Λοιπόν, ὑπενθυμίζουμε ὅτι ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, ὅπως θα γνωρίζετε, παραπέμπει στο Ψαλτήρι. Λέει στούς κατηγόρους Του, στους Φαρισαίους, τούς ἄρχοντες καί τά λοιπά, ὅτι «ὁ Νόμος και το Ψαλτήριο γράφουν γιά μένα» (Λουκά 24, 44.). Ὁ Νόμος εἶναι τά πέντε πρῶτα βιβλία, καί συγγραφέας εἶναι ὁ Μωυσής. Αὐτό πού εἶπε ὁ Χριστός εἶναι ἡ ἀληθινή μαρτυρία, από το ίδιο το στόμα Του. Κατά συνέπεια καταλαβαίνετε ότι το βιβλίο των Ψαλμών είναι κυρίως χριστολογικά. Θὰ ἐπαναλάβω αὐτό πού εἶπα καί ἄλλη φορά: Ὅλοι οἱ Ψαλμοί εἶναι χριστολογικοί, και μάλιστα μερικοί ἰδιαίτερα, με έκαταμάχητα χριστολογικά ερείσματα, πού καί ὁ ἴδιος ὁ Κύριος χρησιμοποίησε.
Φαντασθεῖτε ὅτι στους κατηγόρους του, σχετικά μέ τή μεσσιανικότητά του, δεν χρησιμοποίησε κανένα ἄλλο βιβλίο. Χρησιμοποίησε πολύ λίγο τούς Προφῆτες, αλλά κυρίως ὡς πρὸς τὸ ἔργο του, όχι ὡς πρός το πρόσωπό του. Ὡς πρός τό πρόσωπό του, δηλαδή τό ποιός εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός –κατά τήν ἐρώτηση πού ἔκανε στους Μαθητές Του, «Τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου; Ὑμεῖς δὲ τίνα με λέγετε εἶναι;» (Ματθ. 16, 13· 15. Μάρκ. 8, 29. Λουκά 9, 20.), ἐσεῖς ὅμως τί λέτε για μένα; ποιός εἶμαι ἐγώ;– χρησιμοποίησε τόν 109ο Ψαλμό, τό βαρύτερο πυροβολικό ἀπ' ὅλη τήν Παλαιά Διαθήκη, που λέει «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου κάθου ἐκ δεξιών μου, ἕως ἂν θὰ τοὺς ἐχθρούς σου υποπόδιον τῶν ποδῶν σου» (Λουκά 20, 41-44. Ψαλμ. 109, 1.) και λοιπά.
Βλέπετε, ἡ ἀξία τοῦ Ψαλτηρίου εἶναι παμμέγιστη! Βέβαια δέν θέλω καί δέν προτίθεμαι να κάνω ἐπανάληψη τῆς εἰσαγωγῆς, γιατί δέν ἔχουμε τόν χρόνο, αλλά ευκαιριακά, ὅταν ὑπάρχει κάτι καινούργιο, θά τό λέμε. Καί χωρίς να χρονοτριβουμε, μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ἀρχίζουμε τον 2ο Ψαλμό, που, όπως σας είπα, εἶναι ἄμεσα χριστολογικός. Θα το δείτε αυτό.
Δεν μεταφράζω τώρα ή μετάφραση θα γίνεται κατά στίχο, καθώς θα κάνουμε καί τήν ἀνάλυση.
Ὁ Ψαλμός αυτός, ὅπως βλέπετε, εἶναι ἀνεπίγραφος. Βέβαια, δυστυχῶς, ἡ ἔκδοση πού κρατάμε στα χέγια μας δέν ἔχει τίς ἐπιγραφές τῶν Ψαλμών. Δεν ξέρω γιατί. Δέν μπορῶ νὰ καταλάβω γιατί, ενώ θά ἦταν πολύ ἁπλό, θά μποροῦσαν νά μποῦν καί οἱ ἐπιγραφές. Ἡ ἐπιγραφή πολλές φορές εἶναι μία λέξη, τρεῖς λέξεις, μισός στίχος, τό πολύ ἕνας στίχος. Δέν ξέρω γιατί ἐδῶ δέν γράφτηκε.
Ἡ ἐπιγραφὴ δὲ τοῦ κάθε Ψαλμοῦ εἶναι θεμελιώδους σημασίας, καί ἡ ἀναφέρει τόν Συγγραφέα ή έκφράζει τη χρήση του Ψαλμού, δηλαδή για ποιό σκοπό τόν χρησιμοποιοῦσαν. Υπάρχει ὁλόκληρη ἑρμηνεία, ιστορική και αλληγορική, γύρω από το θέμα τῶν ἐπιγραφῶν τῶν Ψαλμῶν, καί ἔχουν ἀσχοληθεῖ μεγάλες μορφές τῆς Ἐκκλησιαστικῆς μας Ιστορίας μέ τό θέμα αὐτό. Αποτελοῦν ἰδιαίτερο κεφάλαιο, σπουδαιότατο. Ας εἶναι.
Ὁ Ψαλμός αὐτός λοιπόν, ο 2ος, εἶναι ἀνεπίγραφος· ἡ Παράδοση όμως αναφέρει ὅτι εἶναι τοῦ Δαβίδ, πού ἔχει συγγραφικά, ποιητικά προσόντα ἄφθαστα· εἶναι ὁ κορυφαῖος. Εἶναι κι άλλοι Συγγραφεῖς τῶν Ψαλμῶν, ἀλλά ὁ Δαβίδ, στό ὄνομα τοῦ ὁποίου υπάρχει χονδρικά και ολόκληρο το Ψαλτήρι, εἶναι πυκνός στη σκέψη καί τή διατύπωση, ρωμαλέος καί ἀπότομος καί τραχύς! Θα λέγαμε ὅτι ἔχει τά χαρακτηριστικά τῆς σωματικῆς καί τῆς ψυχικής του καταστάσεως.
Ὁ Δαβίδ ήταν άσχημος σωματικά, σε αντίθεση μέ τά ἀδέλφια του, πού ἦσαν ὡραῖα παλληκάρια. Ὁ Δαβίδ ήταν άσχημος και κοντός, αλλά με πολύ ωραία ψυχή! Ήταν πολύ δυνατός, ρωμαλέος στα χέρια, καί λέγεται ὅτι κάποτε πάλεψε μ' ένα λεοντάρι ἐκεῖ στὸ δάσος και το νίκησε.
Αὐτά τά ψυχοσωματικά χαρακτηριστικά του τα μεταφέρει στην ποίησή του. Η ποίησή του εἶναι ρωμαλέα, δέν εἶναι φτιαγμένη με λογοτεχνικές γαρνιτούρες· ἔχει ἐκεῖνο τό ρωμαλέο, τό ἀρρενωπό, τό πυκνό, τό βαθύ. Γι' αὐτό ὁ Δαβίδ εἶναι ὑπέροχος! Υπέροχος!.. Δεν είναι ρομαντικός συγγραφέας. Για παράδειγμα, ὅταν διαβάζουμε τον 118ο Ψαλμό, που γράφτηκε στη Βαβυλώνα, βλέπουμε ὅτι εἶναι ἤρεμος Ψαλμός· εἶναι γραμμένος πολύ ομαλά. Βλέπει κανείς ἐκεῖ ἕναν ἄλλο χαρακτήρα ἀνθρώπου.
Αὐτός ὅμως ὁ Ψαλμός που αναλύουμε, ο 2ος, από τό ὕφος του, μοιάζει ὅτι εἶναι τοῦ Δαβίδ, καί ἡ Παράδοση αὐτό ἀναφέρει. Όταν λέμε Παράδοση, σημειώσατε ότι στο θέμα τῶν Ψαλμῶν ἔχουμε τήν ἑβραϊκή Παράδοση, πού είναι Παράδοση στη Συναγωγή, δηλαδή εἶναι τό τί διέσωσε μέχρι σήμερα ή Εβραϊκή Παράδοση, καί μᾶς εἶναι πολύτιμη αὐτή ἡ προσφορά.
Αλλά ἐδῶ, ἡ Παράδοση που λέμε, εἶναι στήν ἴδια τὴν ᾿Αγία Γραφή, εἶναι στο βιβλίο των Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, στο 4ο κεφάλαιο, στον στίχο 25. Ἐκεῖ λέει ὅτι ὅταν οἱ πρῶτοι Χριστιανοί ἔκαναν κάποτε μία προσευχή σ' ένα σπίτι μέσα, μετά από ξύλο πού ἔφαγαν οἱ ᾿Απόστολοι, ὅταν τοὺς ἄφησαν, τούς ἀπέλυσαν και γύρισαν πίσω και διηγήθηκαν ότι έφαγαν ξύλο για τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, τότε ὅλοι μαζί ἔκαναν προσευχή, καί ἀναφέρθηκαν σε στίχους του 2ου Ψαλμού. Εἶπαν τό Ἱνατί ἐφρύαξαν ἔθνη, καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά, καὶ ἐστράφησαν κατὰ τοῦ ἁγίου παιδός σου», ὅπως λέει ὁ Δαβίδ.
Από αυτό βλέπουμε ὅτι ὑπῆρχε ἡ ἑβραϊκή Παράδοση τότε, καί ὅτι ὁ Ψαλμός αυτός ήταν τοῦ Δαβίδ. Αλλά το σπουδαιότατο εἶναι ὅτι, ἐφόσον μπῆκε ὁ χαρακτηρισμός μέσα στην Καινή Διαθήκη θεόπνευστα, ο 2ος Ψαλμός πῆρε πλέον τήν πατρότητά του, καί συγγραφέας του δέν εἶναι παρά ὁ Δαβίδ.
Αρχίζει απότομα. Μπαίνει στο θέμα του ανοίγοντας, θα λέγαμε, τή σκηνή τελείως ἀπότομα. Εἶναι τό ὕψος τοῦ Δαβίδ, αὐτό τό γνωστό, το ρωμαλέο, το άρρενωπό, τό πολεμικό ύφος. Ἦταν πολεμικός ὁ Δαβίδ, πολύ πολεμικός! Είναι γνωστό ὅτι βασίλευσε κάπου σαράντα χρόνια, και είχε ὅλο πολέμους, καί μάλιστα ὅλους νικηφόρους.
Καί ἀνοίγει ἡ σκηνή μέ ἐρώτημα: «Ἱνατί ἐφρύαξαν ἔθνη, καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά;». Γιατί άφρισαν τὰ ἔθνη, πῆραν ὕφος ἄγριο και φοβερό, καί οἱ λαοί κάθησαν και σχεδίασαν μάταια, κούφια πράγματα; Ὑπέροχος στίχος, γεμάτος νόημα!
Ὁ ὅλος Ψαλμός, πρέπει νά σᾶς πῶ, ἔχει τρία σημεῖα, πού τά ἀναπτύσσει στους δεκατρεῖς στίχους. Πρῶτα προφητεύει τήν ἐπιβουλή τῶν ἐθνῶν, ἀλλά καί τοῦ Ἰσραήλ, κατά τοῦ «χριστοῦ», κατά τοῦ κεχρισμένου, κατά τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Ὕστερα γίνεται μία κλήση, πρόσκληση πρός τά ἔθνη: «Ελάτε, λαοί· τί κάνετε; τί φτιάχνετε; Ελάτε στον Θεό τόν ἀληθινό!». Καί, τέλος, ἐκφράζει τήν απώλεια εκείνων τῶν ἐθνῶν, καί τοῦ Ἰσραήλ, πού θά μείνουν ἀπ᾽ ἔξω, πού δέν θά ἀνταποκριθοῦν στην πρόσκληση τοῦ Θεοῦ. Αὐτά τά σημεῖα ἐξυπηρετεῖ ὁ Ψαλμός, καί εἶναι ἡ κύρια υπόθεσή του.
Τό ρήμα φρυάττω αναφέρεται κυριολεκτικά στα αδάμαστα άλογα. Ὅταν ἕνα ἄλογο δέν δαμάζεται, χλιμιντρίζει, βγάζει ατμούς ἀπό τό στόμα του, εἶναι κάπως ἀνώμαλο και νευρικό και τρομερά κινητικό. Κατά κυριολεξία λοιπόν τό ρήμα φρυάττω αναφέρεται στα ἀδάμαστα ἄλογα, αλλά μεταφορικά τό λέμε καί γιά τούς ἀνθρώπους πού κινοῦνται ὅπως τά ἀνήμερα και ἀτίθασα άλογα.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης λέει τό ἑξῆς: «Φρύαγμα τὸ μέγα καὶ ἀλόγιστον φρόνημα». Φρύαγμα εἶναι το μεγάλο καί ἀλόγιστο φρόνημα, τό να σκέπτεται κανείς ὑπεροπτικά, αλλά καί άμυαλα. Μεταφορικά τό παίρνει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης.
Ας πάρουμε καί τό ἄλλο ἡμιστίχιο, γιά νά δοῦμε, καί μέ τά δυό μαζί, τήν ὅλη εἰκόνα πού χρησιμοποιεῖ ὁ Δαβίδ γιά τούς ἀνθρώπους πού βρίσκονται ἔξω ἀπό τόν Θεό: «καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά».
Κάνουμε ακόμα μια παρένθεση, γιά νά ποῦμε πώς ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης έχει μεταφράσει την ἑρμηνεία τῶν Ψαλμῶν τοῦ Ζιγαβινοῦ, ἤ Ζηγαδινού, πιο σωστά Ζηγαβινοῦ. Ἔχει μεταφράσει το πολύτιμο ἔργο αὐτό, μέ πλουσιότατα σχόλια. Καί αὐτό ἔμενε ἀνέκδοτο, ἀλλά ἐκτυπώθηκε τελικά το 1819 από τό τυπογραφεῖο τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, πού τό εἶχε ἱδρύσει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ε΄ γιά τήν ἀναγέννηση τοῦ Γένους. Τό ἔργο αὐτό εἶναι σε δύο τόμους ογκωδέστατους. Ὁ πρῶτος τόμος, μέ θεία πρόνοια, βρίσκεται στα χέρια μας από κάποια κυρία πού μᾶς τὸν εἶχε δώσει. Είναι χονδρός καί αρκετά μεγάλος, εἶναι θαυμάσιος! Λυπάμαι πού δέν ὑπάρχει ὁ δεύτερος τόμος. Νά σᾶς πῶ νά τόν βρεῖτε; ἀδύνατον! Εἶναι έκδοση τοῦ 1819 καί δέν ἐκδόθηκε πάλι. Μπορεί να θεωρηθεῖ Κώδιξ αὐτό.
