Τα τέσσερα ζῶα. Ὁ ὕμνος τῶν τεσσάρων ζώων. Ὁ ὕμνος τῶν εἴκοσι τεσσάρων πρεσβυτέρων.

†.Καὶ ἐκ τοῦ θρόνου ἐκπορεύονται ἀστραπαὶ καὶ φωναὶ καὶ βρονταί.» (Αποκ. 4, 5.)

   Μέχρι τήν προηγούμενη περιγραφή πού μᾶς ἔκανε ὁ ἱερός εὐαγγελιστής Ιωάννης, ἀγαπητοί μου, τοῦ καθημένου ἐπί τοῦ θρόνου καί τῶν εἰκοσιτεσσάρων πρεσβυτέρων, τῶν καθημένων ἐπί θρόνων κύκλῳ τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ, εἴχαμε αἰσθανθεῖ μία στατικότητα τῆς περιγραφόμενης εἰκόνας, μία ἀκινησία. Μέ τήν συμπλήρωση ὅμως τοῦ 4ου κεφαλαίου, πού θά ἔχουμε στη συνέχεια, αλλά προπαντός καί κυρίως μέ τήν συμπλήρωση του 5ου κεφαλαίου, αἰσθανόμαστε μία φοβερή δυναμικότητα· αἰσθανόμαστε ὅτι ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ καί ἡ πυρπολούμενη κορυφή τοῦ Σινᾶ ταυτίζονται! (Βλ. Ἔξοδ. 19, 16. 20, 18. Μέ φωνές, ἀστραπές καί βροντές παρέδωκε τον νόμο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης στο Σινά ὁ Θεός. Καί ἐκεῖ μέν ὁ λαός εἶχε κυριευθεῖ ἀπό φόβο και τρόμο. Ἐδῶ ὅμως οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι εἶναι κυριευμένοι από ἱερό δέος και βαθύτατο σεβασμό πρός τόν Θεό. (Ν. Βασιλειάδης, σ. 178)) Ἡ ὅλη περιγραφή ἐξαγγέλλει αὐτό τό ἀπροσπέλαστο μεγαλεῖο τοῦ Παντοκράτορος Θεού. («Τὸ δὲ ἐκπορεύεσθαι τοῦ θρόνου ἀστραπὰς καὶ φωνὰς βροντῶν, τὸ φοβερὸν αἰνίττεται πάλιν τοῦ Θεοῦ· τὸ γὰρ θεῖον κάλλος οὐκ ἐν διαχύσει τινὶ καὶ ἡδονῇ τέρψεως τὴν εὐφροσύνην ἔχει, ἀλλ᾽ ἐν τῷ μετὰ θαύματος φοβερώ.» (Οικουμένιος, σ. 18) Πρβλ. γνωμικό Μενάνδρου, «ἔστι δίκης ὀφθαλμός, ὃς τὰ πάνθ' ὁρᾷ».)

   «Καὶ ἑπτὰ λαμπάδες πυρὸς καιόμεναι ἐνώπιον τοῦ θρόνου, αἱ εἰσι τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ.» (Αποκ. 4, 5.) Και μπροστά από τόν θρόνο ὑπῆρχαν ἑπτά λαμπάδες, ἑπτά λυχνίες, οἱ ὁποῖες ἔκαιγαν ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεού.

   Ἤδη ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής αναφέρθηκε εμμέσως στήν εἰκόνα τῶν ἑπτά λαμπάδων τῶν καιομένων πρό τοῦ θρόνου, οἱ ὁποῖες συμβολίζουν τά ἑπτά πνεύματα τοῦ Θεοῦ, ὅταν ἐκεῖ, στίς ἑπτά ἐπιστολές, βλέπουμε να ἀπευθύνει τόν χαιρετισμό ὁ Ἰησοῦς Χριστός ὁ δεδοξασμένος, ὁ ὑπέρχρονος πιά, ὁ ὑπέρ-ιστορικός Ἰησοῦς. (Βλ. Αποκ. 3, 1.)

   Αλλά καί στο προοίμιο τοῦ ὅλου βιβλίου του ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης γράφει: «Χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ, ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος, καὶ ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων ἃ ἐνώπιον τοῦ θρόνου αὐτοῦ» (Αποκ. 1, 4.). Δηλαδή: Χάρη σ' ἐσᾶς καί εἰρήνη ἀπό τόν Θεό –Αυτόν πού ὑπάρχει, Αὐτόν πού ὑπῆρχε καί Αὐτόν πού ἔρχεται– καί ἀπό τά ἑπτά πνεύματα, τά ὁποῖα εἶναι ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ.

