Ὁ Παράδεισος τοῦ Θεοῦ (Β΄).

  

†. Όπως θα θυμόσαστε, παιδιά, την περασμένη φορά εἴχαμε μιλήσει γιά τόν Παράδεισο· εἴχαμε δεῖ τί εἶναι ὁ Παράδεισος. Εἴχαμε πεῖ ὅτι ὁ Παράδεισος ἦταν καί αἰσθητός καί νοητός· ἦταν ἐπάνω στή γῆ ἦταν δηλαδή τοποθετημένος σέ ἕνα μέρος τῆς γῆς, ὅπως μᾶς περιγράφει ἡ Ἁγία Γραφή, ανάμεσα στα ποτάμια Τίγρη καί Εὐφράτη, Γεῶν καί Φισῶν, κάπου στην Αρμενία. (Φυσικά, ἡ ὁριοθέτηση του τόπου δέν μπορεῖ νά προσδιοριστεί μέ ἀπόλυτη ακρίβεια, μιας καί ἡ γεωγραφική περιοχή, ἀπό ἀρχαιοτάτων χρόνων, ἔχει ὑποστεῖ τρομακτικές γεωλογικές αλλαγές.)

   Ἦταν λοιπόν ἐπί τῆς γῆς, αισθητός ὁ Παράδεισος, καί ἦταν ἕνας θαυμάσιος τόπος, ὅπως θά δοῦμε ἐδῶ. Ἦταν καί νοητός ὅμως, μέ τήν ἔννοια ὅτι ὁ Ἀδάμ, εύρισκόμενος ἐκεῖ, θά εἶχε τήν εὐκαιρία γιά μιά πνευματική αναγωγή, δηλαδή να μεταφερθεῖ πνευματικά πρός τόν Δημιουργό του, τόν Θεό.

   Ὁ Παράδεισος λοιπόν ἦταν ἕνας τόπος· ἀλλά ἕνας τόπος ἰδιαίτερης περιποιήσεως. Βέβαια, δέν ἦταν ὁλόκληρη ἡ γῆ Παράδεισος, αλλά μόνο ἕνα μέρος τῆς γῆς δηλαδή ήταν περιγεγραμμένος, θα λέγαμε, είχε ὅρια ὁ Παράδεισος αὐτός. Γι' αὐτό, ὅταν ἁμάρτησε ὁ Ἀδάμ, ὅπως θά δοῦμε παρακάτω, ὁ Θεός τόν ἔβγαλε ἀπό τόν Παράδεισο, τόν ἔβγαλε ἀπό τά ὅριά του.

   Ὁ Παράδεισος, ὅπως εἴπαμε, ἦταν ἕνας θαυμάσιος τόπος. Μᾶς τόν περιγράφει ὁ ἱερός Δαμασκηνός ὡς ἑξῆς: «οἷόν τι βασίλειον ... εὐφροσύνης καὶ θυμηδίας ἁπάσης ταμιεῖον ... εὐκραὴς δὲ καὶ ἀέρι λεπτωτάτῳ καὶ καθαρωτάτῳ περιλαμπόμενος φυτοῖς ἀειθαλέσι κομῶν, εὐωδίας πλήρης, φωτὸς ἔμπλεως, ὥρας ἁπάσης αἰσθητῆς καὶ κάλλους ὑπερβαίνων ἐπίνοιαν· θεῖον ὄντως χωρίον, καὶ ἄξιον τοῦ κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ ἐνδιαίτημα». (Περὶ Παραδείσου, PG 94, 9124-913Α.)

   Δηλαδή, ἦταν σάν ἕνα βασίλειο, δεξαμενή κάθε ομορφιᾶς καί εὐφροσύνης, περίλαμπρος τόπος, μέ κλίμα εύκρατο, γλυκό, μέ ἀέρα λεπτότατο και καθαρότατο, στολισμένος ὁλόγυρα μέ ἄφθονα φυτά, πού τά φύλ λα τους δέν πέφτουν, γεμᾶτος ἀρώματα, πλημμυρισμένος από φῶς, ὡραιότατος από κάθε αισθητή ομορφιά καί κάλλος, πού ξεπερνοῦσε κάθε φαντασία ἀνθρώπου· ἦταν πραγματικά ἕνας τόπος θεϊκός καί ἄξιος τῆς κατ' εἰκόνας τοῦ Θεοῦ κατοικίας, δηλαδή τῆς κατοικίας τοῦ ἀνθρώπου. Πραγματικά ἦταν ἕνας τόπος ἀληθινά ἀπό τόν Θεό φτιαγμένος, καί ἦταν ἄξια κατοικία γιά ἐκεῖνον πού ἦταν κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ πλασμένος, για τόν ἄνθρωπο. (Βλ. Μ. Βασιλείου, Περὶ Παραδείσου, Λόγος Γ', PG 30, 64BC.)

   Ἦταν ἕνας πανέμορφος, πανευφρόσυνος καί ὡραιότατος τόπος. Ὅλος ὁ χῶρος τοῦ Παραδείσου. Γήϊνος μέν, αλλά πολύ ὡραῖος. Αἰσθητά ὅμως ὅλα αὐτά· προσέξτε το, αἰσθητά! Μποροῦσε κανείς νά τά βλέπει μὲ τοῦτα τά φυσικά του μάτια.

   Ἕνα τροπάριο τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς τῆς Τυρινῆς συγκεκριμένα λέει ὅτι ὁ Ἀδάμ, ὅταν βγῆκε ἀπό τον Παράδεισο, κάθησε απέναντι ἀπό τόν Παράδεισο, καί ἔλεγε κλαίγοντας: Ὦ Παράδεισε, πού σέ ἔχασα...! Μέ τόν ἦχο τῶν φύλλων τῶν δένδρων σου, κάνε προσευχή στόν Θεό, στον Δημιουργό μας, νά μή μου κλείσει ὁλότελα τήν πόρτα!... («Παράδεισε πάντιμε, τὸ ὡραιότατον κάλλος... ἤχῳ τῶν φύλλων σου, Πλάστην τὸν τῶν ὅλων ἱκέτευε, τὰς πύλας ὑπανοῖξαί μοι, ας τῇ παραβάσει ἀπέκλεισα. (Εσπερινό στιχηρό προσόμοιο) Εἶναι ἕνα ὡραῖο ποιητικό σχῆμα, πού δείχνει πραγματικά ὅ,τι λέει ἡ ἔκφραση δηλαδή κάθησε ὁ Ἀδάμ ἀπέναντι ἀπό τόν Παράδεισο· ὅπως ἀκριβῶς, ἅμα μᾶς βγάζουν ἀπό ἕνα σπίτι, καθόμαστε ἀπέναντι περίλυποι καί τό κοιτάζουμε!

   Στόν Παράδεισο, παιδιά, δέν ὑπῆρχαν ζῶα.

   Λέει πάλι ὁ ἱερός Δαμασκηνός: «ἐν ᾧ (ἐνδιαιτήματι) οὐδὲν τῶν ἀλόγων ηυλίζετο, μόνος δὲ ὁ ἄνθρωπος, τῶν θείων χειρῶν τὸ πλαστούργημα». (Περὶ Παραδείσου, PG 94, 913AB.) Δέν ὑπῆρχε κανένα ζῶο ἐκεῖ μέσα· ἦταν μόνος ὁ ἄνθρωπος, τό δημιούργημα τῶν θείων χεριῶν. Ἄλογα ἐννοοῦνται ὅλα τά ζῶα πού δέν ἔχουν λογικό.

   Μέσα στόν Παράδεισο λοιπόν δέν ὑπῆρχε κανένα ζῶο· ὑπῆρχαν μόνο φυτά.

   Τό βλέπουμε αὐτό από τήν ἔκφραση τῆς Γενέσεως πού λέει: «καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς ἔτι ἐκ τῆς γῆς πάντα τὰ θηρία τοῦ ἀγροῦ καὶ πάντα τά πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἤγαγεν αὐτὰ πρὸς τὸν Ἀδάμ, ἰδεῖν τί καλέσει αὐτά». (Γέν. 2, 19.) Ἔπλασε ἐπίσης ὁ Θεός ὅλα τά θηρία καί ὅλα τά πετεινά τοῦ οὐρανοῦ καί τά ὁδήγησε στόν Ἀδάμ, γιά νά δεῖ τί ὄνομα θά τούς δώσει.

   Δέν πρόκειται βεβαίως περί νέας δημιουργίας, ἀλλά ὁδήγησε τά ζῶα πού ἤδη εἶχαν δημιουργηθεῖ. (Βλ. Αρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, ἔκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1976, σ. 52.)

   Καί ἐδῶ βλέπει κανείς ὅτι τά ζῶα ἔρχονται μέσα στόν Παράδεισο ἀπ᾽ ἔξω. Τά ὁδηγεῖ ὁ Θεός μέσα στόν Παράδεισο, γιά νά παρελάσουν μπροστά από τόν Αδάμ, νά τά ὀνοματίσει ὁ Ἀδάμ –γιά τό σημεῖο αὐτό θά μιλήσουμε ἰδιαιτέρως τήν προσεχῆ φορά– καί νά ἀντιληφθεῖ ὁ ἴδιος ὅτι ἀπό αὐτά πού περνοῦν μπροστά του –καί φυσικά, γιά νά αἰτιολογηθεῖ τό πέρασμα τῶν ζώων, τοῦ λέει ὁ Θεός νά τά ὀνοματίσει– δέν ὑπῆρχε κανένα πού νά τοῦ μοιάζει. Εἶδε, ἐπί παραδείγματι, τό πρόβατο ὅτι δέν ἦταν μόνο του· ἦταν καί ἄλλα πρόβατα δυό, τρία, τέσσερα, πέντε, δέκα. Τότε λοιπόν αντελήφθη, ἀπό τήν εἰκόνα αὐτή, ὅτι μέσα στόν Παράδεισο ἦταν μόνος του.

   Δηλαδή αὐτό ἦταν ἕνας τρόπος νά τοῦ δημιουργηθεῖ τό αἴσθημα τῆς μοναξιᾶς, ὅτι εἶναι μόνος. Ὅταν αἰσθάνθηκε ὅτι εἶναι μόνος, τότε ὁ Θεός εἶπε: Δέν εἶναι ὡραῖο ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι μόνος· θά δημιουργήσουμε ἀκόμη ἕναν ἄνθρωπο, πού θά εἶναι πλάι του, (Γέν. 2, 18.) καί δημιούργησε τήν Εὔα.

   Αλλά αυτό εἰδικά τό σημεῖο, πού εἶναι πλούσιο, θά τό ἀναλύσουμε μιά ἄλλη φορά. Ἐκεῖνο πού θέλω τώρα να καταλάβετε εἶναι ὅτι μέσα στον Παράδεισο, όπως λέει ὁ ἱερός Δαμασκηνός, ζῶα δέν ὑπῆρχαν.

   Βεβαίως, ἀρχικά, όπως λέγαμε τήν προηγούμενη φορά, ὁ Ἀδάμ δέν ἦταν μέσα στον Παράδεισο· ἦταν ἁπλῶς στή γῆ, ἀπό τήν ὁποία γῆ τόν ἔπλασε ὁ Θεός. Αλλά τώρα, μετά τή δημιουργία τοῦ Παραδείσου, ὁ Θεός παίρνει τόν Ἀδάμ καί τόν ὁδηγεῖ μέσα στον Παράδεισο δηλαδή, ὅπως λέει τό ἱερό κείμενο, «ἔθετο ἐκεῖ τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε», (Γέν. 2, 8.) ἔβαλε ἐκεῖ τόν ἄνθρωπο πού ἔπλασε. Από κάπου τόν πῆρε, καί τόν ἔβαλε ἐκεῖ μέσα στον Παράδεισο. Ὥστε ἔχουμε μία μετάθεση.

   Προσέξτε αὐτό τό σημεῖο· εἶναι κάτι πού πάρα πολλοί δέν τό γνωρίζουν και μπερδεύονται, καί λένε: Πως βγῆκε ἀπό τόν Παράδεισο;... Ἦταν κάπου ἀλλοῦ καί πετάχτηκε στή γῆ;... Δέν μποροῦν νά τό καταλάβουν. Αλλά εἶναι αὐτό, ὅπως σᾶς τό λέω.

   Ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας λέει: «Μετέθηκεν δὲ αὐτὸν ὁ Θεὸς ἐκ τῆς γῆς, ἐξ ἧς ἐγεγόνει, εἰς τὸν παράδεισον». (Πρὸς Αὐτόλυκον, PG 6, 1089D.) Τόν μετέθεσε ἀπό τή γῆ πού τόν ἔφτιαξε, δηλαδή ἀπό τόν χῶρο πού ἦταν ἔξω ἀπό τά ὅρια τοῦ Παραδείσου, καί κατόπιν τόν ὁδήγησε, τόν μετέθεσε μέσα στόν Παράδεισο.

   Αὐτό πολύ ὡραῖα μᾶς τό λέει ὁ μέγας Βασίλειος στη Θεία του Λειτουργία. Κάθε φορά πού τό βλέπω αὐτό, ὅταν λέμε τή Λειτουργία τοῦ μεγάλου Βασιλείου, τις Κυριακές τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, πάντοτε μένω σ' αὐτό τό σημεῖο. Προσέξτε.

   Ὁ ἱερέας ἀποτείνεται πρός τόν Θεό Πατέρα και λέει: «Πλάσας γὰρ τὸν ἄνθρωπον, χοῦν λαβὼν ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ εἰκόνι τῇ σῇ, ὁ Θεός, τιμήσας, τέθεικας αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς... ἀλλὰ παρακούσαντασοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ... ἐξώρισας αὐτὸν... ἐκ τοῦ παραδείσου εἰς τὸν κόσμον τοῦτον, καὶ ἀπέστρεψας εἰς τὴν γῆν ἐξ ἧς ἐλήφθη...».(Βλ. Ἱερατικόν, Εὐχή Αγίας Αναφορᾶς, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διαακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ανατυπ. 1981, σ. 131.)

   Δηλαδή· ἀφοῦ ἔπλασες τόν ἄνθρωπο, παίρνοντας χῶμα ἀπό τή γῆ, καί τόν τίμησες μέ τή δική Σου τήν εἰκόνα, τόν τοποθέτησες μέσα στον Παράδεισο τῆς ἀπολαύσεως· ἀλλά, ἐπειδή παρήκουσε ἐσένα, τόν ἀληθινό Θεό, τόν ἔβγαλες ἔξω ἀπό τά ὅρια τοῦ Παραδείσου, τόν ἐξόρισες στον κόσμο αυτόν, δηλαδή στο υπόλοιπο μέρος τῆς γῆς, καί τόν ἐπέστρεψες στή γῆ ἀπό τήν οποία πλάστηκε.

   Αυτό βέβαια ἔγινε γιατί ὁ Θεός εἶχε πεῖ στόν ἄνθρωπο ὅτι, ἄν παραβεί τήν ἐντολή Του θα πεθάνει, δηλαδή θα γυρίσει στή γῆ ἀπ' ὅπου πλάστηκε, δηλαδή θά γίνει χῶμα. Ἐκεῖ τοῦ εἶπε ὁ Θεός ἐκεῖνο τό θαυμάσιο: «γῆ εἰ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ» (Γέν. 3, 19.)· θαυμάσιο, και ταυτόχρονα τραγικό! Εἶσαι χωματένιος, καί στό χῶμα θά γυρίσεις' γῆ εἶσαι, καί στή γῆ θα γυρίσεις!

   Ποιός εἶναι ὅμως ὁ σκοπός αὐτῆς τῆς μεταθέσεως τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τή γῆ στόν Παράδεισο; Γιατί δηλαδή ὁ Θεός ἔκανε τόν Παράδεισο; Καί γιατί πῆρε τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν γῆ καί τόν ἔβαλε μέσα σ' αυτόν τόν  περιγεγραμμένο τόπο, κι αυτόν τον τόπο τον πλούτισε μέ τόση ομορφιά; Προσέξτε το αυτό.

   Λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας: «διδοὺς αὐτῷ ἀφορμὴν προκοπῆς, ὅπως αὐξάνων καὶ τέλειος γενόμενος, ἔτι δὲ καὶ θεὸς ἀναδειχθείς, οὕτως καὶ εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναβῇ ἔχων ἀϊδιότητα» (Πρὸς Αὐτόλυκον, PG 6, 1089D.).

   Δηλαδή, ἀκοῦστε. Ὅταν θέλουν οἱ γονεῖς νά βοηθήσουν τα παιδιά τους να προκόψουν στα γράμματα, τί τα κάνουν, ἂν εἶναι πολύ μικρά παιδιά καί πρόκειται για πρώτη φορά νά πᾶνε στό σχολεῖο;

   Καταρχάς τούς μιλᾶνε μέ τά καλύτερα λόγια για το σχολεῖο· δηλαδή λένε: Νά δεῖς τί ὡραῖο πού εἶναι τό σχολεῖο...! Νά δεῖς τί καλοί πού εἶναι ἐκεῖ οἱ δάσκαλοι, ἡ δασκάλα, ὁ δάσκαλος, τά ἄλλα παιδάκια...! Μετά πάνε στα καταστήματα καί ψωνίζουν μιά ὡραία τσάντα! Ἐγώ θυμᾶμαι, ὅταν ἤμουν μικρός, πρίν πάω στο σχολεῖο, μοῦ εἶχαν πάρει μία σάκκα, καί μάλιστα ἦταν κρεμαστή ἀπό τούς ὤμους μου, καί φοροῦσα τή σάκκα ἄδεια καί γύριζα από 'δῶ, γύριζα από 'κει, καί καμάρωνα! Δηλαδή, μέ ἄλλα λόγια, ξέρετε τί γίνεται; κεντρίζουμε τή φιλοτιμία τοῦ παιδιοῦ μας, τοῦ δίνουμε ἕνα κίνητρο, γιά νά μάθει γράμματα με χαρά νά μήν πάρει μέ κακό μάτι τά γράμματα.

   Ἔ, λοιπόν, αὐτό κάνει τώρα κι ὁ Θεός, ὁ μεγάλος παιδαγωγός τοῦ ἀνθρώπου· τόν βάζει μέσα στόν Παράδεισο γιά νά ἔχει προκοπή τί προκοπή; πνευματική. Ὥστε ὁ Παράδεισος ἦταν ἀφορμή πνευματικῆς προκοπῆς.

   Τί θά ἔκανε μέσα στόν Παράδεισο ὁ ἄνθρωπος; 

   Θά αὐξανόταν, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος, καί θα γινόταν τέλειος.

   Ὥστε ὁ Παράδεισος ἦταν ἕνα ἐργαστήριο πνευματικῆς τελειότητος. Το φαντάζεστε τώρα, μέσα στον Παράδεισο, σ' αυτό το εργαστήριο τῆς πνευματικής τελειότητος, να φθάσει ὁ ἄνθρωπος στο σημείο να ξεπέσει καί νά ἁμαρτήσει ἀκριβῶς ἐκεῖ μέσα... Εἶναι φοβερό!

   Αλλά καί κάτι ἄλλο θά γινόταν ὁ ἄνθρωπος μέσα στον Παράδεισο· θά γινόταν θεός!

   Ὁ Θεός έκανε πάνω στή γῆ ἕνα πλάσμα, για να γίνει θεός καί αυτό. Παράξενο! «Ἔτι δὲ καὶ θεὸς ἀναδειχθείς» μας λέει ὁ Θεόφιλος Αντιοχείας· ἀκόμη δέ καί στό νά ἀναδειχθεῖ θεός! Αυτό, παιδιά, στη γλώσσα τῆς θεολογίας τῆς Ἐκκλησίας μας, λέγεται θέωσις· τό να γίνει ὁ ἄνθρωπος ἕνας μικρός θεός!... (Ο Θεόφιλος Αντιοχείας φαίνεται πώς χρησιμοποιεῖ πρῶτος τον όρο θέωση, στην Πρὸς Αὐτόλυκον ἐπιστολή του, περιορίζοντας τη σημασία του σ' αυτήν τῆς ἀθανασίας. Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος συσχετίζει την έννοια της θεώσεως μέ τήν ἐνσάρκωση τοῦ Λόγου. Ὁ δὲ Θεοδώρητος Κύρου αιτιολογεί: «Οὕτω καὶ θεὸς ὁ ἄνθρωπος ὠνομάσθη, ἐπειδὴ εἰκὼν προσηγορεύθη Θεοῦ.» (Ερωτήσεις εἰς τὴν Γένεσιν, Κ΄, PG 80, 105D). Ὅμως ὁ πιό ἀναγνωρισμένος Όρος για την θέωση προέρχεται από τον μέγα Αθανάσιο: «αὐτὸς γὰρ ἐνηνθρώπησε, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθώμεν» (Λόγος περὶ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου, PG 25, 96). Κατά τόν μεγάλο ρώσο Θεολόγο π. Γεώργιο Φλωρόφσκι, θέωσις σημαίνει υἱοθεσία ἀπὸ τόν Θεό (Οι Ανατολικοί Πατέρες του 4ου αιώνα, ἐκδ. Πουρνάρα, Θεσ/νίκη 1991, σ. 69). Βλ. Ρωμ. 8, 15. Γαλ. 4, 5. Ἐφεσ. 1, 4.)

   Θυμᾶμαι, ὅταν ἤμουν πολύ μικρός, μοῦ ἔλεγε ἡ μητέρα μου νά ἀγαπῶ τά ζῶα καί νά μή τά κακοποιῶ.

   Μέ τήν εὐκαιρία ἐδῶ θά σᾶς παρακαλοῦσα, παιδιά, τα ζώα ποτέ μή τά κακοποιεῖτε ποτέ, ποτέ, ποτέ!  Σήμερα δυστυχώς τά πιό πολλά παιδιά, ἀκόμα καί τῶν ἐπαρχιακῶν μας πόλεων, μέ τόν τρόπο πού ζουν, κλεισμένα στις πολυκατοικίες, οὔτε τή γάτα δέν ἔχουν δεῖ! Ὄχι δέν ἔχουν πιάσει· δέν ἔχουν δεῖ! Τό ἔχω παρατηρήσει αὐτό. Ἔρχονται πάνω στο Μοναστήρι μας μικρά παιδιά, πού δέν ἔχουν δεῖ ποτέ γάτα! καί ἅμα δοῦν κάποια, βάζουν τα κλάματα, τίς φωνές... Τί θηρίο, τάχα, νά εἶναι αὐτό...!

   Ἐπίσης, θά σᾶς ἔλεγα νά ἔχετε μιά ἐπαφή μέ τά ζῶα, δηλαδή μιά γνωριμία· νά μή σᾶς φοβοῦνται καί να μή τά φοβόσαστε νά τά ἀγαπᾶτε. Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά μήν κακοποιεῖ ποτέ τά ζῶα· ποτέ, ποτέ! Ενας λατίνος συγγραφέας ἔλεγε ὅτι ἐκεῖνος πού κακοποιεῖ τό σκυλί του θα κακοποιήσει καί τόν πατέρα του. Καί πράγματι, αὐτοί πού εἶναι βάναυσοι στά ζῶα, εἶναι βάναυσοι καί στούς ἀνθρώπους· εἶναι γνωστό.

   Λοιπόν, παιδιά, ἐδῶ θά λέγαμε ὅτι ὁ Ἀδάμ θά ἦταν φίλος τῶν ζώων, θά τά ἀγαποῦσε πολύ τά ζῶα, καί θά ἦταν ὁ κύριος τῶν ζώων καί ὁ θεός τους.

   Μοῦ ἔλεγε ἡ μητέρα μου: νά ἀγαπᾶς τά ζῶα, γιατί ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ θεός τῶν ζώων! Μάλιστα, πρέπει να φροντίζουμε τα κατοικίδια ζῶα, πού ἔχουν ἀνάγκη ἀπό μᾶς νά τά ταΐσουμε· ἄν εἶναι κότες, νά τούς δώσουμε τό καλαμπόκι, τό κριθάρι· ἂν εἶναι γάτες, σκυλιά, νά τούς δώσουμε το φαγητό νά φᾶνε... Καί μοῦ ἔλεγε ή μητέρα μου: Πήγαινε να ταΐσεις τις κότες, πήγαινε να ταΐσεις τόν σκύλο, διότι ὁ θεός τῶν ζώων εἶναι ὁ ἄνθρωπος!