Λοιπόν, ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, στις πλούσιες σημειώσεις ἢ ὑποσημειώσεις πού ἔχει στή μετάφραση τῆς ἑρμηνείας τοῦ Ζιγαβινού πάνω στους Ψαλμούς, κάνει ἐδῶ μια διάκριση ανάμεσα στα έθνη καί τούς λαούς, καί ἀναφέρεται στους Εβραίους, στην ὑποδιαίρεση τῶν διαφόρων αἱρέσεών τους: Σαδδουκαίων, Φαρισαίων και λοιπά και λοιπά.
Όμως υπάρχουν διάφορες ερμηνευτικές θέσεις πάνω στο σημείο αυτό. Έχω τή γνώμη ότι η Αγία Γραφή χρησιμοποιεῖ ἀρκετές φορές τό ἴδιο πράγμα μέ δύο λέξεις. Είναι συνήθεια τῆς Γραφῆς αὐτό, καὶ τοῦ Ψαλτηρίου ἀλλά καί τῶν ὑπόλοιπων βιβλίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, να εκφέρεται δηλαδή το ίδιο πράγμα με δύο λέξεις. Λέει: «Θύμωσα μέ ὀργή»!
Βέβαια υπάρχει μια διαφοροποίηση ἀνάμεσα στον θυμό καί τήν ὀργή, αλλά είναι στοιχεῖο τῆς ἑβραϊκῆς Φιλολογίας νά ἐπαναλαμβάνει τό ἴδιο πράγμα μέ δύο συγγενικές λέξεις. Κατά συνέπεια ἔθνη καί λαοί, ἂν θέλουμε νά μήν το πάρουμε αλληγορικά, πρόκειται γιά τό ἴδιο πράγμα. Βέβαια και λογικά ἂν τό κρίνουμε, ἔθνη καί λαοί είναι το ίδιο πράγμα.
Τί κάνουν τώρα τά ἔθνη καί οἱ λαοί; «Φρυάττουσι καί μελετοῦν κενά»· ἀφρίζουν μανικότατα κατά τοῦ Θεοῦ καί κατά τοῦ χριστοῦ του, όπως θα δούμε λίγο πιο κάτω. Καί τό «μελετούν κενά» σημαίνει ὅτι κάνουν συμβούλια, κάνουν οργανώσεις και συνασπισμούς –αὐτό τό συνασπισμούς προσέξτε το– με προγράμματα μακροπρόθεσμα, πῶς θά ἐπιτεθούν κατά τοῦ Θεοῦ καὶ κατά τοῦ χριστοῦ Αὐτοῦ. Ὁ χριστός τοῦ Θεοῦ δέν εἶναι παρά ὁ Ἰησοῦς Χριστός, τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, εἶναι ὁ Υἱός, όπως σαφέστατα αναφέρεται στον Ψαλμό παρακάτω.
Ἀπό τά ἔθνη αὐτά, ἀγαπητοί μου, εἶναι πρώτοι οἱ Εβραίοι. Ο Ψαλμός αυτός, που γράφτηκε γύρω στό 1100 π.Χ., ἐκφράζει θαυμάσια αὐτό πού γινόταν, γίνεται καί θά γίνεται. Οἱ Ἑβραῖοι εἶναι οἱ πρῶτοι πού ἀπιστοῦν, μέ τήν ὀργάνωση του Σιωνισμοῦ πού ξεκίνησαν, καί πού βέβαια ἐκ πρώτης ὄψεως μοιάζει νά εἶναι ἕνα προϊόν ἴσως τοῦ περασμένου αιώνα, δέν ξέρουμε ἀκριβῶς πότε, ὅμως δέν εἶναι τῶν ἡμερῶν μας. Ούσιαστικά ο Σιωνισμός είναι μια προσπάθεια που άρχισε μετά την άλωση τῆς Ἱερουσαλήμ.
Οἱ ἄνθρωποι αὐτοί, οἱ Ἑβραῖοι, ορκίστηκαν ἐκδίκηση ἐναντίον τῶν ἐθνῶν γιά τήν καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ, καί ἀπό τότε, σύμφωνα πάλι μέ θεία προφητεία, σκορπισμένοι μέσα στους λαούς, διατήρησαν τήν ἐθνικότητά τους καί προσπαθοῦν νά στρέφονται ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Χριστιανισμοῦ, μέ μία καταπληκτική ενότητα πού ἔχουν. Κατά κύριο λόγο λοιπόν εἶναι οἱ Ἑβραῖοι. Δεν έχετε παρά να θυμηθείτε τί προϊόντα ἔχει ὁ Σιωνισμός.... τον Μασονισμό και πολλά υποπροϊόντα... τον Χιλιασμό και λοιπά και λοιπά. Πολλά υποπροϊόντα!
Μετά εἶναι τά ἔθνη, γενικά τά ἔθνη, πού ἤ παρασύρονται ἀπό τούς Ἑβραίους, ἢ με δική τους θέληση κινοῦνται καί αὐτά ἐναντίον τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἡ σύγχρονη Ευρώπη, που στρέφεται κατά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ὁ σύγχρονος δυτικός κόσμος γενικότερα. Εἶναι καί ὁ σύγχρονος ἀνατολικός κόσμος, πού καί αὐτός στρέφεται ἐναντίον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας. Ἔτσι, καί ὁ δυτικός κόσμος, καί ὁ ἀνατολικός κόσμος –καταλαβαίνετε τί θέλω να πῶ– ὁ καθένας ἀπό τή σκοπιά του καί μέ τόν τρόπο του, στρέφεται ἐναντίον τοῦ Χριστοῦ καί θέλει νά ἐξαφανίσει τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ ἀπό προσώπου τῆς γῆς.
Κι ἐδῶ ὁ Ψαλμωδός, δηλαδή ὁ Δαβίδ, εἶναι ἁπλά ἕνα ὄργανο πού τά σημειώνει αὐτά, γιατί ἐδῶ ἐκτυλίσσεται ἕνα σκηνικό, ἢ μᾶλλον μία υπόθεση σε τρία σκηνικά. Τό πρῶτο σκηνικό εἶναι ἐπάνω στή γῆ, ὅπου ὁ Δαβίδ γράφει τό πῶς σκέπτονται οἱ λαοί, καί εἶναι ἀπό τόν στίχο 1 έως 3. Το δεύτερο σκηνικό είναι στον Ούρανό, καί ὁ Δαβίδ παρουσιάζει τό πῶς σκέπτεται ὁ Θεός γιά ἐκεῖνα πού γίνονται πάνω στή γῆ. Καί τό τρίτο σκηνικό εἶναι ἕνα προσκλητήριο τοῦ Οὐρανοῦ πρός τή γῆ, γιά νά ἐπιστρέψει στον Θεό.
Ἔτσι λοιπόν ὁ Δαβίδ μένει ἀμέτοχος, κατά κάποιον τρόπο, καί μόνο γράφει ἐμπνεόμενος ἀπό τό Αγιο Πνεῦμα. Ὁ Δαβίδ δέν ἔχει ἐδῶ τίποτα το προσωπικό. Απολύτως τίποτα το προσωπικό. Μερικοί ὀρθολογιστές προσπάθησαν, ἀτυχέστατα, νά ποῦν ὅτι αὐτά θά εἶχαν ἐφαρμογή σε κάποιους βασιλεῖς τῶν Ἑβραίων, ὅπως τόν Σολομώντα, τόν... τόν... τόν... Κάνουν λάθος. Οἱ θέσεις πού ἔχει μέσα ὁ Ψαλμός δέν ἐφαρμόζονται ἀπολύτως σε κανένα άλλο πρόσωπο ἐκτός ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό, ὁ Ὁποῖος ἔχει αἰώνια Βασιλεία και παγκόσμια Ἐπικράτηση. Ο Σολομών, πού ὑπῆρξε ὁ πλουσιότερος βασιλιάς, ἦταν ὁ εἰρηνικότερος βασιλιάς. Βασίλευσε περισσότερο από κάθε ἄλλον βασιλιά –σαράντα ολόκληρα χρόνια– καί δέν μεγάλωσε το κράτος του πάνω σ' ὅλη τή γῆ, οὔτε πάνω σ' ὅλα τά ἔθνη καί οὔτε πάνω σ' ὅλους τούς λαούς, ὅπως λέει ἐδῶ ὁ Ψαλμός. Τό κράτος του ἦταν ἁπλά λίγο πιο μεγάλο ἀπό κάθε προηγούμενη φορά, ὅπως τό βρῆκε ἀπό τόν Δαβίδ. Ήταν δηλαδή, ἀπ' ὅ,τι γνωρίζουμε, λίγο πιο πέρα ἀπό τή σημερινή Παλαιστίνη. Αὐτό ἦταν ὅλο. Ετσι αὐτός ὁ Ψαλμός αναφέρεται κυριολεκτικά μόνο στόν Ἰησοῦ Χριστό, καί μόνον σ' Αυτόν! Σέ κανέναν ἄλλον.
Βλέπει κανείς πως σκέπτονται καί στέκονται πάντα οἱ λαοί ἀπέναντι στον χριστόν τοῦ Θεοῦ, ἀπέναντι στόν ἀληθινό Θεό. Είναι δηλαδή μία θλιβερή κατάσταση, για λογαριασμό τῶν λαῶν.
Συνεχίζουμε. Διαφοροποιεῖ τώρα καί λέει: «παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ χριστοῦ αὐτοῦ»· δηλαδή παραβρέθηκαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς καί μαζεύτηκαν οἱ ἄρχοντες γι' αὐτόν τόν λόγο, για να στραφοῦν ἐναντίον τοῦ Κυρίου καί έναντίον τοῦ χριστοῦ Του.
Πάλι τό ἴδιο φιλολογικό εἶδος. Μήπως το βλέπετε αὐτό πού σᾶς εἶπα προηγουμένως; Τώρα κρατάτε Ψαλτήρι. Γι' αὐτό σας εἶπα νά τό κρατάτε. Μήπως τό βλέπετε; Το φιλολογικό είδος πού σᾶς ἀνέφερα στο 1ο χωρίο τό συναντάμε και στο 2ο. Οἱ βασιλεῖς καί οἱ ἄρχοντες εἶναι τὸ ἴδιο, γιατί οἱ βασιλεῖς εἶναι ἄρχοντες πού διοικοῦν. Δέν εἶναι κάτι διαφορετικό οἱ βασιλεῖς ἀπὸ τοὺς ἄρχοντες. Οπωσδήποτε θα μπορούσαμε πάλι να βρούμε διαφοροποιήσεις· ἀλλά, ξαναλέω, εἶναι φιλολογικό εἶδος τοῦ γραπτού λόγου τῶν Ἑβραίων, και είναι το ίδιο πράγμα, εἶναι αὐτοί πού κυβερνοῦν.
Τί κάνουν λοιπόν αὐτοί πού κυβερνοῦν; Αὐτοί στάθηκαν μέ κάποια απειλητικότητα, μαζεύτηκαν για να στραφοῦν ἐναντίον τοῦ Κυρίου, πού εἶναι ὁ Πατήρ, καί ἐναντίον τοῦ χριστοῦ του, πού εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός.
Αμέσως, ἤδη ἀπό τόν 2ο στίχο, μας παρουσιάζει δύο πρόσωπα. Καί μάλιστα τά δύο αὐτά πρόσωπα –πάντα στόν Οὐρανό– θά ἀνοίξουν μεταξύ τους διάλογο· ὁ Κύριος θά ἀπευθύνεται στον χριστόν καί ὁ χριστός στον Κύριο, δηλαδή ὁ Πατήρ στον Υἱό πού ἐνανθρώπησε καί Αὐτός στον Πατέρα. Αὐτός ὁ διάλογος φανερώνει, χωρίς καμία αμφιβολία, ὅτι πρόκειται για δύο ξεχωριστά πρόσωπα.
Να γιατί ὁ Χριστός παρέπεμπε στην Παλαιά Διαθήκη, νά γιατί ὁδηγοῦσε στο Ψαλτήρι. Ὅταν ἤθελε νά μιλήσει γιά τή θεότητά Του, παρέπεμπε ἐκεῖ. Μέ ἀπόλυτη σαφήνεια βλέπουμε ὅτι πρόκειται για δύο πρόσωπα καί ὅτι ὁ Υἱός εἶναι Θεός. «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου», εἶπε ὁ Κύριος στον Κύριό μου, λέει ο Δαβίδ. Σάν να βλέπει το πράγμα στον Οὐρανό καί τί διαμείβεται ἐκεῖ, καί, ὡς Προφήτης, τό ἀποκαλύπτει. «Εἶπε ὁ Κύριος στόν Κύριό μου»· ὁ ἕνας Κύριος λέει στόν ἄλλο Κύριο: «Κάθησε στα δεξιά μου, μέχρι να βάλω τοὺς ἐχθρούς σου...» καί τά λοιπά. (Ψαλμ. 109, 1. Ματθ. 22, 44. Λουκά 20, 42. Πράξ. 2, 34-35.)
