀνακαλύψει διά τῆς μεθόδου τῆς διαλεκτικῆς. Εἶπες-εἶπα. Ξανα-εἶπες, ξανα-εἶπα, καί τελικά μέ τήν διαλεκτικήν -τήν κουβέντα, αὐτό θά πεῖ διαλεκτική- νά βροῦμε τήν ἀλήθεια. Γι’ αὐτό ἀκριβῶς ὅλα τά ἔργα τοῦ Πλάτωνος πού ἀναφέρονται μάλιστα μέ κεντρικό πρόσωπο (ὁ Πλάτων κρύβεται) τόν Σωκράτη, ὅλα τά ἔργα του εἶναι σέ μορφή διαλόγου. Διότι ἡ εὔρεσις τῆς ἀληθείας εἶναι διαλεκτική. Στόν Χριστιανισμό δέν ἔχουμε ἀνάγκη νά κάνουμε διαλεκτική, γιατί ἁπλούστατα τό ὑλικό ὑπάρχει. Καί τό ὑλικό εἶναι ἡ κατατεθειμένη ἀλήθεια, εἶναι ἡ ἀποκεκαλυμμένη ἀλήθεια. Ὅταν, λοιπόν, λέμε ὅτι πρέπει νά εἶμαι φιλόσοφος νοῦς… -σημειώσατε δέ ὅτι οἱ πρῶτοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας χρησιμοποιοῦσαν τόν ὅρο «φιλόσοφος» καί «φιλοσοφία». Τί ἐννοῦσαν ὅμως, ὅ,τι θά ἐννοοῦσε ὁ ἀρχαῖος, ὁ προχριστιανός φιλόσοφος; Ὄχι, ἀλλά ἐννοοῦσαν τήν ἀλήθειαν πού τήν ἔχουνε μπροστά τους σάν ὑλικό, ἀποκεκαλυμμένη ἀλήθεια, δεδομένο στοιχεῖο, νά βαθύνουμε, νά σκάψουμε γιά νά τήν ἀποκτήσουμε. Τό Εὐαγγέλιο, εἶναι τό ὑλικό μας. Θά τό πάρω, θά τό μελετήσω, θά σκάψω. Εἶναι ἕνα λατομεῖο. Ἡ δουλειά πού θά κάνω, λοιπόν, νά σκάψω μέσα στό Εὐαγγέλιον, λέγεται: «Εἶμαι φιλόσοφος νοῦς», λέγεται «φιλοσοφία». Ὄχι, λοιπόν, διά τήν εὔρεσιν τῆς ἀληθείας, ἀλλά διά τήν κατανόηση –σκάβοντας- τῆς ἀληθείας. Μ’ αὐτήν τήν ἔννοια θά πρέπει ὁ κάθε Χριστιανός νά εἶναι φιλόσοφος. 

     Βέβαια μποροῦμε νά χρησιμοποιήσουμε καί τήν λέξιν καί τόν ὅρον «θεολόγος», δηλαδή νά θεολογεῖς, νά σκάβεις. Ἤ τόν ἕναν χρησιμοποιήσουμε ἤ τόν ἄλλον, γιά τούς ἀρχαίους τούς πρώτους Πατέρες, τῶν πρώτων αἰώνων, ἦταν περίπου αὐτά ταυτόσημα. Ἔτσι ὁ Χριστιανός, ἀφοῦ ἔχει δεδομένην τήν ἀλήθεια, εἶναι περιττόν νά ἀνατρέχει σέ ἄλλα, σήμερα, φιλοσοφικά συστήματα. Προσέξτε με: Δέν τοῦ χρειάζονται. Ἄλλο πρᾶγμα γιατί θά ἤθελε νά μάθει τήν ἱστορία τῆς Φιλοσοφίας, κι ἄλλο πρᾶγμα γιά τί ψάχνει. Δυστυχῶς ἔχουμε ἀνθρώπους (καί κοντινούς μας) πού ψάχνουν νά βροῦν τήν ἀλήθεια. Ἀδελφέ μου, βρῆκες τήν ἀλήθεια εἰς τόν Χριστιανισμόν; Φαίνεται, δέν τή βρῆκες. Φαίνεται ὅτι χωρίς νά γευθεῖς, ἀπέρριψες τόν Χριστιανισμόν, καί τώρα ἀναζητᾶς σ’ ἄλλους τόπους νά βρεῖς τήν ἀλήθεια. Αὐτό εἶναι φοβερό κατάντημα τοῦ ἀνθρώπου. Ὄχι. Εἶμαι Χριστιανός; Δέν ἔχω ἀνάγκη ἀπό καμίαν φιλοσοφίαν, ἀπό κανένα φιλοσοφικό σύστημα. Δέν ἔχω ἀνάγκη. Ἄλλο πρᾶγμα, ἐπαναλαμβάνω, νά τά γνωρίσουμε αὐτά, χάριν… ἔτσι, θά λέγαμε, τῆς γνώσεως. Ἔτσι ὁ Χριστιανός δέν κολλάει δύο μυγιάσματα ἀπό τά ξένα φιλοσοφικά συστήματα πού εἶναι ὁ ἀγνωστικισμός καί ὁ ὀρθολογισμός. 

     Ὑπῆρχαν καί ὑπάρχουν βεβαίως πολλά φιλοσοφικά συστήματα, πού -μήν σᾶς κάνει ἐντύπωση, εἶναι ἀλήθεια- κυριολεκτικά καταστρέφουν τόν ἄνθρωπο, ἰδίᾳ τό νέον. Στήν ἐποχή μας πολλά τέτοια κυκλοφοροῦν. Καί ἐπειδή ὑπάρχει ἡ δυνατότητα τοῦ βιβλίου, πολλοί διαβάζουν καί καταστρέφονται, ἰδίως ἀπό τούς νέους μας. Στίς περιπτώσεις αὐτές θά ἴσχυε ὁ λόγος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού γράφει ὁ Ἀπόστολος στούς Κολοσσαεῖς (2,8), τά ἐξῆς: «Βλέπετε», δηλαδή «Προσέχετε», « μή τις ὑμᾶς ἔσται ὁ συλαγωγῶν (:νά μήν ὑπάρξει κανείς πού νά σᾶς συλαγωγεῖ, δηλαδή νά σᾶς ἀπατᾶ, καί νά σᾶς λαφυραγωγεῖ) διὰ τῆς φιλοσοφίας καὶ κενῆς ἀπάτης (:τῆς κούφιας, μιᾶς ἀπάτης πού εἶναι κούφια πράγματα) κατὰ τὴν παράδοσιν τῶν ἀνθρώπων - βεβαίως, ἡ φιλοσοφία εἶναι παράδοση τῶν ἀνθρώπων- κατὰ τὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου καὶ οὐ κατὰ Χριστόν)». Αὐτή ἡ φρασούλα του «κατά τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου» γίνεται ἕνας ὑπαινιγμός, παιδιά, τοῦ Γνωστικισμοῦ, ὁ ὁποῖος βεβαίως, ἤτανε γνωστός, καί μάλιστα προηγεῖται ὁ Γνωστικισμός, τοῦ Χριστιανισμοῦ, τρεῖς αἰῶνες περίπου, καί ὁ ὁποῖος προσεταιρίζετο ὅ,τι καινούριο ἐνεφανίζετο. Ἔτσι, ἐμφανίστηκε ὁ Χριστιανισμός, τόν προσεταιρίστηκε κι αὐτόν. Καί σημειώσατε ὅτι ὁ Γνωστικισμός, ὁ ὁποῖος ἐλέγετο καί «Φιλοσοφία», καί ὑπάρχει μέχρι σήμερα -θά τό δοῦμε αὐτό ἀμέσως παρακάτω- ἦταν παμμέγιστος κίνδυνος γιά τόν Χριστιανισμό, διότι παρέσυρε τούς ἀνθρώπους. Γι’ αὐτό γράφει ὁ Ἀπόστολος: «Προσέξατε κανείς νά μήν ὑπάρχει ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος θά σᾶς συλαγωγήσει διά τῆς φιλοσοφίας καί τῆς κούφιας (κενῆς) ἀπάτης». Ἀναλυομένη αὐτή ἡ παραγγελία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου πού λέγει (πού εἶναι παραγγελία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος) δίδει πολλά καί σαφῆ στοιχεῖα περί Φιλοσοφίας. Βέβαια δέν θά κάνουμε περισσότερη ἀνάλυση, δέν μποροῦμε, δέν ἔχουμε χρόνο. Ἀλλά ὅπως σᾶς εἶπα ὑπάρχει ὁ Γνωστικισμός, κι αὐτόν ὑποννοεῖ. Ὁ Παῦλος αὐτόν ὑποννοεῖ τόν Γνωστικισμό, ὅταν λέει «τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου», γιατί στήν ἐποχή του δροῦσε ὁ Γνωστικισμός, κι ἔκανε, πράγματι, θραύση. 

     Θά τό φανταζόσαστε ὅτι ἐπάνω εἰς τόν Γνωστικισμόν, ὁ ὁποῖος σήμερα ἔχει τό ἴδιο ὄνομα, ἔχει κι ἕνα ἄλλο ὄνομα «Θεοσοφία». Ἤ, ἀκριβέστερα, ἡ Θεοσοφία στηρίζεται ἐπάνω εἰς τόν Γνωστικισμόν. Καί στήν πόλη μας ἔχουμε. Βέβαια, μέ τήν ὀνομασία «Γνωστικισμός» ἤ «Γνῶσις». Καί ὑπάρχει αὐτή ἡ ὀνομασία σέ ὅλα τά μήκη καί πλάτη τοῦ κόσμου, τῆς ὑφηλίου. Φορέας δέ τοῦ Γνωστικισμοῦ σήμερα εἶναι ἡ Θεοσοφία καί ὁ Μασονισμός. Ὁ Μασονισμός ἔχει ἐν ἑαυτῷ, ἔχει μέσα του τήν Θεοσοφία, γι’ αὐτό καί εἶναι κι αὐτός φορέας τοῦ Γνωστικισμοῦ. Γι’ αὐτό τό κυριότερον σύμβολον τοῦ Μασονισμοῦ ( Γνωστικισμοῦ) εἶναι τό γράμμα G … A. B. C. D. Ε. F. G (ζέ) Γαλλικά. G (τζί) Ἀγγλικά… Καί εἶναι ἡ Ἑλληνική λέξις gnosis (γνῶσις). Ἔτσι μπαίνει, gnosis, ἡ ἑλληνική γνῶσις, δηλαδή ὁ ἀρχαῖος γνωστικισμός. Θά φανταζόσαστε ποτέ ὅτι ἡ Νέα Ἐποχή, ἡ λεγομένη New Age -μάλιστα ἔχω καί μία ἀπορία -δέν θά ἀπαντήσω, δυστυχῶς, αὐτήν τήν φορά, τήν ὥρα τῶν ἀποριῶν γιατί εἶναι μεγάλο θέμα, ἔ… ὅταν θά ξανασυναντηθοῦμε, πρῶτα ὁ Θεός- ὅτι εἶναι στηριγμένη ἐπάνω στήν Θεοσοφία ἡ Νέα Ἐποχή, καί συνεπῶς, κατά κυριολεξίαν, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μιλάει γιά τό θέμα αὐτό; Κι ὅτι πρέπει νά εἴμαστε ἐξαιρετικά προσεκτικοί; Πολύ σύντομα δίνω, λοιπόν, τήν ἀπάντηση. Εἶναι ἀπάντηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, προσέχετε μήν παραπλανηθεῖτε, καί ἀπό τήν Νέα Ἐποχή, τήν New Age πού εἶναι στόν «ἀστερισμό», λέει, «τοῦ Ὑδροχόου»… καί σοῦ ‘πα καί μοῦ ‘πες… κ.λπ. Καθαρή εἰδωλολατρία παιδιά, ὦ νά φανταστεῖτε τί τρομερό πρᾶγμα εἶναι. Ἐν τοιαύτῃ περιπτώσει, ἄς τό προσέχουμε αὐτό.

     Καλλιεργημένος, ἀκόμα, ἄνθρωπος εἶναι καί αὐτός πού ἀγαπᾶ τό καλό βιβλίο, εἴτε εἶναι ποίησις, εἴτε εἶναι λογοτεχνία. Ἀλλά ἔχω προσέξει ὅτι ἡ σύγχρονη ποίησις καί ἡ σύγχρονη λογοτεχνία (τήν ὁποία λίγο-πολύ παρακολουθῶ… λίγο-πολύ), ἔχω παρατηρήσει ὅτι δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μία εἰδωλολατρία. Πώ! πώ!... Δέν ξέρω, τῆς μόδας πράγματα. Γιά νά θεωρηθοῦμε σπουδαῖοι ποιητές καί σπουδαῖοι λογοτέχνες, πρέπει νά ἐξυμνοῦμε τήν θάλασσα, τ’ ἀστέρια, τόν οὐρανό, τόν ἄνθρωπο, τό χῶμα, τά δένδρα… Λίγο πολύ εἴμεθα εἰδωλολάτρες, πανθεϊστές. Ἡ φιλολογία εἶναι ὡραία, ἀλλλά ἄν θά διαβάσετε, θά εἶναι διαλεγμένο βιβλίο. Ἄν θά διαβάσετε ποιήματα, θά εἶναι διαλεγμένα ποιήματα, γιατί ἀλλιώτικα, ὅ,τι ἰσχύει διά τήν Φιλοσοφίαν πού εἶναι φορέας πραγμάτων δαιμονικῶν, ἰσχύει καί γιά τήν φιλολογία, τήν λογοτεχνία καί τήν ποίηση, καί τά πεζά… κ.λπ… κ.λπ… Θέλει, λοιπόν, πάρα πολλή προσοχή. Πάρα πολλά παιδιά κατεστράφησαν, διαβάζοντας λογοτεχνία… Καζαντζάκη… καί σοῦ ‘πα καί μοῦ ‘πες… κ.λπ. Πάρα πολλή, λοιπόν, προσοχή. 

     Ἀκόμη, καλλιεργημένος ἄνθρωπος, παιδιά, εἶναι καί αὐτός πού ἀγαπᾶ τίς καλές τέχνες. Μπορεῖ νά μήν εἶναι καλλιτέχνης, εἴπαμε ἐδῶ νά μήν εἶναι κανείς ὅλα αὐτά πού λέμε, οὔτε νά εἶναι μουσικός, ἀγαπάει τήν μουσική. Ἐδῶ νά μήν εἶναι καλλιτέχνης, ἀγαπάει τίς καλές τέχνες. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού ἀγαπᾶ τίς καλές τέχνες. Καί καλές τέχνες εἶναι ἡ ἁγιογραφία -νά ξεκινήσω ἀπό κεῖ- εἶναι ἡ ζωγραφική, εἶναι ἡ ἀρχιτεκτονική, εἶναι ὅ,τι φτιάχνεται καί λέγεται «Ὡραῖον». Ὅ,τι ἀποτελεῖ τό «Ὡραῖον», αὐτό περικλείει αὐτό που λέμε τίς «καλές τέχνες». Γιατί τό λέμε «Ὡραῖον»; Οἱ καλές τέχνες εἶναι ὡραῖο πρᾶγμα, τί νά σᾶς πῶ… βλέπεις ἕνα καλλιτέχνημα, βλέπεις ἕναν ζωγραφικό πίνακα, βλέπεις μία ἁγιογραφία, μιά τοιχογραφία, βλέπεις ἕνα ἀρχιτεκτόνημα, μάλιστα ἡ βυζαντινή τέχνη στούς ναούς… δέν εἶναι ὅλοι οἱ ναοί ὡραῖοι. Ὅταν ἔχουνε ἀναλογίες ὡραῖες καί ἐπιμελημένη κατασκευή, εἶναι ἕνα χάρμα, εἶναι ἕνα μπιμπελό, εἶναι ἕνα καλλιτέχνημα. Πραγματικά, ξέρετε πόσο -ὅταν ἦρθαν Ρῶσοι ἀντιπρόσωποι γιά νά δοῦν τί θα πάρουν ἀπό Χριστιανισμό… κ.λπ- καί εἶδαν τήν Ἁγία Σοφία, καί ἄκουσαν καί τήν ψαλμωδία εἶπαν: «Ἐδῶ εἶναι ἡ πραγματικότητα, ἐδῶ εἶναι ἡ ἀλήθεια», τούς θάμπωσε τό «Ὡραῖον»! Ἔτσι τό νά εἶναι κανείς θαυμαστής τοῦ «Ὡραίου» εἶναι πολύ μεγάλο πρᾶγμα. 

     Ἀλλά γιατί εἶναι μεγάλο πρᾶγμα καί τί εἶναι «Ὡραῖον»; Κατ’ ἀρχάς, ὁ Θεός εἶναι Ὡραῖος. Καί συνεπῶς ὅ,τι δημιουργεῖ, εἶναι ὡραῖον. Οἱ καλές τέχνες εἶναι μία μίμησις σέ ὅ,τι ἀνήκει στόν Θεό. Ὁ Θεός εἶναι Δημιουργός καί ὁ ἄνθρωπος εἶναι δημιουργός. Ὁ Θεός κάνει ὡραῖα πράγματα κι ὁ ἄνθρωπος κάνει ὡραῖα πράγματα. Οὐσιαστικά, λοιπόν, μιμεῖται. Σάν τόν μεγάλο καλλιτέχνη, ὅ,τι ἐκεῖνος κάνει, κάνει καί ὁ ἄνθρωπος, καί ὁ Ὁποῖος μεγάλος Καλλιτέχνης (ὁ Θεός) εἶναι καί ὁ πρότυπα Ὡραῖος. Σημειώνει ἡ «Γένεσις» -ἔτσι πρόχειρα γιατί δέν ἔχουμε χρόνο νά ποῦμε πολλά- λέει στό (2,9): «… Πᾶν ξύλον ὡραῖον εἰς ὅρασιν…»· «Ὁ Θεός», λέει, «στόν Παράδεισο ἔκανε πᾶν ξύλον («ξύλον» θά πεῖ δένδρο) κάθε δένδρον, ὄμορφο νά τό βλέπεις». Πέστε μου, ἀλήθεια ἡ Γραφή ἡ ὁποία τσιγκουνεύεται στήν ἔκφρασή της, γιατί βάζει αὐτήν τήν ἔκφραση ἐδῶ; Καί μάλιστα λέει διπλᾶ «ὡραῖον εἰς ὅρασιν», διότι ἄν δέν ἔχεις ὅραση πῶς θά μπορέσεις κάτι νά έκτιμήσεις πού εἶναι ὡραῖο; Δέν εἶναι πλεονασμός. Ἡ ἑβραϊκή φιλολογία ἔχει αὐτόν τόν πλεονασμόν γιά νά τονίζει μερικά πράγματα. Νά τονίσει ἐδῶ ἀκριβῶς ὅτι αὐτό πού πέφτει στά μάτια σου, τό αἰσθάνεσαι ὡραῖον. Αὐτός ὁ Θεός Λόγος, ὁ Δημιουργός, τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος ὁ ἄμεσα Δημιουργός, γιατί ὁ Πατήρ θέλει, ὁ Υἱός δημιουργεῖ, τό Πνεῦμα τό Ἅγιον συντηρεῖ. 

     Ὁ ἄμεσα, λοιπόν, δημιουργός, θά ἔλεγα Αὐτός πού ἤδη ἐκτελεῖ, ὁ Θεός Λόγος εἶναι ὁ Δημιουργός τῶν ὡραίων πραγμάτων, καί φαίνεται ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, ψαλμός (44,2) ὡς «ὡραῖος κάλλει παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων»· «ὅταν ἦρθε», λέει «ἀνάμεσά μας, σάν ἄνθρωπος ἦταν ὄμορφος μέ ὀμορφιά» -βλέπετε κι ἐδῶ διπλό ὡραῖος κάλλει (δοτική, τό κάλλος τοῦ κάλλους, τῷ κάλλει)- δηλαδή «ὡραῖος μέ ὀμορφιά». Ὄμορφος, καθ’ ὑπερβολήν ὄμορφος, περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλον ἄνθρωπον («παρά τούς υἱούς τῶν ἀνθρώπων»). Δέν μπορεῖ νά εἶναι ὁ Θεός-Δημιουργός ἄσχημος καί νά κάνει ὡραῖα πράγματα! Ὅταν κάνει ὡραῖα πράγματα, εἶναι καί ὁ ἴδιος ὡραῖος. Γι’ αὐτό καί ὅλα Του τά δημιουργήματα, παιδιά ,εἶναι ὡραῖα. Λέγει ὁ ψαλμωδός στόν 64ον ψαλμόν, στίχος 13ος: «Πιανθήσονται τὰ ὡραῖα τῆς ἐρήμου», «θά πέσει πολλή βροχή»-ὅπως ἔπεσε αὐτές τίς δύο τρεῖς μέρες πολλή βροχή- «πιανθήσονται» θά πεῖ «θά παχύνουν», «πιαίνω» θά πεῖ «παχαίνω», δηλαδή «Αὐτός ὁ πλοῦτος-πλοῦτος… βροχή… βροχή… βροχή, νά πιοῦν πολύ, πολύ, πολύ νερό πού ἦταν διψασμένα…». Τί θά πιοῦν πολύ νερό καί θά πλουτίσουν καί θά παχύνουν; Τὰ «ὡραῖα τῆς ἐρήμου». Τί εἶναι τά ὡραῖα τῆς ἐρήμου; Τά λουλούδια, τ’ ἀγριολούλουδα, τό χορτάρι… τά «ὡραῖα»! Βλέπετε; Βλέπετε. Ἡ ἀντίληψις τοῦ ὡραίου ὑπάρχει στόν ἄνθρωπο. 

     Ἀλλά γιατί ὑπάρχει ἡ ἀντίληψις τοῦ ὡραίου στόν ἄνθρωπο -Δέν ὑπάρχει στό ζῶο! Μέχρις ἑνός βαθμοῦ κάτι ὑπάρχει καί ἐκεῖ, δέν θά ἐπεκταθῶ-; Ἐπειδή ὑπάρχει στόν Θεό, τοῦ Ὁποίου ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα. Ἔτσι, λοιπόν, ὁ ἄνθρωπος σάν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἐπειδή στόν Θεό ὑπάρχει τό ὡραῖον, ὑπάρχει καί στόν ἄνθρωπο. Γι’ αὐτό ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἐκτιμήσει αὐτό πού λέγεται ὡραῖον! Εἶπα προηγουμένως, καί στά ζῶα μέχρις ἑνός βαθμοῦ. Ναί, ξέρετε γιατί ὑπάρχουν χρώματα στά λουλούδια… ἀρώματα… τοῦτα… κεῖνα… ξέρετε; Διότι ζητοῦν νά προσελκύσουν τά ἔντομα καί τίς μέλισσες, γιά τόν σκοπό πού ὁ Θεός ἔκανε, γιά τήν ἐπικονίαση καί μετά τήν γονιμοποίηση… τά γνωστά πού ξέρουμε στήν Φυτολογία. Ὥστε τό μάτι τῆς μέλισσας καί τῶν ἄλλων ἐντόμων νά προσελκυστεῖ. Ἀπό τί; Ἀπό τό χρῶμα, ἀπό τήν μυρωδιά. Γι’ αὐτό σᾶς εἶπα, «μέχρις ἑνός βαθμοῦ», ἀλλά κυρίως εἰς τόν ἄνθρωπο ὑπάρχει ἡ αἴσθησις τοῦ ὡραίου.

