†.Γράψον εἰς βιβλίον καὶ πέμψον ταῖς ἑπτὰ ἐκκλησίαις, εἰς Ἔφεσον καὶ εἰς Σμύρναν καὶ εἰς Πέργαμον καὶ εἰς Θυάτειρα καὶ εἰς Σάρδεις καὶ εἰς Φιλαδέλφειαν καὶ εἰς Λαοδίκειαν.» (Αποκ. 1, 11.) Ὅλα αὐτά πού θά δεῖς καί θά ἀκούσεις γράψε τα σέ βιβλίο καί στεῖλε το στίς ἑπτά Ἐκκλησίες, πού εἶναι στήν Ἔφεσο, στή Σμύρνη, στην Πέργαμο, στα Θυάτειρα, στις Σάρδεις, στη Φιλαδέλφεια καί στήν Λαοδίκεια, λέει ὁ Κύριος στόν Ἰωάννη, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Ὁποῖος ἐμφανίστηκε σ' αυτόν.
Αὐτές οἱ Ἐκκλησίες ἦταν ἑπτά ἱστορικές Ἐκκλησίες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἤ τῆς λεγομένης Ανθυπατικῆς Ἀσίας. Φυσικά δέν ἦταν οἱ μόνες, οὔτε ἀκόμη ἦταν καί οἱ μεγαλύτερες ἀπό ἐκεῖνες πού εἶχαν ἱδρυθεῖ ἀπό τούς Ἀποστόλους, ὅπως ἡ Ἐκκλησία τῶν Ἱεροσολύμων ἤ τῆς Ἀντιοχείας ἤ τῆς Ρώμης ἤ τῆς Κορίνθου. (Τό γεγονός ὅτι ἐπιλέχθηκαν αὐτές οἱ Ἐκκλησίες καί ὄχι ἄλλες πιό ἐπιφανεῖς δείχνει τό ισόκυρον καί ἰσάξιον ὅλων τῶν Ἐκκλησιῶν, ἀνεξαρτήτως μεγέθους, ὀνόματος, γεωγραφίας, ἱστορικότητος ἤ διασημότητος τῆς κάθε μιᾶς ἀπ' αὐτές. Αὐτό ἀκριβῶς ὅμως ἀντικρούει τήν αἱρετική άποψη του Πάπα περί ἐξουσίας τῆς πρεσβυτέρας Ἐκκλησίας τῆς Ρώμης ἐπί τῶν ὑπολοίπων Ἐκκλησιῶν, Δυτικῶν καί Ἀνατολικῶν, ἀλλά καί τοῦ πρωτείου του, ὡς ὁρατή κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας καί ἀντιπρόσωπος τοῦ Χριστοῦ ἐπί τῆς γῆς πού ἰσχυρίζεται ὅτι εἶναι.)
Καταρχάς, αὐτές οἱ ἑπτά αναφερόμενες Εκκλησίες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας βρίσκονταν στον οπτικό ορίζοντα τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου –ὁ ὁποῖος εἶχε ὡς ἕδρα του τήν Ἔφεσο, ἀλλά εἶχε ἐξοριστεί στην Πάτμο, πού ἦταν περίπου ἀπέναντι ἀπό τήν Ἔφεσο– καί πού αὐτές οἱ ἑπτά Ἐκκλησίες βρίσκονταν ὑπό τήν πνευματική εποπτεία τοῦ Εὐαγγελιστοῦ.
Αὐτές ὅμως οἱ ἑπτά ἱστορικές Εκκλησίες, ὅπως θά δοῦμε στη συνέχεια, ἀποτελοῦν ἁπλῶς πτυχές ἱστορικῆς πραγματικότητος τῆς μίας, ἁγίας, καθολικῆς καί ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας, καί δέν ἐξαντλοῦν τίς ἀνά τόν κόσμο τοπικές Ἐκκλησίες, αλλά διαγράφουν τήν ἱστορική πορεία ανά τούς αἰῶνες τῆς μίας Ἐκκλησίας.
Καί συνεχίζουμε: «καὶ ἐκεῖ ἐπέστρεψα βλέπειν τὴν φωνὴν ἥτις ἐλάλει μετ᾿ ἐμοῦ» (Αποκ. 1, 12.). Καί ἐκεῖ γύρισα νά κοιτάξω τή φωνή που μιλοῦσε μαζί μου, λέει ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης.
Ὥστε λοιπόν ἡ φωνή ἦταν ἀπό πίσω. Ἀφοῦ ἔστρεψε να κοιτάξει προς τα πίσω, σημαίνει ὅτι ἡ φωνή ἦταν ἀπό πίσω. Δέν ἦταν μπροστά του αὐτός πού μιλοῦσε, ἀλλά πίσω. Αλλά τό ὅτι γύρισε πρός τά πίσω ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, αὐτό ἔχει σημασία, διότι, γυρίζοντας, θά ἔβλεπε ὅλη ἐκείνη τήν εἰκόνα ἐκείνου πού μιλοῦσε, ἡ ὁποία πραγματικά τόν κατατρόμαξε.
Κάνει ἐντύπωση ὅμως ὅτι ὁ Εὐαγγελιστής λέει «ἐπέστρεψα βλέπειν τὴν φωνήν», γύρισα νά δῶ τή φωνή. Αὐτό τό «βλέπειν» ἀντικαθιστᾶ ἐδῶ τό ἀκούειν. Αντί να γράψει γύρισα να ακούσω τή φωνή, γράφει γύρισα να κοιτάξω τή φωνή. Κι αὐτό ἐπειδή ἀναφέρεται στο πρόσωπο ἐκεῖνο τοῦ ὁποίου ἄκουγε τή φωνή.
Αὐτή ἡ ἔκφραση, γύρισα νά δῶ τή φωνή, μᾶς θυμίζει τούς Ἰσραηλίτες στήν ἔρημο, ὅπου ὁ Μωυσῆς σημειώνει: «καὶ πᾶς ὁ λαὸς ἑώρα τὴν φωνὴν καὶ τὰς λαμπάδας καὶ τὴν φωνὴν τῆς σάλπιγγος καὶ τὸ ὄρος τὸ καπνίζον» (Εξοδ. 20, 18.). Δηλαδή ὅλος ὁ λαός ἔβλεπε τό βουνό νά καπνίζει, ἔβλεπε τή φωνή τῆς σάλπιγγος, ἔβλεπε καί τή φωνή τοῦ Θεοῦ.
Βλέπεται ποτέ ἡ φωνή; Μποροῦμε νά βλέπουμε τή φωνή; Ἀλλά αὐτό φανερώνει τη ζωηρότητα τῆς ὀπτασίας, πού μεταξύ φωνῆς καί προσώπου, ἀκοῆς καί ὁράσεως, ἐπέρχεται μία σύγχυση. Καί ἐπειδή υπερισχύει ἡ ὅραση ὡς αἴσθηση, τότε βεβαίως ὁρᾶται ἡ φωνή, βλέπεται ἡ φωνή. Είναι δηλαδή ἕνας τρόπος ἐκφράσεως πού ζωντανεύει πάρα πολύ τήν εἰκόνα.
Καί ὁ Ἰωάννης, ὅταν στράφηκε γιά νά δεῖ τή φωνή πού λαλοῦσε πίσω του, λέει: «εἶδον ἑπτὰ λυχνίας χρυσᾶς» (Αποκ. 1, 12.), εἶδε ἑπτά χρυσές λυχνίες. Αλήθεια, πῶς μπορεῖ να περιγραφεῖ ἐδῶ αὐτή ἡ ὑπερκόσμια εἰκόνα;
Ὅταν λέει λυχνίες, τουλάχιστον ἂν βοηθηθοῦμε ἀπό τήν εἰκονογραφία, ἐννοεῖ κηροπήγια, πού εἶναι τοποθετημένα μέ μία τέτοια διευθέτηση, πού θά ἐπέτρεπε σ' αὐτόν πού μιλάει να περπατάει μεταξύ τῶν ἑπτὰ αὐτῶν κηροπηγίων που ονομάζονται λυχνίες. Ηταν λοιπόν κηροπήγια υψηλά, λυχνοστάτες, καί ἐκεῖ ἐπάνω βρίσκονταν στερεωμένες επτά λαμπάδες που ἦταν ἀναμμένες. Τον λόγο γιά τόν ὁποῖο εἶναι ἔτσι διευθετημένες αὐτές οἱ ἑπτά λυχνίες, καί μάλιστα κατά ἕναν πολύ ὡραῖο τρόπο, θά τόν δοῦμε παρακάτω, ὅταν θὰ μᾶς τό περιγράψει ὁ Εὐαγγελιστής.
Αὐτές οἱ ἑπτά χρυσές λυχνίες πού εἶδε ὁ Ἰωάννης θυμίζουν τήν ἑπτάφωτο λυχνία, πού ὑπῆρχε στον ναό τοῦ Σολομῶντος, στον ναό τοῦ Θεοῦ, καί πού ἦταν ἤδη το σύμβολο τοῦ ναοῦ τοῦ Θεοῦ.
Ακόμα ὑπενθυμίζουν τόν ἴδιο τόν Θεό, ἤ τά ἑπτά πνεύματα τοῦ Θεοῦ, πού ἤδη ἀναφερθήκαμε σ' αυτά, καί δέν εἶναι παρά τό πλῆθος τῶν χαρισμάτων καί δωρεῶν καί ἐνεργειῶν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, δηλαδή τοῦ Θεοῦ. (Βλ. Ομιλία 4η, σ. 116 κ. έ. Αποκ. 1, 4. 3, 1. 4, 5, 5, 6.)
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2024/12/4.html?m=1
Θυμίζουν ἀκόμη, ἂν θέλετε, πώς ὁ Θεός εἶναι ὁ «φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον» (Α΄ Τιμ. 6, 16.), κατά τήν φράση τοῦ ἀποστόλου Παύλου, δηλαδή εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος κατοικεῖ στό φῶς, ἀλλά φῶς ἀπρόσιτο, απλησίαστο.
Να διευκρινίσω ὅτι ἡ ἑπτάφωτος λυχνία τοῦ ναοῦ τοῦ Σολομῶντος ἦταν μία. Ὑπῆρχε ἕνα κεντρικό στέλεχος μέ ἐπιμέρους στελέχη, δεξιά καί ἀριστερά, καί τά ἑπτά φωτεινά σημεία της, πού ἔκαιγαν μέ λάδι, ἦταν προσαρμοσμένα μέ βραχίονες πάνω σέ αὐτό. Ἐδῶ ὅμως, στην Αποκάλυψη, ἔχουμε μεμονωμένες τίς ἑπτά χρυσές λυχνίες, ὄχι στὸ σχῆμα τῆς ἑπτάφωτης λυχνίας, οἱ ὁποῖες συμβολίζουν τίς ἑπτά Εκκλησίες τῆς Μικρᾶς Ασίας, ἢ ὁλόκληρη τήν Ἐκκλησία.
Σημειώνω καί σᾶς ὑπενθυμίζω ότι τότε ἡ Μικρά Ασία δέν εἶχε μόνον ἑπτά Ἐκκλησίες· είχε πολλές. Βέβαια, ὅταν λέμε Ἐκκλησία, δεν εννοούμε Ναό, αλλά περιοχή, δικαιοδοσία εκκλησιαστική, την οποία εἶχε ὁ επίσκοπος· ὅπως θα λέγαμε Ἐκκλησία τῆς Λαρίσης ἤ Ἐκκλησία τῆς Θεσσαλονίκης. Μ' αυτή την έννοια. Εκκλησία· δηλαδή περιφέρεια μητροπολιτική, ὅπως θὰ τὰ λέγαμε με μία σύγχρονη έκφραση. Δεν ήταν λοιπών μόνο ἑπτά· ἀλλά ἐδῶ ὁ ἀριθμός ἑπτά, μέ τήν ἱερότητά του, ἔρχεται να δώσει την πληρότητα τῆς μιᾶς, ἀγίας, καθολικῆς καί ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας. Ταυτοχρόνως ὅμως, ὅπως σᾶς εἶπα, οἱ ἑπτά αυτές Ἐκκλησίες υπηρετοῦν καί ἱστορικές Εκκλησίες· δηλαδή δέν εἶναι φανταστικές, αλλά πραγματικές.