   Τα ἑπτά πνεύματα, πού ἀναφέρονται ἐκεῖ, ἐδῶ τώρα εικονίζονται μέ ἑπτά καιόμενες λαμπάδες. Πρόκειται περί τοῦ ἑνός καί ἐνιαίου Αγίου Πνεύματος τοῦ Θεοῦ, τοῦ τρίτου προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος. Γι' αυτὸ καὶ ὁ ὅλος χαιρετισμός που έχει στο προοίμιο του βιβλίου του ὁ Εὐαγγελιστής δεν είναι τίποτε άλλο παρα ο χαιρετισμός ἀπό τόν Ἅγιο Τριαδικό Θεό. Αναφέρει πρώτα τον Πατέρα, μετά τό Ἅγιο Πνεῦμα, και στο τέλος τον Υιό, για την ανάδειξη του προσώπου του. Επειδή τά παρακάτω ἀναφέρονται στον Υιό, γι' αυτό καί ἀφήνει το πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ τελευταίο.

   Το Πνεῦμα τό Ἅγιο ἐδῶ ἐμφανίζεται μέ τήν εἰκόνα, μέ τήν μορφή τῶν ἑπτά καιομένων λαμπάδων. Καί είναι φανερό ὅτι ἀναφέρεται στις ποικίλες ενέργειες καί ἐκδηλώσεις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος· διότι ὁ ἀριθμός ἑπτά συμβολίζει τήν ὁλότητα ἀλλά καί τίς πολλές ενέργειες τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐνῶ Αὐτό εἶναι ἕνα. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Αποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ὁμιλία 3η, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2023, ύποσ. 41.📜Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_191.html?m=1) Δεν μερίζεται τό Ἅγιο Πνεῦμα –τὸ Ἅγιο Πνεῦμα είναι ἕνα– αλλά τά χαρίσματα μερίζονται. Καί γιά τήν ἔκφραση του μερισμοῦ τῶν χαρισμάτων –ἢ τῶν ἐνεργειῶν· τό ἴδιο εἶναι– ἐμφανίζεται μέ τήν εἰκόνα τῶν ἑπτά καιομένων λαμπάδων.

   Αλλά, μέ τήν εἰκόνα αὐτῶν τῶν καιομένων λαμπάδων, φανερώνεται ακόμα τό διεισδυτικόν τοῦ ὄμματος τοῦ Θεοῦ, ὅτι ὁ Θεός βλέπει τα πάντα! (Βλ. Π. Μπρατσιώτη, σ. 120, καί ὅ.π. Ὁμιλία 8η, σ. 245-246.)

   «Καὶ ἐνώπιον τοῦ θρόνου ὡς θάλασσα ὑαλίνη, όμοία κρυστάλλῳ.» (Αποκ. 4, 6.) Μπροστά στον θρόνο ὑπῆρχε κάτι πού ἔμοιαζε μέ θάλασσα γυάλινη –δέν ἦταν ὅμως θάλασσα– καί ἡ ὁποία ήταν σαν κρύσταλλο.

   Πολύ συχνά στις περιγραφές του ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης θά μᾶς λέει ἐκεῖνο τό ὅμοιος, το σάν καί τά λοιπά, πού δείχνει ὅτι ὅλα αὐτά δέν εἶναι παρά μιά προσπάθεια να δοθεῖ μία εἰκόνα κάποιας πραγματικότητος, ἔστω καί πίσω ἀπό αὐτές τίς ὁμοιώσεις.

   Αὐτή ἡ γυάλινη θάλασσα που μοιάζει με κρύσταλλο, ἀφοῦ βρίσκεται μπροστά από τον θρόνο, θα λέγαμε ότι είναι το πάτωμα τοῦ ὅλου σκηνικού. Πάνω σ' αυτό το πάτωμα βρίσκεται ὁ θρόνος τοῦ καθημένου καί οἱ θρόνοι τῶν εἴκοσι τεσσάρων πρεσβυτέρων, πού εἶναι γύρω ἀπό τόν θρόνο του καθημένου.

   Αλλά, εάν αυτή ή σάν θάλασσα και κρύσταλλο κατασκευή είναι το πάτωμα, ταυτοχρόνως μπορεῖ νά θεωρηθεῖ ὅτι εἶναι καί ἡ ὀροφή τῆς γῆς. Διότι, ἂν ὅλα αὐτά λαμβάνουν χώρα στον ουρανό, τότε προφανῶς ἔχουν ένα χώρισμα, ένα πάτωμα. Κι αυτό τό πάτωμα είναι αὐτό πού βλέπει τώρα ὁ ἅγιος Ἰωάννης, τό ὁποῖο για μᾶς ἐδῶ, γιά ἕναν παρατηρητή ἐπί τῆς γῆς, εἶναι ἡ όροφή. (Γιά τόν Αρέθα, ἡ θάλασσα συμβολίζει «τὸ ἄπειρον καὶ ἀνείκαστον πλῆθος τῶν κυκλούντων θείων δυνάμεων τῷ θρόνῳ τοῦ Θεοῦ» (Δαν. 7, 10), ενώ είναι γυάλινη και κρυσταλλοειδής γιατί συμβολίζει τὴν διαύγειαν τῶν ἀσωμάτων φύσεων» (σ. 569, 572).)