     Ἀκόμη, καλλιεργημένος ἄνθρωπος -Ἒ!... Ξέρετε ὅτι ἡ Γραφή, ὁλόκληρη ἡ Γραφή φυσικά, εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία ἔρχεται νά βοηθήσει τόν ἄνθρωπο γιά νά εἶναι ἄρτιος ἄνθρωπος καί καλλιεργημένος; Ὅμως εἰδικότερα τά λεγόμενα «σοφιολογικά βιβλία» τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, «Παροιμίες», «Σοφία Σειράχ», «Σοφία Σολομῶντος»… κ.λπ. δέν εἶναι παρά μία εἰσαγωγή στήν καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου. Νά καλλιεργηθεῖ ὁ νέος ἄνθρωπος. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες τό ‘χαν ἀντιληφθεῖ αὐτό. Γι’ αὐτό ὁ Σωκράτης, ὁ Πλάτων, ὁ Ἀριστοτέλης, ὁ Ξενοφῶν, ὁ Ἰσοκράτης, κι ἄλλοι πολλοί, ἀπέβλεπαν στόν τύπο τοῦ «καλοῦ κἀγαθοῦ» ἀνθρώπου. Νά δημιουργηθεῖ ὁ καλός κἀγαθός (ὁ καλός καί ἀγαθός ἄνθρωπος). Δηλαδή ποιός; Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος. Ὁ Ἄνθρωπος! Ὁ Θεός εἶχε πεῖ· «Ἐγώ εἶπα θεοί ἐστέ· καί ὑμεῖς ὡς ἄνθρωποι ἀποθνήσκετε». Ἄν ἔπρεπε νά τό ποῦμε κάπως ἀλλιώτικα θά τό λέγαμε: «Ἐγώ σᾶς εἶπα ὅτι εἴσαστε Ἄνθρωποι, καί σεῖς πεθαίνετε ὡς ἄνθρωποι». Ἐγώ σᾶς εἶπα ὅτι εἴσαστε σπουδαῖοι(:«θεοί»), καλλιεργημένοι, ἀλλά ἐσεῖς δέν παίρνετε εἴδηση! Καί πεθαίνετε σάν κοινοί, πεζοί, ἄνθρωποι. 

     Θά λέγαμε ἐδῶ, τί κρῖμα πραγματικά, τί κρῖμα! Ἴσως ἀκόμη εἰπωθεῖ, παιδιά, ὅτι σήμερα, τόσο ὁ τεχνικός πολιτισμός, ὅσο κι ὁ πνευματικός πολιτισμός (ὅπως εἶναι τά πολλά σχολεῖα, ὅπως εἶναι ἡ δυνατότητα μορφώσεως, σ’ ὅλους τούς ἀνθρώπους σήμερα) θά ἔπρεπε νά εἶχαν δώσει αὐτόν τόν τύπο τοῦ καλλιεργημένου ἀνθρώπου. Ἐν τούτοις σέ καμία προγενεστέρα ἐποχή δέν ἐμφανίζεται ὁ ἄνθρωπος μέ τόση σκληρότητα καί ἀπουσία καλλιεργείας, ὅσο στήν ἐποχή μας. Γιατί ἄραγε (ἴσως θά πεῖτε); Γιατί ἡ καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου (ὅπως κι ὁ σύγχρονος πολιτισμός, μέ βάση τόν ὁποῖο γίνεται ἡ καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου), στηρίχθηκαν στόν ἀνθρώπινο λόγο, στήν ἀνθρωπίνη λογική καί ὄχι εἰς τόν Θεῖον Λόγον (πού εἶναι ὁ Θεός Λόγος ὁ Ἰησοῦς Χριστός). Δηλαδή ἡ ἐξακολούθησις τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος. Αὐτό εἶναι. Ὁ Χριστός, παιδιά, καί θέλω νά τό καταλάβετε, εἶναι τό κριτήριον τῆς ἀνθρωπίνης καλλιεργείας, καί ἡ ἀνθρωπίνη καλλιέργεια εἶναι καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καλλιεργημένος ἄνθρωπος εἶναι ὁ Πνευματικός ἄνθρωπος (τό Π μεγάλο, μέ κεφαλαῖο). Αὐτός πού ζεῖ, αὐτός πού κινεῖται, αὐτός πού ὑπάρχει κι ἀναπνέει μέσα στό κλῖμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτός εἶναι ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος. Αὐτός πού ζεῖ μέσα στήν ἀτμόσφαιρα τῆς μυστηριακῆς ζωῆς. Αὐτός πού ζεῖ μέσα στόν χῶρο τῆς προσευχῆς. Ὅταν ὁ Θεός δέν ὑπάρχει -λέει ὁ Ντοστογιέφσκι- ὅλα ἐπιτρέπονται, ὅλα. Ναί. Καί ἡ ἀναρχία καί ἡ αὐτονομία καί τό ἔγκλημα, τό ὅποιο ἔγκλημα! Καί τότε ἔχουμε τόν ἄνθρωπο κτῆνος, τόν ἄνθρωπο θηρίο. Πουθενά καλλιέργεια. Καί οἱ κοινωνίες μας σήμερα εἶναι ζοῦγκλες καί θηριοτροφεῖα. Νά φοβᾶσαι νά βγεῖς, ἰδίᾳ τό βράδυ, στίς μεγάλες πόλεις, ἔξω στόν δρόμο, γιατί παραμερίσαμε τόν Χριστό, παραμερίσαμε καί τήν Ἐκκλησία Του. 

    Ἔτσι, παιδιά, ἄς ξαναγυρίσουμε μέ θερμότητα στόν Χριστό καί στήν Ἐκκλησία του, γιά νά ξαναγίνουμε Ἄνθρωποι. Ἄνθρωποι τοῦ Χριστοῦ, ἄνθρωποι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἄνθρωποι ὄντως καλλιεργημένοι. «Νά ἕνας ἄνθρωπος», νά πεῖ ὁ ἄλλος. Νά ἕνας ἄνθρωπος, ὁ ἄνθρωπος τοῦ Χριστοῦ, ὁ ἄνθρωπος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γι’ αὐτό λέγει ἡ «Σοφία Σειράχ» (26, 14) «Οὐκ ἔστιν ἀντάλλαγμα πεπαιδευμένης ψυχῆς», ὅπως ὁ Κύριος εἶπε «Δέν ὑπάρχει ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς». Ἕνα ἀντάλλαγμα ὑπάρχει: Ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Καί ἐδῶ λέγει δέν ὑπάρχει ἀντάλλαγμα πεπαιδευμένης ψυχῆς. Ὑπάρχει ἕνα ἀντάλλαγμα: Ὁ Χριστός. Ἄς ἀκούσουμε, λοιπόν, ξανά τόν Τωβίτ, πού μέ τόσο Πνεῦμα Θεοῦ μιλάει στό παιδί του, τόν Τωβία, λέγοντάς του αὐτές τίς ὑποθῆκες τῆς πνευματικῆς του διαθήκης: «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον, ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου καὶ ἴσθι (:καί νά εἶσαι) πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου».

34η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

«Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος» (δ΄).

†. Τό θέμα τοῦ καλλιεργημένου ἀνθρώπου εἶναι μεγάλο. Τήν ἀφορμή -ὅπως λέγαμε στά δύο τελευταῖα μας θέματα- ὅτι τήν ἔχει δώσει ὁ Τωβίτ μέ τήν πνευματική του διαθήκη στόν Τωβία, ὅταν τοῦ λέγει: «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον, ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου καὶ ἴσθι πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου», «Καί νά εἶσαι», λέγει, «καλλιεργημένος, πεπαιδευμένος σέ κάθε σου σχέση σου, σέ κάθε σου ἀναστροφή». Ἤδη εἴδαμε καί ἐξετάζουμε τί θά πεῖ καλλιεργημένος ἄνθρωπος. Καί εἴχαμε τήν τελευταία φορά σταματήσει στό σημεῖο ὅτι καλλιεργημένος ἄνθρωπος, εἶναι αὐτός πού ξέρει γράμματα. Βέβαια δέν εἶναι μόνον αὐτό, ὅπως ἤδη εἴδαμε καί θά δοῦμε, ἀλλά ἡ γραμματική γνῶσις ὁπωσδήποτε ἀποτελεῖ ἕνα βασικό στοιχεῖο τοῦ μορφωμένου, τοῦ καλλιεργημένου ἀνθρώπου. Λέγαμε τήν περασμένη φορά ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, καλλιεργοῦσαν τούς νέους μέ τήν Γραμματικήν, τήν Μουσική καί τήν Γυμναστική. Ἦταν τό τρίπτυχον τῆς μορφώσεως τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων καί εἰδικώτερα τῶν ἀρχαίων Ἀθηναίων. 

     Σᾶς εἶπα ἀκόμη κάτι πολύ σημαντικό καί θά ἤθελα ἰδιαιτέρως αὐτό νά τό προσέξουμε, ὅτι στήν ἀρχαιότητα δέν συνεδέετο ἡ γραμματική μόρφωσις μέ τόν ἐπαγγελματισμό. Ἦσαν δύο διαφορετικά πράγματα. Δέν σήμαινε μ’ ἄλλα λόγια ὅπως σήμερα σημαίνει, ὅτι ἄν μάθω γράμματα πρέπει νά βρῶ καί τήν ἀνάλογη θέση. Διότι, πάω στό δημοτικό, πάω στό Γυμνάσιο, πάω στό Λύκειο, τώρα πρέπει νά πάω στό Πανεπιστήμιο, καί ἀπό κεῖ πρέπει νά ἔχω μία ἀνάλογη θέση, ἀφοῦ θά μάθαινα βεβαίως μίαν ἐπιστήμη. Στήν ἀρχαιότητα τά πράγματα δέν ἦσαν ἔτσι. Μποροῦσε κανείς νά εἶναι μορφωμένος -ἄκρως μορφωμένος- καί ὅμως νά εἶναι σ’ ἕνα ἐπάγγελμα ἄσημο καί ταπεινό ἤ χειρωνακτικό ἀκόμη. Σᾶς εἶχα πεῖ ὡς παράδειγμα, διότι ἡ Φιλοσοφία ἦταν ἀσφαλῶς ἕνα μεγάλο κεφάλαιο τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων, ἀλλά δέν ἠσκεῖτο ἡ Φιλοσοφία σέ κανένα Πανεπιστήμιο. Ὑπῆρχαν σοφοί ἄνθρωποι πού συζητοῦσαν μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους διά τήν εὔρεσιν τῆς ἀληθείας, ὅπως θά δοῦμε λίγο πιό κάτω. Ἔτσι ὁ Σωκράτης ἐνῶ ἦτο φιλόσοφος, καί ὁ μεγαλύτερος ὅλων τῶν αἰώνων κι ὅλων τῶν ἐποχῶν -ὅπως τόν παρουσιάζει ὁ Πλάτων- ἐν τούτοις ἦταν μ’ ἕνα ἄσημο ἐπάγγελμα, ἦταν γλύπτης καί μάλιστα ἔδειχναν ἕνα του γλυπτό ἐπάνω στήν Ἀκρόπολη. 

     Ἰδεῶδες θά ἦτο -ὅπως σᾶς εἶπα- νά ἔχει κανείς πανεπιστημιακή μόρφωση, καί νά ἀσχολεῖται -τό θέλετε, μιά καί εἴμαστε στήν Θεσσαλία;- μέ τά χωράφια του. Ναι, μέ τά χωράφια του! Τί ὡραῖο πρᾶγμα νά βλέπεις ἕναν γεωργόν νά ‘χει ὑψηλήν μόρφωσιν, ὄχι γιά νά ξέρει πῶς νά καλλιεργήσει τά χωράφια του -ἀναμφισβήτητα κι αὐτό μπορεῖ νά συμβαίνει- ἀλλά ὅσο κυρίως γιά νά μπορεῖ νά σκέπτεται καλά, νά ταξινομεῖ τίς σκέψεις του καί νά τίς ἐκφράζει. Διότι τί ἄλλο εἶναι ἡ μόρφωσις, παρά αὐτό. Βλέπετε ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι δέν ξέρουν γράμματα, βεβαίως δέν ξέρουν νά ἐκφραστοῦν. Γιατί δέν μποροῦν νά ἐκφραστοῦν; Διότι ἔχουν ἀταξινόμητες τίς σκέψεις των καί τά αἰσθήματά των. Εἶναι, δηλαδή, αὐτά μέσα στήν ψυχή τους ἀνακατωμένα, Ἐνῶ ὁ μορφωμένος ἄνθρωπος τά βάζει στή σειρά του αὐτά. Ξέρει, λοιπόν, νά σκέπτεται, κι ἀφοῦ ξέρει νά σκέπτεται, ξέρει καί νά ἐκφράζεται. Εἶναι πολύ σπουδαῖα πράγματα αὐτά. Καί σᾶς εἶπα ἰδεῶδες εἶναι νά βλέπει ἕναν μορφωμένο ἄνθρωπο καί νά κάνει ὁποιοδήποτε ἐπάγγελμα, μά ὁποιοδήποτε. Κάποτε θυμᾶμαι -τώρα μοῦ ἦρθε στό μυαλό, τό διάβαζα πρό πολλῶν-πολλῶν ἐτῶν στήν ἐφημερίδα, πῆγε κάποιος (συνέπεσε νά ‘ναι δημοσιογράφος αὐτός) σ’ ἕναν λοῦστρο νά τοῦ γυαλίσει τά παπούτσια του. Βέβαια σήμερα δέν βλέπετε τό ἐπάγγελμα αὐτό, νά εἶναι στά πεζοδρόμια στίς πλατεῖες. Παλαιότερα στίς πλατεῖες ὑπῆρχαν οἱ συμπαθέστατοι λοῦστροι, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἕνα κασελάκι καί ἔβαφαν τά παπούτσια ὁποιανοῦ ἤθελε νά τά βάψει. Βέβαια ἐθεωρεῖτο πάρα πολύ ταπεινό ἐπάγγελμα, ὥστε ἐμένα ὁ πατέρας μου μοῦ ἔλεγε ὅτι «Ἅμα δέν μάθεις γράμματα, θά σέ κάνω λοῦστρο!», ἔτσι μοῦ ἔλεγε. Οἱ μεγάλοι, βέβαια, τό κατανοοῦν αὐτό, οἱ νεώτεροι πού δέν ἔχουν τήν εἰκόνα τοῦ λούστρου δέν τό κατανοοῦν αὐτό. Λοιπόν, πῆγε αὐτός ὁ δημοσιογράφος, ἔβαλε τό ‘να τό παπούτσι ἐπάνω στό κασελάκι -καί εἶχε καί μιά εἰδική θέση πού ἔμπαινε ἐκεῖ τό παπούτσι- κι ἀμέσως ἀρχίζει τήν δουλειά του ὁ λοῦστρος. Ἦταν ἕνας νεαρός εἴκοσι… τόσο χρονῶν. Ἄνοιξε κουβέντα ὁ δημοσιογράφος, καί γρήγορα ἀντελήφθη ὅτι τό παιδί αὐτό ἦταν μορφωμένο, ἦταν φοιτητής τῆς Νομικῆς. Πῶς βέβαια ἔκανε τή δουλειά αὐτή; Ἔπρεπε νά βγάλει κάποια χρήματα (ἦτο πάμπτωχος) καί ἔπρεπε νά ζήσει. Τότε, γιά νά σπουδάσεις, πλήρωνες! Πλήρωνες στό Πανεπιστήμιο, πλήρωνες γιά τά συγγράμματα τῶν καθηγητῶν, πλήρωνες… πλήρωνες… πλήρωνες… καί δέν ὑπῆρχαν οὔτε οἱ λεγόμενες «φοιτητικές λέσχες», οὔτε ὁ ἐπισιτισμός νά τρῶς καί νά πίνεις, οὔτε ἀκόμη νά κοιμᾶσαι ὅπως σήμερα ἀκόμη καί ξενοδοχεῖα νοικιάζουν γιά νά βάζουν τούς φοιτητές.

     Γι’ αὐτό τόν λόγο ἄν τό θέλετε -μιά μικρή παρένθεση κάνω-σήμερα οἱ μαθητές δέν ἐκτιμοῦν ἐκεῖνα τά ὁποῖα τούς προσφέρονται, ἐπειδή μέ εὔκολο τρόπο τούς προσφέρονται. Ἀγοράζαμε τά βιβλία στό Γυμνάσιο -ὅταν λέω Γυμνάσιο, ἐννοῶ Γυμνάσιο καί Λύκειο, ἤτανε τό ἑξατάξιο ἤ ὀκτατάξιο Γυμνάσιο, ἀγοράζαμε τά βιβλία. Καί τά βιβλία αὐτά τά φυλούσαμε μετά τήν χρήση τους ἤ τά πουλούσαμε. Ὑπῆρχαν μαθητές οἱ ὁποῖοι τά πουλοῦσαν (σέ μικροτέρα τάξη) γιά νά ‘χουν τήν δυνατότητα νά ἀγοράσουν τῆς ἑπομένης τάξεως τά βιλία. Οἱ μεγάλοι τά θυμοῦνται αὐτά. Νά βγοῦμε ἔξω μετά τό τελευταῖο μάθημα τοῦ σχολειοῦ; Καί νά σχίζουμε τά βιβλία καί νά πετᾶμε τά φύλλα, αὐτό ἦτο ἀκατανόητο πρᾶγμα. Ἐδῶ καί κάποια χρόνια, εἶχε γεμίσει ἡ κεντρική πλατεῖα τῆς Λαρίσης, ἀπό φύλλα βιβλίων σχολικῶν πού οἱ μαθητές τά ἔσχιζαν γιατί δέν τά ἐχρειάζοντο πιά. Ὅλα αὐτά γιατί; Δέν τά πλήρωσαν, δέν ἔγιναν λοῦστροι, νά πᾶν νά βάψουν τά παπούτσια τῶν ἄλλων γιά νά μαζέψουν χρήματα καί ν’ ἀγοράσουν τά βιβλία των. Ἄμ! Ἒτσι εἶναι. Βεβαίως ἔτσι εἶναι. Ἐδῶ εἶναι τό δυστύχημα. 

     Ἐγώ, παιδιά, διατηρῶ ὅλα μου τά σχολικά βιβλία. Τά ἔχω. Τήν Γραμματική τοῦ Τζάρτζανου πού ἦταν Τυρναβίτης, καί τό Συντακτικό του. Ξέρετε πόσες φορές καταφεύγω στά βιβλία αὐτά; Καί ἄλλα… καί ἄλλα… καί ἄλλα… τήν Λατινική Γραμματική, καί ὅ,τι ἄλλο. Ναί, διατηρῶ ὅλα μου -ἄν ὄχι ὅλα, πολλά- τά σχολικά μου βιβλία, καί σᾶς λέγω ἄλλη μιά φορά, ἀνατρέχω συχνά σ’ αὐτά. Ἄν καμιά φορά ἔχετε καμιά ἀπορία, πῶς μπορῶ νά θυμᾶμαι ἀπό τά σχολικά μου χρόνια κάποια πράγματα, νά σᾶς πῶ τό μυστικό. Εἶναι γιατί ἀνατρέχω ξανά καί ξανά ἐκεῖ. Ἔτσι ἡ ἐπανάληψις εἶναι ἡ μητέρα τῆς μνήμης. Βέβαια, ὑπάρχουν καί πράγματα πού τά θυμᾶμαι κατ’ εὐθεῖαν ἀπό τότε, ἀλλά ὑπάρχουν καί πράγματα τά ὁποῖα ἔρχονται στή μνήμη… ἤ καλλιεργεῖται ἡ μνήμη μέ τήν ἐπανάληψη, καί τό ξανακοίταγμα, αὐτό τό ξανακοίταγμα. Λοιπόν νά μήν πολυπραγμονῶ, τό θέμα εἶναι ὅτι ἡ γραμματική μόρφωσις εἶναι σπουδαῖα καί πρέπει νά τήν καλλιεργοῦμε, νά μαθαίνουμε γράμματα. Σήμερα ἔχουμε τό ἀγαθόν αὐτό, ὥστε δέν νομίζω κανένα παιδί νά μήν τελειώνει τό Δημοτικό Σχολεῖο, γι’ αὐτό ἀκριβῶς καί δέν ἔχουν καί ἐξετάσεις ἀπό τό Δημοτικό στό Γυμνάσιο, γιά νά μάθουμε κάτι περισσότερο, ἄλλα τρία χρόνια. Δηλαδή ἕξι τοῦ Δημοτικοῦ καί τρία τοῦ Γυμνασίου ἐννέα, ὥστε ν’ ἀνεβάσουμε τήν στάθμη τήν γραμματική. Μόνο πού ὁ σύγχρονος μαθητής δέν ἀξιοποιεῖ αὐτή τήν εὐκαιρία. Γι’ αὐτόν τόν λόγο σᾶς μιλάω ἔτσι καί λέμε ὅ,τι λέμε. 

     Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος εἶναι κι ἐκεῖνος πού ἔχει γραμματική μόρφωση. Μή μοῦ πεῖτε ὅτι «Δέν μ’ ἀρέσουν τά γράμματα»· κάποτε θά καταλάβεις ὅτι κάτι δέν πήγαινε καλά μέσα σου καί νόμιζες ὅτι δέν σ’ ἀρέσουν τά γράμματα, θά τά ἐκτιμήσεις ἀργότερα ἀλλά θά εἶναι ἴσως-ἴσως κάπως ἀργά. Δέν φαντάζεστε τήν χαρά μιᾶς κυρίας -δέν πρέπει νά εἶναι ἐδῶ, μπορεῖ καί νά εἶναι, μπορεῖ νά ‘ναι στόν ἀπάνω ναό καί νά μ’ ἀκούει μέ τά μεγάφωνα- ἡ ὁποία δέν ἤξερε (ἀπό χωριό) παντελῶς γράμματα, οὔτε τό ἄλφα (α). Παντρεύτηκε καί ὁ σύζυγός της ἄρχισε νά τήν μαθαίνει γράμματα. Ἔ, λοιπόν, πρό ἡμερῶν ἦρθε καί μοῦ εἶπε ὅτι διάβασε ὁλόκληρη τήν Καινή Διαθήκη καί κρατάει τίς σημειώσεις τῶν ἁμαρτημάτων της ὅταν ἐξομολογεῖται. Ἀκούσατε; Ὁλόκληρη τήν Καινή Διαθήκη! Καί μοῦ λέει: «Τήν διάβασα!». Ξέρετε πόσο χάρηκα! Ἔτσι, νά ξέρεις νά καταλαβαίνεις, νά διαβάζεις καί ὁποιοδήποτε βαθύ βιβλίο νά τό καταλαβαίνεις καί νά τό ἀπολαμβάνεις. Γιατί νά ἀπολαμβάνουμε μόνο τό καλό φαΐ, τό καλό παγωτό, τό καλό ροῦχο, τόν καλό περίπατο καί νά μήν ἀπολαμβάνουμε ἐκεῖνο πού διαβάζουμε στά βιβλία. Καί ἐννοεῖται τά ὑγιῆ βιβλία, ἐκεῖνα πού ἔχουν ὡραῖα πράγματα.

