2) Ώς αγαπητά τὰ σκηνώματά σου, Κύριε τῶν δυνάμεων.
3) ἐπιποθεῖ καὶ ἐκλείπει ἡ ψυχή μου εἰς τὰς αὐλὰς τοῦ Κυρίου, ἡ καρδία μου καὶ ἡ σάρξ μου ἠγαλλιάσαντο ἐπὶ Θεὸν ζῶντα.
4) καὶ γὰρ στρουθίον εὗρεν ἑαυτῷ οἰκίαν καὶ τρυγὼν νοσσιὰν ἑαυτῇ, οὗ θήσει τὰ νοσσία ἑαυτῆς, τὰ θυσιαστήριά σου, Κύριε τῶν δυνάμεων, ὁ Βασιλεύς μου καὶ ὁ Θεός μου.
5) μακάριοι οἱ κατοικοῦντες ἐν τῷ οἴκῳ σου, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων αἰνέσουσί σε.
(διάψαλμα)
6) μακάριος ἀνήρ, ᾧ ἐστιν ἡ ἀντίληψις αὐτοῦ παρὰ σοί· ἀναβάσεις ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ διέθετο
7) εἰς τὴν κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος, εἰς τὸν τόπον, ὃν ἔθετο· καὶ γὰρ εὐλογίας δώσει ὁ νομοθετῶν.
8) πορεύσονται ἐκ δυνάμεως εἰς δύναμιν, ὀφθήσεται ὁ Θεὸς τῶν θεῶν ἐν Σιών.
9) Κύριε ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου, ἐνώτισαι, ὁ Θεὸς Ἰακώβ.
(διάψαλμα)
10) ὑπερασπιστὰ ἡμῶν, ἴδε, ὁ Θεός, καὶ ἐπίβλεψον εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ χριστοῦ σου.
11) ὅτι κρείσσων ἡμέρα μία ἐν ταῖς αὐλαῖς σου ὑπὲρ χιλιάδας· ἐξελεξάμην παραρριπτεῖσθαι ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ Θεοῦ μου μᾶλλον ἢ οἰκεῖν με ἐν σκηνώμασιν ἁμαρτωλῶν.
12) ὅτι ἔλεος καὶ ἀλήθειαν ἀγαπᾷ Κύριος ὁ Θεός, χάριν καὶ δόξαν δώσει· Κύριος οὐ στερήσει τὰ ἀγαθὰ τοῖς πορευομένοις ἐν ἀκακίᾳ.
13) Κύριε, ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, μακάριος ἄνθρωπος ὁ ἐλπίζων ἐπὶ σέ.
Ὁ Ψαλμός αὐτός, ὁ 83ος, εἶναι μικρός, ὅπως βλέπετε, ὅλοι - ὅλοι οἱ στίχοι είναι δεκατρεῖς, καί ἔχει τήν ἑξῆς ἐπιγραφή: «Εἰς τὸ τέλος, ὑπὲρ τῶν ληνῶν· τοῖς υἱοῖς Κορέ. ψαλμός». Δηλαδή ἡ ἐπιγραφή ἔχει τέσσερα στοιχεῖα. Ας τά δοῦμε αὐτά τά στοιχεῖα, γιατί, ὅπως σᾶς ἔχω πεῖ στήν εἰσαγωγή των θεμάτων πού ἔχουμε κάνει, οἱ ἐπιγραφές τῶν Ψαλμῶν ἔχουν μία ξεχωριστή σημασία.
Ἐδῶ πού λέει «εἰς τὸ τέλος», οἱ Ἑβδομήκοντα μεταφράζουν καί ἐννοοῦν εἰς τό διηνεκές, γιά πάντα, ὅπως ἑρμηνεύουν οἱ Πατέρες· κατά συνέπεια ὁ Ψαλμός αὐτός εἶναι μεσσιανικός. Τό Εβραϊκό κείμενο ὅμως, τό πρωτότυπο, δέν τό ἔχει αὐτό· ἔχει μία ἄλλη λέξη, πού εἶναι παρόμοια με αυτήν πού μεταφράζουν, και σημαίνει εἰς τόν ἀρχηγόν τοῦ χοροῦ· δηλαδή ὅτι ὁ Ψαλμός αυτός παραδίδεται στον αρχηγό της χορωδίας καί τῶν ὀργάνων, προκειμένου να εκτελεστεί. Ανήκει δηλαδή στόν ἀρχιμουσικό· αυτό θα πει «εἰς τὸ τέλος», ὅτι παραδίδεται στόν ἀρχιμουσικό.
«Ὑπὲρ τῶν ληνῶν»... Ὁ ληνός εἶναι τό πατητήρι, ἐκεῖ πού πατάμε τα σταφύλια για να κάνουμε το κρασί. Κατά λέξη λοιπόν σημαίνει ὅτι αὐτός ὁ Ψαλμός λέγεται κατά τη διάρκεια του πατήματος τῶν σταφυλιών, δηλαδή κατά τήν ἑορτή τοῦ τρυγητοῦ. Καί αὐτή ἡ ἀπόδοση, κατά τό Ἑβραϊκό, δέν εἶναι πολύ επιτυχής. Αναφέρεται σ' ἕνα ὄργανο μουσικό τῆς πόλεως Γέθ, ἤ τό όργανο γέθ, καί ἔτσι σημαίνει ὅτι ὁ Ψαλμός αυτός προορίζεται γιά τόν ἀρχιμουσικό, προκειμένου νά ἐκτελεσθεῖ μέ τό ὄργανο γέθ.
«Τοῖς υἱοῖς Κορέ». Αὐτό μᾶς ἐνδιαφέρει. Ὁ συντάκτης, ὁ συνθέτης τοῦ Ψαλμοῦ αὐτοῦ, δέν εἶναι τώρα ὁ Δαβίδ, ἀλλά ἕνας ἀπόγονος τοῦ Κορέ· θά σᾶς πῶ τί εἶναι αὐτός.
Καί, τέλος, «ψαλμός». Ὅταν λέει «ψαλμός», σημαίνει ὅτι εἶναι λυρικό ποίημα, πού θά ἀποδοθεῖ μέ ψαλτήριον, μέ μουσικό όργανο. Δέν εἶναι ὠδή, ἀλλά ψαλμός. Ἡ ὠδή κυρίως λεγόταν μόνο μέ τή φωνή, ἐνῶ ὁ ψαλμός μέ συνοδεία μουσικῶν ὀργάνων.
«Τοῖς υἱοῖς Κορέ». Μένουμε λιγάκι σ' αυτό. Ύπάρχουν δέκα Ψαλμοί, ἀπό τούς ἑκατόν πενήντα, πού ἔχουν τόν τίτλο «τοῖς υἱοῖς Κορέ». Ὅπως ἔχουμε τό ἀντίστοιχο «τῷ Δαυΐδ», μέ Δοτική, πού ἀποδίδεται εἰς τόν Δαυΐδ ἢ ὅτι εἶναι τοῦ Δαβίδ· ἔτσι κι ἐδῶ, μέ Δοτική πάλι, ἔχουμε «τοῖς υἱοῖς Κορέ», καί σημαίνει ὄχι ὅτι εἶναι γιά χάρη τῶν υἱῶν τοῦ Κορέ, ἀλλά ὅτι συντάκτης εἶναι κάποιος ἀπό τούς υἱούς του Κορέ.
Θά ποῦμε δυό λόγια γιά τό ποιός εἶναι αὐτός ὁ Κορέ, ὥστε νά ἔχουμε υπόψη μας κάποια πράγματα, ἐφόσον ἔχουμε δέκα Ψαλμούς μέ τήν ἐπιγραφή αυτή. Στο βιβλίο Αριθμοί τῆς Πεντατεύχου, στο 16ο κεφάλαιο, μπορεῖτε νὰ βρεῖτε ἐκεῖ τήν ἱστορία τοῦ Κορέ. Με δύο λόγια, πρόκειται για ένα σημαῖνον πρόσωπο πού ἁμάρτησε φοβερά, καί ὁ Θεός τον τιμώρησε πολύ σκληρά. Πρόκειται γιά τό ἑξῆς θέμα:
Ὅταν βγῆκαν στήν ἔρημο οἱ Ἑβραῖοι, τότε ἄρχισε ἡ ὀργάνωσή τους. Το βιβλίο Αριθμοί αναφέρεται στην ὀργάνωση τοῦ λαοῦ –ἀκόμη καί μέχρι τήν ἰατρική οργάνωση– μία ὀργάνωση, ἰδιαίτερα γιά ἕναν λαό που μένει στήν ἔρημο, πού ἄν θά τή διαβάσετε θά δεῖτε ὅτι εἶναι ἀξιοζήλευτη. Να διαβάσετε με προσοχή το βιβλίο αὐτό, Αριθμοί. Περιέχει πληροφορίες για την πολεμική ὀργάνωση, τήν ἰατρική, τη λατρευτική οργάνωση καί λοιπά.
Ὁ Θεός ἐκλέγει τόν Μωυσῆ εἶναι γνωστή ιστορία πῶς τόν ἐξέλεξε. Εμφανίζεται μπροστά από τη γνωστή βάτο καί τόν στέλνει στην Αἴγυπτο. Ὁ Μωυσῆς ἀρνεῖται ἐπανειλημμένα, κι ὁ Θεός ὀργίζεται μαζί του. Ἐκεῖ, ὅταν ὁ Μωυσῆς λέει «Σε παρακαλῶ, Κύριε, ἄφησέ με, δέν μπορῶ νά κάνω αὐτή τή δουλειά εἶναι βαρειά δουλειά, γιατί ἐγώ είμαι ἄνδρας μέ ἀδύναμη φωνή και βραδύγλωσσος...», τότε ὁ Θεός τοῦ λέει ἐκεῖ: «Δέν μοῦ λές· ποιός έκανε τόν κουφό καί τόν βαρύκωο; Δέν τούς ἔκανα εγώ ὁ Θεός; Εγώ σέ ἔκανα βραδύγλωσσο· ἐγώ σέ ἔκανα ισχνόφωνο. Θά πᾶς! Καί φωνή σου θά εἶναι ὁ Ἀαρών» (Ἔξοδ. 4, 10-12.).
Κατόπιν λέει ὁ Θεός ὅτι ὁ Ἀαρών θα εἶναι ο πρώτος αρχιερέας, καί, ἀφοῦ θά εἶναι ὁ πρῶτος ἀρχιερέας, μόνο από τους απογόνους τοῦ Ααρών θά γίνονται ἱερεῖς, καί μάλιστα όχι απ' όλα τα παιδιά του. Εἶναι κάτι καταπληκτικό αυτό δέν εἶναι βέβαια τῆς ὡρας να αναλύσουμε το γιατί.
Ὁ Ἀαρών, ὅπως καί ὁ Μωυσῆς ὁ ἀδελφός του φυσικά, ανήκουν στη φυλή του Λευί. Κατά συνέπεια οἱ Λευίτες δέν εἶχαν δικαίωμα να γίνονται ἱερεῖς, παρά μόνον οἱ ἀπόγονοι του Ααρών προσέξτε αυτό. Ὅλοι οἱ ἄλλοι οἱ Λευίτες θά ὑπηρετοῦσαν ἁπλά τόν Ναό, ἀλλά δέν θά ἦσαν ἱερεῖς. Αὐτούς σήμερα θα τους λέγαμε μέ μιά αντιστοιχία νεωκόρους· δηλαδή θά εἶναι ἐκεῖνοι πού θά περιποιηθοῦν τόν Ναό, θά σκουπίσουν, θά τόν φροντίσουν, θά εἶναι ψάλτες... αλλά ὄχι ἱερεῖς. Ἱερεῖς θά ἦσαν μόνον απόγονοι τοῦ Ἀαρών.
Τότε ξέσπασε ἐπανάσταση μέσα στο στρατόπεδο, (Βλ. Αριθμ. 16, 1-35.) μία από τις πολλές πού ἔκαναν οἱ Ἑβραῖοι ἐναντίον τοῦ Θεοῦ καί ἐναντίον τοῦ Μωυσῆ. Ὁ Κορέ, Λευίτης, ἕνα σημαῖνον πρόσωπο, μαζί μέ ἄλλους τρεῖς, ἐπίσης σημαίνοντα πρόσωπα, καί μέ διακόσιους πενήντα ἄνδρες, ὅλους σημαίνοντα πρόσωπα, αρχηγούς θά λέγαμε ὁμάδων, ἐμφανίζονται στον Μωυσῆ καί τόν Ααρών, καί λένε στον Μωυσῆ: «Δέν μου λές: Ποιός σᾶς εἶπε ὅτι ἐσεῖς μόνο ἔχετε τό δικαίωμα να ἱερατεύετε; Ποιός σᾶς εἶπε ὅτι ἐσεῖς μόνο μπορεῖτε νά εἴσαστε προϊστάμενοι; Ἐμεῖς ἐδῶ τί κάνουμε; Κι ἐμεῖς Λευίτες εἴμαστε· κι ἐμεῖς ἔχουμε δικαιώματα». Σημειώστε ὅτι ὁ Μωυσῆς δὲν ἱεράτευε, αλλά μόνο ὁ Ααρών. Ὁ Μωυσῆς εἶναι ὁ Προφήτης, εἶναι ἐκεῖνος πού μιλάει μέ τόν Θεό καί δέχεται τις παραγγελίες Του· τίποτα ἄλλο. Αν διαβάσετε ὅμως τό ἱερό κείμενο, θά δεῖτε ὅτι ἡ θέση τους γιά μιά στιγμή εἶναι σωστή. Δηλαδή εἶναι σωστή, ἄς ποῦμε, για μια δημοκρατική τοποθέτηση του πράγματος.