   Προσέξτε! Θα σας παρακαλέσω πάρα πολύ, ὄχι μόνο γιά τό σημερινό μάθημα, ἀλλά καί γιά κάθε μάθημα πού θά κάνουμε στο βιβλίο τῆς ᾿Αποκαλύψεως, μή τυχόν κανείς εκλάβει αυτά κατά γράμμα. Θά τό παρακαλέσω πάρα πολύ. Είναι εικόνες. Καί εἶναι εἰκόνες γιατί εἶναι ἀδύνατον να παρουσιαστεῖ ἡ πραγματικότητα. Αν μποροῦσε νὰ εἰπωθεῖ, νά ἀναφερθεῖ, νά παρουσιαστεί η πραγματικότητα, τότε δέν θά ἔλεγε ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐκεῖνο τὸ «οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπω λαλήσαι» (Β΄ Κορ. 12, 4.), δεν είναι δυνατόν να ειπωθοῦν. Αὐτά τά πράγματα είναι ανέκφραστα, είναι απροσπέλαστα, ἀπρόσιτα. Δεν μπορούμε τίποτα να πούμε, τίποτα... οὔτε να σκεφθούμε τί ακριβώς είναι όλα αυτά στην πραγματικότητα, κι έτσι εμφανίζονται μόνο ως εικόνες. Γι' αὐτό, παρακαλώ, μή δεχθεῖ κανείς αυτά μέ κάποια απλοϊκότητα, ὅτι πράγματι είναι οροφές, πατώματα, θρόνοι... Προσοχή, γιατί θα παρανοήσει πολύ σοβαρά τό όλο θέμα.

   Αλλά αυτό το διάμεσο, το διαχωριστικό, αὐτό τό πάτωμα-οροφή εἶναι διαφανές, και σημαίνει ὅτι ἀπό ἐκεῖ μπορεῖ νά ἐποπτεύει ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου, να βλέπει ὅ,τι ὑπάρχει κάτω από αυτό. Δηλαδή είναι μιά πολύ εκφραστική εικόνα, ὅτι ὁ Θεός ἐποπτεύει καί γνωρίζει ὅλα τά ἐπί γῆς γεγονότα. (Η κρυσταλλίνη διαφάνεια τοῦ οὐρανοῦ ἐμφαίνει τὴν διαύγειαν τῆς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἐπιθεωρήσεως τοῦ κόσμου ἐκ τοῦ ἐπουρανίου θρόνου αὐτοῦ (Π. Μπρατσιώτης, σ. 121). Βλ. Εβρ. 4, 13.)

   Δέν ὑπάρχει τίποτα πού νά μήν τό γνωρίζει ὁ Θεός. Τά γνωρίζει ὅλα ἀπολύτως. Καί ἐκεῖνα βεβαίως πού δέν γνωρίζουν οἱ ἄνθρωποι. Καί ἐκεῖνα πού ἐμεῖς δέν γνωρίζουμε γιά τόν ἑαυτό μας, τά γνωρίζει ὁ Θεός. Σκεφθεῖτε αὐτό τό πράγμα. Δεν γνωρίζουμε ούτε τόν ἑαυτό μας, ἀγαπητοί μου! μήν τό ξεχνοῦμε αὐτό. (Από τους Ψαλμούς ὁ ἄνθρωπος ἀποκαλεῖται ἄβυσσος (στερητικό ά+βυσσός, ποιητικός τύπος τοῦ βυθός), πού σημαίνει κυριολεκτικῶς τή θάλασσα μέ τήν ἔννοια του ωκεάνιου βάθους, αλλά καί μεταφορικῶς κάτι το απύθμενο, το αχανές, τό ἀπροσμέτρητο. Ὁ Γέροντάς μας π. Αθανάσιος, σχολιάζοντας τό ψαλμικό «ἄβυσσος ἄβυσσον ἐπικαλεῖται» (41, 8), συσχετίζει τόν ἄνθρωπο μέ τόν Θεάνθρωπο: Ποιά εἶναι αὐτή ἡ ἄβυσσος, πού ἐπικαλεῖται τήν ἄλλη ἄβυσσο; Ἡ μία ἄβυσσος εἶναι ἡ ἄβυσσος τοῦ μυστηρίου τοῦ κατ' εἰκόνα πού ὑπάρχει στόν ἄνθρωπο. Καί ἡ ἄλλη ἄβυσσος εἶναι ἡ ἄβυσσος τοῦ πρωτοτύπου, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ μία λοιπόν ἄβυσσος –ὁ ἄνθρωπος– ἐπικαλεῖται τήν ἄλλη άβυσσο – τόν ἐνανθρωπήσαντα Υἱό τοῦ Θεοῦ! (Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 17ο, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2018, σ. 139.)) Καί ὄχι μόνο δέν γνωρίζουμε τόν ἑαυτό μας πού βρίσκεται στο παρόν, αλλά πολύ περισσότερο δεν γνωρίζουμε τόν ἑαυτό μας στο μέλλον, τί θά σκέφτεται καί τί θά κάνει. Αὐτό τό γνωρίζει μόνο ὁ Θεός. Γιά τόν Θεό εἶναι ὅλα «γυμνὰ καὶ τετραχηλισμένα» (Εβρ. 4, 13.). Δέν ὑπάρχει οὔτε ἕνα διάμεσο αδιαφανές. Ὅλα μπροστά του εἶναι ἀνοιχτά, καθαρά.