   Αὐτό δέν εἶναι ἔκφραση· εἶναι πραγματικότητα. Ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο ἕναν μικρό θεό, νά ἐπιμελεῖται τή γῆ. Θά δοῦμε λίγο αργότερα, τήν ἄλλη φορά, ὅτι ὁ Θεός ἔβαλε τόν ἄνθρωπο στον Παράδεισο να τον φυλάει καί νά ἐργάζεται στον Παράδεισο ήταν δηλαδή ὁ προϊστάμενος, ὁ κύριος, ὁ θεός τοῦ Παραδείσου! (Ο Θεοδώρητος λέει: «Ὥσπερ γὰρ αὐτὸς τῶν ὅλων ἔχει τὴν δεσποτείαν, οὕτω δέδωκε τῷ ἀνθρώπῳ τῶν ἀλόγων ζώων τὴν ἐξ ουσίαν» (Ερωτήσεις εἰς τὴν Γένεσιν, Κ', PG 80, 105B).

   Για σκεφτεῖτε αὐτό τό πράγμα... σκεφτείτε τί μεγάλη τιμή ἔχει ὁ ἄνθρωπος!... Αὐτά πού τά λέμε τόσο  ἁπλά, ξέρετε τί μεγάλη αξία ἔχουν; Ξέρετε ότι σήμερα οἱ ἄνθρωποι προσπαθοῦν νά κατανοήσουν μέ τή φιλοσοφία τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος; Καί ὅταν κάποτε ἀνακαλύπτουν τήν ἀξία ἄνθρωπος, διακηρύσσουν καί λένε: 

   Ξέρετε; ὁ ἄνθρωπος εἶναι πρόσωπο...!

   Χαίρω πολύ, θά τούς λέγαμε, τό ξέρουμε ὅτι εἶναι πρόσωπο· ἐσεῖς τώρα τό ἀνακαλύψατε;...

   Ναί, λένε, δέν εἶναι μάζα· εἶναι πρόσωπο ὁ ἄνθρωπος!...

   Μά αὐτό ἐμεῖς τό ξέρουμε ἀπό τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ· ὅτι ὄχι μόνο ὁ ἄνθρωπος εἶναι πρόσωπο, ἀλλά καί ὅτι εἶναι ἕνας μικρός θεός ἐπάνω στή γῆ, μέ προορισμό νά θεωθεῖ!

   Καί ὅταν ἀργότερα ὁ διάβολος θά πεῖ στόν Ἀδάμ σᾶς εἶπε ὁ Θεός νά μή δοκιμάσετε ἀπό τόν καρπό γιά να μή γίνετε θεοί, (Γέν. 3, 5.) βλέπουμε πώς ἐδῶ ἔλεγε ἕνα ψέμα ὁ διάβολος· ἀλλά καί μιά αλήθεια. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι πραγματικά θά γίνονταν θεοί· ὄχι ὅμως τρώγοντας τόν καρπό του δένδρου πού ὁ Θεός εἶπε νά μή δοκιμάσουν, αλλά θά γίνονταν θεοί ἔχοντας τήν ἐξάρτησή τους ἀπό τόν Θεό. Ὁ διάβολος θέλησε νά τούς πλανήσει, λέγοντάς τους ὅτι μπορούσαν να γίνουν θεοί χωρίς τόν Θεό. Όπως δέν μποροῦμε νά ἔχουμε εστία φωτός ἐπάνω στή γῆ ἐάν δέν ἔχουμε τόν ἥλιο, ἔτσι κι ἐδῶ.

   Αν με ρωτήσετε, Δέν μποροῦμε νά ἀνάψουμε μία φωτιά καί νά ἔχουμε φῶς ἐδῶ στή γῆ χωρίς τόν ἥλιο; σας ἀπαντῶ. Αὐτό ὅλο τό φῶς ἀπό τόν ἥλιο, δηλαδή ή ἐνέργεια αυτή, ἔχει ἀποταμιευτεί πάνω στή γῆ, παιδιά, ἑκατομμύρια χρόνια πίσω. Πῶς; Νά σᾶς πῶ ἕνα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

   Γιατί τα ξύλα, ὅταν τα καίμε, βγάζουν φωτιά, δηλαδή ἐνέργεια; Γιατί τα φυτά, ὅσο ζοῦσαν, ἔπαιρναν ἐνέργεια ἀπό τόν ἥλιο καί τήν ἐναποθήκευαν μέ τήν μορφή του ξύλου, τῆς ὕλης. Και τώρα, καίγοντας ἐμεῖς τα ξύλα, ἐλευθερώνουμε τήν ἐνέργεια αυτή. Αλλά τά φυτά τήν ἐνέργεια αὐτή τήν πῆραν ἀπό τόν ἥλιο. (Το ξύλο εἶναι μιά αποθήκη ἡλιακῆς ἐνεργείας. Κατά τή φωτοσύνθεση τα φύλλα των δένδρων λειτουργοῦν ὡς μικρά ἡλιακά πάνελ πού ἀπορροφοῦν τήν ἡλιακή ενέργεια, γιά νά μετατραπεῖ τό νερό καί τό διοξείδιο του άνθρακα σε οργανική ύλη, δηλαδή σε ξύλο. Με τον όρο καύση ἐννοοῦμε ὁποιαδήποτε χημική αντίδραση πού συνοδεύεται από ἔκλυση θερμότητος, ἴσως καί φωτός, πού συνδυάζονται συχνά μέ τήν ἐμφάνιση φλόγας, ἐξαιτίας τῶν θερμῶν αερίων προϊόντων. Για να ελευθερώσουμε τήν ἀποθηκευμέννη ηλιακή ενέργεια των ξύλων, δημιουργούμε συνθῆκες ὑψηλῆς θερμοκρασίας μέ ἐπάρκεια οξυγόνου, οπότε τό ξύλο, διαχωριζόμενο σε πτητικά αέρια καί ἄνθρακα, ἀναφλέγεται.)

   Ἔτσι καί ὁ ταλαίπωρος ἄνθρωπος, ὅλα ὅσα ἔχει τά ἔχει ἀπό τόν Θεό αλλά πλανήθηκε, καί νόμισε ὅτι θα μποροῦσε νά γίνει θεός χωρίς τόν Θεό αὐτή ἦταν ή πλάνη τοῦ σατανᾶ. Καί ὄχι μόνο αυτό, αλλά πίστεψε καί ὅτι θά ἀνέβαινε στόν οὐρανό! καί ἐπιπλέον θά εἶχε τήν αϊδιότητα, δηλαδή τήν αἰωνιότητα!

   Αὐτό, ὅπως λέει πολύ ὡραῖα ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος, ἤδη πραγματοποιήθηκε σε δύο περιπτώσεις, κυρίως ομως σε μία τρίτη στην περίπτωση του Ενώχ, ὁ ὁποῖος μετατέθηκε, στην περίπτωση τοῦ Ἠλία, ὁ ὁποῖος ἀναλήφθηκε, καί προπαντός στον Κύριο, πού πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση, καί ἀνελήφθη στόν οὐρανό. Αυτό λοιπόν που συνέβη στα πρόσωπα αυτά δείχνει τί θά γινόταν ὁ ἄνθρωπος, άν δέν ἁμάρτανε. Παρά ταῦτα, πάλι θα γίνει τό ἴδιο πράγμα ὁ ἄνθρωπος.

   Προσέξτε λοιπόν νά δεῖτε πῶς τό λέει αὐτό ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος: «Ὅπου γε Ενώχ εὐαρεστήσας τῷ Θεῷ, ἐν σώματι μετετέθη, τὴν μετάθεσιν τῶν δικαίων προμηνύων». Γιατί μετατέθηκε ὁ Ἐνώχ; Χάθηκε, λέει η Αγία Γραφή, ἐξαφανίστηκε· δέν τόν βρῆκαν πουθενά! (Γέν. 5, 24.) Γιατί μετατέθηκε στόν οὐρανό; Γιά νά προμηνύσει τήν  μετάθεση τῶν δικαίων ἀπό τή γῆ στόν οὐρανό. 

   »Καὶ Ἠλίας, ὡς ἦν ἐν τῇ τοῦ πλάσματος ὑποστάσει, ἀνελήφθη, τὴν ἀνάληψιν τῶν πνευματικῶν προφητεύων· καὶ οὐδὲν ἐνεπόδισεν αὐτοῖς τὸ σῶμα πρὸς τὴν μετάθεσιν καὶ ἀνάληψιν». (Κατὰ Αἱρέσεων, Ἔλεγχος καὶ Ἀνατροπὴ τῆς Ψευδωνύμου Γνώσεως, Βιβλίο 50, PG 7, 1134BC. Σύμφωνα μέ τή Γραφή και τούς Πατέρες, ὁ Ἐνώχ μαζί μέ τόν Ἠλία τόν Θεσβίτη θά ἔλθουν πάλι στή γῆ γιά νά ἐλέγξουν τον Αντίχριστο και να στηρίξουν τούς πιστούς νά μήν παρασυρθοῦν ἀπό τά ἀπατηλά θαύματά του, κηρύττοντας για 3,5 χρόνια. Βλ. Αποκ. 11, 3-7. Μαλ. 4, 4-5, ἅγ. Ιωάννου Δαμασκηνοῦ, Περὶ Ἀντιχρίστου, Δ΄ 99, 44, ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Λόγος εἰς τὴν ὅρασιν τοῦ Δανιήλ, 38.32-38.11, ἁγ. Ιππολύτου Ρώμης, Λόγος περὶ τῆς συντελείας του κόσμου, 21.28-30, καί Λόγοι ἀφυπνίσεως, ο προφήτης Ηλίας στην εποχή του και στά ἔσχατα, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2009.) Κι ὁ Ἠλίας, ὅπως ἦταν μέ τήν ὑπόσταση τοῦ σώματος, αναλήφθηκε, προφητεύοντας ἔτσι τήν ἀνάληψη τῶν  πνευματικῶν ἀνθρώπων· καί καθόλου δέν θά τούς ἐμπόδιζε τό σῶμα ὥστε νά μετατεθοῦν καί νά ἀναληφθοῦν. Δηλαδή, μέ τή δική του τήν ἀνάληψη ὁ προφήτης Ηλίας δημιουργοῦσε προφητεία· τήν προφητεία ὅτι οἱ πνευματικοί ἄνθρωποι θά ἀναληφθοῦν στόν οὐρανό.

   Θά ἔλεγε κανείς: Μά αυτό τό σῶμα πῶς θά ἀνέβαινε ἐπάνω;

   Τίποτε δέν ἐμπόδισε αὐτά τά δύο πρόσωπα νά μετατεθοῦν καί νά ἀναληφθοῦν μέ τό βαρύ τους σῶμα. Ὡραῖα λέει παρακάτω ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος: Τα χέρια ἐκεῖνα πού δημιούργησαν τόν ἄνθρωπο, αὐτά τά χέρια θα κρατοῦσαν τόν Ἀδάμ νά τόν ἀνεβάσουν ψηλά. (Κατὰ Αἱρέσεων, Βιβλίο 5ο, PG 7, 1134CD-1135A.)

   Αλλά κανένας, παιδιά, δέν μπορεῖ νά ματαιώσει τό ἀρχικό σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Μπῆκε ὁ διάβολος καί ἡ  ἁμαρτία σάν σφήνα στο σχέδιο αυτό ἀλλά ὁ Θεός ὅμως δέν ἀφήνει κανέναν να ματαιώσει το σχέδιό Του. Μπορεῖ τό σχέδιό Του –κατά παραχώρηση δική του, ἔτσι τό κρίνει νά περάσει από μία περιπετειώδη πορεία, αλλά θά ξαναγυρίσει πίσω σ' ἐκεῖνο πού ἀρχικά ὁ ἴδιος ἔχει ὁρίσει.

   Πράγματι. Ὁ ἄνθρωπος ἔμεινε πιά βαρύς στή γῆ καί πέθανε, τελείωσε. Ἦρθε ὅμως ὁ Χριστός καί διόρθωσε τήν κατάσταση αὐτή. Ὁ Χριστός ἀναστήθηκε και ἀναλήφθηκε. Αναστήθηκε καί ἀναλήφθηκε στούς οὐρανούς. Τόν ἔβλεπαν, λέει, οἱ Μαθητές Του· «καὶ βλεπόντων αὐτῶν ἐπήρθη ἀπ' αὐτῶν» (Πράξ. 1, 9.)· ἐνῶ Τόν ἔβλεπαν, ἀναλήφθηκε στούς οὐρανούς. Αυτό ξέρετε τί σημαίνει, Ὅπως ἀκριβῶς μετατέθηκε ὁ Ἐνώχ καί ἀναλήφθηκε ο Ἠλίας ἀλλά ἐδῶ εἶναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτούς τούς δύο- ἔτσι θά ἀναληφθοῦμε καί ἐμεῖς, ἔχοντας πρόδρομό μας τόν Χριστό. (Ἡ μετάθεση τοῦ δικαίου Ενώχ καί ἡ «ὡς εἰς τὸν οὐρανόν, (Δ΄ Βασ. 2, 11) ἀνάληψη τοῦ προφήτου Ἠλιοῦ ὑπῆρξαν τύποι και προάγγελοι τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Χριστοῦ «εἰς τὸν οὐρανόν, (Πράξ. 1, 11), ἀλλά καί ἐν συνεχείᾳ τῆς δικῆς μας. Βλ. μεγ. Βασιλείου, Εἰς τὴν Ἀνάληψιν, Λόγος Β', PG 28, 1097BC.)

   Νά πῶς τό λέει αὐτό ὁ ἀπόστολος Παῦλος, στην Α΄ Πρός Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολή του: «Ἔπειτα ἡμεῖς οἱ ζῶντες οἱ περιλειπόμενοι ἅμα σὺν αὐτοῖς ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου εἰς ἀέρα» (Α' Θεσ. 4, 17.).  Ἔπειτα, ἐμεῖς πού θά ἔχουμε μείνει τότε –εννοεἶται οἱ ὑπόλοιποι πού θά ζοῦμε– μαζί μέ ὅλους αυτούς πού εἶχαν πεθάνει, καί πού μόλις θά ἔχουν ἀναστηθεῖ, θά ἁρπαχτοῦμε μέσα σέ σύννεφα για να προϋπαντήσουμε τόν Κύριο μετέωροι στον αέρα. Θά ἀναληφθούμε, θά πᾶμε νά συναντήσουμε τόν Κύριο, ὁ ὁποῖος θά κατέρχεται νά μᾶς συναντήσει.

   Ὥστε λοιπόν ἐκεῖνο πού ματαιώθηκε, ἐκ πρώτης ὄψεως, στον παλαιό Παράδεισο, τό ἀνανεώνει τώρα ὁ Χριστός, καί πάλι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θά ἀναληφθοῦν. Ἐννοεῖται οἱ πιστοί. Δέν μιλᾶμε γιά τούς ἀπίστους καί τούς ἀσεβεῖς· αὐτοί δέν θά ἀναληφθοῦν στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μιλᾶμε γιά τούς εὐσεβεῖς, τούς δικαίους, Αὐτοί θά ἀναληφθοῦν στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Θά ἀναληφθοῦν, ὅπως θά ἀναλαμβανόταν καί ὁ Ἀδάμ ἐάν τηροῦσε τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Δέν τό λέω ἐγώ βλέπετε πῶς τό λέει αυτό πολύ ὡραῖα καί ὁ ἅγιος Θεόφιλος Ἀντιοχείας καί ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος.

   Μᾶς λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος ὅτι ὁ Παράδεισος ήταν ἀνάμεσα στή γῆ καί στόν οὐρανό. Κοιτάξτε πῶς μᾶς τό λέει: «ὁ παράδεισος, ὡς πρὸς καλλονήν, μέσος τοῦ κόσμου καὶ τοῦ οὐρανοῦ γεγένηται» (Πρὸς Αὐτόλυκον, Βιβλ. 2, PG 6, 1089D-10924.). Ὁ Παράδεισος, ὡς πρός τήν ὀμορφιά, έχει γίνει μέσος, εἶναι ἀνάμεσα στή γῆ καί στόν οὐρανό. Μέσος κρατῆστε το αὐτό.

   Τί λέτε ὅμως, παιδιά, σήμερα υπάρχει ὁ Παράδεισος; Ἄν πᾶμε σ' ἐκεῖνον τόν τόπο πού καθορίζει γεωγραφικά ἡ Παλαιά Διαθήκη, θά τόν βροῦμε τόν Παράδεισο; Ἀσφαλῶς ὄχι.

   Τί ἀπέγινε ὁ Παράδεισος ἐκεῖνος ὁ ἀρχαῖος;

   Ἔφυγε· ἀναχώρησε ὅλος ὁ τόπος πλέον ἔγινε γῆ. Ὁ Παράδεισος μετατέθηκε. Ποῦ ὅμως πῆγε; Ὁ Παράδεισος μετατέθηκε ἐκεῖ πού ξέρει μόνο ὁ Θεός. Δέν ξέρουμε ποῦ, ἀλλά μετατοπίστηκε. Καί τώρα εἶναι πνευματικός ὁ Παράδεισος, γιατί μετά τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ οἱ ψυχές τῶν δικαίων δέν πηγαίνουν πιά στόν Ἅδη, ἀλλά πηγαίνουν στον Παράδεισο.

   Ἄρα λοιπόν ὁ Παράδεισος ὑπάρχει ἀλλά τώρα πλέον δέν εἶναι αἰσθητός, αλλά είναι πνευματικός. Καί ξέρετε γιατί δέν εἶναι αἰσθητός; Διότι ἔπρεπε νά πληρώσουν τό τίμημα οἱ ἄνθρωποι· «ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ' αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γέν. 2, 17.) τούς εἶχε πεῖ ὁ Θεός· τήν ἡμέρα πού θά φᾶτε θα πεθάνετε· καί ἔπρεπε νά πληρώσουμε ὅλοι τό τίμημα αυτό.

   Αλλά ἐκεῖνο πού θά καθιστοῦσε τόν Παράδεισο αἰσθητό θά ἦταν τό σῶμα μας. Τό σῶμα μας ὅμως, παιδιά, τό ἀφήνουμε ἐδῶ στή γῆ, πληρώνοντας τόν κοινό φόρο, τίς ἁμαρτίες μας. Προσωρινά αυτό. Συνεπῶς,  φεύγοντας ἡ ψυχή ἀπό τόν ἄνθρωπο, πηγαίνει στον Παράδεισο, ἐάν εἶναι εὐσεβής ὁ ἄνθρωπος. Αλλά τώρα ὁ Παράδεισος εἶναι πνευματικός, ἐπειδή ὑποδέχεται ὄχι ὁλόκληρο τόν ἄνθρωπο, μέ τό σῶμα του, αλλά μόνο μέ τήν ψυχή μόνο ψυχές υπάρχουν ἐκεῖ. Εἶναι δηλαδή ὁ τόπος τῶν ψυχῶν, ἀλλά μετά τήν Ανάσταση τοῦ Χριστοῦ.

   Θυμόσαστε τί εἶπε ὁ Χριστός στον ληστή; Σέ βεβαιώνω ὅτι σήμερα -και μάλιστα πρίν τελειώσει ἡ ἡμέρα- σήμερα θά εἶσαι μαζί μου στόν Παράδεισο. (Λουκᾶ 23, 43.)

   Αλλά ο ληστής δέν ἔμεινε γιά πολύ καρφωμένος στόν σταυρό γιατί του τσάκισαν τα πόδια γιά νά πεθάνει· τόν ξεκρέμασαν μετά, τό σῶμα του τό ἔθαψαν, και ἡ ψυχή του πῆγε στόν Παράδεισο. Αλλά καί ἡ ἀνθρώπινη ψυχή τοῦ Χριστοῦ, ἑνωμένη μέ τόν Θεό Λόγο, μέ τήν Θεότητα, συναντήθηκε μέ τήν ψυχή τοῦ ληστοῦ ἐκεῖ, ὅπου ὁ Χριστός εἶχε κατεβει λίγο πρίν καί εἶχε μεταβάλει τόν Ἅδη σέ Παράδεισο. (Βλ. Ησ. 14,9. Α' Κορ. 15,55 καί ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Κατηχητικό Λόγο, PG 59, 723-724.) Ὄχι ὅμως ὁλόκληρο τόν Ἅδη, αλλά μόνο γιά ὅσους πίστεψαν καί γιά τούς δικαίους πού ἦταν ἐκεῖ μετέβαλε ἕνα τμῆμα τοῦ Ἅδου σέ Παράδεισο. (Βλ. Α΄ Πέτρ. 3, 18-19, 4, 6. Πρβλ. Ἰουστίνου μάρτυρος καί φιλοσόφου, Διάλογος προς Τρύφωνα, 72.4, PG 6, 645B καί ἁγίου Ἰγνατίου Ἀντιοχείας, Πρὸς Φιλαδελφεῖς, 5.5, PG 5, 828BC.)

   Ἐκεῖ εἶναι οἱ ψυχές τῶν δικαίων καί ἁγίων στον Παράδεισο. Ἐκεῖ πῆγε καί ἡ ψυχή τοῦ ληστοῦ. Μέ τή διαφορά πώς ὁ Χριστός δέν ἔμεινε ἐκεῖ, ἀλλά ἔφυγε· ἡ ἀνθρώπινη ψυχή Του γύρισε στή γῆ, ἑνώθηκε μέ τό ἀνθρώπινο σώμα Του –καί τά δυό μαζί, ανά πάσα στιγμή ενωμένα μέ τόν Θεό Λόγο– καί ἀναστήθηκε. Αὐτό ἦταν ἡ Ἀνάσταση.

   Αὐτό θά γίνει καί μ' ἐμᾶς, παιδιά. Οἱ ψυχές τῶν δικαίων εἶναι ἐκεῖ, στον Παράδεισο, ἐκεῖ παραμένουν ἐκεῖ θά φυλάσσονται μέχρι πού νά ἔρθει ἡ ἡμέρα τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν. Τότε θά ἐπανενωθοῦν μέ τά παλαιά σώματά τους, πού θά ἔχουν γίνει καινούργια, δηλαδή θά γίνει ἡ ἀνάσταση, καί τότε θά γίνει ἡ ἀνάληψή τους στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ –αὐτό πού θά γινόταν καί στόν Ἀδάμ, τόν παλαιό Ἀδάμ, ἄν δέν ἁμάρτανε

   Κοιτάξτε πῶς τό λέει ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος αὐτό: «δικαίοις γὰρ ἀνθρώποις καὶ πνευματοφόροις ἡτοιμάσθη ὁ παράδεισος ... κἀκεῖ μένειν τοὺς μετατεθέντας ἕως συντελείας, προοιμιαζομένους τὴν ἀφθαρσίαν» (Κατὰ Αἱρέσεων, Βιβλίο 5ο, PG 7, 1135BC.) Ὁ Παράδεισος ἑτοιμάστηκε γιά ἀνθρώπους δικαίους και πνευματοφόρους... Καί αὐτοί πού μετατέθηκαν θά μένουν ἐκεῖ, μέχρι πού νά τελειώσει ὁ κόσμος, μέχρι να τελειώσει ἡ Ἱστορία, προμηνύοντας τήν ἀφθαρσία.

   Μετά τί θά γίνει; Δέν θά ὑπάρχει ὁ Παράδεισος μετά· θά ἔχει παραχωρήσει τη θέση του στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, πού θά εἶναι ὁ τέλειος Παράδεισος! Αυτός τώρα εἶναι ἀτελής. Καί ξέρετε γιατί εἶναι ἀτελής; ἐπειδή ἐκεῖ δέν εἶναι ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος· εἶναι μόνο ἡ ψυχή του· ἐνῶ στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ θά εἶναι ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος· ὅπως ἦταν καί στόν Παράδεισο τόν ἀρχαῖο, πού ἦταν ὁ Ἀδάμ ὁλόκληρος, καί ὡς ψυχή καί ὡς σῶμα.