Ὅταν τό ἄκουσε αὐτό ὁ Μωυσῆς, ἔπεσε πρηνής, ἔπεσε μπρούμυτα, από τη θλίψη του, πού ἔβλεπε ἐδῶ τόν Κορέ καί τούς ἄλλους νὰ ἐπαναστατούν, γιατί την ἐκλογή αυτή δέν τήν ἔκανε ὁ Μωυσῆς, ἀλλά τήν ἔκανε ὁ Θεός. Τότε τούς ἐξήγησε ὅτι τά πράγματα δέν εἶναι ὅπως τά βλέπουν· ὅτι ἡ ἐκλογή ἔγινε ἀπό τόν Θεό, και δέν εἶναι ὑπόθεση τοῦ Μωυσή. Ἐκεῖνοι ἄρχισαν να φωνάζουν καί νά διαμαρτύρονται, καί μάλιστα ή Γραφή τούς ἀποκαλεῖ σκληρούς ἄνδρες! Επέμεναν πολύ· ἔγινε ἕνα εἶδος ἐπαναστάσεως. Καί τότε ὁ Μωυσῆς εἶπε: «Καλά, αύριο θά τό δοῦμε τό θέμα αὐτό».
Ἔδωσε στούς διακόσιους πενήντα ἄνδρες από ἔνα θυμιατήρι, ἔβαλαν μέσα αναμμένα κάρβουνα και θυμίαμα –ἔργο πού θά τό ἔκαναν μόνον οἱ ἱερεῖς, ὄχι ἄλλοι– καί τούς εἶπε: «Περιμένετε ἐδῶ». Καί τότε λέει ὁ Θεός: «Θά ἀποσχίσεις, θα δημιουργήσεις ένα σχίσμα, θα ξεχωρίσεις τόν λαό ἀπ' αὐτούς τούς διακόστους πενήντα καί τίς οἰκογένειες τῶν τεσσάρων». Οἱ διακόσιοι πενήντα ἦταν μπροστά από τήν κιβωτό τῆς Διαθήκης, μπροστά από τη σκηνή τοῦ μαρτυρίου, καί οἱ ἄλλοι εἶναι στις σκηνές τους. Ὁ λαός μαζεύτηκε γύρω ἀπό τίς σκηνές. Καί τότε τούς λέει ὁ Μωυσῆς: «Εάν ἐγώ πρόβαλα τόν ἑαυτό μου, τότε δεν θα γίνει τίποτα ἀπ' ὅ, τι θα γίνει παρακάτω. Εάν ὅμως ἐγώ δεν πρόβαλα τόν ἑαυτό μου, αλλά ὁ Θεός μᾶς ἐξέλεξε, τότε θὰ ἔχετε να κάνετε μέ τόν Θεό, και τότε θα γίνει ἐκεῖνο πού θά γίνει σε λίγο».
Μόλις τελείωσε τον λόγο του ὁ Μωυσῆς, ἀγαπητοί μου, ξέρετε τί ἔγινε; Αὐτοί οἱ ἄνθρωποι, ὁ Κορέ καί οἱ άλλοι, ήταν στην πόρτα τῆς σκηνῆς τους, μαζί μέ τίς γυναίκες τους, τα παιδιά τους, τά ζωντανά τους, τά ὑπάρχοντά τους, καί προφανώς εἶχαν πάρει μία στάση πολύ άσχημη, ἴσως καί εἰρωνική. Καί τότε ἄνοιξε ἡ γῆ, κάνοντας ἕνα χάσμα, ὅπως ἀνοίγει πολλές φορές ὅταν γινεται σεισμός. Τό χάσμα αυτό, τό ρήγμα, μπορεί κάποτε νά εἶναι ἀπό μερικούς πόντους μέχρι ολόκληρα μέτρα. Δέν ἔγινε σεισμός ὅμως τότε· ἡ γῆ ἄνοιξε μόνο στο σημεῖο πού ἦταν οἱ τέσσερις σκηνές. Ἄνοιξε λοιπόν ἡ γῆ, ἔπεσαν ὅλοι μέσα στο ρήγμα αυτό, καί ξανάκλεισε ἡ γῆ! Ἦταν κάτι φρικτό, φοβερό! Είναι αυτό πού λέει καί ὁ ἑλληνικός λαός «ν' ἀνοίξει ἡ γῆ νά μέ καταπιεῖ». Ἄνοιξε, ἔκλεισε! Ἄνοιξε, κατάπιε, κι ἔκλεισε! Ἔχουμε δέ καί τήν ἔκφραση «καὶ καταβήσονται ζῶντες εἰς ᾅδου» (Αριθμ. 16, 30.). Ζωντανοί! Καί τήν ἴδια ὥρα, οἱ διακόσιοι πενήντα, ἐκεῖνοι πού ἦσαν μέ τά πυρία στα χέρια, πού εἶχαν τήν ἀπαίτηση σώνει και καλά να πάρουν ἱερατικά καθήκοντα, ἐνῶ δέν ἐπιτρεπόταν γιατί ὁ Θεός τό ἤθελε ἔτσι, τότε βγῆκε φωτιά ἀπό τά θυμιατήριά τους καί τούς ἔκαψε ὅλους! Αὐτή εἶναι ἡ ἱστορία τοῦ Κορέ. Ὑποδειγματική, παραδειγματική τιμωρία! Φοβερό πράγμα... φοβερό!
Ὅμως συμβαίνει καί κάτι πού ἔχει πάρα πολλή ἀξία ὁπωσδήποτε. Ἕνας ἀπόγονος τοῦ Κορέ, ἤ ἀπόγονοι τοῦ Κορέ, παρέμειναν εὐσεβεῖς ἄνθρωποι· καί ὄχι ἁπλά μόνον εὐσεβεῖς, ἀλλά ἔχουμε καί ποιήματά τους! Μάλιστα κάποιοι απόγονοι τοῦ Κορέ εἶχαν δείξει μεγάλη αφοσίωση στον Δαβίδ, πολλά χρόνια μετά, πέρασαν μερικές έκατονταετίες, ἴσως τρεις-τέσσερις έκατονταετίες. Απόγονοι λοιπόν τοῦ Κορέ δεν πρόσφεραν ἁπλά μόνο υπηρεσίες στο ἔθνος καί στόν Ναό, ἀλλά ἐπί πλέον ἀναδείχθηκαν και μεγάλοι ἀρχιμουσικοί και συνθέτες, καί Ψαλμοί τους ἤδη καταχωρήθηκαν στην Αγία Γραφή ὡς θεόπνευστοι· ἔχουν τή σφραγίδα τῆς θεοπνευστίας. Αυτό σημαίνει ὅτι κάποτε ὁ Θεός ἐπιτρέπει ὥστε οἱ ἀπόγονοι να τιμωρούνται φοβερά, καί κάποτε ἄλλοτε ὁ Θεός δίνει στούς ἀπογόνους πολλή εὐλογία. Γι' αὐτό καί εἶπα τήν ἱστορία τοῦ Κορέ.
Ὑπάρχουν δυό θέσεις στην Παλαιά Διαθήκη για αὐτό τό ἐπίμαχο θέμα. Η πρώτη θέση εἶναι ἡ ἑξῆς: οἱ ἀπόγονοι θα πληρώνουν τα σπασμένα τῶν προγόνων. Αὐτό μέχρι τούς Προφῆτες, Ἡσαΐα καί τά λοιπά. Μετά ὁ Θεός τοποθετεῖ τό θέμα διαφορετικά, καί λέει: «Δέν θα γίνεται πιά τό νά τρώνε οἱ γονεῖς ἀγουρίδες, και να μουδιάζουν τα δόντια τῶν παιδιῶν». Το καταλάβατε αὐτό; Δηλαδή ἄλλοι ἔφαγαν τίς ἀγουρίδες, καί ἄλλων τά δόντια μούδιασαν. Δηλαδή οἱ γονεῖς ἔφταιξαν, τα παιδιά πλήρωσαν. Δέν θά γίνεται λοιπόν αυτό, αλλά ὁ καθένας θα πληρώνει τις προσωπικές του ἁμαρτίες. (Ιερ. 38, 29-30.)Μέσα σ' αυτήν τήν ἴδια τήν Παλαιά Διαθήκη ἔχουμε μία προοδευτική τοποθέτηση γιά τίς εὐθύνες τοῦ προσώπου, κάτι που στην Καινή Διαθήκη πλέον τελειοποιείται. Ἔτσι βλέπουμε στην Εκκλησιαστική μας Ιστορία, οἱ γονεῖς νά εἶναι εἰδωλολάτρες, να είναι διώκτες, να είναι φοβεροί, καί τά παιδιά τους να γίνονται ἅγιοι! Βέβαια!
Αυτά σχετικά μέ τήν ἐπιγραφή. Και τώρα ερχόμαστε στον Ψαλμό.
Ἡ ὑπόθεση τοῦ Ψαλμοῦ εἶναι ἁπλή. Εἶναι κάποιος Ιεραπόδημος, Ἱεραπόδημοι είναι αυτοί που κάνουν ἱερές αποδημίες. Είναι δέ γνωστό ὅτι τότε οἱ Ἑβραῖοι, οἱ κοντινοί στά Ἱεροσόλυμα, έκαναν τουλάχιστον τρεῖς ἀποδημίες τόν χρόνο, στις τρεῖς μεγάλες γιορτές. Οἱ ἐκτός Παλαιστίνης έκαναν μιά φορά τόν χρόνο, αλλά ἄν ἦσαν κάπως κοντά στην Παλαιστίνη. Αὐτοί πού ἦσαν πάρα πολύ μακριά, όπως ἄς ποῦμε στην Αφρική ή στη Μηδία ἢ στην Κρήτη και λοιπά, αυτοί έκαναν τουλάχιστον μιά φορά στη ζωή τους ἱερή ἀποδημία. Ἔτσι ὁ Ψαλμός αὐτός ἔχει ὑπόθεση τήν ἱερή ἀποδημία, δηλαδή τήν ἐπίσκεψη στον Ναό. Και φυσικά ἐδῶ αὐτός πού φθάνει στον Ναό ἔχει ἀνάλογα συναισθήματα, ἔτσι ὥστε νὰ γεμίζει από Θεό ή ψυχή του καί νά Τόν δοξάζει.
Ὅμως ὁ Ψαλμός αὐτός δεν περιορίζεται μόνο στα στενά ὅρια τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης –απλά τονίζει στοιχεῖα καί σύμβολα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης– ἀλλά ἐπεκτείνεται σέ ὅλους τοὺς αἰῶνες. Ἔτσι καί αὐτό βρίσκει δικαίωση στον τίτλο «εἰς τὸ τέλος», δηλαδή εἰς τό διηνεκές, τό συνεχές. Οἱ Πατέρες ἔτσι τό μεταφράζουν, ἤ μᾶλλον τό ἑρμηνεύουν, ὅτι ἀναφέρεται σε κάτι που εἶναι πάντοτε αἰώνιο. Καί τί εἶναι αὐτό; Εἶναι ὁ τονισμός ὅτι, ἐνῶ ἴσως ὁ ἄνθρωπος βρίσκεται μέσα στά ἐπίγεια πράγματα, τά φθαρτά καί τά παροδικά, μπορεί νά ἔχει στραμμένο το μάτι του και στα ουράνια καί τά μόνιμα.
Ἔτσι λοιπόν ὁ Ψαλμός αυτός αναφέρεται στήν ἀγάπη τοῦ ἱεραποδήμου πρός τόν Ναό τοῦ Θεοῦ. Ὅμως ἐπειδή ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ αἰσθητοποιεῖται μέ τόν Ναό –ἀφοῦ ὁ Ναός εἶναι ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ– ταυτόχρονα δίνεται ἡ δυνατότητα στόν ἄνθρωπο, πού βρίσκεται μέσα στην κοιλάδα τοῦ κλαυθμώνος τοῦ βίου τούτου, ὅπως ἐδῶ τό λέει κατά λέξη, να μπορεῖ νά βλέπει πάντα τόν Θεό, νά ἔχει δηλαδή πάντοτε τή θεωρία τοῦ Θεοῦ. Κατά συνέπεια ο Ψαλμός παίρνει πλέον ἕνα αἰώνιο κύρος, καί ὄχι παροδικό, πού ἐξαντλείται μέσα στο στενό ιστορικό πλαίσιο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
Αρχίζει πολύ όμορφα, αρχίζει λυρικότατα· εἶναι ἕνα ποίημα μέ πολύ συναίσθημα. Πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι οἱ Ψαλμοί τῶν υἱῶν Κορέ, αὐτοί οἱ δέκα Ψαλμοί, δέν ἔχουν βέβαια ἐκείνη τήν πυκνότητα τῆς σκέψεως τῶν Ψαλμῶν τοῦ Δαβίδ –σᾶς τό εἶχα πεῖ καί στήν εἶσαγωγή αὐτό– ἀλλά ἔχουν μιά ὁμαλότητα στη σύνταξη. Δέν εἶναι δύσκολοι, ἀλλά εἶναι πολύ ὡραῖοι, εἶναι γλυκύτατοι.