Βεβαίως οἱ προφητεῖες πού θά ἐξαγγελθούν για τίς ἑπτά αὐτές Ἐκκλησίες αναφέρονται στην κάθε μια κατά ἱστορικό τρόπο, και ταυτοχρόνως ἀποκαλύπτουν τό τί προφητεύεται γιά τήν ὅλη Εκκλησία μέσα στην Ἱστορία. Αὐτό εἶναι τό καταπληκτικό, πού τό συναντάμε καί σέ ὅλες σχεδόν τίς προφητεῖες τῆς Παλαιᾶς καί Καινῆς Διαθήκης, τό πῶς δηλαδή οἱ προφητεῖες, ενώ ἀποβλέπουν ὁπωσδήποτε σέ ἕναν ἱστορικό κορμό, σε ἕνα ἱστορικό πλαίσιο τοῦ παρόντος ἢ τοῦ ἀμέσου μέλλοντος, ταυτοχρόνως ξεπερνοῦν αὐτόν τόν ἱστορικό κορμό καί πηγαίνουν στο βάθος τῆς Ἱστορίας, για να μιλήσουν για κάτι τό γενικότερο, ἢ ἀκόμη για κάτι τό συγκεκριμένο, ἀναλόγως πῶς ἡ προφητεία, ἔσχατολογική ἤ ὄχι, ἐξυπηρετεῖται. (Βλ. Αποκ. 1, 19.)
Ἔτσι λοιπόν οἱ ἑπτά χρυσές λυχνίες, ὅπως εἶπα, εἶναι οἱ ἑπτά Ἐκκλησίες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἢ ἡ μία καί μόνη Ἐκκλησία.
«Καὶ ἐν μέσῳ τῶν ἑπτὰ λυχνιῶν ὅμοιον υἱῷ ἀνθρώπου.» (Αποκ. 1, 13. Πρβλ. Δαν. 7, 13.). Κοίταξα, καί εἶδα ἕναν πού ἔμοιαζε σαν ἄνθρωπος, ἦταν ὅμοιος μέ υἱό ἀνθρώπου. Υἱός ἀνθρώπου θά πεῖ ἄνθρωπος. (Ἡ ἔκφραση αυτή –υἱός ἀνθρώπου (ben adam στα ἑβραϊκά, ἤ bar nasha στα αραμαϊκά)– εἶναι ἑβραϊσμός, καί χρησιμοποιείται ευρέως τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη, εἴτε δείχνοντας τήν φύση (υἱός Θεοῦ= Θεός, υἱός ἀνθρώπου = ἄνθρωπος, υἱός υποζυγίου = υποζύγιο, κλπ.) εἴτε τήν γενεαλογία (υἱός Δαβίδ = ἀπόγονος τοῦ Δαβίδ). Αυτήν τήν ἔκφραση χρησιμοποιοῦσε καί ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ὅσες φορές μιλοῦσε γιά τόν ἑαυτό Του.) Ὅταν ὅμως λέει ὅμοιος, ἐννοεῖ πώς ἔμοιαζε σαν ἄνθρωπος· συνεπῶς ἦταν κάτι που δέν θά μποροῦσε νά πεῖ μέ σιγουριά ὁ ἱερός Εὐαγγελιστης ὅτι ἦταν ἁπλῶς ἄνθρωπος. Ἄνθρωπος ἦταν· ἀλλά... κάτι τό ὑπερφυσικό είχε αὐτός ὁ ἄνθρωπος.
Ποῦ τόν εἶδε; «ἐν μέσῳ τῶν ἑπτὰ λυχνιῶν», ἀνάμεσσα. Καί παρακάτω θά μᾶς πεῖ ὅτι περπατάει μεταξύ τῶν λυχνιών. (Αποκ. 2, 1.) Πῶς ἦταν λοιπόν διευθετημένες οἱ λυχνίες; Ὑπῆρχε, ὅπως σᾶς εἶπα, μία τέτοια διευθέτηση, ὥστε ὁ περιπατῶν μεταξύ τῶν ἑπτά αὐτῶν λυχνιῶν να μπορεῖ νά κινεῖται δυναμικά ανάμεσά τους, καί ὄχι νά μένει στατικά, δηλαδή να στέκεται.
Ἐδῶ ἔχουμε τήν εἰκόνα τοῦ Μεσσίου ὡς υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου –γι' αυτό λέει «ὅμοιος υἱῷ ἀνθρώπου»– πού πάρθηκε ἀπό τό βιβλίο του Δανιήλ, (Βλ. Δαν. 7, 13.) καί τοῦτο ἀφενός μέν γιά τήν πραγμάτωση της προφητείας τοῦ Δανιήλ καί ἀφετέρου γιά τήν ταυτότητα τοῦ προσώπου του Μεσσίου.
Τὰ εὐαγγέλια ἐμφανίζουν τον Μεσσία ἤδη ὡς ἄνθρωπο, ἑκατό τοῖς ἑκατό ἄνθρωπο. Θά μᾶς πεῖ σαφῶς ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης ὅτι «ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν» (Ἰωάν. 1,14. Βλ. Λευιτ. 26, 11. Ἰωήλ 3,21. Ζαχ. 2, 10. Ήσ. 7,14.). Ὁ Λόγος ἔγινε ἄνθρωπος. Καί μάλιστα δεν λέει ἄνθρωπος, αλλά λέει «σάρξ»! Δέν εἶναι τῆς ὥρας νά σᾶς πῶ τό γιατί, παρά μόνο ὅτι ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης θέλει να τονίσει ιδιαιτέρως την ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ. Ταυτοχρόνως ὅμως ὁ ίδιος τονίζει καί τήν θεία φύση Του, καί λέει πώς ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ Λόγος, ὁ Ὁποῖος «ἦν πρὸς τὸν Θεόν», ἦταν πάντοτε πρός τόν Πατέρα, δηλαδή πάντοτε ὑπῆρχε, καί ὅτι ἡ ἀρχή τῶν ὄντων βρίσκεται στον Υιό, αλλά και ὅτι ὁ Υἱός ὑπῆρχε ὅταν ἔγινε ἡ ἀρχή τῆς δημιουργίας, ὁρατῆς καὶ ἀόρατης. (Βλ. Ιωάν. 1, 1-3. Αγ. Μαξίμου Ὁμολογητοῦ, Α΄ Εκατοντάς, PG 90, 1085D. Πρβλ. Ρωμ. 11,36.)
Τώρα, ἀφοῦ δείξει τόν Ἰησοῦ μέσα στην απειρότητα καί αἰωνιότητα, τονίζοντας ὅτι εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός Λόγος, πού εἶναι ὁμοούσιος μέ τόν Πατέρα, ταυτοχρόνως θα δείξει καί τήν ἀνθρώπινη φύση Του. Γιά νά μή μπερδευτεῖ ὅμως ὁ ἀναγνώστης καί πεῖ ὅτι ἡ ἀνθρώπινη φύση τοῦ Ἰησοῦ μπορεῖ νά ἦταν φαινομενική, νά ἦταν δέν ξέρω πῶς, σάν κάτι ὅπως τώρα ἐδῶ γράφει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης ὅμοιος μέ υἱό ἀνθρώπου, καί γιά νά μή θεωρηθεῖ ὅτι ὑπάρχει ἁπλῶς μιά εἰκόνα, μια φαντασία, ἕνα κάτι, τί λέει ἐδῶ ὁ Εὐαγγελιστής; «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο» (Ἰωάν. 1, 14.), ὁ Λόγος ἔγινε σάρκα! Καί δέν λέει σῶμα, δέν λέει ἄνθρωπος, αλλά σάρκα! για να δείξει την πραγματική ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ Λόγου.
Ἔτσι, ἐνῶ στὰ εὐαγγέλια ἔχουμε τόν πραγματικό ἄνθρωπο Ἰησοῦ –πού ἔφαγε, ἤπιε, περπάτησε, μίλησε, κοιμήθηκε, κουράστηκε, δίψασε, πόνεσε, σταυρώθηκε, ἔρρευσε τό αἷμα Του, δηλαδή ἑκατό τοῖς ἑκατό ἄνθρωπος– τώρα στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως ἐξαίρεται, ἀναδεικνύεται ὁ ἐνανθρωπήσας Λόγος, ἀλλά ὡς ὑπερκείμενος τοῦ χρόνου καί τῆς Ἱστορίας, καί μάλιστα ὡς θριαμβευτής τῆς Ἱστορίας. Γι' αὐτόν τόν λόγο ὁ Χριστός, ἐπειδή εἶναι μέν ἄνθρωπος, ταυτοχρόνως ὅμως εἶναι καί Θεός, μέ μιά λέξη θα λέγαμε ὅτι εἶναι Θεάνθρωπος.
Ἔτσι λοιπόν ἡ θεανθρώπινη φύση φαίνεται καί ἀπό τίς δύο ὄψεις. Ἐδῶ ἐπάνω στή γῆ φαινόταν μόνο ή ἀνθρώπινη φύση καί ὄχι ἡ θεία· ἡ θεία περιεκρύπτετο. Ἐκεῖνο τό «ἑαυτὸν ἐκένωσε μορφὴν δούλου λαβών» (Φιλιπ. 2, 7.) –καί δοῦλος γενικά εἶναι ὁ ἄνθρωπος– δέν σημαίνει ὅτι κενώθηκε ἀπό τήν θεία Του δόξα, διότι δέν εἶναι δυνατόν να γίνει ποτέ αυτό, αλλά ἁπλῶς ὅτι ἡ θεία δόξα περιεκρύβη, κρύφτηκε.
Γι' αὐτό, ἡ γιορτή τῶν Χριστουγέννων, πού θά ἐορτάσουμε αὐτές τίς ἡμέρες, δέν εἶναι παρά ἡ γιορτή τῆς κενώσεως τοῦ Λόγου. Βλέπετε, δέν ἐμφανίζεται μέ καμμία δόξα. Βεβαίως υπάρχουν σημεῖα καί στοιχεῖα πού μαρτυροῦν τή θεία δόξα Του, ὅπως εἶναι οἱ ἄγγελοι πού ὑμνοῦν στόν οὐρανό, ὅπως τό ἀστέρι πού ὁδηγεῖ τούς μάγους· παρά ταῦτα ὁ Ἰησοῦς εἶναι ἕνα νήπιο φυσικό, πέρα για πέρα φυσικό, πού γεννήθηκε από μία γυναίκα, τήν ὑπεραγία Θεοτόκο. Περικρύπτεται λοιπόν ή θεία δόξα στήν ἐπίγεια ζωή Του.
Από τότε ὅμως πού σταυρώθηκε και αναστήθηκε, δεν περικρύπτεται, γιατί πλέον εἶναι ὁ ὑπερκείμενος τῆς Ἱστορίας Ἰησοῦς, εἶναι ἐκεῖνος πού ἐμφανίσθηκε στον Παύλο πρός Δαμασκό, ὅταν ἔμπαινε στην πόλη, ὁ Ὁποῖος ἦταν λαμπρότερος από τον μεσημεριάτικο ήλιο! Καί Τόν ἄκουσε ὁ Παῦλος· καί τυφλώθηκε· και Τόν πίστεψε, καί ἔγινε αὐτό πού ἔγινε ὁ μέγας Παύλος! (Βλ. Πράξ. 9, 1-18. Β' Κορ. 11, 21-33. 12, 1-9, κ.ά.) Ὁ Ἰησοῦς ἐκεῖ εἶναι ὁ ὑπερκείμενος τῆς Ἱστορίας. Ετσι ἐμφανίζεται τώρα κι ἐδῶ στήν Ἀποκάλυψη.
Ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, βεβαίως, γνωρίζει τον ἱστορικό Ἰησοῦ, ἀλλά ταυτοχρόνως γνωρίζει καί τόν ὑπερκείμενο τῆς Ἱστορίας Ἰησοῦ. Γι' αὐτό καί δέν τρέχει βεβαίως τώρα να πέσει στο στήθος Του, ὅπως τότε πού τοῦ εἶπε «Κύριε, τίς ἐστιν ὁ παραδιδούς σε;», ούτε ἀναφέρει ἐκεῖνο τό «ὅν ἠγάπα ὁ Ἰησοῦς», πού τόσο πολύ ἀγαπᾶ νά τό σημειώνει στο εὐαγγέλιό του, ἐπανειλημμένα μάλιστα. (Ἰωάν. 21, 20. καί Ἰωάν. 13, 23. 19, 27. 21, 7· 20.) Δέν ἔχει πιά τό θάρρος. Οὔτε θά πλησιάσει τόν Ἰησοῦ, ὅπως τότε πού μέ τόν ἀδελφό του Ἰάκωβο Τοῦ εἶπαν Κύριε, πόσο θα θέλαμε να καθίσουμε ἀριστερά σου καί δεξιά σου!... βάζοντας μάλιστα καί τή μητέρα τους για να το πετύχουν αυτό. (Ματθ. 20, 20-28.) Ὁ Ἰωάννης τώρα θα τρομάξει! θα τρομάξει γιά ὅ,τι θὰ δεῖ μπροστά του!
Γι' αὐτόν τόν λόγο ὁ χαρακτηρισμός τοῦ Μεσσίου ἀπό τόν εὐαγγελιστή Ἰωάννη ὡς «ὅμοιος υἱῷ ἀνθρώπου» αναφέρεται, ὅπως σᾶς εἶπα, στην θεωθεῖσα ἀνθρώπινη σάρκα Του.
Ὁ Ἰησοῦς Χριστός, πού ἤδη εἶναι δοξασμένος, κινεῖται μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν Του, ἤ καλύτερα βρίσκεται μέσα στὴν Ἐκκλησία Του· γι' αὐτό εἶναι ἀνάμεσα στις χρυσές λυχνίες πού εἶναι ἀναμμένες.
Ἐδῶ βλέπουμε νά ἐμφανίζεται ὁ Ἰησοῦς, ὁ ὑπερκείμενος πάντα τῆς Ἱστορίας, μέσα στήν ἱστορική Εκκλησία. Προσέξτε: εἶναι ἡ στρατευομένη Ἐκκλησία, ὅπως μέ ἄλλα λόγια τή λέμε, εἶναι ἡ ἱστορική Εκκλησία. Ἐμεῖς αὐτήν τή στιγμή είμαστε ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἡ ἱστορική, ή στρατευομένη Εκκλησία. Βλέπουμε λοιπόν ἐδῶ τόν Ἰησοῦ Χριστό σε ένα σύμπλεγμα μέ τήν Ἐκκλησία Του.
Αὐτό τό σύμπλεγμα τώρα πῶς νά τό συλλάβουμε; Αν προσέξατε σήμερα τήν ἀποστολική περικοπή, από την Πρός Κολασσαεῖς, (Κολ. 1, 24.) θά ἀκούσατε ἐκεῖ πῶς ὁ Ἀπόστολος ἀναφέρεται στο Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Διότι ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία εἶναι τό Σῶμα Του καί τοῦτο διότι ὁ Χριστός, ὡς Θεός καί ὡς ἄνθρωπος, συνεπῶς ὡς Θεάνθρωπος, ἐνοικεῖ στήν Ἐκκλησία.
Λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «ὑμεῖς γὰρ ναὸς Θεοῦ ἐστε ζῶντος, καθὼς εἶπεν ὁ Θεὸς ὅτι ἐνοικήσω ἐν αὐτοῖς καὶ ἐμπεριπατήσω, καὶ ἔσομαι αὐτῶν Θεός, καὶ αὐτοὶ ἔσονταί μοι λαός» (Β΄ Κορ. 6, 16. Βλ. Λευϊτ. 26, 11-12.). Εἶναι ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, ἀλλά τό ἀνανεώνει ὁ Ἀπόστολος στην Καινή Διαθήκη. Εἶναι ὑπέροχο, ἀγαπητοί μου! Ἐσεῖς εἶστε ναός τοῦ Θεοῦ τοῦ ζωντανοῦ, ὅπως εἶπε ὁ Θεός, ὅτι θά κατοικήσω μέσα τους καί θά περιπατήσω ανάμεσά τους, καί θά εἶμαι Θεός τους, καί αὐτοί θά εἶναι για μένα λαός μου.
Εἴδατε; θά ἐνοικήσω καί θά ἐμπεριπατήσω! Είναι πολύ χαρακτηριστική αὐτή ἡ στάση του Θεού. Δείχνει τόν Θεό πού εἶναι μέσα στην Εκκλησία Του κατά έναν δυναμικό τρόπο. Είδατε, εἶναι ἡ δεύτερη φορά που το λέω, καί θά τό πῶ ξανά και ξανά, για να καταλάβουμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι «Θεὸς ἐγγίζων» (Ἱερ. 26, 26.), ὁ Θεός εἶναι ἀνάμεσά μας, ὁ Θεός γνωρίζει τα πάντα, ὁ Θεός δέν εἶναι, κατά στατικό τρόπο, ακίνητος. (Πρβλ. Ματθ. 28, 20.)
Ακόμα, ἕνας δεύτερος λόγος ποὺ ὁ Χριστός έμφανίζεται μέ τίς Ἐκκλησίες Του σε ένα σύμπλεγμα είναι διότι τό ὑπάρχον φῶς καί ἡ ζωή στην Εκκλησία ἐκπηγάζει ἀπό τόν ἴδιο τόν Χριστό, ὁ Ὁποῖος εἶναι ἡ πηγή τοῦ φωτός, εἶναι ἡ πηγή τῆς ζωῆς, καί ὁ Ὁποῖος διαρκῶς βρίσκεται μαζί μέ τούς πιστούς Του. (Bλ. Ἱωάν. 8, 12. Aποκ. 22, 5. Ἱωάν. 6, 35. 12, 26. 14, 3. 17, 24. Πράξ. 3, 15. Β΄ Τιμ. 2, 12. κ.ά.)
Καί εἶδα αὐτόν τοῦ ὁποίου εἶδα τήν φωνή, λέει ο εὐαγγελιστής Ἰωάννης, «ἐνδεδυμένον ποδήρη καὶ περιεζωσμένον πρὸς τοῖς μαστοῖς ζώνην χρυσήν» (Αποκ. 1, 13.). Τόν εἶδα νά εἶναι ἐνδεδυμένος μ' ἕναν χιτώνα ποδήρη, δηλαδή μακρύ χιτώνα, πού ἔφτανε μέχρι κάτω τα πόδια, μέχρι τόν ἀστράγαλο, καί ἦταν ζωσμένος με μία χρυσή ζώνη ἐδῶ μπροστά στο στῆθος, προς τους μαστούς· συνεπῶς μέ μιά πλατειά ζώνη, χρυσή.
Αὐτή ἡ περιβολή ἐδῶ ὑπενθυμίζει ἀρχιερατική καί βιβλική περιβολή στην Παλαιά Διαθήκη, καί ἡ παρουσία ἐδῶ τοῦ Ἰησοῦ μ' αὐτόν τόν τρόπο θέλει νά ἐξάρει τήν ἀρχιερατική ἀλλά καί τήν βασιλική ἐξουσία Του. (Βλ. Εξοδ. 28, 1-39. Αρέθας, PG 106, 517D. Πρβλ. Ήσ. 11, 5.)
Αὐτός ὁ ποδήρης χιτώνας ἐμφανίζει ὅλο τό μεγαλεῖο ἐκείνου πού τόν φοράει. Ὅπως ξέρετε, πάντοτε ὁ μακρύς χιτώνας δίνει μία μεγαλοπρέπεια. Κι ἔτσι στα μάτια τοῦ Εὐαγγελιστοῦ ὑπάρχει κατά τρόπο φανερό τὸ ἀρχιερατικό καί τό βασιλικό αξίωμα σ' ἐκεῖνον τοῦ ὁποίου τή φωνή γύρισε νά δεῖ.
«Ἡ δὲ κεφαλὴ αὐτοῦ καὶ αἱ τρίχες λευκαὶ ὡς ἔριον λευκόν, ὡς χιών.» (Αποκ. 1, 14.) Καί οἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς του ἦταν λευκές σάν τό ἄσπρο μαλλί, σάν τό χιόνι.
Παίρνει δύο εἰκόνες, τό ἄσπρο μαλλί καί τό χιόνι, για να δείξει τήν λευκότητα τῶν μαλλιῶν, τῶν τριχῶν τῆς κεφαλῆς τοῦ Χριστοῦ.
Αὐτή ἡ λευκότητα τῶν τριχῶν τῆς κεφαλῆς σημαίνει τήν ἀρχαιότητα καί τήν αἰωνιότητά Του.
Καί ἡ παλαιότητα αὐτή εἶναι κοινή μέ τόν Παλαιό τῶν ἡμερῶν, δηλαδή τόν οὐράνιο Πατέρα, ὅπως μᾶς τόν περιγράφει ὁ προφήτης Δανιήλ. (Δαν. 7, 22.) Παλαιός ἡμερῶν σημαίνει αὐτόν πού εἶναι πολύ ἀρχαῖος, εἶναι πρῶτος, καί ἐμφανίζεται ὡς γέροντας. Γι' αυτόν τον λόγο και στίς εἰκόνες μας ὁ Θεός Πατήρ ἐμφανίζεται ὡς γέροντας, μέ ἄσπρα μαλλιά. Ἡ εἰκόνα αὐτή εἶναι παρμένη ἀπό τόν Δανιήλ. Ὥστε τά ἄσπρα μαλλιά δείχνουν τήν παλαιότητα. Πράγματι, ἐδῶ βλέπουμε τήν παλαιότητα τοῦ Υἱοῦ.
Γιατί ὁ Χριστός παρουσιάζεται με άσπρα μαλλιά; Παρουσιάζεται ἔτσι για να δείξει ότι και ο Υιός και ο Πατήρ εἶναι Παλαιοί τῶν ἡμερῶν, πού δείχνει το ισότιμο τοῦ Υἱοῦ μέ τόν Πατέρα.
Ποῦ εἶναι οἱ ταλαίπωροι Χιλιαστές, που προσπαθοῦν νά καταλάβουν την γέννηση του Υιού; Προσπαθοῦν! Τί νά καταλάβεις, ἄνθρωπε φτωχέ...! Λέει ο μέγας Βασίλειος: Τι νά σοῦ πῶ για τη γέννηση του Υιού, ὅτι ὁ Πατήρ γεννᾶ τόν Υἱό; Τί νά σοῦ πῶ γι᾿ αὐτό; Ενα μόνο· ότι παίρνουμε τη λέξη, καί δέν καταλαβαίνουμε τίποτα! (Βλ. Επιστολαί, Κανονικαῖς, PG 32, 393D-396Α: «Όταν δὲ ἐκ τῆς οὐσίας τοῦ Πατρὸς τὸν Υἱὸν εἶναι διδασκώμεθα, καὶ γεννηθέντα, ἀλλ᾽ οὐχὶ ποιηθέντα, μὴ καταπέπτωμεν ἐπὶ τὰς σωματικής τῶν παθῶν ἐννοίας. Οὐ γὰρ ἐμερίσθη ἡ ουσία ἀπὸ Πατρὸς εἰς Υἱόν· οὐδὲ ῥυεῖσα ἐγέννησεν, οὐδὲ προβαλοῦσα, ὡς τὰ φυτὰ τοὺς καρπούς, ἀλλ᾽ ἄῤῥητος καὶ ἀνεπινόητος λογισμοῖς ἀνθρώπων τῆς θείας γεννήσεως ὁ τρόπος. Οὔτε οὖν ἀρνεῖσθαι δεῖ τὴν θείαν γέννησιν, οὔτε σωματικαῖς ἐννοίαις καταῤῥυποῦν ἑαυτοῦ τὴν διάνοιαν». Κατ' Εὐνομίου, Λόγος Ε', PG 29, 757C 760AΒ.)