     Ἀλλά ἄς ἀφήσουμε τήν γραμματική μόρφωση, κι ἄς πᾶμε λίγο πιό πέρα. Εἴπαμε ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, ἐκτός ἀπό τήν γραμματικήν μόρφωσιν, εἶχαν καί τήν μουσική μόρφωσιν. Καί ἡ μουσική μόρφωσις, ἡ μουσική παιδεία, ὁπωσδήποτε εἶναι ἕνα στοιχεῖο σπουδαῖο τῆς καλλιεργείας τοῦ ἀνθρώπου. Ὅταν λέμε μουσική παιδεία, μουσική ἀγωγή, δέν ἐννοοῦμε ὅτι πρέπει στό Ὠδεῖο νά πᾶμε νά μάθουμε ἕνα ὄργανο καί τήν μουσική του… κ.λπ. ἀλλά εἶναι ἡ ἀγωγή τήν ὁποία πρέπει νά ἔχουμε ἀπό τό σχολειό, ὄχι ἀπό τήν πρώτη Δημοτικοῦ, καί πιό κάτω. Μάλιστα τό «πιό κάτω» θά σᾶς τό ἐξηγήσω μετά. Νά ἀκοῦμε μουσική. Ἡ παιδεία δέν ἀναφέρεται στό νά παίζουμε μουσική, ἀλλά στό νά ἀκοῦμε μουσική, καί μάλιστα νά εἴμεθα ἐκλεκτικοί, ν’ ἀκοῦμε κάτι τό πραγματικά ὡραῖο, κάτι πού εἶναι ἀντάξιο τοῦ ὀνόματος «μουσική».

     Εἶπα «καί πιό κάτω» ἀκόμα, ἔ λοιπόν, κάποτε ἕνα πολύ νεαρό ζεῦγος -ἀξιωματικός τῆς ἀεροπορίας αὐτός- εἶχαν ἔρθει στό μοναστήρι μας καί ἐγκυμονοῦσε ἡ γυναῖκα του. Ἦταν τό πρῶτο παιδί πού θά ἀποκτοῦσαν. Συγνώμη, ἦταν τό δεύτερο παιδί γιατί τό πρῶτο ἦταν κάπου δυό χρονῶ… κάπου ἐκεῖ θυμᾶμαι. Λοιπόν, μεταξύ τῶν ἄλλων πού κουβεντιάζαμε μᾶς εἶπαν καί τοῦτο: ὅτι ἡ γυναῖκα του ἄκουγε μουσική, κλασική μουσική, καλή μουσική -θά δοῦμε λίγο πιό κάτω γιά τά εἴδη τῆς μουσικῆς- γιατί λέτε (μήν σᾶς κάνει ἐντύπωση); Γιά νά ἀκούει τό ἔμβρυον ἀπό μέσα. Ἔχετε τήν ἐντύπωση ὅτι τό ἔμβρυο δέν ἀκούει μέσα ἀπό τήν κοιλιά τῆς μάνας του; Ἀκούει, παιδιά. Ὅπως ἀκόμη ὅταν μαλώνουν οἱ σύζυγοι, καί βγαίνουνε κραυγές… φωνές… ξέρω γώ… τό ἔμβρυο ξέρετε τί κάνει μέσα; Προσπαθεῖ νά μαζευτεῖ σέ μιά γωνιά! Ὅπως ἀκριβῶς, δηλαδή ἐνοχλεῖται ἀπό τίς φωνές. Εἶναι -προσέξτε- πειραματικῶς ἀποδεδειγμένα αὐτά. Ὅπως ἀκόμη, ὅταν γίνεται μία προσπάθεια νά τό ξεκολλήσουν ἀπό μέσα, μέ φάρμακα καί μέ ἐργαλεῖα -ἡ γνωστή ἔκτρωσις, καί νά φυλάει ὁ Θεός!- προσέξτε παιδάκια, ἀγόρια, κορίτσια, νά τό ξέρετε αὐτό ὅταν θά γίνετε οἰκογενειάρχες, ποτέ μήν κάνετε τό ἁμάρτημα αὐτό. Ποτέ μήν κάνετε τό ἁμάρτημα αὐτό! Ἔ λοιπόν παρετηρήθη (κινηματογραφήθηκε ἡ περίπτωση), τό παιδί ὅταν ἀντιλαμβάνεται τόν κίνδυνο, κάτι νά μπαίνει στήν κοιλιά τῆς μάνας γιά νά τό βγάλει, αὐτό νά μαζεύεται (ὅσο μπορεῖ νά μαζευτεῖ!) σέ μιά γωνιά! Ναί, τό παιδί ἔχει αἴσθηση. Ἔτσι ἀκούγοντας τή μουσική -προσέξτε τήν καλή μουσική, ὄχι τή σύγχρονη μουσική, τήν βάρβαρη μουσική… πού παρετηρήθη στίς ἀγελάδες, ἅμα ἀκοῦνε κλασική μουσική οἱ ἀγελάδες κατεβάζουν γάλα. Ὅταν ἀκοῦνε τζάζ, ρόκ καί τέτοια οἱ ἀγελάδες, κόβουν τό γάλα. Ναί, ναί, ναί, κι αὐτό πειραματικῶς! 

     Λοιπόν, ἀπό πότε πρέπει ν’ ἀρχίζει αὐτή ἡ μουσική ἀγωγή; Πρέπει ν’ ἀρχίζει ἀπό τά ἐμβρυακά χρόνια! Ναί! Μακάρια τά παιδιά ἐκεῖνα, εὐτυχισμένα τά παιδιά ἐκεῖνα πού μποροῦν νά ἔχουν γονεῖς πού νά ἀνατιλαμβάνονται ἔτσι τά πράγματα. Τό ξαναλέγω ἄλλη μία φορά. Ἡ μουσική ἀγωγή δέν εἶναι γιά νά πᾶμε στό Ὠδεῖον, κι ἄν θέλετε, πολλοί πᾶνε στό Ὠδεῖον -δέν θέλω νά πῶ ὅτι εἶναι κάτι κακό- ἀπό ἕναν σνομπισμό. Γιά νά λέει ἡ μάνα κι ὁ πατέρας: «Τό παιδί μου πάει στήν Ρυθμική Γυμναστική, πάει στό Ὠδεῖο, μαθαίνει δυό, τρεῖς ξένες γλῶσσες, κάνει αὐτό… κάνει ἐκεῖνο…», ἔτσι, γιά μίαν ἐπίδειξιν: «Γιατί νά πηγαίνει τοῦ γείτονα τό παιδί στό Ὠδεῖον καί νά μήν πηγαίνει καί τό δικό μου τό παιδί;». Τό θέμα δέν εἶναι ἐκεῖ. Εἶναι θέμα καλλιεργείας καί σᾶς εἶπα, προπαντός νά μάθουμε νά άκοῦμε τήν καλή μουσική. Ὁ Πλάτων -γιατί οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες πίστευαν στή Μουσική- ἔλεγε (εἶναι στόν «Τίμαιο», εἶναι καί στό «Φαίδωνα», σέ δυό του βιβλία) «Μουσικῇ καί πάσῃ φιλοσοφίᾳ, προσχρώμενος», «ὠφελούμενος μέ κάθε μουσική καί φιλοσοφία». Μήν ξεχνᾶτε ὅτι οἱ Πυθαγόρειοι εἶχαν ἀναγάγει σέ μεγάλο ὕψος τήν Μουσική. 

     Ἀκόμη ἡ μουσική, μήν ξεχνάτε, ὅτι εἶναι ἁρμονία καί μαθηματική καί φυσική ἁρμονία. Σᾶς ἔλεγα τήν τελευταία φορά μοῦ φαίνεται, σέ σᾶς πρέπει νά τό ‘λεγα, ὅτι αὐτό πού λέμε ἕνας φθόγγος, δέν εἶναι παρά κάποιοι παλμοί. Λέμε ὁ φθόγγος «λά» (ντό, ρέ, μί φά, σόλ, λά), αὐτος ὁ φθόγγος εἶναι 400 παλμοί (ἀπ’ τήν Φυσική τό ξέρουμε). Ἡ δευτέρα, ἁρμονική λέγεται, εἶναι τό διπλάσιο, 800 παλμοί. 1200 παλμοί εἶναι ἡ τρίτη ἁρμονική… κ.λπ… κ.λπ. Τί σημαίνει αὐτό; Σημαίνει ὅται ἀναλύεται ἡ Μουσική ἀπό τήν Φυσική καί ἀπό τά Μαθηματικά. Γι’ αὐτό οἱ Πυθαγόρειοι καταξιώθηκαν στό σημεῖο αὐτό (τότε δέν μποροῦσαν αὐτό τό πρᾶγμα νά τό ξέρουν τήν ἐποχή ἐκείνη), ὅτι ἡ Μουσική εἶναι Μαθηματικά. Ἡ Μουσική εἶναι ἁρμονία, εἶναι τάξις, εἶναι… πολλά πράγματα. Λοιπόν, ἡ Μουσική εἶναι κάτι πάρα πολύ σπουδαῖο στοιχεῖο κι ἀποτελεῖ, σᾶς εἶπα, τήν καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου. Ἀποτελεῖ κι αὐτή μέ τήν σειρά της καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου. 

     Ἀλλά ἀπορῶ ἄν μπορεῖ ἡ σύγχρονη μουσική -ἰδίως αὐτή ἡ ξένη μουσική… ἀμερικάνικη καί δέν ξέρω… τι ἄλλες… αὐτά τά …. ἡ τζάζ βασικά, μετά ἔρχονται τά ἐπί μέρους στοιχεῖα τῆς μουσικῆς, ἡ ρόκ… χέβι μέταλ…κι ἄλλα τέτοια πράγματα- ἄν μπορεῖ αὐτή ἡ μουσική νά καλλιεργήσει τόν σύγχρονο ἄνθρωπο. Ἄν καμιά φορά βάλετε μιά μουσική χέβι μέταλ, μετά τίς 12 τά μεσάνυχτα -μέ συγχωρεῖτε νά κάνω καί λίγη παράσταση τώρα ἐδῶ- καί ἀκούσετε ἐκεῖνες τίς ἄναρθρες, αὐτό τό «Ἂαααα!...» νομίζετε πώς ἀκοῦτε κολασμένους στήν Κόλαση, πού τούς ἔχουν κρεμάσει, καί τούς πιάνουν τόν λαιμό ἀπό δῶ, ὥστε νά θεωρεῖται ὡραία φωνή ἡ βραχνιασμένη, ἐκείνη ἡ φωνή πού εἶναι βγαλμένη ἀπό στόματα πού παίρνουν ναρκωτικά… ἤ ὅ,τι ἄλλο… ἄν αὐτή ἡ μουσική μπορεῖ νά καλλιεργήσει τόν σύγχρονο ἄνθρωπο! Ἒχω ἀπορία. Καί ἀπορῶ ἀκόμη, πῶς; -τό ‘χω δοκιμάσει σέ πολλά παιδιά, ὅταν ἔρχονται νά μέ δοῦν- πῶς μπορεῖ νά ἀρέσει αὐτή ἡ μουσική; Μοῦ λέν ὅτι «Μᾶς ἀρέσει» καί ἐγώ ἀπαντῶ ὅτι πρόκειται περί παρακμῆς, περί χαλασμένου μουσικοῦ αἰσθητηρίου. Τό ἀκούσατε καλά; Περί χαλασμένου μουσικοῦ αἰσθητηρίου! Ἡ μουσική γαληνεύει, εἰρηνεύει, ἐμπνέει τόν ἄνθρωπο, δέν μπορεῖ νά τόν ξεσηκώνει. Αὐτή ἡ μοντέρνα μουσική ἡ σύγχρονη εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία ἀναστατώνει τόν ἄνθρωπο καί τόν κάνει ἕνα θηρίο, ὥστε ὅταν βγεῖ ἀπό τήν αἴθουσα τῶν συναυλιῶν, πού ἄκουσε τέτοια μουσική… τό ’χετε διαβάσει στίς ἐφημερίδες, τό ‘χετε ἀκούσει, τό ξέρετε, νά βγαίνουνε ὁρμητικά… ἄστε ὅτι σπάζουν καρέκλες, καί καθίσματα… τά πάντα μέσα στήν αἴθουσα τῶν συναυλιῶν, βγαίνουνε ἔξω καί συνεχίζουνε τό καταστροφικό τους ἔργο. Νά ἔχουν πάθει «ἀμόκ» ἐκεῖνοι πού ἄκουγαν τήν μουσική, κραυγές ἄναρθρες, νά σπάζουν βιτρίνες, καί ἄλλες ζημιές στόν δρόμο. Πασίγνωστα αὐτά. Ἀπό τούς καρπούς, ἀπό τά ἀποτελέσματα, δέν μποροῦμε νά καταλάβουμε ὅτι πρόκειται περί μουσικῆς παρηκμασμένης; Γιατί ἔχουμε σήμερα, δυστυχῶς, τόν παρηκμασμένον ἄνθρωπον, δέν ἔχουμε πλέον τόν καλλιεργημένο ἄνθρωπο. Ἄς τό προσέξουμε, λοιπόν, παιδιά, γιατί μέ τήν μουσική αὐτή ἔχουμε ἕναν παλινβαρβαρισμόν, ξαναγυρίζουμε εἰς τόν βαρβαρισμόν. Βέβαια ἴσως νά βρίζουμε τούς βαρβάρους, γιατί οἱ βάρβαροι μπορεῖ νά μήν ἔχουν τήν μουσική τῶν καλλιεργημένων ἀνθρώπων, ἀλλά δέν ἔχουν ὅμως αὐτή τήν ξέφρενη μουσική, ἡ ὁποία εἶναι αὐτόχρημα δαιμονική. Αὐτόχρημα δαιμονική! Ἄς τό προσέξουμε, λοιπόν, αὐτό. 

     Ἀλλά ἐκτός ἀπό τήν λεγομένη «κλασική μουσική», ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι Ἕλληνες ἔχουμε καί τήν Βυζαντινή μουσική, ἡ ὁποία ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά τοποθετημένη ἐπάνω στό ἀρχαῖο μέτρο τῶν Ἑλλήνων, τῆς ἀρχαίας μουσικῆς τῶν Ἑλλήνων. Καί ἡ Βυζαντινή μουσική, βέβαια, πού σήμερα εἶναι στόν χῶρο τόν θρησκευτικό -μερικοί λέν ὅτι εἶναι καί ἔξω ἀπό τόν θρησκευτικόν χῶρον, δέν θά ἀσχοληθῶ περισσότερο- καλλιεργεῖ πράγματι τόν ἄνθρωπο μέ τήν ἱεροπρέπειά της καί τήν σεμνότητά της. Εὐτυχῶς ὑπάρχουν ἀρκετά ἀγόρια (σήμερα ἐσεῖς πού μέ ἀκοῦτε) καί κάποια κορίτσια ἀκόμη, πού μαθαίνετε Βυζαντινή μουσική. Καλά κάνετε! Δέν εἶναι ἀπαραίτητο νά γίνουμε ψάλτες, δέν εἶναι ἀπαραίτητο νά ἀνεβοῦμε ἀπάνω στό ψαλτήρι νά ψάλλουμε, νά ξέρουμε ὅμως τήν μουσική αὐτή. Νά τήν ψάλλουμε στό σπίτι μας, νά τήν λέμε στό σπίτι μας. Μᾶς καλλιεργεῖ, μᾶς μαζεύει, μᾶς μαζεύει τήν καρδιά καί τόν νοῦ, ἀνεβάζει τόν νοῦ καί τήν καρδιά, ἔχει ὅλην αὐτήν, ὅπως σᾶς εἶπα, τήν ἱεροπρέπεια, ἡ Βυζαντινή μουσική, ἔχει τήν σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γι’ αὐτό καί λέγεται «ἱερή μουσική». 

     Θά ’θελα ἀκόμη νά σᾶς ἔλεγα ὅτι ὑπάρχει καί ἡ λεγομένη «θυμελική μουσική» («θυμέλη», πού θά πεῖ θέατρον). Ποιά εἶναι αὐτή; Ἀπό ἐκείνη πού θεωρεῖται σοβαρή, ἐκείνην πού ἔχουνε γράψει ὄπερες, μέχρι τίς ὀπερέτες, καί τήν ἐλαφρά μουσική. Αὐτή ἡ μουσική, παιδιά, σίγουρα δέν βοηθάει τόν ἄνθρωπο, δέν τόν ἀνεβάζει. Τί τόν κάνει; Τόν -προσέξτε τί θά πῶ!- ἐκθηλύνει! Δηλαδή… ἐκθηλύνω… εἶναι ἄσχημη κατάσταση, νά μήν τήν ἀναλύσω τή λέξη… κάνω κάτι τό…. γίνεται ὁ ἄνθρωπος… ἔτσι σάν θηλυκός… νά σάν… ἄς μήν τό πῶ περισσότερο, μήν τό ἀναλύσω περισσότερο, αὐτήν ἡ θεατρική μουσική. Ἔστω κι ἄν λέγεται «ὄπερα». Προηγουμένως πού μίλησα γιά τήν κλασική μουσική, θά σᾶς πῶ καί τοῦτο, βέβαια δέν εἶμαι μουσικολόγος ἀλλά ἡ λέξις, ὁ χαρακτηρισμός «κλασική μουσική», εἶναι γιά μιά εἰδική περίοδο. Τότε ἐπί παραδείγματι, πού ἔζησε ὁ Μπάχ. Ἐπί παραδείγματι! Ἐνῶ ἡ μουσική τοῦ Μπετόβεν, δέν λέγεται κλασική, λέγεται ρομαντική… κ.ο.κ. Κατά κυριολεξία, λοιπόν, δέν εἶναι ἡ καλή, ἡ σοβαρή μουσική ὅλων τῶν αἰώνων κι ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ὄχι, ἀλλά εἶναι μιᾶς μόνο περιόδου, ὅπως καί στήν ἀρχιτεκτονική… κ.λπ. Ὃμως, ἔτσι καταχρηστικῶς, ὀνομάζουμε κλασική μουσική τήν σοβαρή μουσική. Ξαναλέγω μόνο ἄς προσέξουμε τήν θεατρική μουσική, ἡ ὁποία… ἔ, δέν βοηθάει τόν ἄνθρωπο πραγματικά.

     Ἀλλά ἐκτός ἀπό τήν μουσική καλλιέργεια πού κάνει τόν ἄνθρωπο καλλιεργημένο, ὅταν ἀκούσει κάτι καί γοητεύεται… -θυμᾶμαι ἦταν γερμανική Κατοχή καί οἱ Γερμανοί μέσα σ’ ἕνα κτῆμα πού μέναμε, κατοικοῦσαν κι αὐτοί σ’ ἕνα μεγάλο σπίτι, ἔφεραν μία ὀρχήστρα. Ἐγώ δέν εἶχα ἴσως εὐκαιρίες, γιατί τότε καί ραδιόφωνα δέν ὑπῆρχαν, ποῦ νά πάει κανείς ν’ ἀκούσει μουσική, ὅπως-ὅπως… τέλος πάντων… δέν ὑπῆρχαν δυνατότητες καί εἴχανε δώσει μία συναυλία. Μέ κλασική μουσική. Οἱ Γερμανοί. Οἱ κατακτητές μας. Σᾶς βεβαιώνω, εἶχα γοητευθεῖ. Λίγο ἀργότερα ἀπό τούς Γερμανούς (μήν σᾶς πῶ τήν ἱστορία) ὁ πατέρας μου ἀγόρασε ἕνα βιολί. Τό ἀγόρασε… ναί! Ναί 15 ἑκατομμύρια! Ἀλλά 15 ἑκατομμύρια ἀντιστοιχοῦσαν μέ δύο μικρά κουνελάκια. Ναί, ναι, ἤτανε πληθωρισμός. Πῆρα, λοιπόν, αὐτό καί ἀναζητήθη κάνας δάσκαλος. Μιά δασκάλα βρέθηκε, ἡ ὁποία δέν ἦταν δασκάλα, ἁπλῶς εἶχε μάθει καί πιάνο καί βιολί -ἤτανε κόρη ἑνός δικαστικοῦ- ἔ, γιά λόγους μορφώσεως. Ἤξερε καί πολλές γλῶσσες, ἤτανε καταπληκτική γυναῖκα. Ζεῖ ἀκόμη αὐτή ἡ γυναῖκα. Ζεῖ. Ξεπέρασε πρό πολλοῦ τά 90 της χρόνια… ἦταν δέ καί ὀρειβάτης, μεταξύ τῶν ἄλλων. Ναί… τελευταῖα δυό-τρία χρόνια, εἶχε περάσει τό φαράγγι ἐκεῖ στήν Κρήτη, ἐκεῖνο τό μεγάλο φαράγγι, καταπληκτική γυναῖκα! Λοιπόν, αὐτή ἡ γυναῖκα ὅταν πῆγα καί τῆς εἶπα νά μάθω μουσική, βιολί, τῆς λέγω: «Θά ‘θελα νά παίζω κἂνα τραγούδι… κἂνα καλαματιανό -τῆς εἶπα- κάνα τέτοιο…» (γέλια στό ἀκροατήριο). Προσέξτε, προσέξτε. Ἄρχισε βέβαια νά μοῦ μαθαίνει καί τίς νότες, αὐτές πού μαθαίναμε στό σχολεῖο… ἀλλά κανείς δέν πρόσεχε νά μάθει μουσική στό σχολεῖο -κατά δυστυχίαν- κανείς δέν πρόσεχε. Δέν μοῦ εἶπε τίποτε παρά ἐπῆρε τό βιολί στά χέρια της κι ἔπαιξε ἕνα κλασικό κομμάτι. Ἔ, αὐτό ἦταν! Τῆς λέω: «Δέν θέλω τίποτα ἀπό κεῖνα πού σᾶς εἶπα, θέλω τέτοια μουσική νά μάθω». Γιατί; Διότι αὐτό πού εἶναι ἔργον τέχνης, ἐλκύει τήν ψυχή. Ἡ ψυχή καμώθηκε, κατασκευάστηκε γιά τό ὡραῖον! Γι’ αὐτό τό ὡραῖον θά μιλήσουμε ἴσως τήν ἐρχομένη φορά. Γι’ αὐτό πού λέγεται «ὡραῖον»! Ναί. Κι ὅταν δεῖ κάτι τό ὡραῖον ἀμέσως ἡ ψυχή, ἔλκεται. Ἔτσι, ὅπως σᾶς εἶπα, μοῦ δόθηκε ἡ εὐκαιρία, μέ αὐτό τό περιστατικό πού ἀνέφερα, νά ἀγαπήσω καί ἐγώ τήν μουσική. Γι’ αὐτό καί σᾶς λέγω ὅτι πρέπει νά τήν ἀγαπήσουμε (δέν θά γίνουμε δοῦλοι της, σέ τίποτα δέν θά γίνουμε δοῦλοι), ἀλλά ὅμως θ’ ἀγαποῦμε ὁτιδήποτε εἶναι ἱκανό καί μπορεῖ νά μᾶς καλλιεργήσει. Παιδιά, αὐτά θά εἶχα νά πῶ σήμερα, καί πρῶτα ὁ Θεός, θά δοῦμε τήν ἐρχομένη φορά διά τήν Φιλοσοφίαν, πῶς καλλιεργεῖ τόν ἄνθρωπον… Θέλετε ἀκόμη, κι αὐτό πού λέγεται «ὡραῖον», «τέχνη». Πρῶτα ὁ Θεός, θά δοῦμε τήν ἐρχομένη φορά.