   Συνεπῶς, ὅπως βλέπουμε, παιδιά, ὁ Παράδεισος σήμερα, στόν ὁποῖο πηγαίνουν οἱ ψυχές τῶν δικαίων καί τῶν ἁγίων ἀνθρώπων, αὐτός ὁ Παράδεισος εἶναι ἡ μέση κατάσταση τῶν ψυχῶν, καί ἄρα δέν εἶναι τέλειος. Ἡ Ἐκκλησία μας λέει ὅτι εἶναι πρόγευση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, εἶναι μέσος αὐτός ὁ Παράδεισος, ὅπως καί ὁ ἀρχαῖος. Εἶναι μέσος, είναι δηλαδή μεταξύ γῆς καί Βασιλείας Θεοῦ· ὅπως καί ὁ ἀρχαῖος Παράδεισος ἦταν μέσος, ήταν μεταξύ γῆς καί Οὐρανοῦ. (Ο μέγας Αθανάσιος λέει πώς οἱ δίκαιοι μετά τόν θάνατό τους δοκιμάζουν μερική απόλαυση, οἱ δέ αμαρτωλοί μερική κόλαση. (Πρὸς Ἀντίοχον ἄρχοντα, PG 28, 609BC). Επίσης, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἑρμηνεύοντας τό «ἵνα μὴ χωρὶς ἡμῶν τελειωθῶσι» (Εβρ. 11, 39-40), λέει ὅτι οἱ δίκαιοι, τῶν ὁποίων οἱ ψυχές εἶναι στον Παράδεισο, δέν ἔχουν ἀπολαύσει ἀκόμη τά ἀγαθά τῆς αἰωνίου ζωῆς, διότι περιμένουν ἐμᾶς. (Εἰς τὴν Πρὸς Ἑβραίους, Ὁμιλία ΚΗ΄, PG 63, 192)

   Ἐδῶ ὅμως πρέπει νά σᾶς πῶ τό ἑξῆς. Ὁ Παράδεισος ὁ τωρινός, αυτός πού ὁ Χριστός δημιούργησε μέ τήν κάθοδό του στόν Ἅδη, εἶναι πολύ καλύτερος τοῦ παλαιοῦ. Εἶναι πνευματικός Παράδεισος. Ἐκεῖ ὑπάρχει καί τό ἄκτιστο φῶς! Αλλά, παρά ταῦτα, θά τό ξαναπῶ ἄλλη μία φορά, εἶναι ἐλλιπής.

   Αὐτό τό βλέπουμε σε πολλά σημεία στην Αγία Γραφή. Οἱ ψυχές τῶν «ἐσφαγμένων», τῶν Μαρτύρων,  ζητοῦν πότε θά γίνει ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν! Λένε: Πότε, Κύριε, θά ἐκδικηθεῖς τό αἷμα μας πού χύθηκε στή γῆ; (Αποκ. 6, 10.) Αὐτό εἶναι ἰσοδύναμο μέ τό Πότε θά ἀναστηθοῦμε; Διότι ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει: Δεν ζητάω να βγάλω τό σῶμα μου, νά τό ἀπογδυθῶ, ἀλλά θέλω τό σῶμα μου να ντυθεῖ τήν ἀθανασία καί τήν ἀφθαρσία. (Β΄ Κορ. 5, 4. Βλ. Α΄ Κορ. 15, 53.)

   Εἶναι καλύτερος λοιπόν ὁ νέος Παράδεισος, ἀλλά εἶναι ἀτελής. Από μιάν ἄποψη ὅμως, τήν ἄποψη τῆς  ἀτελείας, εἶναι κατώτερος ἀπό τόν ἀρχαῖο Παράδεισο, γιατί ὁ ἀρχαῖος Παράδεισος ἦταν τέλειος ὡς πρός τόν ἄνθρωπο. Ὅσο γιά τό ἄκτιστο φως –πού εἴπαμε ὅτι ὑπάρχει στον νέο Παράδεισο– ὤ, τό ἄκτιστο φῶς ἦταν καί στόν ἀρχαῖο Παράδεισο! Ἦταν καί ἐκεῖ· θά τό ποῦμε κι αὐτό σ' ἕνα ἀπό τά προσεχή μας θέματα.

   Τώρα μήπως ὑπάρχει καθόλου ὁ Παράδεισος ἐδῶ στή γῆ;

   Παιδιά, ὁ Θεός ἐφύτευσε καί ἐδῶ στή γῆ κάποιον Παράδεισο. Ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά τό πῶ, ἔτσι, μέ μία ὄχι πολύ ωραία ἔκφραση –αλλά πῶς νά τό πῶ; Ἔχει ὁ Παράδεισος καί ἐδῶ στή γῆ... ἤ, καλύτερα, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἔχει ἐδῶ στή γῆ ἕνα Παράρτημά της! Εἶναι ἡ Ἐκκλησία! Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Παράδεισος τοῦ Θεοῦ ἐδῶ στή γῆ, εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

   Ἀκόμη καί κάτι ἄλλο ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἐντός ἡμῶν. Μᾶς τό εἶπε ὁ Κύριος. (Λουκά 17, 21.)  Μέσα μας εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ! Μέσα μας, ἂν θέλουμε, μποροῦμε να κάνουμε τήν Κόλαση ἤ τόν Παράδεισο. Ἡ Κόλαση καί ὁ Παράδεισος, ἀναμφισβήτητα, εἶναι καί ἀντικειμενικά, ἀλλά εἶναι καί ὑποκειμενικά. Θά μέ περιβάλλει ὁ Παράδεισος, ἀλλά καί τόν περιβάλλω. Θά μέ περιβάλλει ἡ Κόλαση, ἐξ ἀντικειμένου, ἀλλά καί τήν περιβάλλω, ἐξ ὑποκειμένου, εἶναι ἀπό μέσα μου.

   Ξέρετε γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Παράδεισος; Διότι ἔχει τό δένδρον τῆς ζωῆς, πού εἶχε καί ὁ ἀρχαῖος Παράδεισος. Καί ὅπως θά δοῦμε ἀργότερα, παιδιά, όταν θα μιλήσουμε γιά τά δύο δένδρα τοῦ Παραδείσου, τό δένδρο τῆς ζωῆς εἶναι ὁ Χριστός! εἶναι τό Σῶμα Του καί τό Αἷμα Του! (Βλ. Αποκ. 22, 14 καί ἁγ. Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Κατήχησις τρισκαιδεκάτη φωτιζομένων, Β', PG 33, 773AB.)

   Νά λοιπόν πού ὁ Χριστός φύτεψε στή γῆ τόν Παράδεισο, ἕνα κομμάτι τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Εἶναι βέβαια ἀτελής ἀπό τήν ἑξῆς ἄποψη ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «διὰ πίστεως περιπατοῦμεν, οὐ δι' εἴδους». (Β΄ Κορ. 5, 7.) Τώρα δηλαδή ζοῦμε διά τῆς πίστεως, εἰκονικά στόν κόσμο αυτόν, στήν Ἐκκλησία· ὄχι μέ τήν ὄραση. Δέν ζοῦμε σέ μιά χειροπιαστή πραγματικότητα, ὅπως στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, καί νά ποῦμε ὅτι βλέπουμε  «πρόσωπον πρὸς πρόσωπον», αλλά περπαταμε θα λέγαμε σέ μιά σκιά.  (Βλ. Α΄ Κορ. 13, 12. Α' Ἰωάν. 3, 2. Αποκ. 22, 3-4.)

   Στόν ἀρχαῖο Παράδεισο, ἂν θυμόσαστε, σᾶς εἶχα πεῖ ὅτι ἦταν ἕνας ποταμός· ὁ ποταμός αυτός χωριζόταν  σε τέσσερα ποτάμια· τόν Τίγρη καί Εὐφράτη, τόν Γεῶν καί τόν Φισῶν. Ἀλλά ὑπῆρχε μόνο ἕνας ποταμός, πού  ἀνέβλυζε ἀπό τόν ἀρχαῖο Παράδεισο. Ξέρετε τί σημαίνει αὐτό, παιδιά; ὅτι στον νέο Παράδεισο υπάρχει καί πάλι ἕνας ποταμός.

   Διαβάζουμε στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως τό ἑξῆς: «Καὶ ἔδειξέ μοι –ὁ ἄγγελος ἔδειξε στόν Ἰωάννης– ποταμὸν ὕδατος ζωῆς λαμπρὸν ὡς κρύσταλλον, ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ ἀρνίου». (Αποκ. 22, 1.) Στον καινούργιο Παράδεισο, την Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, εἶδε ἕναν ποταμό, σαν κρύσταλλο λαμπρό. Τί ἦταν αὐτός; Ἦταν ποταμός ὕδατος ζωῆς, ποταμός πού παρέχει τή Ζωή. Ξέρετε τί εἶναι; εἶναι ἡ πνευματική αναγέννηση πού ἔχουμε ἀπό τό Βάπτισμα, μέ τήν ὁποία ὁ πιστός βλέπει το μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος· εἶναι ἀκόμα καί ἡ αἰώνια ζωή. (Βλ. Ιωάν. 7,38-39. Παρ. 18,4. Πρβλ. Ησ. 58,11. Ιεζ. 47,1-12.)

   Ὥστε ὁ Παράδεισος τοῦ Θεοῦ, παιδιά, ὅπως εἴδαμε σέ ὅλη τή διαδρομή του θέματός μας, καί στό σημερινό μάθημά μας και στο περασμένο, εἶναι ἕνα γεγονός, εἶναι μία πραγματικότητα· δέν εἶναι ἕνας μύθος. Καί ὁ Παράδεισος αὐτός ὑπάρχει· καί θά γίνει, ὅπως σᾶς εἶπα, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

   Γι' αὐτόν τόν λόγο, ἐκεῖνοι πού ἔχουν πιστέψει, ἔχουν πιστέψει στόν Ἰησοῦ Χριστό, γιατί Αὐτός μᾶς μίλησε γι' αὐτά, καί ἡ ἀνανέωση αὐτῶν τῶν πραγμάτων ἔγινε στο πρόσωπό Του. Ὅταν λοιπόν ὁ Χριστός λέει στον ληστή «ἀμὴν λέγω σοι, σήμερον μετ᾿ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ» (Λουκά 23, 43.), σέ βεβαιώνω, σήμερα θά εἶσαι μαζί μου στον Παράδεισο, πῶς μπορῶ ἐγώ νά ἀρνοῦμαι τή γνώση καί τή βεβαιότητα ὅτι ὑπάρχει Παράδεισος;

   Λένε μερικοί: Καί ποιός εἶδε τόν Παράδεισο.... Καί ποιός πῆγε ἐκεῖ καί ἦρθε νά μᾶς πεῖ...; Μά πῆγε ὁ Χριστός, ὁ δημιουργός του Παραδείσου, καί γύρισε καί μᾶς τό εἶπε, εἴδαμε τήν Ανάστασή Του! Ἔξω από το πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ὑπάρχει σκοτάδι, ὑπάρχει άγνοια, δέν ξέρουμε τίποτα.

   Γι' αὐτό θά σᾶς πῶ ἄλλη μιά φορά τόν Χριστό τόν χρειαζόμαστε! Τόν χρειαζόμαστε ὄχι μόνο γιατί μᾶς ἀποκαλύπτει ὅλα αὐτά, αλλά και γιατί χωρίς τόν Ἰησοῦ Χριστό δέν ἔχουμε γεύση ὅλων αὐτῶν τῶν θαυμασίων πραγμάτων!

   Γι' αὐτό, παιδιά, ἄς προσέξουμε. Ποτέ μην απομακρυνθοῦμε ἀπό τόν Χριστό! Ὁ Χριστός νά εἶναι ἡ ἀληθινή ζωή μας!

Νά σᾶς εὐλογεῖ ὁ Θεός.

Λάρισα, 6 Νοεμβρίου 1983

30η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ διατροφή τοῦ ἀνθρώπου καί τῶν ζώων (Β΄). Ὁ Παράδεισος τοῦ Θεοῦ (Α΄).

 

†. Λέγαμε, παιδιά, την περασμένη φορά γιά τή δίαιτα, τήν διατροφή τοῦ ἀνθρώπου, ὅτι ὁ Θεός ἐπέτρεψε να τρώει μόνο από τό φυτικό βασίλειο, μέσα στόν Παράδεισο. Αὐτό ὅμως δέν τηρήθηκε, και τελικά ὁ ἄνθρωπος ἔπεσε στήν κρεοφαγία. Τήν συγχώρησε ὅμως ὁ Θεός τήν κρεοφαγία καί τήν εὐλόγησε, μετά τόν κατακλυσμό, ὅταν ἀνανέωσε τήν εὐλογία πού εἶχε δώσει στόν Ἀδάμ, ξαναδίνοντάς την τώρα στον Νῶε καί τα παιδιά του.

   Λέγαμε ἀκόμη ὅτι ὁ σκοπός πού τρῶμε εἶναι γιά να δοξάσουμε τόν Θεό. Αυτό ὁ ἀπόστολος Παῦλος τό λέει σαφῶς: «Εἴτε οὖν ἐσθίετε εἴτε πίνετε εἴτε τι ποιεἴτε, πάντα εἰς δόξαν Θεοῦ ποιεῖτε»· (Α΄ Κορ. 10, 31.) εἴτε λοιπόν τρῶτε εἴτε πίνετε ἤ ὁτιδήποτε κάνετε, ὅλα πρέπει να καταλήγουν στόν Θεό, ὅλα νά εἶναι γιά τή δόξα τοῦ Θεοῦ. Γι' αὐτό καί λέει πάλι ἀλλοῦ ὁ Ἀπόστολος: «ἐξ αὐτοῦ καὶ δι᾽ αὐτοῦ καὶ εἰς αὐτὸν τὰ πάντα» (Ρωμ. 11, 36.) όλα πρέπει να εἶναι ἀπό τόν Θεό, μέ τόν Θεό καί γιά τόν Θεό. Όταν λέει αὐτό, θέλει νά πεῖ ὅτι ὅλα ξεκινοῦν ἀπό τόν Θεό, ὅλα γίνονται μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί ὅλα πρέπει να ξαναγυρίσουν στόν Θεό ὡς εὐχαριστία.

   Πράγματι, σᾶς εἶχα πεῖ τήν περασμένη φορά, καί ἐδῶ εἴχαμε σταματήσει, ὅτι πρέπει να κλείσει ἕνας κύκλος· καί ὁ κύκλος αὐτός εἶναι: Θεός - Δημιουργία - Ἄνθρωπος· καί Ἄνθρωπος - Δημιουργία - Θεός. Γιά νά το καταλάβετε, ὁ Θεός ἔκανε τή Δημιουργία, καί ἡ Δημιουργία φτιάχτηκε γιά νά ὑπηρετήσει τόν ἄνθρωπο. Τώρα ὁ ἄνθρωπος πρέπει να πάρει τή Δημιουργία και νά τήν προσφέρει στόν Θεό. Οπότε ὅ,τι ξεκίνησε από τόν Θεό ξαναγυρίζει στόν Θεό.

   Γι' αὐτό, σέ λειτουργική πλέον διάσταση, τό ἀποκορύφωμα τῆς προσφορᾶς τῆς κτίσεως γίνεται μέσα στη Θεία Λειτουργία, ὅταν ὁ ἱερέας κρατάει τό ἅγιο Δισκάριο, ὅπου ὑπάρχει ἕνα τεμάχιο ἄρτου –ακόμη δέν εἶναι Σῶμα Χριστοῦ- καί τό ἅγιο Ποτήριο, πού ἔχει μέσα κρασί –ἀκόμη δέν εἶναι Αἷμα Χριστοῦ- καί σταυροειδῶς ὑψώνει αὐτά τά δύο σκεύη μέ τά περιεχόμενά τους και λέει: «Τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν σοὶ προσφέρομεν» τα δικά Σου ἀπό τά δικά Σου προσφέρουμε σ' Ἐσένα.

   Μέ ἄλλα λόγια: Δικά Σου εἶναι· Ἐσύ μᾶς τά ἔδωσες. Ἐμεῖς βάλαμε τόν προσωπικό μας κόπο, καί τώρα Σοῦ τά ἀντιπροσφέρουμε. Διότι δεν Σου προσφέρουμε σιτάρι και σταφύλια, αλλά ψωμί και κρασί. Αὐτό σημαίνει ὅτι τό σιτάρι τό σπείραμε, τό θερίσαμε, τό ἀλέσαμε, τό ζυμώσαμε, τό φουρνίσαμε, δηλαδή βάλαμε τόν προσωπικό μας κόπο. Ὅπως και τα σταφύλια τα συνθλίψαμε, τα πατήσαμε, βγάλαμε χυμό, μοῦστο, καί ἔγινε κρασί, δηλαδή βάλαμε τον προσωπικό μας κόπο. Καί τώρα ὅλα αὐτά, πού εἶναι δικά Σου –καί ἡ ὑγεία  πού μᾶς ἔδωσες καί οἱ ἱκανότητες καί ὁ νοῦς, ἡ λογική... ὅλα εἶναι δικά Σου-, Σου προσφέρουμε τα πάντα διά τῶν δύο αὐτῶν ἀντιπροσωπευτικῶν στοιχείων, τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου.

   Μέ τόν τρόπο αυτόν, παιδιά, ἐπιστρέφουμε πίσω τή Δημιουργία πρός τόν Θεό. Καί μάλιστα τήν ἐπιστρέφουμε ἐν εὐχαριστία. Ὄχι ὅπως ἀκριβῶς δίνουμε κάτι σέ ἕναν ἄνθρωπο, καί αὐτός δέν τό δέχεται, καί μᾶς τό πετάει στα μοῦτρα... μᾶς τό πετάει στο πρόσωπο! Τοῦ δίνουμε χρήματα, δέν τά ἀποδέχεται, δέν τά θέλει, ἀρνεῖται τήν προσφορά τή δική μας, παίρνει τό χαρτονόμισμα καί μᾶς τό πετάει στο πρόσωπο! Ὄχι μ' αὐτή τήν ἔννοια· ἀλλά προσφέρουμε πίσω στον Θεό τήν κτίση, πού Αὐτός πρῶτος μᾶς ἔδωσε, ἐν εὐχαριστία!

   Γι' αὐτό καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει ὅτι ὅλα, ὅ,τι τρῶμε καί ὅ,τι πίνουμε, ὅ,τι κάνουμε, ὅλα πρέπει να ἀπολήγουν στή δόξα τοῦ Θεοῦ. Γι' αυτό κάνουμε καί προσευχή στο τραπέζι, παιδιά γιά νά παρακαλέσουμε τόν Θεό νά εὐλογήσει, καί μετά νά Τόν εὐχαριστήσουμε γιά ὅ,τι γευθήκαμε από τούς καρπούς Του, καί ἔτσι νά Τόν δοξάσουμε.

   Μάλιστα θά ἦταν ὑπέροχο ἂν ἀποκτούσαμε αυτήν τήν ἁγία συνήθεια –εἶναι μερικές συνήθειες πραγματικά ἅγιες- ὅποιον καινούργιο καρπό γευθοῦμε, πάντοτε νά εὐχαριστοῦμε ἀπό καρδιᾶς τόν Θεό.

   Μέ τήν εὐκαιρία μάλιστα σᾶς συνιστῶ νά γεύεστε τούς καρπούς τῆς γῆς στήν ἐποχή τους. Δυστυχῶς ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι ἔχουμε φτιάξει τρόπους νά ἔχουμε ντομάτες ὅλον τόν χρόνο... αγγουράκια ὅλον τόν χρόνο... σταφύλια, ἂν εἶναι δυνατόν, όλον τον χρόνο μῆλα όλον τόν χρόνο...! Ασχημο πράγμα αυτό, πολύ ἄσχημο... γιατί δέν αἰσθανόμαστε πιά τήν ἀνάγκη ἑνός προϊόντος, λόγω ἐλλείψεως, νά τό φᾶμε. Καί τό πληρώνουμε, ἐννοεῖται, καί ἀκριβά τήν ἐποχή πού δέν ὑπάρχει.

   Μάλιστα, οἱ φαντασμένοι ἄνθρωποι ἀγοράζουν τήν ἐποχή πού δέν ὑπάρχει ἕνα προϊόν, καί τήν ἐποχή πού ὑπάρχει πλούσιο και μπόλικο δέν τό ἀγοράζουν!... Παράδειγμα: τόν χειμώνα τρώνε ντοματοσαλάτα, καί το καλοκαίρι τρῶνε σαλάτα λάχανο –πού τό λάχανο, ύποτίθεται, δέν ὑπάρχει τό καλοκαίρι αλλά τόν χειμώνα! Εἶναι ὁ περίεργος ἄνθρωπος, πού θέλει να προλαβαίνει τίς ἐποχές! Εἶναι περίεργο, εἶναι ἀλαζονεία.

   Λοιπόν· ὅταν στήν ἐποχή του κάθε προϊόντος θά φᾶμε γιά πρώτη φορά κάτι, ἄς ποῦμε σταφύλια, εἶναι δηλαδή τό πρῶτο σταφύλι πού θά φᾶμε φέτος, νά μήν τό φᾶμε πρίν κάνουμε μία προσευχή. Ἐκεῖ ἐπί τόπου, ὅπου κι ἂν βρισκόμαστε, εἴτε στο αμπέλι εἴτε στο σπίτι, ὅπου εἴμαστε, νά ὑψώσουμε τα μάτια μας στόν οὐρανό καί νά ποῦμε: Κύριε, Σέ εὐχαριστοῦμε πού μᾶς ἀξιώνεις νά φᾶμε κι ἐφέτος σταφύλια. Μᾶς διατήρησες στή ζωή, μᾶς διατήρησες στην υγεία, καί τώρα μᾶς ἀξιώνεις νά φᾶμε πάλι σταφύλια... ἤ μῆλα ἤ πορτοκάλια ἤ ὅ,τι ἄλλο θά φᾶμε στην κάθε εποχή.

   Πάντοτε τόν καινούργιο καρπό πρέπει νά τόν προσφέρουμε μέ εὐχαριστία στόν Θεό, ἐκτός ἀπό τήν προσευχή μας πού κάνουμε πάντοτε ὅταν τρώμε κάτι, ὅπως σᾶς ἐξήγησα.

   Ἐπανέρχομαι στόν ἄρτο καί τόν οἶνο, παιδιά, πού στὴν ἐκκλησία ὁ ἱερέας προσφέρει στόν Θεό από προσώπου τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Διότι ὁ λαός προσφέρει το πρόσφορό του καί τό κρασί του δέν τά προσφέρει ὁ ἱερέας. Ὁ ἱερέας χρησιμοποιεῖ μόνο τα χέρια του, και ἀπό προσώπου τοῦ λαοῦ προσφέρει τά δῶρα μπροστά στόν Θεό. Ὁ ἱερέας εἶναι μέσος, μεταξύ λαοῦ καί Θεοῦ. Προσφέρουμε τόν ἄρτο καί τόν οἶνο, ὅλος ὁ λαός μαζί, διά τῶν χειρῶν τοῦ ἱερέως, καί ὁ Θεός μᾶς τά ἐπιστρέφει πάλι πίσω. Ἀκοῦστε: πάλι πίσω!

   Μέ ποιόν τρόπο ὅμως μᾶς τά ἐπιστρέφει; Τό μέν ψωμί τό μεταβάλλει σέ Σῶμα τοῦ Υἱοῦ Του, πού ένανθρώπησε, τοῦ Χριστοῦ Του, τό δέ κρασί τό μεταβάλλει σε Αἷμα τοῦ Χριστοῦ Του. Παρακαλεῖ ὁ ἱερέας: «Κατάπεμψον τὸ Πνεῦμα Σου τὸ Ἅγιον ἐφ' ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ δῶρα ταῦτα. Καὶ ποίησον τὸν μὲν ἄρτον τοῦτον, τίμιον Σῶμα τοῦ Χριστοῦ σου· τὸ δὲ ἐν τῷ ποτηρίῳ τούτῳ, τίμιον αἷμα τοῦ Χριστοῦ σου» (Ἱερατικόν, Θεία Λειτουργία Χρυσοστόμου, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1981, σ. 95.) και λοιπά.

   Ἐδῶ τώρα, σ' αὐτό τό πάρε-δῶσε τοῦ Θεοῦ καί τοῦ ἀνθρώπου, φαίνεται ὅλη αὐτή ἡ χαριτωμένη θά λέγαμε θέση, σχέση, πού διαρκῶς ὁ Θεός δίνει καί διαρκῶς ὁ ἄνθρωπος εὐχαριστεῖ καί προσφέρει καί τοῦ ἀντιπροσφέρει πάλι ὁ Θεός ὄχι αὐτά πού πρόσφερε ὁ ἄνθρωπος, ἀλλά πολύ ανώτερα αὐτά πού ἤδη ἔχουν μεταβληθεῖ σέ Σῶμα καί Αἷμα τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Υἱοῦ Του.