«Ὡς ἀγαπητὰ τὰ σκηνώματά σου, Κύριε τῶν δυνάμεων». Πόσο αγαπητές εἶναι οἱ αὐλές σου, Κύριε τῶν Δυνάμεων...
Ποιά εἶναι τά σκηνώματα τοῦ Θεοῦ;
Βέβαια κατ' αρχάς εἶναι ὁ Ναός· ὅμως εἶναι καί οἱ χώροι γύρω ἀπό τόν Ναό.
Ἐδῶ θα κάνουμε μία παρένθεση, για να καταλάβετε καλύτερα μερικά πράγματα πάνω σ' αυτό το θέμα.
Ὁ Θεός ἐπέμεινε νά κτισθεῖ μόνο ἕνας Ναός στα Ἱεροσόλυμα, καί νά μήν ὑπάρχει δεύτερος ή τρίτος... ἡ πολλοί. Τεχνικοί λόγοι θά ἐπέβαλλαν να γίνεται μία αποκέντρωση, να υπάρχουν δηλαδή πολλοί ναοί στο Ισραήλ, στις πόλεις τοῦ βορείου καί τοῦ νοτίου βασιλείου, ἀλλά καί στή διασπορά, ὅπου ἦσαν Ἑβραῖοι. Δεν ὑπάρχουν ὅμως ναοί, αλλά μόνο συναγωγές. Ὅμως ἡ συναγωγή δέν ἔχει τίποτα που να θυμίζει Ναό.
Ποιά εἶναι ἡ διαφορά τῆς συναγωγῆς ἀπό τόν Ναό; Ἡ συναγωγή εἶναι μιά αἴθουσα ὅπου ἐκεῖ γίνεται ἀνάγνωση του Νόμου, προσευχή –εἴτε πεζή προσευχή εἴτε ὑμνωδία– καί κήρυγμα. Ἡ συναγωγή δέν ἔχει τίποτα ἄλλο· ἀπολύτως τίποτα άλλο. Αντίθετα, ὁ Ναός δέν ἔχει κήρυγμα, αλλά έχει Λατρεία, ἔχει τίς θυσίες.
Ὁ Θεός λοιπόν δέν θέλησε νά ὑπάρχουν ἄλλοι ναοί, ἀλλά μόνον ἕνας, κι αυτός μόνο στά Ἱεροσόλυμα. Ἕνας λόγος θά ἦταν ὁ κίνδυνος γιά τήν ἀνάπτυξη τῆς εἰδωλολατρίας. Αυτό βέβαια, προσέξτε, ἔχει ὁπωσδήποτε κάποια δόση αλήθειας· αλλά θά μποροῦσε ἡ εἰδωλολατρία νά ἀναπτυχθεῖ καί στίς συναγωγές. Ἡ συναγωγή ἦταν ἕνα οἴκημα, θα λέγαμε, ὅπως εἶναι σήμερα οἱ ἐκκλησίες τῶν χωριῶν. Νά, ὅπως αὐτός ἐδῶ ὁ ναός, πού μπορεῖ νά θεωρηθεῖ σάν μία αἴθουσα, ὅπως βλέπετε, μακρόστενη· δέν ἔχει τίποτα τό ἰδιαίτερο, τό ξεχωριστό. Ἔτσι ἀκριβῶς ἦταν καί οἱ συναγωγές. Ὁ Ναός ὅμως δέν ἦταν ἔτσι. Εἶχε καταπέτασμα μπροστά, εἶχε τά ἅγια τῶν ἁγίων, εἶχε .. ἦταν δηλαδή κάτι διαφορετικό, κάτι πολύ διαφορετικό. Εἶχε ἀπ' ἔξω τό θυσιαστήριο... εἶχε ἄλλη διευθέτηση.
Ἡ ἐξήγηση γιά τήν ὕπαρξη ενός μόνο ναοῦ λοιπόν ἦταν ὁ κίνδυνος γιά τήν ἀνάπτυξη τῆς εἰδωλολατρίας. Αλλά ὑπάρχει κι ἕνας βαθύτερος λόγος, κι αὐτός εἶναι τό θέμα τῆς ἑνότητος. Αὐτό θά τό δεῖτε στο βιβλίο Αριθμοί, πού περιγράφεται ἡ ὀργάνωση τοῦ λαοῦ. Στο κέντρο εἶναι ἡ κιβωτός, καί γύρω εἶναι ὁ λαός χωρισμένος σε τέσσερα τεταρτημόρια, ὅπου το κάθε τέταρτημόριο ἔχει ἀπό τέσσερις φυλές. Εἶναι καταπληκτικό. Δηλαδή στο κέντρο εἶναι ἡ σκηνή τοῦ μαρτυρίου, ἀνατολικά εἶναι οἱ τέσσερις φυλές, δυτικά ἄλλες τέσσερις, βόρεια τέσσερις, καί νότια ἄλλες τέσσερις· καί ὅλες μαζί κυκλώνουν το θυσιαστήριο. Αὐτή ἡ περικύκλωση τῆς σκηνῆς ἔχει τώρα τη συνέχειά της στον Ναό, πού περιέχει τις πλάκες του Νόμου. Εἶναι γιά τήν ἑνότητα τοῦ Ἰσραήλ.
Ὑπάρχει ἀκόμη κι ἄλλος λόγος. Ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὅλα αὐτά ἀποτελοῦν ἀντίτυπα τῶν ἀληθινῶν. (Εβρ. 9, 24.) Αὐτό θά τό δεῖτε θαυμάσια και ανάγλυφα, διαβάζοντας το βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως.
Εἶναι ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ, τά τέσσερα ζώα –ἄγγελοι– τά ὁποῖα ἀποδίδουμε στους Εὐαγγελιστές, καί οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι. Ὅλοι μαζί ἔχουν ἕνα κέντρο τόν θρόνο τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Κι ἐπειδή ἡ Παλαιά Διαθήκη θα λέγαμε ὅτι εἶναι μοντέλο πρωτοτύπων ἤ πρωτοτύπου, γι' αὐτό ὁ Θεός ἔδωσε ὁδηγίες στον Μωυσῆ –τό σχολιάζει αὐτό ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν προς Εβραίους ἐπιστολή του.
«Πρόσεξε: θα κάνεις ἀκριβῶς ἐκεῖνα πού σου λέω» (Ἑβρ. 8, 5. Βλ. Ἔξοδ. 25, 9· 40. 26, 30.). Λέει, ἄς ποῦμε: «Θα βάλεις τέτοιο ύφασμα· όχι αλλιώτικο. Θα βάλεις τέτοιο χρώμα υφάσματος. Θα βάλεις φράντζες, κρόσσια, που σημαίνουν αυτό κι αυτό» καί τά λοιπά. Δίνει και διαστάσεις γιά τήν κιβωτο τόσο μῆκος, τόσο πλάτος, τόσο ὕψος· ἀπό τέτοιο ξύλο, μέ τέτοια επένδυση χρυσοῦ, καί λοιπά καί λοιπά, γιατί εἶναι ἀντίτυπα πρωτοτύπων.
Ἡ Λατρεία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶναι μία εἰκόνα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, πού βέβαια δέν τήν ἔχουμε δεῖ, δέν τή γνωρίζουμε, ἀλλά ὅ,τι γίνεται πάνω στη γῆ, γίνεται μέ ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Γι' αὐτόν τόν λόγο για τήν ἑνότητα τοῦ λαοῦ μέσα στον Ναό. Κι ἔτσι βλέπετε να φεύγει ὁ ἱεραπόδημος ἀπό τά πέρατα τῆς οἰκουμέννης καί νά ἔρχεται να προσκυνήσει στον Ναό. Βέβαια μπορούσε να πάει στον τόπο του σε συναγωγή· αλλά, προκειμένου να γίνει Λατρεία, ἔπρεπε νά ἔρθει στον Ναό, καί ἡ θυσία ἔπρεπε νά γίνει ἐκεῖ.
Κατά συνέπεια ἀντιλαμβάνεσθε τί σήμαινε γιά ἕναν Ἑβραῖο, ὅταν κάπου-κάπου στη ζωή του, ἤ ἔστω καί τρεῖς φορές τόν χρόνο, πού ἔπρεπε νά ἀνεβεῖ στά Ἱεροσόλυμα, πῶς θά ἔπρεπε νά βλέπει τόν Ναό καί πῶς νά τόν ποθεῖ! Ὑπῆρχε ἕνας πόθος στον γνήσιο Εβραῖο, τόν εὐσεβῆ Ἑβραῖο, ἕνας πόθος πού ἔφθανε σέ βαθμό παραληρήματος, σε τέτοιον ἐνθουσιασμό! Υπῆρχαν δέ καί εἰδικοί Ψαλμοί... Λέγεται ὅτι οἱ Ψαλμοί αὐτοί εἶναι οἱ λεγόμενοι Αναβαθμοί, οἱ Ψαλμοί τῶν Αναβαθμῶν –125ος, 126ος, 127ος– καί λέγονται ἔτσι γιατί ἐπαναλαμβάνεται ἡ λέξη τοῦ τελευταίου στίχου στήν ἀρχή τοῦ ἑπόμενου στίχου. Καταλάβατε; Εἶναι σάν νά ἀνεβαίνεις σκαλοπάτια. Προχωράς, κατεβαίνεις ἕνα σκαλοπάτι, το ξανανεβαίνεις πάλι προχωρᾶς, κατεβαίνεις ἕνα σκαλοπάτι, το ξανανεβαίνεις πάλι... Αὐτό εἶναι τό ποιητικό σχῆμα. Καί ἐπειδή εἶναι ἕνα ἀνεβοκατέβασμα, μία αναβάθμιση, οἱ Ψαλμοί αυτοί λέγονται Αναβαθμοί. Ακόμα αὐτοί οἱ Ψαλμοί λέγονταν ἀπό τούς προσκυνητές ὅταν ἔρχονταν να προσκυνήσουν στά Ἱεροσόλυμα· τούς ἔψελναν στον δρόμο.
Ὅλα αὐτά δείχνουν τόν ἐνθουσιασμό τῶν Ἑβραίων, ὅταν πλησίαζαν στον Ναό. «Νὰ δοῦμε τόν Ναό!» Ἐκεῖ λέει «ὀφθήσεται ὁ Θεός», ἐκεῖ θά φανεῖ ὁ Θεός! Ταύτιζαν τόν Θεό μέ τόν Ναό. Στα εγκαίνια πού ἔκανε ὁ Σολομών, στην προσευχή του πρός τόν Θεό, λέει: «Κύριε, νά ἔρχεται ἐδῶ ὁ λαός σου, οἱ ἄνθρωποί σου, νά σοῦ ἀναθέτουν τά αἰτήματά τους, νά τά ἀκοῦς καί να τούς θεραπεύεις, νά τούς τά δίνεις» (Β΄ Παραλ. 7, 12-16.). Ὁ ναός λοιπόν εἶναι ὁ τόπος πού ἀκούει ὁ Θεός, εἶναι ὁ τόπος τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ.
Προσέξτε: πάλι ἡ Παλαιά Διαθήκη τό λέει, καί τό χρησιμοποιεῖ ὁ πρωτομάρτυρας Στέφανος, ὅτι ὁ Θεός δέν κατοικεῖ σέ χειροποίητους ναούς. (Πράξ. 17, 24.) Ὁ Θεός εἶναι πανταχού παρών. Καί αὐτό τό εἶπε ὁ πρωτομάρτυρας Στέφανος στους Εβραίους, γιατί εἶχαν κολλήσει, νομίζοντας ὅτι ὁ Θεός εἶναι μέσα στον Ναό καί Τόν περιτριγυρίζουν τα ντουβάρια τοῦ ναοῦ! Βλέπετε ὅτι οἱ ἄνθρωποι πολλές φορές ξεχνοῦν τό νόημα τό ἀληθινό, και πέφτουν σε μια τυπολατρία, πέφτουν σε πολλά άσχημα πράγματα, δηλαδή παρεκτρέπονται. Ὁ Ναός θεωρεῖτο το υποπόδιον τῶν ποδῶν τοῦ Θεοῦ. Γι' αυτό λέει να προσκυνήσετε στο υποπόδιο τῶν ποδῶν τοῦ Θεοῦ, δηλαδή στον Ναό. (Ψαλμ. 98, 5.)