Κύριος λοιπόν ὁ ἕνας. Κύριος καί ὁ ἄλλος· ἄρα Θεός ὁ ἕνας, Θεός καί ὁ ἄλλος. Ἄν λοιπόν ὁ Πατέρας είναι ο Γιαχβέ Γιαχβέ θα πει Κύριος τότε και ο γιός εἶναι Κύριος, εἶναι Γιαχβέ. Ένα πολύ ὡραῖο καί σημαντικό βιβλίο, αλλά πάρα πολύ εκτεταμένο, τοῦ κυρίου Σωτηροπούλου, (Ν. Σωτηρόπουλος, Ὁ Ἰησοῦς Γιαχβέ, Εκδ. Ὀρθοδόξου Ιεραποστολικῆς Ἀδελφότητος Ο ΣΤΑΥΡΟΣ, Ἀθῆναι 1978.) λέει ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ Γιαχβέ, εἶναι ὁ Κύριος! Οἱ Χιλιαστές θέλουν νά ἀποδείξουν ὅτι ὁ Ἰησοῦς δὲν εἶναι ὁ Γιαχβέ, γιατί ο Γιαχβέ είναι ένα μόνο πρόσωπο. Όμως Γιαχβέ ὁ Πατήρ, Γιαχβέ ὁ Υἱός, Γιαχβέ καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Το λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, πού τό Πνεῦμα τό Ἅγιο Τό ἀποκαλεῖ Κύριον. (Β΄ Κορ. 3, 17. «ὁ δὲ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν») Γι' αὐτό καί στό Σύμβολο τῆς Πίστεως λέμε «καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ Κύριον...». Εἴδατε; το Κύριον... Γιαχβέ λοιπόν και το Πνεῦμα τὸ Ἅγιο. Καταλάβατε;
Ἔτσι λοιπόν ἡ ἀπιστία θά παραμένει· καί ἡ συνωμοσία, μέ ἐπιχείρημα καί μέ ὑπόβαθρο τήν ἀπιστία, πάντοτε θα γίνεται. Ἐκεῖνο τὸ «ἐμελέτησαν κενά» ὑπονοεί τη συνωμοσία τῶν λαῶν κατά τοῦ Χριστοῦ, κατά τοῦ Θεοῦ. Βλέπετε μέ τί λύσσα στρέφονται έναντίον τῆς θεότητος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ; Βλέπετε πάντα, στους αιώνες, τί λένε ἐναντίον τοῦ Ἰησοῦ Χριστου; Ἄλλο το ότι τελικά ο Χριστός κυβερνά τή γῆ, ὅπως θὰ δοῦμε σ' ἕναν στίχο πιό κάτω. Γιά καταστάσεις που τις συναντάμε ἐμεῖς σήμερα στήν ἐποχή μας, ἔχοντας φυσικά τήν Ἱστορία πίσω σαν μία ἐπιμαρτυρία, δηλαδή τό τί έχει συμβεί στο παρελθόν, να μήν ἀπογοητευόμαστε, να μή νομίζουμε ὅτι ὅλα αὐτά πού γίνονται σε βάρος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι πράγματα καινούργια. Απλά ἐμεῖς μπήκαμε στο προσκήνιο τῆς Ἱστορίας σαν καινούργιες ὑπάρξεις, δεν προϋπήρχαμε, καί τά βλέπουμε αὐτά καί μᾶς ξενίζουν. Οἱ ἄνθρωποι πάντα θα στρέφονται κατά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Το σημαντικό ξέρετε ποιό είναι; Είναι αυτό μέ τό ὁποῖο τελειώνει ο Ψαλμός αυτός: «μακάριοι πάντες οἱ πεποιθότες ἐπ' αὐτῷ», εὐτυχισμένοι αὐτοί πού ἔχουν πιστέψει σ᾽ Αὐτόν, δηλαδή στόν Θεό καί στόν χριστόν Αὐτοῦ, δηλαδή στον Πατέρα καί τόν Ἰησοῦ Χριστό. Μακάριοι, εὐτυχισμένοι! Ἔτσι, ξαναλέω, μή πυρούμεθα, μήν ἀνάβουμε μέσα μας, μή ξενιζόμαστε, μή παραξενευόμαστε. Τα ρήματα πυροῦμαι καί ξενίζομαι τα παίρνω ἀπό τήν Αγία Γραφή και τα δύο. «Μή ξενίζεσθε γιατί σας συμβαίνουν αὐτά καί αὐτά, λέει ὁ ἀπόστολος Πέτρος στους Χριστιανούς, μήν παραξενεύεσθε· έτσι πρέπει να είναι, ἔτσι γίνονται» (Α΄ Πέτρ. 4, 12.). Ὁ λόγος ο προφητικός μᾶς τά προχάραξε αὐτά καί μᾶς εἰδοποιεῖ.
Κάτι νὰ πῶ πάλι στον 2ο αυτό στίχο. Ἔχουμε εδώ μία πνευματική ανταρσία. Στο «παρέστησαν κατὰ», αὐτό τό «κατὰ» φανερώνει ἐχθρική διάθεση· ἔτσι; Τό κατὰ μέ Γενική πτώση δηλώνει πάντοτε εχθρική διάθεση· ἀλλά μέ Αίτιατική, όπως λέμε. Κατά Ματθαῖον, δηλώνει συμφωνία, ταύτιση, δηλαδή σύμφωνα με το εὐαγγέλιο του Ματθαίου,
«παρέστησαν κατὰ» λοιπόν, στράφηκαν ἐναντίον. Ἄρα ἐδῶ βλέπουμε μία πνευματική ανταρσία. Απλά ή ἐποχή μας, ὁ ἀνατολικός καί ὁ δυτικός κόσμος, με τον τρόπο του ὁ καθένας, θά ἔλεγα εἰλικρινέστερα καί ωμότερα ὁ ἀνατολικός κόσμος, ενώ ὑποκριτικότερα και εὐγενέστερα ὁ δυτικός κόσμος, στρέφονται ἐναντίον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἔχουμε λοιπόν ανταρσία κατά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Ακολουθεί «διάψαλμα». Αυτό το διάψαλμα, που λέει ἐδῶ, εἶναι ἕνας τεχνικός ὅρος καί ἀναφέρεται σε πολλούς Ψαλμούς. θα το συναντήσουμε πολλές φορές. Φυσικά, ὅταν ἔγραφε ὁ Δαβίδ αὐτόν τόν Ψαλμό, δέν ἔπιασε να γράψει τη λέξη διάψαλμα. Είναι τεχνικός ὅρος καί ἀναφέρεται φυσικά στους μουσικούς, στό τι θα ἔκαναν ἐδῶ. Θὰ σᾶς πῶ μόνο τρεῖς γνώμες, πού εἶναι πάρα πολύ ὡραῖες. Ο Θεοδώρητος λέει ότι διάψαλμα σημαίνει «μέλους ἐναλλαγήν»· αλλάζει το μέλος, αλλάζει ἡ μουσική, αλλάζει το μέτρο, καί είναι κάτι που το συναντάμε πολλές φορές μέσα στα μουσικά κείμενα.
Ὁ μέγας Αθανάσιος λέει ότι το διάψαλμα είναι νοήματος ἐναλλαγή, αλλάζει το νόημα. (Expositiones in Psalmos, MPG 27.69.38-39. «Το διάψαλμα, μουσικοῦ μέλους ἢ τροπῆς γενομένης ή διανοίας καὶ δυνάμεως λόγου ἐναλλαγῆς.») Στον προκείμενο Ψαλμό πραγματικά έχουμε εναλλαγή σκηνής, γιατί ἐδῶ σταματάει ἡ σκηνή στή γῆ καί ἀνοίγεται στόν Οὐρανό.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης ὅμως ἔχει κάτι ὑπέροχο. Θα προτιμούσα να κρατήσουμε το τρίτο, όχι γιατί τα δύο πρώτα πραγματικά δέν ἔχουν ἀξία, αλλά αὐτό ἔχει μία βαθύτερη και πνευματικότερη έννοια. Τό διάψαλμα, λέει, είναι «ἀνάπαυλα πρὸς μηρυκασμὸν τῶν νοημάτων», ανάπαυλα γιά νά ξανασκεφτούμε τα νοήματα! Σ' αὐτό θά μείνουμε.
Ξέρετε ὅτι τά μηρυκαστικά ζώα –τα πρόβατα, οἱ κατσίκες, οἱ καμήλες, ὅλα αὐτά εἶναι μηρυκαστικά– αρπάζουν γρήγορα-γρήγορα την τροφή τους, τήν τρῶνε γρήγορα-γρήγορα, τή μαζεύουν στο πρώτο στομάχι τους, καί μετά μέ τήν ήσυχία τους κάθονται καί μηρυκάζουν, ξαναμασοῦν, καί ἀπολαμβάνουν ἐκεῖνο πού ἔφαγαν βιαστικά.
Ἐδῶ λοιπόν μπαίνει μία λειτουργική σιωπή.
Αὐτή ἡ λειτουργική σιωπή υπάρχει καί μέσα στη Θεία Λειτουργία, που όμως τεχνικά δέν τήν τηροῦμε. Ξέρετε πόσα σημεία λειτουργικῆς σιωπῆς ἔχουμε μέσα ἐκεῖ, στη Θεία Λειτουργία; Πρῶτα πρῶτα, πρίν ἀρχίσει, στο τέλος τοῦ Ὄρθρου, λέμε ἕνα ἀπολυτίκιο. Αν εἶναι Κυριακή, λέμε το γνωστό «Σήμερον σωτηρία τῷ κόσμῳ γέγονεν...»· ἄν ὅμως εἶναι καθημερινή, ἔχουμε τὸ ἀπολυτίκιο τοῦ Ἁγίου τῆς ἡμέρας. Δέν προλαβαίνει να τελειώσει ὁ ψάλτης, συναπτά θά ἔλεγα, άλυσσιδωτά, κι ἀμέσως ἀκοῦτε τόν ἱερέα: «Εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρὸς...» καί τά λοιπά. Δέν μένει κανένα χρονικό διάστημα, τόσο, πού πάρα πολλοί ἄνθρωποι νομίζουν ὅτι εἶναι μία συνέχεια. Ἐκεῖ ὅμως πρέπει να γίνει για μερικά δευτερόλεπτα μία σιωπή. Ὅταν τελειώσει τό ἀπολυτίκιο, ὁ ἱερέας πρέπει να κρατάει το εὐαγγέλιο και να περιμένει λίγο. Αν τό ἔχετε προσέξει, προσπαθῶ νά τό κάνω αὐτό, δηλαδή νά ἔχουμε μερικές στιγμές σιωπῆς.
Ὅπως ἀκριβῶς εἶναι μέσα σ' ἕνα μουσικό κομμάτι, μέσα σε μία συναυλία, πού ἔχουμε τα φόρτε, ἔχουμε τά πιανίσιμα, ἔτσι ἔχουμε καί τή σιωπή καί ὅλα ἔχουν τήν ἀπόλυτα σωστή τους θέση. Μάλιστα ή σιωπή υποβάλλει ἐξ ἴσου, ὅπως θὰ ὑπέβαλλε ἴσως ἕνα φόρτε ἤ ἕνα πιανίσιμο μέσα στη μουσική. Το φόρτε εἶναι τό δυνατό, τό ὑψηλό· τό πιανίσιμο εἶναι τό χαμηλό, τό μαλακό. Ἔτσι πρέπει να γίνει καί στή Θεία Λειτουργία μία σιωπή μπαίνουμε σ' ἕνα Μυστήριο.
Ἕνα ἄλλο σημείο σιωπῆς, πού σημειώνει ὁ ἀείμνηστος πατήρ Γερβάσιος Παρασκευόπουλος στη Λειτουργική του Επιστασία, εἶναι τό ἑξῆς. Ανάμεσα στον ἱερέα, τόν διάκονο καί τόν λαό γίνεται ἕνας διάλογος: «Ἄνω σχῶμεν τὰς καρδίας», «Ἔχομεν πρὸς τὸν Κύριον», «Ευχαριστήσωμεν τῷ Κυρίῳ», «Ἄξιον καὶ δίκαιον». Αὐτός ὁ διάλογος εἶναι το προοίμιο τῆς εὐχῆς τῆς ἁγίας Ἀναφορᾶς, τῆς μακρότατης αὐτῆς εὐχῆς, πού εἶναι χωρισμένη σε εἴκοσι επτά διαλογικά κομμάτια.Ἕνα κομμάτι ἀπό τά εἴκοσι ἑπτά εἶναι καί τό Ἀμήν. Ὅταν θά πεῖ ὁ λαός «Ἄξιον καὶ δίκαιον», ἐκεῖ τελειώνει το προοίμιο, καί μπαίνουμε στο κύριο θέμα τῆς εὐχῆς, στο πρώτο κομμάτι της, γιατί ὅλα εἶναι εὐχή, «Ἄξιον καὶ δίκαιον σὲ ὑμνεῖν, σὲ εὐλογεῖν...» καί τά λοιπά. Ὅμως ἀνάμεσα στο «Ἄξιον καὶ δίκαιον» τοῦ λαοῦ καί τήν εὐχή, πρέπει να μεσολαβήσει για μερικές στιγμές μία λειτουργική σιωπή, ὥστε νά δημιουργηθεί ἕνα κλίμα περισυλλογής, δέους. Καί μετά, μέσα στη σιωπή τοῦ ναοῦ, νά ἀκουστεῖ ἡ φωνή τοῦ ἱερέως, «Ἄξιον καὶ δίκαιον...», σ' ἕναν βαρύ τόνο, ὅτι πραγματικά εἶναι ἄξιο καί δίκαιο νά ὑμνεῖται τὸ Ἅγιο Ὄνομά Του.
Ἔτσι κι ἐσεῖς σήμερα τώρα εδώ, μέ τόν Ψαλμό αὐτόν, πού μέσα σε μία ώρα ἀναλύσαμε –πέρασε ἡ ὥρα, καί μόνο δύο στίχους εἴπαμε!– θά τόν αρπάξετε, ὅπως τά μηρυκαστικά ζωντανά ἁρπάζουν γρήγορα-γρήγορα τό χορτάρι, καί ὅταν θά πάτε στο σπίτι σας θα πρέπει νά γίνει ὁ μηρυκασμός. Θα ξαναπάρετε το Ψαλτήρι, καί σιγά-σιγά θα βλέπετε τόν κάθε στίχο, θα σταματᾶτε καί θά τόν ἀπολαμβάνετε! Γιά νά μή σᾶς πῶ ὅτι αὐτός πρέπει νά εἶναι ὁ τρόπος μελέτης μας.