33η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

«Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος» (γ΄)

†. Στά δύο τελευταῖα μαθήματά μας εἴχαμε μιλήσει γιά τόν καλλιεργημένον ἄνθρωπο, διότι τέτοια συμβουλή εἴχε δώσει ὁ Τωβίτ στόν Τωβία, ὅταν τοῦ εἶπε «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον, ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου», «Πρόσεχε, παιδί μου», λέγει, «τόν ἑαυτό σου σ’ ὅλα σου τά ἔργα», «καὶ ἴσθι πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου». «Σέ κάθε συναναστροφή σου, σέ κάθε σχέση σου μέ τούς ἄλλους νά εἶσαι πεπαιδευμένος», δηλαδή ἄνθρωπος καλλιεργημένος, μορφωμένος. Καί λέγαμε βέβαια τί σημαίνει αὐτό, καί ἀρχίσαμε ἀναφέρουμε τίς περιπτώσεις, τίς πτυχές ἑνός καλλιεργημένου ἀνθρώπου. Εἴχαμε μιλήσει ὅτι ἡ εὐγένεια εἶναι μία πτυχή τοῦ καλλιεργημένου ἀνθρώπου. Ὅπως ἀκόμη καί ἡ κοινωνική καλλιέργεια. 

     Πρέπει, ὅμως, νά ποῦμε ὅτι καλλιεργημένος ἄνθρωπος εἶναι ἀκόμα κι ἐκεῖνος πού ἔχει ἐνδιαφέροντα εἰς τά κοινά. Τί θά πεῖ «εἰς τά κοινά»; Δηλαδή ὅλα ἐκεῖνα πού ἀφοροῦν τήν πόλη μας, τήν ἐπαρχία μας, ἄν θέλετε κάπως εὐρύτερα, καί τήν πατρίδα μας. Θέλετε ἀκόμη πιό εὐρύτερα; Γιά ὁλόκληρη τήν ὑφήλιο. Δέν μποροῦμε ἐπί παραδείγματι, σήμερα νά λέμε ὅτι δέν μᾶς ἐνδιαφέρει ἄν τό στρῶμα τοῦ ὄζοντος ἀποκτάει τρῦπες ἤ δέν μᾶς ἐνδιαφέρει. Μᾶς ἐνδιαφέρει. Βλέπετε, λοιπόν, ὅτι προχωροῦμε καί σέ ἄλλα ἀκόμη πράγματα, τά ὁποῖα μπορεῖ νά λέγονται οἰκολογικά ἤ οἰκολογία. Εἴμεθα ἐμεῖς ἐδῶ στή Λάρισα, δέν μπορεῖ νά πεῖ κανένας ὅτι δέν τόν ἐνδιαφέρει ὁ Ὄλυμπος, δέν τόν ἐνδιαφέρει ὁ Κίσσαβος, δέν τόν ἐνδιαφέρει ὁ Θερμαϊκός Κόλπος, πού εἶναι πράγματα πολύ κοντινά μας, καί πού νομίζω σέ μιά ἐκδρομή μας, ἐκεῖ κάπου καταφεύγουμε, καί πιθανῶς σ’ αὐτές τίς περιοχές νά εἶναι καί τά χωριά μας. Τά χωριά τῶν πατεράδων μας, τῶν μητεράδων μας… κ.λπ. Δέν μποροῦμε, λοιπόν, νά ποῦμε ὅτι δέν μᾶς ἐνδιαφέρει, κι ἀφοῦ μᾶς ἐνδιαφέρει, αὐτό δείχνει ἕναν καλλιεργημένον ἄνθρωπο. Πρέπει, λοιπόν, -πού τόσος λόγος γίνεται στήν ἐποχή μας γιά τήν λεγομένην οἰκολογίαν- νά ἐνδιαφερόμεθα γιά τό περιβάλλον. Νά διατηροῦμε καί τά βουνά μας καί τίς θάλασσές μας σέ κατάσταση καθαρή, ὅμορφα. Νά μή μεταβάλλουμε τήν γύρω μας περιοχή σέ σεληνιακό τοπίο ἤ σέ σκουπιδότοπο. 

     Ἀκόμη, μή μαθαίνουμε νά ρυπαίνουμε τό περιβάλλον. Πήγαμε στήν ἐκδρομή, πήραμε κάτι νά φᾶμε μαζί μας, μήν πετάξουμε ἀπό δῶ κι ἀπό κεῖ χαρτιά-κουτιά… ὅ,τι… ὅ,τι… ὅ,τι… ἔχουμε τά κατάλοιπα αὐτοῦ τοῦ γεύματος, τοῦ φοβεροῦ πού κάναμε. Ὑπάρχει κάποιος κάδος, φρόντισε κάποια ἀρχή νά βάλει ἕναν κάδο στήν περιοχή ἐκείνη… μά παραλία εἶναι, μά βουνό εἶναι; Καλῶς. Μέσα στόν κάδο θά βάλουμε τά ἀπορρίμματά μας. Δέν ὑπάρχει; Θά τά μαζέψουμε ὅλα αὐτά σέ μία νάϋλον σακκούλα καί θά τά πάρουμε μαζί μας στό σπίτι μας, νά τά πετάξουμε στά σκουπίδια, ὥστε τό περιβάλλον νά εἶναι πραγματικά πολύ καθαρό. Ἀκόμη, θά πρέπει νά προσέχουμε νά μή γινώμεθα ἀκούσιοι ἐμπρηστές. Εἶπα «ἀκούσιοι», γιατί ὁμολογουμένως εἶναι ἀδιανόητο πρᾶγμα νά βάζει κανείς φωτιά ὡς ἐμπρηστής. Θά γνωρίζετε ἀπό τήν Ἱστορία ὅτι ὀ Νέρων, μ’ αὐτήν τήν μοχθηρή ψυχή, ἔβαλε κάποτε φωτιά στήν Ρώμη -ἀκοῦστε!- γιά νά ἐμπνευστεῖ, νά γράψει ἕνα ποίημα! Ἀκοῦστε! Κι ὅταν βέβαια τοῦ ζητήθηκαν εὐθύνες, ξέρετε τί εἶπε; «Ὄχι ἐγώ, ἀλλά οἱ Ἑβραῖοι ἔβαλαν τήν φωτιά». Καί ἐπειδή ἦσαν ἀποδιοπομπαῖοι οἱ Ἑβραῖοι ὅπου καί νά πήγαιναν, ἀπεδόθη σ’ αὐτούς ἡ κατηγορία. Ὥστε τί θά εἶμαι, πυρομανής; Νά βλέπω ἕνα δάσος νά καίεται, καί νά εὐχαριστοῦμαι; Μπορεῖς νά εὐχαριστεῖσαι νά βλέπεις τό δάσος νά καίεται; Δέν καίεται ἡ καρδιά σου; Καλλιεργημένος ἄνθρωπος εἶναι ἐκεῖνος τοῦ ὁποίου ἡ καρδιά καίεται. Κάποτε θυμᾶμαι εἴχαμε πάει… πολλά χρόνια… ἄ, ἤμουνα πιό μεγάλος λίγο ἀπό σᾶς ‘τά μεγαλύτερα παιδιά, ἤμουνα μόλις στήν ἀρχή τῆς τρίτης δεκαετίας τῆς ζωῆς μου, εἴχαμε πάει μέ ὁμαδόπουλα… μεγάλα παιδιά ἦταν, στήν Πάρνηθα. Εἶναι πολλά-πολλά χρόνια, εἶναι λίγο μετά τό 1950, καί τότε ἄνοιγαν ἕναν δρόμο, γιά νά φθάσουνε σέ δύο κορυφές, ἐκεῖ πού θά ἔστηναν κάτι ραντάρ ὁ Στρατός καί ὁ Ο.Τ.Ε. Ἔπρεπε, λοιπόν, ἀνοίγοντας τόν δρόμον αὐτόν, νά κόψουνε πάρα πολλά ἔλατα. Ἔκλαιγε ἡ ψυχή μου, ὅταν ἔβλεπα τά κομμένα ἔλατα. Ἔτσι, πρέπει νά πονᾶμε. Μάλιστα πάνω σ’ αὐτό ὑπάρχει μία μεγαλειώδης περιγραφή πού κάνει, «περί ἀγαπώσης καρδίας», μάλιστα ἐπί λέξει «περί καιομένης καρδίας» -κοιτᾶξτε τί εἶπα: «καιομένης καρδίας»!- στόν Ἅγιο Ἰσαάκ τόν Σύρον· πού λέγει, ὁ ἄνθρωπος ὅταν βλέπει νά γίνεται μία βλάβη, νά γίνεται μία ζημία μέσα στήν Δημιουργία, στά φυτά, στά ζῶα, ἐπειδή, λέγει, λυπᾶται πολύ, καί ἀγαπᾶ πολύ, γεμίζουν τά μάτια του δάκρυα, ὅταν βλέπει ὅτι ἡ φύσις ὑφίσταται μία τέτοια κακοποίηση. 

     Πάνω σ’ αὐτό θά σᾶς ἔλεγα, δέν νομίζετε ὅτι εἶναι φοβερά βάναυσο ὅταν χιονίσει καί τά πουλιά τά καημένα ζητοῦν καταφύγιο - πολλές φορές στά παράθυρά μας- καί ἐμεῖς βγαίνουμε νά κάνουμε κυνήγι! Προσέξτε με, τό κυνήγι δείχνει…. Τί δείχνει ἄραγε; Δείχνει πρωτογονισμόν. Ὅπως ὁ πρῶτοι ἄνθρωποι ἔβγαιναν στό κυνήγι. Δείχνει πρωτογονισμόν! Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος ποτέ δέν πηγαίνει στό κυνήγι. Οὔτε χρησιμοποιεῖ ὅπλα, πρέπει νά σᾶς τό πῶ αὐτό. Καί μάλιστα δέν εἶναι δική μου θέσις αὐτή. Καί τήν ἔχω ἀκούσει εὐρύτατα καί τήν ἔχω διαβάσει εὐρύτατα, ἀλλά καί τήν ὑποστηρίζω καί ἐγώ. Δέν μπορεῖς… τά πουλάκια θά ρθοῦν στό παράθυρό σου, ἄν ἔχει βαρυχειμωνιά, ἄν βγάλεις λίγα ψίχουλα, ἄν βγάλεις κάτι ἐκεῖ στό πεζούλι, καί τά πουλάκια φᾶνε αὐτό πού θά τούς βάλεις… εἶναι ἥμερα… Θυμᾶμαι κάποτε διάβαζα ἕνα διήγημα μέ κάποιον πολύ καλλιεργημένον ἄνθρωπο, πού ἔβγαζε ταβάδες ὁλοκλήρους στήν ταράτσα του γιά τά πουλιά. Τάϊζε τά πουλιά. Καί βέβαια εἶχα κι ἕναν θεῖο -ἱερομόναχος ἦτο, μακαρίτης βεβαίως, ἦτο ἀδελφός τῆς γιαγιᾶς μου-, ὁ ὁποῖος -μή γελάσετε!- ἐτάϊζε τά μυρμήγκια! Ναί! Οἱ καλλιεργημένοι ἄνθρωποι ἔτσι κάνουν, ἂν μάλιστα διαβάσετε σέ βίους ἁγίων, θά τό δεῖτε αὐτό. Τήν ἔκφρασιν «Αὐτός ὁ ἄνθρωπος εἶναι καλός ἄνθρωπος, δέν πατάει οὔτε μυρμήγκι», τήν ἔχετε ἀκούσει; Τό λέει ὁ λαός μας. Αὐτό σημαίνει ὅτι ἀγαπᾶμε τά πάντα. Ἔτσι, λοιπόν, πρέπει νά εἴμεθα προσεκτικοί, νά μήν καταστρέφουμε τήν βλάστηση -πολύ παραπάνω νά βάλουμε φωτιά, ὅπως σᾶς εἶπα- ἀπό τό ἀγριολούλουδο, μέχρι τά πανύψηλα δέντρα. Θέλεις νά κόψεις ἕνα λουλουδάκι νά τό μυρίσεις; Κόψε το, γιά σένα τό ἔκανε ὁ Δημιουργός. Θέλεις νά τό πάρεις στό σπίτι σου νά τό βάλεις στό βάζο; Πᾶρτο. Γιά σένα τό ἔκανε ὁ Θεός Λόγος. Ἀλλά ἐκείνη ἡ κίνηση πού τήν ἔχω δεῖ μυριάδες φορές (κατά ἕνα βάναυσο τρόπο), κόβουμε τό λουλούδι, τό βάζουμε στή μύτη μας, μυρίζει-δέν μυρίζει καί μετά τό πετᾶμε! Αὐτό εἶναι περιφρόνηση... Δέν εἶναι περιφρόνηση στά λουλούδια, εἶναι περιφρόνηση στόν Δημιουργό τῶν λουλουδιῶν. Κι ὅταν κανείς ἀγαπάει τήν βλάστηση ἔτσι, τότε… -Μήν τό πάρετε ὅτι εἶναι παλαβό ἐκεῖνο πού ἔλεγε ὁ πατήρ τῆς Βοτανολογίας Carl von Linné ἢ, ἐξελληνισμένα, Κάρολος Λινναῖος –Σουηδός-, ἐνθυμεῖσθε ποιός εἶναι ἔ; Ὁ Λινναῖος. Λινναῖος! Αὐτός ὁ ἄνθρωπος -ἐπιστήμων! Ὁ πατήρ τῆς Βοτανολογίας- ὅταν ἔβγαινε περίπατο, δέν ἤθελε ποτέ νά πατάει ἀπάνω στά ἀγριολούλουδα… στή χλόη… τήν ἐλυπεῖτο! Εἶχε ἕνα μπαστούνι καί χτυποῦσε πολύ ἐλαφρά, τά κεφαλάκια τῶν ἀνθέων (τά λουλούδια) τά χτυποῦσε ἔτσι ἐλαφρά καί ἔλεγε: «Σωπᾶστε, σωπᾶστε, μέ τίς φωνές σας μέ ξεκουφάνατε!». Ἔτσι εἶναι, αὐτός εἶναι ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος. 

     Ἄχ νά ‘ξερα ὅτι αὐτά τά παιδιά, ὅλοι αὐτοί οἱ νέοι καί οἱ νέες πού μ’ ἀκοῦτε, κάπως ἔτσι θά σκέφτεσθε… δέν μπορῶ ποτέ νά φανταστῶ ὅτι ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος καλλιεργημένος δέν θά μποροῦσε ν’ ἀγαπάει πάρα πολύ τόν Ἰησοῦν Χριστόν. Νά τό ‘ξερα ὅτι κάπως ἔτσι κάποτε θά σταθεῖτε! Ἀλλά πρέπει ἀπό μικρά παιδιά αὐτό νά συμβεῖ. Ν’ ἀγαπᾶμε τήν πανίδα. Ἡ πανίδα εἶναι τά ζῶα. Σᾶς εἶπα -πόσες φορές μιλοῦν οἱ ἁρμόδιοι- ὅταν πηγαίνετε στό δάσος καί βρεῖτε χελῶνες… βρεῖτε σκαντζοχοίρους… βρεῖτε… βρεῖτε… μήν τά σκοτώνετε. Μόλις δοῦμε μία χελῶνα ἐμεῖς οἱ βάρβαροι τῶν πόλεων, παίρνουμε πέτρες κι ἀρχίζουμε καί σπάζουμε τήν χελῶνα καί τήν σκοτώνουμε. Γιατί; Ἤ τόν σκαντζόχοιρο… ἤ τήν σαλαμάνδρα… Ξέρετε τί εἶναι οἱ σαλαμάνδρες; Κάτι συμπαθητικότατες σαύρες, εἶναι μαῦρες μέ κίτρινες βοῦλες. Ὅταν πρωτόρθα ἐδῶ, δέν τίς εἶχα δεῖ ποτέ μου, καί λέω σ’ ἕναν ντόπιο ἐκεῖ τοῦ χωριοῦ (στό Στόμιο): «Τί εἶναι αὐτά;». «Ἄ», μοῦ λέει, «αὐτές πέφτουν ἀπό τόν οὐρανό». Δηλαδή; Πέφτουν ἀπό τόν οὐρανό. Βέβαια δέν τό πίστεψα ὅτι πέφτουν ἀπό τόν οὐρανό, ἀλλά ὑπάρχει μία παράδοσις, γιατί ὅταν βρέξει, βγαίνουν οἱ σαλαμάνδρες νά βοσκήσουν. Περπατᾶνε πολύ ἀργά καί εἶναι συμπαθητικότατες. Δέν θά σκοτώσουμε τίποτε, μά τίποτε! Ξέρετε ὅτι κάποτε, ἔχοντας κάποια ζῶα… κότες… ξέρω γώ, γελάδες ἐπάνω στό μοναστήρι μας, ὅταν ἔρχονται οἱ «βάρβαροι τῶν πόλεων» (τά παιδιά), ἀρχίζουν καί πετροβολοῦν τά ζῶα. Κάτι πού τό χωριατόπουλο, τό χωριατόπαιδο, δέν θά τό ἔκανε ποτέ. Ἀκόμα βρήκαμε παιδί, παιδιά, νά πιάνουν κότα καί νά τήν πιάνουν ἀπ’ τόν λαιμό νά τήν πνίξουν! Ἄ, τ’ ἀβγά εἶναι ὡραῖα, ἀλλά… γιατί λοιπόν ἔτσι νά συμπεριφερόμαστε; 

     Ν’ ἀγαπᾶμε, λοιπόν, τήν πανίδα, τό ζωϊκό βασίλειο. Νά εἴμεθα φιλόζωοι, ὄχι βέβαια μ’ ἐκείνη τήν φιλοζωΐα πού ἔχουνε, κάποιοι σύλλογοι, πού πᾶτε στά σοῦπερ μάρκετ καί βρίσκετε εἰδικά φαγητά γιά τίς γάτες καί γιά τούς σκύλους… κ.λπ… κ.λπ… κ.λπ… μέχρι τοῦ βαθμοῦ -στήν Ἑλλάδα ἀκόμη δέν σημειώθηκε αὐτό, ἀκόμη εἴμαστε φτωχοί- ὅπως στήν Ἀμερική ν’ ἀφήνει κανείς χιλιάδες καί ἑκατομμύρια δολάρια κληρονομιά στόν παπαγάλο του, στήν γάτα του, στόν σκύλο του ἤ στό ἄλογό του! Αὐτά εἶναι παραλογισμοί, ὅταν τήν ἴδια ὥρα πεινοῦν ἄνθρωποι καί πεθαίνουν ἀπό τήν πεῖνα. Ὄχι τέτοια περίπτωση, ἀλλά νά εἴμεθα οἱ φιλόζωοι ἄνθρωποι -τήν λέξη «φιλόζωος» τήν παίρνω ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, κάτι θά σᾶς διαβάσω-, μέ τήν ἔννοια νά ἀγαπᾶμε κάθε ζωντανό. Ἡ γλάστρα σου εἶναι ξερή, πότισέ την! Τό ζωάκι σου εἶναι χωρίς φαΐ, δός του φαγητό. Ἔλεγε ἡ μητέρα μου ὅτι ὁ θεός τῶν ζώων εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Κάποτε ὅταν μεγάλωσα λίγο τό ἀπέρριψα αὐτό, τώρα πού γέρασα τό ξαναγυρίζω πίσω. Ναί, ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ θεός τῶν ζώων καί μάλιστα ἐκείνων τῶν ζώων τῶν κατοικιδίων, πού κατά κάποιο τρόπο ἔχουμε τήν εὐθύνη γι’ αὐτά.

     Λέγει, λοιπόν, ἡ «Σοφία Σολομῶντος», γιά νά μή νομισθεῖ ὅτι αὐτά λέγονται ἀπό μία φιλολογία… ἔτσι… ἄ… δέν ξέρω πῶς, πού τήν ὑποβάλλει σήμερα ὁ πολιτισμός. Ὄχι. Προέτρεξε ἡ Ἁγία Γραφή, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, νά μᾶς μιλήσει γιά ὅλα αὐτά τά ὁποῖα σᾶς λέγω. Λέγει, λοιπόν, τό βιβλίο τῆς «Σοφίας Σολομῶντος» (11, 24) εἶναι σάν ἕνα εἶδος προσευχῆς πρός τόν Δημιουργόν, καί λέγει ἐκεῖ: «Ἀγαπᾷς γὰρ τὰ ὄντα πάντα καὶ οὐδὲν βδελύσσῃ», «Ὃλα τά ὄντα», λέγει, «τά ἀγαπᾶς καί τίποτα δέν συχαίνεσαι» «ὧν ἐποίησας (:ἀπ’ αὐτά πού ἐδημιούργησες). Οὐδὲ γὰρ ἂν μισῶν τι κατεσκεύασας». «Διότι», λέγει, «δέν θά κατασκεύαζες κάτι πού θά ἔφθανες νά τό μισήσεις. Ὅ,τι κατασκευάζεις, Σύ, Δημιουργέ, τό ἀγαπᾶς». «Πῶς δὲ ἔμεινεν ἄν τι, εἰ μὴ σὺ ἠθέλησας ἢ τὸ μὴ κληθὲν ὑπὸ σοῦ διετηρήθη;». «Πῶς θά μποροῦσε», λέγει, «νά ἔμενε κάτι στήν ὕπαρξη, ἄν Ἐσύ δέν τό ἤθελες; Καί πῶς θά μποροῦσε, ἀφοῦ κλήθηκε ἀπό Σένα μ’ ἕνα ὄνομα…»· προσέξτε, γιατί; Ὁ Θεός κάλεσε τόν Ἀδάμ, νά δώσει ὀνόματα στά ζῶα. Ξέρετε τί πλοῦτος ὑπάρχει σ’ αὐτό τό σημεῖο; Δέν εἶναι τῆς ὥρας ὅμως, νά σᾶς τό πῶ. Πού σημαίνει ὅτι «Ἐσύ καθετί τό ἔχεις ὀνοματίσει, πῶς θά μποροῦσε», λέει «αὐτό νά διατηρηθεῖ, ἂν Σύ δέν τό εἶχες ὀνοματίσει;». Τό βιβλίο τοῦ Ἰώβ ἀναφέρει ὅτι ὁ Θεός ξέρει ὅλα τ’ ἀστέρια μέ τά ὀνόματά τους. Πέστε μου, ποσα εἶναι τ’ ἀστέρια; Τά βρῆκαν τά μέτρησαν οἱ ἀστρονόμοι; Πόσα νά εἶναι ἄραγε τ’ ἀστέρια;… Κι ὅλο βρίσκουνε καί πᾶμε πιό πέρα κι ἀκόμη πηγαίνουμε πιό πέρα στό σύμπαν, καί λέγει ἡ Ἁγία Γραφή: «Εἶναι ὀνοματισμένα αὐτά». Εἶναι γνωστά στόν Θεό, αὐτό θά πεῖ «ὀνοματισμένα», εἶναι γνωστά στόν Θεό. Εἶναι ἐκπληκτικόν! «Φείδῃ -προσέξτε το, δέν ἔχει καμία σχέση μέ τό φίδι. Εἶναι τοῦ ρήματος «φείδομαι», πού θά πεῖ «λυποῦμαι». Σᾶς θυμίζω ἕνα ρητό παλιό, ἀρχαῖο: «Χρόνου φείδου», νά λυπᾶσαι τόν χρόνο-, φείδῃ δὲ πάντων, ὅτι σά ἐστι, δέσποτα φιλόψυχε». «Τά λυπᾶσαι ὅλα». Εἴδατε, «τά λυπᾶσαι ὅλα»! Γιατί; Γιατί τά χαίρεσαι. 