   «Καὶ ἐν μέσω του θρόνου... –σιγά-σιγά συμπληρώνεται αὐτή ἡ εἰκόνα, φεύγει από την στατικότητά της καὶ ἀρχίζει να παίρνει μία δυναμικότητα– Καὶ ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καὶ κύκλῳ τοῦ θρόνου τέσσαρα ζώα γέμοντα ὀφθαλμῶν ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν· καὶ τὸ ζῷον τὸ πρῶτον ὅμοιον λέοντι, καὶ τὸ δεύτερον ζῶον ὅμοιον μόσχῳ, καὶ τὸ τρίτον ζῷον ἔχον τὸ πρόσωπον ὡς ἀνθρώπου, καὶ τὸ τέταρτον ζῷον ὅμοιον ἀετῷ πετομένῳ· καὶ τὰ τέσσαρα ζῷα ἓν καθ' ἓν αὐτῶν ἔχον ἀνὰ πτέρυγας ἐξ, κυκλόθεν καὶ ἔσωθεν γέμουσιν ὀφθαλμών.» (Αποκ. 4, 6-8.)

   Πολύ περίεργη καί πολύ μυστηριώδης αὐτή ἡ εἰκόνα! Λέει «ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καὶ κύκλῳ τοῦ θρόνου».

   Αὐτό τό «καὶ ἐν μέσῳ» πρέπει να νοηθεῖ ὅτι σημαίνει μπροστά. (Εννοεῖται ὁ οἱονεί πρό τῶν βαθμίδων τοῦ θείου θρόνου χῶρος. (Π. Μπρατσιώτης, σ. 121)) Συνεπῶς γύρω από τον θρόνο τέσσερα ζώα, πολύ μυστηριώδη ζώω... τα οποία ήταν γεμάτα από μάτια, κι εμπρός και πίσω! γεμάτα από μάτια! δηλαδή πολυόμματα ζώα.

   Τό πρῶτο ζώο, ὅπως περιγράφει ὁ ἱερός Ευαγγελιστής, έμοιαζε με λιοντάρι. Προσέξτε: δεν λέει ήταν λιοντάρι, αλλά «όμοιον λέοντι», έμοιαζε με λιοντάρι. Τό δεύτερο ἔμοιαζε με μοσχάρι· το τρίτο είχε πρόσωπο ἀνθρώπου· καί τό τέταρτο ήταν ὅμοιο με αετό. Και τό καθένα απ' αυτά τα τέσσερα ζωα είχε έξι φτερούγες καί γύρω-γύρω, καί ἀπό μέσα, ήταν γεμάτα από μάτια. Παντοῦ μάτια... παντοῦ μάτια!

   Μια ανάλογη εικόνα μας παρουσιάζει ὁ προφήτης Ησαΐας στο 6ο κεφάλαιό του καί ὁ προφήτης Ἰεζεκιήλ στό 1ο και στο 10ο κεφάλαιο.

   Τί εἶναι ὅμως αὐτά τά μυστηριώδη τέσσερα ζώα;

   Προφανώς, προφανέστατα, δέν εἶναι ἄλογα ζώα, ἀφοῦ μάλιστα, ὅπως θὰ δοῦμε λίγο πιο κάτω, λένε και ψάλλουν ύμνο πρός τόν καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου.

   Τί εἶναι λοιπόν;

   Πρόκειται περί ἀγγελικῶν ὄντων· εἶναι, δηλαδή, ἄγγελοι. Καί ἄν δεχθοῦμε τό ὅλο θέμα σε συνδυασμό μέ τά δράματα τοῦ Ἡσαΐου καί τοῦ Ἰεζεκιήλ μαζί με τό ὅραμα τοῦ παρόντος προφήτου, τοῦ ἁγίου Ἰωάννου, τότε θὰ δοῦμε ὅτι πρόκειται περί τῶν Σεραφείμ και τῶν Χερουβείμ.

   Τα ζώα αυτά ἔχουν συμβολικό χαρακτήρα, καί γι' αὐτό ἐμφανίζονται μέ τόν τρόπο αυτό. Σᾶς εἶπα ὅτι δέν εἶναι ζῶα, δέν εἶναι ἄλογα ζῶα.

   Τό πολυόμματον τῶν ζῴων αὐτῶν, τό ὅτι δηλαδή ἔχουν πολλά μάτια, φανερώνει τήν παγγνωσία τοῦ Θεοῦ. Πάλι τήν παγγνωσία τοῦ Θεοῦ, διότι χρησιμοποιεῖ αὐτά ὡς λειτουργικά όργανά του, τά ὁποῖα καί ἐξαποστέλλει γιά τήν ἐκτέλεση τῶν βουλῶν του· αλλά γιά να τὰ ἐξαποστείλει πρέπει να γνωρίζει που θα τα στείλει. Ὁ Θεός λοιπόν βλέπει τα πάντα. Καί θά ἐκφραστεῖ αὐτό πῶς; μέ τό νά ἐμφανίζονται αὐτά τά ζῶα μέ πολλά μάτια... γεμάτα από μάτια!