Μή φιλοδοξεῖτε να βγάλετε πολλή ύλη, νά διαβάσετε πολλά βιβλία. Διαβάστε λίγα βιβλία στη ζωή σας, ἀφοῦ θά διαβάσετε όμως πολύ. Θα μου πείτε «Πῶς συμβιβάζεται να διαβάζω πολύ, και ταυτόχροναννα διαβάσω λίγα βιβλία;». Αὐτός εἶναι ὁ τρόπος τοῦ μηρυκασμού. Ακόμα, ὅταν διαβάζουμε, μπορούμε ἤ να καθόμαστε ἤ νά εἴμαστε ξαπλωμένοι· ὅπως θέλετε σταθεῖτε. Καί ἱερά βιβλία, ἂν θέλετε, ἐπιτρέπεται να τα διαβάζετε και ξαπλωμένοι· δεν πειράζει. Το λέει ή Αγία Γραφή αὐτό, ὅτι μπορούμε να διαβάζουμε και ξαπλωμένοι, καί μάλιστα την Αγία Γραφή. Ἴσως μιά υπερβολική ευλάβεια θά ἀπαιτοῦσε –ὅπως τό ἔκανανπαλαιότεροι ἄνθρωποι– να διαβάζουμε ὄρθιοι τήν Αγία Γραφή ἤ κάτω από προϋποθέσεις. Ὅταν λέει ὅμως ἡ ἴδια ἡ Ἁγία Γραφή ότι «καθεζόμενος, ἀνιστάμενος, κοιταζόμενος –ξαπλωμένος στην κοίτη σου, στό κρεβάτι σου– να μελετάς τον λόγο τοῦ Θεοῦ εἰσερχόμενος, ἐξερχόμενος» (Δευτ. 6, 6-8.), καί τά λοιπά, σημαίνει ότι μποροῦμε νὰ διαβάζουμε την Αγία Γραφή στο λεωφορείο, στο κάθισμα, στο κρεβάτι, οπουδήποτε! Γι' αὐτό καί τό βιβλίο αὐτό ἔχει μικρό σχήμα, μεταφέρεται καί εύκολα, για να μπορούμε να διαβάζουμε την Αγία Γραφή οπουδήποτε.
Ὅταν λοιπόν διαβάζουμε οποιοδήποτε βιβλία, ἐγώ θά σᾶς ἔλεγα τό ἴδιο καί γιά μυθιστόρημα ἀκόμα, ᾶς διαβάζουμε ἕναν στίχο ή μια μικρή περικοπή. Μή θέλουμε να βγάλουμε γρήγορα-γρήγορα το βιβλίο για νὰ δοῦμε τό τέλος τῆς ὑποθέσεως, ὅπως κάνουν μερικοί, ἀλλά νά διαβάσουμε ἕνα κομμάτι, να κρατήσουμε το βιβλίο λιγάκι, ἔτσι, γιά νά σκεφθοῦμε, να αναπολήσουμε, να μηρυκάσουμε αυτά που διαβάσαμε, να προχωρήσουμε τις σκέψεις μας πιο πέρα ἀπ' αὐτά πού διαβάσαμε, νά μή μείνουμε μόνο στα νοήματα, αλλά καί στήν ὄμορφη λέξη· να μείνουμε ἀκόμη καί στήν πρωτότυπη διατύπωση καί στήν εἰκόνα που παρουσιάζεται. Αὐτό θά μᾶς κάνει σοφούς.
Αὐτή ἡ μελέτη, ἡ γόνιμη μελέτη, θά μᾶς κάνει νά μήν εἴμαστε τρύπια πιθάρια, ὅπως ὅταν θά διαβάζαμε γρήγορα, πού δέν μποροῦμε τίποτα να κρατήσουμε. Στο τρύπιο πιθάρι ὅ,τι υγρό να ρίξει κανείς, θα φύγει ἀπό κάτω· ἔτσι μοιάζουν ἐκεῖνοι ποὺ διαβάζουν γρήγορα! Ἐκεῖνοι που μηρυκάζουν ὅμως, μένει αὐτό πού διαβάζουν, περνάει στο δεύτερο στομάχι, μένει στη μνήμη, γίνεται κρίση, γίνεται γνώση, γίνεται βίωμα, γινεται μόρφωμα.
Λέμε μορφωμένος άνθρωπος. Ξέρετε τί θά πεῖ μορφωμένος ἄνθρωπος; Μορφωμένος δέν εἶναι αὐτός που ξέρει πολλά αυτός μπορεῖ νά εἶναι καί τρύπιο πιθάρι. Εἴδατε τί εἶπα; Είδατε τί σκαλωσιά χρησιμοποίησα; Τελευταῖο ἔβαλα το μόρφωμα. Μόρφωμα θά πεῖ καλούπιασμα διαμορφώνεται κανείς, γίνεται ἀκριβῶς ὅπως ἂν βάζαμε ζυμάρι μέσα σε μια φόρμα, τή βάζαμε στον φούρνο και μετά βγάζαμε το ζυμάρι αὐτό πού θα εἶχε πάρει πλέον το σχῆμα τῆς φόρμας. «Τεκνία μου, οὓς πάλιν ὠδίνω, ἄχρις οὐ μορφωθῇ Χριστὸς ἐν ὑμῖν!» (Γαλ. 4, 19,) λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στους Γαλάτες. Δηλαδή, μέχρι να μεταμορφωθεῖτε, να γίνετε ἄλλοι Χριστοί! Αὐτή εἶναι ἡ μόρφωση, καί ἐπιτυγχάνεται μέ τόν μηρυκασμό, αὐτόν τόν τρόπο τῆς μελέτης. Εἶναι πολύ σπουδαῖος τρόπος, δοκιμάστε τον, καί θά πεισθεῖτε γιά τή σπουδαιότητά του.
«Διαῤῥήξωμεν τοὺς δεσμοὺς αὐτῶν καὶ ἀπορρίψωμεν ἀφ' ἡμῶν τὸν ζυγὸν αὐτῶν». Ας σπάσουμε τούς δεσμούς ὑποταγῆς σ' αὐτούς –τόν Θεό καί τόν χριστόν Του– καί ἄς ἀποτεινάξουμε τον ζυγό τους, λένε τά ἔθνη καί οἱ λαοί, οἱ ἄρχοντες καί οἱ βασιλεῖς. Προσέξατε ποιοί τό λένε αυτό; Δέν τό λένε οἱ ἄρχοντες μόνο καί οἱ βασιλεῖς, ἀλλά καί τά ἔθνη καί οἱ λαοί, γιά νά μήν πεῖ κανείς ότι φταίνε μόνο οἱ βασιλιάδες καί οἱ ἄρχοντες. Βέβαια, ὅταν λέει ἐδῶ βασιλεῖς, δέν εἶναι ἀποκλειστικά ὁ βασιλιάς, ἀλλά καί ὁ ἑκάστοτε ἄρχοντας, πού μπορεῖ νά εἶναι πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας, νά εἶναι πρόεδρος του Σοσιαλισμού, νά εἶναι πρόεδρος του Κομμουνισμού, να είναι... ὅ,τι θέλετε. Μέ τή γενική ονομασία βασιλεύς ἐννοοῦμε τὸν ἄρχοντα πού κυβερνά κάθε φορά, καί ὄχι τον συγκεκριμένο τίτλο.
Ἐδῶ, σάν μιά παρένθεση, θέλω να επισημάνω κάτι, πού τό ἔχω πεῖ καί ἄλλη φορά. Στον Αγιασμό πού κάναμε φέτος στόν Ἅγιο Αχίλλιο, σ' ἕνα σημεῖο τόνισα τή φωνή μου, γιατί ἴσως κάποιοι δίπλα μου, γύρω μου, παραπέρα, ἴσως θά ἤθελαν να μετατρέψουν το «νίκας τοῖς βασιλεῦσι» σε «νίκας τοῖς εὐσεβέσι κατὰ βαρβάρων δωρούμενος». Αὐτό ὅμως δέν εἶναι σωστό. Ἐξ ἄλλου ἔχουμε καί ἐγκύκλιο από τη Σύνοδο, ὅτι δέν ἀλλάζει τίποτα. Δέν εἶναι δική μου ερμηνεία αὐτή· εἶναι τῆς Συνόδου. Ἂν ἀνοίξετε τό Ημερολόγιο τῆς Ἐκκλησίας, το Τυπικό, τό γράφει ἐκεῖ στήν ἀρχή. Ἔτσι, μέ τή γενική ονομασία βασιλεύς, ἐννοοῦμε πάντοτε αὐτούς πού κυβερνούν.
Ἄρα λοιπόν νά μή λέμε ὅτι φταίνε μόνο οἱ ἄρχοντες ἑνός λαοῦ. Νά, ένα παράδειγμα: Ἂς ποῦμε ὅτι μιά κυβέρνηση έκανε λάθη. Καί ξέρετε τί λέμε; ὅτι ἂν γίνουν πράγματα άσχημα, μιά πολεμική σύρραξη ή μιά ἐπανάσταση, οἱ κύριοι αὐτοί πού ἔκαναν τα λάθη θά μαζέψουν τα λεφτά τους –ἤδη τά ἔχουν μαζέψει καί τά ἔχουν βγάλει ἔξω– θα πάρουν καί τό ἀεροπλάνο και θα φύγουν. Καί θά πληρώσουμε ἐμεῖς, ὁ λαός. Ἔτσι δέν λέει ὁ κόσμος πάντα; Ἔτσι λέμε. Καί θά πληρώσουμε ἐμεῖς, ὁ λαός! Κι ἔτσι γίνεται.
Λέμε λοιπόν ὅτι δέν φταίει ὁ λαός· φταίνε οἱ ἄρχοντες. Γιά νά μήν ποῦμε ὅμως ὅτι φταίνε οἱ ἄρχοντες καί ὄχι ὁ λαός, λέει ἐδῶ ἔθνη καί λαοί, ἄρχοντες καὶ βασιλεῖς. Καί κατά τόν λαό καί οἱ ἄρχοντές του, και κατά τούς ἄρχοντες κι ὁ λαός! Κατά τούς παπάδες ὁ λαός, καί κατά τόν λαό οἱ παπάδες! Οἱ παπάδες από τόν λαό προέρχονται, καί ὁ λαός ἀπό τούς παπάδες διαμορφώνεται. Ἕνας κύκλος, αγαπητοί μου, εἶναι τό πράγμα. Ὁ λαός ἐκλέγει τούς ἄρχοντες, καί οἱ ἄρχοντες κυβερνοῦν τόν λαό πού τούς ἐξέλεξε. Εἶναι κύκλος τό πράγμα. Εἴδατε ἀκρίβεια τῆς Γραφῆς; Ἄρχοντες, βασιλεῖς, ἔθνη, λαοί. Φταίνε όλοι. Κι ἄν γίνεται μια καταστροφή, φταίνε ὅλοι. Φταίνε ὅλοι! Τό ὑπογραμμίζω αυτό, γιατί το υπογραμίζει ἡ Ἁγία Γραφή, καί μάλιστα μ' αὐτόν τόν διπλό τρόπο, τόν φιλολογικό, πού ἀναφέραμε προηγουμένως.
Ἔτσι, ἐδῶ λένε ὅλοι, καί οἱ λαοί καί οἱ ἄρχοντες, «διαρρήξωμεν τοὺς δεσμοὺς αὐτῶν». Το «αὐτῶν» ἀναφέρεται στον Θεό καί τόν Χριστόν Του, τό ἴδιο καί στο «τὸν ζυγὸν αὐτῶν», εἶναι πάλι ὁ Θεός Πατήρ καί ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἐνῶ τό ρήμα «διαρρήξωμεν» ἀναφέρεται στούς ἄρχοντες καί τούς λαούς. Ἐδῶ δηλαδή βλέπουμε ὅτι πρῶτα εἶπαν «ἐμελέτησαν κενὰ», ἔχουμε δηλαδή ανταρσία, ἔχουμε επαναστατικό κήρυγμα κατά τοῦ Θεοῦ! Εἶναι αὐτό πού κηρύσσουν μέ ἀθεϊστικά φυλλάδια, βιβλία, οἱ πάντες, καί ὁ δυτικός καί ὁ ἀνατολικός κόσμος. Εἶναι ἴδιος κόσμος· εἶναι ἴδιος ἀπέναντι στο θέμα τῆς πίστεως, εἴτε φανερά τό κάνει εἴτε κρυφά. Εἶναι ὁ ἴδιος κόσμος! εἶναι ἁπλὰ ὁ κόσμος. (Βλ. Α΄ Ἰωάν. 2, 17. 3, 1, 4, 5, 15, 19.)
Προσέξτε ἐδῶ: δεσμοί και ζυγός· διαρρηγνύω τούς δεσμούς, ἀπορρίπτω τόν ζυγόν. Οἱ δεσμοί εἶναι το δέσιμο, καί ζυγός εἶναι τό γνωστό ἐκεῖνο ξύλο που μπαίνει πάνω ἀπό τό ζώο πού θά ὀργώσει, ἄς ποῦμε, το βόδι, τό ἄλογο καί τά λοιπά. Βέβαια ο ζυγός δένεται· δέν εἶναι ξεκάρφωτο πράγμα εἶναι ἕνα ξύλο που δένεται μέ λουριά. Κατά συνέπεια δεσμοί και ζυγός εἶναι κάτι συμπαγές, μέ τά λουριά και το ξύλο. Διαφοροποιεῖται καί δείχνει ὅτι ὁ Θεός θέλει νά ἐπιβάλει κάτι στούς ἀνθρώπους, καί αὐτό εἶναι ὁ νόμος Του. «Δέν θέλουμε τόν νόμο τοῦ Θεοῦ· δέν θέλουμε τον ζυγό του, δέν θέλουμε τη Βασιλεία Του, δεν θέλουμε το πρόσωπό Του. Θέλουμε ἐμεῖς μόνοι μας να κυβερνηθοῦμε. Ἐμεῖς μόνοι μας! Ανθρωποκεντρικά θέλουμε να κυβερνηθοῦμε, ὄχι Θεοκεντρικά»! Να το προπατορικό ἁμάρτημα: «Δεν θέλουμε τον Θεό»!