   Δηλαδή, τί πρόσφερε ὁ ἄνθρωπος; Ὁ ἄνθρωπος πρόσφερε τήν Θεοτόκο. Αυτό πρόσφερε τή Θεοτόκο! Καί τώρα, διά τῆς Θεοτόκου, τί προσφέρει ὁ Θεός; τόν ἐνανθρωπήσαντα Υιό Του!

   Λέει ἕνα ὡραῖο τροπάριο τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων: Τί νά σοῦ προσφέρουμε, Κύριε;... Καθένα από τα κτίσματά σου Σου προσφέρει τήν εὐχαριστία: οἱ ἄγγελοι τόν ὕμνο, οἱ οὐρανοί τό ἀστέρι, οἱ μάγοι τά δῶρα, οἱ ποιμένες τό θαῦμα, ἡ γῆ τό σπήλαιο, ἡ ἔρημος τήν φάτνη· ἐμεῖς ὅμως Σοῦ προσφέρουμε τήν Θεοτόκο!... (Βλ. Μάθημα 26ο, υποσημ. 9, σελ. 41.) Και τώρα ἐσύ, διά τῆς Θεοτόκου, μᾶς δίνεις τόν Υἱό Σου πραγματικά.

   Μόνο μία τροφή δέν προσφέρθηκε στόν ἄνθρωπο, κι αὐτή ἡ τροφή ἦταν ὁ καρπός τοῦ δένδρου «τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν», (Γέν. 2, 17.) πού γι' αὐτό θά μιλήσουμε διεξοδικά μεταπροσεχῶς. Ὁ Θεός φύτεψε στον Παράδεισο τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ καί εἶπε στούς πρωτοπλάστους νά μή δοκιμάσουν ἀπό τόν καρπό του. Αὐτή ἡ βρώση, αὐτή ἡ δοκιμή του καρποῦ, ἦταν ἀπαγορευμένη ἀπό τόν Θεό.

   Προσέξτε ὅμως· ὅπως θά δοῦμε, δέν ἦταν ἀπαγορευμένη γιά πάντα, αλλά μόνο για κάποιον καιρό θά –σᾶς ἐξηγήσω ὅταν θά φθάσουμε στο σημεῖο ἐκεῖνο.

   Πάντως ὁ Θεός εἶπε ἀπό τόν καρπό αὐτόν δέν θά φᾶτε. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως ἔφαγε. Καί ὅπως λέει ὁ Θεός διά τοῦ προφήτου Ωσηέ, «ἐφάγετε καρπὸν ψευδῆ», (Ωσ. 10, 13.) φάγατε ψεύτικο καρπό. Αυτή η τροφή δέν ἦταν εὐλογημένη.

   Αὐτή δέ ἡ ἐπιθυμία, τό νά φάει ὁ ἄνθρωπος αὐτόν τόν καρπό, χαρακτηρίζεται ἀπό τόν ἅγιο Ανδρέα Κρήτης παράλογος ὄρεξις, («Τὸν ἐμπρησμόν, ὥσπερ Λώτ, φεῦγε, ψυχή μου, τῆς ἁμαρτίας φεύγε Σόδομα και Γόμορρα φεῦγε φλόγα πάσης παραλόγου ὀρέξεως.» (Μέγας Κανών, Ὠδή γ΄) ὄρεξη πέρα από τη λογική του, δηλαδή τρελλή ὄρεξη, διότι ἐπιθύμησε να φάει ἐκεῖνο πού θά εἰσήγαγε τόν θάνατο.

   Ὅπως ἀκριβῶς παράλογη ὄρεξη θα μπορούσαμε νά ποῦμε πώς εἶναι καί νά καπνίσω ναρκωτικά, ὅταν ξέρω ὅτι πίνοντας ναρκωτικά θα μου προκαλέσουν τόν θάνατο. Βέβαια κάτι ὑπόσχονται τά ναρκωτικά· ἴσως... κάτι ὑπόσχονται· ἀλλά πίσω ἀπό αὐτό τό κάτι πού ὑπόσχονται εἶναι ὁ θάνατος!

   Ἔτσι καί ὁ καρπός ἐκεῖνος· ἐνῶ ἔτυχε τῆς ἀπαγορεύσεως τοῦ Θεοῦ, θα μποροῦσε νά κριθεῖ καί χαρακτηρισθεῖ παράλογος βρῶσις. («Οἴμοι, τάλαινα ψυχή! τί ωμοιώθης τῇ πρώτῃ Εὔᾳ; εἶδες γὰρ κακῶς, καὶ ἐτρώθης πικρῶς, καὶ ἥψω τοῦ ξύλου, καὶ ἐγεύσω προπετῶς, τῆς παραλόγου βρώσεως.» (Μέγας Κανών, Ωδή α΄)

   Ἀπό τότε πού ὁ ἄνθρωπος ἔφαγε αὐτόν τόν καρπό –σημειώστε το– από τότε ἡ τροφή, δηλαδή ἡ κτίση, δέν εἶναι πιά εὐχαριστιακή. Δεν προσφέρεται από τότε πιά ἡ κτίση στόν Θεό, δηλαδή δέν ξαναγυρίζει στόν Θεό· ἔσπασε ὁ κύκλος, γιατί ὁ ἄνθρωπος ἔμεινε στην κτίση, καί σιγά-σιγά ξέχασε καί τόν Θεό.

   Ὁ Χριστός βέβαια ἦλθε στον κόσμο γιά νά ἐπανενώσει αὐτήν τήν ἁλυσίδα, νά ξανασυνδέσει αὐτόν τόν κύκλο, καί μᾶς δίδαξε ὅτι πρέπει να γυρίσουμε πίσω στόν Θεό. Μόνο οἱ πιστοί Χριστιανοί πού ζοῦν συνειδητά τόν Χριστιανισμό ξαναγυρίζουν τήν Δημιουργία πίσω στόν Θεό. Κατά τά ἄλλα, ὁ πολύς ο κόσμος, παιδιά, ξέχασε αυτήν τήν εὐχαριστιακή προσφορά τῆς δημιουργίας πρός τόν Θεό.

   Ἡ κτίση ἔπαψε πιά νά εἶναι αὐτό πού ἔπρεπε νά εἶναι, καί ἔγινε πλέον ἕνας αυτοσκοπός, ἀντί νά εἶναι ἕνα μέσο γιά τή δοξολογία τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή ἡ ἴδια ἡ Δημιουργία ἔγινε ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου· ἐνῶ δέν εἶναι αυτή ὁ σκοπός του· ὁ σκοπός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ Θεός. Ἔτσι, μέ αὐτόν τόν τρόπο, ἡ Δημιουργία ἔγινε –προσέξτε τη λέξη πού θά πῶ– ὑλική. Υλική βέβαια εἶναι ἡ Δημιουργία, από ὕλη αλλά τώρα ἔγινε ὑλική, ύλιστική, ἀντί νά γίνει εὐχαριστιακή.

   Γιά νά τό καταλάβετε, θά σᾶς πῶ τοῦτο. Ὅταν ὁ Θεός εἶδε τούς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς τοῦ Νῶε, τούς χαρακτήρισε ὡς σάρκες· εἶπε: «οὐ μὴ καταμείνῃ τὸ πνεῦμά μου ἐν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις εἰς τὸν αἰῶνα διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς σάρκας», (Γέν. 6, 3.) δέν θά μείνει τό Πνεῦμα μου τό Ἅγιο σ' αυτούς γιατί εἶναι σαρκικοί.

   Μά, θά μοῦ πεῖτε, ὁ Θεός δέν δημιούργησε τούς ἀνθρώπους νά εἶναι μέ σάρκες; μέ σώματα;

   Μέ τή λέξη σάρκες δέν ἐννοεῖ ἀκριβῶς τά σώματα τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά ἐννοεῖ πώς οἱ ἴδιοι ἔγιναν πολύ σαρκικοί. Δηλαδή ἔσπασε αυτή ἡ προσφορά τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό· δέν ζεῖ πιά ὁ ἄνθρωπος τήν πνευματική ζωή, καί μεταβλήθηκε σέ σάρκα. Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος ἔγινε ὑλιστικός. Ἐνῶ εἶναι ὕλη καί πνεῦμα, τώρα ἔγινε μόνο ὕλη, υλιστικός.

   Ἔτσι ἀκριβῶς, παιδιά, καί ἡ τροφή τοῦ ἀνθρώπου μεταβλήθηκε πλέον σέ ἕναν υλισμό.

   Μέ ἄλλα λόγια, ἡ προσφορά τῆς κτίσεως κατέληξε στόν ἄνθρωπο, ἀφοῦ αὐτός προσφέρει πιά τήν κτίση όχι στόν Θεό αλλά στόν ἑαυτό του. Κατέληξε σε μιά θυσία τοῦ Κάϊν. Δέν εἶναι μία θυσία τοῦ Ἄβελ, μιά θυσία δηλαδή πού να προσφέρεται στον Θεό γιατί θά ἤθελεὁ ἄνθρωπος νά εὐχαριστήσει τόν Θεό. (Γέν. 4, 4-7.)

   Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος ὀφείλει να προσφέρει τά πάντα στόν Θεό, νά εὐχαριστεῖ γιά ὅλα τόν Θεό! Γιά όλα!

   Πίνουμε ἕνα ποτήρι νερό οπουδήποτε κι ἂν τό πιοῦμε τό νερό, στήν ἐξοχή, πού εἶναι δροσερό τό νερό, ἀπό μία πηγή ἤ στο σπίτι μας, ὁπουδήποτε νά ποῦμε: Δόξα τῷ Θεῷ!... Ανά πᾶσα στιγμή, για οτιδήποτε, νά λέμε Δόξα τῷ Θεῷ!... Κύριέ μου, σέ εὐχαριστῶ!... Θεέ μου, σέ εὐχαριστῶ!... Χριστέ μου, σέ εὐχαριστῶ!...

   Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔτσι ἐνεργεῖ, τότε γίνεται ἕνας ἱερέας μέσα στη Δημιουργία, γιατί ανά πᾶσα στιγμή  προσφέρει τή Δημιουργία στόν Θεό.

   Καί ἔτσι, μέ τόν τρόπο αυτόν, ὅλα γυρίζουν, καί οφείλουν να γυρίζουν, στόν Θεό, καί ὅλα να μεταβάλλονται σέ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Αὐτήν τήν ἔννοια ἔχει τό ὅτι ὁ Θεός μᾶς ἔκανε να τρώμε. Μᾶς ἔκανε ὁ Θεός νά τρῶμε γιά νά στρεφόμαστε πρός Ἐκεῖνον καί νά Τόν εὐχαριστοῦμε καί νά αἰσθανόμαστε τόν ἑαυτό μας ἀπόλυτα δεμένο μέ Ἐκεῖνον.

   Καί τώρα ερχόμαστε, παιδιά, σέ ἕνα καινούργιο θέμα.

   «Καὶ ἐφύτευσεν ὁ Θεὸς παράδεισον ἐν Ἐδὲμ κατὰ ἀνατολὰς καὶ ἔθετο ἐκεῖ τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε. καὶ ἐξανέτειλεν ὁ Θεὸς ἔτι ἐκ τῆς γῆς πᾶν ξύλον ὡραῖον εἰς ὅρασιν καὶ καλὸν εἰς βρῶσιν καὶ τὸ ξύλον τῆς ζωῆς ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου καὶ τὸ ξύλον τοῦ εἰδέναι γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ. ποταμὸς δὲ ἐκπορεύεται ἐξ Ἐδὲμ ποτίζειν τόν παράδεισον· ἐκεῖθεν ἀφορίζεται εἰς τέσσαρας ἀρχάς. ὄνομα τῷ ἑνὶ Φισῶν· οὗτος ὁ κυκλῶν πᾶσαν τὴν γῆν Εὐιλάτ, ἐκεῖ οὗ ἐστι τὸ χρυσίον. τὸ δὲ χρυσίον τῆς γῆς ἐκείνης καλόν· καὶ ἐκεῖ ἐστιν ὁ ἄνθραξ καὶ ὁ λίθος ὁ πράσινος. καὶ ὄνομα τῷ ποταμῷ τῷ δευτέρῳ Γεῶν· οὗτος ὁ κυκλῶν πᾶσαν τὴν γῆν Αἰθιοπίας. καὶ ὁ ποταμὸς ὁ τρίτος Τίγρις· οὗτος ὁ προπορευόμενος κατέναντι Ασσυρίων. ὁ δὲ ποταμὸς ὁ τέταρτος Εὐφράτης. Καὶ ἔλαβε Κύριος ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε, καὶ ἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἐργάζεσθαι αὐτὸν καὶ φυλάσσειν.»

   Εἴμαστε στο 2ο κεφάλαιο τῆς Γενέσεως, στούς στίχους 8-15.

   Νά σᾶς κάνω μία πάρα πολύ σύντομη ἀπόδοση στη νεοελληνική, γιατί πρέπει πιά νά τά λέμε καί σέ ἀπόδοση, ἀφοῦ σιγά-σιγά δέν θά μπορεῖτε να καταλαβαίνετε ἕνα ἀρχαῖο κείμενο, κατά δυστυχίαν! (Ὁ π. Αθανάσιος συχνά ἐξέφραζε τήν ἔντονη δυσαρέσκεια και βαθειά του λύπη στη μεθοδευμένη αλλοίωση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καί βαθμιαία απομάκρυνσή μας, κυρίως μέσω του σχολείου, ἀπό τά ἀρχαία ἑλληνικά, που σκοπό έχει τήν ἀποξένωση του λαοῦ μας ἀπό τήν πλούσια πνευματική του παράδοση, τήν ἀποκοπή του ἀπό τίς ρίζες του καί τελικά τόν παντελῆ ἀφανισμό τοῦ ἑλληνοχριστιανικοῦ μας πολιτισμοῦ. Βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 160, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2018, σ. 101.)

   Καί διέταξε ὁ Κύριος ὁ Θεός νά βλαστήσει Παράδεισος ἀνατολικά τῆς Ἐδέμ, καί ἐκεῖ τοποθέτησε τόν ἄνθρωπο πού ἔπλασε. Καί ἀκόμη διέταξε ὁ Κύριος ὁ Θεός να φυτρώσει στή γῆ τοῦ Παραδείσου κάθε δένδρο, ὡραῖο νά τό βλέπει κανείς ἀλλά καί νά τό τρώει, καί ἐπίσης να φυτρώσει καί τό δένδρο τῆς ζωῆς στό κέντρο τοῦ Παραδείσου, καί τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ. Ἕνα ποτάμι πήγαζε από τήν Ἐδέμ ὥστε νά ποτίζει τον Παράδεισο. Ἀπό ἐκεῖ ὅμως διακλαδιζόταν σε τέσσερις ἄλλους ποταμούς. Τό ὄνομα τοῦ ἑνός ποταμοῦ ἦταν Φισῶν, ὁ ὁποῖος στρέφεται καί ποτίζει κυκλικά την χώρα. Ειλάτ, ἐκεῖ πού υπάρχει τό χρυσάφι καί τό χρυσάφι ἐκείνης τῆς περιοχῆς εἶναι ἄριστο. Ἐκεῖ εἶναι καί ὁ ἄνθραξ καί ὁ πράσινος λίθος. Τό ὄνομα τοῦ δεύτερου ποταμοῦ εἶναι Γεῶν, ὁ ὁποῖος διαβρέχει ὅλη τή γῆ τῆς Αἰθιοπίας. Ὁ τρίτος ποταμός εἶναι ὁ Τίγρης, ὁ ὁποῖος περνάει μπροστά ἀπό τούς Ασσυρίους. Καί ὁ τέταρτος ποταμός εἶναι ὁ Εὐφράτης. Καί πῆρε Κύριος ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο, πού ἔπλασε, καί τόν ἔβαλε στον Παράδεισο γιά νά ἐργάζεται φροντίζοντάς τον καί νά τόν φυλάει.

   Ἐδῶ τώρα λοιπόν βλέπουμε ἕνα καινούργιο θέμα τή δημιουργία τοῦ Παραδείσου. Ἡ δημιουργία τοῦ Παραδείσου... τοῦ περιλάλητου Παραδείσου!...

   Τί ἦταν αὐτός ὁ περιώνυμος Παράδεισος;

   Καί πάλι ἡ ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ δείχνει ἐδῶ τήν ἰδιαίτερη φροντίδα γιά τόν ἄνθρωπο. Ὄχι μόνο πλάθει μέ τά χέρια Του ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο, ἀλλά καί δημιουργεῖ τώρα πάλι με τα χέρια του τόν Παράδεισο, ὥστε νά τόν καταστήσει ἐνδιαίτημα, κατοικία τοῦ ἀνθρώπου.

   Εἴδατε τί λέει; «Καὶ ἐφύτευσεν Κύριος ὁ Θεός». Δέν λέει καί εἶπε νά γίνει, αλλά φύτεψε! δηλαδή μέ τά χέρια Του! ὅπως ὁ παππούς μου φύτεψε κάποτε ἐλιές καί ἀμπελώνα, γιά νά τόν δώσει σ' ἐμένα, τόν ἐγγονό του ἤ ὁ πατέρας μου φύτεψε αμπελώνα ἤ ἐλαιώνα, γιά νά τόν δώσει σ' ἐμένα, τό παιδί του. Δηλαδή μέ τά χέρια του δημιούργησε ὁ Θεός τόν Παράδεισο!

   Αὐτό τό φύτεψε με τα χέρια του σημαίνει τό ἴδιο ἀκριβῶς μ' αὐτό τοῦ προηγουμένου στίχου, που λέει ὅτι ὁ Θεός ἔπλασε τόν ἄνθρωπο μέ τά χέρια Του, «χοῦν λαβὼν ἀπὸ τῆς γῆς», ἀφοῦ πῆρε χῶμα ἀπό τή γῆ.

   Ἕνας πατήρ τῆς Ἐκκλησίας μας, συγκεκριμένα ὁἱερός Χρυσόστομος, λέει: «προσέταξε παράδεισον ἐν τῇ γῇ γενέσθαι». (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ομιλία ΙΓ', PG 53,108.) Αυτό δηλαδή, τό ὅτι ὁ Θεός φύτεψε μέ τά χέρια Του τόν Παράδεισο, εἶναι μία ἔκφραση ἀνθρωπομορφική καί θέλει να δείξει αὐτήν τήν τρυφερότητα πού εἶχε ὁ Θεός γιά τόν ἄνθρωπο.

   Ἡ λέξη παράδεισος βεβαίως δέν εἶναι ἑλληνική, οὔτε καί ἑβραϊκή· εἶναι περσική. Καί ὅσοι ἀπό τό σχολεῖο σας, στο πρωτότυπο τουλάχιστον, ἔστω καί σέ μετάφραση, ἔχετε κάνει τήν Κύρου Ανάβαση, ἐκεῖ θά θυμόσαστε ὅτι πολλές φορές ὁ Ξενοφῶν ἀναφέρει τή λέξη παράδεισος. Καί ὁ Ξενοφῶν, ὅταν γράφει τή λέξη παράδεισος –πού εἶναι περσική ἐξελληνισμένη, καί οἱ Ἑβδομήκοντα τή μεταφράζουν μέ αὐτήν τή λέξη–, δέν ἐννοεῖ τίποτε ἄλλο παρά ἕναν τόπο, ἕναν κῆπο, ὁ ὁποῖος ἔχει πλούσια καί ὡραῖα δένδρα. Αυτό σημαίνει παράδεισος, κατά κυριολεξίαν, ὅπως ἀναφέρεται στήν περσική γλώσσα.

   Ἀλλά ὁ Παράδεισος ἐδῶ στή Γένεση, πού ὁ Θεός ἔκανε γιά τόν ἄνθρωπο, παιδιά, τί ήταν; Ἦταν ὑλικός παράδεισος, ἦταν νοητός, δηλαδή πνευματικός, ἦταν στη γῆ αὐτός ὁ Παράδεισος; ἦταν στόν οὐρανό; Τί ἦταν αὐτός ὁ Παράδεισος;

   Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέει τό ἑξῆς πουλύ χαρακτηριστικό: «Τινὲς μὲν οὖν αἰσθητὸν τὸν παράδεισον ἐφαντάσθησαν, ἕτεροι δὲ νοητόν. Πλὴν ἔμοιγε δοκεῖ, ὅτι ὥσπερ ὁ ἄνθρωπος αἰσθητὸς ἅμα καὶ νοητὸς δεδημιούργητο, οὕτω καὶ τὸ τούτου ἱερώτατον τέμενος, αἰσθητὸν ἅμα καὶ νοητὸν καὶ διπλὴν ἔχον τὴν ἔμφασιν· τῷ γὰρ σώματι ἐν τῷ θειοτάτῳ χώρῳ καὶ ὑπερκαλλεῖ, καθὼς ἱστορήσαμεν, αὐλιζόμενος, τῇ δὲ ψυχῇ ἐν ὑπερτέρῳ καὶ ἀσυγκρίτῳ καὶ περικαλλεστέρῳ τόπῳ διέτριβεν, Θεὸν ἔχων οἶκον τὸν ἔνοικον». (Περὶ Παραδείσου, PG 94, 916BC.)

   Δηλαδή: Μερικοί λένε ὅτι ὁ παράδεισος ἦταν αἰσθητός, ἄλλοι λένε ὅτι ὁ Παράδεισος ἦταν νοητός. Αλλά, κατά τη γνώμη μου, λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης (και φυσικά ἡ γνώμη τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, ὅπως καί ὅλων τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, εἶναι ἡ ἴδια, εἶναι αὐτό πού ἑρμηνεύει και δέχεται ἡ Ἐκκλησία), ὅπως ὁ ἄνθρωπος ἦταν καί αισθητός καί νοητός, αἰσθητός στό σῶμα καί νοητός στήν ψυχή του, κατά παρόμοιο τρόπο καί ὁ Παράδεισος εἶχε διπλῆ διάσταση· ἦταν καί αἰσθητός καί νοητός. Διότι, πραγματικά, ὁ Παράδεισος κτίσθηκε,  δημιουργήθηκε ἐπάνω στή γῆ, ἦταν ἐπάνω στή γῆ. Μπαίνοντας ὅμως μέσα ὁ ἄνθρωπος, θα προσπαθοῦσε νά ἀναχθεῖ στόν Δημιουργό του μέ τόν νοῦ του, μέ τήν ψυχή του, ἐξ ἀφορμῆς τοῦ ὡραίου αὐτοῦ Παραδείσου.

   Εἶναι ὡραιότατο ἐκεῖνο πού λέει, ὅτι ἔμενε μέν σέ ἕναν πολύ ὡραῖο χῶρο τό σῶμα του, ἀλλά ὁ νοῦς του θά ἔφευγε σ' ἕναν ἀσυγκρίτως ἀνώτερο καί ὁμορφότερο χῶρο, ἐκεῖ πού εἶναι ὁ Θεός, καί ἔτσι θά κατοικοῦσε μέσα στόν Θεό, ὅπως καί ὁ Θεός θά κατοικοῦσε μέσα στόν ἄνθρωπο. Ἀκοῦστε: «διέτριβεν, Θεὸν ἔχων οἶκον τὸν ἔνοικον» μένοντας στόν Παράδεισο, θά εἶχε τόν Θεό σάν σπίτι του, «τὸν ἔνοικον», δηλαδή τόν Θεό, πού ἤδη κατοικοῦσε μέσα στόν ἄνθρωπο. Πραγματικά εἶναι πολύ χαρακτηριστικό αὐτό.

   Τό ἴδιο, παιδιά, μᾶς λέει καί ὁ ἅγιος Θεόφιλος Ἀντιοχείας: «Ὅτι δὲ καὶ ὁ παράδεισος γῆ ἐστι καὶ ἐπὶ τῆς γῆς πεφύτευται, ἡ Γραφὴ λέγει· Καὶ ἐφύτευσεν ὁ Θεὸς παράδεισον ἐν Ἐδὲμ κατὰ ἀνατολάς». (Πρὸς Αὐτόλυκον, PG 6, 1089BC.) Τό ὅτι ὁ Παράδεισος ἦταν στή γῆ καί ὅτι ἐκεῖ φυτεύτηκε, τό λέει ἡ Γραφή· καί ὁ Θεός φύτευσε παράδεισο στην περιοχή τῆς Ἐδέμ ἀνατολικά.

