Αθανάσιος Άμβωνας: Αργολογία ~ Κουτσομπολιό.

Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Αργολογία ~ Κουτσομπολιό.. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

02 Απριλίου 2025

Περί Κατακρίσεως.

†. Ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος, αγαπητοί, τελειώνει την κατανυκτική του προσευχή, που τις ημέρες αυτές ιδιαιτέρως αναφέρομε, με τούτα τα λόγια: «Ναί, Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου, ὅτι εὐλογητός εἶ εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν».

Πράγματι βλέπουμε τον ιερόν συντάκτη αυτής της προσευχής να ζητάει σαν δώρο του Θεού δύο πράγματα. Το ένα είναι η αυτογνωσία, λέγοντας «τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα», «να βλέπω τα δικά μου τα πταίσματα, τις δικές μου τις αμαρτίες, δώρισέ μου το δώρημα, χάρισέ μου το δώρημα αυτό, αυτής της αυτογνωσίας». Και το δεύτερο είναι εκείνο που ζητά, η απουσία της κατακρίσεως. Δηλαδή να μάθω να μην κατακρίνω τον αδελφό μου.

Και για την αυτογνωσία ήδη έχομε μιλήσει παλαιότερα. Μένει να αναφερθούμε εις την κατάκρισιν, από την οποίαν ζητούμε από τον Θεόν να μας απαλλάξει. Πολύ σοφά βλέπομε, εδώ, ο άγιος Πατήρ να συνδέει την αυτογνωσία με την κατάκριση. Διότι αυτός που έχει αυτογνωσία, είναι αδύνατον να κατακρίνει τον αδελφόν του. Διότι βλέπει τον εαυτόν του και δεν μπορεί –πρώτα πρώτα δεν έχει καιρό να κατακρίνει τον πλησίον του- και ύστερα βλέποντας τον εαυτό του, τα χάλια του, την κατάστασή του, δεν έχει διάθεση να κατακρίνει τον πλησίον του. Και όσο πνευματικότερος γίνεται ο άνθρωπος, τόσο περισσότερο καλά βλέπει τον εαυτό του.

Και δεν είναι ψιλός λόγος ότι «Είμαι αμαρτωλός άνθρωπος», όπως μερικοί λέγουν «Είμαι αμαρτωλός άνθρωπος» κι άμα τους πεις, ιδίως στην εξομολόγηση, «Τι έχεις να πεις;», λέγουν: «Δεν έκανα τίποτα». Τότε πώς είσαι αμαρτωλός άνθρωπος, αν δεν έκανες τίποτα; Βλέπετε λοιπόν, αγαπητοί μου, ότι είναι μια κουβέντα να λέμε: «Είμαι αμαρτωλός άνθρωπος». Αυτό είναι ένα δώρο του Θεού, να έχει κανείς αυτογνωσία και να βλέπει τον πραγματικό του εαυτόν.

Ωστόσο, τι είναι η κατάκρισις; Η κατάκρισις είναι η κατηγορία, η καταλαλιά. Είναι η δυσφήμησις. Είναι η κακολογία. Είναι η καταδίκη· όταν καταδικάζουμε τον άλλον. Η κατάκρισις είναι μία κοινωνική μάστιγα· διότι όλοι κατακρίνουν· δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην κατακρίνει. Όλοι κατακρίνουν. Η κατάκρισις, σαν κοινωνική μάστιγα, μπορεί να γκρεμίσει υπολήψεις, να δημιουργήσει περιφρονήσεις, να ατιμώσει, να επιφέρει σύγχυση, σε κοινωνικές και οικογενειακές σχέσεις. Να προκαλέσει, ακόμη, διαστάσεις, μίση, πικρίες, εχθρότητες· κυριολεκτικά, τα πάντα να αναποδογυρίσει. Ο λαός μας λέγει εκείνη τη γνωστή παροιμία ότι «η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει». Είναι φοβερό εάν το στόμα μας δεν το κλείνουμε, και κατηγορούμε προς πάσαν κατεύθυνση.

Στην κατηγορία ή στην καταλαλιά, ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος έρχεται να μας πει τα εξής: «Καταλαλιὰ ἐστὶν ἀποκύημα μίσους». «Τι είναι», λέγει, «η κατηγορία, η καταλαλιά; Το γέννημα του μίσους». Δηλαδή όταν μισείς, τότε κατηγορείς. Λεπτή νόσος. Δηλαδή, αρρώστια η οποία δεν φαίνεται ότι νοσείς απ’ αυτήν, διότι έχει την ικανότητα να κρύπτεται ο κατηγορών, τάχα με το ενδιαφέρον υπέρ του άλλου, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Και συνεπώς, πράγματι, είναι μια λεπτή νόσος, δυσδιάκριτη εις τον άλλον.

«Παχεῖα δὲ καὶ κρυμμένη καὶ λανθάνουσα βδέλλα, ἀγάπης ἐκδαπανῶσα καὶ ἐξαφανίζουσα αἷμα». Τι είναι; «Είναι», λέγει, «μια παχιά, κρυμμένη βδέλλα, η οποία με λανθάνοντα τρόπο, απομυζεί και εξαφανίζει το αίμα της αγάπης». Ρουφάει το αίμα της αγάπης. «Ἀγάπης ὑπόκρισις» λέγει ότι είναι η κατηγορία, η καταλαλιά. Ότι υποκρίνεται την αγάπη· ότι «εγώ από αγάπη και ενδιαφέρον υποκρίνομαι και σου λέγω αυτό»- θα το δούμε λίγο πιο κάτω-, ενώ στην πραγματικότητα είναι η υποκρισία. Είναι, θα λέγαμε, η μουτσούνα. Είναι το προσωπείον της αγάπης, αλλά από μέσα είναι η κατηγορία.

«Καρδίας ῥύπου καὶ βάρους πρόξενος (:Είναι πρόξενος η κατηγορία να λερώνει η καρδιά, να γίνεται ρυπαρή η καρδιά· διότι, όταν κατηγορεί κανείς, ρυπαίνεται, αλλά και έχει το βάρος η καρδιά ότι κατηγορεί τον πλησίον)». «Ἁγνείας ἀφανισμός». Τι είναι η κατάκρισις; «Εκείνη η οποία εξαφανίζει την αγνεία». Αυτό το τελευταίο θα σας το αναλύσω λίγο πιο κάτω.

Ωστόσο, πολλές φορές, δημιουργείται μία σύγχυσις ανάμεσα στην κατάκριση και στην πληροφόρηση ή την συμβουλή. Γι'αυτό τον λόγο θα πρέπει να γίνει εδώ ένα ξεχώρισμα, μία διάκρισις. Πολλές φορές λέμε: «Τώρα τι να κάνω; Αυτό που είπα ήτο κατηγορία; Ή δεν ήτο κατηγορία; Κι αν θα πρέπει να μην κατηγορήσω, να μην ανοίγω ποτέ το στόμα μου;».

Προσέξτε· υπάρχει πράγματι μία σύγχυσις. Και επιτρέψατέ μου να σας πω ότι η διαχωριστική γραμμή δεν είναι πάντοτε σαφής. Μας διαφεύγει πολλές φορές ή γλιστρούμε προς το μέρος της κατακρίσεως. Η κατάκρισις είναι εκείνη η καταδικαστική απόφαση που παίρνουμε εναντίον της ενεργείας του άλλου. Χωρίς πολλές φορές, βεβαίως, να έχουμε επαρκή γνώση για εκείνα, τα οποία θα πούμε για τον άλλον.