Ξέρετε τί ἔλεγαν οἱ Ἑβραῖοι ὅταν ὁδήγησαν τον Ἰησοῦ στόν Πιλάτος Πρώτα - πρώτα εἶπαν: «Οὐκ ἔχομεν βασιλέα εἰ μὴ Καίσαρα» (Ἰωάν. 19, 15.), δηλαδή δεν θέλουμε τόν Θεό βασιλιά, θέλουμε τον Καίσαρα· ἄνθρωπο θέλουμε για βασιλιά, και μάλιστα βάρβαρο! Ὡς πρός τούς Ἑβραίους, ὁ Καίσαρ, ὁ Ρωμαῖος ἦταν βάρβαρος, ξένος, εἰδωλολάτρης! Στο Κατά Λουκάν, διαβάζουμε: «Οὐ θέλομεν τοῦτον βασιλεῦσαι ἐφ' ἡμᾶς» (Λουκά 19, 14.). Αὐτό εἶναι παρμένο από μία παραβολή πού εἶπε ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, ποὺ ὁ βασιλιάς αὐτός γυρίζει καί σφάζει. Προσέξτε: μην τρομάζετε μ' αὐτές τίς ἐκφράσεις, «σφάζει» καί λοιπά· εἶναι παραβολή. «Οὐ θέλομεν βασιλεῦσαι ἐφ' ἡμᾶς»! Δέν θέλουν οἱ ἄνθρωποι να βασιλεύσει ὁ Θεός στις καρδιές τους, καί καλοῦν μέ κήρυγμα το σπάσιμο τῶν δεσμῶν τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀνθρώπων!
Εἶναι αὐτό πού λέει ὁ πατήρ Ἰουστίνος Πόποβιτς: «Ὁ ἄνθρωπος καταδίκασε τον Θεό του σε θάνατο, και ὁ Θεός καταδίκασε τόν ἄνθρωπο στήν ἀθανασία» (Αρχιμ. Ἰουστίνος Πόποβιτς, Ἄνθρωπος και Θεάνθρωπος, Ἐκδοτικός Οίκος «ΑΣΤΗΡ», Ἀθῆναι 1969, σ. 40.) «Εσύ με καταδικάζεις να πεθάνω· κι ἐγώ σέ καταδικάζω να μην πεθάνεις»! Ξέρετε τί φοβερό πράγμα εἶναι ἡ αἰώνια Κόλαση; «Θα μένεις· δέν θά γίνεις μηδέν, δὲν θὰ ἐξαφανισθεῖς. Σε καταδικάζω στήν ἀθανασία». Εἶναι καταδίκη γιά τόν ἁμαρτωλό ἡ ἀθανασία. Εἶναι καταδίκη! Ὁ ἁμαρτωλός θα ευχόταν νά ἐξαφανισθεῖ, να γίνει μηδέν. Αὐτό εἶναι τό δράμα τοῦ ἀνθρώπου πού δέν θέλει τόν Θεό πάνω από το κεφάλι του. Μόνος του καταστρέφεται καί μόνος του ὁ ἄνθρωπος ὑπογράφει τήν αἰώνια καταδίκη του. Είναι φοβερό, αγα-πητοί μου φοβερό!
Ἡ ἐποχή μας μάλιστα έχει νά ἐπιδείξει μεγάλα κατορθώματα γύρω από το θέμα αὐτό. Πρῶτα ὁ ἀνατολικός κόσμος εἶπε ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός, καί μετά ὁ δυτικός κόσμος εἶπε ὅτι ὁ Θεός πέθανε! Αὐτό εἶναι τῶν τελευταίων ἐτῶν ὑπόθεση, βγαλμένη μάλιστα ἀπό τις Θεολογικές Σχολές τῆς Δύσεως! Οἱ Θεολόγοι κηρύσσουν τον θάνατο τοῦ Θεοῦ! Πιστεύω ὅτι θὰ τὰ ἔχετε διαβάσει αυτά, θα τα ξέρετε, γιατί πολλές φορές καί ἐπανειλημμένα ἔχουν ειπωθεί. Κήρυξαν στην Ευρώπη καί τήν Αμερική τον θάνατο του Θεού. Βέβαια ὄχι ὅλες οἱ Θεολογικές Σχολές· αλλά ἄν κηρύσσονται από Θεολογικές Σχολές τέτοια κηρύγματα, ὁ κόσμος παρακάτω τι θα κάνει;
Ὁ Θεός μποροῦσε νά ζεῖ ἡ ζούσε στην αντίληψη τῶν ἀνθρώπων· τώρα ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι πετάμε τα κατεστημένα, και κατά συνέπεια ὁ Θεός πέθανε πιά, γιατί ὁ Θεός ἦταν ἕνα κατεστημένο! Εφόσον λοιπόν το κατεστημένο πεθαίνει, πεθαίνει καί ὁ Θεός μαζί του. Ὄχι ὅτι ὁ Θεός ζεῖ καί πεθαίνει, αλλά ζεῖ καί πεθαίνει πάντα στίς ἀντιλήψεις τῶν ἀνθρώπων. Ναί, δὲν ὑπῆρχε, ἀλλά ὑπῆρχε απλά στην αντίληψη τῶν ἀνθρώπων. Τώρα λοιπόν Τόν βγάλαμε και από την αντίληψή μας καί τελειώνει ἡ ἱστορία!
Τελειώνει ἡ ἐπίγειος σκηνή –έτσι σκέπτονται οἱ ἄνθρωποι– κι ἀνοίγει ἄλλη σκηνή, τοῦ Οὐρανοῦ.
«Ὁ κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐκγελάσεται αὐτούς, καὶ ὁ Κύριος ἐκμυκτηριεῖ αὐτούς». Αὐτός πού κατοικεῖ στοὺς οὐρανούς θα γελάσει περιφρονητικά καί ὁ Κύριος θὰ τοὺς ἐμπαίξει.
Αὐτές βέβαια οἱ εἰκόνες, ξέρετε, εἶναι ἰσχυρά ανθρωπομορφικές. Ὁ Θεός οὔτε γελά οὔτε μυκτηρίζει. Ὁ Θεός θα γελάσει, ὅταν ἀκούσει αὐτά! Ὅπως ἀκρι-λβῶς ἕνας ἄρχοντας, πού ἄνθρωποι τιποτένιοι καί ἀδύνατοι λένε σε βάρος του πράγματα, κι αὐτός χαμογελάει... και σκέφτεται... «Βρέ, τους φτωχούς...! Βρέ, τους φτωχούς...!» Γιατί πραγματικά αυτή εἶναι ἡ ἀληθινή φτώχεια. Ἡ ἀληθινή φτώχεια δέν εἶναι ἂν ἔχουμε ἢ δέν ἔχουμε ψωμί να φάμε, καί ροῦχα να ντυθούμε ἢ νά μήν ντυθοῦμε. Ἡ ἀληθινή φτώχεια εἶναι ὅταν ὁ ἄνθρωπος παίρνει ἐχθρική στάση απέναντι στον Θεό. «Βρέ –μέ συγχωρεῖτε γιά τό βρέ– βρέ, φτωχέ ἄνθρωπε... βρέ φτωχέ ἄνθρωπε... βρέ, σκουλήκι τῆς γῆς... βρέ, τιποτένιε ἄνθρωπε, τολμᾶς καί σηκώνεις τόν τράχηλό σου, καί λές πως δεν υπάρχει Θεός;... Φτωχέ ἄνθρωπε, τιποτένιε... ερεύνησες τό σύμπαν, έψαξες, καί ἦρθες τώρα θριαμβευτής τῆς ἔρευνάς σου, και λές ὅτι δέν ὑπάρχει Θεός; Φτωχέ, τιποτένιε, ἄνθρωπε, σκουλήκι!...»
Γι' αὐτό εἶναι φτωχός ὁ ἄνθρωπος. Ὅταν βλέπετε ἄνθρωπο νά λέει ὅτι δέν πιστεύει στον Θεό, εἶναι φτωχός, καί νά τόν λυπόσαστε. Να ψάχνετε τήν ἴδια ώρα τήν τσέπη σας να βρείτε καμιά δεκάρα νά τοῦ δώσετε, να πάρει κάτι να φάει... Δηλαδή... δεκάρα... ἐννοῶ νά τοῦ πεῖτε ἕναν λόγο Θεοῦ! Πείτε του καί δεῖξτε του τή μωρία του, γιατί εἶναι μωρός καί ἄφρων! «Εἶπεν ἄφρων ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ οὐκ ἔστι Θεός» (Ψαλμ. 13, 1. 52, 2.). Να τοῦ δώσουμε τήν ἐλεημοσύνη μας στη φτώχεια του, καί λίγο... κάτι να ντυθεῖ, νά μή φαίνεται ή γύμνωσή του.
«Ἐκγελάσεται, λοιπόν, ὁ κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς, καί ὁ Κύριος ἐκμυκτηριεῖ αὐτούς». Ἐδῶ βλέπουμε πάλι τό ἴδιο «ὁ κατοικών», «ὁ Κύριος» ἔτσι; Πάλι διπλό.
Πρέπει νά σᾶς πῶ αὐτό πού σᾶς εἶχα πεῖ τήν περασμένη φορά, ὅτι ἡ ἑβραϊκή ποίηση δέν ἔχει ὁμοιοκαταληξία. Ἄλλωστε ή αληθινή ποίηση δέν ἔχει ὁμοιοκαταληξία, ούτε μέτρο, ὅπως ἔχει ἡ ἑλληνική ποίηση. Ἡ ἑβραϊκή ποίηση ἔχει πυκνότητα ἰδεῶν καί ἐπαναλήψεις λέξεων και φράσεων, καί δημιουργεῖ ἕνα παιγνίδισμα αὐτῶν τῶν γραφομένων, κατά τέτοιον τρόπο ὥστε νά δίνεται ἡ ἐντύπωση ὅτι δέν εἶναι πεζός λόγος. Αὐτό τό βλέπει ἐδῶ κανείς καθαρότατα. Καί μή νομίσετε ὅτι δέν μᾶς εἶναι χρήσιμο να κοιτάζουμε και τη Φιλολογία. Είναι πολύ χρήσιμο, γιατί ἔτσι τὸ ἀπολαμβάνει κανείς πολύ καλύτερα.
Ἤθελα νά σᾶς ρωτήσω: Πίνετε καφέ; Πίνετε. Αφοῦ λοιπόν πίνετε καφέ, καί σᾶς ἀρέσει πιθανῶς, τότε νὰ σᾶς κάνω μία ερώτηση, πού ἐκ πρώτης όψεως μοιάζει πολύ κουτή, αλλά γιά ἐκείνους που πίνουν καφέ δέν εἶναι κουτή: Σᾶς ἀρέσει να πίνετε τον καφέ σας σε χοντρά ἢ λεπτά φλυτζάνια; Ἔχει σημασία αὐτό; Ε, λοιπόν, ἡ Φιλολογία του κειμένου που λέμε εἶναι ἀκριβῶς τό χοντρό ἢ τό λεπτό φλυτζάνι. Ἔχει σημασία κι αὐτό. Ὅπως ἀπολαμβάνει κανείς τον καφέ του καλύτερα σε χοντρό ή λεπτό φλυτζάνι, ἔτσι κι ἐδῶ ἀπολαμβάνει καλύτερα τόν λόγο τοῦ Θεοῦ ὅταν ξέρει καί τή φιλολογία του, τή δομή του καί τά λοιπά, τήν ἐτυμολογία μιᾶς λέξεως... Θα πούμε κάτι πιο κάτω, μερικές ἑβραϊκές λέξεις· ᾗ ἂς πᾶμε στο Εβραϊκό κείμενο να δοῦμε κάτι περισσότερο.
«Εκμυκτηριεῖ» εἶναι Μέλλων τοῦ ρήματος ἐκμυκτηρίζω καί θά πεῖ: φυσῶ τα ρουθούνια μου, τους μυκτήρες, δηλαδή ἀποδοκιμάζω. Ὅπως θα ξέρετε, ἐμεῖς ἔχουμε το βγάλσιμο τῆς γλώσσας ὅταν θέλουμε να καροϊδέψουμε... Τα μικρά παιδιά, όταν κοροϊδεύουν, βγάζουν τη γλώσσα τους... ἤ κάνουν πώς τυφλώνουν... Εἶναι διάφορες κινήσεις τοῦ σώματος, πού μ' αυτές δείχνουμε την περιφρόνησή μας, δηλαδή αποδοκιμάζουμε. Κατά συνέπεια ἐδῶ τό «ἐκμυκτηριεῖ» ἀντιστοιχεῖ μέ τό «ἐφρύαξαν». Αὐτοί φρύαξαν, καί ὁ Θεός δείχνει τήν περιφρόνησή Του.
Κάποτε ἔβρεχε, καί ἕνας ταλαίπωρος νόμιζε ὅτι ἡ βροχή τοῦ κάνει κακό στα χωράφια. Ήταν σ' ἕνα καφενεῖο καί εἶχε καί τήν καραμπίνα του, ἴσως γιατί εἶχε πάει κυνήγι, δεν ξέρω. Βγαίνει λοιπόν ἔξω κι άρχισε να πυροβολεῖ τόν οὐρανό... Περιττό νά σᾶς πῶ ὅτι τήν ὥρα ἐκείνη ἔπεσε ένας κεραυνός, ὅπως ἔστησε τήν καραμπίνα –εἶναι γραμμένο στα Ανέκδοτα– καί κεραυνοβολήθηκε, πέθανε. Βρέ, ταλαίπωρε... πόσο είναι το βεληνεκές τοῦ ὅπλου σου; πεντακόσια, χίλια, δυό χιλιάδες, πέντε χιλιάδες μέτρα;... Βλέπετε τή μωρία τοῦ ἀνθρώπου; Τη βλέπετε;
Μοῦ ἔλεγε ἐπίσης ἕνας γνωστός γιά κάποιον ἄνθρωπο, πού τώρα, ἐπειδή δέν ἔβρεχε, ἔπεσε κάτω, μέ τήν πλάτη προς τα κάτω καί μούντζωνε τόν Θεό!... Βρέ, ταλαίπωροι... βρέ, φτωχοί... βρέ, φτωχοί άνθρωποι...! Αὐτή εἶναι ἡ πραγματική φτώχεια καί ἡ μωρία. Γι' αυτό λοιπόν ὁ Θεός «ἐκμυκτηριεῖ αὐτούς».
«Τότε λαλήσει πρὸς αὐτοὺς ἐν ὀργῇ αὐτοῦ καὶ ἐν τῷ θυμῷ αὐτοῦ ταράξει αὐτούς», δηλαδή τότε θα τούς μιλήσει ὀργισμένος, καί μέ τόν θυμό Του θά τούς συνταράξει.