   Το πολυπτέρυγον τῶν ζῴων αὐτῶν δείχνει τήν εὐκινησία πού ἔχουν για τάχιστη εκτέλεση τῶν βουλών τοῦ Θεοῦ.

   Αλλά τί συμβολίζουν τά ζῶα αὐτά;

   Ἔχουν δοθεῖ κατά καιρούς πολλές ερμηνείες για τό τί ἀκριβῶς συμβολίζουν. Θα μπορούσαμε νά ποῦμε τις πιθανότερες, ἢ μᾶλλον τὴν πιθανότερη ερμηνεία. Είναι πάμπολλες οἱ ἑρμηνείες πού ἔχουν δοθεῖ.

   Καί μάλιστα, ἄν ἔχετε προσέξει, τά τέσσερα αυτά ζῶα ζωγραφίζονται πάνω στα σφαιρικά τρίγωνα, στις τέσσερις γωνίες που κρατοῦν τόν τρούλλο μιᾶς ἐκκλησίας, ἐκεῖ πού συνήθως ζωγραφίζονται οἱ τέσσερις Εὐαγγελιστές, καί μ' αυτό θεωροῦνται ὅτι εἶναι σύμβολα τῶν τεσσάρων Εὐαγγελιστῶν. Γι' αυτό καί δίπλα στον κάθε Εὐαγγελιστή ὑπάρχει καί ἕνα ἀνάλογο ζῶο.

   Ἔτσι, στόν Λουκᾶ ἀντιστοιχεῖ ὁ βοῦς, στον Μᾶρκο ἀντιστοιχεῖ αὐτό τό ὡς ἄνθρωπος, στόν Ματθαῖο ὁ λέων καί στόν Ἰωάννη ὁ ἀετός. Ὅμως, σᾶς εἶπα, ὑπάρχουν πολλές ερμηνείες. (Βλ. ἁγ. Εἰρηναίου, Κατὰ Αἱρέσεων ΙΙΙ, PG 7, 886-889: «Το μὲν γὰρ πρῶτον ζῷον, φησίν, ὅμοιον λέοντι, τὸ ἔμπρακτον αὐτοῦ καὶ ἡγεμονικὸν καὶ βασιλικόν χαρακτηρίζον· τὸ δὲ δεύτερον ὅμοιον μόσχῳ, τὴν ἱερουργικὴν καὶ ἱερατικὴν τάξιν ἐμφαῖνον· τὸ δὲ τρίτον ἔχον πρόσωπον ἀνθρώπου, τὴν κατὰ ἄνθρωπον αὐτοῦ παρουσίαν φανερώτατα διαγράφον· τὸ δὲ τέταρτον ὅμοιον ἀετῷ πετωμένῳ, τὴν τοῦ Πνεύματος ἐπὶ τὴν Ἐκκλησίαν ἐφιπταμένου δόσιν σαφηνίζον». «Ταῦτα τὰ τέσσαρα ζῶα καὶ τὸν Ἡσαΐαν τεθεάσθαι νομίζομεν· διὰ τῶν τεσσάρων προσώπων δηλοῦντα εἴτε τὴν τῶν τεσσάρων στοιχείων τοῦ Θεοῦ δημιουργίαν τε καὶ συντήρησιν, ὥς τισιν ἔδοξεν, εἴτε τῶν οὐρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ τῶν ἐν θαλάσσῃ καὶ καταχθονίων τὴν θείαν δεσποτείαν· εἴτε τὰς ἀρετὰς τὰς τέσσαρας, καὶ τὰ τέσσαρα Εὐαγγέλια, ὡς ἑτέροις καλῶς ἔχειν λελόγισται.» (Ανδρέας, σ. 256-257). Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Περὶ τῆς οὐρανίου ἱεραρχίας, 15, 8, PG 3, 336D-337Β.)

   Θα μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι ὁ λέων δείχνει το βασιλικό μεγαλεῖο. Τίνος ὅμως τό βασιλικό μεγαλείο; Τοῦ καθημένου ἐπί τοῦ θρόνου. Αλλά μόνο του καθημένου ἐπί τοῦ θρόνου;

   Ξέρετε γιατί ρωτάω; Η εικόνα δεν έχει συμπληρωθεῖ ἀκόμα. Είμαστε στο 4ο κεφάλαιο. Στο 5ο κεφάλαιο, αγαπητοί μου, θα συμπληρωθεῖ ἡ εἰκόνα. Από τό 6ο ἀρχίζει πλέον τό ξετύλιγμα των γεγονότων που πρόκειται να γίνουν.