     Λέει κάπου στό 8ο κεφάλαιο τῶν «Παροιμιῶν». Λέγει: «Ὃταν», λέγει, «ὁ Πατήρ δημιουργοῦσε, ἡ Σοφία (εἶναι ἕνα ἄλλο ὄνομα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, πρίν γίνει ἄνθρωπος, εἶναι τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος), ‘’ Ἢμουν», λέει, «κοντά Του καί συνδημιουργοῦσα καί χαιρόμουνα!’’». Ἀκοῦτε; Ἐπί λέξει: «Ἢμην εὐφραινομένη», καί μάλιστα ἰδιαίτερα ὅταν ἐδημιουργήθηκαν οἱ ἄνθρωποι. «Ἢμην εὐφραινομένη». «Ἐγώ ἡ Σοφία, τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὁ Θεός Λόγος, ὁ μετέπειτα Ἰησοῦς Χριστός». «Φείδῃ δὲ πάντων», «Τά λυπᾶσαι ὅλα, καί τά χαίρεσαι ὅλα». Ἐγώ μάλιστα πολλές φορές… ἄ, εἴδαμε καί τώρα πού ἐρχόμαστε κάτι προβατάκια, νεογέννητα προβατάκια, τί χαριτωμένα! Τί χαριτωμένα, ὅπως χορεύουν καί πηδοῦν! Εἶπα: «Ὃταν ὁ Θεός Λόγος ἔκανε τό πρῶτο προβατάκι καί χοροπηδοῦσε, δέν χαμογέλασε; -τό λέω ἀνθρωποπαθῶς αὐτό- δέν χαμογέλασε, δέν χάρηκε;». Ὅτι χάρηκε τό βλέπουμε στήν Ἁγία Γραφή: «Ἢμην», λέει, «εὐφραινομένη», δέν χαμογέλασε ὁ Θεός; Τί ὡραῖο πρᾶγμα! Ἔτσι κι ὁ ἄνθρωπος ὅταν σταθεῖ σέ ὅλη τήν Δημιουργία. Γιατί, λοιπόν, λυπᾶσαι τά πάντα; «Ὃτι σά ἐστι», «γιατί εἶναι δικά Σου», «Δέσποτα φιλόψυχε». Εἴδατε; «Φιλόψυχε»! «Ψυχή» ἐδῶ εἶναι ἡ ζωή. «Δέσποτα πού ἀγαπᾶς κάθε ζωή», δηλαδή εἶσαι φιλόζωος, ἐκεῖνο πού προηγουμένως σᾶς εἶπα. Καί σᾶς εἶπα ὅτι ἀναφέρεται εἰς αὐτήν τήν Ἁγίαν Γραφήν. 

     Καί ἐκεῖνος,παιδιά, πού ἀγαπᾶ τήν κτίσιν, τό περιβάλλον, τό φυσικόν περιβάλλον, ὁμοιάζει τοῦ Δημιουργοῦ Του καί εἶναι παιδί Του. Ἄν ξέρατε πόσο καλλιεργεῖται ὁ ἄνθρωπος -καί γράμματα νά μήν ξέρει- ὅταν ἀγαπάει τήν κτίσιν! Καί γράμματα, ναί! Κάποτε, μικρός-μικρός-μικρός, ἤτανε τότε προοίμια τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου καί ὁ πατέρας μου ἀγόρασε μιά κότα ἀπό τό παζάρι, ἔφερε ἄλλη μιά κότα -τώρα θά γελάσετε μ’ αὐτά πού θά σας πῶ, ἀλλά δέν πειράζει- καί μετά ἔ, τήν προσεχῆ ἑβδομάδα, ἔφερε ἄλλη μία κότα. Υἱοθέτησα, λοιπόν, ἐγώ τή μία κότα, καί ἡ ἀδελφή μου υἱοθέτησε τήν ἄλλη κότα. Τίς εἴχαμε στό κοτέτσι, αὐτές ἐβγάλανε πουλάκια, ἐβγάλανε αβγά … ξέρω γώ ἐγίνηκαν περισσότερες οἱ κότες, καθόμουνα μέ τίς ὧρες μέσα στό κοτέτσι, μοῦ φώναζε ἡ μητέρα μου: «Μά τί κάνεις;» καί γώ τραγουδοῦσα τίς κότες! Ἀνεκάλυψα δέ τό ἐξῆς, ὅτι οἱ κότες ὅταν σφυρίξεις ἤ φωνάξεις ἐνοχλοῦνται καί κινοῦν τό κεφάλι τους ἔτσι… κάπως, δοκιμάστε το, μπεῖτε σ’ ἕνα κοτέτσι καί δοκιμάσατέ το. Καί ἔκανα συντροφιά μέ τίς κότες. Βέβαια θά πεῖτε ἔ, λίγο παλαβός πρέπει νά εἶμαι… δέν ξέρω… δέν ξέρω… ἄς εἶναι… Ἀκόμη θά ἤθελα νά σᾶς ἔλεγα ὅτι τελευταῖα ἡ Ἐκκλησία μας, καθιέρωσε τήν 1ην Σεπτεμβρίου ὡς ἡμέρα οἰκολογικῆς ἀντιλήψεως. Θά τό ξέρετε αὐτό, τήν 1η Σεπτεμβρίου. Εἶναι μόλις δύο χρόνια καί μάλιστα κηρύχτηκε σέ τοῦτο τό Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως. 

     Πρέπει, ὅμως, νά παρατηρήσουμε τό ἐξῆς σ’ ὅλα αὐτά πού σᾶς λέγω, ὅτι ἄν δέν προσέξουμε καί ὑπάρξει μία ὑπέρβασις αὐτῆς τῆς οἰκολογικῆς ἀντιλήψεως, τότε ὁδηγούμεθα στήν εἰδωλολατρίαν, καί ἐκεῖ ὑπάρχει ἕνας κίνδυνος. Ὅταν εἶσαι πνευματικός ἄνθρωπος, Χριστιανός σωστός, δέν κινδυνεύεις. Ὅταν, ὅμως, δέν εἶσαι; Γι’ αὐτό πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι σήμερα πολλοί οἰκολογικοί σύλλογοι οὐσιαστικά εἶναι εἰδωλατρικοί. Εἶναι καί κάτι ἄλλα πράγματα ἄσχημα. Ὄχι, θ’ ἀγαπᾶμε τήν κτίση ἀλλά οὐδέποτε θά ὑπερβοῦμε κάποια ὅρια. Δέν θά θεοποιήσουμε ποτέ-μά ποτέ τήν κτίση. Γι’ αὐτό θέλει πολλή προσοχή. Μήν ξεχνᾶτε ὅτι ὁ μασονισμός, ἐπί παραδείγματι, εἶναι λατρεία τῆς κτίσεως. Ναί, εἶναι λατρεία τῆς κτίσεως. Καί ὅπως ἐρχόμαστε… δέν τό εἴπαμε στό αὐτοκίνητο, ἀλλά τό σκέφθηκα, κατεβαίνοντας τήν ἐθνική ὁδό, ἀριστερά μας εἶναι ὁ Κίσσαβος, κι αὐτά τά πρῶτα μικρά βουναλάκια, χαμηλά (λόφοι), πού εἶναι πρό τοῦ Κισσάβου, πού πίσω ἀπ’ αὐτά τά βουναλάκια εἶναι τό Συκούριο. Καί θυμήθηκα ἕνα... ἀπ’ τήν Μυθολογία, ὅτι κάποτε ἡ Ἀθηνᾶ εἶχε πάει στά βόρεια τῆς Ἀττικῆς καί κουβαλοῦσε ἕνα μεγάλο βράχο, γιά νά τόν φέρει νά μεγαλώσει λίγο τόν βράχο τῆς Ἀκροπόλεως. Τῆς λένε ὅμως ὅτι… «Ξέρεις, κινδυνεύει τό ἀγαπημένο σου φίδι, ὁ Ἐρεχθεύς». Τότε ἀπό τήν βιασύνη της νά τρέξει, πέταξε τήν πέτρα, γιά νά πάει πιό γρήγορα, κι αὐτός εἶναι ὁ Λυκαβηττός. Αὐτή ἡ πέτρα εἶναι ὁ Λυκαβηττός. Τώρα… δέν εἶστε Ἀθηναῖοι, ἀλλά ἔχουμε δύο λοφίσκους μέσα στό λεκανοπέδιο ἐκεῖ τῆς Ἀττικῆς. Εἶναι ὁ Λυκαβηττός καί ἡ Ἀκρόπολη, εἶναι καί τά Τουρκοβούνια ἀλλά δέν μιλάω γι’ αὐτά.

     Τί ἔκαναν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, ξέρετε τί ἔκαναν; Δέν ἔκαναν ποτέ ἑρμηνεία τῆς Ἱστορίας. Ἔκαναν ἑρμηνεία τῆς φύσεως. Ἑρμηνεία τῆς φύσεως! Ὅ,τι ἔβλεπαν ἀμέσως ἔδιδαν μίαν ἱστορίαν, μία εἰκόνα. Ἑρμηνεία τῆς φύσεως. Γιατί; Ἦσαν εἰδωλολάτρες. Ἐμεῖς δέν ἔχουμε ἀνάγκη νά κάνουμε καμμία ἑρμηνεία τῆς φύσεως. Γιατί; Δημιουργός τῶν πάντων εἶναι ὁ Θεός. Ἄς προσέξουμε λοιπόν, διότι ὅπως σᾶς εἶπα οἱ Μασσῶνοι δέν κάνουν τίποτε ἄλλο, παρά βλέπουν παντοῦ -ἑρμηνεύοντες τήν φύσιν- τήν γονιμότητά της. Αὐτό εἶναι μασονισμός. Ναί, ναί. Εἶναι εἰδωλολατρία καθαρή 100%. Ἄς προσέξουμε, λοιπόν, στό σημεῖο αὐτό. Γι’ αὐτό λέει, σᾶς εἶπα, ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης: «Τεκνία, φυλάξατε ἑαυτούς ἀπό τῶν εἰδώλων», «Παιδάκια», λέει, «φυλᾶξτε τούς ἑαυτούς σας ἀπό τά εἴδωλα». Εἰς δέ τήν ἐποχή μας πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι ἔχουμε μίαν ἀναβίωση τῆς εἰδωλολατρίας μέ τήν ὠμή της μορφή, ἐκείνη ἡ ὁποία ὑπῆρχε π.Χ.

     Ἀκόμη, παιδιά, καλλιεργημένος ἄνθρωπος εἶναι αὐτός πού γνωρίζει γράμματα. Ἄχ, αὐτά τά γράμματα! Σᾶς εἶπα προηγουμένως πόσο εὐτυχεῖς θά εἴμαστε σάν πατρίδα, σάν λαός, ἐάν τά παιδιά μας ἀγαποῦσαν τά γράμματα. Βέβαια ὅλα τά παιδιά δέν ἀγαποῦν ἐξίσου τά γράμματα, ἄλλα ὀλιγότερο κι ἄλλα περισσότερο. Ἄλλα ἔχουν περισσοτέρα ἀντίληψη κι ἄλλα ὀλιγοτέρα, δέν ἔχει καμία σημασία, ἀλλά μιά ἀγάπη στά γράμματα, δέν… ὄχι δέν θά ἔβλαπτε, ἀλλά τά μέγιστα θά ὠφελοῦσε. Δηλαδή, εἶναι αὐτός πού ἔχει μίαν γραμματικήν παιδείαν, μία γραμματική μόρφωση. Οἱ ἀρχαῖοι Ἀθηναῖοι, ὅπως θά γνωρίζετε -ἰδιαιτέρως οἱ Ἀθηναῖοι!- καλλιεργοῦσαν στούς νέους τρία μαθήματα. Τήν Γραμματική -εἶναι γενικός ὅρος «Γραμματική», ἡ ὁμιλητική, ἡ Ρητορική… ὅλα αὐτά, ἡ Φιλολογία μέ μία λέξη: Γραμματική- τήν Μουσική, καί τήν Γυμναστική. Ἦταν αὐτό τό θαυμάσιο τρίπτυχον (γιά τούς Ἀθηναίους) ἀληθοῦς μορφώσεως. Θά ἐπαναλάβω, Γραμματική, Μουσική, καί Γυμναστική. 

      Μάλιστα στή Μουσική ἐδιδάσκετο καί τό μέτρον, διότι ἡ Μουσική εἶναι μέτρον. Ἄν δέν ἔχεις μέτρον, δέν μπορεῖς νά μιλᾶς γιά Μουσική. Μήν ξεχνᾶτε ἀκόμα ὅτι ὁ Πυθαγόρας ὁ Σάμιος καλλιεργοῦσε τήν Μουσικήν, καλλιεργοῦσε τούς ἀριθμούς, γιατί ἀκριβῶς εὔρισκε σ’ αὐτούς τήν ἁρμονία. Δέν εἶναι τῆς ὥρας νά σᾶς πῶ πῶς ὑπάρχει αὐτή ἡ ἁρμονία. Πρόχειρα-πρόχειρα μόνο σᾶς λέγω ὅτι ἄν κλείσετε τά μάτια σας ἤ ἔκλεισε τό φῶς καί δέν ξέρετε τώρα ποιός ἦρθε νά μιλήσει, κι ἀκούγατε τήν φωνή μου, δέν θά λέγατε ὅτι εἶμαι ἐγώ; Ἐμένα πού μέ ξέρετε πῶς μέ ἀναγνωρίζετε; Θά μοῦ πεῖτε: «Ἀπό τήν φωνή». Μά τί εἶναι ἡ φωνή; Ἡ φωνή δέν εἶναι… γιατί λέμε… στό τηλέφωνο λέμε: «Ἂ, καλημέρα κύριε Τάδε, καλημέρα κυρία Τάδε», γιατί; Διότι γνωρίζουμε τή φωνή. Τί εἶναι ἐκεῖνο πού μᾶς κάνει νά γνωρίζουμε τή φωνή; Ὁ κάθε ἄνθρωπος ἔχει μία ἰδιομορφία στή φωνή του. Τί εἶναι ἐκεῖνο πού κάνει τήν ἰδιομορφία στή φωνή του; Τό ρωτήσατε ποτέ; Εἶναι ὁ ἀριθμός τῶν ἁρμονικῶν τῆς φωνῆς. Ἕνας φυσικός (πού σπουδάζει Φυσική) μέ καταλαβαίνει πάρα πολύ καλά. Ἔτσι ἡ νότα «λά», ἡ βασική εἶναι 400 παλμοί. Ἄν πάρω τήν 2αν ἁρμονικήν, εἶναι 800 παλμοί… καί τώρα μάλιστα καί τό μέγεθος γίνεται πιό μικρό, δηλαδή ἡ ἔντασις. Ἡ τρίτη ἁρμονική εἶναι 1200 παλμοί. Ἐδῶ τί μιλᾶμε; Περί ἀριθμῶν περί ἁρμονίας, ἐξ οὗ καί ἡ ὀνομασία ἁρμονική, 1η ἁρμονική, 2α ἁρμονική, 3η ἁρμονική… τί εἶναι λοιπόν; Ἡ μουσική… ἐδῶ στήν ὁμιλία τό θέμα, πόσο περισσότερο στή Μουσική· πού σημαίνει ὅτι εἶναι ἕνα μέτρον, ἕνας ρυθμός. 

     Νά μάθουμε τό μέτρο, νά μάθουμε τόν ρυθμό, νά εἶναι κάτι πού νά φωλιάσει μέσα μας ἡ αἴσθησις τοῦ μέτρου. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες εἶχαν την αἴσθηση τοῦ μέτρου, ἰδίως οἱ Ἀθηναῖοι! Ὅταν δεῖ κανείς τά γλυπτά τους, δεῖ τά κτίσματά τους, τόν Παρθενῶνα… κι ὅλα τ’ ἄλλα, ὑπάρχει ἡ αἴσθησις τοῦ μέτρου. Ὁ Παρθενών δέν ἔγινε ἕνας τεράστιος ναός, οὔτε καί κάτι μικρούτσικο, ἐκεῖ πού ταίριαζε στό μάτι καί ὑπηγόρευε τό μέτρο εἰς τό ἀθηναϊκό μάτι, εἰς τό μάτι τοῦ Ἀθηναίου πολίτου… εἶναι πολύ ὡραῖα πράγματα αὐτά! Ἡ αἴσθησις τοῦ μέτρου! Ἔτσι σᾶς εἶπα ἕνα μικρό παραδειγματάκι γιά καταλάβετε ὅτι δέν εἶναι… νά πάρω ἕνα μπουζούκι καί ν’ ἀρχίσω νά μαθαίνω μουσική. Μήν τό νομίσετε ὅτι τό πρᾶγμα εἶναι ἔτσι. Δέν εἶναι καθόλου ἔτσι. Εἶναι κάτι πολύ-πολύ βαθύτερο τό θέμα. Λοιπόν, γραμματική παιδεία, Μουσική καί Γυμναστική. Τρίπτυχο μορφώσεως, λοιπόν, διά τούς ἀρχαίους καί εἰδικότερα γιά τούς Ἀθηναίους. Ἀλλά κι ἄλλοτε σᾶς ἔχω πεῖ, καί μακάρι νά ξαναγυρίσει αὐτό -γιατί δέν ὑπάρχει σήμερα- ὅτι στήν ἀρχαιότητα δέν συνεδέετο, ἡ γραμματική μόρφωσις μέ τόν ἐπαγγελματισμό. Σήμερα στριμωχνόμαστε στίς πόρτες τῶν Ἀνωτέρων καί Ἀνωτάτων Ἱδρυμάτων γιά νά πετύχουμε μιά θέση, γιά νά βγάλουμε λεφτά, ὅταν θά πάρουμε τό πτυχίο μας. Καί ἔχουμε καί τό φαινόμενο τῆς ἀνεργίας, καί πόσοι καί πόσοι εἶναι ἐκεῖνοι πού παίρνουν πτυχίο καί πτυχία κι ἀκόμη δέν μποροῦν νά βροῦν μία δουλειά. Γιατί; Γιατί συνδέσαμε τήν μόρφωση μέ τόν ἐπαγγελματισμό. 

     Στήν ἀρχαιότητα δέν ὑπῆρχε,παιδιά, αὐτό. Αὐτό γιά πρώτη φορά ἐπεχειρήθη νά συνδεθεῖ (ἡ μόρφωσις μέ τόν ἐπαγγελματισμό) ἀπό τούς σοφιστές καί στήν ἀρχαία Ἀθήνα καί σ’ ὅλη τήν Ἑλλάδα (γιατί αὐτοί ἦσαν περιοδεύοντες). Ἔτσι βρίσκουμε τόν Σωκράτη ἐπί παραδείγματι, νά εἶναι ὁ φιλόσοφος ὁ Σωκράτης, ὁ σκεπτόμενος ἄνθρωπος -θά τό δοῦμε λίγο πιό κάτω γιά τήν Φιλοσοφία- δέν τόν ἐμποδίζει, ὅμως, νά εἶναι ἕνας γλύπτης, καί μάλιστα ἔδειχναν ὅτι ἐπάνω στήν Ἀκρόπολη ὑπῆρχε ἕνα γλυπτό πού ἦταν ἔργο δικό του. Δέν τόν ἐμπόδιζε νά εἶναι φιλόσοφος, δέν ἐπληρώνετο ποτέ, ἦταν ἀδιανόητο πρᾶγμα νά πληρωθεῖ, ἔ, νά εἶναι καί χειρώνανακτας, μέ τά χέρια του νά κάνει δουλειές. Ἀλλά τό θέμα αὐτό τῆς καλλιεργείας μέ τά γράμματα, πού εἶναι τόσο σπουδαῖο, θά τό συνεχίσουμε, ὅπως κι ἄλλες πτυχές, πρῶτα ὁ Θεός, τήν ἐρχομένη Κυριακή.

32η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

«Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος» (β΄).

†.’Ελέγαμε, παιδιά, τήν περασμένη φορά, τήν θαυμασία, ἐκείνη, προτροπή τοῦ Τωβίτ πρός τόν Τωβία: «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον, ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου καὶ ἴσθι πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου». Δηλαδή: «Πρόσεχε, παιδί μου, τόν ἑαυτόν σου, καί σέ ὅλα σου τά ἔργα νά εἶσαι πεπαιδευμένος, μορφωμένος ἄνθρωπος, σέ κάθε σου συναναστροφή, σέ κάθε σου ἐκδήλωση». Καί λέγαμε τήν περασμένη φορά ὅτι ὑπάρχει ἀνάγκη νά εἶναι ὁ νέος ἄνθρωπος πεπαιδευμένος. Θά ‘ταν εὐτυχής κανείς ὅταν θά ἦτο ἔφηβος -ὅπως κάποτε ὁ Σολομῶν- νά μήν ἀγαπήσει οὔτε τά χρήματα, οὔτε τήν δόξα, ἀλλά τήν σοφία. Ν’ ἀγαπήσει νά γίνει μορφωμένος ἄνθρωπος, τήν σοφία. Κι ἀκόμη νά εἶναι μιά διαμορφωμένη προσωπικότης. Τά ἄλλα; Κι ἄν δέν ἔρθουν δέν ἔχει σημασία. Ἄν ἔρθουν -ὑπάρχει πολύ πιθανότης νά ἔρθουν- τότε θά συναντήσουν ἕναν ἄνθρωπο μορφωμένον, ὁ ὁποῖος θά ξέρει νά χειρίζεται καί πλοῦτο καί τήν δόξα. Ὅπως ὁ Σολομῶν, ἐζήτησε τήν σοφίαν, καί ἐκείνη τοῦ ἔδωσε ὅλα τά ἄλλα. Καί τήν σοφία καί ὅλα τά ἄλλα. Ἔτσι, νά εἶναι ἕνα ἰδανικό σας αὐτό, νά γίνετε μορφωμένοι ἄνθρωποι, ἐν εὐρεῖα ἐννοίᾳ, ὄχι μορφωμένος αὐτός πού μαθαίνει μόνο γράμματα, ἔχει πτυχία, ἀλλά, ὅπως ἤδη ἀναλύουμε, μορφωμένος ἄνθρωπος εἶναι ἕνα ὡραῖο ἰδανικό, γίνεται μία ὡραία ψυχή, γίνεται Ἄνθρωπος (μέ ἂλφα κεφαλαῖο).

     Καί ὅπως λέγαμε τήν περασμένη φορά, κάνοντας ἀρχή ἀπό τό στοιχεῖον τῆς εὐγενείας, καί εἴδαμε μερικά πράγματα, μποροῦμε νά συνεχίσουμε, διότι ὅπως θά δεῖτε, τό φάσμα τοῦ μορφωμένου ἀνθρώπου, τό φάσμα τῆς μορφώσεως, εἶναι εὐρύ. Εἴδαμε τί λέγει ἀκόμη ἡ Ἁγία Γραφή γιά τό θέμα τῆς εὐγενείας, τό νά ‘ναι εὐγενής ὁ ἄνθρωπος, νά ‘χει καλή συμπεριφορά. Ὅμως θά τό φανταζόσαστε ποτέ, ὅτι ἡ ἔρημος πού κατοικήθηκε ἀπό τούς ἀσκητές, καί ὑποτίθεται ὅτι θά δημιουργοῦσε ἡ ἔρημος μία τραχύτητα εἰς τήν συμπεριφορά τῶν ἀσκητῶν τῆς ἐρήμου, θά φανταζόσαστε ποτέ ὅτι οἱ ἄνθρωποι αὐτοί θά καλλιεργοῦσαν ἰδιαιτέρως τήν εὐγένεια; Ἔτσι ὥστε ἡ ἔρημος νά μεταβληθῆ σέ ἕνα ἀπέραντο σαλόνι. 