Καί λένε οἱ Χιλιαστές: Πῶς εἶναι δυνατόν ὁ Υἱός νά εἶναι ἴσος μέ τόν Πατέρα, ἀφοῦ εἶναι Υιός; Καί τά λένε αὐτά, ἁπλούστατα, γιατί προσπαθούν να κατανοήσουν τήν ἔννοια τῆς γεννήσεως! Αυτή ὅμως, ἀγαπητοί μου, ἀποτελεῖ μυστήριο. Ἀλλά ἀφοῦ ἀποτελεῖ μυστήριο, τότε τί ψάχνουμε; Τότε ὁπωσδήποτε καί ὁ Πατήρ και ὁ Υἱός εἶναι Παλαιοί τῶν ἡμερῶν, καί συνεπῶς ὁ Υἱός, ἀφοῦ καί Αὐτός ἔχει παλαιότητα, ὅπως καί ὁ Πατήρ, καί παρουσιάζεται μέ τήν ἴδια εἰκόνα –θα τα πούμε καί λίγο παρακάτω, γιατί ἔχουμε κι ἄλλα σημεία πού δείχνουν τήν ἰσοτιμία τοῦ Υἱοῦ μέ τόν Πατέρα– τότε ὁ Υἱός εἶναι ἴσος μέ τόν Πατέρα, καί συνεπῶς ὁ Υἱός εἶναι ὁ Γιαχβέ, ὁ Κύριος. Ναί, ὁ Κύριος!
Αλλά κάνει ἐντύπωση ὅτι ἡ ὀρθόδοξη εικονογραφία μας, πού ὅλα αὐτά τά ἀποτυπώνει τόσο ὡραῖα, δέν είναι νατουραλιστική· εἶναι δογματική. Δέν θέλει να παρουσιάσει τα πρόσωπα τοῦ Κυρίου, τῆς Θεοτόκου καί τῶν Ἁγίων κατά νατουραλιστικό, φυσικό δηλαδή τρόπο, αλλά κατά αντιρεαλιστικό, αντινατουραλιστικό, κατά δογματικό τρόπο.
Βλέπετε, στον τρούλλο τῆς Μονῆς Δαφνίου, τόν Ἰησοῦ νά ἔχει μαῦρα μαλλιά, αλλά γεροντικό πρόσωπο. Ὅμως ἐπίτηδες ὁ ἁγιογράφος ἐδῶ παρουσιάζει ἔτσι τόν Χριστό, μέ μαύρα μαλλιά και γεροντικό πρόσωπο, καί μάλιστα τόσο γεροντικό, πού ἴσως γιά μιά στιγμή θα φαινόταν καί ἄσχημο από αισθητικῆς πλευρᾶς, συγκρινόμενο μέ ἕνα νατουραλιστικό. Αλλά ἕνας πού μπορεῖ νά ξέρει καί νά βλέπει καί νά ἀπολαμβάνει, δέν μένει ποτέ στον νατουραλισμό· μάλιστα ἐκεῖνος πού ξέρει ἀπό ἀληθινή τέχνη φθάνει να ξερνάει τον νατουραλισμό! Ωστόσο, παρουσιάζεται ένα πρόσωπο πού ἐκ πρώτης ὄψεως μοιάζει άσχημο, ρυτιδωμένο, γεροντικό, καί ἔχει μαῦρα μαλλιά.
Τί θέλει να δείξει ἐδῶ ὁ ἁγιογράφος, εἴτε βάζοντας ἄσπρα μαλλιά με νεανικό πρόσωπο, εἴτε γεροντικό πρόσωπο μέ μαῦρα μαλλιά; Απλούστατα θέλει να δείξει ὅτι ὁ Υἱός εἶναι ὁ αἰώνιος Θεός, αλλά μέ μία αιώνια νεότητα!
Ὁ Θεός λέγεται Παλαιός τῶν ἡμερῶν. Δέν εἶναι γέροντας ὁ Θεός, ἀγαπητοί μου. Τα γηρατειά εἶναι ἰδιότητα τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι εἶναι μέσα στον χρόνο καί γερνοῦν. Ὁ Θεός δεν γερνά. Κι ἔτσι ἐκφράζεται θαυμάσια ή παλαιότητα, δηλαδή ή αιωνιότητα, καί ταυτοχρόνως ή νεότητα. Ὁ Θεός παραμένει πάντοτε ὁ ἴδιος, ἀναλλοίωτος. (Βλ. Ψαλμ. 101, 26-28. Ησ. 51, 6. Εβρ. 1, 10-12.)
«Καὶ οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ ὡς φλόξ πυρός.» (Αποκ. 1, 14.) Καί τά μάτια Του ήταν σαν φλόγα πυρός!
Τώρα, πῶς νά φανταστούμε αυτήν τήν φλόγα τοῦ πυρός... Ἔχετε δεῖ τήν φλόγα που βγαίνει από το μπέκ τοῦ ὀξυγόνου ὅταν καίγεται; (Ἐδῶ ὁ ὁμιλητής προφανῶς ἀναφέρεται στην κοπή ή συγκόλληση μετάλλων με καύση μείγματος ὀξυγόνου καί καύσιμου αερίου (ακετυλενίου ἤ προπανίου), μέ τήν φλόγα τοῦ ἀκροφυσίου να φθάνει τή θερμοκρασία των 3.500° C.) Κάπως ἔτσι νά φανταστοῦμε καί τά μάτια Του, πού ήταν σαν μία φλόγα πυρός! (Σύμφωνα μέ τήν ἐπικρατοῦσα άποψη τῶν ἀρχαίων γιά τήν ὅραση πού διατυπώθηκε ἀπό τούς Εμπεδοκλή, Πλάτωνα, Ἥρωνα καί Ευκλείδης, διακρίνουμε ἕνα ἀντικείμενο όταν ρεῦμα φωτιᾶς (θεῖον πῦρ) ἐξέρχεται ἀπό τά μάτια μας καί πέφτει πάνω στό ἀντικείμενο. Βλ. ἐγκώμιο ἐπιταφίου θρήνου: «Ὦ φῶς τῶν ὀφθαλμῶν μου....». Ἀλλά καί σύγχρονες φράσεις, ὅπως ἔχασα τό φῶς μου ἤ ρίξε μιά ματιά, κ.ά. στηρίζονται σ' αὐτή τήν ἀρχαία δοξασία.) Ειλικρινά θά τρομάζαμε, ἂν ἐμεῖς βλέπαμε μία τέτοια ὕπαρξη, πού δικαιολογημένα θά πεῖ ἐδῶ ὁ Εὐαγγελιστής ὅτι ἦταν σαν ἄνθρωπος. Ἄνθρωπος βέβαια ἦταν· ἀλλά τί ἄνθρωπος...!
Γιατί τά μάτια Του ήταν σαν φλόγα πυρός;
Λέει ἡ Σοφία Σειράχ: «ὀφθαλμοὶ Κυρίου μυριοπλασίως ἡλίου φωτεινότεροι» (Σοφ. Σειρ. 23, 19.), τα μάτια τοῦ Κυρίου εἶναι μυριοπλάσια φωτεινότερα, δηλαδή αφάνταστα πιο φωτεινά ἀπό τόν φυσικό ἥλιο. Μ' αυτό θέλει νά πεῖ ὅτι ὁ Θεός βλέπει τα πάντα, καί ἄρα Τοῦ ἀποδίδεται ἡ παγγνωσία. Ὁ Θεός γνωρίζει τα πάντα. Γι' αὐτό ἐμφανίζεται μέ τήν εἰκόνα αυτή στόν Ἰωάννη γιά νά τοῦ δηλώσει ὅτι εἶναι ἐκεῖνος πού ἐνανθρώπησε, ἐκεῖνος πού εἶναι ὁ αἰώνιος Θεός, ἐκεῖνος πού τά βλέπει ὅλα. Ποιά βλέπει; Αὐτά πού εἶναι στις λυχνίες μπροστά, βλέπει ὅ,τι υπάρχει μέσα στήν Ἐκκλησία Του. Ὅλα τά βλέπει! («Ἐνδείκνυται ἐπεὶ καὶ φῶς ἐστιν ὁ Χριστός, καὶ τοῦτο ἑαυτὸν ὀνομάζει, ἐγώ εἰμι λέγων τὸ φῶς...» (Οἰκουμένιος, σσ. 41-42). Βλ. Ἰωάν. 1,8-9, 8, 12. 9,5. Ματθ. 4,16. Α΄ Τιμ. 6, 16. Α΄ Ἰωάν. 1,5. κ.ά. Ἡ ἐπανειλημμένως φερομένη ἐν τῇ Ἀποκαλύψει (β΄18, ιθ΄12) εἰκών αὕτη ἀπαντᾶ μέν καί παρά Δανιήλ (ι' 6), εἶναι δ᾽ ὅμως οἰκεία παρά τοῖς Ἀνατολίταις καθόλου καί δή καί παρ' ἡμῖν εἰς δήλωσιν μεγάλης και απανταχοῦ διεισδυτικῆς διανοητικῆς εὐφυΐας, ἐνταῦθα δέ καί τῆς παγγνωσίας τοῦ Κριτοῦ (Μπρατσιώτης, σ. 80).)
Αγαπητοί μου, ἀκοῦστε κάτι. Θά τό ποῦμε καί παρακάτω ξανά, ἀλλά δέν πειράζει ἄν τό αναφέρουμε καί τώρα. Πολλές φορές νομίζουμε ὅτι ὁ Θεός δέν βλέπει τί γίνεται μέσα στήν Ἐκκλησία Του. Καί δυστυχῶς μερικοί άνθρωποι θα πίστευαν ότι πρέπει να σπεύσουν να σώσουν τήν Ἐκκλησία!
Φτωχοί ἄνθρωποι... δέν θά σώσετε ἐσεῖς τήν Ἐκκλησία· ἡ Ἐκκλησία θα σώσει ἐσᾶς!
Ξέρετε τί φοβερό πράγμα εἶναι αὐτό, ἀγαπητοί; Εἶναι βλασφημία πρώτου μεγέθους νά λέμε τί μποροῦμε να κάνουμε να σώσουμε τήν Ἐκκλησία! Να σώσουμε ἐμεῖς τήν Ἐκκλησία; Αὐτή πού ἦλθε νά σώσει, ὡς σωστική κιβωτός μέσα στήν Ἱστορία, χρήζει σωτηρίας ἡ ἴδια; Τότε δέν σώζει, εάν υπάρχουν ἐποχές πού ἴσως ἔχει ἀνάγκη σωτηρίας ἡ ἴδια. Τί να σώσεις, ἄνθρωπε... Ἂν ἐργαστεῖς γιά τήν Ἐκκλησία, ἁπλῶς θά σώσεις τόν ἑαυτό σου· ὄχι τήν Ἐκκλησία· ἡ Ἐκκλησία σώζει πάντοτε. (Ὁ μακαριστός ἀρχιμ. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος, σε παρατήρηση πνευματικού του τέκνου ὅτι εἶναι χρήσιμο να υπάρχουν ἔξυπνοι ἄνθρωποι μέσα στήν Ἐκκλησία διότι τούς ἔχει ἀνάγκη, ἀπάντησε: Ἀσφαλῶς καί είναι χρήσιμο να υπάρχουν στην Εκκλησία ἔξυπνοι καί ταλαντούχοι ἄνθρωποι· ὄχι ὅμως ἐπειδή τούς ἔχει ἀνάγκη. Κανέναν δέν ἔχει ἀνάγκη ἡ Ἐκκλησία· ἐμεῖς ἔχουμε τήν ἀνάγκη της, γιατί χωρίς αυτήν δεν σωζόμαστε. Ὅποιες ἱκανότητες βέβαια κι ἄν ἔχουμε, πρέπει να χρησιμοποιούνται προς δόξαν Χριστοῦ. Δέν πρέπει όμως να υπερτονίζουμε την προσφορά μας· «δοῦλοι ἀχρεῖοι ἐσμεν» (Λουκᾶ 17, 10). Ἡ Ἐκκλησία σώζει· δέν σώζεται. (Ὑποθήκες Ζωής – Από τη ζωή καί διδασκαλία τοῦ πατρός Ἐπιφανίου, ἔκδ. Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζήνας, 2010, σ. 97.)