   Στο 5ο κεφάλαιο συμπληρώνεται ἡ εἰκόνα, κι ἐκεῖνο που τη συμπληρώνει εἶναι τὸ ἐσφαγμένον αρνίον. (Αποκ. 5, 6· 12. 13, 8.) Συνεπῶς αὐτές οἱ ἰδιότητες τῶν τεσσάρων ζώων δέν ἀναφέρονται μόνο στον καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου, αλλὰ ἀναφέρονται καί στίς ἑπτά λαμπάδες τις καιόμενες, ποὺ εἶναι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, αναφέρονται και στό ἐσφαγμένον ἀρνίον, πού εἶναι ὁ Υἱός και Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἐνανθρώπησε.

   Ἔτσι, γιά νά ἔχουμε μία εἰκόνα, επειδή τά τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἔχουν μία ουσία, εἶναι ὁ ἕνας Θεός, πρέπει να θεωρήσουμε ὅτι ὅλες αὐτές οἱ ἰδιότητες –τῆς παγγνωσίας, μέ τά πολυόμματα, ἤ τῆς διεισδυτικότητος, μέ τήν γυάλινη θάλασσα, το πάτωμα αὐτό ἀπό ὅπου ὁ Θεός βλέπει τά πάντα– αναφέρονται και στα τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος, που βλέπουν καί γνωρίζουν τά πάντα, γιατί εἶναι ὁ ἕνας Θεός.

   Το δεύτερο ζώο, ὁ βούς, δείχνει τη ρώμη, τή δύναμη· ὅπως λέμε, τό βόδι ἔχει δύναμη. Τό ἀποδίδουν στον Λουκᾶ, γιατί θέλουν να δείξουν ὅτι ὁ Λουκᾶς ἀναφέρεται στίς θυσίες –επειδή τό βόδι ἦταν ζῶο πού θυσιαζόταν– αναφέρεται στήν ἱερωσύνη τοῦ Χριστοῦ καί λοιπά.

   Κατόπιν, αὐτό μέ τό ἀνθρώπινο πρόσωπο δείχνει τήν ἀνθρώπινη ευφυΐα, δείχνει δηλαδή ὅτι ὑπάρχει εύφυΐα. Μή θεωρήσει κανείς ὅτι αὐτά είναι ζώα άλογα. Καί ὅλα αὐτά βέβαια υπάρχουν στὸν ἴδιο τὸν Θεό, σας εἶπα· εἶναι ἰδιότητες τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ.

   Καί τό τέταρτο ζώο εἶναι ὁ ἀετός, που δείχνει το οξυδερκές, τό ὑψιπετές, τὸ εὐπετές δηλαδή αυτό που πετάει ψηλά, αὐτό πού βλέπει πολύ καλά. Καί παρουσιάζεται το ζώο αυτό, ή τουλάχιστον το συμβολίζουμε ἐμεῖς, στὸν εὐαγγελιστή Ιωάννη πλάι, για να δείξουμε ὅτι ἡ θεολογία τοῦ Ἰωάννου εἶναι πολύ οξυδερκής και πολύ υψηλή. Υψηλή θεολογία! Φθάνει στον ουρανό καί ὁμιλεῖ περί τοῦ Θεοῦ Λόγου! (Βλ. Ανδρέα, σ. 255.)

   «Καὶ ἀνάπαυσιν οὐκ ἔχουσιν ἡμέρας καὶ νυκτὸς λέγοντες· Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ, ὁ ἦν καὶ ὁ ῶν καὶ ὁ ἐρχόμενος» (Αποκ. 4, 8.) Ανάπαυση δέν ἔχουν μέρα και νύχτα τά ζῶα αὐτά καί λένε διαρκῶς Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος Κύριος ὁ Θεός, ὁ Παντοκράτωρ, αὐτός πού ὑπῆρχε κι αυτός που υπάρχει κι αυτός πού ἔρχεται, «ὁ ὴν καὶ ὁ ὢν καὶ ὁ ἐρχόμενος».

   Βλέπουμε ὅτι τά τέσσερα ζῶα ἀναπέμπουν ἀδιάκοπα έναν ὕμνο πρός τόν καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου. Η έκφραση «ανάπαυσιν οὐκ ἔχουσιν ἡμέρας καὶ νυκτὸς» εἶναι πολύ συγκινητική, πολύ κατανυκτική, και δείχνει τὸ ἀκατάπαυστα τῆς δοξολογίας ἐκ μέρους του αγγελικοῦ κόσμου προς τον Θεό. Δεν σταματούν ποτέ!

   Στον ουρανό, αγαπητοί μου, δέν ὑπάρχει ἡμέρα καί νύκτα. Θα ἦταν ἀνόητος κανείς ἂν τὸ ἔλεγε αὐτό καί μάλιστα ἂν ἤθελε να στηρίξει ενδεχομένως θέσεις αποδεικτικές ὑπέρ τοῦ ἑορτολογίου. (Προφανῶς ἐννοεῖ τόν παλαιοημερολογιτισμό και νεοημερολογιτισμό, πού ὑφίστανται από το 1924, ὅταν ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀναθεώρησε τό ως τότε ἰσχύον Ἰουλιανό ημερολόγιο, ώστε να συμπίπτει μέ τό νέο, το Γρηγοριανό, πού εἶχε υιοθετήσει ή πολιτεία. Τότε κάποιοι Χριστιανοί αποτειχίσθηκαν ἀπό τήν θεσμική διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἐπειδή, σύν τοῖς ἄλλοις, θεώρησαν τήν αλλαγή τοῦ ἡμερολογίου ὡς πρῶτο βῆμα γιά τήν ὑποταγή τῶν Ὀρθοδόξων στον Πάπα, αλλά καί ὅτι ἡ ἐπίσημη Εκκλησία ἔχει οἰκουμενιστικό χαρακτήρα. Τό Ἰουλιανό ημερολόγιο ὑπολείπονται τοῦ Γρηγοριανοῦ κατά 13 ἡμέρες.) Ἡ ἡμέρα καί ἡ νύχτα είναι αποτελέσματα, είναι φαινόμενα της περιστροφῆς τῆς γῆς μας γύρω από τόν ἄξονά της. Μπαίνει ἡ σκιά τῆς γῆς, καί ἔχουμε νύκτα· δείχνει το πρόσωπο της ἡ γῆ πρός τόν ἥλιο, καί ἔχουμε μέρα. Στόν οὐρανό ὅμως δέν ὑπάρχει οὔτε ἥλιος οὔτε γῆ, καί ἔτσι δέν ἔχουμε ούτε μέρα ούτε νύχτα. Είναι παρμένες από τη γη αὐτές οἱ εἰκόνες, γιά νά δείξουν αυτό πού καί στήν καθημερινή μας έκφραση λέμε: Μέρα-νύχτα δουλεύει αὐτός ὁ ἄνθρωπος. Τί θά πεῖ μέρα-νύχτα; Αδιάκοπα. Μέρα-νύχτα δουλεύει αὐτή ἡ μηχανή... πού θά πεῖ ἀδιάκοπα. Συνεπῶς, τό ὅτι ἀνάπαυση δέν ἔχουν τά ζῶα αὐτά «ἡμέρας καὶ νυκτός» σημαίνει ότι αδιάκοπα –τί κάνουν;– δοξολογοῦν τόν Θεό.

   Ας δούμε όμως πῶς Τόν δοξολογοῦν.

   Είδαμε ότι υπάρχει ένας ύμνος. Αὐτός ὁ ὕμνος είναι στερεότυπος. Θά σᾶς τόν ξαναδιαβάσω: «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ, ὁ ἦν καὶ ὁ ῶν καὶ ὁ ἐρχόμενος». Είναι ένας ύμνος στερεότυπος, γιατί δέν ὑπάρχει κάτι ἄλλο να ψάλλουν. Ψάλλουν αὐτό, καί ἅμα τελειώσει, ἀρχίζουν πάλι από την αρχή. Ἀφοῦ ὅμως εἶναι ἀκατάπαυστος αὐτός ὁ ὕμνος, τότε ἴσως θα δημιουργοῦσε μία ανία, μία πλήξη.

   Αλλά δέν εἶναι μόνο αυτό.

   Ὅταν τελειώσει ὁ ὕμνος τῶν τεσσάρων ζώων, οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι, οἱ ὁποῖοι φοροῦν χρυσά στεφάνια (κι αὐτό δείχνει ὅτι εἴμαστε ἱερεῖς καί βασιλεῖς, πού λέει τό ἴδιο τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως σέ παρακάτω κεφάλαιο, αλλά τό λέει και στην αρχή, τό ἔχουμε πεῖ σέ μιά προηγούμενη ομιλία μας, εὐχαριστοῦμε τόν Θεό, πού μᾶς ἔκανε ἱερεῖς καί βασιλεῖς· εἶναι τό βασίλειον ἱεράτευμα) (Βλ. Αποκ. 1, 6. 5, 10. 20, 6. Ἔξοδ. 19, 6. 23, 22. Α΄ Πέτρ. 2, 9. καί π. Αθαν. Μυτιληναίου, Η Αποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ομιλία 5η, https://youtu.be/gudYGt4UIdQ?si=MXh98vQdXRMyKdOr

📜Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/12/blog-post_7.html?m=1 ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2023, καί Ὁμιλία 24η https://youtu.be/EG_tsiPQO2s?si=l0zimCkNrptNc-Yl

📜Ολόκληρη η ομιλία :

https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2025/01/24.html?m=1.), ἔρχονται νά ἀποθέσουν τα χρυσά τους στεφάνια μπροστά στον θρόνο τοῦ καθημένου. Ὅταν ξαναρχίσει ὁ ὕμνος, οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι σαν να ξαναπαίρνουν τα στεφάνια τους· και ἅμα τελειώσει ὁ ὕμνος, πάλι κάνουν τήν ἴδια κίνηση καί ἐναποθέτουν τά στεφάνια μπροστά στον θρόνο.