     Μερικά δείγματα, γραμμένα ἀπό μία γνησία ψυχή τῆς ἐρήμου, τόν Ἅγιο Ἰσαάκ τόν Σύρον, φανερώνουν αὐτό τό βάθος κι αὐτήν τήν ἔκταση, τῆς λαμπρῆς αὐτῆς ἀρετῆς. Ἔχω σταχυολογήσει ἀπό τίς ὁμιλίες του μερικά, τά ὁποῖα θά σᾶς διαβάσω. Μόνο ἀνάγνωση θά κάνω, κάπου καί ποῦ θά σταματῶ λίγο νά κάνω μίαν ἀνάλυση καί σᾶς τά προσφέρω σέ μία ἀπόδοση νεοελληνική. Λέγει λοιπόν, γράφει: «Ἔχε τήν γλῶσσα σου καλή καί ἀτιμία δέν θά σέ συναντήσει. Πρότρεχε ὅλους στόν χαιρετισμό καί θά τιμηθεῖς πιό πολύ, ἀπό κείνους πού προσφέρουν πολύτιμο χρυσάφι. Μήν ἀηδιάσεις τήν δυσοσμία τῶν ἀρρώστων, καί μάλιστα τῶν πτωχῶν, γιατί καί σύ σῶμα φέρεις. Δηλαδή, μπορεῖ καί ἐσύ νά ἀρρωστήσεις ἤ νά ἔχεις φτώχεια πού νά μήν μπορεῖς νά πλυθεῖς, ν’ ἀλλάξεις καί ἔτσι νά δημιουργεῖς, νά ἀποφέρεις μυρωδιές ἄσχημες. Μή λοιπόν», λέει, «ἀηδιάσεις, πρόσεξε, γιατί καί ἐσύ ἔχεις σῶμα. Ὅταν συναντήσεις κάποιον, ἀνάγκασε τόν ἑαυτό σου νά τόν τιμήσει, πιό πάνω ἀπ’ ὅ,τι ἀξίζει. Χαιρέτισέ τον θερμά. Παίνεσέ τον. Ὅταν ἀπομακρυνθεῖ, πές γι’ αὐτόν κάθε καλό λόγο -ἐμεῖς λέμε πικρούς λόγους, καί κουτσομπολεύουμε- μέ τόν τρόπον αὐτόν θά τόν κάνεις καλύτερον ἀπ’ ὅ,τι εἶναι. Θά τό μάθει τί εἶπες γι’ αὐτόν, καί θά τόν φιλοτιμήσεις, καί θά γίνει καλύτερος. Πάντοτε ὁ τρόπος αὐτός νά σέ χαρακτηρίζει, νά εἶσαι δηλαδή εὐπροσήγορος (:εὐγενής) πάντοτε καί νά ἀποδίδεις τήν τιμή σέ ὅλους». Πολύ ὡραῖα ἔ; Βλέπετε ἀνθρωπιά πραγματική, ρέουσα, πλημμυρίζουσα, ξεχειλίζουσα ἀνθρωπιά; 

     Ἐν ἀντιθέσει μέ ἐκείνη τήν παροιμία πού λέει: «Ὁ χωριάτης, χρειάζεται ἑνάμιση χωριάτη». Δηλαδή ἄν ὁ ἄλλος σοῦ σταθεῖ ἀγενής… -γιατί ἡ ἔκφρασις «χωριάτης» εἶναι ταυτισμένη (κακῶς!) μέ τήν ἀγένεια- ἄν, λοιπόν, συναντήσεις ἕναν ἀγενῆ (αὐτό θέλει νά πεῖ), ἐσύ νά γίνεις μιάμιση φορά ἀγενής. Ἄμ, δέν εἶναι ἔτσι! Ἐσύ θά γίνεις πολύ ὀλιγότερο ἀγενής ἀπ’ αὐτόν ἤ, καλύτερα, θά εἶσαι πολύ εὐγενής. Διότι ἡ εὐγένεια ὑποχρεώνει. Θυμοῦμαι κάποτε διάβαζα στήν ἐφημερίδα -εἶναι πολλά χρόνια- πού ἕνας κύριος μές στό λεωφορεῖο προσέφερε τήν θέση του σέ μία γύφτισσα! Εἴδατε ποτέ ἐσεῖς νά προσφέρουν θέση σέ κάποια γύφτισσα; Αὐτός, λοιπόν, τῆς προσέφερε τήν θέση καί ἐκείνη τοῦ λέει «Εὐχαριστῶ». Κάπου, ὅμως, θά κατέβαινε λίγο πιό κάτω σέ μία στάση καί αὐτός εἶχε πάει πρός τό πίσω μέρος τοῦ λεωφορείου, αὐτή ἡ θέση πού προσέφερε ἤτανε μπροστά, ἐκείνη ὅταν σηκώθηκε γιά νά κατεβεῖ, τοῦ φωνάζει πάλι: «Σᾶς εὐχαριστῶ κύριε!». Νά πῶς ὑποχρεώνει ἡ εὐγένεια. 

     Ἀκόμη, συνεχίζει ὁ ἃγιος πατήρ νά λέγει: «Μή διακόψεις τόν συνομιλητή σου γιά νά πεῖς τήν γνώμη σου σάν ἀμαθής καί ἀπαίδευτος. Μήν ξεγυμνώνεσαι μπροστά στούς ἄλλους. Ἀπομακρύνου ἀπό τήν παρρησία…». Τί εἶναι ἡ «παρρησία»; Εἶναι ἡ ὑπερβολική οἰκειότητα. Πρίν καλά-καλά γνωριστοῦμε μέ κάποιον, πήραμε ἐμεῖς ἤδη τήν οἰκειότητα. Σάν ἀπό τόν θάνατον, πράγματι νά φοβώμεθα αὐτήν τήν ὑπερβολική οἰκειότητα (τήν παρρησία), ὡς ἀπό θάνατο. «Μή φτύσεις μπροστά στούς ἄλλους. Ὅταν θέλεις νά βήξεις -παράξενο θά μοῦ πεῖτε, τά λέν οἱ ἀσκητές αὐτά; Ναί, ναί! Εἶναι στόν Ἅγιο Ἰσαάκ τόν Σύρον- στρέψε τό πρόσωπό σου πίσω. Μέ σωφροσύνη φάγε καί πιές, ὅπως ἁρμόζει σέ παιδιά τοῦ Θεοῦ, ὅταν κληθεῖς σ’ ἕνα τραπέζι». Ἐδῶ μάλιστα θυμήθηκα γράφοντας αὐτά ὅτι τό 31ον καί τό 32ον, τά κεφάλαια αὐτά τῆς «Σοφίας Σειράχ» ἔχουν πολλές προτροπές γύρω ἀπό τό θέμα τοῦ τραπεζιοῦ πού θά κληθεῖς, πῶς θά φᾶς σ’ἕνα τραπέζι. Ἀκοῦστε νά σᾶς διαβάσω κάτι, εἶναι ἀπό τό 31ον κεφάλαιον (3, 12-22): «᾿Επὶ τραπέζης μεγάλης ἐκάθισας, μὴ ἀνοίξῃς ἐπ᾿ αὐτῆς φάρυγγά σου καὶ μὴ εἴπῃς· πολλά γε τὰ ἐπ᾿ αὐτῆς». «Κάθισες», λέει, «σ’ ἕνα μεγάλο τραπέζι, μήν ἀνοίξεις τόν φάρυγγά σου, νά πεῖς: ‘’Πώ! Πώ! Τί ἔχω νά φάω!’’». Καί μάλιστα ἐδῶ: «Πολλά γε τά ἐπ’ αὐτῆς», «Εἶναι πολλά αὐτά πού ‘ναι πάνω στό τραπέζι.. Πώ! Πώ! Τί ἔχω νά φάω!…». «Φάγε ὡς ἄνθρωπος τὰ παρακείμενά σοι», «Ἐκεῖνα τά ὁποῖα σοῦ παρετέθησαν, σάν ἄνθρωπος νά τά φᾶς», «καὶ μὴ διαμασῶ, μὴ μισηθῇς». Δηλαδή, μήν τρῶς (θά μοῦ ἐπιτρέψτε νά κάνω μίαν ἀναπαράσταση χτυπῶντας τά χείλια: Μτς! Μτς! Μτς!... (γέλια)· βλέπει κανείς πολές φορές ἀνθρώπους νά τρῶνε χτυπώντας τά χείλια τους. Αὐτό θά πεῖ: «Μή διαμασῶ», «μή μασᾶς πολλή ὥρα καί χτυπᾶς τά χείλια σου». «Γιατί» λέει, «θά μισηθεῖς». Δηλαδή θά σέ ἀντιπαθήσουν ἐκεῖνοι πού εἶναι γύρω σου. Θά σέ σιχαθοῦν! 

     «Παῦσαι πρῶτος χάριν παιδείας καὶ μὴ ἀπληστεύου, μήποτε προσκόψῃς». «Σταμάτησε πρῶτος νά τρῶς. Μή οἱ ἄλλοι ἔχουν σταματήσει καί συνεχίζεις νά τρῶς… καί νά μαζεύεις… καί νά τρῶς…», ναί, «καί μή ἀπληστεύου», «μήν εἶσαι ἄπληστος, ἀχόρταστος». «Νά σταματήσεις χάριν παιδείας, χάριν μορφώσεως -ὁ πεπαιδευμένος ἄνθρωπος, πού μιλᾶμε τόση ὥρα-, μήποτε προσκόψῃς, μήπως κατηγορηθεῖς. Θά ποῦν: ‘’Γιά κοίταξέ τον αὐτόν πῶς τρώει!’’» καὶ εἰ ἀνὰ μέσον πλειόνων ἐκάθισας, πρότερος αὐτῶν μὴ ἐκτείνῃς τὴν χεῖρά σου». «Ἄν εἶναι κι ἄλλοι πολλοί στό τραπέζι, μήν ἁπλώσεις τό χέρι σου, πρίν ἁπλώσουν πρῶτοι οἱ ἄλλοι, περίμενε». «Ὡς ἱκανὸν ἀνθρώπῳ πεπαιδευμένῳ τὸ ὀλίγον», «γιά τόν πεπαιδευμένον ἄνθρωπο, τόν μορφωμένο ἄνθρωπο, τό ὀλίγον πού θά πάρεις εἰς τό τραπέζι, εἶναι ἱκανόν». Δέν θά πεῖς: «Θά πεθάνω ἀπό τήν πεῖνα», θά φᾶς. Θά φᾶς εὐγενῶς, χωρίς νά δείξεις αὐτήν τήν ἀμορφωσιά τήν ὥρα πού τρῶς.  

     Καί συνεχίζει ὁ ἀββάς Ἰσαάκ, γιά νά ξαναγυρίσω στόν Ἅγιο Ἰσαάκ τόν Σύρον: «Ὅταν μπεῖς στό σπίτι ἐκείνου πού σέ φιλοξενεῖς, μήν στρέψεις ἀπό δῶ κι ἀπό κεῖ τά μάτια σου ἐξετάζοντας τά γύρω ἀντικείμενα». Νά σᾶς πῶ καί τοῦτο, ὑπάρχουν γυναῖκες οἱ ὁποῖες, ὥσπου νά φέρει ἡ κυρία τοῦ σπιτιοῦ τό γλυκό, ἔχουν ψάξει ὅλο τό δωμάτιο. Τί κάτω ἀπ’ τόν καναπέ… τί συρτάρι ἔχουν ἀνοίξει… Πώ! Πώ! Πώ! Ν’ ἀνοίγεις καί συρτάρια σάν ἐπισκέπτης! Πώ! Πώ! Πώ! Τίποτε, θά εἶσαι σεμνός. Μήν μπεῖς αἰφνίδια σέ ξένο σπίτι ἤ δωμάτιο. Μπαίνουν οἱ ἄνθρωποι… πόσες φορές ἐμᾶς στό μοναστήρι, οἱ ἐπισκέπτες… θέλουν… κάτι γυρέυουν… πεῖτε τουαλέτα… πεῖτε τό ναό… πεῖτε ὅ,τι θέλετε… κι ἀρχίζουνε παίρνουνε τίς μπετούγιες μέ τή σειρά· κράκ! κράκ!… κράκ! Δέν χτυποῦν τήν πόρτα… (εἶναι τά κελιά μας αὐτά καί τό καταλαβαίνουμε), δέν χτύπησε ποτέ κανείς τήν πόρτα, ἀλλά ἔτσι, χράτς! χράτς! Ἀνοίγουν μέ τήν μπετούγια γιά νά δοῦν τί ἔχει μέσα ἤ ἐκεῖνο τό ὁποῖο γυρεύουν τέλος πάντων. Μήν μπεῖς, λοιπόν, οὔτε αἰφνίδια, οὔτε χωρίς νά κτυπήσεις τήν πόρτα, ἀλλά νά κρούσεις -λέγει ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος- προηγουμένως ἀπ’ ἔξω, νά κτυπήσεις καί εὐγενῶς, ἐλαφρά… Ἂν δεῖς ὅτι δέν σέ ἄκουσαν, τότε χτύπα λίγο πιό δυνατά, ὄχι ἀπό τήν ἀρχή ὥστε νά τρομάξει ὁ ἀπό μέσα, καί νά πεταχτεῖ ἀπό τήν καρέκλα του, γιατί τρόμαξε. Καί ἀφοῦ προτραπεῖς νά μπεῖς, ἀφοῦ, λέει, σοῦ ποῦν «Ὁρίστε, περᾶστε», τότε πέρασε μέ πολλήν εὐλάβειαν, μέ πολλήν εὐγένεια καί σεμνότητα. Μέ ἡρεμία ἄνοιξε καί κλεῖσε τόσο τήν δική σου πόρτα, ὅσο καί τήν ξένη. Ἐκεῖνο τό «Μπάμ!» ἡ πόρτα… ἔ; Κουβέντιαζε μέ ὅλους ἥρεμα. 

     Συνεχίζει: «Μέ σωφροσύνη κοίταζε τούς ἄλλους -δηλαδή μέ σεμνότητα-, καί τά μάτια σου μήν τά χορτάσεις ἀπό τό κοίταγμα ξένου προσώπου». Αὐτό παντοῦ νά γίνεται ὁπουδήποτε, μήν κοιτᾶμε κατάματα, χορταίνοντας μ’ ἕνα πρόσωπο, ὅταν μάλιστα τό πρόσωπο αὐτό δέν εἶναι οἰκεῖος μας. Ἀκοῦστε, δέν μπόρεσα νά μήν τό βάλω, δέν μπόρεσα… γιατί; Γιατί ἔχει καί θεολογία αὐτό. Κάθε σου φυσική ἀνάγκη (δηλαδή θέμα τουαλέτας) μέ εὐλάβεια νά τήν ὑπηρετήσεις, ντρεπόμενος τόν φύλακά σου ἄγγελον. Ὅταν πᾶς στό ἀποχωρητήριο, πρόσεξε, σέ βλέπει ὁ φύλακάς σου ἄγγελος. Πώ! Πώ! Αὐτή εἶναι ἡ θεολογία. Δηλαδή καί ἡ τουαλέτα ἔχει θεολογία; Ἂ, μήν πᾶτε μακριά, ἀκοῦστε τί λέει ἡ Ἁγία Γραφή πάνω σ’ αὐτό τό συγκεκριμένο θέμα, καί θά ἐκπλαγεῖτε. Εἶναι ἀπό τό βιβλίον «Δευτερονόμιον», στό 23ον κεφάλαιον. Ἀκοῦστε τί λέει ἐκεῖ: «Καὶ τόπος… (ξέρετε οἱ Ἑβραῖοι ἦσαν στήν ἔρημο ἔ; Δέν εἶχαν, θά λέγατε, ὀργανωμένη ζωή. Ποιός σᾶς εἶπε ὅτι δέν εἶχαν ὀργανωμένη ζωή; Ὑπῆρχε καί ὑγειονομικό, ἀπ’ ὅλα ὑπῆρχαν… Θά μοῦ πεῖτε: «Πῶς;». Ἓνα κομματάκι θά σᾶς διαβάσω καί θά πάρετε γνώση. Ἄν διαβάσετε τά βιβλία «Ἀριθμοί», «Δευτερονόμιον», «Λευϊτικόν», θά δεῖτε πάρα πολλά πράγματα νά ἀναφέρονται στόν τρόπο τῆς ὀργανώσεως τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ εἰς τήν ἔρημον. Λοιπόν ἀκοῦστε τί λέει ἐδῶ: « … Καί τόπος ἔσται σοι ἔξω τῆς παρεμβολῆς, καὶ ἐξελεύσῃ ἐκεῖ ἔξω»· δηλαδή «Γιά τό θέμα τῶν ἀναγκῶν σου, τῆς ἀνάγκης σου, γιά τουαλέτα, γιά ἀποχωρητήριο, νά ὑπάρχει εἰδικός τόπος, ἔξω ἀπό τό στρατόπεδό σου («ἔξω τῆς παρεμβολῆς»), καί ἐκεῖ», λέει, «θά πᾶς («καὶ ἐξελεύσῃ ἐκεῖ ἔξω»), ἐκεῖ θά πᾶς». «Καὶ πάσσαλος ἔσται σοι ἐπὶ τῆς ζώνης σου, καὶ ἔσται ὅταν διακαθιζάνῃς ἔξω, καὶ ὀρύξεις ἐν αὐτῷ καὶ ἐπαγαγὼν καλύψεις τὴν ἀσχημοσύνην σου ἐν αὐτῷ». Δηλαδή, «θά ἔχεις ἕνα πάσσαλο ἐδῶ στή ζώνη σου», ὅπως εἶχαν (ἴσως καί ἔχουν ἀκόμη) οἱ ἀστυνομικοί, ἔχουν ἕνα μικρό κοντό ξύλο, κρεμασμένο ἐδῶ στή μέση. Θά ‘χεις ἕνα τέτοιο. «Ὅταν θά πᾶς ἔξω, θά σκάψεις ἕνα λακάκι, ἐκεῖ θά καθίσεις, καί τότε μετά θά σκεπάσεις», λέει, «τήν ἀσχημοσύνη σου, δηλαδή τήν ἀκαθαρσίαν σου!». Θά σκεπάσεις. 

     Δηλαδή, ἄν μέ ρωτήσετε, τό’ χω πεῖ πολλές φορές αὐτό, ὁ Θεός γιατί ἔκανε τά ζῶα; Νά μᾶς διασκεδάζουν, νά μᾶς ἐξυπηρετοῦν, νά μᾶς διδάσκουν καί ἀρνητικά καί θετικά. Ἔβαλε, λοιπόν, τήν γάτα νά μᾶς δείχνει μέ ποιόν τρόπο θά διατηρεῖ κανείς τόν χῶρο καθαρό. Ἡ γάτα; Ἡ γάτα εἶναι πάρα πολύ καθαρή! Θά πάει νά σκάψει ἕνα λακάκι, θά κάνει τήν τουαλέτα της, θά τό σκεπάσει τό λακάκι, θά μυρίσει ἀπό πάνω μήπως μυρίζει, καί μετά θά φύγει. Κι ἄν μυρίζει, θά ξαναφέρει πάλι κι ἄλλο χῶμα, γιά νά εἶναι καλά-καλά σκεπασμένο τό λακάκι. Γι’ αὐτό ἔκανε ὁ Θεός τά ζῶα, παιδιά, γιά νά διδάσκουν. Δέν τό λέγω αὐθαίρετα, τό λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος αὐτό. 

     Λοιπόν, καί λέει στή συνέχεια «ὅτι Κύριος ὁ Θεός σου ἐμπεριπατεῖ ἐν τῇ παρεμβολῇ σου ἐξελέσθαι σε καὶ παραδοῦναι τὸν ἐχθρόν σου πρὸ προσώπου σου, καὶ ἔσται ἡ παρεμβολή σου ἁγία, καὶ οὐκ ὀφθήσεται ἐν σοὶ ἀσχημοσύνη πράγματος καὶ ἀποστρέψει ἀπὸ σοῦ». «Διότι», λέγει, «ὁ Κύριος ὁ Θεός σου…» - θεολογία! Θεολογία καί τῆς τουαλέτας! Περίεργον ἔ; Ναί, ναί, ναί. Ὁ ἄνθρωπος, παιδιά, εἶναι θεολογική ὕπαρξις, καί κάθε του κίνησις ἔχει θεολογική τοποθέτηση. Δέν εἶναι ὑπερβολή, μάρτυς ἡ Γραφή, καί μάρτυς οἱ Πατέρες. Τί λέγει ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος; «Σέ βλέπει ὁ ἄγγελός σου», τί λέει ἐδῶ τό Δευτερονόμιον; «Ὁ Θεός», λέγει «ὁ Ὁποῖος περιπατεῖ μές στό στρατόπεδο, θά δεῖ αὐτές τίς ἀσχήμιες, καί δέν θά εἶναι καλό. Καί ὅταν δεῖ…» «καὶ οὐκ ὀφθήσεται ἐν σοὶ ἀσχημοσύνη πράγματος», «δέν πρέπει νά δεῖ ἄσχημα πράγματα, ἐκεῖνα πού ἐσύ ἐδημιούργησες εἰς τόν χῶρον σου», «καὶ ἀποστρέψει ἀπὸ σοῦ». Τί λέμε στόν 50ο Ψαλμό; «Μή ἀποστρέψεις τό πρόσωπόν σου ἀπ’ ἐμοῦ». Τί θά πεῖ «ἀποστρέφω»; Γυρίζω τό πρόσωπό μου ἀλλοῦ. Δηλαδή μ’ ἄλλα λόγια, δέν μέ συμπαθεῖ πιά ὁ Θεός, δέν μέ προσέχει ὁ Θεός. Πρόσεχε, λοιπόν, ὁ χῶρος θά εἶναι καθαρός, γιά μήν γυρίσει ὁ Θεός τό πρόσωπό Του καί δέν θέλει νά σέ βλέπει. Καί κλείνει συμπερασματικά ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος (γιατί εἶναι ἀτελείωτα αὐτά πού πού ὑπάρχουνε καί στήν Ἁγία Γραφή καί στούς Πατέρες, εἶναι ἀτελείωτα πραγματικά): «Φυλάξου ἀπό τά μικρά, γιά νή μήν πέσεις στά μεγάλα». Μήπως κάποιο παιδί, κάποια κοπέλα, ποῦν: «Ἒ τώρα… Αὐτά τά πράγματα λεπτομέρειες, αὐτά θά προσέξουμε;». Τί λέγει ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ; «Πρόσεξε ἀπό τά μικρά γιά νά μήν πέσεις καί στά μεγάλα». Ὅταν προσέχεις στά μικρά, δέν πέφτεις οὔτε στά μεγάλα. Καί λέει ἕνα πολύ ὡραῖο, ἐκεῖνο πού εἶναι ἐναντίον τῆς παρρησίας, πού λέγαμε προηγουμένως, πού παίρνουμε πολύ τό θάρρος καί παίζουμε καρπαζιές μετά μέ τούς ἄλλους. Νά θεωρεῖς ξένο τόν ἑαυτό σου, ὅπου κι ἄν βρεθεῖς γιά νά μπορέσεις νά ἀπαλλαγεῖς ἀπό τήν ζημιά πού προκαλεῖ ἡ παρρησσία. Ὅπως θά λέγαμε μέ μιά ἄλλη, κάπως, διατύπωση: «Νά συμπεριφέρεσαι πάντοτε στούς γύρω σου, καί στούς φίλους σου καί εἰς τούς οἰκείους σου, σάν νά τούς γνώρισες μόλις τώρα, μόλις τώρα! Κι ἔτσι, ἅμα προσέχεις, ποτέ δέν θά γίνει καμία παρεξήγηση ἀνάμεσα σέ σένα καί σ’ ἐκεῖνον ἤ σ’ ἐκείνους». 

    Ἔτσι βλέπουμε, παιδιά, ὃτι ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος εἶναι ὁ ἡμερωμένος ἄνθρωπος. Τί θά πεῖ «ἡμερωμένος»; Ξέρετε οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες δέν χρησιμοποιοῦσαν τήν λέξη «πολιτισμός», εἶναι νεωτέρα λέξις αὐτή καί μάλιστα ἀπό τήν διαγωγή τοῦ ἀνθρώπου τῆς πόλεως, βγῆκε ἡ λέξις «πολιτισμός». ‘’Civilisé’’ – ‘’civilised’’ (γαλλικά-ἀγγλικά), θά πεῖ «πολιτισμένος». Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες ἔλεγαν τήν ὡραιοτάτη λέξη «ἡμερωμένος». Καί τί θά πεῖ «ἡμερωμένος»; Αὐτός πού εἶναι ἥμερος. Καί ξέρετε ἡ λέξις ἥμερος ἔχει κοινή ρίζα μέ τήν λέξη ἡμέρα, πού εἶναι φωτεινή. Μάλιστα λέγει τό ἐξῆς ὁ Ἡρόδοτος: «Ἄνδρες, οὕτως ἥμεροι καί φιλάνθρωποι», «ἄνδρες», λέει, «ἔτσι ἥμεροι καί φιλάνθρωποι, ἥμεροι». Ὁ ἥμερος ἄνθρωπος. Αὐτό πού λέμε σήμερα: ὁ πολιτισμένος ἄνθρωπος. Ὁ ἥμερος λοιπόν. Ἀλλά ὁ πολιτισμένος, ὅπως λέμε σήμερα, εἶναι ὁ μορφωμένος, ὁ «ἀστεῖος» ἄνθρωπος. Δέν ἔχει καμία σχέση μ’ ἐκεῖνο πού σήμερα λέμε «ἀστεῖος ἄνθρωπος», λέει ἀνέκδοτα καί γελᾶμε. Ἡ λέξις «ἀστεῖος» βρίσκεται στό δεύτερο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου τῆς «Ἐξόδου». Εἶναι λοιπόν μία λέξες, ἄ… μετεφράσθη δυό-τρεῖς αἰῶνες περίπου π.Χ. ἡ Ἁγία Γραφή ἡ Παλαιά Διαθήκη, εἶναι μιά λέξις ἐκείνης τῆς ἐποχῆς, θά λέγαμε εἶναι ἑλληνιστική. «Ἀστεῖος». Ὁ Μωϋσῆς, λέγει, ὅταν ἐγεννήθη, τόν λυπήθηκαν οἱ γονεῖς του, τό παιδάκι ἐπειδή ἦτο «ἀστεῖον». Τί θά πεῖ «ἄστεῖος»; Εἶναι ἀπό τήν λέξη «ἄστυ», καί θά πεῖ «πόλις». Εἶναι… αὐτό πού λέμε πολιτισμένος. Εἶχε λεπτά χαρακτηριστικά. Ἦταν ἕνα παιδάκι χαριτωμένο. Ἦτο, λοιπόν, παιδί ἀστεῖο, δηλαδή πολιτισμένο μέ λεπτά χαρακτηριστικά, ὄχι χοντρά χαρακτηριστικά.Ἔτσι ὁ πολιτισμένος εἶναι ὁ «ἀστεῖος». Ἀκόμη θά λέγαμε, ὅτι γενικώτερα τό θέμα τῆς μορφώσεως τοῦ πολιτισμένου ἀνθρώπου, τοῦ μορφωμένου, εἶναι ἕνα θέμα μέ εὐρύ φάσμα ἤ καλύτερα βρίσκεται μέσα σ’ ἕνα εὐρύ φάσμα μορφῶν καί ἐκδηλώσεων.

      Εἴδαμε μέχρι τώρα τό θέμα τῆς εὐγενείας. Ἄς δοῦμε καί κάτι ἀκόμα περισσότερο. Εἶναι ἡ κοινωνική καλλιέργεια, γενικά ἡ κοινωνική καλλιέργεια, καί ἐννοῦμε τήν καλλιέργεια ἐκείνη πού μᾶς ὁδηγεῖ σέ μία σωστή κοινωνική ἀντίληψη. Πῶς ἀντιλαμβάνεσαι τόν πλαϊνό σου. Ἄν ζεῖς σέ μία πολυκατοικία, πρέπει νά ἔχεις αἴσθηση ὅτι δέν κατοικεῖς μόνος ἐσύ στήν πολυκατοικία, ἀλλά κατοικοῦν ἀκόμη 30-50-100-200 ἄνθρωποι στήν πολυκατοικία πού μένεις. Ἄρα, δέν μπορεῖς ἐσύ ἅμα γυρίσεις, ἄς ποῦμε, στίς τρεῖς τή νύχτα, νά χτυπᾶς πόρτες παράθυρα, νά βάλεις τό ραδιόφωνο πολύ δυνατά ν’ ἀκούσεις σάν νά εἶσαι μόνος σου μέσα στήν πολυκατοικία. Κοιμῶνται οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι, ἡσυχάζουν. Ἔτσι, αὐτό θά πεῖ κοινωνική ἀντίληψις. Γιά νά ἔχω, ὅμως, κοινωνική ἀντίληψη, πρέπει νά ἔχω μία κοινωνική καλλιέργεια. Γι’ αὐτό πολύ ἐπιγραμματικά σημειώνει ὡραιότατα ὁ Ἀπόστολος Παῦλος (Ρωμ. 12,15 ): «Χαίρειν μετὰ χαιρόντων καὶ κλαίειν μετὰ κλαιόντων». «Νά χαίρεις μ’ αὐτούς πού χαίρουν καί νά κλαῖς μ’ αὐτούς πού κλαίνε». Δηλαδή κάθε κτύπος τῆς κοινωνικῆς καρδίας γίνεται κτύπος τῆς καρδίας τοῦ κάθε μέλους τῆς κοινωνίας. Νά μή μένεις ἀδιάφορος γιά ὅ,τι συμβαίνει μέσα στό κοινωνικό σχῆμα στό ὁποῖον βρίσκεσαι. Ὁ κοινωνικά καλλιεργημένος ἄνθρωπος ἐπισκέπτεται ὅπου ὑπάρχει τό πένθος καί ὁ πόνος. Μάλιστα ὑπάρχει τό πρόσχημα: «Ἂ, ἐγώ ξέρετε ἔχω μία λεπτότητα συναισθημάτων δέν μπορῶ νά δῶ κάτι τό θλιβερό!». Στήν πραγματικότητα πρόκειται περί ἐγωισμοῦ. Δέν θέλεις ἁπλῶς νά γίνεις μέτοχος τοῦ πόνου καί τοῦ πένθους μέσα σ’ ἕνα κοινωνικό σύνολο στό ὁποῖον ζεῖς. Ἔτσι τό νά ἐπισκεφθοῦμε τά νοσοκομεῖα τῆς πόλεώς μας, τούς παιδικούς σταθμούς, τά ὀρφανοτροφεῖα, τίς φυλακές, τά πενθοῦντα σπίτια, ὅλα αὐτά δείχνουν ὅτι ἀντιλαμβανόμεθα τί ὑπάρχει στήν πόλη καί θέλουμε νά γίνουμε κοινωνοί αὐτοῦ τοῦ πόνου καί τοῦ πένθους πού ὑπάρχει. 

     Ἀκόμη ὁ κοινωνικά καλλιεργημένος ἄνθρωπος ἐνδιαφέρεται καί γιά μιά γενικωτέρα συμφορά, ὅπως γιά πυρκαγιά. Δέν μπορεῖ νά πεῖ: « Ἂ, εἶναι στό ἄλλο ἄκρον τῆς πόλεως, πέσε κοιμήσου». Δέν μπορεῖς νά τό πεῖς αὐτό, ἐπειδή καίγεται τό σπίτι τοῦ ἀλλουνοῦ κι εἶναι μακριά. Αὔριο μπορεῖ νά εἶναι τό δικό σου. Ἤ γιά ἕναν σεισμό, γιά μιά πλημμύρα ἤ γιά μιά ἐπιδημία, δέν μπορεῖς νά ἀδιαφορήσεις γιά τό τί γίνεται μέσα στήν πόλη σου. Σᾶς θυμίζω ἄν δέν τό γνωρίζατε ὅτι κάποτε στούς πρώτους χριστιανικούς αἰῶνες, εἶχε πέσει πανούκλα (πανώλη) στήν Ἀλεξάνδρεια, καί ξέρετε ὅτι εἶναι μία φοβερή ἐπιδημία αὐτή. Τότε τούς ἀρρώστους τούς ἔβγαζαν στόν δρόμο γιά νά μήν ἀρρωστήσουν οἱ ἄλλοι πού ἦσαν μέσα στό σπίτι. Καί ἀκόμη ἔφευγαν καί στήν ὕπαιθρο γιά νά γλυτώσουν ἀπό τόν θάνατο τῆς πανώλης. Στήν πόλη μέσα ἔμειναν οἱ Χριστιανοί γιά νά περιποιοῦνται τούς ἀρρώστους πού εἶχαν ἐγκαταλείψει οἱ ἄλλοι, οἱ εἰδωλολάτρες. 

     Ἄν διαβάσετε ἕνα βιβλίο… εἶναι μᾶλλον παλιό αὐτό… ὁ τίτλος ἤτανε «Ὁ κύριος Βενσάν». Εἶναι ἡ βιογραφία τοῦ Ἁγίου Βικεντίου, εἶναι δυτικό βιβλίο, ὅταν πῆγε σ’ ἕνα χωριό ὁ ἄνθρωπος αὐτός, εἴχανε καρφώσει -ἤτανε μιά ἐπιδημία- τά παράθυρα καί τίς πόρτες οἱ ἄνθρωποι γιά νά μήν ἀρρωστήσουν… -βέβαια σήμερα δέν καρφώνουμε πόρτες καί παράθυρα, γιατί ξέρουμε ὅτι τά μικρόβια, δέν λογαριάζουνε καρφώματα στίς πόρτες καί τά παράθυρα- καί ὁ ἴδιος ἐδέχθηκε πέτρες, χωρίς νά βλέπει ἀπό ποῦ προήρχοντο, γιά νά τόν ἀναγκάσουν νά φύγει, μήπως κι αὐτός ἔφερνε τά μικρόβια τῆς ἀρρώστειας καί δέν ἐπιθυμοῦσαν οἱ ἄνθρωποι νά κολλήσουν. Ἦταν δέ μιά γυναῖκα πού εἶχε πεθάνει, ἤτανε νεωκόρισσα καί εἶχε ἕνα παιδάκι, κι αὐτή πέθανε στό καμπαναριό τῆς Ἐκκλησίας ἀπό κάτω (εἶχε ἕνα δωμάτιο ἐκεῖ), καί πῆγαν καί κάρφωσαν τήν πόρτα. Κάρφωσαν μέσα καί τό μικρό παιδάκι! Ζωντανό τό παιδάκι καί γερό! Ἔ, ὅλα αὐτά δέν εἶναι ἕνα δεῖγμα φοβερῆς μή κοινωνικῆς ἀντίληψης καί συμπαράστασης;

31η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

«Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος» (α΄).

†. Ὅπως θά ἐνθυμεῖσθε, παιδιά, ὕστερα ἀπό τήν διακοπή μας αὐτή, εἴχαμε μείνει εἰς τήν περίφημη, ἐκείνη, διαθήκη τοῦ Τωβίτ πρός τόν Τωβία, μέ τίς θαυμάσιες καί πάντοτε ἐπίκαιρες, καί διαχρονικές συμβουλές του, πού εἶναι τόσο χρήσιμες γιά τούς νέους καί γιά τίς νέες, σέ κάθε ἐποχή. Παρότι αὐτά εἶναι γραμμένα π.Χ., βλέπετε ὅμως κάποια πράγματα ἔχουν τήν ἀξία τους πάντοτε καί τήν ἐπικαιρότητά τους, ὅσα χρόνια κι ἄν περάσουν. Γιατί; Γιατί ἀγγίζουν θέματα πού εἶναι πάντοτε ἐπίκαιρα καί σπουδαῖα πού ἀπασχολοῦν τούς ἀνθρώπους καί ἰδιαίτατα τούς νέους, ἀνθρώπους. 

     Συνεχίζει, λοιπόν, ὁ Τωβίτ καί λέγει εἰς τό παιδί του τόν Τωβία: «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον, ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου καὶ ἴσθι πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου». Δηλαδή πρόσεχε, παιδί μου, τόν ἑαυτόν σου, καί σέ ὅλα σου τά ἔργα νά εἶσαι πεπαιδευμένος, καλλιεργημένος, σέ κάθε σου ἀναστροφή, σέ κάθε σχέση σου μ’ ὁποιονδήποτε ἄνθρωπο. Εἶναι πολύ σπουδαῖο. Κατ’ ἀρχάς ἀξιοπρόσεκτο εἶναι αὐτή ἡ ἐπανάληψις τοῦ «Πρόσεχε σευατῷ, παιδίον» πού παλιότερα (πέρσι συγκεκριμένα) θυμᾶσθε, εἴχαμε μιλήσει διά πολλῶν, πάνω σ’ αὐτό τό «Πρόσεχε σεαυτῷ», πού σημαίνει ὅτι, ὁτιδήποτε, εἴτε καλό εἴτε κακό, πάντοτε ξεκινάει ἀπό τόν ἑαυτόν μας. Ἐάν προσέχουμε τόν ἑαυτό μας ἤ δέν προσέχουμε, θά ἔχουμε τά ἀνάλογα ἀποτελέσματα. Γι’ αὐτό πρέπει ὡς ἔσχατον, ἐσχάτην αἰτίαν, νά ἀναζητοῦμε πάντοτε καί γιά τά καλά καί γιά τά ἄσχημα, πάντα τόν ἑαυτό μας. Ἄν ἔχουμε δηλαδή μιά σοβαρότητα ἤ μιά ἐπιπολαιότητα, ἀγαθότητα ἤ μιά ἐριστικότητα -πού τήν ἔχουν τόσοι ἄνθρωποι γιατί δυστυχῶς φθονοῦν, ζηλεύουν- ἄν ἔχουμε μία ταπείνωση ἤ ἕναν αὐταρχισμό καί ἐγωισμό. Ἀντιλαμβάνεστε ὅλα αὐτά, εἶναι ἐκεῖνα πού μπορεῖ νά μᾶς κρίνουν. Πάντως τά ἔργα πού θά κάνουμε, ἀπό τό ἐπάγγελμα μέχρι τόν γάμο καί μέχρι τίς μικρολεπτομέρειες τῆς καθημερινότητος, ὅλα αὐτά εἶναι στοιχεῖα πού ἐκδηλώνεται αὐτή ἡ παιδεία μας. Δηλαδή τό νά εἴμεθα πεπαιδευμένοι, νά εἴμεθα καλλιεργημένοι. Ἔτσι αὐτό τό θέμα τῆς καλιεργείας τοῦ ἀνθρώπου (πού βέβαια ξεκινάει ἀπό τά νηπιακά του χρόνια), αὐτό θά μᾶς ἀπασχολήσει παιδιά σήμερα. Γι’ αὐτό λέει ὁ Τωβίτ «Πρόσεχε καὶ ἴσθι πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου», δηλαδή νά εἶσαι παιδαγωγημένος ἄνθρωπος. 

     Τίθεται, λοιπόν, τό ζήτημα τῆς ἐν γένει πνευματικῆς μας καί ψυχικῆς μας καλλιεργείας. Τό θεωρῶ πάρα πολύ σπουδαῖο θέμα. Εἶναι ἕνα θέμα πού κάνει τόν ἄνθρωπον, μέ ἄλφα μικρόν, μέ ἄλφα κεφαλαῖο. Ἄνθρωπος! Αὐτός πού γίνεται Ἄνθρωπος, ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος. Εἶναι σπουδαιότατο θέμα, γι’ αὐτό καί βέβαια δέν θά τελειώσουμε σήμερα, ἀλλά θά ἔχουμε μία σειρά ἀπό μερικά τέτοια θέματα, γιά νά δοῦμε τί εἶναι ἀκριβῶς αὐτός ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος. Καί ὅπως ἕνα χωράφι καλλιεργημένο… ἔτσι… οἱ πρασιές του εἶναι καλά διευθετημένες, εἶναι φυτεμένο, εἶναι ὁλοπράσινο, εἶναι δροσερό, καί τό χαίρεται κανείς πού τό βλέπει, ἔτσι εἶναι καί ὁ ἄνθρωπος ὁ καλλιεργημένος, πού ἔχει δηλαδή μιά καλλιεργημένη ψυχή. Ἀντίθετα ὁ ἀκαλλιέργτος ἄνθρωπος ἔχει μία ψυχή βάναυση, χοντροπετσιασμένη, «Χοντρός ἄνθρωπος», λέμε, «αὐτός». Παντοῦ τσαλαβουτᾶ ἀπρόσεκτα, εἶναι ρηχός, εἶναι αὐθάδης ὁ ἀκαλλιέργητος ἄνθρωπος. Δέν ἀντιλαμβάνεται τόν πλαϊνό του. Σάν νά ζεῖ αὐτός μόνο ἐπάνω στή γῆ, ἀγενής καί ἐγωκεντρικός. Κι ἐπειδή θέλω νά σᾶς δίνω καί καμιά εἰκόνα καμιά φορά (κάνα παράδειγμα), μοῦ ἐλέγετο ἀπό ‘να συγγενικό μου πρόσωπο πού ταξίδευε μέ τό τρένο, ἐδῶ καί κάποιο καιρό, κάποιος…. ξέρετε πῶς εἶναι οἱ θέσεις, ἡ μία ἀπέναντι στήν ἄλλη, δυό θέσεις ἀπό δῶ ἤ τρεῖς… δύο, καί ἡ ἄλλη ἀπέναντι, ὁπότε κάποιος ἀφοῦ ἀπέναντι δέν ὑπῆρχε κανείς νά καθίσει -ἦταν ὅμως κάποιος δίπλα του, κάποιος καθότανε δίπλα του (τό πρόσωπο πού μοῦ τό διηγήθηκε)- ἔβγαλε τά παπούτσια του κατ’ ἀρχάς, γιατί… ἔ τόν κούραζαν, ἔμεινε μέ τίς κάλτσες… τ’ ἀνέβασε τά πόδια του στό ἀπέναντι κάθισμα (γιά νά ξεκουραστεῖ)… σέ λίγο ἔβγαλε τίς κάλτσες του καί ἄρχισε νά σκαλίζει καί νά τρίβει τά δάχτυλά του! Λοιπόν, βλέπετε ὅτι ὁ ἄνθρωπος αὐτός ζοῦσε μόνος του ἐπάνω στή γῆ, δέν λογάριαζε ὅτι μποροῦσαν νά ὑπάρχουν καί ἄλλοι ἄνθρωποι. Εὔκολα λοιπόν ἀντιλαμβανόμεθα ὅτι ὁ ἀκαλλιέργητος ἄνθρωπος μπορεῖ νά εἶναι ἀντικοινωνικός. Μπορεῖ νά εἶναι καλός στό βάθος, νά μήν εἶναι κακός ἄνθρωπος, ἀλλά εἶναι… δέν στέκεται καλά μέσα στήν κοινωνία. Εἶναι δύσχρηστος. Πιστεύω ὅτι ὅλοι θά θέλαμε νά καλλιεργηθοῦμε, γι’ αὐτό ἄς προσέξουμε νά δοῦμε τί σημαίνει καλλιεργημένος ἄνθρωπος, τί ἀξία ἔχει ἡ καλλιέργεια τῆς ψυχῆς, καί πῶς μπορεῖ κανείς αὐτό νά τό πετύχει.

     Τί σημαίνει, λοιπόν, καλλιεργημένος ἄνθρωπος; Εἶναι ὁ πεπαιδευμένος. Πεπαιδευμένος -γιά νά σᾶς βοηθήσω, γιατί δέν μαθαίνετε σήμερα καί πολλά πράγματα ἀπό Γραμματική… κ.λπ.- εἶναι μετοχή Παρακειμένου, τοῦ ρήματος παιδεύω πού θά πεῖ παιδαγωγῶ. Πεπαιδευμένος. Παίρνει αὐτήν τήν αὔξηση -νά μή λέω πιό πολλά καί σᾶς μπερδεύω- ἤ τόν ἀναδιπλασιασμό (ἀναλόγως πῶς εἶναι τό ρῆμα), στόν Παρακείμενο καί στόν Ὑπερσυντέλικο (ἐννοῶ στήν ὁριστική)… κ.λπ. εἶναι αὐτός πού εἶναι παιδαγωγημένος, αὐτός πού ἔχει δεχθεῖ παιδείαν, αὐτός πού ἔχει ἀγωγή. Ἀκόμη εἶναι ὁ μορφωμένος ἄνθρωπος. Καί μορφωμένος ἄνθρωπος σημαίνει αὐτός πού ἔχει μόρφωση. Καί μόρφωση σημαίνει τό δίδειν (ἀπαρέμφατο) μορφήν. Τό διαμορφώνειν. (Ὅλα ἀπαρέμφατα εἶναι. Δέν πειράζει, γιά νά τά μαθαίνετε σᾶς τά λέω ἔτσι). Εἶναι τό σχηματίζειν. Αὐτό θά πεῖ δίδω μορφή, σχηματίζω. Τό ἀντίθετο εἶναι τό ἀ-μόρφωτος, αὐτός πού δέν ἔχει μορφή, αὐτό τό στερητικόν ἄλφα τό ἀ-μόρφωτος. Εἶναι -ἄν τό φανταζόσαστε ποτέ!- εἶναι ὁ ἄσχημος. Αὐτός πού δέν ἔχει σχῆμα. Αὐτός εἶναι ὁ ἄσχημος, αὐτός πού δέν ἔχει σχῆμα. Ἔτσι, βλέπετε, κάθε ἄνθρωπος πού ἔρχεται στόν κόσμο, φυσικά ἔρχεται μέ μίαν διάστασιν, ἐντελῶς βιολογική, δέν εἶναι ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος, εἶναι ἀ-μόρφωτος, δηλαδή ὁ ἀδιαμόρφωτος. Εἶναι ἄ-σχημος, χωρίς σχῆμα. Μέ τήν ἀγωγή, μέ τήν καλλιέργεια γίνεται μορφωμένος, σχηματισμένος ἄνθρωπος, γι’ αὐτό καί ἡ ἀγωγή εἴτε στό σχολειό εἴτε στό σπίτι, βέβαια ξεκινάει ἀπό τό σπίτι, προεκτείνεται στό σχολειό, ἀλλά ἐκεῖ δέ σταματᾶ, ἀλλά πηγαίνει καί πιό πέρα μέσα σ’ ἕνα κοινωνικό σύνολο, γιατί ὁ νέος ἄνθρωπος βγαίνει στήν κοινωνία καί ἡ κοινωνία τόν διαμορφώνει. Ἔχουμε λοιπόν τό σπίτι, τό σχολειό καί τήν κοινωνία πού διαμορφώνουν ἕναν ἄνθρωπο. Γι’ αὐτό ἀκριβῶς αὐτή ἡ ἀγωγή, ὅπου κι ἄν τήν πάρει ὁ ἄνθρωπος, εἶναι ἕνας μέγας συντελεστής τῆς μορφώσεως. 

     Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος γράφει, ἔτσι πολύ χαρακτηριστικά, στήν ἐπιστολή του «Πρός Γαλάτας». Λέγει: «Τεκνία μου (:παιδάκια μου!) -εἴδατε τί χαριτωμένο, τό χρησιμοποιεῖ αὐτό μιά φορά ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, πολύ συχνότερα τό χρησιμοποιεῖ ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης- οὓς πάλιν ὠδίνω, ἄχρις οὗ μορφωθῇ Χριστὸς ἐν ὑμῖν!». «Ὠδίνω», κατά λέξη θά πεῖ «κοιλοπονῶ», ἐκείνους τούς πόνους πού ἔχει ἡ γυναῖκα πού ἑτοιμάζεται νά γεννήσει. Κοιλοπονῶ-ὠδίνω. Γιατί κοιλοπονῶ; Μόνο ἕνας γονιός μπορεῖ νά καταλάβει τί ἀνησυχία μπορεῖ νά ἔχει μέσα του, τό τί θά γίνει τό παιδί του. Ἅμα θά γίνετε αὔριο γονεῖς θά μέ θυμηθεῖτε σ’ αὐτό, εἶναι πολύ χαρακτηριστικό. Ὅπως ὑπάρχει ἡ φυσική γέννησις (ἡ βιολογική) ὑπάρχει καί ἡ πνευματική γέννησις. Ὁ Παῦλος ἐδῶ δέν ὑπερβάλλει στό χαρακτηρισμό του, ὅτι κοιλοπονοῦσε. Τί κοιλοπονοῦσε; «Ἂχρις οὗ (:Ἓως ὅτου) μορφωθῇ Χριστὸς ἐν ὑμῖν!». «Ἓως ὅτου», λέει, «σχηματισθεῖ ὁ Χριστός μέσα στήν ὕπαρξή σας, μέσα στή ζωή σας». Σάν νά εἶναι ὁ Χριστός ἕνα καλούπι… πῶς ἔχουμε τά καλούπια πού φτιάχνουμε διάφορα πράγματα, ἀντικείμενα. Κάνουμε φέρ’ εἰπεῖν…. ἕνα γλυκό, ἕνα κέϊκ. Δέν εἶναι ἄ-σχημον (χωρίς σχῆμα) ἀλλά τό βάζουμε μέσα σέ μία φόρμα, δίνουμε, δηλαδή, μία μορφήν καί βγαίνει τό γνωστό μας… ἤ ἕνα τέλος πάντων σχῆμα πού δίνουμε σ’ ἕνα γλυκό, δίνουμε στό κέικ πού σᾶς εἶπα προηγουμένως. Ἐδῶ, λοιπόν, σάν εἶναι ὁ Χριστός ἕνα καλούπι, μέσα στό ὁποῖο μπαίνει ὁ ἄνθρωπος καί διαμορφώνεται («μορφοῦται») εἰς Χριστόν. Μή σᾶς παραξενεύει ἡ λέξις «μπαίνω σ’ ἕνα καλούπι», γιατί ξέρετε στήν ἐποχή μας δέν μᾶς ἀρέσουν τά καλούπια. Ἐν τούτοις, ἐνῶ ἀπωθοῦμε τά καλούπια καί τά θεωροῦμε στοιχεῖον ἀνελευθερίας, στήν πραγματικότητα χωρίς νά τό καταλαβαίνουμε, μπαίνουμε σέ καλούπια. Γι’ αὐτό θά δεῖτε ἐκεῖνο πού καλουπιάζει τούς ἀνθρώπους εἶναι ἡ μόδα. Θά σοῦ ἐπιβάλλει τό μπλοῦ-τζίν, θά σοῦ ἐπιβάλλει τά μακριά μαλλιά, θά σοῦ ἐπιβάλλει τό ξεφτισμένο μπλοῦ-τζίν… Μοῦ ‘λεγε ἕνας νεαρός… «Εἶναι ἁμαρτία», λέει, «νά ‘ναι ξεφτισμένο τό μπλοῦ-τζίν, γιατί;». Γιατί εἶναι φόρμα. 

     Βλέπετε, λοιπόν, λέμε ὅτι «Εἴμεθα ἐλεύθεροι», δέν εἴμαστε στήν πραγματικότητα. Φεύγουμε ἀπό τό καλούπι «Χριστός», γιά νά μποῦμε στό καλούπι «μόδα»! Μή λοιπόν σᾶς φαίνεται περίεργο αὐτό πού λέγω, ὅτι μπαίνω μέσα στό καλούπι «Χριστός». Ὕστερα γιά ν’ ἀγοράσεις ἕνα αὐτοκίνητο, αὐτό δέν μπαίνει σέ καλούπια γιά νά γίνει; Ἕνα ἀντικείμενο… ὁτιδήποτε δέν μπαίνει αὐτό σέ καλούπια γιά νά γίνει; Γιατί ἐκεῖ μᾶς φαίνεται περίεργον; Ἔτσι αὐτό τό καλούπι «Χριστός», πού δέν εἶναι στήν πραγματικότητα, παρά… -ἀναλύω τήν λέξη «μόρφωσις» πού λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «ἄχρις οὗ μορφωθῇ», δηλαδή καλουπιαστεῖ ὁ Χριστός σέ σᾶς- εἶναι πολύ σπουδαῖο γιατί στήν πραγματικότητα μᾶς κάνει ἐλευθέρους ἀνθρώπους, μᾶς κάνει ἀληθινούς ἀνθρώπους, καλλιεργημένους ἀνθρώπους, ὅπως θά τό δοῦμε στή συνέχεια. Ἔτσι, λοιπόν, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος περίμενε τούς ἀγαπημένους του Γαλάτας καί κοιλοπονοῦσε, τρόπον τινα, ἕως ὅτου τούς δεῖ νά καλουπιάζονται στό καλούπι Χριστός. Ἄν ἔπρεπε νά τό ποῦμε μέ μίαν ἄλλη ἔκφραση εἶναι τοῦτο: Νά μπεῖ ὁ Χριστός μέσα στό πετσί μας, νά μπεῖ ὁ Χριστός μέσα στό κύτταρό μας, νά διαμορφώσει ὅλο μας τό εἶναι, αὐτό θά πεῖ μόρφωσις. Καί νά μήν ξεχνᾶμε ὅτι τό νόμισμα τῆς πνευματικῆς καλλιεργείας, ποτέ δέν χάνει τήν ἀξία του, ὅ,τι καί νά συμβαίνει.

    Ὅμως αὐτή ἡ καλλιέργεια ἔχει ἕνα εὐρύ φάσμα, καί θά προσπαθήσουμε νά δοῦμε καί στά ἑπόμενα μαθήματά μας, αὐτό τό εὐρύ φάσμα τῆς καλλιεργείας. Ἕνα ὅμως ἀπό αὐτά, μέ τό ὁποῖο μποροῦμε καί ν’ ἀρχίσουμε, εἶναι τό στοιχεῖον τῆς εὐγενείας. Ναί, τό στοιχεῖον τῆς εὐγενείας. Ὁ εὐγενής ἄνθρωπος δέν εἶναι ἕνας καλλιεργημένος ἄνθρωπος; Μέ τή διαφορά μόνο πώς δέν εἶναι μόνη ἡ εὐγένεια. Εἶναι ἡ τέχνη (οἱ καλές τέχνες ἐννοῶ), εἶναι ἡ μουσική, εἶναι τά γράμματα… εἶναι πολλά πράγματα, θά τά δοῦμε αὐτά στή συνέχεια. Τἰ εἶναι ἐκεῖνα τά ὁποῖα θά μᾶς βοηθήσουν πραγματικά νά γίνουμε καλλιεργημένοι ἄνθρωποι. Ἀλλά μιά πού ἀναφέραμε τήν εὐγένεια, πού βεβαίως εἶναι ἕνα στοιχεῖον τοῦ καλλιεργημένου ἀνθρώπου, γι’ αὐτό ἄς τήν δοῦμε λίγο ἀπό πιό κοντά. Εἶναι γνωστό ὅτι σήμερα ἡ εὐγένεια -νά ‘μαι δηλαδή εὐγενής στούς τρόπους μου- θεωρεῖται ἕνα κάπως μειονέκτημα, γιατί ἡ ἐπιτυχία -λέγουν- στή ζωή, χρειάζεται τό θράσος καί τήν ἀγένεια. Γιά νά ἐπιτύχεις πρέπει νά εἶσαι θρασύς, πρέπει νά εἶσαι ἀγενής. Ἀλλά μήν ξεχνᾶμε -καί θά ‘θελα αὐτό νά σᾶς τό τονίζω ὅσο μπορῶ περισσότερες φορές- ὅτι ἡ ἐποχή μας εἶναι ἐποχή παρακμῆς. Ὅταν κάποτε μελετηθῆ ἀπό τούς ἱστορικούς ἡ ἐποχή μας, ἔτσι θά κριθεῖ. Εἶναι βέβαια δύσκολο νά δεῖ κανείς τήν ἐποχή του, ὅταν ζεῖ μέσα στήν ἐποχή του. Γι’ αὐτό εἶναι γνωστό ὅτι ἡ Ἱστορία γράφεται πολύ κατοπινά, γιά νά φύγει κανείς ἀπό μίαν κατάσταση ὑποκειμενισμοῦ, γιά νά κρίνει ἀντικειμενικά. Ἀλλά δέν μᾶς ἐμποδίζει, παρά ταῦτα, νά δοῦμε τήν ἐποχή μας, ἄν ἔχουμε τόν τρόπο νά βγοῦμε ἀπό τόν ὑποκειμενισμό μας γιά νά δοῦμε τά πράγματα ἀντικειμενικά. Ἔχουμε τόν τρόπο, τόν ἔχουμε, νά δοῦμε ὅτι πράγματι ἡ ἐποχή μας εἶναι ἐποχή παρακμῆς καί κοινωνικοῦ ἐκφυλισμοῦ. Γιά νά δεῖτε πόσο δύσκολο εἶναι αὐτό, λέμε σ’ ἕνα παιδί -ἐγώ τό ‘χω πολλές φορές δοκιμάσει αὐτό- «Ξέρεις, παιδί μου, ὅτι περνᾶμε μιά ἐποχή παρακμῆς;». Μοῦ λέγει: «Ποῦ τό βλέπετε αὐτό;». Ἀμέσως, «Ποῦ τό βλέπετε αὐτό;». Δέν διαθέτει τά μάτια ἐκεῖνα, δηλαδή τά κριτήρια ἐκεῖνα, μέ τά ὁποῖα θά μπορεῖ νά δεῖ ὅτι ἡ ἐποχή μας εἶναι ἐποχή παρακμῆς. Μάλιστα, ἄν θέλετε, φοβερῆς παρακμῆς! Γι’ αὐτό δέν θά πρέπει νά λαβαίνουμε ὑπόψη μας συμπεράσματα ἀπό μία παρηκμασμένη ἐποχή. Ὅπως καί ὁ ἄνθρωπος τότε πού κάναμε Χριστιανική ἀνθρωπολογία, λέγαμε, ὅτι δέν μπορεῖς νά πάρεις τόν ἄνθρωπο νά τόν ἐξετάσεις καί νά βγάλεις συμπεράσματα, ὅπως ἡ Ψυχιατρική καί ἡ Ψυχολογία, παίρνει γιά νά βγάλει, ἴσως, συμπεράσματα ὑγείας, τόν πεσμένον ἄνθρωπο, αὐτός ὁ ὁποῖος πάσχει στήν πραγματικότητα, τόν ὁποῖον λέει ὅτι εἶναι ὑγιής, κι ἀπό κεῖ συγκρίνει μετά τόν ἄρρωστο. Γιατί; Διότι δέν ἔχει τό πρότυπον τοῦ ἀνθρώπου, πού ἦταν ὁ Ἀδάμ, πρίν πέσει, ὅπως λέγαμε τότε, καί ὁ νέος Ἀδάμ «πρότυπον» εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός καί ὅτι δέν μποροῦμε νά βγάλουμε συμπεράσματα τί θά πεῖ ἄρρωστος ἄνθρωπος, ἐπειδή τά κριτήριά μας δέν διαθέτουν τόν ἐξ ἀντικειμένου ἄνθρωπο, τόν σωστόν. Ἐπιμένω βλέπετε σ’ αὐτό τό σημεῖο γιά νά σᾶς πῶ ὅτι θά ἦταν εὐχῆς ἔργον νά μποροῦμε νά βλέπουμε τίς πτυχές τῆς παρακμῆς τῆς ἐποχῆς μας καί τοῦ ἐκφυλισμοῦ τῆς κοινωνίας μας, θά ἦτο εὐχῆς ἔργον. 

     Πάντως -γιά νά ἐπανέλθω στό θέμα τῆς εὐγενείας- ἡ εὐγένεια ὑποχρεώνει. Ὅπως κι ἄν τό κάνετε, ὅσο διεφθαρμένη κι ἄν εἶναι ἡ ἐποχή, ὅ,τι συνθήματα κι ἄν ἔχουν δοθεῖ ἐναντίον τῆς εὐγενείας, ὑποχρεώνει. Ἡ εὐγένεια, βέβαια, δέν εἶναι ἕνας καρπός ἑνός savoir vivre, αὐτά τά βιβλία πού κυκλοφοροῦν καί πού δίδουν στοιχεῖα καλῆς συμπεριφορᾶς… πῶς θά στρώσετε τό τραπέζι σας, καί πῶς θά ὑποδεχθεῖτε τούς ἐπισκέπτες σας, ἀλλά εἶναι καρπός τῆς ἀγάπης καί τῆς καλλιεργημένης ἐν Χριστῷ ζωῆς. Ἀπό κεῖ βγαίνει ἡ άληθινή εὐγένεια. Ὁ εὐγενής εἶναι εὐγενής ἐν παντί τόπῳ καί χρόνῳ, καί δέν μπορεῖ νά εἶναι μόνο κάπου καί κάπου ἀλλοῦ νά μήν εἶναι. Δέν μπορεῖ νά εἶναι εὐγενής στούς φίλους του καί νά μήν εἶναι εὐγενής στό σπίτι του, εἰς τούς οἰκείους του. Ὁ εὐγενής ἐν παντί τόπῳ καί χρόνῳ, εἶναι εὐγενής. Ἡ εὐγένεια δέν εἶναι ἡ ὑψηλή καταγωγή, γιατί κατά λέξη αὐτό θά πεῖ εὐγενής· αὐτός πού εἶναι ἀπό καλόν γένος, ἀλλά εἶναι ἡ καλλιεργημένη ψυχή. Αὐτός εἶναι ὁ εὐγενής. 

    Ἡ εὐγένεια δέν κάνει διακρίσεις μπροστά σέ μικρούς ἤ μεγάλους, σέ εὐσήμους ἤ ἀσήμους. Θυμοῦμαι ἕναν ἄνθρωπο, ἐλέγετο Γεώργιος Στρέϊτ (προπολεμικά αὐτό, πρό τοῦ ’40). Εἶχε πολύ μεγάλο ἀξίωμα ἀρκεῖ νά σᾶς πῶ ὅτι στό σπίτι του, πολύ συχνά (τουλάχιστον μιά φορά τήν ἑβδομάδα), ἐδέχετο ἐπισκέπτην, ποιόν λέτε; Τόν Βασιλέα Γεώργιο. Εἶχαν κι ἕνα παρεκκλήσι, μάλιστα Μεγάλη Ἑβδομάδα … κ.λπ. κάναν ἐκεῖ τίς ἀκολουθίες. Ἦταν εὐγενέστατος ἄνθρωπος. Τί νά σᾶς πῶ; Νά σᾶς πῶ ὅτι ἡ σύζυγός του κι αὐτός ἔκαναν παρέα μέ μᾶς τούς μικρούς καί τούς φτωχούς; Νά σᾶς πῶ ὅτι ἔβλεπαν μικρά παιδάκια (αὐτός ὁ κύριος Στρέϊτ), μικρά παιδάκια, τοῦ Δημοτικοῦ!... Φοροῦσε ρεπούμπλικο καί ἔβγαζε τό ρεπούμπλικο, κι ἔλεγε: «Καλημέρα σας! Καλησπέρα σας!», στόν πληθυντικό, βγάζοντας τό καπέλο στά μικρά παιδάκια! Παροιμιώδης ἡ εὐγένειά του, χωρίς νά διακρίνει ἄν μπροστά του εἶχε τόν βασιλέα ἤ εἶχε ἕνα παιδάκι τοῦ λαοῦ, τοῦ Δημοτικοῦ Σχολείου. Αὐτό θά πεῖ νά εἶσαι εὐγενής, χωρίς νά διακρίνεις, ἐάν ὁ ἄλλος εἶναι εὔσημος ἤ ἄσημος. Κατορθώνει ἡ εὐγένεια ὅ,τι δέν κατορθώνει ἡ βία καί ἡ ἀγένεια, αὐτά πού ἐπικρατοῦν στήν ἐποχή μας. Λέει μιά παροιμία ὅτι μιά σταγόνα μέλι μαζεύει πιό πολλές μῦγες ἀπό ἕνα βαρέλι ξύδι. Καταλάβατε τήν παροιμία. 

     Ἡ εὐγένεια, ἀκόμα, παιδιά, εἶναι μεταδιτική, μεταδίδεται. Ἄν ἔχεις μπροστά σου ἕναν ἀγενῆ ἄνθρωπο καί τοῦ μιλήσεις μέ εὐγένεια, ἀμέσως τοῦ μετέδωσες τήν εὐγένειά σου καί θά ἀνταποκριθεῖ εὐγενῶς. Εἶναι σπουδαῖο αὐτό, ὑποχρεώνει καί ἐπιβάλλεται πραγματικά ἡ εὐγένεια, καί ἐμπνέει. Καί συνεπῶς κατέχει τό μυστικό τῆς κοινωνικῆς κατακτήσεως. Ἄν θέλει κανείς νά κατακτήσει τήν κοινωνική συμπάθεια. Ἡ εὐγένεια, βέβαια, δέν εἶναι μόνο λόγια, ἀλλά εἶναι τό ἀποτέλεσμα ἀρετῶν, ὅπως εἶναι ἡ πραότης, εἶναι ἡ ἐξυπηρετικότης. Εἶναι ἡ ἀνοικτή, γελαστή καρδιά, εἶναι ἡ φιλοξενία, εἶναι τό καλόκαρδο μειδίαμα. Εἶναι ἡ ἁπλοχεριά, εἶναι ἡ εὐγνωμοσύνη, εἶναι ἡ εἰλικρίνεια, εἶναι ἡ διακριτικότης, εἶναι ἡ ἀγάπη. Αὐτά εἶναι στοιχεῖα πού, ἄν τά μαζέψετε αὐτά, δίνουν μία συνισταμένη, πού λέγεται εὐγένεια. Ἐκεῖνο τό εἰλικρινές «Εὐχαριστῶ» πού θά σοῦ πεῖ ὁ ἄλλος, διότι… ἁπλῶς μιά κουβέντα τοῦ εἶπες… τόν βοήθησες νά βρεῖ μία διεύθυνση, εἶναι τό «σῆμα κατατεθέν» τῆς εὐγενείας, τό «Εὐχαριστῶ». Εἶναι τόσο φτηνό, καί τόσο ἀκριβό. Εἶναι φτηνό γιατί δέν σέ δυσκολεύει νά τό πεῖς. Ὄχι, σέ δυσκολεύει φοβερά νά τό πεῖς ὅταν εἶσαι ἐγωιστής ἄνθρωπος. Δέν λές «Εὐχαριστῶ». Ὅταν λοιπόν λέμε «Εὐχαριστῶ», αὐτό πού εἶναι πραγματικά τό σῆμα κατατεθέν τῆς εὐγενίας, πόσα πράγματα κερδίζουμε! 

    Ἡ Ἁγία Γραφή, παιδιά, μᾶς προσφέρει μερικές συμπυκνωμένες προτροπές γιά τήν εὐγένεια. Τό πιστεύετε; Ναί. Δέν θά μποροῦσε νά μήν ἀναφέρεται στήν εὐγένεια ἡ Ἁγία Γραφή. Καί ἡ Παλαιά γέμει. Εἶναι γεμᾶτη ἡ Παλαιά Διαθήκη, ἀπό τέτοια στοιχεῖα (θά τά ποῦμε τήν ἐρχομένη φορά), ἀλλά καί ἡ Καινή Διαθήκη. Θά σᾶς πῶ ἔτσι τέσσερις-πέντε περιπτώσεις. Λέει στούς Κολοσσαεῖς (4,6) ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Ὁ λόγος ὑμῶν πάντοτε ἐν χάριτι (:τά λόγια σας νά εἶναι χαριτωμένα) ἅλατι ἠρτυμένος (:τά λόγια σας, ὁ λόγος σας νά εἶναι μέ ἁλάτι ἁλατισμένος)». Τί κάνει τό ἁλάτι; Νοστιμίζει. Δηλαδή νά ‘ναι νόστιμα τά λόγια σας, νά ‘ναι χαριτωμένα, «εἰδέναι πῶς δεῖ ὑμᾶς ἑνὶ ἑκάστῳ ἀποκρίνεσθαι (:γιά νά μάθετε πῶς πρέπει στόν καθένα νά μιλᾶτε)». Ἀκόμη λέει στήν «πρός Ρωμαίους» ἐπιστολή του (12,10): «Τῇ τιμῇ ἀλλήλους προηγούμενοι», δηλαδή, «Νά σπεύδετε πρῶτοι ‘σεῖς νά ἀποδώσετε τιμή στούς ἄλλους». Κοιτάξτε: «προηγούμενοι», «νά σπεύσετε ἐσεῖς πρῶτοι». Ἐκεῖνο τό «Περᾶστε». Νά τρέξετε ἐσεῖς νά χαιρετήσετε πρῶτοι… κ.ο.κ. Λέει, πάλι, στούς Κολοσσαεῖς (3,15): «Εὐχάριστοι γίνεσθε». «Εὐχάριστος» θά πεῖ εὐγνώμων. Δηλαδή νά λέτε παντοῦ καί πάντα τό εὐχαριστῶ σας. Λέει ὁ Ἀπόστολος Πέτρος, στήν Α’ του ἐπιστολή (1,15): «Ἅγιοι ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ γενήθητε», «Νά γίνετε», λέγει, «ἅγιοι, ὡραῖοι, σέ κάθε σας συναναστροφή, πού εἶναι τόσο σπουδαῖο αὐτό». Ἀκόμη, λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν Α’ πρός Τιμόθεον ἐπιστολή του (4,12): «Τύπος γίνου τῶν πιστῶν» (τύπος=καλούπι), «Νά γίνεις τύπος, ὑπόδειγμα, παράδειγμα εἰς τούς πιστούς». Σέ τί; «Ἐν λόγῳ, ἐν ἀναστροφῇ, ἐν ἀγάπῃ», «στά λόγια σου, στήν ἀγάπη σου καί στήν ἀναστροφή σου». Νά εἶσαι εὐγενής ἄνθρωπος. Ἀλλά ὅπως βλέπετε τό θέμα εἶναι πολύ σπουδαῖο, ὅπως ἤδη σᾶς προανήγγειλα τοῦ καλλιεργημένου ἀνθρώπου καί, πρῶτα ὁ Θεός, θά συνεχίσουμε τήν ἐρχομένη Κυριακή.

 

30η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.