Δεῖτε μία κλιμακωτή θέση: «ἐκγελάσεται», «ἐκμυκτηριεῖ», «ἐν ὀργῇ λαλήσει», «ἐν θυμῷ ταράξει». Βλέπετε αὐτήν τήν κλιμάκωση; Ἐκεῖνος πού εἶναι ψηλά, δεν βλάπτεται. Στην αρχή γελάει, περιφρονεῖ, ἀλλά μετά πατάσσει, χτυπάει. Ὅμως δέν θά μείνω πιο πολύ, γιατί ἔχουμε ἀργήσει.
Ἐδῶ τώρα μιλάει ένα πρόσωπο γιά τόν Θεό. Και τώρα ἀνοίγει ἕνας διάλογος στον Οὐρανό. «Ἐγὼ δὲ κατεστάθην βασιλεὺς ὑπ' αὐτοῦ ἐπὶ Σιὼν ὄρος τὸ ἄγιον αὐτοῦ», δηλαδή ἐγώ ἐνθρονίστηκα από Αυτόν στο ἅγιο ὄρος Του τῆς Σιών.
Τί εἶναι ἐκεῖνο γιά τό ὁποῖο «εφρύαξαν τὰ ἔθνη καὶ ἐμελέτησαν κενά»; Δεν δέχθηκαν τόν Θεό καί τόν χριστόν Του. Παρά ταῦτα, αὐτοί μέν οὕτως, ἐγώ δέ οὕτως. Αὐτό τό «ἐγώ δὲ» εἶναι ἀντιθετικό σε σχέση μέ τό τί ἔχουν σκεφθεῖ καί τό τί ἔχουν κάνει οἱ λαοί σε βάρος τοῦ Χριστοῦ. «Παρά τήν ἀντίδρασή τους, ἐγὼ δὲ κατεστάθην...» καί τά λοιπά.
Εἶναι δέ γνωστό ὅτι ἡ Σιών ἦταν λόφος· μετά το ὄνομα Σιών τό πῆρε ἡ Ἱερουσαλήμ, «θύγατερ Σιών» (Βλ. Μιχ. 4, 8· 13. Σοφ. 3, 14. Ζαχ. 2, 14 κ.ά.), καί μετά, κατ' ἐπέκταση, Σιών εἶναι ἡ Ἐκκλησία, εἶναι ἡ ἄνω Ἱερουσαλήμ. Μέ ἄλλα λόγια, ἡ ἔννοια εἶναι ἡ ἑξῆς: Παρά τήν ἀντίδραση τῶν λαῶν, ὁ Θεός Πατήρ ἐγκαθιδρύει τή Βασιλεία τοῦ Υἱοῦ Του στή γῆ καί ὁ Χριστός εἶναι ὁ Βασιλιάς τοῦ κόσμου, ὁ Βασιλεύς τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτή εἶναι ἡ ἔννοια τῆς φράσεως. Παρά τό πεῖσμα τῶν λαῶν, ὁ Χριστιανισμός θα υπάρχει καί ἡ Ἐκκλησία θά ὑπάρχει. Παρά τούς διωγμούς, παρά τήν με κάθε τρόπο προσπάθεια καταστροφῆς καί προσβολῆς τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Χριστιανισμός θὰ ὑπάρχει.
Χθές ἕνας κύριος μοῦ ἔδωσε ἕνα ἀπόκομμα έφημερίδος –πολλές φορές με τροφοδοτεί με αποκόμματα ἐφημερίδων– που σχολιάζει ένα έντυπο Ἐξομολογήσεως ἀπό τήν Ἱερά Μονή Μαλεβή, τῆς Παναγίας Μαλεβῆ, στην Πελοπόννησο. Δεν ξέρω ἂν τό ἔχετε διαβάσει, εἶναι στα Νέα. Από πάνω ὁ τίτλος εἶναι «Σῶσον, Κύριε, τόν λαόν Σου ἀπό τούς ἐμπόρους τοῦ Χριστιανισμοῦ», κάπως ἔτσι, καί λέει: «Αν θέλετε νά ἐξομολογηθεῖτε, για να κάνετε μια καλή ἐξομολόγηση, να μελετήσετε αὐτό τό ἔντυπο». Εἶναι ὅπως αὐτό πού σᾶς δίνουμε κι ἐμεῖς, αὐτά πού κυκλοφορούν δηλαδή –πάρα πολλά κυκλοφοροῦν· ἔτσι;– γιά νά βοηθηθεῖ κανείς νὰ ἐξομολογηθεῖ σωστά. Ὅταν διάβασα τό ἀπόκομμα αὐτό, λέω: Δηλαδή τώρα τι σημαίνει αυτό; Τί θέλει να πεῖ αὐτό; Ὅλα αὐτά τά περί Ἐξομολογήσεως τά θεωρεῖ ὅτι εἶναι μεσσαιωνισμοί!
Μέσα σ' αὐτό τό κείμενο έχει βάλει καί τρεῖς φωτογραφίες, πού ή μία έχει ένα μεσσαιωνικό εργαστήριο αλχημιστών, πού γίνονται κάτι παράξενα πράγματα ἐκεῖ μέσα, ἡ δεύτερη έχει μία γυναίκα μέ κάτι μαγικά μάτια, παράξενα, ἕνα βλέμμα μάγου ἤ μάγισσας, ἔνα παράξενο πράγμα, καί ἡ τρίτη φωτογραφία εἶναι μία ηλικιωμένη γυναίκα, πού εἶναι μέσα στο μαγικό της ἐργαστήριο, μέ κάτι κουκουβάγιες, μέ κάτι δέν ξέρω τί, κρατάει ένα ραβδάκι μαγικό, καί τό βλέπει παράξενα κάτω ἀπό τά γυαλιά της! Κι αυτό γιά νά δημιουργήσει κλίμα, παρακαλῶ, ὅτι αὐτά πού γράφουν τα Μοναστήρια καί ἡ Ἐκκλησία εἶναι μεσσαιωνισμοί! Εἶναι αὐτός ὁ πόλεμος ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας. Φοβερό πράγμα! Παράξενο πράγμα!
Δέν θέλω νὰ πῶ ὅτι ποτέ δέν γίνονται καί ύπερβολές. Δέν θέλω νὰ πῶ ὅτι μερικά πράγματα στ' αλήθεια δέν μποροῦν παρά να σκανδαλίσουν. Αλλά ἐδῶ βλέπουμε αὐτό τό «ἐμελέτησαν κενά». Υπάρχει όργαναμένη επίθεση κατά τῆς Ἐκκλησίας γιά νά τή φθείρουν. Εἶναι φοβερό. Δέν σᾶς τά λέω αὐτά ἐπειδή ἐγώ ανήκω σε Μοναστήρι· σᾶς τό λέω ειλικρινά, ὄχι γι' αυτό. Τα Μοναστήρια γι' αὐτούς εἶναι ἐπικίνδυνα, γιατί αυτά κρατάνε μια κατάσταση. Αὐτά φοβοῦνται ὅλοι, αὐτά τρέμουν, γι' αὐτό καί βάλλουν ἐναντίον τῶν Μοναστηριῶν. Γι' αὐτό καί ὁ Διάβολος, ὅπου στήνεται Μοναστήρι, στήνει κι ἕνα πολυβολεῖο δίπλα! Αυτό να το γνωρίζουμε, νά τό ξέρουμε!
«Εγώ ὅμως, παρά ταῦτα, λέει ὁ Χριστός, στάθηκα Βασιλιάς τῆς γῆς, διαγγέλων τὸ πρόσταγμα Κυρίου». Αὐτό τό «πρόσταγμα τοῦ Κυρίου» εἶναι τὸ Εὐαγγέλιο. «Γίνομαι διαγγελεύς τοῦ Εὐαγγελίου». Παρά τις καταστάσεις πού ὑπάρχουν στον κόσμο, τό Εὐαγγέλιο, αγαπητοί μου, ἐξαπλώνεται στον κόσμο. Καί μόνο που το Εὐαγγέλιο ἔχει μεταφρασθεῖ σε χίλιες πεντακόσιες γλῶσσες, αὐτό δείχνει ότι προχωρεί μέσα στον κόσμο. Δέν εἶναι χωρίς σημασία αὐτό.
Καί τώρα... Τώρα το μεγάλο θέμα: «Κύριος εἶπε πρός με· υἱός μου εἰ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε».
Ἐδῶ δείχνει τή σχέση τῶν δύο αὐτῶν προσώπων, πού ἀναφέρει ὁ Ψαλμός ἤδη ἀπό τούς πρώτους στίχους, πού λέει «διαρρήξωμεν τοὺς δεσμοὺς αὐτῶν» καί λοιπά και λοιπά «κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ χριστοῦ αὐτοῦ». Ποιός εἶναι ὁ Κύριος καί ποιός εἶναι ὁ χριστός, καί ποιά σχέση υπάρχει ανάμεσα στα δύο αὐτά πρόσωπα; Γιατί πρόκειται καθαρά για δύο πρόσωπα. Νομίζω ὅτι δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία· εἶναι σαφέστατο τό κείμενο. Ποιά ὅμως εἶναι ἡ σχέση; Εἶναι Κτίστου πρός κτίσμα; Δημιουργοῦ πρός δημιούργημα;
Λοιπόν. Εἶπε ὁ Κύριος σ' ἐμένα: «Εἶσαι υἱός μου ἐγώ σήμερα σ' ἔχω γεννήσει». Πρώτα-πρώτα, αὐτό που λέει «εἶσαι υἱός μου» δείχνει πρόσωπα. Ὕστερα, ὅταν λέει «εἶσαι υἱός μου», δείχνει ὅτι υπάρχει σχέση οὐσίας. Δηλαδή, τί εἶναι ὁ Υἱός πρός τόν Πατέρα; Ομοούσιος. Κατά συνέπεια, όταν υπάρχει σχέση ουσίας, ἡ σχέση ουσίας σημαίνει τό ὁμοούσιον. Ὁ ἄνθρωπος γεννάει ἄνθρωπο. Καί ὁ ἄνθρωπος, πού γεννήθηκε ἀπό ἄνθρωπο, εἶναι ἀπό τήν οὐσία τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ πατέρα του καί τῆς μητέρας του. Εἶναι ἀπό τά ἴδια τά κύτταρα τῶν γονιῶν του. Αν λοιπόν ὁ Πατέρας γεννά καί εἶναι Θεός, τότε καί ὁ Υἱός εἶναι Θεός. Γι' αὐτό μπαίνει τό ρῆμα γεννώ, για να δείξει τό ὁμοούσιο.
Φυσικά, όπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, τό μυαλό μας μήν πάει σε γαστέρα, σε σύλληψη καί τέτοια πράγματα· εἶναι ἔκφραση. Τοῦτο μόνο ξέρουμε, ὅτι ὁ Πατήρ γεννᾶ τόν Υἱό, αλλά τό τί σημαίνει αὐτό εἶναι ἀδύνατο νά τό συλλάβει ὁ ἀνθρώπινος νους. Γιατί αὐτό μέν πού γίνεται σέ ἀνθρώπους το καταλαβαίνουμε, αὐτό ὅμως πού γίνεται στον Θεό δέν μποροῦμε νά το καταλάβουμε. Τοῦτο μόνο ξέρουμε, ὅτι ὁ Πατήρ γεννᾶ τόν Υἱόν. Τίποτα άλλο δέν ξέρουμε. Ὅπως δέν ξέρουμε καί τό τί σημαίνει ὅτι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο ἐκπορεύεται ἀπό τόν Πατέρα. Δέν ξέρουμε τί σημαίνει αὐτό, μόνο λέμε ὅτι ἐκπορεύεται ἐκ τοῦ Πατρός.
Καί ἡ ἔκφρασή μας αυτή πρός τόν Θεό εἶναι ἔκφραση λατρείας, γιατί εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία καί ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι έκφραση λατρείας. Το τι σημαίνει ὅμως δέν τό ξέρουμε· ἕνα μόνο ξέρουμε, ὅτι αὐτό πού γεννιέται εἶναι ὁμοούσιο μέ ἐκεῖνο πού τό γεννάει. Ἄρα ὁ Υἱός εἶναι ὁμοούσιος μέ τόν Πατέρα, εἶναι Θεός!
«Υιός μου εἶ σύ, εγώ σήμερον γεγέννηκά σε». Προσέξτε ἐδῶ δύο πράγματα: το «σήμερον» καί τό «γεγέννηκά σε». Τό γεγέννηκα εἶναι Παρακείμενος τοῦ γεννῶ, καί μεταφράζεται σέ ἔχω γεννήσει, καί αυτό σημαίνει ὅτι εἶσαι Θεός πρό τοῦ χρόνου καί τοῦ χώρου, ἄρα προαιώνιος καί κατά συνέπεια αἰώνιος. Ἄρα ἡ ἀϊδιότητα, ἡ αἰωνιότητα, τοῦ Πατρός εἶναι καί ἀϊδιότητα, αἰωνιότητα, καί τοῦ Υἱοῦ. Ἐκεῖνο τὸ «σήμερον» ἐκφράζει δυό πράγματα· ἐκφράζει πρώτα χρόνο και μετά κάτι τό ἄχρονο.
Εἶναι γνωστό ὅτι γιά τόν Θεό δέν ὑπάρχει παρελθόν καί μέλλον, αλλά μόνο παρόν. Το «σήμερον» για τόν Θεό εἶναι συγκέντρωση καί τῶν τριῶν στοιχείων τοῦ χρόνου, δηλαδή τοῦ παρελθόντος, τοῦ παρόντος καί τοῦ μέλλοντος. Γιά μᾶς δέν συμπίπτουν αὐτά· γιά τόν Θεό ὅμως συμπίπτουν καί τά τρία.
Περιττό βέβαια νά σᾶς πῶ ὅτι τό παρόν δὲν ὑπάρχει, γιατί σε κάθε στιγμή τό παρόν γίνεται παρελθόν καί τή θέση τοῦ παρόντος τήν παίρνει το μέλλον, που γίνεται παρόν καί ἀμέσως περνάει στο παρελθόν και οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. Τό παρόν, ἄν ἐπιτρέπεται νά τό πῶ ἔτσι, εἶναι μία νοητή διαχωριστική γραμμή στο μυαλό μας. Δέν ὑπάρχει παρά μόνο παρελθόν καί μέλλον.