   Προσέξτε αὐτό τό σημεῖο. Πάρα πολλοί ἄνθρωποι πιστεύουν ὅτι ὁ Παράδεισος ἦταν στόν οὐρανό! Καί ὅταν ὁ ἄνθρωπος διώχθηκε από τόν Παράδεισο, τί ἔγινε; μήπως ἔπεσε από τόν οὐρανό πάνω στή γῆ;... Περίεργο πράγμα! Δεν λέει ὅτι ὁ Θεός πῆρε χῶμα ἀπό τή γῆ, «χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς», καί ἔπλασε τόν ἄνθρωπο; Πῶς δηλαδή; ἔκανε τόν ἄνθρωπο, μετά τόν πῆγε στόν οὐρανό, καί μετά ἀπό ἐκεῖ τόν ἔστειλε πάλι κάτω στή γῆ;... Παράξενα πράγματα!

   Τίποτα, παιδιά, ἀπό αὐτά. Ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο πάνω στή γῆ καί ὁ Παράδεισος ἦταν ἐπάνω στή γῆ ἦταν δηλαδή υλικός Παράδεισος. Τί εἶχε μέσα; Είχε δένδρα, είχε χλόη, δηλαδή φυτικό βασίλειο, εἶχε τα ποτάμια αὐτά πού τόν διέβρεχαν καί τόν περιτριγύριζαν. Τά ὅρια τοῦ Παραδείσου, τρόπον τινά, ἦταν αὐτά τα τέσσερα ποτάμια.

   Συνεπῶς, τί βλέπουμε ἐδῶ; ὅτι ὁ Παράδεισος ἦταν ἐπάνω στή γῆ.

   Εἶμαι σίγουρος ὅτι πάρα πολλές κοπέλες από σᾶς δέν τό ξέρατε αὐτό γι' αὐτό ἔμεινα νά σᾶς τό διαλευκάνω.

   Ὅταν ὅμως λέει ὅτι ὁ Θεός ἔκανε τόν Παράδεισο στήν Ἐδέμ, δέν σημαίνει πώς ἡ Ἐδέμ εἶναι ὁ Παράδεισος. Προσέξτε νά δεῖτε πῶς τό λέει: «Καὶ ἐφύτευσεν Κύριος ὁ Θεὸς παράδεισον ἐν Ἐδὲμ κατὰ ἀνατολάς». Ἐδέμ δέν σημαίνει παράδεισος, ἀλλά εἶναι μιά περιοχή, δηλαδή ἕνας τόπος, πρός τήν ἀνατολή, ὅπου ἔγινε ὁ Παράδεισος, φυτεύθηκε ὁ Παράδεισος.

   Πολλοί, ὅπως ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας, ὁ Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, καί ἄλλοι, λένε ὅτι Ἐδέμ σημαίνει τρυφή. Νά πῶς τό λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός: «Ἐδὲμ γὰρ τρυφὴ ἑρμηνεύεται», (Περὶ Παραδείσου, PG 94, 913A.) καί τρυφή σημαίνει απόλαυση.

   Μάλιστα ἐδῶ πάλι θα κάνω μία ἔκκληση, γιατί ἀναγκάζομαι να κάνω πολλή ἀνάλυση τῶν λέξεων, γιατί είμαι σίγουρος ὅτι δέν καταλαβαίνετε κάποιες λέξεις. Σᾶς παρακαλῶ πάρα πολύ, πέρα από τό σχολεῖο πού σᾶς διδάσκει ὅ,τι σᾶς διδάσκει, σᾶς παρακαλῶ πολύ να διαβάζετε βιβλία, αξιόλογα βιβλία, γραμμένα μέ πλούσιο λεξιλόγιο, να πλουτιστεῖ τό λεξιλόγιό σας, γιατί διαφορετικά θα μείνετε πολύ φτωχές στη γλώσσα, καί δέν θά κατανοεῖτε ὅταν ἀκοῦτε μία διάλεξη, μία ὁμιλία!

   Λοιπόν, τρυφή σημαίνει απόλαυση. Συνεπῶς, ὅταν λέει παράδεισος ἐν Ἐδέμ, σημαίνει παράδεισος τρυφῆς, ἀπολαύσεως. Καί πράγματι, ὅταν ἐκδιώχθηκαν οἱ πρωτόπλαστοι ἀπό τόν Παράδεισο, τό ἱερό κείμενο ἔχει τήν ἑξῆς διατύπωση: «ἐξαπέστειλεν αὐτὸν Κύριος ὁ Θεὸς ἐκ τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς», (Γέν. 3, 23. Βλ. Γέν. 2, 15. 3, 24,) τῆς ἀπολαύσεως. Οἱ Ἑβδομήκοντα μεταφράζουν τή λέξη Ἐδέμκαί τήν ἀποδίδουν μέ τήν ἔννοια τῆς τρυφῆς, δηλαδή τῆς ἀπολαύσεως.

   Ωστόσο, ποῦ ἀκριβῶς μπορεῖ νά ἦταν ὁ Παράδεισος, ἀφοῦ ἦταν ἐπάνω στή γῆ;

   Δέν θά ἤθελα νά μείνω σε ποικίλες ἑρμηνεῖες καί θέσεις πού ὑπάρχουν, ἀλλά πιθανότατα ἦταν ἐκεῖ πού σήμερα εἶναι ἡ Ἀρμενία· ἐκεῖ ἴσως ἦταν ὁ Παράδεισος. Ἴσως καί πιό κάτω, στη Μεσοποταμία· αλλά μᾶλλον, ἀπ' ὅτι φαίνεται, ἦταν στήν Ἀρμενία.

   Ὁ ἱερός Δαμασκηνός λέει: «Ἐν τῇ ἀνατολῇ μὲν πάσης τῆς γῆς ὑψηλότερος κείμενος». (Περὶ Παραδείσου, PG 94, 913Α.) Λάβετε δέ ὑπ᾽ ὄψιν ὅτι ἡ Μεσοποταμία, δηλαδή ή περιοχή πού εἶναι μεταξύ τῶν δύο ποταμῶν Τίγρη καί Εὐφράτη, εἶναι πεδινή, εἶναι στο σημερινό Ιράκ, καί τό υψόμετρό της δέν εἶναι μεγάλο σε σχέση μέ τήν ἐπιφάνεια τῆς θαλάσσης, ἐνῶ ἡ Ἀρμενία εἶναι πιό ψηλά.

   Αναφέρονται χαρακτηριστικά τέσσερα ποτάμια τα δύο εἶναι γνωστά, τά ἄλλα δύο εἶναι ἄγνωστα. Τά δύο άγνωστα, ὁ Γεῶν καί ὁ Φισῶν, κατά μία ἑρμηνεία, ἀφοῦ δέν ξέρουμε ποιά εἶναι, πιθανῶς νά εἶναι παραπόταμοι τῶν δύο ἄλλων ποταμῶν, πού σήμερα τούς ξέρουμε καί διατηροῦν τά ἴδια τους ὀνόματα, Τίγρης καί Εὐφράτης. Αλλά ἴσως αὐτοί οἱ δύο ποταμοί, Φισῶν καί Γεῶν, νά εἶναι οἱ σύγχρονοι Kur και Araxes -ὁ Araxes εἶναι ἕνα ποτάμι πού διασχίζει τήν Αρμενία καί χύνεται στην Κασπία θάλασσα.

   Πανάρχαιο βιβλίο ἡ Γένεση... πανάρχαιες ὀνομασίες!... Σᾶς κάνει δέ ἐντύπωση ὅτι οἱ πανάρχαιες όνομασίες Τίγρης καί Εὐφράτης διατηροῦνται μέχρι σήμερα; Πιθανῶς λοιπόν νά εἶναι ἡ Ἀρμενία.

   Φαίνεται πώς ἡ ᾿Αρμενία εἶναι δυό φορές ἡ κοιτίδα τοῦ ἀνθρωπίνου γένους· τήν πρώτη φορά όταν τοποθετήθηκε ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα, καί τή δεύτερη φορά ὅταν ἔγινε ὁ κατακλυσμός, καί ἐκεῖ, στήν Ἀρμενία, ἄραξε ἡ κιβωτός τοῦ Νῶε. Τό ὅτι ἡ κιβωτός τοῦ Νῶε σταμάτησε πάνω στο Αραράτ, αὐτό δείχνει ὅτι κάπου ἐκεῖ εἶχε τοποθετηθεῖ καί ὁ ἄνθρωπος, δηλαδή ἐκεῖ ἦταν τό μέρος τῆς γῆς πού φυτεύτηκε ὁ Παράδεισος ὁ ἀρχαῖος. Αραράτ εἶναι ἡ ἀρχαία ὀνομασία, πού διατηρεῖται μέχρι σήμερα. Τό βουνό αὐτό ἔχει ὕψος πέντε χιλιάδες τόσα μέτρα· εἶναι πανύψηλο βουνό. (Σύμφωνα μέ μιά νεότερη ἑρμηνεία, τό βουνό πού προσάραξε ἡ κιβωτός τοῦ Νῶε δέν ἦταν τό Αραράτ, τοῦ ὁποίου ἡ ταύτιση εἶναι υστερογενής καί ἐσφαλμένη. Το βιβλικό Αραράτ συμπίπτει μέ τό Τζεμπέλ Τζούντι (ὄρος τῶν Ἰουδαίων), λίγες δεκάδες χιλιόμετρα πρίν ὁ Τίγρης μπει στο Ιράκ. Ουσιαστικά ἡ λέξη Αραράτ προέρχεται ἀπό τό ἀσσυριακό ὄνομα Ουραρτοῦ (Urartu), ἕνα μεγάλο κράτος εὑρισκόμενο ἀκριβῶς στα βόρεια τῆς Ἀσσυρίας, στη σημερινή Αρμενία. Αραράτ και Ουραρτοῦ ἔχουν κοινή συμφωνική ρίζα (ρ-ρ-τ) διαφορετικά φωνηεντισμένη. Προφανώς πρόκειται για κακό φωνηεντισμό τῶν ἑβραϊκῶν συμφώνων ρ-ρ-τ, μέ τά ὁποῖα πρωτογράφτηκε στα ἑβραϊκά τό συγκεκριμένο βουνό. Μέ τά ἴδια ὅμως σύμφωνα (ρ-ρ-τ) γράφονταν καί τά χαμηλά βουνά Ουραρτοῦ, πού βρίσκονταν βόρεια τῆς Μεσοποταμίας, στή σημερινή Αρμενία. Βλ. καί Ἀρχ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, Πρόβλημα 140, ἔκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσ/νίκη 1976, σ. 433.)

   Μέ τήν εὐκαιρία σᾶς λέω ὅτι καί παλαιότερα, και τελευταῖα μάλιστα, ἔγιναν καί γίνονται ἀπόπειρες να βρεθοῦν λείψανα τῆς κιβωτοῦ ἐπάνω στο Αραράτ. Φυσικά, εἶναι πάρα πολύ δύσκολο αυτό. Ἄν καί ἡ Ἀρμενία σήμερα ἀνήκει στη Σοβετική Ενωση, γίνονται ἀποστολές καί ἀπό τούς Ρώσους καί ἀπό τούς Αμερικανούς. Κάποιες φορές μάλιστα ισχυρίστηκαν πώς βρῆκαι κάποια λείψανα ξύλων, πολύ παλαιῶν, χιλιάδων ἐτῶν, καί ὅτι αὐτά τά ξύλα ἀνῆκαν στην κιβωτό. Δέν ξέρουμε. Πάντως ἡ προσπάθεια εἶναι τρομερά δύσκολη, ἂν ὄχι ἀκατόρθωτη, διότι τό Αραράτ ἔχει αιώνια χιόνια, καί εἶναι πάρα πολύ δύσκολο νά ἀνακαλυφθοῦν ἀπομεινάρια τῆς κιβωτοῦ τοῦ Νῶε.

   Ὅλα αὐτά πού λέμε καί ἀναλύουμε, ὅπως θά τό ἀντιλαμβάνεστε καί ἐσεῖς, μᾶς φέρνουν τήν Αγία Γραφή πολύ κοντά μας, τήν κάνουν ρεαλιστική. Διότι μέχρι τώρα, ἴσως, ὅταν διαβάζαμε γιά τόν Παράδεισο, μᾶς φαινόταν κάτι τό πολύ μακρινό· ἰδίως μάλιστα ὅταν ὑπάρχουν καί ἐκεῖνες οἱ ἀνόητες θέσεις καί ποιός τά ξέρει αὐτά; καί πῶς; καί τί; καί ὅτι αὐτά εἶναι παραμύθια... καί τά λοιπά! Καί ξέρετε τί εἶναι νά μεταφέρεσαι ἀπό τήν ἀντίληψη τῶν ἀνόητων ανθρώπων, πού χαρακτηρίζουν ὡς μύθους αὐτά ὅλα, –καί ἐκπαιδευκτικοί ἀκόμη μποροῦν νά τό λένε αυτό, δηλαδή διδάσκαλοι καί καθηγητές πού δέν πιστεύουν στον Θεό– που λένε ὅτι ὅλα αὐτά εἶναι παραμύθια... Είναι πάρα πολύ συγκινητικό καί αἰσθάνεται κανείς κάπως αλλιώτικα, ὅταν βλέπει ὅτι αὐτά εἶναι τόσο πραγματικά και τόσο κοντά του, ὅτι αὐτά ἔχουν μιά ἐγγύτητα, εἶναι δικά μας πράγματα, εἶναι πάνω στή γῆ μας, εἶναι τόσο οἰκεῖα μας! (Η βιβλική διήγηση, οἱ ἱστορικές παραδόσεις, αλλά και πολλά αρχαιολογικά ευρήματα της Μεσοποταμίας, μας βεβαιώνουν πώς τα περιγραφόμενα στη Γένεση ὄχι μόνο δέν εἶναι ἁπλῶς μύθος ἤ φαντασία τῶν πρωτόγονων ανθρώπων, αλλά ἕνα ἱστορικό γεγονός, πού προσδιορίζεται κάπου πρίν ἀπό τήν ἔναρξη των μεγάλων πολιτισμῶν τῆς Βαβυλωνίας, Αἰγύπτου, Ἰνδίας, καί ἀμέσως μετά τη λεγόμενη μεσολιθική εποχή, ἴσως γύρω στο 3.500 π.Χ.. Αυτό ύποστηρίζουν οἱ εἰδικοί F. A. Filby, M. F. Unger, B. L. Ramm καί ἄλλοι ἐπιστήμονες. Βλ. Werner Keller, Η Βίβλος ὡς ἱστορία λαῶν καί πολιτισμῶν, (Πρόλογος Μανώλη Ανδρόνικου, μτφρ. Ἄννας Παπαδημητρίου) ᾿Αθῆναι 1968, σσ. 640.)

   Ὅσο γιά τήν περιοχή Εὐιλάτ, που λέει, καί πού διαβρέχεται ἀπό τόν Φισῶν ποταμό, πιθανῶς νά εἶναι ἡ  Κολχίδα τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων. Θά ἔχετε ἀκούσει γιά την Κολχίδα. (Ἐκ τῶν τεσσάρων ποταμῶν τῆς Ἐδέμ, ὁ πρῶτος «ἐκυκλοῦσε τήν γῆν Εὐιλάτ», τόπον περίφημον διά τό χρυσίον. Παρομοίως εἰς ἐκ τῶν τεσσάρων ποταμῶν, τούς ὁποίους ἀνέφερα ὡς πηγάζοντας εἰς τήν Ἀρμενίαν, κυκλοῖ τήν ἀρχαίαν Κολχίδα, τόπον τό πάλαι τόσον περίφημον διά τό χρυσίον του, ὥστε ἔγινεν αἰτία τῆς περιβοήτου ἀργοναυτικῆς ἐκστρατείας. (Αποθήκη τῶν ὠφελίμων γνώσεων, Τεύχος 88, Σμύρνη, Απρίλιος 1884, σ. 58)

   Ακόμα, ἡ ὀνομαζόμενη ἐδῶ Αἰθιοπία, πού τήν περιβρέχει ὁ Γεῶν, δέν εἶναι ἡ ἀφρικανική Αιθιοπία, ή γνωστή μας Αβησσυνία. Και αυτό γιατί μερικοί εἶπαν ὅτι ὁ Φισῶν εἶναι ὁ Νεῖλος ποταμός. Τό ἴδιο εἶπαν καί γιά τόν ἄλλο ποταμό, τόν Γεῶν, ὅτι εἶναι ὁ Ἰνδός ποταμός. Μά τότε τό ἄνοιγμα τῶν ὁρίων τοῦ Παραδείσου εἶναι πάρα πολύ μεγάλο. Ἐνῶ ὁ Τίγρης καί ὁ Εὐφράτης κλείνουν τήν περιοχή, ὅταν μιλούμε γιά τόν Νεῖλο τῆς Ἀφρικῆς καί τόν Ινδό ποταμό τῶν Ἰνδιῶν, τότε ανοίγει τό πλαίσιο τοῦ Παραδείσου πάρα πολύ. (Βλ. π. Ι. Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, Πρόβλημα 10ο, σ. 422.)

   Δέν ἦταν τόσο ανοιχτός ὁ Παράδεισος· ἦταν ἐν χωρίῳ, ἦταν σ' ἕναν συγκεκριμένο τόπο πού εἶχε ὅρια, καί τά ὅρια τοῦ Παραδείσου ἦταν κάπως στενά. Συνεπῶς δέν πρέπει νά εἶναι οὔτε ὁ Νεῖλος οὔτε ὁ Ἰνδός, ἀλλά, ὅπως σᾶς ἐξήγησα, πιθανότατα νά ἦταν κάποιοι παραπόταμοι τῶν δύο μεγάλων αὐτῶν ποταμῶν, Τίγρη καί Εὐφράτη, δηλαδή ὁ Κούρ καί ὁ Ἄραξες. Ομοίως καί ἡ Αἰθιοπία, δέν εἶναι ἡ ἀφρικανική, αλλά ἕνα μέρος τῆς σημερινῆς Περσίας.

   Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι ἕνα ἦταν τό ποτάμι πού πήγαζε ἀπό τήν Ἐδέμ, τό ὁποῖο διαχωριζόταν σέ τέσσερις ἀρχές, κατευθύνσεις. Ἀφοῦ λοιπόν ἕνα ἦταν τό ποτάμι μέ τέσσερις παραποτάμους, πῶς μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά τόν Νεῖλο καί τόν Ινδό ποταμό; Δέν εἶναι δυνατόν. Πάντως, γι' αὐτό τό ποτάμι, πού ὡς ἕνα ξεκινοῦσε, θά σᾶς μιλήσω προσεχῶς σέ ἄλλο μάθημα. Τά δύο ποτάμια πού ξέρουμε σήμερα εἶναι ὁ Τίγρης καί ὁ Εὐφράτης.

   Πρέπει ἀκόμα νά σᾶς πῶ ὅτι τά δύο αυτά ποτάμια κάποτε δέν συναντώντο, καί μάλιστα στούς ἱστορικούς χρόνους. Στήν ἐποχή του Ναβουχοδονόσορος, ἐπί παραδείγματι, τόν 7ο-6ο αιώνα, τά δυό αυτά ποτάμια δέν συναντώντο. (Ἐδῶ ὁ π. Ἀθανάσιος αναφέρεται στον Ναβουχοδονόσορα Β΄τόν Μέγα (634-562 π.Χ.), πού αναφέρεται καί στό βιβλίο Δανιήλ.) Σήμερα συναντώνται στήν ἐκβολή τους, γίνονται ἕνας ποταμός, που χύνεται στον Περσικό κόλπο. Στήν ἐποχή τοῦ Ναβουχοδονόσορος ὅμως δέν ἦταν ἑνωμένα τα ποτάμια· τό καθένα εἶχε τή δική του έκβολή. Αλλά από τότε μέχρι σήμερα ἔχουν μεταφέρει πολύ υλικό, δημιουργώντας προσχώσεις μέσα στόν Περσικό κόλπο, μέ ἀποτέλεσμα σήμερα να βρίσκονται τά δύο αὐτά ποτάμια ἑνωμένα, καί τελικά νά ἔχουν μία κοινή ἐκβολή.

   Γι' αὐτό σᾶς ἀνέφερα τήν γεωγραφία αὐτῶν τῶν ποταμῶν, ἐπειδή οἱ ποταμοί διαρκῶς ἀλλάζουν, καί κοίτη καί ἐκβολή, καί δέν μποροῦμε εὔκολα νά τούς καθορίσουμε. Ἐκεῖνο ὅμως πού ἔχει σημασία εἶναι ὅτι ἀφοῦ διατηροῦμε τίς δύο γνωστές αὐτές ὀνομασίες τῶν ποταμῶν ὁ Παράδεισος πρέπει νά ἦταν ἐκεῖ, ἀνάμεσα στα δύο ποτάμια, τόν Τίγρη καί τόν Εὐφράτη, καί πιθανῶς νά ἦταν στη σημερινή Αρμενία. (Ἡ ἐν τῇ βίβλῳ τῆς Γενέσεως συντομωτάτη περιγραφή τοῦ τόπου, ἐν ᾧ ἐτέθησαν οἱ πρωτόπλαστοι Ἀδάμ καί Εὔα, περιέχει σχεδόν όλας τάς σωζομένας γεωγραφικάς εἰδήσεις περί τοῦ κόσμου, ὁποῖος ἦτο πρό τοῦ κατακλυσμοῦ. Ὁ σκοπός τοῦ Μωϋσέως ἀναμφιβόλως ἦτο να δείξη εἰς τούς αναγνώστας τήν θέσιν ὅπου ἔγινεν ἡ δοκιμή τῶν προπατόρων μας· ἀλλ᾽ ἡ παρέλευσις τοσούτων αἰώνων, καί αἱ εἰς τήν ἐπιφάνειαν τῆς γῆς συμβᾶσαι μεταβολαί, κατέστησαν ἤδη δυσερμήνευτον τήν περικοπήν ταύτην τῆς Παλαιᾶς Γραφῆς. (Αποθήκη τῶν ὠφελίμων γνώσεων, Τεύχος 88, Σμύρνη, Απρίλιος 1884, σσ. 57-58)

   Ακόμη, ἡ φράση «καὶ ἐφύτευσε Κύριος ὁ Θεὸς παράδεισον ἐν Ἐδὲμ κατὰ ἀνατολάς» σημαίνει ὅτι ὁ Θεός δέν δημιουργεῖ τά φυτά τοῦ Παραδείσου ὅπως τά δημιούργησε τήν τρίτη ἡμέρα, πού εἶπε νά γίνουν τα φυτά. Αὐτό τό «ἐφύτευσε» σημαίνει ὅτι τά φυτά προϋπῆρχαν. Δέν δημιουργεῖ καινούργια φυτά, αλλά τά φυτά τῆς περιοχῆς ἐκείνης εἶχαν μία πιό ἐξαιρετική καί ἰδιαίτερη ἐμφάνιση.

   Θέλετε νά σᾶς τό πῶ μέ μιά εικόνα δική μας, σύγχρονη; Ὅταν παίρνουμε φυτά ἀπό τόν γύρο μας χώρο, ἀπό τό δάσος, παίρνουμε ἔλατα, πεῦκα, ὅ,τι θέλετε, καί αὐτά τά δένδρα τώρα, ἤ τά φυτά γενικά, τά μεταφυτεύουμε σε κήπους, τα περιποιούμαστε, τότε αὐτά παρουσιάζουν μιά ἄλλη ὀμορφιά ὄχι ἐκείνη πού εἶχαν στήν ἄγρια κατάστασή τους.

   Ἔτσι καί ἐδῶ· τά φυτά τοῦ Παραδείσου ὑπῆρχαν· δέν τά δημιούργησε ὁ Θεός ἐκείνη τήν ἡμέρα, τήν ἕβδομη.