Πάντως θέλω να καταλάβετε ὅτι καί αὐτός ὁ Ψαλμός, αλλά ἰδιαίτερα αὐτός ὁ 1ος στίχος, δείχνει τόν ἐνθουσιασμό ἐκείνου που συνθέτει τόν Ψαλμό, τοῦ ἱεραποδήμου. «Πόσο ἀγαπητά εἶναι τά σκηνώματά σου, Κύριε τῶν δυνάμεων... Πόσο...!»
Το «πόσο» θά μᾶς τό πεῖ τώρα ὁ 2ος στίχος.
«Ἐπιποθεῖ καὶ ἐκλείπει ἡ ψυχή μου εἰς τὰς αὐλὰς τοῦ Κυρίου». Δηλαδή: ποθεῖ βαθειά και λαχταράει ἡ ψυχή μου να βρίσκεται στις αυλές τοῦ Κυρίου. Αὐτό τό «ἐπιποθεί» δείχνει ὅτι ὄχι ἁπλά ποθεῖ, ἀλλά ποθεῖ ὑπερβολικά. Καί «ἐκλείπει» θά πεῖ λιώνει ἡ ψυχή του, δηλαδή ἔχει λαχτάρα, ἔχει πόθο, λιώνει ἡ ψυχή του να βρίσκεται στις αυλές του Κυρίου.
«Ἡ καρδία μου καὶ ἡ σάρξ μου ἠγαλλιάσαντο ἐπὶ Θεὸν ζῶντα», καί ἡ καρδιά μου καί ἡ ὕπαρξή μου ὁλόκληρη σκίρτησε ἀπό ἀγαλλίαση γιά τόν ζωντανό, τόν ἀληθινό Θεό. Ἡ καρδιά εἶναι ἡ ψυχή, ἡ σάρκα εἶναι τό σῶμα· καί σημαίνει ὅτι αισθάνεται ἱερό ρίγος καί ἐνθουσιασμό, ὅταν βρίσκεται στον Ναό. Καί ὁ μέν ἐνθουσιασμός αναφέρεται στην ψυχή, τό δέ ρίγος ἀναφέρεται στό σῶμα· «ἐπιποθεί», μετέχει δηλαδή, ὁ ὅλος ἄνθρωπος! Καί σᾶς ἔχω πεῖ καί ἄλλοτε ὅτι ποτέ ὁ Εβραῖος δέν ξεχωρίζει τήν ψυχή ἀπό τό σῶμα. Ποτέ.
Νά, τό παράδειγμα το προηγούμενο πού σᾶς εἶπα, ὅτι ὁ Κορέ καί αὐτοί πού ἦσαν μαζί του πήγαν ζωντανοί στόν Ἅδη. Καί ὅπως ἄνοιξε ἡ γῆ καί κατάπιε καί τα σώματά τους –βέβαια γιά τιμωρία καί τά λοιπά– δίνεται ἡ ἐντύπωση ὅτι πῆγαν μέ τά σώματα στον Αδη. Βέβαια αὐτό δέν ἔγινε. Φυσικά στούς Εβραίους βρίσσκουμε καί τήν ἀντίληψη ὅτι ὁ Ἅδης εἶναι στα έγκατα τῆς γῆς. Αὐτή ἡ θέση συναντᾶται καί στήν Καινή Διαθήκη, στην ὑμνογραφία μας. Λέμε γιά τόν Χριστό: «Κατῆλθες ἐν τοῖς κατωτάτοις τῆς γῆς, καὶ συνέτριψας μοχλοὺς αἰωνίους...» (Ὁ εἱρμός τῆς Γ' ᾠδῆς τῶν Κανόνων τοῦ Πάσχα.) καί τά λοιπά. Εἶναι εἰκόννα. Δέν μποροῦμε να φανταστούμε φυσικά ότι στο κέντρο τῆς γῆς πηγαίνουν οἱ ψυχές!
Προσέξτε: καί οἱ ἀρχαῖοι λαοί πίστευαν ὅτι κάπου στή γῆ, στα τάρταρα τῆς γῆς, στα βάθη τῆς γῆς πηγαίνουν οἱ ψυχές. Δέν πηγαίνουν οἱ ψυχές όμως στα βάθη τῆς γῆς· ἡ γῆ δέν κατοικεῖται, οὔτε ψυχές υπάρχουν ἐκεῖ πέρα· πηγαίνουν στόν Ἅδη. Τό ποῦ εἶναι ὁ Ἅδης, ὁ Θεός μόνο τό γνωρίζει· μᾶς εἶναι τελείως άγνωστο. Ἐντελῶς ἄγνωστο. Γιά τόν Ἑβραῖο εἶναι ὁ οὐρανός, ἡ γῆ καί τά ὑποχθόνια, αυτά τα τρία σκαλοπάτια. Ὁ οὐρανός εἶναι ὁ τόπος τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀγγέλων, ἡ γῆ εἶναι ὁ τόπος κατοικίας τῶν ἀνθρώπων –«τὴν δὲ γῆν ἔδωκε εἰς τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων» (Ψαλμ. 113, 24.) – καί τά ὑποχθόνια εἶναι ὁ τόπος τῶν ψυχῶν καί τῶν δαιμόνων.
Αὐτή ἡ κλιμάκωση υπάρχει, καί εἶναι ἑρμηνεία κατά το φαινόμενον,
Ερμηνεία κατά το φαινόμενον θά πεῖ: Βγαίνει ὁ ἥλιος μια καλαμιά, ανέτειλε ὁ ἥλιος μια καλαμιά. Πόσο είναι μια καλαμιά; Τέσσερα μέτρα; Ένα καλάμι πόσο είναι; Τρία-τέσσερα μέτρα. Λέμε λοιπόν: Βγήκε ο ήλιος μια καλαμιά, ἕνα μπόϊ. Πέστε μου, πραγματικά ὁ ἥλιος βγῆκε ἕνα μποϊ;, δηλαδή τρία-τέσσερα μέτρα βγήκε; Ἂν εἶναι δυνατόν! Αὐτό εἶναι διατύπωση του φαινομένου, κατά τό φαινόμενον, δηλαδή όπως ἐμεῖς τό βλέπουμε. Ἔτσι κι ἐδῶ, εἶναι διατύπωση του πράγματος κατά τό φαινόμενον. Ἐκεῖ εἶναι ὁ Θεός, ἐδῶ στή γῆ εἴμαστε ἐμεῖς, ἀπό κάτω εἶναι οἱ πεθαμέννοι, πού τούς θάψαμε στη γη. Προσέξτε λοιπόν· δέν εἶναι οἱ ψυχές τῶν πεθαμένων μέσα στή γῆ. Πιστεύω να το καταλάβατε· μήν τό πάρει κανείς στραβά. Δέν εἶναι οἱ ψυχές τους στή γῆ!
Ἔτσι λοιπόν ὁ ὅλος ἄνθρωπος, καί ή σάρκα μου καί ἡ ψυχή μου, εἶναι γεμάτα ἀπό ἐνθουσιασμό, από ρίγος ἱερό, γιατί βρίσκομαι στον Ναό Σου· ἢ εἶμαι μακριά, καί τόν ποθῶ.
«Καὶ γὰρ στρουθίον εὗρεν ἑαυτῷ οἰκίαν καὶ τρυγών νοσσιάν ἑαυτῇ, οὗ θήσει τὰ νοσσία ἑαυτῆς, τὰ θυσιαστήριά σου, Κύριε τῶν δυνάμεων, ὁ Βασιλεύς μου καὶ ὁ Θεός μου». Δηλαδή: Γιατί κι αὐτά τά πουλιά βρῆκαν στον ναό σου κατοικία καί τά τρυγόγια χτίζουν φωλιά για τους νεοσσούς τους. Το θυσιαστήριό Σου ποθῶ κι ἐγώ, Κύριε τῶν δυνάμεων, Βασιλιά μου καί Θεέ μου.
Αὐτός ὁ στίχος εἶναι ἀπαράμιλλος! Απαράμιλλος καί ἀπό ποιητικῆς πλευρᾶς καί ἀπό πλευρᾶς περιεχομένου. Ἀκοῦστε:
Ἐδῶ, λέει, μέσα στόν χῶρο τοῦ Ναοῦ, στις αυλές, πῆγαν τα σπουργίτια, πῆγαν τα πουλιά. Ἐδῶ τό στρουθίον καί ἡ τρυγών –ἐμεῖς, γιά τό κλίμα τό δικό μας, θά λέγαμε τα χελιδόνια και τα σπουργίτια– πῆγαν και ἔκτισαν τίς φωλιές τους. Τα πουλιά αυτά δέν κτίζουν τις φωλιές στα σπίτια; Αυτό δείχνει ὅτι καί αὐτή ἡ κτίση βρίσκει καταφύγιο σ' αὐτόν τόν Ναό Του. Αὐτό εἶναι θαυμάσιο!
Θέλετε να το πλατύνουμε; Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, μάλιστα στην Καινή πιά Διαθήκη, καλύπτει καί τήν ἄλογη ἀλλά καί τήν ἄψυχη φύση. Καί αὐτή ἡ ἄλογη και ἄψυχη φύση θά ἐλευθερωθεῖ, ὅπως λέει στην Πρός Ρωμαίους ἐπιστολή του ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Αὐτή ἡ κτίση «συστενάζει καὶ συνωδίνει ἄχρι τοῦ νῦν, ἀποκαραδοκοῦσα τὴν ἀπολύτρωσιν τῶν υἱῶν τοῦ Θεοὐ» (Ρωμ. 8, 19-22.). Ὅλη ἡ κτίση στενάζει και πονάει μέχρι τώρα, ἐπιθυμώντας σφοδρότατα τήν ἀπολύτρωση τῶν παιδιῶν τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι, ὅταν ὁ Ψαλμωδός τοποθετεῖ τά πουλιά στον Ναό, πού πᾶνε ἐκεῖ νά βροῦν καταφύγιο, τά βλέπει μ' ἕναν τρόπο πού τ' ἀγκαλιάζει κι αυτά μαζί, μέσα στήν ἀγάπη καί τήν προστασία τοῦ Θεοῦ.
Ακόμα θα μπορούσαμε νά ποῦμε καί ἕναν ψαλμικό στίχο, πού, ὅταν οἱ Ἑβραῖοι ἦσαν αἰχμάλωτοι στη Βαβυλώνα και ποθοῦσαν καί ἐπιθυμοῦσαν νά δοῦν τόν Ναό, πού δυστυχῶς καταστράφηκε, ἔγραφαν ἐκεῖ, μᾶλλον ἔψελναν, «ὅτι εὐδόκησαν οἱ δοῦλοι σου τοὺς λίθους αὐτῆς, καὶ τὸν χοῦν αὐτῆς οἰκτειρήσουσι» (Ψαλμ. 101, 15.). Ἐπιθύμησαν οἱ δοῦλοι Σου τις πέτρες τῆς Σιών και θυμοῦνται μέ λαχτάρα το χώμα της. Θα λυπηθούν, θα κλάψουν, θα αγκαλιάσουν, θά φιλήσουν αυτές τις πέτρες, πού εἶναι ὁ Ναός!
Αυτό, ξέρετε, τό ζοῦν μέχρι σήμερα οἱ Ἑβραῖοι. Δέν ξέρω ἂν ἔχετε δεῖ φωτογραφίες που κυκλοφορούν και αναφέρονται στά Ἱεροσόλυμα. Ἔχουν ένα κομμάτι τείχους που σώζεται ἀπό τόν παλαιό ναό πού εἶχε κτίσει ὁ Ἡρώδης ὁ μέγας, καί βλέπετε να πηγαίνουν ἐκεῖ οἱ πιστοί Ἑβραῖοι καί νά κλαῖνε μπροστά σ' ἐκεῖνο τό τεῖχος. Εἶναι στραμμένοι πρός τό τείχος, κάνουν τήν προσευχή τους, καί κλαίνε. Βλέποντας τή φωτογραφία αὐτή, ἤ ἄν κάποιος θα πήγαινε καί τό ἔβλεπε ἐκ τοῦ φυσικοῦ, θὰ μποροῦσε να καταλάβει πολύ καλά τον στίχο τον ψαλμικό, «ὅτι εὐδόκησαν οἱ δοῦλοι σου τοὺς λίθους αὐτῆς». Ὅπως θα μπορούσε να καταλάβει κανείς καλύτερα την Πρός Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Παύλου ἂν ἦταν στη Θεσσαλονίκη. Εἶναι κάτι παρόμοιο, κάτι παράλληλο.
Αλλά καί κάτι ἀκόμα. Μου φαίνεται κάποτε σᾶς τό εἶχα πεῖ αὐτό, ἀλλά δέν πειράζει ἂν σᾶς τό ξαναπώ. Ο Στρατής Μυριβήλης, ἕνας λογοτέχνης, ἔχει γράψει ἕνα βιβλιαράκι, πού ἀναφέρει ἐκεῖ ἕνα πολύ χαριτωμόνο παράδειγμα, πραγματικά θαυμάσιο, που ταιριάζει μ' αὐτόν ἐδῶ τόν στίχο. Κάποτε, λέει, πῆγαν μέ τόν γιό του στη θάλασσα, σ' ἕνα νησί, σέ μιά παραλία, να κάνουν μπάνιο. Ἦταν ἐρημιά, κι ἦταν μόνος του μέ τό μικρό του αγοράκι. Ἀφοῦ ἔκαναν μπάνιο, καλοκαίρι τώρα, βγῆκαν στην παραλία, ἐκεῖ στά βραχάκια. Με το ἕνα του χέρι ακουμπούσε το κεφαλάκι τοῦ παιδιοῦ, καί μέ τό ἄλλο του χέρι ακουμπούσε στον βράχο που εἶχε φύκια. Αλλά για μια στιγμή μπέρδεψε –ἐδῶ εἶναι τώρα τό πολύ ὡραῖο– μπέρδεψε ποὺ ἦταν τό κεφαλάκι τοῦ παιδιοῦ καί ποὺ ἦταν ὁ βράχος μέ τά φύκια!
Αὐτό τό πράγμα, κατά κάποιον τρόπο, θέλει να πεῖ ὅτι ἡ κτίση ἔγινε κάτι δικό μας, κάτι πολύ-πολύ δικό μας, κάτι πάρα πολύ δικό μας, αὐτό τό ὑπέροχο καί το χαριτωμένο, πού δείχνει πῶς ζεῖ ὁ ἄνθρωπος μέσα στη δημιουργία τοῦ Θεοῦ καί τήν νιώθει. Αὐτό τό ἐκφράζει αὐτός ὁ στίχος, που μπερδεύει τα πουλιά μέ τόν Ναό. Είναι υπέροχος στίχος, θαυμάσιος!
Αλλά λέει ἀκόμα καί κάτι πολύ ποιητικό: «Τὰ θυσιαστήριά σου, Κύριε τῶν δυνάμεων, ὁ Βασιλεύς μου καὶ ὁ Θεός μου».
Αν προσέξατε, θά εἴδατε τό ἑξῆς: Αναφέρει για τα πουλιά, και μετά αλλάζει θέμα ἐκεῖ καί λέει: «τα θυσιαστήρια σου, Κύριε τῶν δυνάμεων, ὁ Βασιλεύς μου καὶ ὁ Θεός μου». Δέν ὑπάρχει τό ρῆμα! Ὁ ποιητής θέλει νά τό πεῖ, ἀλλά δέν κατάφερε νά τό πεῖ, γιατί γέμισε ἀπό ἐνθουσιασμό. Ὅταν βλέπει μέσα στον Ναό τοῦ Θεοῦ νά μπερδεύονται ἄνθρωποι καί ζῶα, ἄνθρωποι καί ἄλογη κτίση, κι ὅλα αὐτά μέσα στήν ἀγάπη, τήν πολλή ἀγάπη καί τή δόξα τοῦ Θεοῦ, ἑτοιμάζεται νά πεῖ κάτι γιά τά θυσιαστήρια τοῦ Θεοῦ, κάτι πολύ μεγάλο, ἀνεβαίνει στα χείλη του ὁ λόγος, τό ρῆμα, γιά νά τό πεῖ· δέν τά καταφέρνει όμως, και πέφτει στην καρδιά του, γίνεται συναίσθημα, καί μόνο λέει «τὰ θυσιαστήριά σου, Κύριε», και τίποτα άλλο! Είναι πραγματικά ἕνας υπέροχος στίχος.
Συνεχίζουμε μέ τόν στίχο 5. «Μακάριοι οἱ κατοικοῦντες ἐν τῷ οἴκῳ σου, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων αινέσουσί σε». Ευτυχισμένοι αυτοί που κατοικουν στον Οίκο Σου, πάντοτε θά Σέ ὑμνοῦν. Ἐδῶ λέει «εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων», πού εἶναι τό ἀληθινά θεόπνευστο, το γνήσια θεόπνευστο, δεν μένει ποτέ μέσα στα στενά πλαίσια τῆς ἰουδαϊκῆς ἱστορίας, τῶν ἰουδαϊκῶν, θα λέγαμε, συνόρων καί τῆς ἰουδαϊκῆς ἱστορίας· βγαίνει απ' έξω, γιατί απλούστατα ὁ Θεός εἶναι παγκόσμιος, εἶναι ὁ Θεός τοῦ παντός. Αὐτό εἶναι τό αληθινά γνήσιο, τό γνήσια θεόπνευστο! Θα αναρωτηθεῖ κανείς: Να μένει κάποιος στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων; Μία ἀνθρώπινη ζωή πόσο εἶναι, πενήντα, ἑβδομήντα, ὀγδόντα, ἑκατό χρόνια; Πόσο εἶναι; Πῶς νά μένει στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων;... Βλέπετε ὅτι ὑπάρχουν μέσα στοιχεῖα μεσσιανικά πού ἀναφέρονται στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ;
Αλλά πραγματικά, για μια στιγμή, θα μακάριζε κανείς τούς κατοίκους τῆς Ἱερουσαλήμ, πού εἶναι δίπλα στον Ναό· ἀκόμη καί τά σπίτια που γειτονεύουν μέ τόν Ναό, πού οἱ ἄνθρωποι πού θά ἔμεναν σ' αὐτά θα μποροῦσαν νά βρίσκονται πολύ συχνά κοντά στον Ναό, στίς αὐλές τοῦ ναοῦ, νά μπαίνουν μέσα, νά πηγαίνουν κάθε μέρα στον Ναό, να προσκυνοῦν κάθε μέρα! Εἶναι ἕνα προνόμιο.
Δέν μοῦ λέτε, σᾶς παρακαλῶ· κατά πόσο διαφέρει σήμερα ὁ ναός τοῦ Σολομῶντος, ἐκεῖνο τό μεγαλοπρεπές κτίσμα, ἀπό ἕναν ναό χριστιανικό, ἀπό ἕνα ἐξωκκλήσι, ἀπ' αὐτά τά φτωχικά εξωκκλήσια, πού τά συναντᾶμε στὴν ὕπαιθρο; Πόσο; Ὅσο διαφέρει ἡ Παλαιά Διαθήκη ἀπό τήν Καινή Διαθήκη! Κι αυτό πόσο; Οσο διαφέρει τό αἷμα τῶν τράγων ἀπό τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ! Γιατί ἐκεῖ, στην Παλαιά Διαθήκη, ἔχουμε τό αἷμα τῶν ζώων στο θυσιαστήριο πού εἶναι μέσα στον Ναό, δηλαδή στήν αὐλή τοῦ Ναοῦ· ἐδῶ, στην Καινή Διαθήκη τώρα, ἔχουμε τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ στο αιώνιο Θυσιαστήριο, τήν ἁγία Τράπεζα. Υπάρχει τρομακτική διαφορά. Τρομακτική διαφορά, πραγματικά!
Πέστε μου τώρα κάτι ἄλλο· ἄν ὁ Ἑβραῖος τόσο πολύ ποθεῖ καί λαχταρά καί λιώνει καί "ἐκλείπει ἡ ψυχή του εἰς τάς αὐλὰς τοῦ Κυρίου", ὁ Χριστιανός, ἡ ψυχή τοῦ Χριστιανοῦ, "εἰς τάς αὐλὰς τοῦ ναοῦ τούτου", ἐκεῖ πού ἔχουμε τή θυσία τοῦ ἴδιου τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, πέστε μου, πῶς πρέπει νά αἰσθάνεται; Πῶς πρέπει να βρίσκεται;...
Το ξέρετε, παρακαλῶ, ὅτι, ἰδιαίτερα στήν ἐποχή μας, οἱ ἄνθρωποι φεύγουν όσο μποροῦν πιο μακριά από τόν ναό τοῦ Θεοῦ; Τί νά πῶ γιά ἐκείνους πού δέν ἐκκλησιάζονται ποτέ; Τί νά πῶ γιά ἐκείνους πού αἰσθάνονται μέσα στον ναό τοῦ Θεοῦ κάτι πολύ άσχημο; Σου λένε «Με πιάνει το κεφάλι μου», σου λένε: «Ζαλίζομαι», σοῦ λένε: «Δέν μπορῶ νά σταθῶ»... Καί δέν ἐννοῶ τήν περίπτωση που πραγματικά κάποτε ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά σταθεῖ, γιατί μπορεῖ ἤ νά εἶναι κουρασμένος ἤ ἄρρωστος ἤ γέρος. Γι' αὐτό καί στόν ναό ἔχουμε καρέκλες. Τά ἕδρανα μέσα στον ναό ὑπῆρχαν ἀπό τήν ἀρχαία ἐποχή· εἶναι γνωστό. Δέν ἀπαγορεύεται να καθήσουμε μέσα στον ναό. Αλλά ὅταν ο άλλος δεν μπορεί να μείνει, χωρίς να έχει λόγο, σημαίνει ότι υπάρχει μέσα του, πιστέψτε με, κάτι δαιμονικό! Ακούω πολλές φορές ανθρώπους να λένε πόσο άσχημα αισθάνονται μέσα στον ναό! Να θέλουν να ξεπορτίσουν, να βγοῦν ἔξω, νά μήν αισθάνονται καλά μέσα σ' αὐτόν! Δεν νομίζετε πώς εἶναι τό ἀκριβῶς ἀντίθετο από αυτό που λέει ἐδῶ ὁ Ψαλμωδός; Τί ἔχει αὐτός ὁ ἄνθρωπος; Ἔχει τόν δαίμονα. Δηλαδή τό λέω ανεπιφύλακτα, ἔχει τόν δαίμονα! Δέν μπορεῖ νά ἔχει τόν Θεό μέσα του, γιατί, ἄν εἶχε τόν Θεό, θά τοῦ ἄρεσε πάρα πολύ νά εἶναι στον ναό.
Σ' ἐκεῖνο τό ἐκκλησάκι πού ἔχουμε πάνω, τόν ἅγιο Δημήτριο, πού εἶναι μικρό, ὅταν γίνεται ἀκολουθία τό πρωί καί τό ἀπόγευμα, θυμιάζουμε... καί μάλιστα, ἄν γίνει Λειτουργία, θυμιάζουμε πολλές φορές, καί στόν Ὄρθρο καί στή Θεία Λειτουργία ἐπανειλημμένα! Ὅταν τελειώσουν όλα κι ἀνοίξουμε πόρτα, παράθυρο, ἀεριστεῖ ὁ χῶρος, φύγει ὁ καπνός καί κλείσουμε πάλι, μπαίνουμε μετά μέσα μιά ἄλλη ὥρα, μιά ἄλλη ἀνύποπτη ὥρα, καί ὑπάρχει μια γλυκειά μυρωδιά... καί ἔρχεται δίπλα στήν ὀσμή να προστεθεί στα μάτια καί ἡ παρουσία τῶν εἰκόνων καί ὅλος ὁ χῶρος γενικά, καί τότε αισθάνεσαι κάτι ἄλλο... αἰσθάνεσαι κάτι ἄλλο... ἀκριβῶς αὐτό πού λέει ἐδῶ ὁ Ψαλμωδός.
Καί ἐπειδή λέει «εὐτυχισμένοι εἶναι αὐτοί πού κατοικοῦν στόν οἶκο Σου πάντοτε», ἐδῶ εἶναι οἱ Λευίτες, ἀλλά καί οἱ μοναχοί στο Μοναστήρι! Δεν κάνω καμιά διαφήμιση, αλλά μόνο τοῦτο, ὅτι τους μακαρίζει ἡ Παλαιά Διαθήκη, γιατί μένουν πάντοτε "εἰς τάς αὐλάς τοῦ Κυρίου". Μέσα στο Μοναστήρι κάθε χώρος εἶναι ἱερός, γιατί ἡ αὐλή καί τά κελλιά εἶναι "αἱ αὐλαί τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ"· ὅλα εἶναι τά σκηνώματα τοῦ Θεοῦ, καί τό κέντρο πάντα εἶναι τό Καθολικό. Μπορεῖ νά κάνει κανείς πολλά παρεκκλήσια· το κεντρικό όμως εἶναι τό Καθολικό. Το Μοναστήρι εἶναι ὁ χῶρος ὅπου ἐκεῖ οἱ ἄνθρωποι ζοῦν πάντοτε μέσα σ' αυτήν τήν παρουσία τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, ἔτσι ποὺ ἕνας πού ἄρχισε νά ζεῖ μέσα σ' αυτό, τό ἀγαπάει πολύ, καί τοῦ κάνει φοβερό κόπο να λείψει ἀπό ἐκεῖ. Αἰσθάνεται πάρα πολύ άσχημα, αἰσθάνεται, όπως λέγεται ἀπό τούς Πατέρες, σάν τό ψάρι ἔξω ἀπό τό νερό. Αισθάνεται πολύ άσχημα.
«Διάψαλμα»
Ἐδῶ ἡ μουσική παίζει πολύ δυνατά, παίζει στο forte, ἀκριβῶς γιά να τονίσει αὐτήν τή μακαριότητα ἐκείνων πού μένουν "εἰς τάς αὐλὰς τοῦ Κυρίου".
«Μακάριος ἀνήρ, ᾧ ἐστιν ἡ ἀντίληψις αὐτοῦ παρὰ σοί· ἀναβάσεις ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ διέθετο». Μακάριος εἶναι ὁ ἄνθρωπος, λέει, πού ἡ σκέψη του καί ἡ ἐλπίδα του εἶναι κοντά σε Σένα, καί μέσα στην καρδιά του ἔβαλε βαθύ πόθο να ανεβαίνει στη Σιών.
Προσέξτε ἐδῶ τώρα. Λέει: Ευτυχισμένος εἶναι ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος πού ὑπάρχει ἡ δική Σου ἀντίληψη γι' αὐτόν, δηλαδή αὐτόν πού τόν προσέχεις· καί τόν προσέχεις γιατί είναι στον Ναό σου. Αλλά θα πάρω το δεύτερο ἡμιστίχιο, πού εἶναι πραγματικά θαυμάσιο: Μακάριος εἶναι αὐτός πού βάζει σάν πόθο μέσα στην καρδιά του νά ἀνεβαίνει στα Ἱεροσόλυμα να προσκυνάει.
Εἶναι γνωστό, από τοπογραφικῆς πλευρᾶς, ὅτι ὁ Ναός ἦταν στο ψηλότερο σημεῖο τῆς πόλεως, πάνω στον λόφο Σιών. Ακόμη είναι γνωστό ὅτι ἡ Ἱερουσαλήμ ήταν το ψηλότερο σημείο από πολλά άλλα σημεία τῆς Παλαιστίνης. Γι' αυτό καί ή παραβολή τοῦ καλοῦ Σαμαρείτου λέει: «Ανθρωπός τις κατέβαινεν ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ εἰς Ἱεριχώ...» (Λουκ. 10, 30.). Είναι δηλαδή κατωφέρεια. Ἡ Ἱεριχώ βρίσκεται πολύ χαμηλά, μάλιστα εἶναι καί κάτω από τη Μεσόγειο θάλασσα· ὅπως καί ἡ Νεκρά θάλασσα, πού εἶναι ὅμως πάρα πολύ χαμηλά. Αὐτή εἶναι 350 μέτρα κάτω ἀπό τή θάλασσα, ἐνῶ ἡ Ἱερουσαλήμ 350 μέτρα πάνω ἀπό τή θάλασσα, δηλαδή ή διαφορά τους εἶναι 700 μέτρα. Γι' αυτό πάντα θα βρίσκουμε τὸ ρῆμα ἀναβαίνω ὅταν πρόκειται γιά τήν Ἱερουσαλήμ ἤ τόν Ναό. «Ἰδοὺ ἀναβαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα...» (Ματθ. 20, 18 κ.ά.) ή: «Ἄνθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι...» (Λουκ. 18, 10.), στην παραβολή του Τελώνου καί Φαρισαίου.
Ἐδῶ ὅμως τώρα τό «ἀναβάσεις ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ διέθετο» ἔχει καί μία ἄλλη θέση: Εἶναι αὐτός πού ἔβαλε μέσα στην καρδιά του νά ἀνεβαίνει τήν πνευματική ζωή· γιατί ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ πιά δέν εἶναι ὁ Ναός τοῦ Σολομῶντος· ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ εἶναι κάθε ἄνθρωπος, γιατί κάθε ἄνθρωπος εἶναι ναός τοῦ Θεοῦ!
Το λέει αὐτό ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Οὐκ οἴδατε ὅτι ναὸς τοῦ Θεοῦ ἐστε καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν;» (Α΄ Κορ. 3, 16.). Δηλαδή δέν ξέρετε ὅτι εἴσαστε ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος;... Είμαστε κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ. Ἐμεῖς! Μέσα στην καρδιά μας λοιπόν τώρα βάζουμε στόχο τίς ἀναβάσεις, τό πῶς θά ἀνεβοῦμε πνευματικά, τί ἀναβάσεις πνευματικές θά ἔχουμε. Αυτό πρέπει να βάζει κανείς ὡς στόχο. Αγαπητοί μου, αὐτό καί μόνον αὐτό· ἀναβάσεις πνευματικές. Ανεβαίνω ἢ κατεβαίνω; Που βρίσκομαι; Η κριτική που πρέπει να κάνουμε στόν ἑαυτό μας καί ἡ αὐτογνωσία πού πρέπει να διαθέτουμε, σ' αὐτό τό σημείο πρέπει νά κινεῖται, αὐτό πρέπει νά ἔχει σάν ἀντικείμενο ἔρευνας: τήν ἀνάβαση ἤ τήν κατάβαση.
«Εἰς τὴν κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος, εἰς τὸν τόπον, ὃν ἔθετο· καὶ γὰρ εὐλογίας δώσει ὁ νομοθετῶν». Μέσα ἀπό τήν κοιλάδα τῶν κλαυθμῶν, λέει, τῶν δυσκολιών, θα πηγαίνει πρός τόν τόπο πού σκοπεύει, γιατί ὁ Νομοθέτης θα δώσει τίς εὐλογίες Του.
Γεωγραφικά πάλι. Κοιλάδα εἶναι ἕνας τόπος πεδινός πού περικλείεται από βουνά. Ὄχι μια πεδιάδα ὅπως, ἄς ποῦμε, ὁ κάμπος τῆς Θεσσαλίας· αυτός δέν λέγεται κοιλάδα, λέγεται πεδιάδα. Στα Τέμπη ἔχουμε τήν κοιλάδα τῶν Τεμπῶν, ἄν καί εἶναι ἡ συνέχεια τῆς πεδιάδος τῆς Θεσσαλίας· ὅμως ἐπειδή περικλείεται ἀπό βουνά, λέγεται κοιλάδα, από κάτι πού εἶναι κοίλο. Ἡ κοιλάδα τοῦ κλαυθμώνος λοιπόν, ἦταν ἕνας τόπος, πού δέν ξέρουμε ποῦ ἀκριβῶς βρισκόταν. Υπάρχει μέσα στην Παλαιά Διαθήκη μια σχετική περιγραφή, γιά τόν λόγο πού εἶχε ονομαστεί κοιλάς κλαυθμώνος. (Βλ. Κριταί, 2, 1-5.) Δέν θά μείνω σ' αυτό τόσο. Ἡ κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος εἶναι κατά λέξη ἡ κοιλάδα πού ἔχει τό κλάμα, ἐκεῖ που υπάρχει το κλάμα, ο πόνος, ή θλίψη. Περνούσαν λοιπόν, φαίνεται, από έναν τόπο που είχε πάρει τήν ονομασία κοιλάδα τοῦ κλαυθμώνος, καί ἀπό ἐκεῖ ἄρχιζαν να βλέπουν από μακριά τήν Ἱερουσαλήμ καί τόν Ναό. Κι ἐπειδή ὁ Ναός ήταν στο ύψωμα, ἀλλά καί ὁ ἴδιος ὁ Ναός ήταν ψηλό κτίσμα, τό πρῶτο πράγμα πού ἔβλεπαν ὅταν ἔρχονταν από μακριά, περνώντας τήν κοιλάδα τοῦ κλαυθμώνος, ἦταν ὁ ναός τοῦ Σολομῶντος. Αὐτά λέει ὁ στίχος, σέ μιά, θα λέγαμε, ἱστορικο-γεωγραφική τοποθέτηση.
Προσέξτε ὅμως τώρα. Ὁ μέγας Αθανάσιος λέει: «Κοιλάδα δὲ κλαυθμῶνος τὸν θνητὸν βίον φησίν» (MPG 27.369.10.), κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος εἶναι ὁ βίος, ὁ παρών βίος πάνω σ' αὐτή τή γῆ. Ὁ παρών βίος, ἀγαπητοί μου, ὅπου κι ἂν τόν ζήσουμε, εἴτε σε παλάτια εἴτε σε καλύβες εἴτε σε τόπους μαγευτικούς ή σε κάποιες ἐρήμους τῆς Ἀφρικῆς ἤ σε στέππες τῆς Σιβηρίας, πού δέν ὑπάρχει ἐκεῖ κανένα ὡραῖο τοπίο, μία εἶναι ἡ ἀλήθεια, ὅτι ὁ παρών βίος εἶναι κοιλάδα του κλαυθμῶνος! Ἔχει θλίψεις ἡ ζωή. Μήπως νόμισε κανένας ὅτι ἡ παροῦσα ζωή δέν ἔχει θλίψεις; Ἔχει πάρα πολλές θλίψεις ή παροῦσα ζωή! Καί μάλιστα, ἂν κάποτε ξεκινάει κάποιος να πονέσει γιά τήν πνευματική του ζωή, ἐκεῖ θά δεῖ τί θλίψεις ἔχει! Μέσα ἀπό τήν παροῦσα ζωή λοιπόν μπορεῖς να βάζεις ἕναν στόχο; Αὐτός ὁ στόχος εἶναι ἡ θεωρία τοῦ Θεοῦ! Ἄν ὁ ἄνθρωπος πού περνάει μέσα ἀπό τήν κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος ἔχει μπροστά στα μάτια του ὄχι πιά τόν Ναό αλλά τόν Θεό, καί ἔχει αὐτή τή θεωρία τοῦ Θεοῦ, τότε αὐτή ἡ πορεία τῆς ζωῆς του παύει να εἶναι κοιλάδα κλαυθμώνος, αλλά γίνεται ένα πέρασμα ἀρκετά εὐχάριστο.
Για σκεφθεῖτε αὐτό, πού θα λέγαμε ότι πρακτικά ἔχει αὐτό τό καλό: Ἂν μπορεῖς μέσα στις θλίψεις τῆς ζωῆς αὐτῆς, τίς φροντίδες, τίς μέριμνες, τα προβλήματτα, νά ἔχεις πάντοτε τήν αναφορά σου στον Θεό, να ἔχεις πάντα τά μάτια σου στον Ουρανό, πῶς θά περνᾶς τή ζωή αὐτή; Δέν θά τήν περνᾶς πάρα πολύ καλά; Τό μυστικό λοιπόν τοῦ ἀνθρώπου να περνάει τή ζωή του χωρίς νεῦρα, χωρίς να πελαγοδρομεῖ, χωρίς να χάνεται καί νά ἀπελπίζεται, εἶναι τό νά ἔχει καρφωμένα τα μάτια του στόν Οὐρανό, στήν αἰώνια Πατρίδα. Αυτό εἶναι τό μυστικό τῶν ἀνθρώπων, προκειμένου να περάσουν τήν κοιλάδα τοῦ κλαυθμώνος τῆς ζωῆς αὐτῆς.
«Πορεύσονται ἐκ δυνάμεως εἰς δύναμιν, ὀφθήσεται ὁ Θεὸς τῶν θεῶν ἐν Σιών». Θα προχωροῦν ἀπό δύναμη σε δύναμη, ἐνισχυόμενοι συνέχεια, καί θά τούς φανερωθεῖ στή Σιών ὁ Θεός τῶν θεῶν, ὁ Κύριος,
Δύο ἡμιστίχια χαριτωμένα, υπέροχα. Αὐτοί πού περνοῦν τήν κοιλάδα τοῦ κλαυθμώνος καί πού ἔβαλαν στόχο τους τόν Ναό, τόν Θεό, θα περπατοῦν ἐκ δυνάμεως εἰς δύναμιν. Καταπληκτικό. Ακούσατε τί λέει; «ἐκ δυνάμεως εἰς δύναμιν»!
Θά ἔχουν δηλαδή κάποια δύναμη για να περπατοῦν ἕνα διάστημα. Ὅταν θά τελειώνει αυτό το διάστημα, θά ἀποκτοῦν πιο πολλή δύναμη για να συνεχίσουν να περπατοῦν παραπέρα. Ὕστερα παίρνουν πιο πολλή δύναμη ἀπό τήν πρώτη καί τή δεύτερη φορά, για να περπατήσουν το επόμενο διάστημα. Μ' άλλα λόγια, θά ἔχουν μία δύναμη πού θά αυξάνεται βαθμιαία. Τό ἂν αὐξάνεται αριθμητικά ή γεωμετρικά, δέν ἔχει καί τόσο σημασία· σημασία έχει ὅτι θά ἔχουν μία δύναμη αὐξανόμενη. Και αυτό είναι το μυστικό της πνευματιτῆς πορείας. Πριν ξεκινήσει κανείς δέν ἔχει δύναμη. Βλέπει μπροστά του μια κοιλάδα πού θά τοῦ δώσει πολλά δάκρυα, μιά ἔρημο, μια στέππα. Καί λέει: «Να ξεκινήσω;». Ξεκίνα! Μόλις ξεκινήσει, ἀρχίζει νά ἀντιλαμβάνεται ότι αποκτά δύναμη· τοῦ τή δίνει ὁ Θεός, γιατί έχει κάποιο συγκεκριμένο σκοπό: να φθάσει ἐκεῖ στον Ουρανό, στον Θεό. Κι όσο προχωρά, βλέπει να αὐξάνεται αὐτή ἡ δύναμη.
Θέλετε να το πάρουμε ἀκόμη πιό πρακτικά; Ὅταν πρωτοξεκινήσατε να κάνετε νηστεία στη ζωή σας, νηστεύοντας αρχικά μόνο τό λάδι τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή, σᾶς φαινόταν δύσκολο! Καί θά εἴπατε: «Πώ, πώ... Πῶς μπορεῖ κανείς να νηστέψει μια ολόκληρη Σαρακοστή!... Φοβερό. Και μάλιστα χωρίς λάδι;... Αδιανόητο!». Μετά πέρασε λίγος καιρός, ἀποκτήσατε τή δύναμη αυτή, καί ἀποφασίσατε να δοκιμάσετε τώρα καί τή Σαρακοστή, μέ λάδι κι ἐκεῖ. Κι ἔτσι, σιγά-σιγά, φθάσατε κάποτε να κάνετε τέτοια νηστεία, πού ἄν θα θέλατε νά τή συγκρίνετε μέ ἐκείνη πού πρωτοξεκινήσατε, θά ἀπορούσατε πῶς τό βλέπατε τότε τό θέμα καί δέν μπορούσατε να προχωρήσετε! Αὐτό θά πεῖ «ἐκ δυνάμεως εἰς δύναμιν».
Τό ἴδιο πράγμα συμβαίνει καί μέ τήν ἐγκράτεια, μέ τήν εἰδική καί μέ τή γενική της σημασία. Το θέμα εἶναι νά ξεκινήσει κανείς! Ξεκίνα εσύ, καί θά βλέπεις να περπατᾶς ἀπό δύναμη σε δύναμη παντοῦ· στή μελέτη, στην κατανόηση τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ... Από δύναμη σε δύναμη, ἀπό φωτισμό σε φωτισμό. Αυτό γίνεται. Δηλαδή, μέ ἄλλα λόγια, εἶναι μία προοδευτική πορεία, πού τό μυστικό της υπάρχει στην προοδευτική ενίσχυση τοῦ Θεοῦ. Αὐτό ὅμως, θά τό πῶ για τρίτη, για τέταρτη φορά, μόνον ὅταν ξεκινήσουμε! Ὅταν δέν ξεκινήσουμε, αὐτή ἡ δύναμη δέν ὑπάρχει.
Ας δοῦμε τό δεύτερο ημιστίχιο: «ὀφθήσεται ὁ Θεὸς τῶν θεῶν ἐν Σιών».
«Ἐν Σιών» θά πεῖ στόν ναό τοῦ Θεοῦ. Σημειώστε ὅτι ὑπῆρχαν καί περιπτώσεις, ιστορικές στιγμές, πού ἔβλεπαν τή δόξα τοῦ Θεοῦ! Θά τό ξέρετε από την Παλαιά Διαθήκη αυτό· ἔτσι; Στήν ἔρημο μάλιστα ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ ἦταν κάτι πολύ συνηθισμένο, ἦταν μόνιμη κατάσταση. Καί μόνο ἐκείνη ἡ νεφέλη, πού τήν ἡμέρα ἦταν σκιερή καί τή νύχτα φωτεινή, ήταν θεία δόξα! Πιστεύω νά τό ξέρετε. Αλλά καί ὅταν ὁ Μωυσῆς καί ὁ Ααρών ἔμπαιναν στη σκηνή τοῦ μαρτυρίου να ζητήσουν κάτι, να προσευχηθοῦν καί λοιπά, καί τότε κατέβαινε ἡ θεία δόξα!
Στήν ἱστορία πού σᾶς εἶπα προηγουμένως γιά τόν Κορέ, μπροστά σέ ὅλους ἐμφανίσθηκε θεία δόξα, θεῖο φῶς! Ὅταν ὁ Σολομών ἔκανε τά ἐγκαίνια, πάνω ἀπό τόν Ναό ἐμφανίσθηκε ἐπίσης ἕνα λαμπρό σύννεφο, ή θεία δόξα. Ὄχι σύννεφο απλό, αλλά νεφέλη, δηλαδή κάτι τό φωτεινό, ὅπως ἀκριβῶς ἦταν ἡ φωτεινή νεφέλη τῆς Μεταμορφώσεως. Ἔτσι βλέπουμε ὅτι στους Εβραίους αὐτό τό φαινόμενο τῆς θείας δόξας ἦταν συχνότατο, καί τό ἔβλεπαν πάρα πολλοί Ἑβραῖοι, ὅλος ὁ λαός!
Ἐδῶ τώρα, μέ τό «ὀφθήσεται ὁ Θεὸς τῶν θεῶν ἐν Σιών», θα φανεί, θα παρουσιασθεῖ, ὁ Θεός τῶν θεῶν στη Σιών, δηλαδή ή θεία Του δόξα. Οπωσδήποτε κυριολεκτεί.
Γιά μᾶς τώρα, αὐτό τό «ὀφθήσεται» εἶναι τό τέρμα τῆς πορείας «ἐκ δυνάμεως εἰς δύναμιν». Οἱ Πατέρες λένε ότι το τέρμα τῆς πνευματικῆς πορείας εἶναι ἡ θεωρία τοῦ Θεοῦ, ἡ ὄψη, ἡ ὄραση τοῦ Θεοῦ! Θα μου πειτε: «Ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού μπορούν να βλέπουν θεία δόξα;». Καί στήν ἐποχή μας, καί σέ κάθε ἐποχή ὑπάρχουν! Ἴσως θά ἔχετε γνωρίσει ἢ θά ἔχετε ἀκούσει ἀνθρώπους, πού ἔχουν ἐμπειρία αὐτῆς τῆς θεωρίας τοῦ Θεοῦ. Σᾶς λέω μόνο ὅτι ὑπάρχουν ἄνθρωποι, ύπάρχουν ἀρκετοί· ὄχι βέβαια πάρα πολλοί· ἀρκετοί ὅμως. Εἶναι τό τέρμα τῆς πορείας, μέσα ἀπό τήν κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος, καί ἐκ δυνάμεως εἰς δύναμιν.
Καί «ὀφθήσεται ὁ Θεὸς τῶν θεῶν» ἢ ὁ Κύριος τῶν κυρίων. Τό πρῶτο, «Θεός», μέ κεφαλαίο· τό δεύτερο, «θεῶν», μέ μικρό. Δηλαδή εἶναι ὁ Θεός τῶν εἰδωλολατρικῶν θεῶν; Προσέξτε: θεοί εἶναι οἱ ἄνθρωποι. Δέν λέει ἡ Ἁγία Γραφή «ἐγὼ εἶπα· ὑμεῖς θεοί έστε» (Ψαλμ. 81, 6.); Ὅταν ὁ Κύριος ἤθελε να κατοχυρώσει απέναντι στους Εβραίους τήν κατηγορία πού τοῦ ἀπέδιδαν, ὅτι ἀποκαλοῦσε τόν ἑαυτό Του Υιό του Θεοῦ, τούς εἶπε: «Γιατί μέ κατηγορεῖτε; Δέν λέει ἡ Γραφή "Ἐγὼ εἶπα· ὑμεῖς θεοί ἐστε καὶ υἱοὶ Ὑψίστου πάντες";».
Λοιπόν, ἀγαπητοί μου, προσέξτε: οἱ ἄνθρωποι εἶναι θεοί κατά χάρη, καί ὁ Θεός εἶναι Θεός κατά φύση.
Αλλά ὅταν ὁ Θεός ἀποκαλεῖ τούς ἀνθρώπους θεούς, προϋπόθεση ήταν να γίνει ὁ Θεός ἄνθρωπος, για να γίνουν οἱ ἄνθρωποι θεοί. Αυτό τουλάχιστον είναι θέση ὅλων τῶν Πατέρων. «Ο Λόγος σάρξ ἐγένετο, ἵνα ἡ σὰρξ γένηται λόγος». Λόγος εἶναι ὁ Θεός, τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ο Θεός ἔγινε ἄνθρωπος, γιά νά γίνει ὁ ἄνθρωπος θεός. Κατά συνέπεια, όταν λέει ἐδῶ «ὀφθήσεται ὁ Θεὸς τῶν θεῶν», οὔτε λίγο οὔτε πολύ ὑπαινίσσεται τό δόγμα τῆς Ἐνανθρωπήσεως καί κατά συνέπεια εἶναι χριστολογικό χωρίο.
Καί ἀκόμα εἶναι αυτό το υπέροχο, ὅτι οἱ ἄνθρωποι-θεοί θά δοῦν τόν Θεό μέ τά μάτια τους! Με τα μάτια τους!... Καί ἀπό τήν παρούσα ζωή θά δοῦν τή δόξα τοῦ Θεοῦ, καί στη μέλλουσα ζωή θα Τον βλέπουν συνέχεια! Ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης λέει ότι «οψόμεθα αὐτὸν καθώς ἐστι» (Α΄ Ἰωάν. 3, 2.), θά Τόν βλέπουμε ὅπως εἶναι! Βλέπετε λοιπόν ποιό εἶναι τό τέρμα αὐτῆς τῆς πορείας.
Αλλά τελειώνουμε. «Κύριε ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου, ενώτισε, ὁ Θεός Ἰακώβ». Κύριε τῶν δυνάμεων, λέει, ἄκουσε την προσευχή μου, ἄκουσέ την καλά, Θεέ τοῦ Ἰακώβ.
Ἐδῶ τώρα στρέφεται πρός τόν Θεό μέ μία ίδιαίτερη προσευχή.
«διάψαλμα»
«ὑπερασπιστά ἡμῶν, ἵδε, ὁ Θεός, καὶ ἐπίβλεψον εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ χριστοῦ σου». Κύριε Θεέ και ὑπερασπιστή τῆς ζωῆς μας, δές και ρίξε το βλέμμα Σου στο πρόσωπο αὐτοῦ πού Ἐσύ ὁ ἴδιος ἔχρισες.
Προσέξτε. Κατά λέξη: Νά ἐπιβλέψεις στο πρόσωπὸ ἐκείνου πού είναι χρισμένος. Δύο πρόσωπα ήταν χρισμένα· ὁ ἀρχιερέας καί ὁ βασιλιάς. Ὁ ἀρχιερέας λεγόταν χριστός Κυρίου, δηλαδή ὁ χρισμένος ἀπό τόν Θεό· τό ἴδιο καί ὁ βασιλιάς.
Κάποτε ὁ Δαβίδ ήταν κρυμμένος με τους συντρόφους του στο βάθος μιας σπηλιάς. Σε κάποια στιγμή μπήκε μέσα ἐκεῖ στήν εἴσοδο τῆς σπηλιᾶς μόνος του ο Σαούλ, χωρίς νά ἀντιληφθεῖ τόν Δαβίδ, γιατί ήταν σκοτεινά. Σε λίγο ὁ Σαούλ ἔπεσε καί κοιμήθηκε. Αυτό ἦταν μια μεγάλη ευκαιρία γιά τόν Δαβίδ νά τόν σκοτώσει· ἀλλά δέν τό ἔκανε. Αντίθετα, πλησίασε τον κοιμισμένο Σαούλ καί ἔκοψε ἕνα κομμάτι ὕφασμα ἀπό τό ἱμάτιό του. Οἱ σύντροφοί του τοῦ εἶπαν: «Σκότωσέ τον! Ὁ Θεός σοῦ τόν ἔφερε στα χέρια σου!». Ἐκεῖνος ὅμως αρνήθηκε: «Ποτέ! Τον Χριστόν Κυρίου θα φονεύσω;...». Ακούσατε τί εἶπε; Αὐτόν πού εἶναι χρισμένος από τόν Θεό νά σκοτώσω;... Μπορεῖ νά εἶναι σκάρτος, νὰ εἶναι ἐλεεινός, νά εἶναι τρισάθλιος –καί τόν τιμώρησε φοβερά ὁ Θεός τόν Σαούλ– ἀλλά αὐτόν θά σκοτώσω;...» (Α΄ Βασ. 26, 1-12.).
Λοιπόν, ἀγαπητοί, ἐδῶ προσεύχεται ὁ Ψαλμωδός γιά τόν ἄρχοντα τοῦ λαοῦ. Αὐτό πού λέει ή Καινή Διαθήκη: νά εὐχόμαστε για εκείνους που κυβερνούν. (Βλ. Α΄ Τιμ. 2, 2.) Θά μου πείτε: «Πώ, πώ, τώρα ἐδῶ τί γίνεται;». Δέν ξέρω· ἐγώ σᾶς λέω μόνο τί λέει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. Καί ὅταν τό ἔγραψε αὐτό ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ξέρετε ποιός κυβερνοῦσε τή Ρώμη; ὁ Νέρων... ὁ διώκτης τῶν Χριστιανῶν! Τοῦτο μόνο να ευχόμαστε: να κυβερνοῦν οἱ ἄνθρωποι θεοφιλῶς! Νά τούς φωτίζει ὁ Θεός, ὅποιοι καί νά εἶναι, να κυβερνοῦν θεοφιλῶς καί χριστοφιλῶς· τίποτα ἄλλο. Εάν δέν κυβερνοῦν ἔτσι, θα πέσουν στα χέρια τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἔπεσε καί ὁ Σαούλ. Τίποτα άλλο· αὐτό μόνο. Τί ἄλλο νά κάνω σαν παρατήρηση; Γι' αὐτό προχωρῶ.
«Ὅτι κρείσσων ἡμέρα μία ἐν ταῖς αὐλαῖς σου υπὲρ χιλιάδας· ἐξελεξάμην παραῤῥιπτεῖσθαι ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ Θεοῦ μου μᾶλλον ἢ οἰκεῖν μὲ ἐν σκηνώμασιν ἁμαρτωλῶν». Γιατί είναι καλύτερη μία ημέρα στις αὐλές Σου, παρά οἱ χίλιες μακριά. Διάλεξα λοιπόν καλύτερα νά εἶμαι πεταμένος στόν οἶκο τοῦ Θεοῦ μου παρά να μένω στα σπίτια τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων.
Εἶναι ἕνας θαυμάσιος στίχος, πού ἐκφράζει τήν ἀγάπη τοῦ ἀνθρώπου προς τόν Ναό τοῦ Θεοῦ, μὲ ἄλλα λόγια τόν ἐκκλησιασμό, αὐτό πού λέγαμε καί προηγουμένως. Λέει: Εἶναι προτιμότερο για μένα να μείνω μιά μέρα στον Ναό σου, στις αυλές σου, παρά να ζήσω χιλιάδες μέρες μακριά από τον Ναό, να ζῶ, ἐννοεῖται, χιλιάδες μέρες, αλλά μακριά από τον Θεό. Εἶναι αὐτό πού ἔλεγαν κάποτε οἱ Ἕλληνες ἀγωνιστές: «Καλλιό 'ναι μίας ὥρας ἐλεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή». Εἶναι παρόμοιο, είναι παράλληλο. Καλύτερα να ζήσω μιά ὥρα ἐλεύθερος, παρά να ζήσω σαράντα χρόνια μέσα στη σκλαβιά καί τή φυλακή. Αὐτό, θα λέγαμε, υλοποιεῖ τό «ὡς ἀγαπητά τὰ σκηνώματά σου, Κύριε, ἐπιποθεῖ ἡ ψυχή μου» και τα λοιπά.
Και κάτι πού πρέπει να προσέξουμε είναι το «εξελεξάμην παραῤῥιπτεῖσθαι». Διάλεξα να είμαι πεταμένος σε μια γωνιά τοῦ Ναοῦ Σου μᾶλλον, παρά να κατοικῶ σε παλάτια ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων. Σας παρακαλώ, αὐτόν τόν στίχο να τον πάρουμε μαζί μας όταν θα φύγουμε· μή μᾶς πέσει στον δρόμο! Νά τόν πάρουμε μαζί μας, γιατί στήν ἐποχή μας υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη πρόκληση να προτιμάμε τα σκηνώματα τῶν ἁμαρτωλῶν! Ποιά εἶναι τά σκηνώματα τῶν ἁμαρτωλῶν; Πρῶτα πρῶτα εἶναι τά πλούσια σπίτια, ἐκεῖ πού ὑπάρχει πολλή ἁμαρτία· ὕστερα εἶναι οἱ τόποι διασκεδάσεων, ὅπως αὐτό ἐδῶ τό κτήριο απέναντι πού λέγαμε καί τήν περασμένη φορά, τά καμπαρέ, οἱ δισκοθήκες. Κάθε τόπος ἁμαρτίας, αὐτά εἶναι τά σκηνώματα τῶν ἁμαρτωλῶν. Διάλεξα να είμαι πεταμένος καί περιφρονημένος σέ μιά γωνιά τοῦ Ναοῦ Σου σάν σκουπίδι, σαν σκούπα, σαν φαράσι, λέει ὁ Ψαλμωδός, παρά νά εἶμαι σέ τέτοιους ἄλλους τόπους ἁμαρτίας!
Αγαπητοί μου, εἶναι θέμα πῶς βλέπει κανείς τά πράγματα τοῦ κόσμου τούτου. Ἐκεῖ εἶναι ἡ ὑπόθεση, ἐκεῖ εἶναι τό πρόβλημα, στό ἄν ἐκτιμήσαμε τόν Ναό τοῦ Θεοῦ ἢ τίς αὐλές τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων. Τί ἐκτιμήσαμε, που δώσαμε πιό πολλή ἀξία, ἐκεῖ εἶναι τό θέμα. Αν δώσαμε αξία στον Ναό τοῦ Θεοῦ, θά εἶμαστε ἐκεῖ σέ μιά γωνιά, καί θά εἴμαστε πάντοτε εὐχαριστημένοι.
Ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά πῶ καί κάτι πού βέβαια δέν εἶναι ἀκριβῶς, ἀλλά ἔρχεται ἀρκετά παράλληλο. Πολλές φορές ἕνας ἄνθρωπος ἐπιθυμεῖ τή μοναστική ζωή.Ὅπως θά ξέρετε, ἐγώ δέν μιλάω ποτέ σ' ἐσᾶς γιά τή μοναστική ζωή, οὔτε στίς ὁμιλίες μου. Ποτέ δεν μιλάω. Ἀλλά, ἀφοῦ ποτέ δέν μιλάω, δέν ἔχω τό δικαίωμα κάποια φορά νά πῶ καί κάτι; Ναί. Φαίνεται πολλές φορές παράξενο τό πῶς μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος νά ἀγαπᾶ ἕναν τόπο πού εἶναι περιορισμένος μέ ψηλά ντουβάρια, ἕναν τόπο πού ἴσως δέν θά βγεῖ ποτέ στη ζωή του ἀπό ἐκεῖ, πῶς μπορεῖ νά τόν προτιμάει από μιά ζωή κοσμική, ανοιχτή καί χαρούμενη!
Απλούστατα ἔγινε ἐκτίμηση τῶν πραγμάτων, αυτό πού σᾶς ἔλεγα προηγουμένως. Ἔγινε ἀκριβής ἐκτίμηση τῶν πραγμάτων. Καί οἱ ἄνθρωποι πού ζοῦν σ' αυτό το πλάτεμα τῆς ζωῆς τό κοσμικό, δέν μποροῦν νά καταλάβουν καί νά συλλάβουν αυτό που λέει ὁ Ψαλμαδός, δηλαδή νά εἶναι κανείς πεταμένος σέ μιά ἄκρη· γιατί καί τόν μοναχό τόν θεωροῦν πεταμένο. Γι' αὐτό καί βλέπετε οἱ ἄνθρωποι πενθοῦν γιά ἕναν συγγενῆ τους ἤ φίλο τους πού πῆγε να γίνει μοναχός. Οδύρονται, σηκώνουν τον κόσμο στο πόδι, φωνάζουν, κραυγάζουν, χτυπιούνται, για να πάρουν τόν ἄνθρωπό τους ἀπό ἐκεῖ, γιατί πιστεύουν ὅτι εἶναι δυστυχισμένος... Κι ὅμως αὐτός εἶναι εὐτυχισμένος, γιατί προτιμάει αὐτόν τόν τόπο, ἀπό τίς αὐλές τῶν ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων! Αὐτά ὡς πρός τόν στίχο πού διαβάσαμε.
«Ὅτι ἔλεος καὶ ἀλήθειαν ἀγαπᾷ Κύριος ὁ Θεός, χάριν καὶ δόξαν δώσει Κύριος οὐ στερήσει τὰ ἀγαθὰ τοῖς πορευομένοις ἐν ἀκακία». Ὁ Κύριος ὁ Θεός ἀγαπᾶ τό ἔλεος καί τήν ἀλήθεια, καί θά δώσει τή χάρη Του σ' αὐτούς πού προχωροῦν στή ζωή τους χωρίς κακία.
«Κύριε, ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, μακάριος ἄνθρωπος ὁ ἐλπίζων ἐπὶ σέ». Κύριε, Θεέ τῶν δυνάμεων, μακάριος εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού ἐλπίζει σε Σένα. Είναι μία γλυκειά κατακλείδα, ἕνας γλυκός επίλογος τοῦ ὅλου Ψαλμού. «Κύριε καί Θεέ των δυνάμεων –ἀφοῦ προηγουμένως εἶπε Βασιλιά μου καί Θεέ μου καί Κύριέ μου!– εὐτυχισμένος ὁ ἄνθρωπος πού ἐλπίζει σ' Εσένα». Σας λέω, εἶναι γλυκειά κατακλείδα! Ευτυχισμένος πραγματικά αὐτός πού ἐλπίζει στον Θεο, γιατί γλυκύτερο πράγμα ἀπό τόν Θεό –καί τά τοῦ Θεοῦ– πραγματικά δέν ὑπάρχει σ' αὐτόν τόν κόσμο.
Καί τελειώνοντας, επειδή υπάρχει και διατίθεται καί μία ωραία ποιητική συλλογή τῶν Ψαλμῶν, θά μποροῦμε νά κλείνουμε τόν Ψαλμό πού ἀναλύουμε κάθε φορά καί μέ τήν ποιητική του απόδοση, πού θά εἶναι ταυτόχρονα καί μία περίληψη τῶν ὅσων ἀναλύσαμε:
Ὁ ξακουσμένος Σου Ναός, τά ἁγιάσματά σου, πόσο, Κύριε τῶν δυνάμεων, αγαπημένα μοῦ εἶναι, λιώνει ἡ ψυχή μου, λαχταράει, γιά τίς αὐλές τοῦ Κύρίου, γιά τόν Θεό πού πάντα ζεῖ, καρδιά καί σῶμα χαίρουν, καί τό σπουργίτι ἀκόμα ἐκεῖ, βρῆκε να φτιάξει σπίτι, καί τό τρυγόνι τήν φωλιά, πού τα πουλιά του βγάζει. Κύριε τῶν δυνάμεων, Θεέ μου, Βασιλιά μου, τά ἅγια Σου θυσιαστήρια, τα μοσκοβολημένα. Καλότυχοι ὅσοι μένουνε στον Οἶκο Σου, Θεέ μου, αἰώνια θά Σέ ὑμνολογοῦν, τή δόξα Σου θά ψέλνουν. Καλότυχος πού Σένανε βοηθό ἔχει καί προστάτη κι ἀπό καρδιᾶς ἐσκέφτηκε προσκυνητής ν' ἀνέβη, στόν ἅγιο τόπο πού ἔβαλε σημάδι τῆς ματιᾶς του, περνώντας ἀπ' τήν ἄγονη κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος. Ὁ νομοθέτης, βέβαια, θέ νά τόν εὐλογήσει. Δύναμη σ' ἄλλη δύναμη στο δρόμο τους θα παίρνουν, καί τῶν θεῶνε τόν Θεό εἰς τήν Σιών θά ἰδοῦνε. Σύ τῶν δυνάμεων Θεέ, Κύριε, εἰσάκουσέ με, ἄκου, Θεέ τοῦ Ἰακώβ, καλά τήν προσευχή μου. Κοίτα, Θεέ ὑπερασπιστή, τα βλέμματά σου ρίξε στο πρόσωπο τοῦ βασιλιᾶ, πού 'χεις Ἐσύ χρισμένον. Μιᾶς μέρας μόνον διαμονή, μές στίς αὐλές κοντά Σου, ἀξίζουν περισσότερο από χιλιάδες μέρες. Θα προτιμοῦσα μια γωνιά στόν οἶκο τοῦ Θεοῦ μου, παρά πύργους κι ανάκτορα, ἁμαρτωλοί πού μένουν. Τί, ἀλήθεια, ὁ Κύριος Θεός καί ἔλεος ἀγαπάει, χάρη καί δόξα δίνει Αὐτός καί δέν θέ νά στερήσει ὅσους βαδίζουν ἄκακα, τα πλούσια τ' ἀγαθά Του. Ὦ τῶν δυνάμεων Θεέ, Κύριε καί Θεέ μας, καλότυχος ὁ ἄνθρωπος σε Σένανε πού ἐλπίζει.»
Δευτέρα, 28-11-1977
6η ομιλία στην κατηγορία : "Ἀνάλυσις Ψαλμῶν'.
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἀνάλυσις Ψαλμῶν.
(Ὁμιλίες εἰς τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν) " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/analysis-calmvn
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_76.html?m=1
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1TYl6bvFofrohQvNazPRXiWU3vTikWUmi/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BC%88%CE%BD%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%83%CE%B9%CF%82%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD.%0A%28%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82%20%CE%B5%E1%BC%B0%CF%82%20%CF%84%CF%8C%20%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%20%CF%84%E1%BF%B6%CE%BD%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD%29.?m=1
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