Γιά τόν Θεό ὑπάρχει το παρόν, πού σημαίνει το πάντοτε, ἄρα τό αἰώνιο, ἄρα τήν αἰωνιότητα. Αὐτή εἶναι ἡ μία θέση.
Τώρα ἡ ἄλλη θέση. Μέ τό «σήμερον» δηλώνει χρόνο, μέ τό «γεγέννηκα» δήλωσε τη Θεότητα, καί μέ τό «εἶσαι υἱός μου» τώρα δηλώνει τήν ἀνθρωπότητα, γιατί ὁ Υἱός γίνεται ἔγχρονος. Ὁ ἀΐδιος, ὁ ἄχρονος, γίνεται ἔγχρονος! Ὁ ἐκτός Ἱστορίας μπαίνει στην Ἱστορία, καί κατά συνέπεια ὁ Υἱός εἶναι Θεάνθρωπος! Ἄρα λοιπόν ὁ χριστός τοῦ Κυρίου είναι Θεάνθρωπος! Το καταλάβατε;
Αντιλαμβάνεστε πόσο σπουδαῖος εἶναι αὐτός ὁ Ψαλμός, καί εἶναι γραμμένος το 1100 π.Χ.! Ξέρετε, ἡ πλέον ἀποστομωτική απάντηση στους ορθολογιστές καί ἀθέους εἶναι ἡ προφητεία, γιατί έχουμε καί τά γεγονότα μετά ἀπό αὐτήν. Η προφητεία εἶναι τό βαρύ πυροβολικό τῆς Πίστεως, γι' αυτό καί πάντοτε μένω σ' αὐτήν καί πάντοτε ἐπιμένω. Θυμόσαστε πέρυσι πού εἴχαμε κάνει τόν Δανιήλ πόσο είχαμε επιμείνει στο θέμα τῆς προφητείας.
Παρά τό φρύαγμα τῶν ἐθνῶν καί τήν ἐπιθυμία τους νά κυβερνοῦν οἱ ἴδιοι τόν ἑαυτό τους, λέει τώρα ὁ Πατήρ πρός τόν Υἱόν: «Αἴτησαι παρ' ἐμοῦ, καὶ δώσω σοι ἔθνη τὴν κληρονομίαν σου καὶ τὴν κατάσχεσίν σου τὰ πέρατα τῆς γῆς». Ζήτησέ μου, καί θά σοῦ δώσω τά ἔθνη ὡς κληρονομιά σου και στην κατοχή σου τα πέρατα τῆς γῆς.
«Ζήτησέ μου». Αὐτό τό «ζήτησέ μου» εἶναι ὅπως τό εἶχε πεῖ ὁ Ἡρώδης στην κόρη της Ηρωδιάδας, που χόρεψε ὡραῖα. «Ὅ,τι μου ζητήσεις θα στο δώσω, μέχρι καί τό μισό μου βασίλειο!» (Μάρκ. 6, 23.). Είναι έκφραση πώς ὅ,τι θέλεις, θά τό 'χεις. Αλλά τώρα ὅμως ἀπευθύνεται ὄχι πρός τόν Υἱόν ὡς Θεό, ἀλλά πρός τόν Υἱόν ὡς ἄνθρωπο, ὡς χριστόν Κυρίου. Ὡς Υἱός εἶναι σύνθρονος μέ τόν Πατέρα και κατέχει τα πάντα μέ τόν Πατέρα. «Τα δικά μου ὅλα εἶναι δικά σου, λέει ο Χριστός, καί τά δικά σου δικά μου» (Ἰωάν. 16, 15. 17, 10.). Αλλά τώρα ὁ Πατήρ ἀπευθύνεται πρός τόν Υἱό καί λέει «ζήτησέ μου ὅ,τι θέλεις», γιατί ὁ Υἱός, μέ τήν ὑπακοή, κερδίζει τον κόσμο.
Ὁ Υἱός ὡς χριστός, ὡς Ἰησοῦς, μέ τήν ὑπακοή πρός τόν Πατέρα, κερδίζει τον κόσμο, γίνεται βασιλιάς του κόσμου. Αὐτό τό λέει καθαρά ή Αγία Γραφή στην Πρός Εβραίους ἐπιστολή καί σέ ἄλλες ἐπιστολές τοῦ ἀποστόλου Παύλου. (Βλ. Εβρ. 5, 8-9. Ρωμ. 5, 19. Φιλ. 2, 7-8. Πρβλ. Έβρ. 1, 1-8. 2, 9· 17.7, 28.) Γι' αὐτό καί ὁ Θεός Τόν «ὑπερύψωσε πάνω από κάθε ὄνομα» (Φιλιπ. 2, 9.), ἐπειδή ἔδειξε ὑπακοή στον Πατέρα, ὡς ἄνθρωπος.
Ἔτσι λοιπόν λέει τώρα ὁ Πατέρας, ἀπευθυνόμενος πρός τήν ἀνθρώπινη φύση τοῦ Υἱου: «Ζήτησε μου ὅ,τι θέλεις καί θά σοῦ τό δώσω. Ἡ κληρονομία σου εἶναι τά ἔθνη, ὅλοι οἱ λαοί». Τά ἔθνη; Μά αυτά φρυάττουν καί δέν Σέ θέλουν! «Η κληρονομία σου εἶναι τά ἔθνη»! «Πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων τε καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων...» (Φιλιπ. 2, 9-11.) Τέλειωσε! Ὅλοι θά κηρύξουν καί θά ποῦν τόν Ἰησοῦ Κύριον: οἱ ἄγγελοι, τὰ ἐπουράνια, οἱ ἄνθρωποι, τά ἐπίγεια, καί οἱ δαίμονες, τά καταχθόνια. Ὅλοι θα κηρύξουν ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ! «Πᾶν γόνυ κάμψη»! Ακόμη καί τά πέρατα τῆς γῆς, ὅλη ἡ γῆ, ἡ «κατάσχεσίς σου», δηλαδή ή κατοχή Σου, ὅλα εἶναι δικά Σου, παρά τήν ἀντίδραση τῶν λαῶν τῆς γῆς.
Αλλά ἡ κατοχή σου δέν θά εἶναι μόνο θεωρητική, γιατί «ποιμανεῖς αὐτοὺς ἐν ῥάβδῳ σιδηρᾷ, ὡς σκεύη κεραμέως συντρίψεις αὐτούς», θά τούς ποιμάνεις μέ σιδερένιο ραβδί, δηλαδή θά ἔχεις ἐξουσία. Κι ὅταν θέλεις τους συντρίβεις, ὅπως ἀκριβῶς ὁ κεραμέας, ἢ ὁ ὁποιοσδήποτε ἄνθρωπος, κρατάει ἕνα σιδερένιο ραβδί καί σπάζει τοῦ κεραμέως τα σκεύη. Μια κανάτα, ἕνα σταμνί, ἕνα τσουκάλι, ἄν τά δώσεις μιά μ' ἕνα σίδερο γίνονται συντρίμια! Ἔτσι μπορεῖ νά συντρίψει ὁ Χριστός ὅλον τον κόσμο· δέν τόν συντρίβει ὅμως, γιατί τόν ποιμαίνει καί τόν ἀγαπάει τόν κόσμο. Θά ἔρθει ὅμως ἡ ἡμέρα τῆς Κρίσεως, ὅπως θά τό πεῖ λίγο πιό κάτω, ἀφοῦ ὅμως πρῶτα θα κάνει μία έκκληση.
Πάμε στην τρίτη σκηνή. Η έκκληση γίνεται τώρα ἀπό τόν Δαβίδ. Ὁ Δαβίδ εἶναι ἀκροατής καί θεατής τῶν μυστηρίων τοῦ Θεοῦ. Αὐτό ισχύει για κάθε Προφήτη. Δηλαδή εἶναι ἀκροατής καί θεατής τῶν μυστηρίων τοῦ Θεοῦ, εἶναι μύστης. Ἀφοῦ λοιπόν βλέπει αὐτά πού βλέπει, κάνει ἔκκληση: «Καὶ νῦν, βασιλεῖς, σύνετε, παιδεύθητε, πάντες οἱ κρίνοντες τὴν γῆν. δουλεύσατε τῷ Κυρίῳ ἐν φόβῳ καὶ ἀγαλλιᾶσθε αὐτῷ ἐν τρόμῳ». Και τώρα, ύστερα ἀπ' ὅλα αὐτά πού γίνονται, ἄρχοντες, συνετισθείτε, βάλτε μυαλό, παιδαγωγηθεῖτε, ὅλοι ἐσεῖς πού ἔχετε κάποια ηγετική θέση ἢ ἐξουσία καί κρίνετε τή γῆ. Γίνετε ὑπηρέτες τοῦ Θεοῦ μέ φόβο καί ἀγαλλιάστε μέ τρόμο.
Προσέξτε ἐδῶ, να μείνω λίγο. Δουλεύω με φόβο καί χαίρομαι με τρόμο! Ακούστε κάτι αντιφατικά πράγματα! Μά πῶς ἔχω χαρά, αγαλλίαση, καί φοβάμαι; Μάλιστα ἡ ἀγαλλίαση εἶναι κάτι παραπάνω από τή χαρά. Λέμε: «Χαίρετε καὶ ἀγαλλιάσθε!». Δέν εἶναι τό ἴδιο, δέν εἶναι ταυτόσημα. Τό ἀγάλλομαι –από το οποίο παράγεται καί ἡ λέξη ἄγαλμα... γιατί αγάλλομαι μέ τή θέα τοῦ ἀντικειμένου πού εἶναι ἔργο τέχνης– σημαίνει εὐχαριστιέμαι, εἶναι κάτι παραπάνω από το χαίρομαι, εἶναι ἕνας τονισμός τῆς χαρᾶς. Λοιπόν, πῶς ἔχω τώρα αὐτόν τόν τονισμό τῆς χαρᾶς μέσα στον φόβο καί τόν τρόμο;
Ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος λέει τό ἑξῆς: Ὁ Θεός εἶναι mysterium tremendum at mysterium fascionosüm. Δηλαδή ὁ Θεός εἶναι Μυστήριο τρομερό και Μυστήριο θελκτικό, μαγευτικό. Ὁ Θεός ἀπωθεῖ καί ἕλκει. Γι' αὐτό οἱ Ἅγιοι, καί οἱ ἄγγελοι στον Οὐρανό, τρέμουν καί ἕλκονται. Αὐτό εἶναι ὁ Θεός: Μυστήριο που δημιουργεῖ τρόμο καί Μυστήριο που δημιουργεῖ ἕλξη και πόθο. Είναι κάτι καταπληκτικό. Εκφράζεται λοιπόν αὐτό τό μυστήριο μέσα στό «δουλεύσατε ἐν φόβῳ καὶ ἀγαλλιᾶσθε ἐν τρόμο».
«Δράξασθε παιδείας, μήποτε ὀργισθῇ Κύριος καὶ ἀπολεῖσθε ἐξ ὁδοῦ δικαίας». Δηλαδή αρπάξτε καί κάνετε κτῆμα σας ὅ,τι σᾶς χαρίζει ἡ παιδεία τοῦ Κυρίου, μήπως ὀργισθεῖ πού ἀπομακρυνθήκατε από τόν δίκαιο δρόμο Του, καί χαθεῖτε.
Προσέξτε. Αὐτός ὁ στίχος μιλάει για πρακτική ζωή. Ἡ παιδεία εἶναι ἡ παιδαγωγία, ὁ τρόπος τῆς ζωῆς. Δράττομαι σημαίνει ἁρπάζω κάτι και το βάζω μέσα στο χέρι μου, στη φούχτα μου. (Καί ἡ λέξη δραχμή από ἐκεῖ παράγεται, ἀπό τό δράττω. Κρατοῦσαν τό μέταλλο όσο χωροῦσε ἡ φούχτα τους, καί σιγά-σιγά ἔβαλαν την τύπωση ἐπάνω στα μέταλλα αὐτά, καί ἔγιναν τά γνωστά μας νομίσματα. Καί νόμισμα θά πεῖ νενομισμένον, αὐτό πού ἦταν ἀναγνωρισμένο. Δραχμή από το δράττομαι, καί νόμισμα ἀπό τό νενομισμένον). Λέει λοιπόν «δράξατε», ἁρπάξατε, «παιδείας Κυρίου».
Εἶναι κάτι ανάλογο μέ τό «ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ βιάζεται, καὶ βιασταί ἁρπάζουσιν αὐτήν» (Ματθ. 11, 12.). Αρπάζω! Δέν δείχνει ὅτι ζητάμε κάτι παρακλητικά... «Μέ συγχωρεῖτε, κύριε· σᾶς παρακαλῶ μπορεῖτε νὰ μοῦ δώσετε ἕνα ποτήρι νερό;» Όχι «Με συγχωρεῖτε, κύριε», ἀλλά θά τό ἁρπάξουμε αυτό που θέλουμε! Ὁ Θεός θέλει να αρπάξουμε, γιατί θέλει να τιμήσει καί νά ἐκτιμήσει τήν ἐπιθυμία μας, τη σφοδρή μας ἐπιθυμία νά Τόν πλησιάσουμε, να πάρουμε τά ἀγαθά Του, τά δῶρα Του, τή Βασιλεία Του!
Ὅμως αὐτά γράφουν οἱ Ἑβδομήκοντα στον στίχο αὐτό. Αν θέλετε ποτέ να κάνετε μια ουσιαστική μελέτη, ἀκοῦστε με. Καί ἕνας ἀκόμη νά μέ ἀκούσει, θά τό θεωρήσω κέρδος. Ὅπως θα ξέρετε, στην Καινή Διαθήκη υπάρχουν πάρα πολλοί Κώδικες, δηλαδή χειρόγραφα, πού ἔχουν παραλλαγές στη γραφή, καί οἱ παραλλαγές προέκυψαν ἀπό τίς διάφορες αντιγραφές. Αὐτό συμβαίνει σέ ὅλα τά χειρόγραφα. Όταν δηλαδή κανείς ἀντιγράφει, ἴσως θα παραλείψει μια λέξη, θα προσθέσει κάποια ἄλλη, θ' αλλοιώσει κάτι. Το παθαίνουμε ὅλοι· ὅταν γράφουμε, πάντα κάνουμε κάποιο λάθος, όχι ὀρθογραφικό, αλλά βάζουμε ή βγάζουμε μια λέξη. Ενα εἶναι αὐτό. Ὅταν λοιπόν πρέπει να μελετήσουμε, πρέπει νά ἔχουμε υπόψη μας τις διαφορετικές γραφές.