   Σημειῶστε δέ ὅτι ὁ Παράδεισος ἔγινε τήν ἕβδομη ἡμέρα, ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος τήν ἕκτη ἡμέρα. Προσέξτε τό σημεῖο αὐτό. Τό σημειώνει καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός αὐτό καί ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας. («Τὸν οὖν ἄνθρωπον ὁ Θεὸς πεποίηκεν ἐν τῇ ἕκτῃ ἡμέρᾳ, τὴν δὲ πλάσιν αὐτοῦ πεφανέρωσεν μετὰ τὴν ἑβδόμην ἡμέραν, ὁπότε καὶ τὸν παράδεισον πεποίηκεν, εἰς τὸ ἐν κρείσσονι τόπῳ καὶ χωρίῳ διαφόρῳ αὐτὸν εἶναι.» (PG 6, 1088D-10894)

   Βλέπουμε ἐπίσης ἐδῶ ὅτι ὁ Θεός φυτεύει φυτά γιά να δείξει τήν ἰδιαίτερη καλλιέργεια ἐκείνου τοῦ τόπου. Τά φυτά τῆς γῆς, πού ἔγιναν τήν τρίτη ἡμέρα, προηγοῦνται τοῦ ἀνθρώπου κατά τρεῖς δημιουργικές ἡμέρες, ἐνῶ τά φυτά τοῦ Παραδείσου ἕπονται τοῦ ἀνθρώπου' πρῶτα ἔγινε ὁ ἄνθρωπος, καί μετά ὁ Παράδεισος καί τά φυτά του. Αὐτό εἶναι προς τιμήν τοῦ ἀνθρώπου, για να φανεῖ ἡ τιμή πού κάνει ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο.

   Ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας λέει: «ἐν πρώτοις μόνα ἦν τὰ ἐν τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ γεγενημένα, φυτὰ καὶ σπέρματα καὶ χλόαι· τὰ δὲ ἐν τῷ παραδείσῳ ἐγενήθη διαφόρῳ καλλονῇ καὶ ὡραιότητι· ὅπου γε καὶ φυτεία ὠνόμασται ὑπὸ Θεοῦ πεφυτευμένη». (Πρὸς Αὐτόλυκον, PG 6, 10891.) Αρχικῶς ἦταν μόνο αὐτά τά φυτά πού ἔγιναν τήν τρίτη ἡμέρα· αὐτά ὅμως πού φυτεύτηκαν στον Παράδεισο εἶχαν κάτι τό ξεχωριστό, ἦταν διαφορετική ἡ ὀμορφιά τους, ἡ καλονή τους· γι' αὐτό καί ἰδιαιτέρως ὀνομάστηκαν φυτεία τοῦ Θεοῦ. (Ἐπ' αὐτοῦ γράφει καί ὁ μέγας Βασίλειος: «Εἰ ἀπὸ τῶν κοινῶν ξύλων ἐνεπέπληστο ὁ παράδεισος, εἶχεν ἂν τὴν ἰδίαν σύστασιν ἀπὸ τῆς πρώτης γενέσεως τῶν φυτῶν, καὶ οὐκ ἐδεῖτο ἐξαιρέτου φυτείας τοῦ Θεοῦ τὰ ἐν αὐτῷ ὕστερον ἀναφθέντα δένδρα.» (Τὰ εὑρισκόμενα πάντα, PG 30, 64Α).

   Αλλά ἐδῶ ἄς σταματήσουμε, γιά νά συνεχίσουμε τήν ἐρχόμενη φορά, ἐπειδή τό θέμα τοῦ Παραδείσου εἶναι πολύ μεγάλο καί ἐνδιαφέρον. Θά ἤθελα νά σᾶς κεντήσω τήν ὄρεξη μέ ἕνα κάτι.

   Ὅταν ὁ Χριστός πέθαινε πάνω στόν σταυρό, εἶπε στον ληστή: Σέ βεβαιώνω, σήμερα μαζί μου θά εἶσαι στον Παράδεισο. (Λουκᾶ 23, 43.) Ποιόν Παράδεισο; ἐκεῖ στήν Ἀρμενία;...

   Τό θέμα Παράδεισος ἔχει πολύ πλατύ ἐνδιαφέρον! Λέμε: οἱ Ἅγιοι εἶναι στον Παράδεισο. Ποῦ εἶναι αὐτός ὁ Παράδεισος;

   Θά παρακαλέσω λοιπόν νά ἔρθετε ὅλοι τήν ἐρχόμενη Κυριακή, πρῶτα ὁ Θεός, γιά νά δοῦμε αὐτό τό μεγάλο πλάτος καί βάθος καί ὕψος τῆς ἔννοιας του Παραδείσου.

Κυριακή, 30 Οκτωβρίου 1983

29η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

🔹Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ διατροφή τοῦ ἀνθρώπου καί τῶν ζώων (Α΄).

†.Καὶ εἶπεν ὁ Θεός· ἰδοὺ δέδωκα ὑμῖν πάντα χόρτον σπόριμον σπεῖρον σπέρμα, ὅ ἐστιν ἐπάνω πάσης τῆς γῆς, καὶ πᾶν ξύλον, ὃ ἔχει ἐν ἑαυτῷ καρπὸν σπέρματος σπορίμου, ὑμῖν ἔσται εἰς βρῶσιν· »καὶ πᾶσι τοῖς θηρίοις τῆς γῆς καὶ πᾶσι τοῖς πετεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ καὶ παντὶ ἑρπετῷ ἕρποντι ἐπὶ τῆς γῆς, ὃ ἔχει ἐν ἑαυτῷ ψυχὴν ζωῆς, καὶ πάντα χόρτον χλωρὸν εἰς βρῶσιν. καὶ ἐγένετο οὕτως.» (Γέν. 1, 29-30.)

   Νά σᾶς τό ἀποδώσω.

   Καί εἶπε ὁ Θεός στους πρωτοπλάστους: Νά, σᾶς ἔχω δώσει κάθε χόρτο που βγάζει σπόρο, πού σπείρεται καί πολλαπλασιάζεται καί ὑπάρχει πάνω σέ ὅλη τή γῆ, καί κάθε δένδρο πού ἔχει καρπό, καί μέ τούς σπόρους τῶν καρπῶν του πολλαπλασιάζεται, νά εἶναι γιά σᾶς φαγητό. Ἐπίσης καί σέ ὅλα τά θηρία τῆς γῆς καί σέ ὅλα τά πουλιά τοῦ οὐρανοῦ καί σέ κάθε ἑρπετό ποὺ ἔρπει καί περπατάει πάνω στή γῆ καί πού ἔχει μέσα του ζωή έδωσα κάθε χορτάρι χλωρό για φαγητό του. Καί ἔγινε ἔτσι.

   Παρατηροῦμε, παιδιά, ὅτι ὁ Θεός, εὐθύς μετά τήν εὐλογία, καθορίζει καί τή δίαιτα ὅλων τῶν ζώντων ὀργανισμῶν καί τοῦ ἀνθρώπου. Δηλαδή, μέ ἄλλα λόγια, ὁ Θεός φροντίζει καί γιά τό φαγητό ὅλων τῶν ζωντανῶν δημιουργημάτων Του. Εἶναι πάρα πολύ φυσικό.

   Βλέπετε ὅτι ὁ Θεός ἔστρωσε καί τράπεζα;... Διότι -πῶς νά τό κάνουμε;- δημιούργησε ἔτσι τούς ζωντανούς ὀργανισμούς, ὥστε νά προσλαμβάνουν τροφή να μή ζοῦν ἄν δέν τρῶνε. Δηλαδή ὅλοι οἱ ὀργανισμοί πού πῆραν τήν εὐλογία νά ὑπάρξουν πρέπει να τρέφονται.

   Σᾶς κάνει ἐντύπωση αὐτό; Διότι ἡ ζωή χωρίς τροφή ἔχει ἐπιφυλαχθεῖ γιά τόν μέλλοντα αἰώνα, ὅταν πιά οἱ ἄνθρωποι δέν θά ἔχουν ἀνάγκη τροφῆς. Πότε; Μετά τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Ὅταν ὁ Χριστός ἔλθει ξανά στόν κόσμο καί ἀναστηθοῦν ὅλοι οἱ νεκροί, καί μαζί μέ τούς τότε ἐπιζῶντες θά ἀλλαχθοῦν ἀπό τή φθορά στήν ἀφθαρσία καί ἀπό τόν θάνατο στήν ἀθανασία, (Α΄ Κορ. 15, 53-54. Α' Θεσ. 4, 14-17.) τότε βεβαίως δέν θά ὑπάρχει πιά ἡ ἀνάγκη τροφῆς. Ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «οὐκ ἐστιν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ βρῶσις καὶ πόσις». (Ρωμ. 14,17. Βλ. Ματθ. 22,30. Μᾶρκ. 12,25. Λουκά 20,34-35.)  Ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν συνίσταται στο να τρῶμε καί νά πίνουμε· στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν θά ὑπάρχει τροφή.

  Μάλιστα, προσέξατε ὅτι ὁ Χριστός, μετά τήν ἀνάστασή Του, δέν εἶχε ἀνάγκη τροφῆς; Ἔφαγε ὅμως κατ' οἰκονομίαν ἔφαγε, κατά παραχώρησιν, γιά νά δείξει στους μαθητές Του ὅτι δέν ήταν φάντασμα. Διότι δὲν μποροῦσαν οἱ ἴδιοι να φαντασθοῦν ὅτι αὐτός πού ἔβλεπαν μπροστά τους ἦταν ὁ Διδάσκαλός τους, τόν ὁποῖο εἶδαν κρεμασμένο πάνω στον σταυρό να πεθαίνει -πῶς ἦταν δυνατόν; Καί τότε ὁ Κύριος, γιά νά τούς πείσει ὅτι εἶναι ὁ ἴδιος, ἀφοῦ βεβαίως προηγουμένως τούς προέτρεψε νά Τόν ψηλαφήσουν, τούς εἶπε: Ἔχετε τίποτε φαγώσιμο; Τότε τοῦ ἔφεραν ἕνα κομμάτι κηρήθρας μέ μέλι καί ἕνα κομμάτι ψημένο ψάρι, καί ἔφαγε «ἐνώπιον αὐτῶν», μπροστά σέ ὅλους, γιά νά πιστοποιήσει ὅτι εἶναι πραγματικά ἄνθρωπος, δηλαδή ὅτι εἶναι ὁ ἴδιος μέ τό παλιό Του σῶμα, ἀνακαινισμένο βεβαίως, καί ὅτι δέν βλέπουν φάντασμα οἱ Μαθητές. (Λουκᾶ 24, 36-43)

   Ὥστε στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, παιδιά, δέν θά τρῶμε, δέν θά ὑπάρχει ἀνάγκη τροφῆς. Τώρα ὅμως ὁ Θεός ἔκανε αὐτήν τή Δημιουργία νά ὑπάρχει, νά ζεῖ, μόνο ἐφόσον θά τρέφεται. Βλέπει κανείς ὅτι ὁ Θεός εἶναι παντοδύναμος, κινεῖται ὅπως ὁ ἴδιος θέλει.

   Αλλά ποιά εἶναι αὐτή ἡ τροφή πού καθορίζεται γιά τούς ζωντανούς ὀργανισμούς;

  Προφανῶς, ὅπως εἴδαμε ἀπό τό ἱερό κείμενο, εἶναι τό φυτικό βασίλειο δηλαδή εἶναι ὅλα τά φυτά, σέ ὁποιαδήποτε μορφή καί ἄν βρίσκονται αὐτά. Καί αὐτή ἡ τροφή ἀπό τό φυτικό βασίλειο εἶναι καί γιά τόν ἄνθρωπο, εἶναι καί γιά τά ζῶα. 

  Δηλαδή ὁ Θεός δέν ἔδωσε για τροφή τό κρέας!

Σᾶς κάνει ἐντύπωση αὐτό; Πουθενά δέν βλέπουμε στο ἱερό κείμενο να τρῶνε οἱ ἄνθρωποι κρέας. Οὔτε καί τά ζῶα θά ἔτρωγαν κρέας. Συνεπῶς ἡ τροφή τοῦ ἀνθρώπου καί τῶν ζώων, ὅλων τῶν ζώων, θά ήταν μόνο από το φυτικό βασίλειο.

   Παρά ταῦτα, ὁ ἄνθρωπος ἐκρεωφάγησε, δηλαδή ἔφαγε κρέας!

   Πότε ὅμως συνέβη αυτό, να φάει κρέας; Αυτό συνέβη μετά τήν πτώση τῶν πρωτοπλάστων.

   Ἔτσι, βλέπουμε τόν Ἄβελ νά εἶναι ποιμένας προβάτων. Τί σήμαινε νά εἶναι ποιμένας προβάτων; Ἔπιναν μόνο τό γάλα;... Ἄρα εἶχε ἀρχίσει ἡ κρεοφαγία. Τό κρέας ὅμως δέν ἦταν στήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ γιά φαγητό τῶν ἀνθρώπων. Καί ἐφόσον ἔφαγαν κρέας οἱ ἄνθρωποι, ἔφαγαν κρέας καί τά ζῶα. (Πρὸς Αὐτόλυκον, 17, PG 6, 1080C: «τοῦ γὰρ ἀνθρώπου παραβάντος, καὶ αὐτὰ (τά ζῶα) συμπαρέβη». Ρωμ. 8, 21-22.) Δηλαδή παρατηροῦμε ὅτι μετά τήν πτώση ὑπάρχει αὐτή ἡ διαφορά.

   Βλέπουμε λοιπόν ἐδῶ ὅτι τό κρέας δέν εὐλογήθηκε τότε· ευλογήθηκε ὅμως ἀργότερα, μετά τόν κατακλυσμό· τότε ὁ Θεός εὐλόγησε το κρέας καί τό παραχώρησε πλέον. Κοιτάξτε· τό ἔκανε αυτό, αφότου βεβαίως οἱ ἄνθρωποι ἔφαγαν. Κάνει μιά παραχώρηση ὁ Θεός. (Αρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, σσ. 44, 92.)

   Διαβάζουμε στο βιβλίο τῆς Γενέσεως:

   «Καὶ εὐλόγησεν ὁ Θεὸς τὸν Νῶε -πέρασαν πολλές γενιές ἀπό τόν Ἀδάμ- καὶ τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ -πού ἦταν ὅλοι μαζί ὀκτώ ψυχές- καὶ εἶπεν αὐτοῖς· αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε τὴν γῆν καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς.» (Γέν. 9, 1.)

   Βλέπετε; γίνεται ἀνανέωση τῆς εὐλογίας.

   Γιατί ὁ Θεός ἀνανεώνει τήν εὐλογία; Διότι ἡ εὐλογία πού ἔδωσε στούς πρωτοπλάστους καταπατήθηκε ἀπό τούς ἀνθρώπους μέ τό πλῆθος τῶν παραβάσεων τους.

   Καί τώρα ἐδῶ ὁ Θεός ἀνανεώνει τήν εὐλογία, καί μάλιστα ὅπως καί τήν πρώτη φορά, χρησιμοποιώντας τίς ἴδιες λέξεις, «αὐξάνεσθε» καί «πληθύνεσθε» και «πληρώσατε» και «κατακυριεύσατε», τά τέσσερα αὐτά ρήματα, πού λέγαμε στα προηγούμενα μαθήματα και εἴχαμε ἀναλύσει.

   Συνεχίζουμε: «καὶ πᾶν ἑρπετόν, ὅ ἐστι ζῶν, ὑμῖν ἔσται εἰς βρῶσιν»· καί κάθε τί πού περπατάει καί εἶναι ζωντανό, ἄς εἶναι γιά σᾶς φαγώσιμο.

   Ὅταν λέει ἑρπετόν, δέν ἐννοεῖ τά φίδια, ἀλλά κάθε τί πού περπατάει επάνω στή γῆ. Ὄχι ἁπλῶς ἕρπει, ἀλλά περπατάει καί εἶναι ζωντανό.

   »ὡς λάχανα χόρτου δέδωκα ὑμῖν τὰ πάντα»· ὅπως σᾶς ἔδωσα τό φυτικό βασίλειο, τώρα σᾶς δίνω καί τό ζωϊκό βασίλειο, σάν νά ἦταν κι αυτό φυτικό βασίλειο.

   Βέβαια, ἐδῶ ὑπάρχει καί ἕνας ὑπαινιγμός, ὄχι πολύ ευχάριστος. Δηλαδή, μέ τήν φράση «ὡς λάχανα χόρτου δέδωκα ὑμῖν τὰ πάντα», ὁ Θεός σάν νά τούς ἔλεγε: Ἐγώ σᾶς εἶχα δώσει ὡς τροφή μόνο τό φυτικό βασίλειο· ὅμως ἐσεῖς σταθήκατε παραβάτες... Αλλά, τέλος πάντων, ἐγώ ὑποχωρῶ -ὁ Θεός ὑποχωρεῖ!- και σᾶς παραχωρῶ νά φᾶτε και κρέας, ὅπως θά τρώγατε καί ἀπό τό φυτικό βασίλειο. Εἶναι ἕνας λεπτός ὑπαινιγμός.

   »Πλὴν κρέας ἐν αἵματι ψυχῆς οὐ φάγεσθε.» (Γέν. 9, 4.)  Ὅμως δέν θά φᾶτε κρέας πού νά εἶναι μέσα τό αίμα του.

   Τέτοια περίπτωση εἶναι ὅταν πνίγει κανείς τό ζώο, το λεγόμενο πνικτόν. Τό αἷμα δέν φεύγει, αλλά μένει μέσα στο κρέας· και τρώγοντας κανείς μετά το κρέας, τρώει καί τό αἷμα. (Λευιτ. 17, 7-18. Δ' Μακ. 5, 2. Πράξ. 15, 20. 15, 29. 21, 25. Β΄ Κανόνα τῆς ἐν Γάγγρᾳ Συνόδου.)

   Τά ζῶα, ὅπως ξέρετε, συνήθως τα σφάζουμε· συνεπῶς τό αἷμα φεύγει. Συνηθίζουν τα κουνέλια να μή τα σφάζουν, ἀλλά νά τά πνίγουν· τά κάνουν, ἄς τό πούμε, πνικτά. Τούς χτυποῦν τό κεφάλι πίσω ἀπό τά αὐτιά, καί τό κουνέλι πεθαίνει. Αλλά μ' αὐτόν τόν τρόπο το αἷμα του δέν φεύγει· εἶναι μέσα.

   Λέει λοιπόν ἐδῶ ὁ Θεός: Μπορεῖτε νά φᾶτε κρέας, ἀλλά μέ τόν ὅρο ὅτι τό κρέας πού θά φᾶτε δέν θά ἔχει αἷμα. Δηλαδή δέν θά φᾶτε τό αἷμα.

   Ἐδῶ ἄς κάνω μιά μικρή παρένθεση, γιά νά ἐξηγήσω μία ἀπορία πού ἴσως ἔχετε γιατί τό κάνει αὐτό ὁ Θεός;

   Παιδιά, ἀπό ὅσα ὁ Θεός δίνει, πάντοτε ἔχει καί ἔνα κρατούμενο. Αυτό κάνει πάντοτε· κρατάει κάτι.

   Ὅταν στούς πρωτοπλάστους λέει ὁλόκληρος ὁ Παράδεισος εἶναι δικός σας, καί ἡ γῆ εἶναι δική σας, ἀλλά μόνο ἀπό τούς καρπούς ενός δένδρου δέν θά φᾶτε, αυτό γιατί τό κάνει ὁ Θεός; Τό κρατάει γιά λογαριασμό Του.

   Ἔτσι τώρα καί γιά τό κρέας λέει: θά τρῶτε κρέας, ἀλλά δέν θά πίνετε τό αἷμα. Διότι στήν ἀρχαιότητα, καί σήμερα ἀκόμα, πολλοί λαοί, ὄχι μόνο ἄγριοι, ἀλλά καί πολιτισμένοι, εἶχαν στη διατροφή τους τό αἷμα.

   Ἐγώ θυμᾶμαι πώς οἱ Γερμανοί μάζευαν τό αἷμα από τα ρουμανικά σφαγεῖα, τό ἔπηζαν, τό ἔβαζαν σέ κονσέρβες, τό ἔφερναν στήν Ἑλλάδα καί ὅπου ἀλλοῦ βρίσκονταν οἱ Γερμανοί, καί τό ἔτρωγαν. Τό θυμᾶμαι αυτό. Τό εἶχα δεῖ ἐξάλλου· τό ἔβλεπα. 

   Λοιπόν, δέν θά πίνετε αἷμα. Το κρατάει αὐτό ὁ Θεός γιά λογαριασμό Του. Πάντοτε ἔχει ἕνα κρατούμενο ὁ Θεός. Δέν εἶναι ὅμως τῆς ὥρας νά σᾶς πῶ τό γιατί. Ὅταν θα μιλήσουμε για τους πρωτοπλάστους καί θά ποῦμε γιατί ὁ Θεός τούς εἶπε νά μή δοκιμάσουν ἀπό τόν καρπό ἐκείνου τοῦ δένδρου, θά τό δοῦμε διεξοδικότερα.

   Πάντως παρατηροῦμε ὅτι ὑπάρχει μία προοδευτική παραχώρηση τοῦ Θεοῦ στή δίαιτα τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή στο φαγητό του, ὡς ἑξῆς: Πρώτη φάση, δίνει εὐλογία γιά «πάντα χόρτον», γιά κάθε φυτό. Δεύτερη φάση, ἐπιτρέπει «πᾶν ξύλον», δηλαδή κάθε δένδρο. Τρίτη φάση, ἀκολουθεῖ «πᾶν ἑρπετόν», δηλαδή ὅ,τι εἶναι ζωντανό. Καί τέταρτη, «ὡς λάχανα χόρτου δέδωκα ὑμῖν τὰ πάντα», παραχωρεῖ τά πάντα· ὅπως ἔδωσα σ' ἐσᾶς ὅλα τά χορταρικά, μπορεῖτε νά φᾶτε ὅ,τι θέλετε.

   Τί λέτε; μποροῦμε νά φᾶμε κρέας ἀπό ἄλογο, ἀπό γάιδαρο, ἀπό σκαντζόχοιρο ἤ ἀπό φίδι; Ναί, μποροῦμε να φάμε. Τότε γιατί δέν τρῶμε; Δέν τρῶμε γιά λόγους καθαρά συναισθηματικούς· τίποτα ἄλλο. Τίποτα· μόνο αὐτό εἶναι. Μποροῦμε νά φάμε· δηλαδή ἔχουμε τό δικαίωμα να φάμε. Βέβαια, κάποια φυτά ἤ κάποια ζῶα μπορεῖ νά εἶναι καί ἀκατάλληλα γιά νά τά φάμε. Αλλά τό δικαίωμα νά τά φᾶμε τό ἔχουμε· δέν μᾶς ἀπαγορεύεται να καταναλώσουμε οτιδήποτε, ἐάν τό θέλουμε.

   Αργότερα ὁ ἀπόστολος Παῦλος θα γράψει: «παν κτίσμα Θεοῦ καλόν, καὶ οὐδὲν ἀπόβλητον μετὰ εὐχαριστίας λαμβανόμενον. (Α΄ Τιμ. 4, 4.) Θά ὑπῆρχαν ἀργότερα αἱρέσεις πού θά ἔλεγαν ὅτι ὅλες οἱ τροφές δέν εἶναι καλές, καί μάλιστα σε κάποιες απ' αυτές προσέδιδαν περίεργες ιδιότητες.

   Τέτοιοι αἱρετικοί ἦταν οἱ Μανιχαῖοι. ( Ὁ Μανιχαϊσμός ἦταν Γνωστικό σύστημα τοῦ μεσανατολικοῦ χώρου, πού ἐμφανίστηκε τον 3ο αιώνα μ.Χ. καί βασιζόταν στην ἰδέα τῆς διαρκοῦς συγκρούσεως μεταξύ καλοῦ καί κακοῦ μέσα ἀπό τά δύο ἀνταγωνιστικά στοιχεία, του φωτός καί τοῦ σκότους. Αποτελοῦσε μίγμα Γνωστικισμού, Χριστιανισμού, Βουδδισμοῦ, Ζωροαστρισμοῦ καί ἄλλων θρησκειῶν ἀνατολικῶν λαῶν) Αὐτοί ἔλεγαν ὅτι οὔτε ἀπό τό φυτικό βασίλειο δέν ἐπιτρέπεται να τρώμε, γιατί οἱ καρποί, ὅσο εἶναι ἐπάνω στο δένδρο, ἔχουν ψυχή!.. ὅτι μόνο τότε μποροῦμε νά φᾶμε τούς καρπούς αὐτούς, ὅταν πεθάνουν οἱ ψυχές τους, καί οἱ καρποί πέσουν ἀπό τό δένδρο!... Ἀκοῦστε παραμύθια!... (Κολ. 2,8. Α' Τιμ. 1,3-4. Α' Τιμ. 4,7. Α' Τιμ. 6,20. Τίτ. 3,9.)