Το λέω αυτό γιατί πολλοί εἶναι ἐκεῖνοι που κάποτε ὀργανώνονται, με κάθε τρόπο, για να σώσουν δῆθεν τήν Ἐκκλησία. Ακούμε κάποιους, για παράδειγμα, να λένε αὐτήν τή στιγμή: Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος κινδυνεύει· τί μποροῦμε νά κάνουμε; Να πιάσουμε ἀνθρώπους, πολιτικούς, τοῦτα ἐκεῖνα... ἡ πολιτεία να φροντίσει να σώσει τήν Ἐκκλησία!... Ἡ πολιτεία θα σώσει τήν Ἐκκλησία; Δέν εἶναι γελοῖο; Πολύ γελοίο!
Αλλά συνεχίζουμε. Λέει κάτι πολύ σπουδαῖο ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας, πού ἑρμηνεύει τήν Ἀποκάλυψη: «οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ ὡς φλόξ πυρός· τοὺς μὲν ἁγίους φωτίζοντες, τοὺς δὲ βεβήλους φλογίζοντες» (PG 106, 228D-229A.) .Εἶναι μία πολύ ώραία ἑρμηνεία τοῦ ἁγίου Ανδρέου, που μοιάζει πολύ, σχεδόν και στις λέξεις, μέ κάτι που λέει στην Εξαήμερο του ὁ μέγας Βασίλειος. (Βλ. Ὁμιλία Γ΄, PG 29, 121D: «Ὅθεν καὶ ἐν ταῖς τῶν βεβιωμένων ἡμῖν ἀνταποδόσεσι λόγος τις ἡμᾶς ἐν ἀποῤῥήτῳ παιδεύει, διαιρεθήσεσθαι τοῦ πυρὸς τὴν φύσιν, καὶ τὸ μὲν φῶς εἰς ἀπόλαυσιν τοῖς δικαίοις, τὸ δὲ τῆς καύσεως ὀδυνηρὸν τοῖς κολαζομένοις ἀποταχθήσεσθαι». Εἰς τὸν ΚΗ΄ Ψαλμόν, PG 29, 297C: «Οἶμαι δὲ ὅτι τὸ πῦρ τὸ ἡτοιμασμένον εἰς κόλασιν τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ διακόπτεται τῇ φωνῇ τοῦ Κυρίου· ἵνα, ἐπειδὴ δύο εἰσὶν ἐν τῷ πυρὶ δυνάμεις, ἥ τε καυστικὴ καὶ ἡ φωτιστική, τὸ μὲν δριμὺ καὶ κολαστικὸν τοῦ πυρὸς τοῖς ἀξίοις τῆς καύσεως προσαπομείνῃ, τὸ δὲ φωτιστικὸν αὐτοῦ καὶ λαμπρὸν τῇ φαιδρότητι τῶν εὐφραινομένων ἀποκληρωθῇ. Φωνὴ οὖν Κυρίου διακόπτοντος φλόγα πυρὸς καὶ μερίζοντος, ὡς ἀλαμπὲς μὲν εἶναι τὸ πῦρ τῆς κολάσεως, άκαυστον δὲ τὸ φῶς τῆς ἀναπαύσεως ἀπομεῖναι». Βλ. Σχόλια εἰς τὸν Ἡσαΐαν, PG 30, 544BC. κ. ά.)
Λέει λοιπόν ὅτι αὐτή ἡ φλόγα τοῦ πυρός, πού ἐξέρχεται ἀπὸ τὰ μάτια τοῦ Θεοῦ, εἶναι φλόγα πού τούς ἁγίους τούς φωτίζει, αλλά τούς βέβηλους, τούς ἁμαρτωλούς, τούς καίει.
Πράγματι, εἶναι ἡ θεία δόξα, εἶναι ἡ θεία ενέργεια, πού λέει καί ὁ μέγας Βασίλειος, πού ἡ μέν φωτεινότητά της φθάνει στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, στόν χῶρο τῶν ἁγίων, καί τούς φωτίζει καί τούς ἁγιάζει καί τούς δίνει όλα τα χαρίσματα, γιατί αὐτή ἡ θεία δόξα εἶναι φορέας ὅλων τῶν χαρισμάτων, ταυτοχρόνως δέ αὐτή ἡ θεία ενέργεια, ἡ θεία δόξα, φθάνει και στην Κόλαση, ὄχι ὅμως ὡς φῶς, ἀλλά ὡς πῦρ. Εἶναι ἡ ἴδια θεία ενέργεια ὡς φῶς στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὡς πῦρ στην Κόλαση. Αὐτό εἶναι καί τό λεγόμενο ἀφεγγές πῦρ. (Βλ. ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, Βαρλαὰμ καὶ Ἰωάσαφ, ΚΔ΄, PG 96, 1100Α: «...καταδικασθήσονται εἰς τὸ πῦρ τῆς γεέννης τὸ ἄσβεστον καὶ ἀφεγγές...».)
Βεβαίως, μπορείτε να αναρωτηθεῖτε: Πῶς εἶναι δυνατόν στην Κόλαση να υπάρχει τό πῦρ καί νά εἶναι σκοτάδι;
Ναί, εἶναι δυνατόν, γιατί αυτό το πῦρ θα είναι στερημένο του φωτός. Δηλαδή αὐτή ἡ θεία ενέργεια του πυρός δέν θά ἔχει φῶς, ἐπειδή το φως θα χρησιμοποιείται μόνο στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, χωρίς όμως την πυρότητα· ἐνῶ στήν Κόλαση θα υπάρχει η πυρότητα μόνο, καί ὄχι ἡ φωτεινότητα.
Εἶναι πολύ ωραία αὐτή ἡ γνώμη τοῦ ἁγίου Ανδρέου Καισαρείας, αὐτή ἡ ἑρμηνεία. Θα σας την πῶ ἄλλη μία φορά: «Οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ ὡς φλὸς πυρός· τους μὲν ἁγίους φωτίζοντες, τοὺς δὲ βεβήλους φλογίζοντες»!
Συνεχίζουμε: «Καὶ οἱ πόδες αὐτοῦ ὅμοιοι χαλκολιβάνῳ, ὡς ἐν καμίνῳ πεπυρωμένοι». Καί τα πόδια του -ὅ,τι μποροῦσε νά φαίνεται ἀπό τόν ποδήρη χιτώνα πού φοροῦσε– ἔμοιαζαν μέ χαλκολίβανο που έχει πυρωθεῖ μέσα σε καμίνι.
Τό χαλκολίβανον, ὅπως μᾶς λέει ὁ ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης Εὐστάθιος σέ ἕνα ἔργο του που σχολιάζει τήν Ὀδύσσεια, είναι «μείγμά τι χρυσοῦ καὶ ἀργύρου» (Παρεκβολαὶ εἰς τὴν Ὁμήρου Οδύσσεια, δ΄ 150, 13.). Αὐτό εἶναι τό χαλκολίβανον· ένα μείγμα χρυσοῦ καί ἀργύρου. Ὅμως αὐτό ἐδῶ τό μείγμα, χρυσός καί ἄργυρος, βρίσκεται σε κατάσταση φωτεινότητας, γιατί εἶναι πυρωμένο. Ξέρουμε πώς όταν βάλουμε στό καμίνι ἕνα μέταλλο καί τό πυρώσουμε, αυτό βγάζει ζωηρό φῶς. Ἀλλά δέν θά βγάλει τέτοιο φῶς ὁ σίδηρος, ὅπως θά βγάλει ὁ ἄργυρος μέ τόν χρυσό που λαμποκοπᾶ. Ἔτσι ἦταν καί τά πόδια του.
Μέ τήν εἰκόνα αυτή αποδίδεται ἡ λαμπρότητα τῶν ποδῶν τοῦ ὡς υἱοῦ ἀνθρώπου, ἡ εὐστάθεια, ἀλλά καί ἡ δύναμή τους, σε αντίθεση πρός τό οστράκινο μέρος τῶν ποδῶν τοῦ ἀγάλματος στο όραμα τοῦ Ναβουχοδονόσορος.
Θυμᾶστε ἐκεῖνο τό ἄγαλμα πού εἶδε στό ὄνειρό του ὁ Ναβουχοδονόσωρ; Τα πόδια του ἦταν ἀσταθῆ. Μέρος, λέει, ἦταν ἀπό σίδηρο και μέρος από ὄστρακο, δηλαδή από πηλό. Κι ὅταν ἦλθε ἐκεῖνος ὁ ἀχειρότμητος λίθος ἀπό τό ἀλατόμητον ὄρος, πού αὐτοαποσπάσθηκε καί ἔπεσε με ορμή στα πόδια τοῦ ἀγάλματος, ἐκεῖνο συνετρίβη, ἔγινε σκόνη· καί τή σκόνη τήν πῆρε ὁ ἄνεμος καί τή σκόρπισε σέ ὅλη τή γῆ! (Βλ. Δαν. 2, 1-45.)
Ἐκεῖνο τό ἄγαλμα δείχνει τις βασιλεῖες, τις δυναστεῖες, πού ἐμφανίστηκαν στην Ιστορία· τήν βαβυλωνιακή αυτοκρατορία, μέ τήν χρυσή κεφαλή· τήν μηδοπερσική αυτοκρατορία, μέ τά ἀργυρά στῆθος καί χέρια· τήν ἑλληνική αυτοκρατορία, τοῦ μεγάλου Αλεξάνδρου, μέ τήν χάλκινη κοιλιά καί τούς μηρούς· καί τήν ρωμαϊκή αυτοκρατορία, μέ τά σιδερένια ἀλλά καί ὁστράκινα πόδια, τα πήλινα. Καί συντρίβεται τώρα αυτό τό ἄγαλμα, γιά να δειχθεῖ ποιές εἶναι οἱ ἀνθρώπινες αὐτοκρατορίες, οἱ ὁποῖες ἔρχονται, τρομάζουν τήν Ιστορία, και παρέρχονται.
Ἐδῶ ὅμως ὄχι, δέν εἶναι ἔτσι· τά πόδια τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ Λόγου εἶναι ἀπό χαλκολίβανον, δηλαδή πολύ λαμπρά, ἔνδοξα, δυνατά, εὐσταθῆ. Μέ ἄλλα λόγια, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ δέν ἔχει να φοβηθεί τίποτε ἀπό τήν Ἱστορία, γιατί εἶναι ὑπερκείμενος τῆς Ἱστορίας.
Αλλά τό ὅτι τά πόδια Του ήταν από χαλκολίβανον δηλώνει καί κάτι ἀκόμη· τίς δύο φύσεις τοῦ Χριστοῦ, τήν θεία καί τήν ἀνθρώπινη. (Σχολιάζει ὁ Ωριγένης: «Ἀλλὰ καὶ οἱ πόδες αὐτοῦ, καθ᾽ οὓς ἐπιπορεύεται τῷ παντὶ διαφοιτήσας, διὰ τοῦ χαλκολιβάνου παραβάλλονται· διὰ τὸ θεϊκὸν λίβανος, χαλκὸς διὰ τὸ τοῖς κτίσμασι συγκαταβαίνειν.» (Αμφιβαλλόμενα, Σχόλια εἰς τὴν Ἀποκάλυψιν, 15.8-11), καί ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας: «Τοὺς πόδας καὶ ὁ θεῖος Γρηγόριος τὴν μετὰ σαρκὸς ἐνόησεν οἰκονομίαν· πόδες γὰρ αὐτοῦ ἡ σάρξ· τινι ἡ θεότης ἐπιβᾶσα, τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν κατειργάσατο.» (PG 106, 229).)
«Καὶ ἡ φωνὴ αὐτοῦ ὡς φωνὴ ὑδάτων πολλῶν» (Αποκ. 1, 15.) Καί ἡ φωνή του ήταν όπως ἀκριβῶς πέφτουν τα πολλά νερά!
Δέν ξέρω ἄν ἔχετε βρεθεῖ ποτέ κοντά σ' ἕναν μεγάλο καταρράκτη, πού γίνεται πολύς θόρυβος, ἔτσι ἡταν καί ἡ φωνή Του! Ἐδῶ δηλαδή έμφανίζεται τό ἐπιβλητικό μεγαλεῖο τῆς φωνῆς τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά κυρίως τοῦ λόγου Του.
Αὐτό ἐδῶ τό σημεῖο τῆς Ἀποκαλύψεως βλέπουμε νά ἔχει πολλές αντιστοιχίες μέ τό ὅραμα τοῦ Δανιήλ, που περιγράφεται στο 10ο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου του, γιατί κι ἐκεῖνος εἶδε τόν Υιό και Λόγο τοῦ Θεοῦ. Ακοῦστε νά σᾶς διαβάσω πῶς εἶδε ὁ Δανιήλ τά πράγματα –δέν θά σᾶς ἑρμηνεύσω, γιά νά μήν ἀργήσουμε.
«Καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ εἷς ἐνδεδυμένος βαδδίν –εἶδος ύφάσματος– καὶ ἡ ὀσφὺς αὐτοῦ –ἡ μέση του– περιεζωσμένη ἐν χρυσίῳ Ὠφάζ –από τόν τόπο Ὠφάζ– καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ ὡσεὶ θαρσίς –σάν τό κεχριμπάρι– καὶ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡσεὶ ὅρασις ἀστραπῆς, καὶ οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ ὡσεὶ λαμπάδες πυρός, καὶ οἱ βραχίονες αὐτοῦ καὶ τὰ σκέλη ὡς ὅρασις χαλκοῦ στίλβοντος καὶ ἡ φωνὴ τῶν λόγων αὐτοῦ ὡς φωνὴ ὄχλου.» (Δαν. 10, 5-6.)
Ἔχετε ἀκούσει ποτέ ἐδῶ στο στάδιο Αλκαζάρ, ὅταν παίζουν ποδόσφαιρο –δεν ξέρω τί κάνουν ἐκεῖ– καί φωνάζουν οἱ θεατές, τί βοή βγαίνει; Ἔτσι ἦταν καί ἡ φωνή Του «ὡς φωνὴ ὄχλου»! Πολύ μεγαλοπρεπής εἰκόνα!
Καί συνεχίζει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης: «καὶ ἔχων ἐν τῇ δεξιᾷ χειρὶ αὐτοῦ ἀστέρας ἑπτά», δηλαδή εἶχε στο δεξί Του χέρι –νά τό θυμᾶστε αὐτό– ἑφτά αστέρια. Ὅπως θά δοῦμε παρακάτω, στον 20ό στίχο τοῦ ἴδιου κεφαλαίου, στήν ἑρμηνεία πού κάνει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος στόν Ἰωάννη τόν Εὐαγγελιστή, υπό τούς ἑπτά αστέρες νοοῦνται οἱ ἑπτά ἐπίσκοποι τῶν ἀντιστοίχων ἑπτά Εκκλησιῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.
«Καὶ ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ ῥομφαία δίστομος όξεῖα ἐκπορευομένη.» (Αποκ. 1, 16.) Καί ἀπό τό στόμα Του ἔβγαινε ἕνα σπαθί μέ δύο κόψεις. Δίστομο θά πεῖ ἀκονισμένο κι ἀπό τή μία μεριά καί από τήν ἄλλη. Ἔβγαινε ἀπό τό στόμα του λοιπόν ἕνα σπαθί ὀξύτατο, κοφτερότατο! Εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος παριστάνεται ἐδῶ ὡς δίστομος ρομφαία.
Στήν Πρός Εβραίους επιστολή του ὁ ἀπόστολος Παῦλος μᾶς σημειώνει ἀκριβῶς αὐτήν τήν εἰκόνα τῆς διστόμου ρομφαίας, τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ· ἀξίζει νά τήν ἀναφέρουμε.
«Ζῶν γὰρ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καὶ ἐνεργής», εἶναι ζωντανός ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ καί δραστικός, «καὶ τομώτερος ὑπὲρ πᾶσαν μάχαιραν δίστομον», και κοφτερότερος από κάθε μαχαίρι δίκοπο, ακονισμένο και από τις δύο μεριές, «καὶ διϊκνούμενος ἄχρι μερισμού ψυχῆς τε καὶ πνεύματος, ἁρμῶν τε καὶ μυελῶν», καί εἰσχωρεῖ βαθειά, μέχρι καί τόν μυελό των οστέων, «καὶ κριτικὸς ἐνθυμήσεων καὶ ἐννοιῶν καρδίας.» (Εβρ. 4, 12.), και κρίνει συλλογισμούς καί προθέσεις τῆς καρδιᾶς! Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ... φοβερός!
Εἶναι ἐκεῖνο πού πολλές φορές συμβαίνει ὅταν ἐξαγγέλεται ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, πού οἱ ἀκροατές αἰσθάνονται νά τούς ἐγγίζει στα μύχια τῆς ὑπάρξεώς τους! Πόσες φορές αὐτός, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἔρχεται να σχίσει τήν ψυχή, νά τήν τρυπήσει! Οἱ ἀκροατές τό αἰσθάνονται αὐτό. Πόσες φορές ἔρχεται αὐτός, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, νά ἀναμοχλεύσει το υποσυνείδητο, καί νά βγάλει από μέσα, να βγάλει, να βγάλει... καί νά βλέπει ὁ ἄνθρωπος πόσο κομματιάζεται! Τόν ἐγγίζει στα κατάβαθα τῆς ὑπάρξεώς του!
Πράγματι, ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἔχει αὐτήν τήν καταπληκτική ιδιότητα. Συνεπῶς, ὅταν ἐδῶ μᾶς περιγράφει τήν δίστομο ρομφαία να βγαίνει από τό στόμα ἐκείνου πού μιλάει στόν Ἰωάννη, δέν θέλει τίποτε ἄλλο παρά νά τονίσει τήν εὐθυδικία τοῦ Χριστοῦ, ὡς Κριτοῦ τοῦ σύμπαντος.
Θά ἐπανέλθουμε ὅμως στήν εἰκόνα τῆς διστόμου ρομφαίας, ὡς χαρακτηριστικό τοῦ ἀποστολέως τῆς ἐπιστολῆς, δηλαδή τοῦ Ἰησοῦ, πρός τόν ἄγγελον, τόν ἐπίσκοπο, τῆς Ἐκκλησίας τῆς Περγάμου· θά ἔχουμε ἐκεῖ ἐπανάληψη τοῦ ἴδιου χαρακτηριστικού.
Καί συνεχίζει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης: «καὶ ἡ ὄψις αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος φαίνει ἐν τῇ δυνάμει αὐτοῦ». Μέ τη λέξη «ὄψις» ἐδῶ νοεῖται τό πρόσωπο.
Μᾶς ὑπενθυμίζει ἐδῶ τήν περίπτωση τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Χριστοῦ, ὅπου ἔλαμψε το πρόσωπό Του ὑπέρ τὸν ἥλιον. (Βλ. Ματθ. 17, 2. Μάρκ. 9, 2. Μαλ. 4, 2.)
Ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης βεβαίως εἶχε ἐμπειρία τῆς Μεταμορφώσεως, διότι ήταν αυτόπτης μάρτυς. Παρά ταῦτα αὐτή τώρα ἡ ἔνδοξη ἐμφάνιση τοῦ Κυρίου τον κατατρόμαξε τόσο, ώστε να πέσει σαν πεθαμένος, σαν νεκρός μπροστά στα πόδια τοῦ Κυρίου, ὅπως θά δοῦμε ἀμέσως.
«Καὶ ὅτε εἶδον αυτόν, ἔπεσα πρὸς τοὺς πόδας αὐτοῦ ὡς νεκρός» (Αποκ. 1, 17.), ἔπεσα στα πόδια Του μπροστά σάν πεθαμένος.
Ἐδῶ ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης παθαίνει ὅ,τι καί οἱ ἄλλοι θεατές υπερκοσμίων εἰκόνων ἤ θεοφανειῶν. («Ἔθος τοῖς ἁγίοις προφήταις ὁρῶσιν οπτασίαν καταπλήττεσθαι καὶ τὴν ἀνθρωπίνην ἀσθένειαν ἐνδείκνυσθαι.» (Οἰκ. σ. 44))
Ὁ Ἡσαΐας, για παράδειγμα, κατεπλάγη μπροστά στη θεία δόξα, καί σημειώνει: «ὦ τάλας ἐγώ, ὅτι κατανένυγμαι, ὅτι ἄνθρωπος ὢν καὶ ἀκάθαρτα χείλη ἔχων, ἐν μέσῳ λαοῦ ἀκάθαρτα χείλη ἔχοντος ἐγὼ οἰκῶ...» (Ho. 6, 5.). Δηλαδή: Ὁ ταλαίπωρος ἐγώ... ἔχω κατατρυπηθεῖ, ἔχω καταπληγωθεῖ, διότι, ἐνῶ εἶμαι ἄνθρωπος με χείλη ακάθαρτα, καί κατοικῶ ἀνάμεσα σε λαό πού και αυτός ἔχει ἀκάθαρτα χείλη...
Ο δέ προφήτης Δανιήλ θα σημειώσει το ἑξῆς: «καὶ εἶδον τὴν ὀπτασίαν τὴν μεγάλην ταύτην, καὶ οὐχ ὑπελείφθη ἐν ἐμοὶ ἰσχύς, καὶ ἡ δόξα μου μετεστράφη εἰς διαφθοράν, καὶ οὐκ ἐκράτησα ἰσχύος, καὶ ἤκουσα τὴν φωνὴν τῶν λόγων αὐτοῦ καὶ ἐν τῷ ἀκοῦσαί με αυτού ἤμην κατανενυγμένος –βλέπετε συμφωνία με τον Ησαΐα καί μέ τόν Ἰωάννη τόν Εὐαγγελιστής;– καὶ τὸ πρόσωπόν μου ἐπὶ τὴν γῆν. καὶ ἰδοὺ χεὶρ απτομένη μου καὶ ἤγειρέ με ἐπὶ τὰ γόνατά μου» (Δαν. 10, 8-10). Δηλαδή: Καί εἶδα τή μεγάλη αὐτή ὀπτασία, καί δέν μοῦ ἔμεινε καμμία δύναμη, καί ἡ ψυχή μου, το πρόσωπό μου άλλοιώθηκε, καί δέν μπόρεσα να κρατήσω τη δύναμή μου και να σταθῶ ὄρθιος. Καί ὅταν ἄκουσα τή φωνή τῶν λόγων Του, καί ἐνῶ ἄκουγα, ἤμουν κατατρομαγμένος, ἔκθαμβος, καί ἔπεσα με το πρόσωπό μου κάτω στή γῆ. Καί νά, ἕνα χέρι, τό χέρι ἐκείνου πού εἶδα, μέ άγγιξε καί μέ σήκωσε στα γόνατά μου.
Τό ἴδιο συνέβη, ἀγαπητοί μου, καί στοὺς τρεῖς μαθητές στό ὄρος Θαβώρ. Ὡραῖα μᾶς τό δείχνει αὐτό ἡ εἰκονογραφία μας, πού ὁ Πέτρος, ὁ Ἰάκωβος καί ὁ Ἰωάννης, ὅταν εἶδαν μεταμορφούμενο τόν Κύριο, ἐκεῖ στό ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως, ἔπεσαν ατάκτως κάτω στή γῆ, ἔντρομοι μπροστά στη θεία λάμψη! Είναι γεγονός ὅτι ὁ ἄνθρωπος πάντοτε ταράσσεται ὅποτε ἔρχεται σέ ἐπαφή μέ τόν ὑπερφυσικό κόσμο.
«Καὶ ἔθηκε τὴν δεξιὰν αὐτοῦ χεῖρα ἐπ᾿ ἐμὲ λέγων· μὴ φοβοῦ» (Αποκ. 1, 17.), δηλαδή καί τότε ἅπλωσε το δεξί χέρι του ἐπάνω μου καί μοῦ εἶπε: μή φοβᾶσαι.
Αὐτό τό ἅπλωμα του χεριοῦ τοῦ Κυρίου πάνω στον Ἰωάννη, ἀλλά καί ἡ προσφώνηση «μὴ φοβοῦ», ασφαλῶς θά ὑπενθύμισε στον μαθητή ἐκείνη τήν ἀλησμόνητη τρικυμιώδη νύχτα, πού ὅλοι οἱ μαθητές πάλευαν μέ τα κύματα στη λίμνη της Τιβεριάδος.
Τότε, κάπου στις τρεῖς τή νύχτα, κατά τήν «τετάρτην φυλακήν», εμφανίσθηκε ὁ Κύριος περπατώντας ἐπάνω στα κύματα τῆς λίμνης. Καί οἱ μαθητές, ἐπειδή νόμισαν ὅτι βλέπουν φάντασμα, «ἀπὸ τοῦ φόβου ἔκραξαν»! Τότε ὁ ἀπόστολος Πέτρος Τοῦ λέει: Ἄν εἶσαι ἐσύ, Κύριε, πές μου να περπατήσω πάνω στα κύματα, ὅπως περπατᾶς κι Εσύ. Καί τοῦ λέει ὁ Κύριος: Ἔλα! Καί ἐνῶ ὁ Πέτρος περπάτησε, για μια στιγμή, σ' ἕνα μεγάλο κύμα, φοβήθηκε και άρχισε να βυθίζεται. Τότε ὁ Κύριος τόν κράτησε καί τόν στερέωσε. ((Βλ. Ματθ. 14, 22-33). Πόσο παρήγορος ή φωνή τοῦ Κυρίου και ἡ ἀλλοίωσις τῆς δεξιᾶς Του, ὅταν μᾶς συναντᾶ εἰς τόν τρικυμιώδη ὠκεανόν τοῦ βίου μας! Αρκεῖ νά τόν ἐπικαλούμεθα καί νά εἴμεθα ἕτοιμοι νά ἀκούσωμεν, μέσα ἀπό τήν βοήν καί τόν θόρυβον τῶν κυμάτων τοῦ κόσμου τούτου, την φωνήν του και να αἰσθανθούμε τό άγγιγμα τῆς δεξιᾶς Του εἰς τήν καρδίαν μας. (Από τίς ἰδιόγραφες σημειώσεις τοῦ ὁμιλητοῦ στήν Ἀποκάλυψη).)
Τί εἶπε ὁ Κύριος τότε στους μαθητές; «Θαρσείτε, ἐγώ είμι· μὴ φοβείσθε». Μη φοβάστε! Πάρτε θάρρος! Εγώ εἶμαι! Πραγματικά, αγαπητοί μου, ἐδῶ τώρα ὁ Κύριος θά πεῖ τό ἴδιο πράγμα καί στόν Ιωάννη: «Μὴ φοβοῦ· ἐγώ εἰμι ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος καὶ ὁ ζῶν» (Αποκ. 1, 17-18.) Μή φοβάσαι! Εγώ είμαι ὁ πρῶτος καί ὁ τελευταίος καί ἐκεῖνος πού ζεῖ.
Ὅπως βλέπετε ἐδῶ τώρα, ὁ Κύριος δίνει τα χαρακτηριστικά της ταυτότητός του. Αιτιολογώντας το «μη φοβοῦ», βλέπουμε να προβάλλει στον Ιωάννη τρεῖς ἐνθαρρυντικές ιδιότητές Του.
Ἡ πρώτη ιδιότητά Του: «ἐγώ εἰμι ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος καὶ ὁ ζῶν».
Εἶναι χαρακτηριστικό όμως ὅτι αὐτή ἡ προσηγορία, αὐτή ἡ ὀνομασία, πού τήν εἴδαμε ἤδη πιό πάνω, στον 8ο στίχο, τό «ἐγώ εἰμι τὸ Α καὶ τὸ Ω», πού τό ἀναλύσαμε μια περασμένη φορά, αποδόθηκε σ' αὐτόν τόν Θεό Πατέρα. (Βλ. Ομιλία 6η.)
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2024/12/blog-post_10.html?m=1
Πῶς τώρα λέει ὁ Υἱός «ἐγώ εἰμι ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος»; Τί θέλει ἐδῶ; Προφανῶς τήν ἱσοτιμία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ! Ὁ Πατήρ εἶναι «τὸ Α καὶ τὸ Ω», δηλαδή ὁ πρῶτος καί ὁ ἔσχατος· ἀλλά καί ὁ Υἱός εἶναι «ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος». (Στο 22ο κεφάλαιο, στίχο 13, ὁ Ἰησοῦς θά αυτοπροσδιοριστεί: «ἐγὼ τὸ Α καὶ τὸ Ω, ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος, ἀρχὴ καὶ τέλος». Πρβλ. Αποκ. 2, 8. 22, 13. Ησ. 41, 4. 44, 6. 48, 12. Βλ. Νικολ. Σωτηροπούλου, Ὁ Ἰησοῦς Γιαχβέ, ἐκδ. Ὁ Σταυρός, Ἀθῆναι 1988, σ. 73, καί Ἀντιχιλιαστικόν Ἐγχειρίδιον, Ἀθῆναι 1978, σ. 65.)
Τό ἴδιο ἰσχύει καί μέ τήν προσηγορία, την όνομασία, «καὶ ὁ ζῶν», διότι «ζῶν» θεωρεῖται καί ὁ Πατήρ. Μάλιστα, θυμηθεῖτε τόν ἀπόστολο Πέτρο, πού εἶχε πεῖ στόν Χριστό «σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος» (Ματθ. 16, 16. Μάρκ. 8, 29.), ἤ ἀκόμα τόν προφήτη Ωσηέ, πού λέει «κληθήσονται καὶ αὐτοὶ υἱοὶ Θεοῦ ζῶντος» –τό ἀναφέρει και στην Πρός Ρωμαίους ὁ ἀπόστολος Παῦλος αὐτό. (Ωσ. 2, 1. Ρωμ. 9, 26.)
Θυμηθεῖτε ἐπίσης καί τόν Καϊάφα, πού ἐξορκίζει τον Κύριο καί τοῦ λέει: «ἐξορκίζω σε κατὰ τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος» (Ματθ. 26, 63.). Ποιός λοιπόν εἶναι ὁ Θεός ὁ ζῶν; Εἶναι ὁ Πατήρ. Αλλά Θεός ζῶν εἶναι καί ὁ Υἱός. Τό εἶπε και ὁ ἴδιος ὁ Κύριος: «Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ή ζωή» (Ιωάν. 14, 6.).
Να λοιπόν ἡ ἰσοτιμία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ.
Αὐτά νά τά κρατᾶτε, παρακαλῶ, γιά νά ἀσφαλίζειστε ἀπό τούς Χιλιαστές, που θέλουν νά ὑποβιβάσουν τόν Ἰησοῦ Χριστό καί νά Τόν παρουσιάσουν κτίσμα, ἀρχιδοῦλο, ἀρχάγγελο ἢ ὅ,τι ἄλλο! Καί δέν ὑπάρχει μεγαλύτερη βλασφημία ἀπό τό νά ὑποτιμήσει κανείς τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ. Γι' αὐτό εἶναι βλάσφημοι οἱ αἱρετικοί, καί εἰδικότερα οἱ Χιλιαστές.
Ἡ δεύτερη ιδιότητα τοῦ Ἰησοῦ, πού ἐμφανίζεται στόν Ἰωάννη καί ἔρχεται νά τόν παρηγορήσει, νά τόν βοηθήσει, νά τόν ἐνισχύσει, εἶναι: «καὶ ἐγενόμην νεκρός, καὶ ἰδοὺ ζῶν εἰμι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων» (Αποκ. 1, 18.) Ἔγινα νεκρός, καί νά, τώρα εἶμαι ζωντανός καί ζῶ αἰωνίως, στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων.
Μέ αὐτήν τήν ἔκφραση, «καὶ ἐγενόμην νεκρός», ὑποδηλώνει τήν ἐνανθρώπησή Του, τήν ἐπίγεια ζωή Του, τόν πραγματικό του θάνατο, τήν ἀνάστασή Του, τήν ἀνάληψή Του, ἀλλά καί τήν αἰώνια ζωή Του ὡς Θεανθρώπου.
Ἐκεῖνο πού ἔχει μια ιδιαίτερη σημασία και αξία εἶναι ὅτι «ὁ πρῶτος καὶ ὁ ἔσχατος» –προσηγορία, όνομασία πού ανήκει μόνο στον Θεό– ταυτίζεται με έκεινον πού ἐγένετο νεκρός και ιδού ζεί, δηλαδή με αυτόν πού ἔχει τήν αἰώνια ζωή, ταυτοχρόνως πέθανε ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, καί ζεῖ αἰωνίως ως Θεάνθρωπος. Όχι μόνον ὡς Θεός, ἀλλά ὡς Θεάνθρωπος. Έτσι λοιπόν βλέπει κανείς πολύ καθαρά ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἶναι ὁ Γιαχβέ, ὁ Κύριος, πού εἶναι ἡ Αυτοζωή!
Καί ξέρετε γιατί ἐδῶ ὁ Χριστός λέει ὅτι ζεῖ «εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων»; Σᾶς τό ἔχω ξαναπεί, αλλά δεν πειράζει ἄν τό ἀκούσετε πάλι, ὅτι ὅσες φορές ή Γραφή αναφέρει καί λέει «εἰς τὸν αἰῶνα», ἐννοεῖ τὸν παρόντα αιώνα, καί ὅσες φορές αναφέρει «εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων», ἐννοεῖ τήν αἰωνιότητα. Ας πούμε, λέει ή Γραφή γιά τή γῆ ἤ τήν οἰκουμένη ὅτι μένει στον αἰῶνα καί «οὐ σαλευθήσεται» (Ψαλμ. 92, 1. 95, 10. Πρβλ. Ψαλμ. 111, 6. 124, 1.). Οι ταλαίπωροι Χιλιαστές λένε: Βλέπετε, ἡ γῆ μένει εἰς τόν αἰῶνα, καὶ οὐ σαλευθήσεται, δηλαδή δεν θα φύγει ποτέ ! (Διά πολλῶν χωρίων τῆς Γραφῆς ὁ Νικόλαος Ι. Σωτηρόπουλος, στο μνημειώδες ἔργο του Ερμηνεία Δυσκόλων Χωρίων τῆς Γραφῆς (τόμ. Γ', ἐκδ. Ὁ Σταυρός, Ἀθῆναι 1994, σσ. 29, 43), τεκμηριώνει τήν ἴδια άποψη. Αξιοπρόσεκτο χωρίο, ὅπου διαχωρίζεται ἡ παροῦσα ζωή ἀπό τήν Αἰωνιότητα, εἶναι τὸ ἑξῆς: «καὶ παραλήψονται τὴν βασιλείαν ἅγιοι ὑψίστου καὶ καθέξουσι τὴν βασιλείαν ἕως τοῦ αἰῶνος καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος τῶν αἰώνων» (Δαν. 7, 18). Δηλαδή, καί οἱ ἅγιοι τοῦ Ὑψίστου θα παραλάβουν την βασιλεία, καί θά παραμείνει δική τους μέχρι το τέλος τοῦ κόσμου, και στη συνέχεια στον νέο αἰώνα τῆς Αἰωνιότητος.)
Λάθος, κύριοι, διαστρεβλωτές τῶν Γραφών! Ὅταν λέει ἡ Γραφή «εἰς τὸν αἰῶνα», δέν ἐννοεῖ παρά τόν παρόντα αἰώνα, δηλαδή ἐννοεῖ τά ὅρια τοῦ χρόνου πού ὁ Θεός ὅρισε νά ὑπάρχει ἡ δημιουργία του στη μορφή πού υπάρχει. Δηλαδή, πράγματι ἡ γῆ δέν θά σαλευθεῖ, ἕως ὅπου ἔλθει ἡ στιγμή πού ὁ Κύριος θά ἀλλάξει τήν μορφή τοῦ σύμπαντος. Αυτό σημαίνει τό «εἰς τὸν αἰῶνα». Πράγματι, δέν θά σαλευθεῖ. Ἀλλά δέν λέει «εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων». Ἐδῶ ὅμως ὁ Χριστός δέν εἶναι ζῶν εἰς τόν αἰῶνα, ἀλλά εἶναι «ζῶν εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων», δηλαδή στήν ἀληθινή Αἰωνιότητα.
Καί ἡ τρίτη ἰδιότητά Του εἶναι: «ἔχω τὰς κλεῖς τοῦ θανάτου καὶ τοῦ ᾅδου» (Αποκ. 1, 18.). Αν κάθε μιά ἰδιότητα τοῦ Ἰησοῦ, ἀγαπητοί μου, τήν βλέπαμε πιο καλά –βλέπετε, τρέχω λιγάκι– θα διαπιστώναμε ὅτι ἀποτελεῖ μία άληθινή παρηγορία. Ἔχω τά κλειδιά τοῦ θανάτου και του ἅδου! Πόσο παρήγορο εἶναι αὐτό...
Ἐδῶ βλέπουμε ὅτι ὁ Ἅδης θεωρεῖται ὡς κατοικητήριο τοῦ προσωποποιουμένου θανάτου. (Βλ. Ψαλμ. 9, 14. Ησ. 38, 10. Ἰώβ 8, 17. Ματθ. 16, 18.) Ὁ Χριστός κατέβηκε στόν ἅδη, νίκησε τόν θάνατο, λαφυραγώγησε τόν ἅδη μέ τήν αἰώνια ἀνάστασή Του, διότι «θάνατος αὐτοῦ, πλέον, οὐκέτι κυριεύει» (Ρωμ. 6, 9.), καί μέ τήν ἀνάστασή Του θά ἀναστήσει ὅλους τούς νεκρούς. Συνεπώς, εἶναι ὁ Κύριος τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου.
Μιά αἰσθητοποίηση αὐτῆς τῆς κυριότητος πάνω στη ζωή καί τόν θάνατο εἶναι ἡ ἔκφραση «ἔχω τὰς κλεῖς», ἔχω τά κλειδιά. Γιατί, πράγματι, ἐκεῖνος πού κατέχει τα κλειδιά ενός κιβωτίου, χρηματοκιβωτίου, θησαυροφυλακίου ἤ οἰκήματος, εἶναι ὁ κύριος αὐτοῦ τοῦ πράγματος. Ὅταν λοιπόν ὁ Ἰησοῦς λέει ἐγώ κρατάω τα κλειδιά τοῦ θανάτου καί τοῦ ᾅδου, εἶναι σάν νά λέει εἶμαι ὁ Κύριος τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου.
Τό εἶχε ἤδη πεῖ ὁ Κύριος αυτό. «ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή, ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, κἂν ἀποθάνη, ζήσεται· καὶ πᾶς ὁ ζῶν καὶ πιστεύων εἰς ἐμὲ οὐ μὴ ἀποθάνῃ εἰς τὸν αἰῶνα» (Ἰωάν. 11, 25-26.). Καί: «ἔρχεται ὥρα ἐν ᾗ πάντες οἱ ἐν τοῖς μνημείοις ἀκούσονται τῆς φωνῆς αὐτοῦ, καὶ ἐκπορεύσονται οἱ τὰ ἀγαθὰ ποιήσαντες εἰς ἀνάστασιν ζωῆς, οἱ δὲ τὰ φαῦλα πράξαντες εἰς ἀνάστασιν κρίσεως» (Ἰωάν. 5, 28-29.). Ὄντως ὁ Κύριος κατέχει τα κλειδιά του θανάτου καί τοῦ ᾅδου!
Ἕνα διάγραμμα αὐτῶν τῶν τριῶν ἰδιοτήτων που ἀναφέραμε καί ἀναλύσαμε, ἀγαπητοί μου, πού ἦταν ἰκανές να διώξουν τον φόβο τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου ἀλλά καί κάθε ἀνθρώπου, τῆς κάθε ἐποχῆς, συνεπῶς καί τόν δικό μας φόβο, πού προέρχεται ἀπό τό μυστήριο τῆς ὑπάρξεως καί τοῦ θανάτου, εἶναι ὅτι ὁ Χριστός εἶναι: πρῶτον, ὁ αἰώνιος Θεός· δεύτερον, ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός, ἐπειδή μᾶς πλησίασε διά τῆς σαρκός· και τρίτον, ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς, πού εἶναι ὁ Νικητής τῆς Ἱστορίας, τοῦ χρόνου καί τοῦ θανάτου, ἀλλά καί ὁ Κύριος τῆς Αἰωνιότητος.
«Γράψον οὖν ἃ εἶδες καὶ ἅ εἰσι καὶ ἃ μέλλει γίνεσθαι μετὰ ταῦτα» (Αποκ. 1, 19.). Γράψε ἐκεῖνα πού εἶδες καί ἐκεῖνα πού ὑπάρχουν καί ἐκεῖνα πού πρόκειται να υπάρξουν μετά ἀπό ὅλα αὐτά.
Ἐδῶ βλέπουμε τήν προκείμενη προφητεία, τήν ὁποία ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης ἐντέλλεται να καταγράψει –καί προφητεία εἶναι ὁλόκληρο το βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, ὅ,τι θά δεῖ καί ὅ,τι θά ἀκούσει–, να διακρίνεται σέ τρεῖς χρονικές περιόδους.
Ἡ πρώτη χρονική περίοδος εἶναι «ἃ εἶδες», ἐκεῖνα πού ἔχεις δεῖ, δηλαδή αὐτά πού εἶναι ἤδη παρόντα στὴν Ἐκκλησία. Βλέπουμε δηλαδή ἐδῶ ὅτι ἡ προφητεία –όπως σᾶς ἔλεγα στην εισαγωγή του βιβλίου τῆς Αποκαλύψεως, στην πρώτη ομιλία μας– δεν περιορίζεται μόνο στο μέλλον, ἀλλά ἐπεκτείνεται καί στό παρόν.
Φαίνεται –καί εἶναι ἱστορικῶς φανερό– ὅτι ἐξίσου δύσκολο εἶναι νὰ δεῖ κανείς τό παρόν, ὅσο καί τό μέλλον. Μάλιστα τό νά δεῖ κανείς τό παρόν ἴσως νά εἶναι καί δυσκολότερο ἀπό τό νά δεῖ τό μέλλον. Απόδειξη αὐτοῦ εἶναι ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, πού μόνο ὑπέδειξε τόν Χριστό, λέγοντας «ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοὔ» (Ἰωάν. 1, 29· 36.), νά εἶναι μεγαλύτερος προφήτης ἀπό τόν Ἡσαΐα, ὁ ὁποῖος ἔδωσε λεπτομερή περιγραφή τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου στο 53ο κεφάλαιο του βιβλίου του.
Μάλιστα στην προφητεία τοῦ Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ συνυπάρχει καί τό παρόν καί τό μέλλον. Ὅταν ὁ Ἰωάννης ἔλεγε «ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ», ἐκεῖνο τό «ἴδε» αναφερόταν στο παρόν, διότι ἔδειχνε τόν Ἰησοῦ· ὅταν ὅμως ἔλεγε «ὁ αἴρων τὰς ἁμαρτίας τοῦ κόσμου», ἀναφερόταν στο μέλλον, στη σταυρική θυσία τοῦ Υἱοῦ. Αλλά καί μόνο γιατί Τόν αποκάλεσε αμνόν (ὁ ἀμνός ἦταν ζῶο πού προσφερόταν στις θυσίες), καί μόνο ή προσηγορία αμνός, δείχνει προφητεία του μέλλοντος, δηλαδή τί θα πάθαινε ο σαρκωμένος Υιός του Θεού.
Ἔτσι, ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος προφητεύει και το παρόν καί τό μέλλον καί σ' αὐτόν τόν στίχο μόνο, ≤ἶδε ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὰς ἁμαρτίας τοῦ κόσμου», βλέπουμε νά ὑπάρχει ἡ προφητεία τοῦ παρόντος και η προφητεία τοῦ μέλλοντος.
Ἔτσι, λοιπόν, ἡ ὅραση καί ὁ χαρακτηρισμός του παρόντος εἶναι γνώρισμα μόνο τοῦ προφήτου.
Θά δοῦμε (ὄχι φέτος· πολύ αργότερα, ἄν ζήσουμε) ἐκείνους τούς δυό προφῆτες που θα υποδείξουν τον Αντίχριστο, ὅπως ὑπέδειξε καί ὁ Ἰωάννης τὸν Ἰησοῦ Χριστό. Θά εἶναι προφῆτες τοῦ παρόντος· δέν θά εἶναι τοῦ μέλλοντος. (Βλ. Αποκ. 11, 3-12.)
Η δεύτερη χρονική περίοδος εἶναι: «ἄ εἰσι» ἐκεῖνα τά ὁποῖα εἶναι. Ὄχι «ἃ εἶδες», αλλά «ἄ εἰσι», αὐτά πού ἀνήκουν στο μόλις εγγύς μέλλον, ἐκεῖνα δηλαδή τά ὁποῖα εἶναι τώρα δά, κοντά-κοντά, και καλύπτουν κυρίως τα τρία πρῶτα κεφάλαια τῆς Ἀποκαλύψεως.
Καί ἡ τρίτη περίοδος εἶναι: «καὶ ἃ μέλλει γίνεσθαι μετὰ ταῦτα», ἐκεῖνα πού πρόκειται να γίνουν μετά απ' αὐτά, στο μέλλον δηλαδή, αὐτά πού θά ἀνήκουν στο μέλλον, καί καλύπτονται ἀπό τά κεφάλαια 4 ἔως 21.
Προσέξτε ὅμως. Στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως δέν ὑπάρχει καμμία αὐστηρή διευθέτηση τῆς ὕλης ὡς πρός τόν χρόνο. Μπορεῖ κάποια σημεῖα, ὅπως αὐτά πού περιλαμβάνονται στα τρία πρώτα κεφάλαια, να αναφέρονται στό ἐγγύτατο μέλλον ἢ στο παρόν, χωρίς νά ἀποκλείεται ὅμως νά ἀνήκουν και στο απώτατο μέλλον· καί ἀντιστρόφως, ὡς πρός τά ὑπόλοιπα κεφάλαια. Μέ ἄλλα λόγια, βλέπει κανείς μέσα στο βιβλίο της Αποκαλύψεως ὁλόκληρη τήν προφητεία ὡς παρόν, ὡς ἐγγύς μέλλον καί ὡς ἀπώτατο μέλλον.
Αλλά τί ὑπάρχει παρακάτω; Τί εἶναι οἱ ἀστέρες; τί εἶναι οἱ λυχνίες; ποιός εἶναι ὁ περιπατῶν; Αὐτά θά τά ἑρμηνεύσει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, στόν εὐαγγελιστή Ιωάννη, καί θά τά δοῦμε, πρῶτα ὁ Θεός, ἀγαπητοί μου, τήν ἐρχόμενη Κυριακή.
Λάρισα, 7 Δεκεμβρίου 1980
8η ομιλία στην κατηγορία « Ἱερά Ἀποκάλυψις ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἱερά Ἀποκάλυψις " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/kainh-diauhkh/iera-apokalycis
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40qa7vUvidbEX6OBGq3b9WeV
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://drive.google.com/file/d/1A9Q7I5lLBiBm6AUhfYsXAdHckIBgYe7j/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%99%CE%B5%CF%81%CE%AC%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%88%CE%B9%CF%82.?m=1
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