Οι κυριότερες γραφές στην Καινή Διαθήκη είναι κυρίως τρεῖς Κώδικες: Εἶναι ὁ Κώδικας τοῦ Βατικανοῦ, δηλαδή ἡ Ἁγία Γραφή που φυλάσσεται στο Μουσεῖο τοῦ Βατικανοῦ, εἶναι ὁ Ἀλεξανδρινός Κώδικας, δηλαδή ἡ Ἁγία Γραφή που βρέθηκε στην Αλεξάνδρεια καί φυλάσσεται στο Λονδίνο, μου φαίνεται στο Βρεττανικό Μουσείο, καί ὁ Σιναϊτικός Κώδικας, ἡ Ἁγία Γραφή που βρέθηκε στο όρος Σινά, στο Μοναστήρι τῆς Ἁγίας Αικατερίνης, καί πού εἶχε καί μιά περιπέτεια. Μετά τή Ρωσική Επανάσταση πουλήθηκε από τους Ρώσους μόνο 100.000 λίρες!... Τσάμπα, δηλαδή! Εἶχαν ἀνάγκη ἀπό χρήματα τότε στη Ρωσία, και πούλησαν τόν Κώδικα αυτόν τσάμπα!... Εἶναι ἀνεκτίμητης ἀξίας. Να πουλήσεις ὅλη τή γῆ, δέν τόν ἀγοράζεις τόν Κώδικα αὐτόν. Σήμερα βρίσκεται στο Βρεττανικό Μουσεῖο. Λοιπόν. Υπάρχουν πολλοί Κώδικες, αλλά αὐτοί εἶναι οἱ πιο σπουδαῖοι, γιατί εἶναι καί οἱ ἀρχαιότεροι ἀλλά καί οἱ πληρέστεροι.
Ἔχουμε ὅμως κι ἄλλους δευτερεύοντες ἤ καί ἀρχαιοτέρους ἀπό αὐτούς τούς τρεῖς, ἀλλά σέ ἀποσπάσματα, ἤ σέ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἤ σε φύλλα παπύρου που βρέθηκαν ἤ... ἤ... ἤ... Ὑπάρχει μια έκδοση καί συγγραφή του Νεστλέ. Είναι μικρό εὐαγγέλιο, τόσο δά, καί εἶναι κριτική έκδοση. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος πῆρε ὅλους τοὺς Κώδικες, κι ἔβγαλε ἕνα κείμενο σύμφωνα μέ τήν πιθανότερη άποψη, τήν πιό σωστή. Ἔτσι μποροῦμε νά καταφεύγουμε πάντα ἐκεῖ, ὅταν θέλουμε να κάνουμε μια σωστή μελέτη. Ἔχουμε μπροστά μας ἕνα κείμενο, πού από κάτω σε υποσημειώσεις, γράφει ἀπό ποῦ εἶναι παρμένο το κάθε σημεῖο, ἀπό ποιόν Κώδικα. Ἄν καί εἶναι πολύ μικρό βιβλιαράκι, εἶναι πάρα πολύ χρήσιμο και φθηνό. Υπάρχει στη Βιβλική Εταιρεία. Τριάντα δραχμές τό εἶχα πάρει κάποτε, εἴκοσι, δέν θυμᾶμαι, ἄντε νά ἔχει ἑκατό τώρα. Εἶναι πολύ χρήσιμο γιά ἕναν πού θέλει να κάνει μια καλή μελέτη.
Στην Παλαιά Διαθήκη επίσημη μετάφραση εἶναι τῶν Ἑβδομήκοντα, ωστόσο είναι χρήσιμη καί ἡ σύγχρονη μετάφραση από το Εβραϊκό της Βιβλικῆς Ἑταιρείας. Ἕνας πού κάνει μελέτη, όπως για παράδειγμα, ὁ πατήρ Ἰωήλ Γιαννακόπουλος, πού ἑρμηνεύει τους Ψαλμούς, ἢ ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἤ ἄλλοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ μέγας Αθανάσιος, πού ἔχει ἑρμηνεύσει τους Ψαλμούς, ὁ Ωριγένης, πού ἐπίσης ἔχει ἑρμηνεύσει τους Ψαλμούς, ὁ Ζηναβινός καί ὅποιος ἄλλος ἔχει ἀσχοληθεῖ μέ τήν ἑρμηνεία τῶν Ψαλμῶν, ἤ γενικά της Παλαιάς Διαθήκης, αναφέρονται πολλές φορές στο Εβραϊκό κείμενο. Δέν άγνοοὖν τούς Ἑβδομήκοντα, ἀλλά ἀναφέρονται στο Εβραικό, τό ἔχουν ὑπόψη γιατί υπάρχουν σημεία, πού μπουροῦν νά τά ἀποδώσουν καλύτερα ἀπ' ὅ,τι ἡ μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα. Αν θέλετε, μπορείτε να προμηθειθεῖτε λοιπόν μία μετάφραση τέτοια.
Καί τώρα, πάνω στο θέμα που αναφέραμε, ὁ πατήρ Ἰωήλ Γιαννακόπουλος, ἀπό τή μετάφραση τοῦ Ἑβραϊκοῦ, λέει τό ἑξῆς: Το ρήμα δράττομαι δέν εἶναι ἀκριβῶς αὐτό πού βάζουν οἱ Ἑβδομήκοντα, ἀλλά εἶναι το ρήμα νασσεκου-βάρ. Βάρ θά πεῖ υἱός. Θυμόσαστε ἀπό τήν Καινή Διαθήκη το Βαρ-ιωνά, παιδί τοῦ Ἰωνᾶ; Νασσεκου-βάρ θά πεῖ προσκυνήσατε τόν υἱόν. Μά αὐτό εἶναι καταπληκτικό! Είναι γνωστό ὅτι ἡ προσκύνηση γίνεται μόνο στον Πατέρα. Οὔτε οἱ ἄγγελοι προσκυνοῦνται οὔτε οἱ ἄνθρωποι προσκυνοῦνται· ἡ προσκύνηση ανήκει μόνο στον Θεό. Καί ὅταν ὁ Πατήρ λέει Προσκυνήσατε τόν Υἱόν, ἢ ἄν θέλετε ὁ Δαβίδ τὸ λέει αὐτό ἐν Πνεύματι Αγίω, τότε ὁ Υἱός εἶναι Θεός, γιατί μόνος ὁ Θεός προσκυνᾶται. Δέν ἔχουμε τήν τιμητική προσκύνηση· ἔχουμε τή λατρευτική προσκύνηση. Εἶναι καταπληκτικό! Αυτό το μεταφράζει ὁ πατήρ Ιωήλ Γιαννακόπουλος. (Αρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακόπουλος, Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους Ο΄, τ. 24, ἐκδ. οἶκος Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσ/νίκη 1973, σ. 28.)
Ἡ μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα ἔχει κάτι ακόμη ὡραιότερο –ἄν τό ἀγοράσετε το βιβλίο, θά τό δεῖτε μέσα ἐκεῖ: «Φιλεῖτε τὸν Υἱόν», δηλαδή ἀγαπᾶτε τόν Υἱό. Εἶναι ὡραιότατο. Αγαπητοί μου, πρέπει νά άγαπᾶμε τον Υἱό, τόν Ἰησοῦ Χριστό. Καί ὀφείλουμε να Τόν ἀγαπᾶμε, γιατί Ἐκεῖνος πρῶτος μᾶς ἀγάπησε, κι ἔδωσε τα πάντα, κι αὐτήν τήν ἀνθρώπινη ζωή Του ἔδωσε, γιατί μᾶς ἀγάπησε. (Βλ. Ἐφεσ. 5, 2. Α΄ Ἰωάν. 4, 19,) Τί ὡραία λοιπόν αυτά! Προσκυνεῖτε τόν Υἱόν, φιλείτε τον Υἱόν! Υπέροχα! Πραγματικά υπέροχα!
Καί συνεχίζουμε: «μήποτε ὀργισθῇ Κύριος καὶ ἀπολεῖσθε ἐξ ὁδοῦ δικαίας».
Αὐτή ἡ ὁδός ἡ δικαία εἶναι ὁ Χριστός. «Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς» (Ἰωάν. 14, 6.) δέν εἶπε ὁ Χριστός; Κατά συνέπεια εἶναι ἡ ἀληθινή οδός, ἡ δικαία οδός. Μήπως ἀπολεῖσθε ἐκ τῆς ὁδοῦ τῆς δικαίας, μήπως πλανηθείτε γιατί ἄν εἴσαστε στον Υιό, δέν ἔχετε πλάνη· ἄν βγεῖτε ἀπό τόν Υἱό, θά ἔχετε πλάνη. Να το ξέρετε: ὅποιος εἶναι ἔξω ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό, είναι σε πλάνη, πλανᾶται!
Καί πιό κάτω λέει: «ὅταν ἐκκαυθῇ ἐν τάχει ὁ θυμὸς αὐτοῦ»· ὅταν θά ἀνάψει γρήγορα ὁ θυμός Του σαν καμίνι. Ὅλα αὐτά θα γίνουν... ὅταν ἐκκαυθῇ... Προσέξτε τώρα ένα πολύ ισχυρό ρῆμα. Προηγουμένως εἴχαμε «ἐκγελάσεται», «ἐκμυκτηριεῖ», «ἐν θυμῷ αὐτοῦ ταράξει», «ὀργισθῇ» τώρα ἔχουμε «ἐκκαυθῇ»! Ξέρετε τί θά πεῖ ἐκκαίω; Για παράδειγμα, ἂν ἔχουμε μιά ράβδο σιδερένια, καί μᾶς χτυπάει κάποιος, πονᾶμε· ἄν τή βάλουμε ὅμως στον κλίβανο καί τήν κάνουμε πύρινη, πῶς θά μᾶς χτυπούσε; Ἐδῶ τώρα ἔχουμε ὄχι ἁπλῶς θυμό, ὄχι τονισμό του θυμοῦ, πού εἶναι ἡ ὀργή, αλλά καμμένη οργή, καμμένο θυμό! Δηλαδή ὁ θυμός έχει πάρει φωτιά, ἔχει πυρώσει, εἶναι πυρωμένος θυμός! Φοβερό πράγμα!
Ἐδῶ, ἀγαπητοί μου, λέει «ἐν τάχει» καί εἶναι ἡ ἡμέρα τῆς Κρίσεως. Θά ἔρθει ἡ Κρίση, καί τότε θα χωρήσει ὁ Θεός στην τιμωρία τῶν ἁμαρτωλών. Προσέξτε λοιπόν μή πλανηθεῖτε. Αὐτή εἶναι ἡ ἔννοια τῶν λέξεων. Μή πλανηθεῖτε, μήν ἀπομακρυνθεῖτε ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό· ἀγαπᾶτε Τον, προσκυνάτε Τον. Μή φύγετε ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό και πλανηθεῖτε, γιατί γρήγορα θα δώσετε λόγο στην Κρίση τοῦ Θεοῦ, πού θά εἶναι γεμάτη από πύρινο θυμό, πού εἶναι ἡ Κόλαση.
Καί τελειώνει μέ τό ἑξῆς θαυμάσιο: «Μακάριοι πάντες οἱ πεποιθότες ἐπ᾿ αὐτῷ», δηλαδή ἐπὶ τῷ Υἱῷ εἰδικά. Γενικά εἶναι ἐπὶ τῷ Θεῷ· ἀλλά ἐπειδὴ ἐδῶ μιλάει γιά τόν Χριστό, τότε θα δεχθοῦμε ὅτι τό «ἐπ' αὐτῷ» εἶναι ἐπὶ τῷ Χριστῷ. Ευτυχισμένοι ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν τήν πεποίθησή τους, δηλαδή την πίστη τους, στον Ἰησοῦ Χριστό.
Ναί, ἀγαπητοί· εὐτυχισμένοι ἐκεῖνοι πού θά ἔχουν τήν πίστη τους στόν Ἰησοῦ Χριστό, καί δυστυχισμένοι ἐκεῖνοι πού ἔχασαν τήν πίστη τους σ' Αυτόν. Προσέξτε μή χάσουμε την πίστη μας!
Χρησιμοποιεῖ τό ρῆμα χάνω, ἐπειδή τό ἴδιο ρῆμα χρησιμοποιοῦμε καί γιά τά λεφτά μας. Όπως χάνονται τα χρήματα, μᾶς πέφτουν στον δρόμο ἢ μᾶς τά κλέβουν, ἔτσι χάνεται καί ἡ πίστη. Αὐτό σημαίνει ότι μᾶς τὴν κλέβει ὁ Διάβολος, μέ τά ἔντυπα τῶν ἀθέων καί τίς συζητήσεις τῶν ἀθέων, πού ἡ ἐποχή μας εἶναι γεμάτη. Ἄς κρατήσουμε λοιπόν πολύ προσεκτικά τήν πίστη μας στόν Ἰησοῦ Χριστό, και αυτό σημαίνει ὅτι πρέπει να τήν αὐξάνουμε. Ἡ καλύτερη διατήρηση εἶναι ἡ αὔξηση. Αν λοιπόν αὐξήσουμε την πίστη μας, καί τήν αὐξάνουμε συνέχεια, τότε τή διατηροῦμε.
Αὐτά, ἀγαπητοί μου, γι' απόψε. Τί λέτε; δέν εἶναι θαυμάσιος αὐτός ὁ Ψαλμός;
Ναί, θαυμάσιος! Θαυμάσιος!...
Δευτέρα, 24-10-1977
2η ομιλία στην κατηγορία : "Ἀνάλυσις Ψαλμῶν'.
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἀνάλυσις Ψαλμῶν.
(Ὁμιλίες εἰς τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν) " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/analysis-calmvn
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_76.html?m=1
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1TYl6bvFofrohQvNazPRXiWU3vTikWUmi/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BC%88%CE%BD%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%83%CE%B9%CF%82%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD.%0A%28%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82%20%CE%B5%E1%BC%B0%CF%82%20%CF%84%CF%8C%20%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%20%CF%84%E1%BF%B6%CE%BD%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD%29.?m=1
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