   Μή νομίσετε· καί ὁ Βουδδισμός μέχρι σήμερα ἔτσι κινεῖται. Οἱ Βουδδιστές θεωροῦν τήν ἀγελάδα ἱερό ζῶο καί βεβαίως κρέας αγελάδων δέν τρῶνε· ἀλλά καί ἄλλα κρέατα δέν τρῶνε, γιατί νομίζουν ὅτι τό κρέας ἔχει ψυχή, ὅπως ἔχει καί ὁ ἄνθρωπος ψυχή.

   Μ' αὐτή τήν ἔννοια ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι ρητή καί κατηγορηματική: «πᾶν κτίσμα Θεοῦ καλόν, καὶ οὐδὲν ἀπόβλητον μετὰ εὐχαριστίας λαμβανόμενον» (Α΄ Τιμ. 4, 4.)· κάθε τί πού ἔκανε ὁ Θεός εἶναι καλό, καί τίποτα δέν πρέπει να πετάμε, ἀρκεῖ νά λαμβάνεται μέ εὐχαριστία καί εὐγνωμοσύνη πρός τόν Θεό, πού μᾶς τό ἔδωσε.

   Ὁ ἀπόστολος Παῦλος τό γράφει καί θετικά και ἀρνητικά. Ὅταν λέει κάθε κτίσμα εἶναι καλό, αὐτή εἶναι ἡ θετική ὄψη, ἐνῶ καί κανένα δέν εἶναι ἀπόβλητο εἶναι ἡ ἀρνητική ὄψη. Θά τό φᾶς μέ εὐχαριστία. Θά κάνεις τήν προσευχή σου, θα δοξάσεις τόν Θεό, καί θά τό φᾶς. Μέ ἄλλα λόγια, δέν ὑπάρχει τίποτα τό ἀκάθαρτο. Τό γιατί δέν ὑπάρχουν ἀκάθαρτα, παρά μόνο για λόγους πού ὁ Θεός ὁρίζει, θά τό δοῦμε λίγο πιό κάτω.

   Ὁ Θεός, μετά τήν διευκρίνιση πού ἔκανε πρός τόν ἄνθρωπο ὅτι μπορεῖ στό ἑξῆς νά τρώει κρέας αλλά χωρίς αἷμα –«πλὴν κρέας ἐν αἵματι ψυχῆς οὐ φάγεσθε»-, ἔρχεται νά συμπληρώσει καί τό ἑξῆς: «καὶ γὰρ τὸ ὑμέτερον αἷμα τῶν ψυχῶν ὑμῶν ἐκ χειρὸς πάντων τῶν θηρίων ἐκζητήσω αὐτό». (Γέν. 9, 4-5.)  Ὅταν ἐσεῖς θά φᾶτε κρέας μέ τό αἷμα, τότε ἐγώ διά τῶν ζώων θα ζητήσω τό δικό σας αἷμα· μέ ἄλλα λόγια, θά σᾶς κατασπαράξουν τά θηρία, ἐάν ἐσεῖς παραβεῖτε αὐτήν τήν ἐντολή μου. (Πρβλ. Ιεζ. 18, 4' 20, Θεοδωρήτου Κύρου, Ερωτήσεις εἰς τὴν Γένεσιν, ΝΔ΄, PG 80, 157B, καί Ωριγένους Εκλογαί, PG 1081.)

   Πράγματι, μποροῦμε νά ποῦμε, παιδιά, ὅτι αὐτό πάντοτε συνέβαινε, συμβαίνει, ἀλλά καί θά συμβαίνει. Μία μάλιστα ἀπό τίς πληγές πού μᾶς ἀναφέρει τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως δείχνει κάτι ανάλογο. Λέει:

   «Καὶ ἐδόθη αὐτῷ (τῷ θανάτῳ) ἐξουσία ἐπὶ τὸ τέταρτον τῆς γῆς, ἀποκτεῖναι ἐν ῥομφαία καὶ ἐν λιμῷ καὶ ἐν θανάτῳ καὶ ὑπὸ τῶν θηρίων τῆς γῆς». (Αποκ. 6, 8. Ἀγαπητοί, κατ' αρχάς νά ξέρουμε ότι τα θηρία στέλλονται σε περίπτωση αποστασίας (Λευιτ. 26, 22. Ιεζ. 14, 21.). Καί εἶναι μία πληγή τό ὅτι στρέφονται ἐναντίον τοῦ ἀνθρώπου, ἐνῶ τάχθηκαν νά ὑπηρετοῦν τόν ἄνθρωπο. Φαίνεται ὅμως πως δέν εἶναι μόνο τα γνωστά θηρία του δάσους ἤ τῆς ζούγκλας, οπως τό λιοντάρι, ἡ τίγρις, ἀλλά εἶναι καί κάποια ἄλλα θηρία, χειρότερα από τα λιοντάρια. Νομίζω εἶναι καί τά ποικίλα ἔντομα, ὅπως οἱ μύγες καί τά κουνούπια, πού εἶναι φορεῖς ἀσθενειῶν, καίμποροῦν κι αὐτά νά χαρακτηρισθοῦν ὡς θηρία, γιατί μπορούν να ἐπιφέρουν πραγματικά πολλή ζημία. Αλλά τά πιό φοβερά θηρία πού θά ἐξαποστείλει ὁ Θεός νομίζω πώς εἶναι τά μικρόβια. Αὐτά, πού δέν τά βλέπουμε, ἔρχονται νά μᾶς ρίξουν χάμω, ἐμᾶς τούς αλαζόνες, πού σηκωθήκαμε στα δάκτυλα τῶν ποδιῶν μας, ὀρθώσαμε τόν τράχηλό μας, νά ποῦμε στόν Οὐρανό "Δέν ὑπάρχει Θεός!". Τί εἰρωνεία ὅμως... ὁ ἄνθρωπος ὁ ἀλαζόνας να πέφτει χάμω νεκρός ἀπό ἕνα ἀθέατο θηρίο, που λέγεται μικρόβιο, πού λέγεται ἰός!... (Από την 30ή Ομιλία τοῦ π. Ἀθανασίου στην Αποκάλυψη, 1-11-1981.) Δηλαδή δόθηκε ἡ ἐξουσία στα θηρία να κατασπαράξουν και ἀνθρώπους ἀκόμη, ἐπειδή οἱ ἄνθρωποι παραβαίνουν αὐτήν τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ.

   Ὅπως ξέρετε, τά ζῶα ἔγιναν γιά τόν ἄνθρωπο. (Ὄχι μόνο τά ζῶα, ἀλλά καί ὁ κόσμος ολόκληρος ἔγινε γιά τόν ἄνθρωπο! Σέ ἕξι ἡμέρες «ἐποίησε» ὁ Θεός τόν κόσμο, λέει ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἱεροσολύμων, «ἀλλ᾿ ὁ κόσμος διὰ τὸν ἄνθρωπον» (Κατήχησις ΙΒ΄, ΒΕΠΕΣ 39, 139.). Τό ἴδιο λέει καί ὁ μέγας Βασίλειος, ὅτι τό σύμπαν «ἐκτίσθη διὰ τὸν ἄνθρωπον» (PG 31, 1452C). Σ' αυτό συμφωνεῖ καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὅτι γι' αυτόν ἔγιναν «καρπῶν γενέσεις, καὶ φυτά, καὶ ἀλόγων γένη τοσαύτα...» (PG 55, 233). «Δι᾿ ἡμᾶς ἐποίησεν (ὁ Θεός) αὐτὸν τὸν οὐρανόν, τὴν γῆν, τὴν θάλατταν, τὸν ἀέρα, τὰ ἐν τῇ γῆ φυτά, καὶ ἄνθη τὰ ποικίλα, καὶ κτήνη, καὶ ἑρπετά, τὰ ἐν τῇ θαλάττῃ, τὰ ἐν ἀέρι μέσῳ, τὰ ἄστρα τὰ ἐν οὐρανῷ, τὸν ἥλιον, τὴν σελήνη, τὰ ὁρώμενα ἁπλῶς ἅπαντα...» (PG 58, 590). Καί καταλήγει: «Ἡ κτίσις ἅπασα διὰ τὸν ἄνθρωπον... Δι' αὐτὸν τὰ δρώμενα πάντα» (PG 55, 116) καί «διὰ τὴν τῶν ἀνθρώπων φύσιν ταῦτα ἅπαντα ἐδημιουργήθη» (PG 53,60). Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Α΄, Μάθημα 80, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης, 2017) Δέν θά εἶχαν νόημα νά ὑπάρχουν τά ζῶα, ἐάν δέν ὑπῆρχε ὁ ἄνθρωπος. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἐκλείψει, τότε καὶ αὐτά δέν θά ἔχουν λόγο να υπάρχουν. Βεβαίως, ἔγιναν πιο μπροστά, περιμένοντας τόν ἄνθρωπο, πού ἔγινε τελευταῖος. (Βλ. ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ, 150 φυσικά, θεολογικά, ἠθικὰ καὶ πρακτικὰ κεφάλαια, κδ', Φιλοκαλία, ἔκδ. Αστήρ, Δ, 141: «καὶ τὸν αἰσθητὸν τοῦτον ἅπαντα κόσμον πρὸ αὐτοῦ γενέσθαι δι᾿ αὐτόν».) Αλλά ὅταν δέν θά ὑπάρχει ὁ ἄνθρωπος, δέν θά ὑπάρχουν οὔτε καί τά ζῶα. Μέ ἄλλα λόγια, τά ζῶα, καί γενικῶς ἡ κτίση ὁλόκληρη, ἀκολουθεῖ τόν ἄνθρωπο τόσο στήν καταδίκη του, ὅσο καί στή σωτηρία του. (Θεοφίλου Ἀντιοχείας, Πρὸς Αὐτόλυκον, Β', 17, PG 6, 1080C-1081A.) Γι' αὐτό, ὅταν οἱ ἄνθρωποι κάποτε ἁμάρτησαν φοβερά, ὁ Θεός εἶπε: «ἀπαλείψω τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἐποίησα, ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς, ἀπὸ ἀνθρώπου ἕως κτήνους καὶ ἀπὸ ἑρπετῶν ἕως πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ» (Γέν. 6, 7) δηλαδή, θά ἐξαφανίσω τόν ἄνθρωπο, καί μαζί μέ τόν ἄνθρωπο καί τά ζῶα.

   Βλέπετε λοιπόν ὅτι τήν τύχη, ἂς τό ποῦμε, τήν πορεία τοῦ ἀνθρώπου ἀκολουθοῦν καί τά ζῶα; Καί ἀντιστρόφως· ὅταν ὁ Θεός σώζει τόν Νῶε, σώζει καί ζῶα. Ὁ Θεός λέει στον Νῶε μέσα στην κιβωτό να βάλει και ζῶα. Σώζεται λοιπόν ὁ Νῶε, δηλαδή ἕνα μέρος τῆς ἀνθρωπότητος, σώζονται καί κάποια ζῶα, ἕνα μέρος δηλαδή τοῦ ζωικού βασιλείου.

   Εἶναι πολύ σπουδαῖο αὐτό, ὅτι τελικά βλέπουμε τά ζώα, καί γενικά τήν κτίση, νά ἀκολουθεῖ τόν ἄνθρωπο. Ξέρετε πόσο σπουδαῖο εἶναι αὐτό; Πρῶτα-πρῶτα εἶναι μία απάντηση στόν ἄνθρωπο πού ἔχασε τόν προσανατολισμό του στον κόσμο αυτόν, μέ τή φιλοσοφία και μέ τις λεγόμενες φυσικές θρησκεῖες.

   Δυστυχῶς, αὐτήν τή στιγμή, πρέπει νά σᾶς τό πῶ, οἱ ἀνατολικές θρησκεῖες, ὅπως ὁ Βουδδισμός κι ὁ Ἰνδουισμός, ἔχουν εισβάλει στη Δύση -Αμερική, Ευρώπη καί στήν Ἑλλάδα φυσικά- καί δυστυχῶς ἔχουμε πολλά θύματα ἀπό τούς ὀρθοδόξους Χριστιανούς μας, πού ἀκολουθοῦν τίς ἀνατολικές θρησκεῖες καί υἱοθετοῦν τίς παράξενες δοξασίες τους. (Οἱ ἀνατολικές θρησκεῖες συνδέονται σε μεγάλο βαθμό μέ τήν χορτοφαγία. Ἡ διάδοση μιᾶς διατροφῆς πού δέν περιέχει κρέας σέ αὐτές τίς θρησκεῖες προκύπτει από δύο βασικές θρησκευτικές αρχές: τήν ἀρχή τῆς μετενσαρκώσεως καί τήν ἀρχή τῆς μή βίας (αχίμσα). Στόν Βουδδισμό αποφεύγουν τήν κατανάλωση κρέατος, κυρίως βοδινοῦ, λόγω τοῦ ὅτι ὑπῆρξε ἡ μετενσάρκωση τοῦ Βούδδα σε διάφορες μορφές ζώων πρίν ντυθεῖ τήν ἀνθρώπινη μορφή. Ἡ χορτοφαγία συναντᾶται καί στόν Ἰνδουισμό καί τόν Τζαϊνισμό, μιά ἀσκητική θρησκεία τῆς Ἰνδίας, πού δέχονται τήν μετενσάρκωση, ἀρνούμενοι τήν ὕπαρξη οποιασδήποτε θεϊκῆς ὀντότητος. Οἱ ὀπαδοί τους εἶναι ὑπέρμαχοι τοῦ νά προκαλοῦν ὅσο τό δυνατόν λιγότερη βία στα ζῶντα πλάσματα, ἀποφεύγοντας ἀκόμα τίς ρίζες καί τούς βολβούς (Salter, Ε. 2006, Θρησκείες του Κόσμου, σ. 165). Ἐκτός ἀπό τό κρέας, αποφεύγουν καί τά αυγά, το γάλα, τό μέλι, τά γλυκά φρούτα, το αλκοόλ, καί γενικά όλα πού προκαλοῦν ζύμωση, γιατί καί οἱ μικροοργανισμοί ἔχουν ψυχή! Ὁ κυρίαρχος πνευματικός στόχος τους εἶναι ἡ ψυχική απελευθέρωση καί ἀποτίναξη ἀπό τά δεσμά τῆς ὕλης. (Καφαταρίδης Β. 2006, Τί σημαίνει ἐπιτέλους αυτό το Vegetarianism;)

   Καί ξέρετε τί σημαίνει νά μήν τρώει κανείς κρέας για λόγους θρησκευτικούς, γιατί δηλαδή τά ζῶα δέν πρέπει νά τά τρώμε;... Φοβερό πράγμα! Είναι αἵρεση βαρειά!... Καί τοῦτο γιατί θεωρεῖται ὅτι ἡ κτίση ἤ ἔχει ψυχή, ἤ μέσα της ἔχει τό κακό ἐπειδή εἶναι ὑλική, καί συνεπῶς, τρώγοντας, γινόμαστε μέτοχοι τοῦ κακοῦ!... Παραμύθια δηλαδή!

   Ξέρετε ὅτι πάρα πολλοί ἄνθρωποι σήμερα κάνουν ἀκρεοφαγία καί μόνο φυτοφαγία, αλλά, μέ τό πρόσχημα αυτό, γίνονται γνῶστες, μύστες τρόπον τινά, ανατολικῶν θρησκειῶν; Το ξέρετε; Εἶναι πολλοί! Διότι τό νά πεῖς ἁπλῶς δέν θά φάω κρέας, εἶναι ἄλλη παράγραφος –θά τό δοῦμε λίγο πιό κάτω αὐτό. Τό νά πεῖς ὅμως δέν θά φάω κρέας γιατί ἔχει κάτι άσχημο, κάτι άμαρτωλό, γιατί ἔχει ψυχή καί ἐκεῖ φωλιάζει το κακό καί ὁ διάβολος. Αὐτό ἡ Ἐκκλησία μας τό καταδικάζει.

   Ἴσως ὅμως ρωτήσετε: Ἡ νηστεία δέν εἶναι ἀντίθετη σ᾽ ἐκεῖνο πού εἶπε ὁ Θεός, «ἔδωκα ὑμῖν τὰ πάντα»; σᾶς τά ἔδωσα ὅλα νά τά φᾶτε; Μήπως λοιπόν ἡ νηστεία ἀντίκειται;

   Αλλά ἐάν δοῦμε ποιός θεσμοθετεῖ τήν νηστεία, θά καταλάβουμε πώς δέν ἀντίκειται. Ποιός τήν θεσμοθετεῖ; Καί στήν Παλαιά Διαθήκη ὁ Θεός, καί στήν Καινή Διαθήκη ὁ Θεός, ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Συνεπῶς δέν ἔρχεται σέ ἀντίθεση. Αλλά ἄς τό δοῦμε αὐτό λίγο από πιό κοντά.

   Ξέρετε, παιδιά, τί εἶναι ἡ νηστεία; Εἶναι μιά ἐντολή που δόθηκε στους πρωτοπλάστους στόν Παράδεισο, ἀλλά δέν τηρήθηκε. Ὁ Θεός τούς εἶπε: Μπορεῖτε νά φᾶτε ἀπό ὅλα, ἐκτός ἀπό τόν καρπό ἑνός δένδρου· δηλαδή νή σιτία, πού σημαίνει ὄχι φαγητά. Τά σιτία εἶναι τά φαγητά, νή σημαίνει ὄχι· νηστεία λοιπόν -ἀπό ἐκεῖ παράγεται ἡ λέξη- εἶναι νά μή φᾶμε κάτι. Αλλά τό ὅτι δέν πρέπει κάτι να φάμε τό ὁρίζει ὁ Θεός. Τό ὅρισε μέσα στον Παράδεισο. Επειδή ακριβῶς δέν νηστέψαμε μέσα στον Παράδεισο, γι' αὐτό καί χάσαμε τόν Παράδεισο. Ἄν οἱ πρωτόπλαστοι νήστευαν ἀπ' αὐτόν τόν καρπό πού τούς ὅρισε ὁ Θεός, δέν θά χάναμε τον Παράδεισο. (μεγ. Βασιλείου, Περὶ νηστείας, Λόγος Α' PG 31, 168Α και ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνού, Ἱερὰ παράλληλα, PG 96, 193D.)

   Ἐδῶ θά κάνω μια μικρή παρένθεση πάλι. Ἴσως πείτε: Καλά, δηλαδή ἡ Ἐκκλησία λέει νά μή φᾶμε λάδι. Τότε γιατί τρῶμε ἐλιές;... Μερικοί ἀμέσως τρέχουν νά τό ποῦν αὐτό!... Γιατί δηλαδή τρῶμε τίς ἐλιές, πού ἔχουν λάδι, ἀφοῦ νηστεύουμε το λάδι;... Καί γιατί δέν πρέπει νά τρῶμε ψάρια, αλλά τόν ταραμά τόν τρῶμε;... Μά ὁ ταραμάς εἶναι τά αὐγά τῶν ψαριῶν· αὐτόν γιατί τόν τρῶμε;...

   Παιδιά, ἀκοῦστε, προσέξτε. Τό θέμα δέν εἶναι ἂν ἡ ἐλιά περιέχει λάδι, οὔτε ἄν ὁ ταραμάς εἶναι ψάρια δυνάμει. Γιατί, πράγματι, τί εἶναι τά αυγά τῶν ψαριῶν; Εἶναι ψάρια δυνάμει, δηλαδή θά γίνονταν ψάρια. Τό θέμα δέν εἶναι ἐκεῖ τό θέμα εἶναι ἡ ὑπακοή, ὅτι αὐτό πού λέει ἡ Ἐκκλησία πρέπει να τηρηθεῖ. Τό βαθύτερο νόημα τῆς νηστείας δέν εἶναι ἂν πρέπει να φάει κανείς λάδι ἢ ἐλιές, ἀλλά εἶναι ἡ ὑπακοή. Εφόσον ἡ Ἐκκλησία λέει δέν θά φᾶς λάδι, αλλά μπορεῖς νά φᾶς ἐλιές, τελείωσε. Ἐδῶ ὑπάρχει ἡ ἐντολή τῆς Ἐκκλησίας· αὐτό εἶναι ὅλο. Θά μποροῦσε ὁ Θεός, διά τῆς Ἐκκλησίας, νά πεῖ τό ἀντίθετο· νά πεῖ δηλαδή: Μπορείτε να τρῶτε κρέας ὅταν νηστεύετε, ἀλλά δέν θά τρῶτε χόρτα, δέν θά τρῶτε ψωμί. Ὁ Θεός πάντα κάτι απαγορεύει· δέν σᾶς τό εἶπα προηγουμένως;

   Λοιπόν, τί λέει τώρα ἐδῶ; Λέει: Σοῦ ἐπιτρέπω τίς ἐλιές, ἀλλά ὄχι τό λάδι. Σοῦ ἐπιτρέπω τό αυγοτάραχο, τόν ταραμά, ἀλλά ὄχι τά ψάρια. Στη λεγόμενη λευκή νηστεία, πού εἶναι ἡ τελευταία ἑβδομάδα πρίν ἀπό τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή, λέει: Σοῦ ἐπιτρέπω τά αὐγά καί τό γάλα· δέν σοῦ ἐπιτρέπω τό κρέας. Θά μοῦ πεῖτε: Μά τό γάλα καί τά αὐγά δέν εἶναι ζωικές τροφές;... Μας δίνει ὁ Θεός αυτό· ὄχι τό ἄλλο.

   Ὁπότε ἐμεῖς, ἂν φᾶμε κρέας, δέν κάναμε ἁπλῶς κατάλυση νηστείας, αλλά παράβαση τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τῆς ὑπακοῆς. Διότι το κυριότατο στοιχεῖο τῆς νηστείας εἶναι ἡ ὑπακοή. Οἱ πρωτόπλαστοι λοιπόν ὅταν ἔφαγαν ἐκεῖνον τόν καρπό, ὁ καρπός δέν εἶχε τίποτα τό δηλητηριῶδες! Ὅταν θα φτάσουμε ἐκεῖ, θά τό δοῦμε· εἶναι μεγάλο θέμα καί πολύ ὡραῖο. Δέν εἶχε τίποτα λοιπόν ὁ καρπός· ἦταν ἁπλῶς παράβαση ἐντολῆς· τίποτε ἄλλο· ἦταν ἀνυπακοή.

   Ωστόσο, λέει πάρα πολύ ὡραῖα ὁ μέγας Βασίλειος: «Ἐπειδὴ οὐκ ἐνηστεύσαμεν, ἐξεπέσομεν τοῦ παραδείσου· νηστεύσωμεν τοίνυν, ἵνα πρὸς αὐτὸν ἐπανέλθωμεν» (Περὶ νηστείας, Λόγος Α', PG 31, 168BC.). Ἐπειδή δέν νηστέψαμε, γι' αὐτό ξεπέσαμε ἀπό τόν Παράδεισο· ἄς νηστέψουμε λοιπόν γιά νά ξαναγυρίσουμε πίσω. Οἱ πρωτόπλαστοι βγῆκαν ἀπό τόν Παράδεισο ἐπειδή δέν νήστεψαν· ἐμεῖς, γιά νά ξαναγυρίσουμε, πρέπει να νηστέψουμε.

   Κάποτε ὁ Χριστός, ὕστερα ἀπό τήν θεραπεία ἑνός δαιμονισμένου, εἶχε πεῖ: «Τοῦτο τὸ γένος», δηλαδή τόγ ένος τῶν δαιμόνων –καί, προσέξτε, οἱ δαίμονες ἀντιπροσωπεύουν τά πάθη–, «οὐκ ἐκπορεύεται», δέν φεύγει, «εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστεία» (Ματθ. 17, 21.), παρά μόνο μέ προσευχή καί νηστεία.

   Ποιός τό εἶπε αὐτό; Ὁ Χριστός. Ἄλλη ὥρα, τήν ἴδια τροφή, μπορεῖς νά τή φᾶς· τώρα ὅμως, στη νηστεία, ὄχι. Τό καταλάβατε;

   Δέν μιλάω εἰδικά τώρα γιά τή νηστεία, ἀλλά ἔρχομαι νά σᾶς δείξω ὅτι ἡ νηστεία δέν ἀντίκειται σ' αυτό πού εἶπε ὁ Θεός, ὅτι σᾶς τά ἔδωσα ὅλα νά τά φᾶτε.

   Καί κάτι ἀκόμη. Λέγαμε προηγουμένως ὅτι στήν Παλαιά Διαθήκη ὑπῆρχε μία διάκριση μεταξύ καθαρῶν καί ἀκαθάρτων ζώων. Ἔλεγε λοιπόν ὁ Νόμος ὅτι μποροῦσαν νά φᾶνε τό κρέας ἀπό ὅλα τά δίχηλα ζῶα, αὐτά πού τά πόδια τους ἔχουν δύο χηλές, δύο νύχια, ὅπως εἶναι τό πρόβατο, ἡ κατσίκα, ἡ ἀγελάδα, αλλά δέν θά ἔτρωγαν ἀπό μονόχηλα ζῶα, μέ μία χηλή, όπως εἶναι τό ἄλογο, ὁ γάιδαρος καί ἄλλα. Δέν ἔπρεπε νά φᾶνε καί ἀπό ἑρπετά. Από τά ψάρια, δέν θά ἔτρωγαν αὐτά πού δέν ἔχουν λέπια, ἐνῶ ἀπό τά πουλιά ὑπῆρχε ὁλόκληρος κατάλογος... ἐκεῖνο θά τό φᾶς, ἐκεῖνο δέν θά τό φᾶς. Ἔτσι, τά πιό πολλά ζῶα, τῆς θάλασσας, τῆς ξηρᾶς καί τοῦ ἀέρα, ἀπαγορεύονταν. Κι ὁ λαγός, φέρ εἰπεῖν, ἀπαγορευόταν να φαγωθεῖ. Λίγα ἐπιτρεπόταν νά φᾶνε οἱ Ἑβραῖοι· δηλαδή ὑπῆρχε μία διάκριση με ταξύ καθαρῶν καί ἀκάθαρτων ζώων. (Ὁ κατάλογος καθαρῶν καί ἀκάθαρτων ζώων παρατίθεται στα Λευιτικόν (11,1-47. 17,15-16) και Δευτερονόμιον (14,3-21).

   Ἐδῶ περί τίνος πρόκειται;

   Απλούστατα, αὐτή ἡ διάκριση δέν εἶχε ὀντολογικό χαρακτῆρα δηλαδή τά ζῶα αυτά δέν ἦταν στην πραγματικότητα ἀκάθαρτα ἀλλά ἡ διάκριση αυτή εἶχε νομική διάσταση. Τί σημαίνει αὐτό; Απλῶς ὁ Θεός ἔλεγε δέν θά τό φᾶτε αὐτό, γιατί ἔτσι θέλω. Δέν εἶχε τίποτα δηλαδή ὁ λαγός γιά νά μήν τόν φᾶνε, οὔτε τό χέλι, πού δέν ἔπρεπε νά τό φᾶνε γιατί δέν ἔχει λέπια.

   Γιατί τό ἔκανε ὅμως ὁ Θεός αὐτό; τί σημασία εἶχε;

   Απλούστατα, ἤθελε να παιδαγωγήσει τόν λαό Του ὁ Θεός στό νά μποροῦν νά διακρίνουν ὅτι ὑπάρχουν καθαροί καί ἀκάθαρτοι ἄνθρωποι· ἤθελε νά τούς παιδαγωγήσει ἐνόσω ὑπῆρχε ἀκόμη ἡ εἰδωλολατρία. Ὅπως δέν ἔπρεπε νά τρῶνε κάποια ζῶα, ἔτσι ἔπρεπε καί νά μήν ἔχουν ἰδιαίτερες σχέσεις μέ κάποιους ἀνθρώπους. Ποιοί ἦταν αὐτοί; οἱ εἰδωλολάτρες.

   Τώρα ὅμως πού ἦρθε ὁ Χριστός, ὁ λαός τοῦ Θεοῦ ἔπαψε νά εἶναι περιορισμένος –καί μέ τή γεωγραφική ἀκόμα ἔννοια· ὄχι μόνο τή νομική- καί δέν ὑπάρχει πλέον λόγος διαχωρισμοῦ τῶν ἀνθρώπων σέ εἰδωλολάτρες καί μή –ἐφόσον καί οἱ εἰδωλολάτρες γίνονται Χριστιανοί- οὔτε ὑπάρχουν πιά ἀκάθαρτοι ἄνθρωποι. Ὁ λαός αὐτός ἐκπλήρωσε τόν σκοπό του· ἔδωσε τήν Θεοτόκο, ἡ ὁποία μᾶς ἔδωσε τόν Χριστό. Δηλαδή ὁ Ἰσραήλ ἱστορικά ἔπρεπε νά βρίσκεται μέσα στο πλαίσιο τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ, γιά νά μᾶς δώσει τήν Θεοτόκο ἔπρεπε νά ἔχουμε ἕνα ἅγιο πρόσωπο. Πῶς ἀλλιῶς θά ἐρχόταν ἡ Θεοτόκος, καί πῶς μετά θά ἐρχόταν ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ; Τώρα λοιπόν πιά δέν ὑπάρχει νομική διάκριση καθαροῦ καί ἀκαθάρτου φαγητού. (Β΄ Κορ. 6, 14.)

   Θυμηθεῖτε ἐκεῖνο τό θαυμάσιο ὅραμα τοῦ ἀποστόλου Πέτρου, όταν φιλοξενεῖτο σ' ἕνα σπίτι στην Ιόππη, πού ένα μεσημέρι ανέβηκε στο υπερώο, στην ταράτσα να προσευχηθεῖ. Πείνασε δέ καί ἤθελε να φάει κάτι. Ενόσω τοῦ ἑτοίμαζαν φαγητό, ἔπεσε σε έκσταση καί εἶδε νά κατεβαίνει ἀπό τόν οὐρανό μία οθόνη, ἕνα σεντόνι, πού μέσα εἶχε ἀπ' ὅλα τά ζῶα, καθαρά και ακάθαρτα.

   Ἄκουσε τότε μιά φωνή νά τοῦ λέει: «Πέτρε, θῦσον καὶ φάγε» σφάξε νά φᾶς, ἀφοῦ πεινᾶς.

   Ἀλλά ὁ ἀπόστολος Πέτρος ἀπάντησε: «μηδαμῶς, Κύριε» μέ κανέναν τρόπο, Κύριε, γιατί δέν ἔφαγα ποτέ ἀκάθαρτο.

   Καί λέει πάλι ἡ φωνή: «ἃ ὁ Θεὸς ἐκαθάρισε σὺ μὴ κοίνου» (Πράξ. 10, 14-16.)· ἐκεῖνα πού ὁ Θεός ἔκανε καθαρά, σύ μή τά θεωρεῖς ἀκάθαρτα -κοινόν λεγόταν τό ἀκάθαρτο.

   Καθώς ὁ Πέτρος βρισκόταν σέ ἀπορία, τί νά σήμαινε αυτό, τήν ἴδια ὥρα χτυποῦν τήν πόρτα από κάτω οἱ ἀπεσταλμένοι τοῦ Κορνηλίου –εἰδωλολάτρης ἀξιωματικός ὁ Κορνήλιος- πού ἦρθαν νά τόν καλέσουν να πάει νά τούς κατηχήσει, να τους βοηθήσει, νά τούς βαπτίσει... γιατί τελικά ἦρθε καί σ' αὐτούς ἡ Πεντηκοστή. Τότε κατάλαβε ὁ ἀπόστολος Πέτρος ὅτι δέν ὑπῆρχαν πιά ἀκάθαρτοι ἄνθρωποι.

   Ἄρα στην Καινή Διαθήκη καταργεῖται πλέον αὐτή ἡ διάκριση καθαροῦ καί ἀκάθαρτου.

   Πρέπει νά σᾶς πῶ ὅμως ἐδῶ ὅτι δυστυχῶς ἔχουν μείνει κάποια κατάλοιπα καί σ' ἐμᾶς, ἀπό αἱρετικές ὅμως διδασκαλίες· ὅπως, ἐπί παραδείγματι, πολλοί δέν τρῶνε τόν σκαντζόχοιρο και λένε: Ἔφαγες σκαντζόχοιρο;... ω! ἑπτά χρόνια δέν θά κοινωνήσεις!...

   Καί τί εἶναι ὁ σκαντζόχοιρος; Ἕνα ζῶο τοῦ Θεοῦ! Καί γιατί δέν θά κοινωνήσει κάποιος ἑπτά χρόνια ἄν θα φάει σκαντζόχοιρο; Αὐτές εἶναι δαιμονικές διδασκαλίες, γιά νά κρατήσει ὁ Διάβολος τόν πιστό μακριά ἀπό τό ἅγιο Ποτήριο. (Πρβλ. Α΄ Τιμ. 4, 1. Ήσ. 29, 13. Ματθ. 15, 6-9. Μάρκ. 7, 6-9.)

   Τό ἀκούσατε, παρακαλῶ τό προσέξατε;... Ἄν ἀκούσετε τυχόν τούς γονεῖς σας, συγγενεῖς σας, φίλους, ὅτι δέν κοινωνοῦν ἐπειδή ἔφαγαν σκαντζόχοιρο... –πώ πώ!- νά τούς τό πεῖτε! Εἶναι αἵρεση αὐτό τό πράγμα!... εἶναι στραβό πράγμα! Ἡ Ἐκκλησία ἔχει καταδικάσει ἐκείνους τούς αἱρετικούς πού ἔλεγαν μή τό φᾶς αὐτό... μή τό φᾶς ἐκεῖνο... εἶναι ἀκάθαρτο!

   Ἀκοῦστε πῶς τό λέει αὐτό ὁ ἀπόστολος Παῦλος σέ δύο ἐπιστολές του: «Τὸ δὲ Πνεῦμα ῥητῶς λέγει ὅτι ἐν ὑστέροις καιροῖς ἀποστήσονταί τινες τῆς πίστεως, προσέχοντες πνεύμασι πλάνοις καὶ διδασκαλίαις δαιμονίων... ἀπέχεσθαι βρωμάτων, ἃ ὁ Θεὸς ἔκτισεν εἰς μετάληψιν» (Α΄ Τιμ. 4, 1-5. Κολ. 2, 21.). Τό δέ Πνεῦμα τό Ἅγιο Πνεῦμα ρητῶς λέει, κατηγορηματικῶς, ὅτι στούς ἔσχατους χρόνους θά ἀποστατήσουν μερικοί από τήν ὀρθή πίστη γιατί θά  δίνουν προσοχή σέ ἀνθρώπους μέ πνεύματα πλάνης καί σέ διδασκαλίες δαιμονικές... καί θά ἐμποδίζουν τούς ἀνθρώπους νά τρῶνε από φαγητά, πού ὁ Θεός τά έφτιαξε γιά νά τά τρῶνε. Εἴδατε; «εἰς μετάληψιν», να τὰ τρῶμε ὄχι μή φᾶς αὐτό καί μή φᾶς ἐκεῖνο! (Οἱ Γνωστικοί, ὡς δυαρχικοί, απέρριπταν τήν ὕλη, ὡς φορέα τοῦ κακοῦ. Πίστευαν πώς πρέπει νά ἀπονεκρώσουν τήν ὕλη καί νά τήν καταστρέψουν με δύο τρόπους, εἴτε μέ τήν ανηθικότητα καί ἀκολασία, εἴτε μέ τήν αυστηρή εγκράτεια, ἔχοντας ως σύνθημά τους τό "παραχρῆσθαι τῇ σαρκὶ δεῖ". Θεωροῦσαν δηλαδή ὅτι ήταν δυνατό να φθάσουν στό ἴδιο ἀποτέλεσμα ἀκολουθώντας δύο διαφορετικούς δρόμους. Οἱ πρῶτοι ὅπως οἱ Νικαλαΐτες ἐπιδίδονταν σε κάθε εἴδους ἀκολασία, ἐνῶ οἱ δεύτεροι –ὅπως οἱ Ἐγ κρατίτες- κήρυτταν τήν ὑποχρεωτική αποχή από τόν γάμο κι από κάποιες τροφές. Ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Επιφάνιος Σαλαμῖνος, «Τὸν γάμον σαφῶς τοῦ διαβόλου ὁρίζονται. Ἔμψυχα δὲ βδελύσσονται ἀπαγορεύοντες, οὐχ ἕνεκεν ἐγκρατείας οὔτε πολιτείας, ἀλλὰ κατὰ φόβον καὶ ἰνδαλμὸν τοῦ μὴ καταδικασθῆναι ἀπὸ τῆς τῶν ἐμψύχων μεταλήψεως. Κέχρηνται δὲ καὶ αὐτοὶ μυστηρίου δι ὕδατος· οἶνον δὲ ὅλως οὐ μεταλαμβάνουσι, φάσκοντες είναι διαβολικόν.» (Πανάριον 47, 1. PG 41, 849D).

   Λέει καί στούς Κολασσαεῖς: «Τί δογματίζεσθε...  μὴ ἅψῃ μηδὲ γεύσῃ μηδὲ θίγῃς... κατὰ τὰ ἐντάλματα καὶ διδασκαλίας τῶν ἀνθρώπων;» (Κολ. 2, 21.). Τί κάθεστε, λέει, καὶ ὑποβάλλεστε σε τέτοια δόγματα, πού ἔχουν γίνει σύμφωνα μέ παραγγέλματα και διδασκαλίες ανθρώπων, πού σᾶς λένε μή τό δοκιμάσεις αὐτό, ἀκάθαρτο μή τό φᾶς ἐκεῖνο, ἀκάθαρτο; Ὅλες αὐτές εἶναι αἱρετικές, δαιμονικές διδασκαλίες ἀνθρώπων πού δέν ἔχουν σχέση μέ τήν Ἐκκλησία.

   Να το ξέρετε αὐτό τό πράγμα. Σᾶς εἶπα προηγουμένως ὅτι καί στήν ἐποχή μας ἔχουμε κατάλοιπα Μανιχαϊσμοῦ. Τέτοια κατάλοιπα βρίσκουμε καί στόν Βουδδισμό καί σέ ἄλλες αἱρέσεις. (Κύριος ἄξονας γύρω από τόν ὁποῖο περιστρέφονται πολλές θρησκεῖες καί αἱρέσεις εἶναι ὁ Μανιχαϊσμός. Αὐτός, εἴτε στήν ἀρχική μορφή του εἴτε μέσα ἀπό τήν ἐπιρροή του σε μεταγενέστερες αἱρέσεις, πολεμᾶ τήν Ὀρθοδοξία από την πρώτη στιγμή. Ὅλες αυτές οἱ θρησκευτικές ομάδες αποτελούν παρακλάδια τοῦ Μανιχαϊσμοῦ. "Δέν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ὁ μανιχαϊστικός δυαλισμός... ἐπιβίωσε ὡς πηγή πολλῶν αἱρέσεων". (Θρησκειολογικό Λεξικό, ἐκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000, σ. 357β)

   Ἴσως μέ ρωτήσετε ακόμη: Στον Μοναχισμό υπάρχει ἀκρεοφαγία· δηλαδή σε πολλά μοναστήρια, ὄχι σέ όλα δέν τρῶνε καθόλου κρέας· ποτέ, ποτέ. Βεβαίως τρώνε ψάρια, αυγά, γάλα... αλλά κρέας ποτέ. Αὐτό τί σημαίνει; Μήπως ἔχει καμμία σχέση μ' ἐκεῖνα τά προηγούμενα πού λέγαμε;

   Ὄχι, παιδιά· ἁπλῶς εἶναι μία ἄσκηση. Τίποτα ἄλλο· εἶναι μία ἄσκηση. Εἶναι μιά προσπάθεια να βιωθεῖ ἡ ἀρχαία, ἡ ἀρχέγονη, παραδεισιακή κατάσταση. Ὅπως οἱ πρωτόπλαστοι στον Παράδεισο δέν ἔτρωγαν κρέας, ἔτσι καί στόν Μοναχισμό δέν τρῶνε κρέας, ἀκριβῶς γιά νά βιώσουν αὐτήν τήν ἀρχέγονη παραδεισιακή κατάσταση. Δέν εἶναι ἁμαρτία ὅμως νά φᾶνε καί οἱ μοναχοί κρέας. Ξαναλέω, δέν εἶναι ἁμαρτία. Ἁπλῶς θά ἤθελαν νά βιώσουν αυτό, δηλαδή τήν παλιά ἐκείνη, τήν παραδεισιακή ζωή.

   Ἔτσι, τά ζῶα, μέσα στον Μοναχισμό, ὅπως καί στόν ἀρχαῖο Παράδεισο, από θύματα τοῦ ἀνθρώπου, γίνονται πάλι φίλοι του. Θά δοῦμε ἀργότερα πῶς στέκεται μπροστά στά ζῶα ὁ Ἀδάμ. Εἶναι φίλοι του τά ζῶα. Περνοῦν ἀπό μπροστά του, τόν ἀναγνωρίζουν ὡς κύριο, μέ τήν ἔννοια ὅτι δέν τοῦ κάνουν κανένα κακό, εἶναι φίλοι του. Ἀλλά ἀπό τόν καιρό πού ὁ ἄνθρωπος ἁμάρτησε ἀπέναντι στόν Θεό, τά ζῶα ἐπαναστάτησαν ἐναντίον τοῦ ἀνθρώπου καί ἔγιναν ἐχθροί του. (Κυρίλλου Σκυθοπολίτου, Βίος τοῦ ἁγίου Εὐθυμίου τοῦ Μεγάλου, Κεφ. ΙΓ΄, σ. 23, ἔκδ. Schwartz E, Leipzing 1993, όπως καί ἁγ. Συμεών του Νέου Θεολόγου, Λόγοι Ἠθικοί, 1,2, Sources Chretienes 122, σ. 190. Βλ. Μάθημα 350, σ. 262 κ.ε.)

   Ἔτσι λοιπόν βλέπει κανείς ἐκεῖνο τό θαυμάσιο, το πραγματικά θαυμάσιο, πολλούς ἁγίους ἀνθρώπους, άσκητές, μέσα στις ζούγκλες τῶν δασῶν, τῆς Σιβηρίας, τῆς Ἀνατολῆς καί ὁπουδήποτε, τούς βλέπει να κάνουν συντροφιά μέ τά ζῶα! Ξέρετε τί σημαίνει να κάθεσαι στην καλύβα σου ὡς ἀσκητής, καί νά ἔρχεται κάθε μέρα μιά ἀρκούδα ἤ ἕνα λιοντάρι νά σοῦ κάνει παρέα;... καί ὄχι μόνο νά σοῦ κάνει συντροφιά τό λιοντάρι, άλλά νά τό βάζεις καί νά σοῦ κάνει δουλειές;... Ναί, ναί! Εἶναι καταπληκτικό.

   Διηγοῦνται πώς μιά φορά κάποιο λιοντάρι ἔφαγε ἕνα ὑποζύγιο, ἕναν γάιδαρο, σέ ἕνα μοναστήρι, καί δέν μποροῦσαν οἱ ἄνθρωποι νά μεταφέρουν ξύλα, να κάνουν τίς δουλειές τους καί τά λοιπά. Τότε ἐκεῖ ἦταν ἕνας πολύ ἅγιος ἡγούμενος καί εἶπε στο λιοντάρι: Ἔλα ἐδῶ· γιατί ἔφαγες τό υποζύγιό μας; Λοιπόν, ἀπό ἐδῶ κι ἐμπρός θά κουβαλᾶς ἐσύ τά ξύλα. Καί τό λιοντάρι, παιδιά, ἐκτελοῦσε χρέη μεταφορικοῦ ζώου, γιατί ὑποτασσόταν στήν ἁγιότητα ἐκείνου τοῦ ἀνθρώπου!

   Αὐτή ἦταν ἡ ἀρχέγονη, παραδεισιακή δηλαδή, κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου καί ἡ σχέση του μέ τά ζῶα. Αὐτή ἦταν!

   Αλλά γιατί ὁ ἄνθρωπος πλάσθηκε να τρώει;

   Θεολογικά, θα λέγαμε, ὁ ἄνθρωπος γιά νά ζήσει πρέπει νά φάει, γιατί ἔτσι τό θέλει ὁ Θεός. Τρώγοντας ὅμως, πρέπει νά μετασχηματίσει, τρόπον τινά, αυτόν τον υλικό κόσμο σέ ἀνθρώπους.

   Βλέπετε, γιά νά ζήσει ὁ ἄνθρωπος πρέπει να φάει· καί ἄν ζήσει, ἀφοῦ θά τρώει, θα μπορέσει να δημιουργήσει, να γεννήσει κι ἄλλους ἀνθρώπους, καί οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι τό ἴδιο. Τί κάνουν λοιπόν οἱ ἄνθρωποι ὅλοι πού γεννιοῦνται καί γεννοῦν ἐπειδή ἀκριβῶς τρῶνε; Μετασχηματίζουν, τρόπον τινά, μετατρέπουν τή Δημιουργία σε σάρκα καί αἷμα, δηλαδή σέ ἀνθρώπους, γιά νά τήν προσφέρουν πρός τόν Θεό.

   Ολόκληρος ὁ κόσμος, γιά τόν ἄνθρωπο, παρουσιάζεται σάν ἕνα πλούσιο τραπέζι, ἕνα γενικό συμπόσιο δηλαδή καί καλεῖ ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο νά λάβει μέρος σ' αὐτό τό συμπόσιο. Ἡ εἰκόνα μάλιστα τοῦ συμποσίου παραμένει σε ολόκληρη τήν Αγία Γραφή ὡς κεντρική εἰκόνα τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου στην πρωταρχή της και στο τέλος της.

   Δηλαδή τό πρώτο πράγμα πού ἔκανε ὁ Ἀδάμ μές στον Παράδεισο ἦταν να φάει· νά φάει γιά νά ζήσει. Καί ὁ ἄνθρωπος τώρα στην Καινή Διαθήκη, γιά νά ζήσει, πρέπει να φάει. Τί πρέπει να φάει; τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ! Τό τελευταῖο τραπέζι ἀπό τό ὁποῖο ἕνας ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκη να γευθεῖ στή ζωή του εἶναι αὐτό, παιδιά· ἡ Θεία Κοινωνία!

   Βλέπετε, ὅταν πεθαίνει ἕνας  ἄνθρωπος, δέν τρώει πιά τίποτε ἄλλο, δέν ἀπομένει να γευθεῖ κάτι ἄλλο τό τελευταῖο του τραπέζι πρέπει νά εἶναι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ! Εἶναι ἐκεῖνο πού εἶπε καί ὁ Κύριος -σάν εἰκόνα βεβαίως, γιατί σᾶς εἶπα προηγουμένως ὅτι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν τρῶμε οὔτε πίνουμε- «ἵνα ἐσθίητε καὶ πίνητε ἐπὶ τῆς τραπέζης μου ἐν τῇ βασιλείᾳ μου» (Λουκά 22, 30.).

   Αλλά ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἀρχίζει ἀπό τήν παροῦσα ζωή· καί συνεπῶς δέν θά ζήσουμε, ἄν δέν φᾶμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ! (Ἰωάν. 6, 53-54.)

   Θά δοῦμε κάτι πολύ ὡραῖο ὅταν θά φθάσουμε στο κείμενο μέ τά δύο δένδρα, τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ  καλοῦ καί τοῦ κακοῦ καί τό δένδρο τῆς ζωῆς. Θά δοῦμε ὅτι ἐκεῖνο τό δένδρο τῆς ζωῆς ἦταν ...ὁ Χριστός! τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ! Δέν μπορεῖ κανείς να ζήσει λοιπόν, ἐάν δέν φάει τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ.

   Γι' αὐτό τό πιό ἱερό Μυστήριο, τό Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, μᾶς παραδόθηκε ἐπάνω σέ ἕνα τραπέζι, δηλαδή σ' ἕνα συμπόσιο, στο Μυστικό Δεῖπνο, ἐκεῖ πού ὁ Χριστός εἶπε: «Λάβετε φάγετε τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου... πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ αἷμα μου τὸ τῆς καινῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν.» (Ματθ. 26, 26-27. Μᾶρκ. 14, 22-24. Α' Κορ. 11, 24-25.).

   Ἀλλά, πρῶτα ὁ Θεός, παιδιά, θά συνεχίσουμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή. Νά σᾶς εὐλογεῖ ὁ Θεός.

Κυριακή, 23 Οκτωβρίου 1983

28η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.