Ακόμα, η κατάκρισις δεν περιορίζεται σε μια αποδοκιμασία του άλλου για κάτι το οποίο είπε ή έπραξε, αλλά επιφέρει και μομφή. Χωρίς επιείκεια. Χωρίς συγχώρηση. Και χωρίς αγάπη. Η κατάκρισις πάντα γεννιέται εκεί που δεν υπάρχει αγάπη. Η αγάπη εξαφανίζει την κατάκρισιν. Η απουσία της αγάπης γεννάει την κατάκρισιν. Ποια μητέρα θα βγει να κατηγορήσει το παιδί της έξω στη γειτονιά; Σπανίως. Το αγαπάει και το δικαιολογεί. Άλλο ότι κάποτε αυτές οι δικαιολογίες είναι διάτρητες και δεν πιάνουν. Ωστόσο, ξαναλέγω άλλη μία φορά, ότι όταν αγαπάμε, δεν κατακρίνουμε.

Αντιθέτως, όταν υπάρχει ο έλεγχος, ακόμα η παιδαγωγική απειλή –να απειλήσουμε· ότι «πρόσεξε ότι θα σε τιμωρήσω, ότι θα…» κ.τ.λ. – ή ακόμη η συμβουλή, ή η υπόδειξις, είτε ιδιωτικώς είτε δημοσίως- κάποτε και δημοσίως. Όταν γίνει κάτι κακό δημοσίως, βεβαίως δημοσίως θα γίνει και ο έλεγχος, δεν τίθεται θέμα. Αυτό δεν είναι κατάκρισις. Βλέπομε να λέγει με σαφήνεια ο Κύριος την ίδια αυτή περίπτωση. «Ἐὰν ἁμαρτήσῃ», λέγει, «εἰς σὲ ὁ ἀδελφός σου, ὕπαγε καὶ ἔλεγξον αὐτὸν μεταξὺ σοῦ καὶ αὐτοῦ μόνου (:Έκανε κάτι ο συνάνθρωπός σου, ο αδελφός σου, σε σένα; Πάρ’ τον και έλεγξέ τον. Πες του: ‘’Δεν έκανες καλά, αυτό δεν είναι σωστό που έκανες’’). Ἐάν σου ἀκούσῃ, ἐκέρδησας τὸν ἀδελφόν σου· ἐὰν δὲ μὴ ἀκούσῃ, παράλαβε μετὰ σοῦ ἔτι ἕνα ἢ δύο, ἵνα ἐπὶ στόματος δύο μαρτύρων ἢ τριῶν σταθῇ πᾶν ῥῆμα (:Δεν σε άκουσε; Πάρε ακόμη ένα δυο ανθρώπους, αδελφούς· μπροστά τους να τον ελέγξεις, ώστε να καταλάβει, να του πουν κι εκείνοι κάτι). Ἐὰν δὲ παρακούσῃ αὐτῶν, εἰπὲ τῇ ἐκκλησίᾳ (:Όταν παρακούσει και εκείνους τους δυο τρεις, τότε να το ανακοινώσεις στην εκκλησία· δηλαδή να δημοσιεύσεις εκείνο το οποίον έκανε)». Είδατε; Είδατε κλιμάκωσις; «Πάρ’ τον μόνο του. Δεν σε ακούει. Πάρε δυο-τρεις μόνον. Δεν τους ακούει. Πες το δημοσίως στην εκκλησία - Είδατε; Δημοσίως! «Εἰπὲ τῇ ἐκκλησίᾳ», λέγει. «Ἐὰν δὲ καὶ τῆς ἐκκλησίας παρακούσῃ, ἔστω σοι ὥσπερ ὁ ἐθνικὸς καὶ ὁ τελώνης (:Εάν φτάσει, ακόμη, να παρακούσει και την εκκλησία και να μην ακούσει τίποτε, τότε ξεχώρισέ τον. Να είναι για σένα όπως ο εθνικός, δηλαδή ο ειδωλολάτρης)». Όπως οι ειδωλολάτραι τότε εις την εκκλησίαν των Εβραίων, δηλαδή εις την συναγωγή, εις τον λαό του Θεού, τον Ισραήλ, δεν είχαν καμία θέση οι ειδωλολάτραι. Ήσαν χωριστά. «Έτσι», λέγει, «θα είναι και αυτός για σένα. Ξεχώρισέ τον. Δεν ακούει τίποτα. Ξεχώρισέ τον». Βλέπετε ότι εδώ δεν έχομε κατάκρισιν, αλλά γίνεται, όμως, όλη αυτή η εργασία με αγάπη.

Και λέγει και ο απόστολος Παύλος: «Ἒλεγξον, ἐπιτίμησον, παρακάλεσον» - τι ωραίο που είναι αυτό!- «Και θα ελέγξεις, και θα επιπλήξεις, αλλά και θα παρακαλέσεις». Αυτό δεν είναι κατηγορία. Ο δε Ιερός Χρυσόστομος σημειώνει πάνω σ’ αυτό, το εξής. Σας το λέγω σε μετάφραση: «Δεν πρέπει να ειρωνεύεσαι αυτόν που φταίει, ούτε να προσβάλλεις, αλλά να νουθετείς. Ούτε να κατηγορείς, αλλά να συμβουλεύεις. Ούτε άπονα να επιτίθεσαι, αλλά φιλόστοργα να διορθώνεις. Θα πεις: ‘’Τι λοιπόν; Αν πορνεύει ο άλλος δεν θα του το πω ότι είναι κακό πράγμα η πορνεία, ούτε αυτόν που ασελγαίνει, δεν θα τον διορθώσω;’’. Ναι, θα τον διορθώσεις, αλλά όχι σαν εχθρός που ζητά να καταδικάσει, αλλά σαν γιατρός που δίνει φάρμακα για θεραπεία. Εξάλλου, δεν είπε ο Χριστός: ‘’Μη σταματήσεις αυτόν που αμαρτάνει’’, αλλά ‘’Να μην τον κρίνεις, δηλαδή να μη γίνεις πικρός δικαστής και τιμητής’’».

Πολύ, αγαπητοί μου, θα βοηθηθούμε, αν μπορούσαμε να μελετήσουμε μερικές πτυχές αυτού του φοβερού πάθους – γιατί πρόκειται περί πάθους- που λέγεται κατάκρισις. Και πρώτα πρώτα, όταν ακούμε και δεχόμεθα τις κατηγορίες εναντίον τρίτων – κι είναι τόσο γλυκό πράγμα το κουτσομπολιό, είναι πιο γλυκό και από το μέλι… Αγαπάμε υπερβολικά πολύ να κατηγορούμε· αισθανόμεθα ηδονή, ευχαρίστηση να κατηγορούμε, γι'αυτό και είναι δυσθεράπευτον πάθος· όπως ακριβώς τα πάθη τα οποία δημιουργούν μία ηδύτητα, μία γλυκύτητα εις τον άνθρωπο, δυσκολεύεται να τα αποχωριστεί. Και το κουτσομπολιό, η κατηγορία είναι κάτι που είναι πολύ γλυκό στον άνθρωπο. Αγαπά να συναντηθεί με έναν άνθρωπο άλλον και να αρχίζει να κατηγορεί έναν τρίτον. Λοιπόν. Εάν υποτεθεί ότι εμείς ακούμε κάποιον που κατηγορεί, αγαπητοί μου, είμεθα συνένοχοί του· διότι εκείνος βάζει τη φωτιά της κατηγορίας και εμείς βάζουμε την εύφλεκτη ύλη της κατηγορίας. Γι'αυτό και ο Ψαλμωδός συνιστά και λέγει: «Τὸν καταλαλοῦντα λάθρα τὸν πλησίον αὐτοῦ, τοῦτον ἐξεδίωκον». «Εκείνον, ο οποίος», λέει, «‘’λάθρα’’, με τρόπο, με τέχνη, υποβολιμαία, μπορεί να κατηγορεί τον πλησίον του, αυτόν», λέγει, «τον έδιωχνα, του ΄λεγα να φύγει».

Δεύτερον. Πώς θα μπορέσουμε να αποφύγουμε εκείνους οι οποίοι κατηγορούν; Σε μια συντροφιά βρεθούμε μπροστά σε κατηγόρους, που κατηγορούν τρίτους; Απόντας; Λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος τα εξής: «Ποτέ μην ντραπείς εκείνον που κατηγορεί. Πες του: ‘’Παύσε, αδελφέ μου. Εγώ καθημερινά είμαι χειρότερος από εκείνον που κατηγορείς. Και συνεπώς, πώς θα μπορέσω να τον κατηγορήσω;’’. Έτσι, με το ίδιο φάρμακο, έχεις διπλή την ενέργεια. Προφυλάττεις τον εαυτόν σου και θεραπεύεις αυτόν που κατηγορεί. Του δίνεις ένα μάθημα ότι δεν πρέπει να κατηγορεί».

Τρίτον. Όταν, ακόμη, κάποιος πεθάνει, και μάλιστα πεθάνει στην αμαρτία, ούτε τότε πρέπει να τον κατηγορήσουμε, διότι την μεν αμαρτία μπορούμε να την είδαμε, την ώρα που πέθαινε ο άνθρωπος αυτός, έστω και να του ‘μεινε ένα δευτερόλεπτο, προσέξτε με, ένα δευτερόλεπτο να του έμεινε, πού ξέρουμε αν ο άνθρωπος αυτός δεν είχε μία τυχόν μετάνοια, την οποία αναμφισβητήτως δεν βλέπουμε; Την αμαρτία την βλέπουμε, αλλά την μετάνοιά του δεν την βλέπουμε. Θα ‘ταν δε τραγικό για μας, όταν κάποτε εμείς βρεθούμε εις την κόλασιν, και εκείνος τον οποίον κατηγορούσαμε ως αμαρτωλόν, τελικά βρεθεί εις την Βασιλείαν του Θεού.

Γι' αυτό και σημειώνει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος: «Μηδὲ τοῖς σοῖς ὀφθαλμοῖς ὁρῶν, κατάκρινε. Πολλάκις γὰρ καὶ αὐτοὶ πεπλάνηνται (:Ούτε με τα μάτια σου αν δεις, μην κατηγορήσεις. Διότι πολλές φορές, πολλές φορές και τα μάτια είναι εκείνα τα οποία πλανώνται)».

Τέταρτον. Ο Κύριος μάς είπε: «Ἐν ᾧ κρίματι κρίνετε, κριθήσεσθε (:Με το κρίμα που κρίνετε, θα κριθείτε)». Δηλαδή πράγματι, προσέξτε εδώ, εκείνα που κατηγορούμε, σ’ αυτά και πέφτομε· είτε αυτά είναι ψυχικά, είτε αυτά είναι σωματικά. Αν κατηγόρησα κάποιον ότι έχει ένα κουσούρι, σε λίγο το αποκτάω εγώ. Αν κατηγόρησα κάποιον για μία του αμαρτία, σε λίγο πέφτω εγώ εις αυτήν την αμαρτία. Κατά θεία δικαιοσύνη. Προσέξτε, αγαπητοί μου. Αυτό που κατηγόρησα, το ’παθα. Θα έχετε πείρα πάνω στο θέμα αυτό. Ο καθένας σας θα το γνωρίζει το θέμα αυτό. Ό,τι κατηγόρησα, το έπαθα. Κι αν κατηγορήσουμε μεγάλα πράγματα, τότε μήπως κινδυνεύουμε να πάθουμε και τα μεγάλα πράγματα; Γι'αυτό, να φοβηθούμε.

Πέμπτον – εδώ θέλω να προσέξετε κάτι. Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος μάς λέγει ότι υπάρχει μία σχέση μεταξύ κατακρίσεως και αγνείας. Τι σχέση υπάρχει; Δηλαδή, συγκεκριμένα: Δεν μπορείς να μείνεις αγνός άνθρωπος -αγνός από σαρκικής πλευράς- διότι θα σε κυκλώσουν πειρασμοί και θα πέσεις. Θα πέσεις με πτώση μεγάλη. Δεν μπορείς να μείνεις αγνός, εάν κατηγορείς. Εδώ τώρα είναι το πρόβλημα. Τι σχέση έχει η αγνότητα με την κατάκρισιν; Ακούστε τι σχέση έχει. «Εκείνος που κατηγορεί», λέγει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, «αυτός ανεβάζει τον εαυτό του πιο πάνω από τον αδελφό του». Κατηγορώ τον άλλον ότι εγώ δεν είμαι όμοιος με αυτόν, εγώ αυτό το πράγμα δεν το κάνω. Όταν, όμως, κατηγορώ τον αδελφό μου, τότε δείχνω μία υπερηφάνεια. Διότι κατεβάζω τον άλλον για να ανεβώ εγώ. Και επειδή «ὁ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται», δηλαδή κλωτσάει τον υπερήφανο άνθρωπο, αίρεται η Χάρις και η βοήθεια. Είναι δε γνωστό ότι χωρίς την Χάρη του Θεού και χωρίς την βοήθεια του Θεού, η αγνότης είναι τελείως αδύνατη. Δεν μπορώ να μείνω αγνός, εάν αγαπητοί μου, κατακρίνω ή υπερηφανεύομαι. Χωρίς την Χάρη του Θεού, την οποία έχω ανάγκη, δεν μπορώ να μείνω αγνός.

Θα σας θυμίσω κάτι. Χωρίς να κατακρίνει κανείς, δείτε τη σχέση υπερηφανείας. Γιατί η κατάκρισις είναι υπερηφάνεια. Υπερηφανείας και αγνότητος. Έχεις εγκράτεια. Και πέρασαν αρκετές μέρες. Και λες: «Για στάσου. Πολλές μέρες έχω εγκράτεια». Μέσα σου γεννήθηκε η υπερηφάνεια. Την επομένη, χαλάει η εγκράτειά σου. Την έχασες την εγκράτειά σου. Γιατί την έχασες την εγκράτεια; Διότι υπερηφανεύτηκες. Εδώ είναι το πάρα πολύ σπουδαίο, αγαπητοί μου, ότι βλέπει κανείς να υπάρχει σχέσις αγνότητος και κατακρίσεως. Γι'αυτό λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος –που σας είπα θα σας το πω πιο κάτω-: «Καταλαλιὰ ἁγνείας ἀφανισμός». «Τι είναι η καταλαλιά; Αφανίζει, πραγματικά, την αγνότητα».

Έκτον. Συνήθως κατηγορούν αυτοί που πράττουν τα ίδια με εκείνους που κατηγορούν, νομίζοντας ότι με αυτή τους την συμπεριφορά θα κρύψουν τις δικές τους τις πτώσεις, δημιουργώντας ένα άλλοθι· ότι «Μην προσέξετε εμένα, προσέξτε εκείνον, ο οποίος κάνει αυτά και αυτά». Βεβαίως και εγώ κάνω τα ίδια εκείνα τα οποία εγώ κατηγορώ στον άλλον. Είναι εκείνο που λέγει ένα ρητόν: «Ἐξ ἰδίων κρίνω τὰ ἀλλότρια». Δηλαδή «κρίνω τα ξένα με βάση τα δικά μου, τον εαυτό μου βλέπω και κρίνω τα ξένα». Γι’ αυτό λέγει ο Κύριος: «Τί βλέπεις τὸ κάρφος τὸ ἐν τῷ ὀφθαλμῷ τοῦ ἀδελφοῦ σου, τὴν δὲ ἐν τῷ σῷ ὀφθαλμῷ δοκὸν οὐ κατανοεῖς;». «Τι βλέπεις», λέει, «το καρφί στο μάτι του αδελφού σου; Ολόκληρο δοκάρι στο δικό σου το μάτι, δεν το βλέπεις!». Αυτό ας το προσέξουμε, αγαπητοί μου. Πολλές φορές, άμα δούμε ανθρώπους και κατηγορούν, υπάρχει πολλή πιθανότης ότι εκείνα που κατηγορούν, αυτοί τα πράττουν. Εκείνος ο οποίος είναι ταπεινός άνθρωπος, ποτέ δεν κατηγορεί τον άλλον τι κάνει. Μα ποτέ!

Έβδομον. Η κατηγορία μπορεί να είναι και σαν λογισμός. Μπορεί ουδέποτε να εκφέρω με το στόμα μου την κατηγορία, αλλά να την σκέφτομαι, όμως, την κατηγορία. Κι αυτό θυμίζει τον Φαρισαίο της παραβολής, ο οποίος, λέγει, κατηγορούσε τον τελώνην –πώς τον κατηγορούσε; Ενδιάθετα. Από μέσα του. Δεν εφώναζε να πει: «Να, αυτός, κόσμε, τρέξε να δεις, ένας αμαρτωλός εδώ που προσεύχεται, ο τελώνης!». Όχι, το λέει στην προσευχή του. «Δεν είμαι», λέει, «σαν κι αυτόν εκεί τον τελώνη». Τον κατηγορεί ενδιαθέτως· από μέσα του. Βλέπετε, λοιπόν, ότι κατηγορία δεν είναι μόνο ό,τι θα πούμε με τα χείλη μας. Κατηγορία είναι και αυτό που θα πούμε με την σκέψη μας.

Όγδοον. Οι δαίμονες μάς βάζουν, λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, ή να αμαρτήσουμε, ή να κρίνουμε εκείνους οι οποίοι αμαρτάνουν. Ή έτσι, λοιπόν, ή έτσι, οι δαίμονες μάς πιάνουν και μας ρίχνουν στην αμαρτία.

Αγαπητοί μου, όλοι μιλάμε εναντίον της κατακρίσεως και, όπως σας είπα προηγουμένως, όλοι την αγαπάμε. Όλοι αγαπάμε την κατάκριση, το κοτσομπολιό. Πρέπει, ωστόσο, να απαλλαγούμε. Ο άνθρωπος δεν μπορεί ποτέ να νιώσει στον εαυτό του χαρά και γέμισμα ψυχής, αν κατηγορεί. Έχετε προσέξει, όταν κατηγορείτε ή γελάτε πολύ, γέλια άπρεπα, και μείνετε μόνοι σας –αν υποτεθεί ότι υπάρχει κάποιο βάθος στην ψυχή- θα αντιληφθείτε ότι υπάρχει ένα κενό μέσα εις την ψυχήν. Άδεια η ψυχή. Γιατί; Γιατί έφυγε το Πνεύμα του Θεού. Πώς έφυγε; Με τα άπρεπα γέλια –δεν είναι θέμα μου τα γέλια, απλώς το λέγω τώρα έτσι, εν παρόδω- και την κατάκρισιν. Το Πνεύμα του Θεού φεύγει. Και αισθανόμεθα άδειο, κενό τον εαυτό μας.

Ωστόσο, σας είπα, πρέπει να απαλλαγούμε. Αφού την κατηγορία την γεννά το μίσος ή ο φθόνος, τότε, θα λέγαμε, πρέπει να μάθουμε να αγαπάμε. Αν δεν μάθουμε να αγαπάμε, δεν μπορούμε να κόψουμε την κατηγορία.

Δεύτερον. Η κατηγορία γεννιέται με τη σύγκριση του εαυτού μας με τον άλλον. Συγκρίνω πάντα τον εαυτό μου με τον άλλον και τον κατηγορώ. Δεν θα συγκρίνω ποτέ τον εαυτό μου με τους άλλους ανθρώπους, αλλά θα έχω αυτογνωσία, θα έχω ταπείνωση, θα έχω το κατά Θεόν πένθος. Γράφει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος κάτι πολύ ωραίο: «Κι αν ακόμη», λέει, «ζήσει κανείς εκατό χρόνια, δεν του αρκούν για να πενθήσει τον εαυτό του, ούτε να τον γνωρίσει. Ούτε ακόμη αρκούν τα εκατό χρόνια, κι αν ακόμη δει τα δάκρυά του να σχηματίζουν έναν Ιορδάνη ποταμό!». Δεν μας φτάνουν… Γι'αυτό μην πούμε: «Αργότερα θα διορθωθώ». «Ἐπεσημηνάμην πένθος», λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, «καὶ οὐχ εὗρον ἐν αὐτῷ ἴχνος καταλαλιᾶς ἢ κατακρίσεως (:Επεσήμανα το κατά Θεόν πένθος στον εαυτό μου και δεν βρήκα ίχνος από καταλαλιά ή κατάκριση)».

Και τέλος, η μνήμη του θανάτου. «Μέμνησο τὰ ἔσχατά σου», λέγει η Παλαιά Διαθήκη, «καὶ οὐχ ἁμαρτήσεις εἰς τὸν αἰῶνα (:Θυμήσου πως θα πεθάνεις και δεν θα αμαρτήσεις ποτέ)». Μια εικόνα του αδεκάστου Κριτού μπροστά μας είναι σημαντική· που μας δείχνει ότι θα μας κρίνει ο Χριστός. Κι αυτό μας βοηθάει.

Αγαπητοί μου. Κάποτε τόλμησε η Μαριάμ, η αδελφή του Μωυσέως, να τον κατηγορήσει. Γιατί λέτε; –ζήλεψε- «Μπα», λέει, «μόνο αυτός προφήτης, θα ‘μαστε και εμείς προφήτες». Και τι βρήκε; Βρήκε να τον κατηγορήσει ότι είχε Αιθιόπισσα γυναίκα. Και τον κατηγορεί: «Γιατί», λέει, «να πάει να πάρει Αιθιόπισσα γυναίκα και να μην πάρει μια δική μας;». Και τότε έπεσε βαρύ το χέρι του Θεού, αγαπητοί μου, καλεί τα τρία αδέρφια, τον Μωυσή, τον Ααρών και την Μαριάμ, και πέφτει λέπρα επάνω στην Μαριάμ. Και τότε προσευχήθηκε ο Μωυσής και παρεκάλεσε τον Θεό να την απαλλάξει και την απήλλαξε ύστερα από οκτώ ημέρες. Αγαπητοί μου, έπεσε λέπρα επάνω στην Μαριάμ.

Ας προσέξουμε, αγαπητοί. Ας προσέξουμε. Έχουμε πολύ αγώνα να καταβάλουμε για να νικήσουμε την κατάκριση και έχουμε και πολλή προσευχή. Γι'αυτό και ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος σημειώνει και λέγει: «Ναί, Κύριε Βασιλεῦ, δώρησαί μοι τοῦ ὁρᾶν τά ἐμά πταίσματα καί μή κατακρίνειν τόν ἀδελφόν μου». Και το Πνεύμα το Άγιον επιγραμματικά μας λέγει στο βιβλίο των «Παροιμιῶν»: «Μὴ ἀγάπα καταλαλεῖν».

26η ομιλία στην κατηγορία : "Ὁμιλίες Χαιρετισμῶν. Ὁμιλίες τῶν πέντε Παρασκευῶν τῶν Χαιρετισμῶν"

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ὁμιλίες Χαιρετισμῶν. Ὁμιλίες τῶν πέντε Παρασκευῶν τῶν Χαιρετισμῶν" εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/milies-xairetism-n
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_9.html?m=1

Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.

Μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ὁμιλίες Χαιρετισμῶν. Ὁμιλίες τῶν πέντε Παρασκευῶν τῶν Χαιρετισμῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1KRKcnIbrmAoOMzsW80296JZ1OPDiWnTP/view?usp=drivesdk

🎥 Βιντεοσκοπημένες ομιλίες της σειράς «Ὁμιλίες Χαιρετισμῶν. Ὁμιλίες τῶν πέντε Παρασκευῶν τῶν Χαιρετισμῶν».🔻
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pJ07DV3ARtGRuPQcpZRNwT

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ὁμιλίες Χαιρετισμῶν. Ὁμιλίες τῶν πέντε Παρασκευῶν τῶν Χαιρετισμῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%9F%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82%20%CE%A7%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B5%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8E%CE%BD.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

16 Μαρτίου 2025

Περί Ἀργολογίας.

†. Είχε δίκιο, αγαπητοί μου, ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος, να παρακαλεί τον Θεόν να μην του παραχωρήσει μερικές κακίες, που μαστίζουν τους ανθρώπους, όπως είναι η αργολογία, γι' αυτό και έλεγε στην προσευχή του: «Κύριε, καὶ Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργείας, φιλαρχίας, καὶ ἀργολογίας μή μοι δῷς». Λέγει: «Μη μου δώσεις». Αλλά γιατί λέγει: «Μη μου δώσεις»; Δίδει ο Θεός κακίες; Ο Θεός όταν βλέπει μία ψυχή, η οποία είναι αμελής και επανερχομένη εις τα ίδια και εις τα ίδια, προκειμένου να την τιμωρήσει, παραχωρεί να καταληφθεί η ψυχή αυτή από πάθη. Φοβούμενος, λοιπόν, ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος μήπως δείχνει κάποια αμέλεια και ολιγωρία και αφροντισιά για να εφαρμόσει τον νόμο του Θεού, παρακαλεί τον άγιον Θεόν να μην παραχωρήσει, ώστε να καταληφθεί από τα πάθη και τις κακίες αυτές, μεταξύ των οποίων είναι και η αργολογία.

Τι είναι όμως η αργολογία; Είναι η πολυλογία. Είναι η φλυαρία. Η ματαιολογία, είναι η περιττολογία, είναι οι ανόητοι λόγοι, είναι τα... χασομερόλογα. Είναι αυτός που λέγει πολλά, χωρίς να λέγει τίποτα. Αυτός είναι ο αργολόγος, αυτή είναι η αργολογία. Και ίσως σε πολλούς υπάρχει η αντίληψις ότι... «Ε, δεν είναι και σπουδαίο πράγμα το να είναι κανείς φλύαρος άνθρωπος, αργολόγος, δεν έχει τι άλλο να κάνει, σκοτώνει τον καιρό του, λέει, λέει, λέει, ε, ανοησίες, να περάσει η ώρα, δεν έχει και πολλή σημασία».

Αγαπητοί μου, το γνωρίζετε ότι ο Κύριος καταδικάζει την αργολογία, για την οποία θα ζητήσει λόγο εν ημέρα Κρίσεως; Λέγει συγκεκριμένα, Ματθ.12, 36: «Λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι πᾶν ῥῆμα ἀργὸν ὃ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσι περὶ αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως· ἐκ γὰρ τῶν λόγων σου δικαιωθήσῃ καὶ ἐκ τῶν λόγων σου καταδικασθήσῃ». «Σας βεβαιώνω», λέγει ο Κύριος, «ότι για κάθε αργόν λόγον, για κάθε αργολογία, για κάθε περιττόν λόγον, που θα λαλήσουν οι άνθρωποι, θα αποδώσουν λόγο την ημέρα της κρίσεως. Και τούτο διότι από τα λόγια σου θα δικαιωθείς ή από τα λόγια σου θα καταδικαστείς».

Ώστε, λοιπόν, είναι ένα τόσο σοβαρό αμάρτημα η αργολογία; Που μπορώ να υποστώ την αιωνία κόλαση; Αγαπητοί μου, δεν το λέγω εγώ. Το λέγει ο Κύριος. Και πραγματικά και εγώ απορώ και αισθάνομαι άσχημα, γιατί ποιος από μας δεν έχει βρεθεί λίγο ή πολύ σε μία κατάσταση αργολογίας;

Ωστόσο η αργολογία, για να δούμε πιο καλύτερα και βαθύτερα το θέμα αυτό, είναι ένας δείκτης ότι έχομε ένα κούφιο και πτωχό εσωτερικό κόσμο. Άνθρωπος ο οποίος είναι αργολόγος, μέσα του δεν έχει τίποτα, είναι κούφιος άνθρωπος. Λέγει πάλι ο Κύριος: «Ὁ ἀγαθὸς ἄνθρωπος –και αναφέρεται ακριβώς στο σημείο αυτό, γιατί είναι η ιδία περικοπή– ἐκ τοῦ ἀγαθοῦ θησαυροῦ ἐκβάλλει ἀγαθά, καὶ ὁ πονηρὸς ἄνθρωπος ἐκ τοῦ πονηροῦ θησαυροῦ ἐκβάλλει πονηρά». «Εκείνος ο οποίος λέγει καλά πράγματα, έχει ένα θησαυροφυλάκιο μέσα του από αγαθά πράγματα. Αντιθέτως, εκείνος ο οποίος λέγει αργολογίες, αυτός έχει μέσα του ένα θησαυροφυλάκιον, αλλά γεμάτο από κουρέλια και βρωμιές. Δεν έχει τίποτα. Είναι ένας φτωχός άνθρωπος, είναι ένας κούφιος άνθρωπος». Οπότε βλέπει κανένας ότι η αργολογία, αυτόν τον άνθρωπο προδίδει τον άνθρωπον τον κούφιο. Και συνεπώς ο κούφιος άνθρωπος δεν είναι δυνατόν ποτέ να είναι ένας σοβαρός άνθρωπος. Δεν μπορεί ποτέ ένας κούφιος άνθρωπος να μπορέσει να κάνει κάτι σωστό.

Αλλά ας δούμε την ανάλυση της αργολογίας, όπως μας την κάνει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, για να δούμε, θα λέγαμε, την χρωματική της κλίμακα, πώς ακριβώς ξεδιπλώνεται μπροστά μας, για να αντιληφθούμε ότι είναι ένα πολύ σοβαρό θέμα η αργολογία και δεν μπορούμε, με κάποια ελαφρά συνείδηση, να την μετερχόμεθα και να μην την διορθώνουμε. Λέγει, λοιπόν, ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος: «Πολυλογία ἐστὶ κενοδοξίας καθέδρα (:είναι η καθέδρα, η καρέκλα, ο θρόνος της κενοδοξίας)». Άνθρωπος που λέει πολλά, λέει πολλά, αυτός ο άνθρωπος στο βάθος είναι κενόδοξος. Θέλει να προσελκύσει το ενδιαφέρον των άλλων. Γιατί αν έλεγε σωστά πράγματα, βεβαίως δεν θα ήταν κενόδοξος.

Σημειώσατε ότι στο σημείο αυτό και η Αγία Γραφή έχει επαναλήψεις πολλές και λέγει πολλά σε πολλά πράγματα . Μάλιστα αν διαβάσουμε την Παλαιά Διαθήκη, όπως ειδικότερα είναι το βιβλίο της «Εξόδου» ή το «Δευτερονόμιον» ή το «Λευιτικόν», θα δείτε επαναλήψεις επί επαναλήψεων. Μήπως κι εκεί έχομε κάτι ανάλογο; Αναμφισβήτητα όχι. Διότι εκεί δεν έχομε αργολογία, επειδή δεν είναι ματαιολογία. Είναι πράγματα σωστά. Γιατί όμως τα επαναλαμβάνει εκεί ο λόγος του Θεού; Τα επαναλαμβάνει για δύο λόγους. Πρώτον είναι δια να τυπωθούν στο μυαλό του αναγνώστου. Και να του επιστηθεί η προσοχή. Και δεύτερον να διατηρείται διαρκώς η μνήμη αυτού του λόγου. Ώστε δεν είναι ματαιολογία αν αυτός ο λόγος του Θεού επαναλαμβάνει διαρκώς και διαρκώς τα ίδια πράγματα.

Η ματαιολογία είναι δια πράγματα τα οποία δεν έχουν καμίαν σημασίαν. Είναι ασημαντολογία, ασήμαντα πράγματα, δεν έχουν καμία σημασία. Ώστε μπορεί κανείς να λέγει πολλά και να μην είναι πολυλογία. Να λέγει ολίγα και να είναι πολυλογία. Γιατί είναι αργολογία. Καθετί που αφορά στη σωτηρία του ανθρώπου, στην οικοδομή του ανθρώπου, δεν μπορεί να είναι ποτέ ματαιολογία και αργολογία. Καθετί που δεν έχει τίποτα να προσφέρει στον άλλον άνθρωπο, αυτό οπωσδήποτε είναι ματαιολογία. Ένας, λοιπόν, ο οποίος δεν έχει πραγματικά τίποτα μέσα του, θέλει όμως να φανεί, δηλαδή είναι κενό-δοξος, ζητά δόξα, αλλά είναι κούφια δόξα αυτή, προφανώς προσπαθεί να κάνει, να δείξει, να επιδειχθεί, με το να παρουσιάζει πράγματα τα οποία δεν έχουν καμία αξία, είναι της πεντάρας. Ώστε ωραία το λέγει αυτό ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, ότι η αργολογία είναι η καθέδρα, είναι ο θρόνος της κενοδοξίας.

«Πολυλογία ἐστίν, ἀγνωσίας τεκμήριον». Είναι η απόδειξη ότι δεν ξέρεις τίποτα. Έλεγε κάποτε ένας Γάλλος συγγραφεύς, στέλνοντας μία επιστολή σε κάποιον: «Σου γράφω πολλά, γιατί δεν έχω καιρό». Οξύμωρο. Του γράφει πολλά, γιατί δεν έχει καιρό; Ναι, αγαπητοί μου, γιατί εκείνος ο οποίος θα είχε να γράψει σωστά πράγματα, θα ήθελε πολύν καιρό. Εκείνος ο οποίος δεν έχει καιρό να μελετήσει, αυτός λέγει πολλά. Συνεπώς δείχνει ο άνθρωπος ο οποίος λέγει πολλά, κούφια όμως, ότι είναι απαίδευτος άνθρωπος, δεν έχει γνώση.

«Πολυλογία ἐστὶν καταλαλιᾶς θύρα». Είναι η πόρτα της κατηγορίας. Διότι μέσα στα πολλά τα λόγια που λέγει κανείς, οπωσδήποτε του ανοίγεται η πόρτα για να κατηγορήσει άλλους ανθρώπους.

«Πολυλογία ἐστὶ εὐτραπελίας χειραγωγός» Τι είναι η «ευτραπελία»; Το «ευτράπελον» και η «ευτραπελία» είναι εκείνα τα αστεία, τα οποία είναι πρόστυχα. Είναι δεύτερα. Δεν αντέχουν στην ντροπή, δεν αντέχουν στην ευπρέπεια. Όταν κανείς λέγει πολλά, και κάτι τέτοιοι άνθρωποι είναι περιζήτητοι στις παρέες, όταν κάνουν διασκεδάσεις και συντροφιές, για να λέγουν πολλά και μέσα στα πολλά να λέγουν πολλά βρώμικα πράγματα. Αγαπητοί μου, αν ξέρατε τι είναι η «ευτραπελία»! Ένας σοβαρός άνθρωπος δεν είναι ποτέ ευτράπελος. Ας προσέξομε πολύ στο σημείο αυτό. Άλλο πράγμα είναι το γόνιμο, το έξυπνο, το ωραίο, το καθαρό αστείο, το λογοπαίγνιο το καθαρό, εκείνο που δημιουργεί μια άνεση στ' αυτιά των ακροατών και αισθάνονται πολύ ευχάριστα όταν τον ακούν, και άλλο πράγμα είναι η ευτραπελία. Η ευτραπελία είναι τα πρόστυχα λόγια. Είναι τα «σόκιν» που λένε. Ο άνθρωπος ο οποίος λέγει πολλά λόγια, στο τέλος εκεί καταλήγει.

«Πολυλογία ἐστὶ ψεύδους ὑπουργός». «Υπουργεῖ», υπηρετεί η πολυλογία το ψεύδος. Διότι λέει, λέει, λέει κανείς πολλά κούφια πράγματα, κούφια, ε, όλα αυτά κάποτε θέλει να τα μπαλώσει. Διότι αφού λέγει πολλά, θα αναγκαστεί να λέει και ψέματα.

«Πολυλογία ἐστὶ κατανύξεως διάλυσις». Θέλει κανείς να έχει μίαν κατάνυξιν, μία συντριβή της καρδιάς του. Η πολυλογία τα διαλύει όλα.

«Πολυλογία ἐστὶ ἀκηδίας δημιουργός». Δημιουργεί η πολυλογία την ακηδία. Αυτήν την πνευματική τεμπελιά, εκείνο το ελαφρύ. Προσέξτε, οι σύγχρονοι άνθρωποι ζουν αυτήν την κατάσταση. Και είναι δυσάρεστο. Πολλά πράγματα στους συγχρόνους ανθρώπους έχουν προπαρασκευάσει και παρασκευάσει, και διαρκώς παρασκευάζουν αυτήν την κατάσταση, ώστε να βρίσκονται σε αυτήν την ακηδία. Είναι η τηλεόρασις, είναι το έντυπο χαρτί καθ' οιονδήποτε τρόπον, οι εικόνες καθ' οιονδήποτε τρόπον, ο κινηματογράφος κ.τ.λ. Και οι άνθρωποι είναι το άγχος της ζωής. Όλα αυτά κάνουν τον άνθρωπο να μην θέλει κάτι σοβαρό, να μη θέλει κάτι βαθύ. Αν υποτεθεί ότι υπάρχει ένα θεατρικό έργο, το οποίο είναι πολύ σοβαρό, είναι κλασικό, δεν θα είχε τόσο κόσμο, όσο σε μία κωμωδία θα πήγαιναν οι άνθρωποι. Γιατί ζητούν το ρηχό. Η πολυλογία, αγαπητοί μου, γεννάει την τεμπελιά του νου. Και η τεμπελιά του νου οδηγεί τον άνθρωπο στην επιπολαιότητα και εις την ρηχότητα. Εξάλλου, ένας άνθρωπος που λέγει πολλά λόγια και δεν έχουν τίποτα αντίκρισμα τα λόγια του αυτά, αναμφισβήτητα, δεν είναι επιπόλαιος και ρηχός άνθρωπος;

«Πολυλογία ἐστὶ συννοίας σκορπισμός». Η «σύν-νοια» είναι η περισυλλογή, το μάζεμα του νου. Σκορπίζει το μάζεμα του νου η πολυλογία. Άνθρωποι οι οποίοι θα ήθελαν πραγματικά να μαζέψουν τον νου τους, να τον συγκεντρώσουν και να σκεφθούν, δεν μπορεί να είναι άνθρωποι αργόλογοι.

«Πολυλογία ἐστὶ φυλακῆς ἀφανισμός». Αφανίζει κάθε φύλαγμα, που πήραμε εντολή, αγαπητοί μου, να φυλάττομε τον Παράδεισον του Θεού. Εκείνες οι τρεις εντολές που μας έδωκε ο Θεός στον Παράδεισο, να νηστεύσομε από τον καρπόν του δένδρου της γνώσεως του καλού και του κακού, από του να φυλάττομε τον Παράδεισον και να εργαζόμεθα τον Παράδεισον. Ο Παράδεισος είναι η ψυχή μας, μέσα εις την οποία θα 'ρθει ο Χριστός να μείνει, για να την μεταβάλει την ψυχή μας σε Βασιλεία Του. Οφείλομε, λοιπόν, να εργαζόμεθα τις αρετές, οφείλομε να υπακούομε τις εντολές του Θεού και οφείλομε να φυλάττομε τον Παράδεισον. Από ποιον; Από τον εαυτό μας! Όταν έρχεται η πολυλογία δημιουργεί στον Παράδεισον της ψυχής μας ένα ξέφραγο αμπέλι. Δεν έχει πια όρια η ψυχή, δεν έχει φράκτη η ψυχή. Γιατί; Γιατί άφραγο στόμα δημιουργεί άφραγη ψυχή. Και είναι επόμενον σε μία άφραγη ψυχή, τότε πολλοί δαίμονες να εισέλθουν κι εκεί να σπείρουν κάθε λογής ζιζάνιο.

«Πολυλογία ἐστὶ θέρμης ψυκτήριον». Ψύχει, λέγει, παγώνει κάθε θέρμη, κάθε ζεστασιά της καρδιάς. Πόσες φορές αισθανόμεθα τον εαυτό μας παγωμένο, νεκρό εσωτερικά, παγωμένο. Πού οφείλεται; Στην πολυλογία. Στην αργολογία.

Και, τέλος, «πολυλογία ἐστὶν προσευχῆς ἀμαύρωσις». Αμαυρώνει την προσευχή η πολυλογία.

Και σας ερωτώ, αγαπητοί μου: Είναι μεγάλο θέμα η πολυλογία, η αργολογία; Εάν καταφέρνει τόσα δεινά να φέρνει μέσα στην ψυχή μου, να γιατί ο Κύριος είπε ότι θα δώσουμε λόγο για κάθε αργό λόγο, εν ημέρα Κρίσεως. Στην καθημερινότητά μας, αυτή η αργολογία εμφανίζεται με ασήμαντα πράγματα, όπως είναι η ατέλειωτη συζήτηση για το ποδόσφαιρο, για την μόδα, για την κοσμική κίνηση. Όταν λέμε, λέμε, λέμε... γι' αυτά τα θέματα. Αυτά τα τρία. Θα τα ξαναπώ. Για το ποδόσφαιρο, για την μόδα και για την κοσμική κίνηση. Όταν μιλάμε διαρκώς γύρω από τα θέματα αυτά, είμεθα αργόλογοι άνθρωποι. Διότι δεν υπάρχει κανένα περιεχόμενο και δεν υπάρχει σοβαρότης, αλλά ματαιολογία.

Πρέπει, όμως, να αναζητήσομε το φάρμακο της αργολογίας, αν διαπιστώσομε ότι πάσχομε από αυτήν. Και το φάρμακο, αγαπητοί μου, είναι το εξής: Πρώτον, είναι η σιωπή. Είναι η σιγή. Δεύτερον, είναι η διαρκής ενασχόλησή μας σε μία εργασία. Τρίτον, είναι η εμβάθυνσις και, τέταρτον, είναι η οργάνωση μιας συζητήσεως.

Ας αρχίσω από το τελευταίο. Πρέπει να σας πω, ότι το να συζητά ο άνθρωπος είναι μία ευλογία. Ο Κύριος ομιλούσε διαρκώς. Γι' αυτό και ονομάστηκε Λόγος. «Λόγος» έχει δύο σημασίες. Σημαίνει νους, λογική, σημαίνει και λόγος, ο έναρθρος λόγος, η ομιλία. Ο Θεός Λόγος ομιλεί. Αυτός ομιλεί και στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη. Ο Κύριος δεν έπαυε από του να βρίσκει ευκαιρίες διαρκώς να ομιλεί. Μα είτε σε ένα τραπέζι κάποιου Φαρισαίου, είτε στο πηγάδι στην Σαμάρεια με κάποια Σαμαρίτισσα, είτε οπουδήποτε, είτε πήγαινε προς τα Ιεροσόλυμα, είτε ευρίσκετο μέσα εις το πλοιάριον, οπουδήποτε ο Κύριος ωμίλει. Το θέμα του έναρθρου λόγου είναι μία ευλογία. Μόνο ο άνθρωπος έχει τον έναρθρον λόγον. Έτσι καλείται να οργανώσει την ομιλία του και να φτιάξει αυτό το θαύμα, το θαύμα, που λέγεται συζήτηση.

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν οργανώσει την συζήτησή τους και την είχαν αναγάγει σε τέχνη. Είναι η περίφημη «διαλεκτική τέχνη». Κι αυτή η διαλεκτική τέχνη, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η φιλοσοφία! Είναι, λοιπόν, μεγάλο πράγμα το να μπορεί κανείς πραγματικά να έχει αυτήν την τέχνη. Να ξέρει πότε θα μιλήσει, πότε δεν θα μιλήσει και τι θα πει. Να έχει αίσθηση του μέτρου. Οι αρχαίοι Έλληνες καλλιέργησαν πάρα πολύ την αίσθηση του μέτρου. Γι'αυτό η πολυλογία και η αργολογία είναι η απουσία του μέτρου. Όταν έχομε αυτό το μέτρο μέσα μας, ξέρομε πόσο θα μιλήσουμε, τι θα πούμε, πώς θα ωφελήσουμε, με κάθε τρόπο, ώστε να ευχαριστηθεί ο άλλος και να ωφεληθεί. Πρέπει, λοιπόν, να οργανώσουμε την συζήτησή μας. Όταν, ξέρετε, πηγαίνομε σε ένα σπίτι, το 'χετε προσέξει, θα σας το πω, θα το ιδείτε, εγώ το έχω προσέξει και είναι κάτι που με ενοχλεί πάρα πολύ, όταν κάποιος αρχίσει να λέγει κάτι, τότε κάποιος δεύτερος αρχίζει να μιλά με τον διπλανό του κι ένας πέμπτος με τον έκτον αρχίζει να μιλάει με τον διπλανό του. Και τότε γίνονται μικρές ομάδες και σε λίγο γίνεται μία χάβρα και όλοι μιλούν και κανείς δεν ακούει. Γιατί αυτό; Θα ομιλεί ένας. Όταν σταματήσει αυτός, θα πάρει τον λόγο κάποιος άλλος. Και θα ακούνε όλοι οι άλλοι. Μετά θα μιλήσει ένας τρίτος. Και όποιος θέλει, θα μιλήσει. Αλλά όλοι αυτοί που μιλούν, πρέπει οπωσδήποτε να μάθουν και να ακούνε. Δεν μπορείς να ομιλείς, αν δεν έχεις μάθει να ακούς. Πρέπει, λοιπόν, να μάθομε να ακούμε. Αυτό θα πει «οργανώνω την συζήτησή μου».

Αλλά ας έρθω, αγαπητοί μου, στο δεύτερο σημείο. Είναι η ενασχόλησις, το δεύτερο φάρμακο εναντίον της αργολογίας. Αργία, περιέργεια και αργολογία, όπως μας λέγει ο άγιος Εφραίμ ο Σύρος, είναι αδελφούλες ομογάλακτες. Πηγαίνουν πλάι πλάι. Η αργία, η περιέργεια και η αργολογία. Ο άνθρωπος που έμαθε πάντοτε να ασχολείται με κάτι, δεν του μένει καιρός να ανοίγει κουβέντες οπουδήποτε, οτιδήποτε, με οποιονδήποτε. Κοιτάζει την δουλειά του. Γι' αυτό αγαπητοί μου, θα πρέπει να έχομε πάντοτε μία απασχόληση, για να μην πέφτουμε στην αργολογία.

Τρίτο φάρμακο είναι η εμβάθυνσις. Να βαθαίνομε πάντοτε. Είναι το σκάψιμο της σκέψεως. Να σκεπτόμαστε. Και όταν κανείς σκέφτεται, δεν αφήνει περιθώρια για αργολογία. Γίνεται ένας βαθύς άνθρωπος. Με τον τρόπον αυτόν φυγαδεύεται η επιπολαιότητα. Ο Μέγας Βασίλειος πολλάκις εκεί που κουβέντιαζε, έπεφτε σε περισυλλογή, γιατί ήθελε να βαθύνει εκείνο το οποίον έλεγε ή εκείνο το οποίον ήκουε. Ο Παπαδιαμάντης, ο διηγηματογράφος μας, δεν ήταν πολύλογος άνθρωπος· έπιανε μία γωνιά και εκεί εκάθητο και εσκέπτετο. Και τον βλέπει κανείς να είναι γλαφυρότατος μέσα στα διηγήματά του. Έτσι ο άνθρωπος ο οποίος μαθαίνει να βαθαίνει, δεν είναι δυνατόν ποτέ να πέφτει εις το αμάρτημα της αργολογίας.

Και ένα τέταρτο. Είναι η σιωπή, είναι η σιγή. Ω, γι' αυτή τη σιγή, αγαπητοί μου, ακούσατε. Λέγει η «Σοφία Σειράχ». Δηλαδή να μάθομε να σωπαίνομε πολλές φορές να σωπαίνουμε. Όχι πάντα να μιλάμε. Να έχομε και την ώρα που θα σιωπήσομε. Λέγει η «Σοφία Σειράχ» 20,7: «Ἄνθρωπος σοφὸς σιγήσει έως καιρού». «Ο σοφός άνθρωπος ξέρει πότε θα σιωπήσει». «Έως καιρού». Και πότε θα μιλήσει. Θα μιλήσει. Αλλά και θα σιωπήσει. Ο δε «Εκκλησιαστής» 3,7 λέγει: «Καιρὸς τοῦ σιγᾶν καὶ καιρὸς τοῦ λαλεῖν». Υπάρχει ώρα που πρέπει να σιωπήσουμε και υπάρχει η ώρα που πρέπει να μιλήσουμε. Αν έχομε, λοιπόν, αυτό το μέτρο, τότε αναμφισβήτητα ξέρομε πότε θα μιλάμε και πότε θα σιωπούμε.

Και πάλι αναλύει την σιωπή, αγαπητοί μου, ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος στον 13ο λόγο του. Λέγει τα εξής: «Σιωπή ἐν γνώσει –δηλαδή, μια σιωπή συνειδητή, που ξέρεις γιατί σιωπάς· όχι γιατί δεν έχεις τίποτα να πεις, αλλά γιατί ξέρεις να σιωπάς– μήτηρ προσευχῆς (:είναι η μάνα της προσευχής), αίχμαλωσίας ανάκλησις (:είναι η ανάκληση όταν αιχμαλωτίστηκες από τα πάθη), ζωγράφος κολάσεως (:σου διαζωγραφίζει μέσα σου τα δεινά της κολάσεως εάν έχεις την περισυλλογή και την σιωπή και σκέπτεσαι και είσαι θεωρητικός άνθρωπος και μπαίνεις εις τα μέλλοντα να γίνουν)». Είναι «γνώσεως προσθήκη (:έρχεται να σου προσθέσει γνώση η σιωπή, διότι όταν σιωπάς, ξέρεις να μαθαίνεις), ἀφανής προκοπή (:είναι η προκοπή εκείνη που δεν φαίνεται από πού σου έρχεται, κι όμως προκόβεις. Ένας άνθρωπος που προκόβει, είναι γιατί σιωπά)». Και τέλος, «λεληθυῖα ἀνάβασις (:είναι η ανάβασις η πνευματική, η κρυφή πνευματική ανάβασις. Ανεβαίνεις και κανείς δεν αντιλαμβάνεται πώς ανεβαίνεις. Γιατί η σιωπή σού δημιουργεί γνώση Θεού)».

Η σιωπή, αγαπητοί μου, κάποτε είναι μία τρομακτική βοή, πολύ πιο δυνατή από τα λόγια. Θυμηθείτε τον Κύριο προ του Πιλάτου: «Οὐκοῦν βασιλεὺς εἶ σύ». Ο Κύριος σιωπά. Ουδεμία απάντησις. «Σε μένα δεν αποκρίνεσαι; Δεν ξέρεις ότι έχω το δικαίωμα και έχω και το αξίωμα να σε καταδικάσω σε θάνατο ή όχι;». Εταράχθη ο Πιλάτος. Γιατί; Διότι ο κατηγορούμενος δεν μιλούσε. Η σιωπή; Κραυγαλέα είναι η σιωπή. Μάλιστα κάποτε, σε περιπτώσεις που η σιωπή, η σιωπή μένει διαρκώς, δημιουργεί τέτοια ανησυχία στο περιβάλλον, ώστε τρέμουν οι εχθροί. Στο «Δ΄ Μακκαβαίων» συναντούμε το εξής καταπληκτικό: Δίνει διαταγή ο Αντίοχος ο Επιφανής να του κοπεί η γλώσσα του τέταρτου Μακκαβαίου, δηλαδή του τετάρτου γιου της Σολομωνής, και λέγει ο Μακκαβαίος ο τέταρτος: «Κἂν ἀφέλῃς τὸ τῆς φωνῆς ὄργανον, καὶ σιωπώντων ἀκούει ὁ Θεός». «Κι αν ακόμη μου κόψεις τα όργανα της ομιλίας, μου κόψεις την γλώσσα, ο Θεός ξέρει να ακούει κι εκείνους που σιωπούν. Κι αλίμονο μάλιστα αν κανείς αδικεί εκείνον που έμαθε να σιωπά. Εκδικείται για λογαριασμό του ο Θεός!». Είναι φοβερό πράγμα η σιωπή. Είναι φοβερό όπλο η σιωπή. Κι είναι το τελευταίο φάρμακο κατά της αργολογίας.

Αγαπητοί μου, γράφει ο Απόστολος Παύλος: «Ὁ λόγος ὑμῶν πάντοτε ἐν χάριτι (:ο λόγος σας να είναι χαριτωμένος), ἅλατι ἠρτυμένος (:αλατισμένος), εἰδέναι πῶς δεῖ ὑμᾶς ἑνὶ ἑκάστῳ ἀποκρίνεσθαι (:για να ξέρετε πώς θα μιλάτε στον καθένα)». Ξέρετε ότι στην Βασιλεία του Θεού δεν θα μιλάμε. Πολύ δε παραπάνω δεν θα υπάρχει αργολογία. Γιατί θα είμεθα απορροφημένοι από το πρόσωπο του Χριστού, του Δοξασμένου, και δεν θα μένει καιρός να βλέπει ο ένας τον άλλον. Μπορούμε να βλέπομε ο ένας τον άλλον, αλλά δεν θα μένει ο καιρός. Έτσι, αγαπητοί μου, θα μπορέσομε να πούμε ότι θα πρέπει με κάθε τρόπο όταν σιωπούμε, αρχίζουμε να μαθαίνουμε και τα μυστήρια του ουρανού. Κι όταν αρχίσομε να σιωπούμε και να χρησιμοποιούμε τα φάρμακα εναντίον της αργολογίας, τότε θα έχομε γίνει νικηταί ενός φοβερού πάθους, φοβεροτάτου πάθους: της αργολογίας.

15η ομιλία στην κατηγορία : "Ὁμιλίες Χαιρετισμῶν. Ὁμιλίες τῶν πέντε Παρασκευῶν τῶν Χαιρετισμῶν"