   Ἔτσι, βλέπουμε να υπάρχει ένας στερεότυπος ύμνος και μία στερεότυπη κίνηση. Οι στερεότυπος ύμνος λέγεται από τους αγγέλους, τα τέσσερα ζώα, τα Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, καί ἡ στερεότυπη κίνηση γίνεται ἀπό τούς εἴκοσι τέσσερις πρεσβυτέρους.

   Θά δοῦμε λίγο πιό κάτω ὅτι οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι, αποθέτοντας τα στεφάνια τους, λένε μία προσφώνηση. Αλλά καί αὐτή ἡ προσφώνηση είναι στερεότυπη. Είναι μία μικρή προσευχή τρόπον τινά, μία προσαγόρευση, κι αυτή στερεότυπη, ἐπαναλαμβάνεται διαρκώς.

   Θά ἔλεγε λοιπόν κάποιος: Πώ πώ πώ... φοβερό πράγμα! Ο ουρανός πρέπει να είναι κάτι πάρα πολύ ανιαρό! Διότι, πείτε μου, όταν διαρκώς έχουμε μία έπανάληψη τῶν ἴδιων πραγμάτων, δεν είναι κάτι πολύ ανιαρό; Καί μάλιστα ακαταπαύστως θά πεῖ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων, χωρίς τελειωμό! Μά χωρίς τελειωμό, στούς άληκτους αιώνες, θὰ ὑπάρχει ἡ ἴδια κίνηση;

   Δεν ξέρουμε ποιες άλλες κινήσεις μπορεί να υπάρχουν, ἀγαπητοί μου, στόν οὐρανό· ἐδῶ ἔχουμε μία μόνο εἰκόνα. Αλλά με βάση αὐτή τήν εἰκόνα, που έχουμε αυτό το στερεότυπο, θά σᾶς βεβαίωνα τό ἑξῆς: Δέν υπάρχει καμμία ανία! Καὶ δὲν ὑπάρχει, γιὰ τὸν ἑξῆς απλούστατο λόγο.

   Ὅταν τελειώσει ὁ ὕμνος τῶν ἀγγέλων, τῶν τεσσάρων ζώων, τῶν Χερουβείμ και Σεραφείμ, τότε μπροστά στα μάτια τους ἐμφανίζεται μία καινούργια δόξα τοῦ καθημένου ἐπί τοῦ Θρόνου. Τήν ἴδια στιγμή, ενώ τοὺς ἀποκαλύπτεται αὐτή ἡ ἐπιπλέον θεία δόξα, ξεσπούν πάλι στόν ἴδιο ὕμνο. Γιά τήν ἀκρίβεια, αὐτή ἡ νέα ἀποκάλυψη δέν εἶναι παρά ἕνα ἀκόμα πιό πολύ άνοιγμα τῶν ματιῶν τῶν ἀγγελικῶν ὄντων, εφόσον ὁ Θεός ἔχει πάντα τη δόξα του αμετάβλητη.

   Εἶναι ἐκεῖνο πού λέμε στο απολυτίκιο τῆς Μεταμορφώσεως, ὅτι οἱ τρεῖς μαθητές ἔβλεπαν «καθὼς ἠδύναντο»· ἔβλεπαν τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά ὅσο μπορούσαν. Καί πιό πριν ὁ Χριστός ήταν ἔτσι, καί διαρκώς κινεῖτο ὡς δοξασμένος· τά μάτια ὅμως τῶν ἀνθρώπων ἦταν κλειστά, δηλαδή δέν ἔβλεπαν. Ἐκεῖ, στό ὄρος Θαβώρ, δεν ήταν ή θεία δόξα τοῦ Χριστοῦ πού φάνηκε, αλλά ἦταν τά μάτια τῶν τριῶν μαθητῶν πού ἄνοιξαν και είδαν. Στη δόξα τοῦ Χριστοῦ ὑπῆρχε κάτι το στερεότυπο, τό ἀμετάβλητο. Αλλά τά μάτια τῶν μαθητῶν ἄνοιξαν μέχρις ενός σημείου. (Βλ. ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Λόγος εἰς τὴν ὑπερένδοξον Μεταμόρφωσιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, PG 96, 564: «Ἔμπροσθεν τῶν μαθητῶν μεταμορφοῦται, ὁ ἀεὶ ὡσαύτως δεδοξασμένος καὶ λάμπων τῇ ἀστραπῇ τῆς θεότητος. Ἀνάρχως μὲν γὰρ ἐκ Πατρὸς γεννηθείς, τὴν φυσικὴν ἀκτῖνα ἄναρχον κέκτηται τῆς θεότητος, οὐχ ὕστερον τὸ εἶναι, οὐδ᾽ αὖ τὴν δόξαν προσλαμβανόμενος. Καὶ τοῦτό ἐστι τό, "μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν". Μένων γὰρ αὐτὸς ἐν ταυτότητι, παρ' ὅ τὸ πρὶν ἐφαίνετο, ἕτερον νῦν τοῖς μαθηταