†. Ἰωάννης ταῖς ἑπτὰ ἐκκλησίαις ταῖς ἐν τῇ Ἀσίᾳ· χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ, ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος, καὶ ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων, ἃ ἐνώπιον τοῦ θρόνου αὐτοῦ, καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ μάρτυς ὁ πιστός, ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν καὶ ὁ ἄρχων τῶν βασιλέων τῆς γῆς. τῷ ἀγαπῶντι ἡμᾶς καὶ λούσαντι ἡμᾶς ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν ἐν τῷ αἵματι αὐτοῦ, καὶ ἐποίησεν ἡμᾶς βασιλείαν, ἱερεῖς τῷ Θεῷ καὶ πατρὶ αὐτοῦ, αὐτῷ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων· ἀμήν.» (Αποκ. 1, 4-6)
Ἐδῶ, ἀγαπητοί μου, ὅπως θά δοῦμε, μέ τό «χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ, ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος, καὶ ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων, ἃ ἐνώπιον τοῦ θρόνου αὐτοῦ, καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ», ἔχουμε μία θαυμάσια αναφορά στόν Ἅγιο Τριαδικό Θεό.
Ἡ σύνταξη «ἀπὸ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος» εἶναι σόλοικη, δηλαδή ἀσύντακτη πρόταση. Θά ἔπρεπε νά ἦταν ἀπό τοῦ ὄντος, καί ὄχι «ἀπὸ ὁ ὢν». Ὁμοίως σόλοικο, και μάλιστα σε υπερθετικό βαθμό, εἶναι καί ἐκεῖνο τό «ὁ ἦν. Τό «ἦν εἶναι ὁ Παρατατικός του ρήματος εἰμί, καί θά πεῖ ἦταν. Καί βάζει άρθρο στο ρῆμα, σαν νά λέγαμε ὁ παίζω, ὁ γράφω! Τελείως ἀσύντακτο καί ἄγνωστο στή γλώσσα μας.
Αλλά πρόκειται, ἀγαπητοί μου, γιά ἕναν σκόπιμο σολοικισμό, πού δέν θέλει τί ἄλλο παρά νά προκαλέσει τό ἐνδιαφέρον τοῦ ἀναγνώστου. (Σέ πολλά σημεῖα τῆς Ἀποκαλύψεως παρατηρεῖται κάποια ἀτημελησία ἤ ἀδεξιότητα στη σύνταξη (3,12. 4, 1. 14, 12. 17,4 κ.ά.), ἀλλά καί κάποιοι σκόπιμοι σολοικισμοί (1,4-6). Αυτό, κατά τόν Leipoldt, γίνεται πρός ἀνύψωσιν τῆς γλώσσης του βιβλίου αὐτοῦ ἐκ τοῦ καθ᾿ ἡμέραν πρός τό ἐπίσημον καί ἀσύνηθες (Urchristentum und Gegenwart 1920, σ. 23). Ἴσως ὅμως ὀφείλονται καί στήν ἔντονη ψυχολογική κατάσταση του συγγραφέα, ὁ ὁποῖος ἔγραφε κάτω ἀπό τόν συγκλονισμό των δράσεων καί ὀπτασιῶν πού εἶδε. Σολοικισμούς ὅμως ἔχουμε καί σέ ἄλλα βιβλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ὅπως στο Δευτ. 32, στ. 4: «Θεός, ἀληθινὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ...» καί στ. 24: «τηκόμενοι λιμῷ καὶ βρώσει ὀρνέων καὶ ὀπισθότονος ἀνίατος», ἀλλά καί στήν Ὑμνογραφία μας: «ἐπελθὼν γὰρ ὁ θάνατος, ταῦτα πάντα ἐξηφάνισται» κ.ά. (Παν. Μπρατσιώτης, σ. 23))
Τό ὅτι πρόκειται γιά ἕναν σκόπιμο σολοικισμό και ὄχι ἁπλῶς γιατί προέρχεται ἀπό ἕναν ἀγράμματο ἄνθρωπο το βλέπουμε καί ἀπό τήν παρακάτω σύνταξη, ἡ ὁποία εἶναι ὀρθή καί λέει: «χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη... καὶ ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων», σωστά, πτώση Γενική, «... καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ», πολύ σωστά. Ἔτσι, ἐνῶ τά παρακάτω εἶναι σε σωστή σύνταξη, αυτό τό «ἀπὸ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος», πού ἀναφέρεται πιό πρίν, εἶναι ἀσύντακτο.
Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ὅτι ὁ ἱερός συγγραφέας θέλει μέ αὐτόν τόν τρόπο να εκφράσει τό ἄκλιτο, τό ἀναλλοίωτο καί τό αἰώνιο της Θεότητος, πού ἐκπροσωπεῖται ἐδῶ ἀπό τόν Πατέρα. Τό ἴδιο φανέρωνε καί τό ὄνομα Γιαχβέ (Jahwe), το τετραγράμματο αυτό ἱερό καί μυστηριῶδες ὄνομα, πού σήμαινε Κύριος ἤ «ὁ ὢν». Οἱ Ἑβδομήκοντα το μεταφράζουν Κύριος, ἀλλά ὁμοίως αναφέρουν καί τό «ὁ ὤν», ὁ Ὑπάρχων. (Τό Γιαχβέ ἀποτελεῖ ἑλληνική μεταφορά τοῦ ἑβραϊκοῦ τετραγράμματου ὅρου יהוה, και περιλαμβάνει τά σύμφωνα ΥHWH. Οἱ Ἰουδαῖοι δέν χρησιμοποιοῦσαν φωνήεντα στα γραπτά τους. Μέ τό πέρασμα τῶν χρόνων ὅμως καί μέ τίς διάφορες προσπάθειες προσθήκης φωνηέντων στα τέσσερα σύμφωνα, δημιουργήθηκε καί ἡ τεχνητή προφορά Ἰεχωβά (Βλ. Ἰαβέ, Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια, τόμ. 6, 1965, στ. 592), χωρίς ερείσματα σέ ἀρχαῖες μαρτυρίες, πού μάλιστα, σύμφωνα μέ τήν Ἰουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια, ἀπορρίπτουν καί οἱ ἴδιοι οἱ Ἰουδαῖοι)
Αὐτό τό ὑπερφυσικό στοιχεῖο, στόν μέν λόγο ἐκφράζεται μέ ἕναν σολοικισμό, στόν δέ χῶρο τῆς ἁγιογραφίας ἐκφράζεται μέ ἕναν ἀντιρρεαλισμό. Γι' αυτό θὰ δεῖτε πολλές εἰκόνες τοῦ Παντοκράτορος, πού εἶναι ζωγραφισμένες σε τρούλλους, ἤ καί σέ φορητές ἀκόμη εἰκόνες, νά ἔχουν κάτι τό ὑπερφυσικό, τό μη φυσιολογικό. Χαρακτηριστικός μάλιστα εἶναι ὁ Παντοκράτωρ τῆς Μονῆς Δαφνίου, πού ἔχει ἕνα ἐξαρθρωμένο χέρι, ἕνα χέρι μέ ρόζους, πλατύ, φοβερό! Δέν εἶναι ἐκεῖνο το ὡραῖο χέρι, τό νατουραλιστικό, το φυσικό, τό χυτό, τό ὄμορφο, ἀλλά ἐκεῖνο τό ἐξαρθρωμένο χέρι!
Μήπως, στ' ἀλήθεια, εἶναι λάθος τοῦ ἁγιογράφου; μήπως μιά χονδροειδής ἄγνοιά του νά τοποθετηθεί ζωγραφικά; Ἄπαγε! Επίτηδες τό κάνει. Μέ αὐτό τό ἐξαρθρωμένο χέρι θέλει νά ἐκφράσει ἕνα χέρι ὑπερφυσικό, πού εὐλογεῖ ὑπερφυσικά, πού δέν εἶναι χέρι ἀνθρώπινο αλλά θεῖο. Καί θά ἐκφράσει τό ὑπερφυσικό στοιχεῖο μέ κάτι πού εἶναι ἀντιρρεαλιστικό, αντινατουραλιστικό.
Γι' αυτό λοιπόν δέν μᾶς παραξενεύει τό ὅτι γιά τήν ἔκφραση τοῦ ὑπερφυσικού στοιχείου στην Αποκάλυψη βρίσκουμε τόν σολοικισμό, τό ἀσύντακτο, αὐτό τό «ἀπὸ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος».
Ὁ ἅγιος Ἀνδρέας Καισαρείας γράφει σχετικά τό ἑξῆς: «Χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ τῆς τρισυποστάτου Θεότητος». Δηλαδή: Ὁ χαιρετισμός πρός ἐσᾶς τούς παραλήπτες, πού εἶστε οἱ ἑπτά Ἐκκλησίες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, εἶναι: ἡ χάρις καί ἡ εἰρήνη ἀπό τήν τρισυπόστατη Θεότητα δηλαδή τό «ἀπὸ ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος» εἶναι ἀκριβῶς οἱ περιπτώσεις τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Ανδρέας καί λέει: «Διὰ μὲν γὰρ τοῦ, ὁ ὢν, ὁ Πατὴρ δηλοῦται· ὁ χρηματίσας τῷ Μωϋσῇ, Ἐγώ εἰμι, λέγων, ὁ ὢν· διὰ δὲ τοῦ, ὁ ἦν, ὁ Λόγος, ὃς ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν Θεόν· διὰ δὲ τοῦ, ὁ ἐρχόμενος ὁ Παράκλητος, ὁ ἀεὶ ἐπιφοιτῶν τοῖς τῆς Ἐκκλησίας τέκνοις διὰ τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος» (PG 106, 221D. Πρβλ. Οικουμένιο, σ. 34). Δηλαδή, μέ τό «ὁ ὢν» ὑποδηλώνεται ὁ Πατήρ, πού ὁδήγησε τόν Μωυσή, λέγοντάς του «ἐγώ εἰμι ὁ ὢν» (Εξοδ. 3, 14)· μέ τό «ὁ ἦν» ὑποδηλώνεται ὁ Λόγος, πού ἦταν ἐν ἀρχῇ πρός τόν Θεό· καί μέ τό «ὁ ἐρχόμενος» ὑποδηλώνεται τό Ἅγιο Πνεῦμα, πού πάντοτε κατέρχεται καί φωτίζει διά τοῦ Βαπτίσματος τα τέκνα τῆς Ἐκκλησίας.
Ὡραῖα τά λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας, θαυμάσια!
Καί ἐγώ θά ἔλεγα τό ἑξῆς. Ὅταν λέει «ἀπὸ Θεοῦ, ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν...» καί λοιπά, ἐκεῖ, μετά τό «ἀπὸ Θεοῦ», θα βάζαμε ἄνω και κάτω τελεία, καί τήν φράση «ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος» θά τήν βάζαμε ανάμεσα σε εἰσαγωγικά, ἔτσι ἀκριβῶς ὅπως θά λέγαμε καί τόν τίτλο μιᾶς ἑταιρείας ἤ ὅ,τι ἄλλο, μιά φράση στερεότυπη, πού τήν ἀφήνουμε στη σύνταξή της, ὅπως εἶναι, καί τή βάζουμε σε εἰσαγωγικά γιά νά ἐκφράσουμε αυτό που θέλουμε κατά αναλλοίωτο τρόπο.
Ἔτσι λοιπόν αὐτή ἡ ἔκφραση, «ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος», εἶναι τρόπον τινά ἐπεξήγηση τῆς λέξεως Θεός, ὅταν θέλουμε νά ἐκφραστούμε πιο αναλυτικά. Αὐτό εἶναι. Καί πράγματι, ἀκοῦστε το.
Ὅταν ὁ Μωυσῆς ρωτάει τόν Θεό νά μάθει τό ὄνομά Του, Ἐκεῖνος τοῦ λέει: «ἐγώ εἰμι ὁ ὤν». Τό βλέπουμε στο βιβλίο τῆς Ἐξόδου, στο 3ο κεφάλαιο, στίχο 14. Εἶναι ἀξιομνημόνευτο χωρίο αυτό, παρακαλῶ, ἀπό ὁλόκληρη τήν Παλαιά Διαθήκη· ὅπως καί τό 6ο κεφάλαιο τῆς Γενέσεως, ἀλλά καί τό 6ο τοῦ Ἡσαΐου· εἶναι παράλληλα. Ρωτάει λοιπόν ὁ Μωυσῆς: Κύριε, ποιό τό ὄνομά Σου; Τί θά πῶ στούς συμπατριῶτες μου ὅταν θά πάω στήν Αἴγυπτο; Θά μου πουν: "Ποιός θεός σε στέλνει;". Καί ἀπαντᾶ ὁ Κύριος: «ἐγώ εἰμι ὁ ὤν», εἶμαι ὁ Ὑπάρχων.
Ἐάν ὑποτεθεῖ λοιπόν ὅτι ἐκεῖ μιλάει ὁ Πατήρ, τότε ἐδῶ, ὅταν λέει «ὁ ὤν», εἶναι ὁ Πατήρ. Ὅταν λέει «ὁ ἦν», θυμίζει ἐκεῖνο πού διατυπώνει ὁ ἴδιος ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής στο εὐαγγέλιό του, που λέει «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος», δηλαδή κατά τήν ἀρχή τῆς δημιουργίας ὑπῆρχε ὁ Λόγος. (Ἰωάν. 1, 1) Συνεπῶς αὐτό τό «ὁ ἦν» ἀναφέρεται στον Υἱό. Καί ὅταν λέει «ὁ ἐρχόμενος», ἀναφέρεται στον Παράκλητο, τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, τό ὁποῖο ἦλθε καί μένει στήν Ἐκκλησία καί ἁγιάζει τά τέκνα τοῦ Θεοῦ διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος.
Ἀλλά θά μπορούσαμε ακόμη να σημειώσουμε και τά ἑξῆς. Ὅταν λέει «ὁ ὤν» καί «ὁ ἦν» καί «ὁ ἐρχόμενος», αὐτά καί τά τρία περικλείουν το σύνολο τοῦ χρόνου· ἔχουν μέσα τους τό παρόν, τό παρελθόν καί τό μέλλον. Φυσικά και μόνο του τό ὄνομα «ὁ ὢν» περιέχει μέσα του καί τό παρόν καί τό παρελθόν καί τό μέλλον. Ὅμως, ἐφόσον ἐδῶ ἔχουμε τό ὄνομα «ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος», δηλαδή Αὐτός πού πάντα ὑπάρχει, Αὐτός πού πάντα ὑπῆρχε καί Αὐτός πού πάντα ἔρχεται, βλέπουμε κατά ἀναλυτικότερο τρόπο να περικλείεται το σύνολο τοῦ χρόνου, δηλαδή τό παρόν, τό μέλλον καί τό παρελθόν. Μέσα σ' αυτόν τόν χρόνο κινεῖται ὁ Θεός.
Θά μοῦ πεῖτε: Κινεῖται ὁ Θεός μέσα στον χρόνο;
Ναί, ἀλλά καί τόν ξεπερνᾶ. Ὁ Θεός εἶναι ἔξω καί ἀπό τό παρόν καί ἀπό τό μέλλον καί ἀπό τό παρελθόν, διότι γιά τόν Θεό δέν ὑπάρχει χρόνος. Συνεπῶς αὐτή ἡ χρονική ἔκφραση θέλει να δείξει ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὑπέρχρονος.
Ακόμα, αὐτή ἡ ὀνομασία πού δίδεται ἀπό τόν εὐαγγελιστή Ἰωάννη, «ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος», παίρνει μιά ἐντελῶς ἰδιάζουσα χροιά.
Δηλαδή: Ὅταν λέει «ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν» –πού δείχνει τό ἀτελεύτητο παρόν καί τό ἀτελεύτητο παρελθόν, δηλαδή τό πάντοτε– αὐτό ἐκφράζει τόν Θεό μέσα στην αἰωνιότητα, εκφράζει τήν ἀΐδια θεία φύση Του. Ὅταν λέει «ὁ ἐρχόμενος», ἐδῶ ἐκφράζει τόν Θεό μέσα στην Ἱστορία. Βεβαίως ὁ Θεός δέν μετακινεῖται. Ὀρθά εἶχε πεῖ ὁ Ἀριστοτέλης ὅτι εἶναι τό πρῶτον κινοῦν ἀκίνητον, (Μετὰ τὰ Φυσικά, 1072a 25-26) δηλαδή Αὐτό πού κινεῖ τά πάντα, εἶναι ἡ Ἀρχή τῆς κινήσεως, ἡ Ἀρχή τοῦ παντός, ἀλλά ὁ Αὐτός, ὁ Θεός, μένει ἀκίνητος.
Τί θά πεῖ ἀκίνητος;
Ἀφοῦ πληροῖ τά πάντα, δέν εἶναι δυνατόν νά κινεῖται. Διότι κινοῦμαι σημαίνει ὅτι καταλαμβάνω ἕνα σημεῖο τοῦ χώρου, ἐνῶ ἕνα ἄλλο δέν τό καταλαμβάνω, καί φεύγω ἀπό τό πρῶτο σημεῖο καί πηγαίνω στο δεύτερο σημεῖο γιά νά τό καταλάβω. Τότε περπατῶ, τότε πηγαίνω, τότε ἔρχομαι. Ἀλλά, ὅπως ἀντιλαμβάνεστε, ὁ Θεός εἶναι πανταχού παρών, καί γιά τόν Θεό δέν ὑπάρχει τό πήγαινε καί ἔλα. Το πήγαινε καί ἔλα αναφέρεται στόν ἐνανθρωπήσαντα Υἱό τοῦ Θεοῦ. Συνεπῶς τό «ὁ ἐρχόμενος» αναφέρεται στη θεία φύση που προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση, στόν Θεό Λόγο πού ἔγινε ἄνθρωπος.
Εἶναι δέ παράλληλο μ' ἐκεῖνο πού ὁ Κύριος εἶπε στούς μαθητές του, καί εἶναι στο Κατά Ἰωάννην: «ὑπάγω καὶ ἔρχομαι» ('Iωάν.. 14, 28), θά πάω καί θά ἔρθω. Αὐτό εἶναι τό ὑπάγειν καί ἔρχεσθαι τοῦ Θεοῦ, αὐτή εἶναι ἡ κίνηση τοῦ Θεοῦ μέσα στήν Ἱστορία, αλλά πάντα μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του.
Εἶναι ἀκόμη χαρακτηριστικό, αγαπητοί μου, ὅτι, ἐνῶ ὁ Θεός πάντοτε εἶναι ὁ Ὑπάρχων –σε χρόνο Ενεστώτα–, πού δείχνει τήν ἀϊδιότητά Του, ταυτοχρόνως εἶναι καί «ὁ ἐρχόμενος» –μετοχή Ενεστῶτος καί ἐδῶ–, πού δείχνει ὅτι πάντοτε ἔρχεται. Ἔτσι, βλέπουμε ὅτι οὐδέποτε ὁ Θεός, ὁ αἰώνιος Θεός, «ὁ ὤν», πού πάντα ἔρχεται, ποτέ δέν ἐγκατέλειψε τον κόσμο καί τήν Ιστορία, διότι ὁ Θεός πάντοτε ἔρχεται.
Ἀλλά αὐτό τό πάντοτε ἔρχεται, πού ἐκφράζει τό «ὁ ἐρχόμενος», ἔχει καί τίς ἔκτακτες περιπτώσεις του. Αὐτό τό βλέπουμε στην Πρός Εβραίους ἐπιστολή ὡς ἑξῆς: «ἔτι μικρὸν ὅσον ὅσον, ὁ ἐρχόμενος ἥξει καὶ οὐ χρονιεῖ» (Εβρ. 10, 37). Λέει: Ακόμα λίγο, νά, όπου να 'ναι, Αυτός πού ἔρχεται θά ἔλθει καί δέν θά ἀργήσει. Ἀκοῦστε ἐκφράσεις: «ὁ ἐρχόμενος ἥξει»! Αὐτός πού πάντοτε ἔρχεται θά ἔλθει! Μά πῶς θά ἔλθει, ἀφοῦ πάντοτε ἔρχεται; Καί μάλιστα «οὐ χρονιεῖ», δέν θά ἀργήσει; Μά πῶς δέν θά ἀργήσει, ἀφοῦ πάντοτε ἔρχεται;
Ἔ, λοιπόν, τό «ὁ ἐρχόμενος» δείχνει τόν Θεό πού πάντα ἔρχεται μέσα στήν Ἱστορία. Ὁ Θεός βεβαίως εἶναι πάντοτε μέσα στήν Ἱστορία, καί ἐφορᾶ, ἐποπτεύει, ἐπιβλέπει τόν κόσμο, ἀφοῦ τά σύμπαντα «ἐν χειρὶ Θεοὔ» (Βλ. Σοφ. Σειρ. 10, 4. Ψαλ. 118, 91. Ἡσ. 62, 3), ὅλα εἶναι στο χέρι τοῦ Θεοῦ· ἀλλά ἐκεῖνο τό «ήξει», θά ἔλθει, εἶναι οἱ ἔκτακτες εμφανίσεις τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ Λόγου.
Ἐπίσης ἡ διατύπωση «ειρήνη ἀπὸ Θεοῦ, ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος» σημαίνει τόν Θεό Πατέρα μόνο, «τοῦ περιέχοντος ἐν ἑαυτῷ πάντων τῶν ὄντων, τήν τε αρχήν, τά τε μέσα, καὶ τὰ τελευταία» (PG 106, 224Α), ὅπως λέει πάλι ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας. Ὁ Θεός Πατήρ εἶναι ἡ Αρχή τῶν πάντων· πού ἡ ἀρχή τους καί τό μέσον και το τέλος τους βρίσκονται μέσα σ' Αυτόν. Βλέπετε ὅτι τό θέμα, ὅπως καί νά τό δοῦμε, εἶναι τόσο πλούσιο.
Πιό κάτω θά δοῦμε κι ἕνα ἄλλο ὄνομα τοῦ Θεοῦ, «τὸ Α καὶ τὸ Ω» (Αποκ. 1,8. 21, 6. 22, 13. Πρβλ. Ησ. 41, 4. 44, 6. 48, 12. κ.ά), ὅπου τό Α εἶναι ἡ ἀρχή, ἐνῶ τό Ω τό τέλος. Συνεπῶς τό «Ἐγώ εἰμι το Α καὶ τὸ Ω» σημαίνει: Ὅ,τι ἔχει ἀρχή ὑπάρχει σ' ἐμένα, καί ὅ,τι ἔχει τέλος ὑπάρχει πάλι σ' ἐμένα· ἀπό μένα τά πάντα ἀρχίζουν, καί σ' ἐμένα τά πάντα τελειώνουν.
Καί πράγματι· ἐάν ὁλόκληρη ἡ φράση ἀναφέρεται στον Πατέρα, τότε τό «ειρήνη από Θεοῦ» σημαίνει τόν ἕνα Τριαδικό Θεό, ὅπου διαφοροποιοῦνται τά ἐπιμέρους πρόσωπα. Γι' αὐτό, ὅπως θά δοῦμε ἀμέσως παρακάτω, βλέπουμε νά ἀναφέρονται τά ἑπτά πνεύματα (Βλ. Αποκ. 1, 4), δηλαδή τό Ἅγιο Πνεῦμα, καί ὁ Ἰησοῦς Χριστός, σαφῶς, ὅπου τίθεται τελευταῖος χάριν ἀναδείξεως. Ἀφοῦ λοιπόν παρακάτω ἀναφέρεται τό Πνεῦμα τό Ἅγιο καί πιό κάτω ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἄρα τό «ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος», ὁλόκληρο, μπορεῖ νά ἀναφερθεῖ μόνο στον Πατέρα. («Ἴσως δὲ οὐκ ἀδόκιμον καὶ οὕτω ταῦτα νοεῖσθαι ἐπὶ τοῦ Πατρὸς τό, Ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος, ὡς αὐτοῦ περιέχοντος ἐν ἑαυτῷ πάντων τῶν ὄντων τὴν ἀρχήν, καὶ τὰ μέσα, καὶ τὰ τελευταῖα.» (Αρέθας, PG 106, 505A))
Καί συνεχίζουμε την ανάλυση: «Καὶ ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων, ἃ ἐνώπιον τοῦ θρόνου αὐτοῦ» (Αποκ. 1, 4). Εξυπακούεται το «χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη» πάντα μένει ὁ χαιρετισμός. Δηλαδή: Σ' ἐσᾶς ἡ χάρις καί ἡ εἰρήνη ἀπό τόν Θεό Πατέρα, καί ἀπό τά ἑπτά πνεύματα, πού εἶναι ἐνώπιον τοῦ θρόνου Αὐτοῦ.
Ἐδῶ πρόκειται γιά τό τρίτο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, τό Ἅγιο Πνεῦμα, τό ὁποῖο ἐδῶ προηγεῖται τοῦ δευτέρου. Στήν ἀρχή ὁ ἱερός Ευαγγελιστής βάζει τό πρῶτο πρόσωπο, μετά το τρίτο, καί στό τέλος βάζει το δεύτερο, τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ πού ἐνανθρώπησε. Τόν βάζει τελευταῖο, ὅπως σᾶς εἶπα προηγουμένως, χάριν ἀναδείξεώς Του, διότι πιο κάτω θά ἀσχοληθεῖ πλατύτερα μαζί Του, ἀφοῦ εἶναι καί τό ἐπίκεντρο ὁλόκληρου τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως.
Ἐδῶ, ἀγαπητοί, τό Ἅγιο Πνεῦμα καλεῖται «ἑπτὰ πνεύματα ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ».
Ἐπάνω στόν θρόνο βεβαίως νοεῖται ὁ Πατήρ, ὁ δέ ἀριθμός ἑπτά φανερώνει τήν πληρότητα καί τελειότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. (Στο συγκεκριμένο χωρίο φαίνεται πώς ὁ θρόνος ανήκει στο Ἅγιο Πνεῦμα, ἐνῶ σέ ἄλλα φαίνεται ὅτι ἀνήκει ταυτόχρονα στον Χριστό Αρνίον καί τόν Θεό Πατέρα (Αποκ. 3,21. 7, 17. 12,5). Αυτό δείχνει πώς τά πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος εἶναι ὁμόθρονα καί σύνθρονα. (Νικ. Σωτηροπούλου, Ἑρμηνεία δυσκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς, τόμ. Α΄, Ὁ Σταυρός, σσ. 344-346, καί Τό Ἅγιον Πνεῦμα Γιαχβέ, σ. 130, ὅπως καί Ὁ Ἰησοῦς Γιαχβέ, ἔκδ. Β΄, σσ. 131-133)
Αὐτή ἡ ἑπταπλή ανάδειξη τῶν ἰδιοτήτων ἤ χαρισμάτων ἤ ἐνεργειῶν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐκφράζεται ὡραιότατα στον προφήτη Ησαΐα, στο 11ο κεφάλαιο του βιβλίου του. Θα ζηλεύατε ἅμα ακούγατε αυτά που λέει ὁ προφήτης, τά ὁποῖα μάλιστα χρησιμοποιούμε κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς. Ἐκεῖ ὁ ἱερός συντάκτης τῶν τροπαρίων παίρνει από την Αγία Γραφή όλα αυτά γιά νά τιμήσει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο.
Γράφει λοιπόν ὁ Ἡσαΐας: «Πνεῦμα σοφίας, πνεῦμα συνέσεως, πνεῦμα βουλῆς, πνεῦμα ἰσχύος, πνεῦμα γνώσεως, πνεῦμα εὐσεβείας, πνεῦμα φόβου Θεού» (Ησ. 11, 2-3. Βλ. Ζαχ. 12, 10. Ἡ ἐκδοχή ὅτι τά "ἑπτά πνεύματα" εἶναι ἑπτά ἄγγελοι, ὅπως ἀναφέρονται στο βιβλίο τοῦ Ἰώβ (12, 15), εἶναι ἐσφαλμένη, γιατί δέν εἶναι δυνατόν νά ἐμφανίζονται οἱ ἄγγελοι ὡς πηγή τῆς χάριτος καί τῆς εἰρήνης. Ὡς κτίσματα, οἱ ἄγγελοι, εἶναι δέκτες τῆς χάριτος καί τῆς εἰρήνης ἀπό τόν πομπό Θεό, ὅπως καί ὅσο εἶναι καί οἱ ἄνθρωποι, ἀκόμη καί οἱ πιό ἅγιοι. Επίσης δέν μποροῦν νά προτάσσονται τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί νά μπαίνουν πρίν ἀπό αὐτόν στην πρόταση. Μόνον ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἡ πηγή τῆς χάριτος, τῆς εἰρήνης καί παντός ἀγαθοῦ. Ἐπίσης μόνο τό Ἅγιον Πνεῦμα καί ὁ Χριστός είναι ὁμόθρονοι καί σύνθρονοι μέ τόν Θεό Πατέρα, καί ὄχι οἱ ἄγγελοι (Νικολάου Σωτηροπούλου, Ἑρμηνεία δυσκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς, τόμ. Α΄, σσ. 344-346, Γ', σ. 179). Τά ἑπτά πνεύματα (Spiritus septiformis) συμβολίζουν τήν πληρότητα καί τήν τελειότητα ὡς πρός τήν γνώση καί τήν σοφία τήν ὁποία ἔχει τό Ἅγιο Πνεῦμα καί μπορεῖ νά τήν δώσει καί σ' ἐμᾶς (τοῦ ἰδίου, Τό Ἅγιον Πνεῦμα Γιαχβέ, σσ. 61-62 και 130-132)). Τό ἴδιο τό Ἅγιο Πνεῦμα, τό ἕνα καί ἀδιαίρετο, διαιρεῖ τα χαρίσματα· Αὐτό ὅμως μένει ἕνα καί ἀδιαίρετο.
Ἔτσι, τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ἐκφράζεται ἐδῶ ὡς ἑπτά πνεύματα. Αντιληφθήκατε λοιπόν γιατί το βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως μᾶς μιλάει γιά τά ἑπτά πνεύματα· εἶναι τό ἕνα Ἅγιο Πνεῦμα. (Τά ἑπτά πνεύματα αναφέρονται καί στον προφήτη Ζαχαρία, ἀλλά ὡς ἑπτά ὀφθαλμοί Κυρίου (4,10): «Ἑπτὰ οὗτοι ὀφθαλμοὶ Κυρίου εἰσὶν οἱ ἐπιβλέποντες ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν». Βεβαίως ἐδῶ δεν πρόκειται περί ἑπτά ἀγγέλων, πού ἀναφέρονται στο 12, 15 του βιβλίου Τωβίτ (Μπρατσιώτης, σ. 71))
Ἐδῶ νά κάνουμε μια μικρή παρένθεση ερμηνευτική. Ὅπως θα ξέρετε, ἡ Ἁγία Γραφή ερμηνεύει τήν Αγία Γραφή. Αυτό είναι μία μέθοδος, τήν ὁποία χρησιμοποιοῦν καί οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας. Λέμε: Ἡ φράση "επτά πνεύματα" μήτως υπάρχει κάπου άλλου στη Γραφή; Καί ἐκεῖ τί λέει; Καί πῶς ἀναφέρεται; Μόνον ἔτσι μποροῦμε νά ἑρμηνεύσουμε πραγματικά καί ὀρθά τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. (Κατά τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη, επειδή ή Αγία Γραφή ἐγράφη από θεόπνευστους ἄνδρες, ἡ ἑρμηνεία της θέλει ιδιαίτερη προσοχή, γιατί πρέπει κανείς νά ἔχει τήν ἴδια ἐμπειρία μέ τούς Προφήτες και Αποστόλους για να την ερμηνεύσει σωστά. (Βλ. Μητροπ. Ναυπάκτου, Ἱεροθέου Βλάχου, Εμπειρική Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, κατά τις προφορικές παραδόσεις τοῦ κ. Ἰωάννη Ρωμανίδη, τόμ. Α΄, 2011, σ. 311)
Αλλά γιατί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο εκφράζεται ὡς «έπτὰ πνεύματα»;
Πρώτον. Για να δειχθεῖ ἡ ἑτοιμότητα και αμεσότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος –ἀφοῦ εἶναι ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ οὐρανίου Πατρός– να αποσταλεί στον κόσμο για σκοπό άγιαστικό. Δηλαδή, το Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ περιμένει, ανά πᾶσα στιγμή, νά ὁρμήσει –επίτηδες χρησιμοποιῶ τή λέξη ὁρμῶ· θυμηθείτε στην Πεντηκοστή, πού ἀκούστηκε ὡς «πνοὴ βιαία» (Πράξ. 2, 2), δηλαδή ἄνεμος ὁρμητικός– εἶναι ἕτοιμο να ορμήσει στον κόσμο, για να δώσει τα χαρίσματά του, ἀπό τήν ὑπερβολή τῆς ἀγάπης πού ἔχει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο πρός τούς ἀνθρώπους! Τι περιμένει όμως; Περιμένει τή βουλή τοῦ Θεοῦ Πατρός καί τόν δρόμο που θα ανοίξει ο Υιός. Τα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος ἐργάζονται τη σωτηρία τοῦ κόσμου.
Θυμηθεῖτε ἐκεῖνο τό ὑπέροχο, πού καί ἄλλοτε σας ἔχω πεῖ, ὅτι τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ «ἐπεφέρετο» ἐπάνω ἀπό τά ὕδατα, ἐπάνω ἀπό τήν «ἄβυσσο», ὅταν ἔγινε ὁ κόσμος. «Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. ἡ δὲ γῆ ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασκεύαστος, καὶ σκότος ἐπάνω τῆς ἀβύσσου, καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος» (Γέν. 1, 1-2)! Γιατί τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ; Ἔτσι ὅπως ἐμφανίσθηκε στη Βάπτιση μέ τήν εἰκόνα τῆς περιστερᾶς, μᾶς δίνει ὡραιότατα τήν εἰκόνα τοῦ πουλιού πού ἔρχεται να επωάσει τή ζωή μέσα στα νερά –γιατί, πράγματι, ἡ πρώτη ζωή ἐμφανίσθηκε μέσα στα νερά– και τρόπον τινά τά ἀγκαλιάζει τα νερά τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, τά θερμαίνει, τά ἐπωάζει, τα κλωσσά... και ξεπετιέται μέσα ἀπό τά νερά ἡ ζωή! Τί ὡραῖο! («Τὸ "ἐπεφέρετο" ἐξηγεῖται ἀντὶ τοῦ συνέθαλπε καὶ ἐζωογόνει τὴν τῶν ὑδάτων φύσιν, κατὰ τὴν εἰκόνα τῆς ἐπωαζούσης όρνιθος καὶ ζωτικήν τινα δύναμιν ἐνιείσης τοῖς ὑποθαλπομένοις.» (Μεγ. Βασιλείου, Εἰς τὴν Ἑξαήμερον, Ὁμιλία Β΄, ΕΠΕ 4, 86). «Βούλεται ἡ ἑβραϊκή λέξις ἡ τοῦ "ἐπεφέρετο" σημαίνειν ότι καθάπερ ὄρνις ὠὰ θάλπει ταῖς πτέρυξιν ἀπαλῶς ἐφαπτομένη εἰς τὸ ζωογονεῖν, οὕτω καὶ τὸ Πνεῦμα ἐπεφέρετο τοῖς ὕδασι ζωοθαλπούν, » (Διοδώρου Ταρσοῦ. Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 33, 1563C). Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Χριστιανική Κοσμολογία, Τόμος Α΄, Μάθημα 3ο, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2017) https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_34.html?m=1
Ὅταν λοιπόν ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης ἐδῶ λέει «χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων, ἃ ἐνώπιον τοῦ θρόνου αὐτοῦ», αὐτό θέλει να δείξει· ότι τώρα θά ἔρθει σ' ἐσᾶς ἡ χάρις καί ἡ εἰρήνη ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ.
Δεύτερον. Τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ ἐξαποστέλλεται τόσο από τον Πατέρα, όσο και από τον γιο. Το λέει ο ἴδιος ὁ Κύριος: «ὅταν δὲ ἔλθῃ ὁ παράκλητος ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν παρὰ τοῦ πατρός, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὃ παρὰ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται» (Ἰωάν. 15, 26). Δηλαδή, ὅταν ἔλθει ο Παράκλητος, το Άγιο Πνεύμα, που εγώ ο Υιός θα στείλω σ' ἐσᾶς ἀπό τόν Πατέρα... Ὥστε το Πνεύμα το Άγιο εξαποστέλλεται και από τον Πατέρα και από τον Υἱό, ἀλλά ἐκπορεύεται μόνο ἀπό τόν Πατέρα.
Αν με ρωτήσετε, αγαπητοί μου, τί θά πεῖ ἀποστέλλεται, θὰ σᾶς πῶς Δεν καταλαβαίνω τίποτα! Αν μου πεῖτε τί θά πεῖ ἐκπορεύεται, πάλι θά σᾶς ἀπαντήσω: Δεν καταλαβαίνω τίποτα! Λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: Αν καταλάβεις τί θά πεῖ ὅτι ὁ Πατήρ γεννα τόν Υἱό, ἄλλο τόσο θα μπορέσεις νά ἀντιληφθεῖς τί θάπεῖ ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο εκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα. («Ακούεις Υἱοῦ γέννησιν; Τὸ πῶς μὴ περιεργάζου. Ακούεις ὃτι τὸ Πνεῦμα προϊὸν ἐκ τοῦ Πατρός; Τὸ πῶς μὴ πολυπραγμόνει. Εἰ δὲ πολυπραγμονεῖς Υἱοῦ γέννησιν, καὶ Πνεύματος πρόοδον, καγώ σου πολυπραγμονῶ τὸ κράμα ψυχῆς καὶ σώματος· Πῶς εἶ χοῦς, καὶ εἰκὼν Θεοῦ; Τί τὸ κινοῦν σε, ἢ τί τὸ κινούμενον; Πῶς τὸ αὐτὸ καὶ κινεῖ καὶ κινεῖται; Πῶς ἡ αἴσθησις ἐν τῷ αὐτῷ μένει, καὶ τὸ ἐκτὸς ἐπιστᾶται; Πῶς ὁ νοῦς ἐν σοὶ μένει, καὶ γεννά λόγον ἐν ἄλλῳ νοί. Πῶς λόγω νόημα διαδίδοται; Καὶ οὔπω τὰ μείζονα λέγω· Τίς οὐρανοῦ περιφορά; Τίς ἀστέρων κίνησις, ἢ τάξις, ἡ μέτρα, ἡ σύνοδος, ἢ ἀπόστασις; Τίνες δ᾽ ὅροι θαλάσσης: Πόθεν δὲ ἀνέμων ρεύματα, ἡ ὡρῶν περιτροπαί ἡ ὄμβρων ἐπιχύσεις; Εἰ τούτων μηδὲν κατενόησας, ὦ ἄνθρωπε, εἰ σαυτὸν οὐκ ἔγνως, ὅστις εἶ ὁ περὶ τούτων διαλεγόμενος, εἰ ταῦτα οὐ κατέλαβες, ὧν καὶ ἡ αἴσθησις μάρτυς, πῶς Θεὸν ἀκριβῶς, ὅπερ τε καὶ ὅσον ἐστίν, εἰδέναι ὑπολαμβάνεις; Πολλῆς τοῦτο τῆς ἀλογίας » (Περί δόγματος καὶ καταστάσεως ἐπισκόπων, ΙΑ', ΡG 35, 1077С) Γι' αὐτό, ἀγαπητοί, μένουμε μόνο σ' αὐτές τίς ἐκφράσεις, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν δοξολογία του Θεού, διότι ἐκφράζουν μιάν ακρίβεια ὡς πρός τις σχέσεις τῶν Τριών Προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος, αλλά δεν ξέρουμε πῶς ἀκριβῶς νοούνται ὅλα αὐτά στη ζωή της Αγίας Τριάδος,
Ακόμη, τό ἴδιο το βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, ἐκεῖ ὅπου ὁ Χριστός ἀπευθύνεται στὸν Ἰωάννη, μας λέει: «Καὶ τῷ ἀγγέλῳ τῆς ἐν Σάρδεσιν ἐκκλησίας γράψον· τάδε λέγει ὁ ἔχων τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ.» (Αποκ. 3, 1). Αυτά λέει ἐκεῖνος πού ἔχει τά ἑπτά πνεύματα τοῦ Θεοῦ, δηλαδή πού ἔχει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, τὸ ὁποῖο ἀποστέλλει μέ τά χαρίσματά Του.
Πάλι στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, στο 5ο κεφάλαιο, μᾶς γράφει ὁ Εὐαγγελιστής: «Καὶ εἶδον ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καὶ τῶν τεσσάρων ζῴων καὶ ἐν μέσῳ τῶν πρεσβυτέρων ἀρνίον ἑστηκὸς ὡς ἐσφαγμένον, ἔχον κέρατα ἑπτὰ καὶ ὀφθαλμοὺς ἑπτά, ἅ εἰσι τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ ἀποστελλόμενα εἰς πᾶσαν τὴν γῆν.» (Αποκ. 5, 6). Στεκόταν το Αρνίον· ἦταν ὅμως σαν σφαγμένο. Τό πῶς στεκόταν, καί ήταν σαν σφαγμένο, θά τό ἀναλύσουμε ὅταν φθάσουμε στο οἰκεῖο σημεῖο. Εἶχε ἑπτά κέρατα καί ἑπτά ὀφθαλμούς, τά ὁποῖα εἶναι τά ἑπτά πνεύματα τοῦ Θεοῦ πού ἀποστέλλονται σέ ὅλη τή γῆ.
Εἶναι μεγαλοπρεπεῖς εἰκόνες, φοβερές εἰκόνες, πού θέλουν να δείξουν πως τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ ἀποστέλλεται γεμάτο από τα χαρίσματά Του. Ὁ ἀριθμός ἑπτὰ εἶναι συμβολικός, είναι σχηματικός, και θέλει να δείξει τὸ πλῆθος. Το Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ ἔρχεται φορτωμένο να δώσει τα δώρα του στον κόσμο!
Καί τρίτον. Το Πνεῦμα τό Ἅγιο είναι μπροστά στον θρόνο τοῦ Θεοῦ ὡς ἑπτά πνεύματα διότι εἶναι διεισδυτικό, δηλαδή διεισδύει παντού. Θυμηθεῖτε ἐκεῖνο πού λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὅτι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο «πάντα ἐρευνᾷ, καὶ τὰ βάθη τοῦ Θεοῦ» (Α΄ Κορ. 2, 10). Δηλαδή, ἐπειδή ἀκριβῶς εἶναι Θεός, διεισδύει μέσα καί σ' αὐτή τήν οὐσία τοῦ Θεοῦ!
Λέει πάλι το βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως: «καὶ ἐκ τοῦ θρόνου ἐκπορεύονται ἀστραπαὶ καὶ φωναὶ καὶ βρονταί· καὶ ἑπτὰ λαμπάδες πυρὸς καιόμεναι ἐνώπιον τοῦ θρόνου, αἵ εἰσι τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ» (Αποκ. 4, 5), καί μπροστά στον θρόνο τοῦ Θεοῦ ἔκαιγαν επτά λαμπάδες, πού εἶναι τά ἑπτά πνεύματα τοῦ Θεοῦ, τό Ἅγιο Πνεῦμα.
Αλλά ὡραῖα μᾶς τό λέει αὐτό καί ὁ προφήτης Ἰεζεκιήλ. Αλλά, προσέξτε, ξέρετε γιατί αναφέρομαι πότε στον Ἡσαΐα καί πότε στόν Ἰεζεκιήλ; Γιά νά δοῦμε ὅτι οἱ εἰκόνες αὐτές εἶναι κοινές, ἀγαπητοί μου, καί στήν Παλαιά καί στήν Καινή Διαθήκη, καί νά δοῦμε ἀκριβῶς ὅτι ὑπάρχει μεταξύ τους συμφωνία. Λέει λοιπόν ὁ προφήτης: «καὶ ἐν μέσῳ τῶν ζῴων ὅρασις ὡς ἀνθράκων πυρὸς καιομένων, ὡς ὄψις λαμπάδων συστρεφομένων ἀναμέσον τῶν ζῴων καὶ φέγγος τοῦ πυρός, καὶ ἐκ τοῦ πυρὸς ἐξεπορεύετο ἀστραπή» (Ιεζ. 1, 13). Δηλαδή και μεταξύ τῶν ζώων, τῶν τεσσάρων, εἶδα κάτι σαν κάρβουνα αναμμένα, σαν φλόγες, κεριά, σάν λαμπάδες πού ἦταν ἀναμμένες, καί στριφογύριζαν. Ὄχι δηλαδή πάνω σέ ἕνα κηροπήγιο, αλλά στριφογύριζαν.
Τι δείχνει αὐτό, ὅτι συστρέφονται οἱ λαμπάδες του πυρός; Δείχνει ὅτι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο διεισδύει παντοῦ, γνωρίζει τα πάντα· δέν ὑπάρχει τίποτε που να Τοῦ ξεφεύγει. Καί φυσικά είναι πολύ χαρακτηριστική αὐτή ἡ διεισδυτικότητα, ὅπως μᾶς τή σημειώνει ὁ προφήτης Ἰεζεκιήλ, γιατί δείχνει τήν παγγνωσία τοῦ Θεοῦ, τό ὅτι ὁ Θεός τά γνωρίζει ὅλα· τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, πού εἶναι Θεός, τά γνωρίζει ὅλα!
Θυμᾶστε ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ὅτι μπροστά ἀπό τήν κιβωτό τῆς διαθήκης ὑπῆρχε μία ἑπτάφωτος λυχνία; (Ἔξοδ. 25, 37) Αὐτό τό γνωρίζουμε κι ἀπό τά Θρησκευτικά τοῦ σχολείου μας. Ἡ κιβωτός τῆς διαθήκης εἶναι τύπος τοῦ θρόνου τοῦ οὐρανίου Πατρός, καί ἡ ἑπτάφωτος λυχνία, πού ἦταν μπροστά ἀπό τήν κιβωτό, εἶναι τύπος τῶν ἑπτά πνευμάτων τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού εἶναι ἕτοιμο να σταλεῖ στόν κόσμο, για νά τοῦ δώσει τά χαρίσματά Του.
Συνεχίζουμε: «καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ μάρτυς ὁ πιστός, ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν καὶ ὁ ἄρχων τῶν βασιλέων τῆς γῆς» (Αποκ. 1, 5).
«Καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ»· πάλι ὑπονοεῖται τό «χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη». Δηλαδή, νά ἔχετε τήν χάρη καί τήν εἰρήνη ἀπό τόν Θεό Πατέρα –«ὁ ὢν ὁ ἦν καὶ ὁ ερχόμενος»– από τό Ἅγιο Πνεῦμα –τά ἑπτά πνεύματα– καί ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό.
Βλέπετε; μπαίνει τελευταῖος ὁ Χριστός μπαίνει τελευταῖος, ἄν καί εἶναι τό δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, χάριν ἀναδείξεως. Αλλά σαφῶς ἐδῶ ὁλόκληρη ἡ φράση ἀναφέρεται στόν Ἅγιο Τριαδικό Θεό.
Προσέξτε όμως: παρατηρεῖται νέος σολοικισμός, νέα ἀσυνταξία. Ἡ ὀρθή γραφή θά ἦταν: καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ μάρτυρος τοῦ πιστοῦ. Ἀλλά τί λέει; «καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὁ μάρτυς ὁ πιστός»! Βάζει πτώση Ὀνομαστική, αντί να βάλει Γενική! Καί αὐτό γίνεται πάλι χάριν ἀναδείξεως ενός καινούργιου τριμερούς ἐπιθετικοῦ προσδιορισμοῦ, πού ἀναφέρεται στόν Ἰησοῦ Χριστό.
Καί ποιός εἶναι αὐτός ὁ τριμερής ἐπιθετικός προσδιορισμός; Ὁ Χριστός εἶναι: πρῶτον, «ὁ μάρτυς ὁ πιστός»· δεύτερον, «ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν»· καί τρίτον, «ὁ ἄρχων τῶν βασιλέων τῆς γῆς». Καί τά τρία αυτά κατηγορήματα-ὀνόματα ἀναφέρονται στόν Ἰησοῦ Χριστό· αλλά –προσέξτε– στήν ἀνθρώπινη φύση Του. Δέν ἀναφέρονται στη θεία· ἐξ ἄλλου δέν λέει καὶ ἀπὸ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀλλά λέει «καὶ ἀπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ».
Τά κατηγορήματα αυτά λοιπόν αναφέρονται στην ἀνθρώπινη φύση τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Διότι ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης ἐκεῖ ἀκριβῶς θέλει να φτάσει· θέλει νά μᾶς παρουσιάσει ἀνάγλυφα τόν Ἰησοῦ Χριστό, πού εἶναι τό Κέντρο τῆς Ἱστορίας καί ὅλων τῶν γεγονότων, πού θά μᾶς περιγράψει μέ ὁράματα στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, καί πού αυτά θά λάβουν χώρα ὡς ἱστορικά γεγονότα.
Τό πρῶτο λοιπόν ὄνομα: «ὁ μάρτυς ὁ πιστός».
Γιατί ὁ Ἰησοῦς Χριστός λέγεται μάρτυς πιστός;
Καταρχάς μάρτυς πιστός θά πεῖ ἀξιόπιστος μάρτυρας· ὅπως θα λέγαμε και στο δικαστήριο ὅτι ἔχουμε κάποιον πιστό μάρτυρα, δηλαδή ἀξιόπιστο μάρτυρα, καί πού σημαίνει πώς ὅ,τι λέει ὁ μάρτυρας αὐτός εἶναι ἀληθινό.
Αλλά ὡς μάρτυς πιστός ἀναφέρεται ὁ Θεός στην Παλαιά Διαθήκη. Λέει, για παράδειγμα, ὁ 88ος ψαλμός: «καὶ ὡς ἡ σελήνη κατηρτισμένη εἰς τὸν αἰῶνα· καὶ ὁ μάρτυς ἐν οὐρανῷ πιστός» (Ψαλμ. 88,38. Πρβλ. Ησ. 43, 10. 55, 4. Α' Τιμ. 6,13. Αποκ. 3,14. Στο σύνολο τῆς Γραφῆς φαίνεται ὅτι τρεῖς εἶναι οἱ ὕψιστοι μάρτυρες μέ τήν ἀπόλυτη ἔννοια: ὁ Κύριος ἢ Θεός (Ψαλμ. 88, 38. Ἰώβ 16,19. Ρωμ. 1,9. Φιλιπ. 1,8. Α' Θεσ. 2,5), ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ (Αποκ 1,5. 3,14) καί τό Ἅγιο Πνεῦμα (Α΄ Ἰωάν. 5,6). Ἐνῶ καί τά τρία Πρόσωπα μαζί ἀναφέρονται στόν ἴδιο στίχο ὡς οἱ ὕψιστοι μάρτυρες, οἱ μάρτυρες στον ουρανό, ὅπως ἀναφέρεται ὁ Κύριος και Θεός στην Παλαιά Διαθήκη (Α΄ Ἰωάν. 5, 7-8). (Νικολ. Σωτηροπούλου, Τό Ἅγιον Πνεῦμα Γιαχβέ, ἐκδ. Ὁ Σταυρός, 2009, σ. 85)).
Ὥστε λοιπόν ἐδῶ ποιός εἶναι ὁ πιστός μάρτυς; Εἶναι ὁ Γιαχβέ. Ὅταν ὅμως ἡ Ἀποκάλυψις ἀναφέρεται στόν Ἰησοῦ Χριστό, λέγοντας πώς εἶναι «ὁ μάρτυς ὁ πιστός», τότε ποιός εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός; Εἶναι ὁ Γιαχβέ, ὁ Κύριος!
Ὥστε ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ὁ Γιαχβέ; Μάλιστα!
Ποῦ εἶναι οἱ Χιλιαστές, πού λένε ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός δέν εἶναι ὁ Γιαχβέ, δέν εἶναι ὁ Κύριος, ἀλλά εἶναι κτίσμα; Ὤ, πόσο βλάσφημοι εἶναι οἱ ἄνθρωποι αὐτοί! Βλάσφημοι, φοβεροί!
Ἀλλά ὁ Χριστός, ἀγαπητοί μου, λέγεται μάρτυς πιστος για δυό λόγους. Πρώτον, ἐπειδή εἶναι ἐκεῖνος πού μαρτύρησε τήν ἀλήθεια, δηλαδή τήν ἀποκάλυψε.
Θα θυμᾶστε ὅτι ὅταν ὁ Πιλᾶτος ρώτησε τον Κύριο Ποιός είσαι; Ἐκεῖνος τοῦ ἀπάντησε: «ἐγὼ εἰς τοῦτο γεγένημαι καὶ εἰς τοῦτο ἐλήλυθα εἰς τὸν κόσμον, ἵνα μαρτυρήσω τῇ ἀληθείᾳ» (Ἰωάν. 18, 37). Γι' αυτό γεννήθηκα και για αὐτό ἦλθα στον κόσμο· γιά νά ἀποκαλύψω την αλήθεια.
Σ' ἐκεῖνο τό «τί ἐστιν ἀλήθεια;» (Ἰωάν. 18, 38) του Πιλάτου, πού εἴχαμε ἀναλύσει πέρυσι, εἶπαν μερικοί: Τι κρίμα... δέν κάθησε ὁ Πιλάτος νά ἀκούσει από τον Χριστό τί εἶναι ἀλήθεια! Διότι το μεγάλο πρόβλημα εἶναι ἀκριβῶς αὐτό· τί εἶναι ἀλήθεια;
Αὐτήν τή στιγμή πού σᾶς βλέπω, στ' αλήθεια εἶστε ἐσεῖς; Καί αὐτήν τή στιγμή πού μέ βλέπετε, στ' αλήθεια εἶμαι ἐγώ; Εἶναι ἀλήθεια; Για σκεφθεῖτε· μήπως αυτήν τη στιγμή βλέπετε κανένα ὄνειρο; Γιά τσιμπῆστε λίγο το χέρι σας· μήπως κοιμάστε καί βλέπετε ὄνειρο;
Θά μοῦ πεῖτε: Τί ὀνειρώδη πράγματα εἶναι αὐτά, πάτερ, πού μᾶς λέτε; Αὐτά εἶναι τρελλά!
Δέν εἶναι καθόλου τρελλά. Δέν ξέρουμε τί εἶναι ἡ ἀλήθεια. (Βλ. Α΄ Κορ. 13, 12: «Βλέπομεν ἄρτι δι᾽ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι, τότε δὲ πρόσωπον πρὸς πρόσωπον· ἄρτι γινώσκω ἐκ μέρους...». Δρ. Μάνου Δανέζη, καθηγητοῦ Ἀστροφυσικῆς, Τό σύμπαν που ἀγάπησα, Ἡ πλάνη τῶν αἰσθήσεων: Ὅ,τι ἀντιλαμβάνονται οἱ αἱσθήσεις μας ἀποτελεῖ ἕνα Matrix, μηδέ ἐξαιρουμένης τῆς ἀνθρώπινης ύπαρξης. Το Σύμπαν τῶν μετρήσεων καί τῶν παρατηρήσεών μας εἶναι μιά απλή καί στρεβλή απεικόνιση πάνω σ' ἕναν Εὐκλείδειο τρισδιάστατο και Νευτώνειο παραμορφωτικό καθρέφτη, πού ἡ Θεωρία τῆς Σχετικότητος ὀνομάζει "χῶρο Μινκόβσκι". Τό Σύμπαν καί ὁ Ἄνθρωπος είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο καί περισσότερο ἀπό αὐτό πού ἀντιλαμβάνονται οἱ ἀτελεῖς αἰσθήσεις μας. (Ανάκτηση: 28 Απριλίου 2023 από https://mikropragmata.lifo.gr/zoi/oti-antilamvanontai-oi-aisthiseis-mas-apotelei-ena-matrix/ Πρβλ. Σπήλαιο τοῦ Πλάτωνα (Πολιτεία 514a-520e)) Γι' αὐτήν ἀγωνιζόμαστε· γιά τήν ἀλήθεια!
Ὁ Πιλάτος, λίγο πριν βγεῖ ἔξω ἀπό τό πραιτώριο ὁ δυστυχής, ρώτησε τί εἶναι ἡ ἀλήθεια. Θα μπορούσε να τοῦ εἰπωθεῖ ὄχι τί εἶναι ἡ ἀλήθεια, αλλά τό Ποιός εἶναι ἡ ἀλήθεια. Τήν είχε μπροστά του την Αλήθεια!
Ἡ ἀλήθεια, ἀγαπητοί, δέν εἶναι μιά αφηρημένη ἔννοια· ἡ ἀλήθεια εἶναι ἕνα πρόσωπο. «Ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια» (Ἰωάν. 14, 6) εἶπε ὁ Χριστός. Δέν εἶπε Ἦρθα νά σᾶς πῶ μερικά όμορφα πραγματάκια..., ὄχι, αλλά Εγώ εἶμαι ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή! (Πρβλ. Ἰωάν. 11, 25. 14, 6. Κολ. 3, 4. Φιλιπ. 1, 21)
Δυό θέματα ἐνδιέφεραν καί ἐνδιαφέρουν καί θά ἐνδιαφέρουν πάντοτε τόν ἄνθρωπο· το μεγάλο θέμα ἀλήθεια καί τό μεγάλο θέμα ζωή. Ἡ ἀλήθεια καί ἡ ζωή εἶναι οἱ πόλοι τοῦ ἄξονος, θα λέγαμε, γύρω ἀπό τόν ὁποῖο στρέφεται πάντοτε ὁλόκληρη ἡ ἀνθρωπότητα καί ἀγωνιᾶ. Καί ὅμως, αὐτός ὁ ἄξονας μέ τούς δυό αυτούς πόλους εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός «Ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή»!
Ἦρθα, λοιπόν, νά σᾶς πῶ τήν ἀλήθεια, να μαρτυρήσω γιά τήν ἀλήθεια.
Καί ποιά, Κύριε, εἶναι ἡ ἀλήθεια;
«Ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια»!
Αλλά τό «ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια» σημαίνει: ὅ,τι καί ἂν σᾶς λέω, καί ὅ,τι ἄν σᾶς ἀποκαλύπτω, αὐτό εἶναι πάντοτε τό ἀληθινό. Καί στήν προκείμενη περίπτωση εἶναι ἡ ἀλήθεια περί Θεοῦ, περί ανθρώπου καί περί κόσμου, ἀλλά καί ἡ προερχόμενη από αυτήν ἀληθινή λατρεία καί ἀγάπη τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ,
Γι' αυτό, ξέρετε, ἔξω ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό, αγαπητοί μου, σκοτάδι βαθύ! Βλέπετε τί κάνουν οἱ φιλόσοφοι; Αγωνίζονται, προσπαθοῦν νά δώσουν ἀπαντήσεις. Καί δέν εἶναι ἀντιφατικοί μόνο μεταξύ τους, αλλά καί ὁ καθένας μέ τόν ἑαυτό του εἶναι ἀντιφατικός! Δέν ξέρουν «μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων διαβεβαιοῦνται» (Βλ. Α' Τιμ. 1, 7). Ωστόσο, ἄν δέν ξέρουμε, ἄν δέν ἔχουμε υπόψη μας καί δέν γνωρίζουμε τόν Χριστό, τότε μέσα σέ ἕνα σκοτάδι βρισκόμαστε. Νά εἴμαστε ευτυχείς γιά τό ὅτι μποροῦμε νά γνωρίζουμε τόν Χριστό, ή τουλάχιστον εἴμαστε στον δρόμο γιά νά Τόν γνωρίσουμε.
Ακόμη, εἶναι μάρτυς ἀξιόπιστος γιά ὅ,τι θά πεῖ, γενικά, καί εἰδικά στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἄρα ὅ,τι γράφει τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως εἶναι ἀξιόπιστο. Μᾶς τό λέει καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Πιστὸς ὁ λόγος καὶ πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος» (Τίτ. 3, 8. Α΄ Τιμ. 1, 15. 3, 1. 4, 9. Β' Τιμ. 2, 11), εἶναι ἀξιόπιστος ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καί ἄξιος πλήρους ἀποδοχῆς.
Συχνά στήν Ἀποκάλυψη ὁ Χριστός ὀνομάζεται μάρτυς ἀληθινός. Συγκεκριμένα, στο 3ο κεφάλαιο λέει –ἀξίζει νά τό ποῦμε ἀπό τώρα: «Καὶ τῷ ἀγγέλῳ τῆς ἐν Λαοδικείᾳ ἐκκλησίας γράψον· τάδε λέγει ὁ ἀμήν, ὁ μάρτυς ὁ πιστὸς καὶ ἀληθινός» (Αποκ. 3, 14).
Ἐδῶ βλέπουμε τρία ὀνόματα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ὁ ἀμήν, ὁ μάρτυς ὁ πιστός καί ὁ ἀληθινός. Κοιτάξτε ὅμως· ἄλλος σολοικισμός: «ὁ ἀμήν»! Ἡ λέξη ἀμήν εἶναι ἑβραϊκή, καί δέν παίρνει ἄρθρο· βάζει ἄρθρο ὅμως! Ἄρθρο θα βάλει καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος, καί θά πεῖ γιά τόν Χριστό ὅτι εἶναι ὁ ναί, ὁ ἀμήν, ὁ βέβαιος. (Βλ. Β΄ Κορ. 1, 19-20. Πρβλ. Έβρ. 2, 2) Αμήν στά ἑβραϊκά σημαίνει εἴθε νά γίνει, αὐτό εἶναι, ὅπως εἶναι, ἔτσι εἶναι, δηλαδή βεβαίως· ὁπότε ὁ ἀμήν σημαίνει ὁ βέβαιος.
Ἔτσι, ἐδῶ βλέπουμε τρία συνώνυμα κατά συσσώρευση, πού δείχνουν τήν βεβαιότητα τῆς πιστότητος τοῦ Χριστοῦ.
Ἀλλά ὁ Χριστός εἶναι Μάρτυς πιστός, ἀγαπητοί μου, καί γιά ἕναν δεύτερο λόγο· ἐπειδή ὑπέστη μαρτύριο, καί μάλιστα μαρτύριο σταυρικό. (Βλ. Φιλιπ. 2, 8) Ανέβηκε πάνω στον σταυρό χάριν τῆς μαρτυρίας τῆς ἀληθείας.
Ἐπειδή ἡ μαρτυρία τῆς ἀληθείας συνεπάγεται παθήματα καί δεινά ἐκ μέρους τοῦ δαιμονοκρατούμενου κόσμου, γι᾽ αὐτόν τόν λόγο ή λέξη μαρτύριο γίνεται ταυτόσημη μέ τήν ὁμολογία τῆς ἀληθείας ἀλλά καί μέ τά παθήματα. Ἔτσι, ὅταν λέγομαι μάρτυς, ἐννοῶ τόσο ὅτι λέω τήν ἀλήθεια, ὅσο καί ὅτι ὑφίσταμαι μαρτύριο. Βλέπετε; ἡ ἀλήθεια, ὅταν προσφέρεται στον κόσμο, προσφέρεται μέ τό μαρτύριο. Γι' αὐτό ἡ ἀλήθεια καί τά κακοπαθήματα εἶναι στενά-στενά δεμένα· μάλιστα τόσο στενά, ὥστε ἡ ἴδια λέξη νά ἐκφράζει καί τά δύο.
Γι' αὐτό θά γράψει στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως ὁ Εὐαγγελιστής: «Καὶ ὅτε ἤνοιξε τὴν πέμπτην σφραγίδα, εἶδον ὑποκάτω τοῦ θυσιαστηρίου τὰς ψυχὰς τῶν ἐσφαγμένων διὰ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ διὰ τὴν μαρτυρίαν τοῦ ἀρνίου ἣν εἶχον» (Αποκ. 6, 9). Γιατί σφαγιάστηκαν; «Διὰ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ». Διότι ἔδωσαν τή μαρτυρία τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ· γι᾿ αὐτό σφαγιάστηκαν. Πολύ δέ παραπάνω σφαγιάστηκε ὁ Ἰησοῦς Χριστός, πού εἶναι ὁ ἀπόλυτος Μάρτυς ὁ πιστός, διότι έφερε σ' ἐμᾶς πλήρη τήν ἀλήθεια, και για χάρη της ἔγινε Πρωτομάρτυς, ἀφοῦ μαρτύρησε ἐπί τοῦ σταυροῦ.
Τό δεύτερο ὄνομα τοῦ Χριστοῦ εἶναι «ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν».
Ἔχετε σκεφθεῖ, ἀγαπητοί μου, πόσα ονόματα ἔχει ὁ Χριστός; Πάρα πολλά, πλῆθος! Λέγεται θύρα, λέγεται κλέπτης, λέγεται ποιμήν, λέγεται ὁδός, λέγεται ἀμήν, λέγεται ὁ μάρτυς ὁ πιστός, λέγεται ὁ ἀληθινός... (Βλ. Ἰωάν. 10, 9· 11· 14. 14, 6. Αποκ. 3, 3. 16, 15. Α' Θεσ. 5, 3-4 Ματθ. 25, 32. Β΄ Πέτρ. 3, 10) Πλήθος ονόματα μέσα στην Αγία Γραφή! Ὅλα αὐτά αναφέρονται στο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἐδῶ λοιπόν νέο ὄνομα «ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν».
Ἐδῶ δίνεται μία μαρτυρία ἄκρως σπουδαία· πιστοποιεῖται ἡ ταυτότητα αὐτοῦ πού ἀποκαλύπτει και μιλάει στόν Ἰωάννη. Ποιός τοῦ μιλάει; Ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Καί τί τοῦ λέει; Ὅτι εἶναι «ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν». Βεβαίως, αὐτήν τή στιγμή δέν μᾶς τό λέει αὐτό· μᾶς λέει νά ἔχετε τήν χάρη καί τήν εἰρήνη ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό, πού εἶναι ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν. Πιό κάτω ὅμως ὁ Χριστός θά πεῖ στόν Ἰωάννη: «ἐγώ εἰμι... ὁ ζῶν, καὶ ἐγενόμην νεκρός, καὶ ἰδοὺ ζῶν εἰμι» (Αποκ. 1, 18), ἔγινα νεκρός, καί νά, ζω! Πῶς, Κύριε, ζεῖς, Αναστήθηκα! ἀλλά ὡς πρός τήν ἀνθρώπινη πάντοτε φύση Του.
Λοιπόν, ποιός εἶναι «ὁ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν»; Εἶναι ὁ αἰώνιος Θεός, πού ἔγινε ἄνθρωπος, πέθανε ἐπί τοῦ σταυροῦ, ἀναστήθηκε, καί ζεῖ αἰωνίως ως Θεάνθρωπος.
Μάλιστα στα χωρία 17 και 18 τοῦ ἴδιου κεφαλαίου γράφει τά ἑξῆς: «ἐγώ εἰμι ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος καὶ ὁ ζῶν» –ἄλλο ὄνομα ἐδῶ τοῦ Χριστοῦ· ὁ πρῶτος καί ὁ ἔσχατος. Αλλά ὅταν λέει εἶμαι ὁ πρῶτος καί ὁ ἔσχατος καί ὁ ζῶν, μιλάει ὡς Θεός, γιατί κανένας ἄνθρωπος δέν εἶναι ὁ πρῶτος καί ὁ ἔσχατος, ἐπειδή τό Α και Ω δέν ὑπάρχει σε κανέναν ἄνθρωπο παρά μόνο στόν Θεό καί ποτέ κανείς ἄνθρωπος δέν εἶναι σέ ἐνεστώτα χρόνο ζῶν παρά μόνο ὁ Θεός. (Μέ τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ «ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος καὶ ὁ ζῶν» χαρακτηρίζεται ὁ Θεός στην Π. Διαθήκη, ἐνῶ μέ τό ὄνομα «Α καὶ Ω» χαρακτηρίζεται ὁ Θεός ὡς ἡ μόνη δημιουργική Αρχή καί τό Τέλος τῆς Δημιουργίας καί τῆς Ἱστορίας (Ησ. 41, 4, 44, 6. 48, 12. Τωβ. 13, 1. Ἐκκλ. 7, 2. Σοφ. Σειρ. 18, 1. Β' Μακ. 7, 33. κ.ά.)) «Καὶ ἐγενόμην νεκρός, καὶ ἰδοὺ ζῶν εἰμι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, καὶ ἔχω τὰς κλεῖς τοῦ θανάτου καὶ τοῦ ᾅδου»· ἔγινα νεκρός, ὡς ἄνθρωπος· καί νά, εἶμαι ζωντανός, ζῶ, δηλαδή ἀναστήθηκα, ὄχι ὡς Θεός οὔτε ὡς ἄνθρωπος ἀλλά ὡς Θεάνθρωπος· καί ζῶ στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων, καί κρατάω τά κλειδιά τοῦ θανάτου καί τοῦ ᾅδου, δηλαδή εἶμαι ὁ νικητής τοῦ θανάτου καί τοῦ ᾅδου.
Ὁ Χριστός καλεῖται «πρωτότοκος τῶν νεκρῶν», ὅπως λέει ὁ Ζιγαβηνός πολύ ὡραῖα, «ὡς πρῶτος ἐκραγεὶς τῆς τοῦ ᾅδου γαστρός, εἰς τὴν διὰ τῆς ἀναστάσεως παλινζωΐαν καὶ ἀειζωΐαν» (Αρχιμ. Ηλία Μαστρογιαννοπούλου, Σχόλια στην Πρός Κολοσσαεῖς ἐπιστολή του Αποστόλου Παύλου, ἐκδ. Αδελφότητας Θεολόγων Ἡ Ζωή, Ἀθῆναι 1985, σ. 25). Δηλαδή σαν να βγήκε ἀπό τήν κοιλιά τοῦ ἅδου βίαια, ἀφοῦ αὐτή ἐξεράγη. Θα λέγαμε, σαν μια γυναίκα πού δέν γεννάει φυσιολογικά καί τῆς γίνεται καισαρική τομή· ἢ μᾶλλον –ἄν ἐπιτρέπεται νά τό πῶ ἔτσι– ὄχι με καισαρική τομή, αλλά πιο βίαια, με μια κλωτσιά στην κοιλιά, καί τό παιδί να πεταχτεῖ ἀπ᾽ ἔξω! Αυτό δείχνει ἡ μετοχή ἐκραγείς· εἶ και ἐκεῖνος πού κατέβηκε στον άδη και συνέτριψε τους μοχλούς τῶν αἰωνίων θυρῶν, τῶν αἰωνίων πυλῶν, (Βλ. Ψαλμ. 106, 16. Ἰωνᾶ 2, 7) συνέτριψε δηλαδή τον κατάκλειστο ἅδη, πού δέν μποροῦσε κανείς ποτέ να βγεῖ ἀπό ἐκεῖ μέσα. Αρα λοιπόν ὁ Χριστός εἶναι ὁ «πρῶτος ἐκραγεὶς τῆς τοῦ ᾅδου γαστρός», που βγήκε με βίαιο τρόπο από την κοιλιά του ἅδου.
Ὡς πρωτότοκον τῶν νεκρῶν καταγράφει τον Χριστό καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Λέει στην Προς Κολασσαεῖς ἐπιστολή του: «καὶ αὐτός ἐστιν ἡ κεφαλὴ τοῦ σώματος, τῆς ἐκκλησίας· ὅς ἐστιν ἀρχή, πρωτότοκος ἐκ τῶν νεκρῶν, ἵνα γένηται ἐν πᾶσιν αὐτὸς πρωτεύων» (Κολ. 1, 18. Πρβλ. Πράξ. 26, 23. Α' Κορ. 15, 20. Ρωμ. 8, 29). Γιατί «πρωτεύων»; Διότι Αυτός είναι πρώτος σέ ὅλα, και ἐμεῖς ἀκολουθοῦμε. Εἶναι ὁ πρῶτος νεκρός πού ἀνασταίνεται· ἐμεῖς εἴμαστε ἀπό πίσω, δεύτεροι, τρίτοι. («Πάντες μὲν γὰρ ὅσοι πρὸ τοῦ Κυρίου ἀνέστησαν ἐκ νεκρῶν, πάλιν παρεδόθησαν τῷ θανάτῳ· οὐ γὰρ ἦν ἐκείνη ἡ ἀληθὴς ἀνάστασις, ἀπαλλαγὴ δὲ πρὸς καιρὸν τοῦ θανάτου. διὸ ἐκείνων μὲν οὐδεὶς πρωτότοκος ἐκ νεκρῶν ἐχρημάτισεν. ὁ δέ γε Κύριος τοῦτο καλεῖται, ὡς τῆς ἀληθοῦς ἀναστάσεως ἀρχή τε καὶ αἰτία γενόμενος. καὶ ὥσπερ τι πρωτόλειον γεγονὸς τῆς τῶν ἀνθρώπων ἐγέρσεως, γενηθεὶς οἷον καὶ προελθὼν ὥσπερ ἀπὸ παστάδας τινὸς ἐκ τοῦ θανάτου πρὸς τὴν ζωήν.» (Οικουμένιος, σ. 35))
Καί λέγεται πρωτότοκος, ὅπως πάλι γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὡς «πρωτεύων» καί ἐγγυητής καί τῆς δικῆς μας ἀναστάσεως. Λέει στην Α΄ Προς Κορινθίους: «Νυνὶ δὲ Χριστὸς ἐγήγερται ἐκ νεκρῶν, ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων ἐγένετο» (Α΄ Κορ. 15, 20). Γιατί ὁ Χριστός ἔγινε ἡ ἀπαρχή τῶν κεκοιμημένων; Ἔγινε ἡ ἀπαρχή, τό ξεκίνημα, ὁ πρωτότοκος, για να ακολουθήσουν οι πολλοί. (Βλ. Νικ. Σωτηροπούλου, Ἑρμηνεία δυσκόλων χωρίων τῆς Γραφῆς, τόμ. Δ΄, ἐκδ. Ὁ Σταυρός, Ἀθῆναι 2013, σσ. 205-210)
Καί τέλος, το τρίτο ὄνομα τοῦ Χριστοῦ: «ὁ ἄρχων τῶν βασιλέων τῆς γῆς».
Αὐτός ὁ τίτλος - ὄνομα ἀποτελεῖ ἀπήχηση ἐκείνης τῆς περίφημης ὁμολογίας τοῦ Κυρίου ἐνώπιον τοῦ Πιλάτου, ὅτι εἶναι ὄντως Βασιλιάς. Ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης μᾶς γράφει πῶς ἀπαντᾶ ὁ Κύριος στον Πιλάτο: «Η βασιλεία ή ἐμὴ οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. εἶπεν οὖν αὐτῷ ὁ Πιλάτος· οὐκοῦν βασιλεὺς εἶ σύ; ἀπεκρίθη Ἰησοῦς· σὺ λέγεις ὅτι βασιλεύς είμι ἐγώ» (Ἰωάν. 18, 36-38. Περί τῆς Βασιλείας τοῦ Μεσσίου, βλ. Λουκᾶ 1, 33. Δαν. 2, 44. 7, 14· 27. Επίσης ὁ Χριστός στην Καινή Διαθήκη ἀποκαλεῖται Κύριος τῶν κυρίων καί Βασιλεύς τῶν βασιλέων (Α΄ Τιμ. 6,15. Αποκ. 17, 14, 19,16. Πράξ. 10, 36). Στην Παλαιά Διαθήκη μόνον ὁ Θεός ἀπεκαλεῖτο Κύριος τῶν κυρίων καί Βασιλεύς τῶν βασιλέων (Δευτ. 10, 17. Ψαλμ. 135,3. Δαν. 2.37· 47. Β' Μακ. 13. 4). Αυτό δείχνει ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ὁ Κύριος, ο Γιαχβέ, ὁ Θεός τῆς Παλαιᾶς καί τῆς Καινῆς Διαθήκης). Δηλαδή: Ἡ δική μου ἡ Βασιλεία δέν εἶναι ἀπό τόν κόσμο αὐτόν. Εἶπε λοιπόν σ' Αυτόν ὁ Πιλάτος: Ὥστε λοιπόν εἶσαι βασιλιάς; Καί ὁ Ἰησοῦς ἀποκρίθηκε: Εἶναι ὅπως το λες· είμαι Βασιλιάς.
Ὥστε λοιπόν, αγαπητοί μου, ὁ Χριστός εἶναι ὁ Βασιλιάς! εἶναι ὁ Ἐξουσιαστής τῆς Ἱστορίας! εἶναι ὁ παγκόσμιος Κριτής! εἶναι ὁ Θριαμβευτής! Κι ἀκριβῶς αὐτό τό τελευταῖο όνομά Του, «ὁ ἄρχων τῶν βασιλέων τῆς γῆς», εἶναι ἕνα βασικό θέμα τῆς Ἀποκαλύψεως, πού ἀποτελεῖ καί τήν κεντρική ιδέα του βιβλίου.
Θά πεῖ παρακάτω ὁ ἀπόστολος και ευαγγελιστής Ἰωάννης: «οὗτοι –οἱ σύμμαχοι του θηρίου– μετὰ τοῦ ἀρνίου πολεμήσουσι, καὶ τὸ ἀρνίον νικήσει αὐτούς, ὅτι κύριος κυρίων ἐστὶ καὶ βασιλεὺς βασιλέων, καὶ οἱ μετ᾿ αὐτοῦ κλητοὶ καὶ ἐκλεκτοὶ καὶ πιστοί» (Αποκ. 17, 14). Πῶς καί γιατί θά τούς νικήσει τό Αρνίον; Διότι εἶναι ὁ Κύριος τῶν κυρίων καί ὁ Βασιλεύς τῶν βασιλέων.
Εἴδαμε ἐδῶ, ἀγαπητοί μου, τούς τρεῖς ἐπιθετικούς προσδιορισμούς - ὀνόματα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού ἀποτελοῦν μεταξύ τους μια φυσική κλίμακα, κατά τήν ὁποία ὁ Ἰησοῦς εἶναι Αὐτός πού ἦλθε να μαρτυρήσει τήν ἀλήθεια, Αὐτός πού χάριν αὐτῆς πέθανε καί ἀναστήθηκε καί νίκησε τον θάνατο, ὄχι μόνο γιά τόν ἑαυτό Του, ἀλλά καί γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους, καί Αὐτός πού τελικά ὡς Θεάνθρωπος καθίσταται θριαμβευτής Βασιλιάς και Κύριος πάντων τῶν βασιλέων καί ἀρχόντων τῆς γῆς.
Τα τρία αὐτά ὀνόματα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ διαγράφουν μέ συντομία τήν ὅλη πορεία τοῦ Θεοῦ Λόγου μέσα στήν Ἱστορία. Ἔρχεται, δίνει τή μαρτυρία, ὑφίσταται μαρτύριο, βγαίνει ἀπό τήν Ἱστορία, ἀφοῦ τήν παίρνει μαζί Του μέ τήν ἀνάστασή Του καί τήν ανάληψή Του, καί τή μεταβάλλει σε Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Προσέξτε αὐτό πού σᾶς εἶπα: Μπαίνει μέσα στην Ἱστορία, μαρτυρεῖ γιά τήν ἀλήθεια, πεθαίνει γιά τήν ἀλήθεια, ἀνασταίνεται, αναλαμβάνεται, καί μέ τήν τελική Κρίση παίρνει ολόκληρη τήν Ἱστορία, ολόκληρη την Κτίση, καί τήν κάνει Βασιλεία τοῦ Θεοῦ! (Βλ. Ψαλμ. 101, 26-28. Εβρ. 1, 10-12. Αποκ. 21, 5)
Πέστε μου, ποιό βιβλίο πού ποτέ γράφηκε στην παγκόσμια φιλολογία θα μποροῦσε νά σταθεῖ μεγαλειωδέστερο; Ποιό βιβλίο, ἔξω ἀπό τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως; Πελώρια θέματα, τεράστια!
Ἄν, ἀγαπητοί μου, μένουμε σε θεολογικά σημεία καί ἐπιμένουμε σ' αὐτά –θά τό πῶ γιά μιά ἀκόμη φορά, ἄν καί πολλές φορές τό ἔχω τονίσει– εἶναι γιατί πρέπει νά ἀρθοῦμε, πρέπει να σηκωθοῦμε, πρέπει νά ἀνεβοῦμε ψηλά· μή μένουμε μόνο στο να λέμε ἁπλῶς θά εἶμαι ἕνας καλός ἄνθρωπος, καί ἔτσι, μέ τόν τρόπο αυτό, να ζοῦμε μία αὐτάρκεια πνευματική, ἡ ὁποία δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ἕνα όριο πνευματικῆς λιμοκτονίας.
Ξέρετε, στα οικονομικά ὑπάρχει αυτό το starvation limit, τό όριο λιμοκτονίας. Εάν υπάρχει τό ὅριο αὐτό στήν πνευματική ζωή μας, εἶναι γιατί ἐμεῖς τό θέτουμε. Καί θέτουμε τό ὅριο αὐτῆς τῆς πνευματικῆς λιμοκτονίας ὅταν θέλουμε να μένουμε εὐχαριστημένοι μέ μερικά ψίχουλα μιᾶς κάποιας θρησκευτικῆς γνώσεως.
Ὄχι, ἀγαπητοί μου· ὄχι! τά παιδιά τοῦ Θεοῦ πρέπει να χορταίνουν τό ψωμί τοῦ Θεοῦ! Καί τό ψωμί του Θεοῦ εἶναι «ὁ ἄρτος ὁ καταβὰς ἐκ τοῦ οὐρανοῦ» ('Iωάν. 6, 27· 33· 35· 41· 48· 50-51· 58.), ὁ Θεός Λόγος, πού ἔδωσε τόν ἑαυτό Του πρός βρώσιν, (Βλ. Ἰωάν. 6, 55. Ματθ. 26, 26. Μᾶρκ. 14, 22. Λουκᾶ 22, 19. Α' Κορ. 10, 16. 11, 27) βρώση αἰσθητή, για να μπορέσουμε, μέσα σ' αυτήν τη βρώση τοῦ οὐράνιου Ἄρτου, νά δοῦμε τόν Θεό Λόγο.
Γι' αὐτό, ἀγαπητοί μου, μή διαμαρτύρεσθε ὅταν ἐδῶ προσφέρεται λίγη παραπάνω θεολογία. Δέν εἶναι πάρα πολλή· λίγη θεολογία εἶναι... ἡ ὁποία ὅμως εἶναι ὁ Ἄρτος που τρέφει τά παιδιά τοῦ Θεοῦ.
Λάρισα, 9 Νοεμβρίου 1980
4η ομιλία στην κατηγορία « Ἱερά Ἀποκάλυψις ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἱερά Ἀποκάλυψις " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/kainh-diauhkh/iera-apokalycis
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40qa7vUvidbEX6OBGq3b9WeV
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://drive.google.com/file/d/1A9Q7I5lLBiBm6AUhfYsXAdHckIBgYe7j/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%99%CE%B5%CF%81%CE%AC%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%88%CE%B9%CF%82.?m=1
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
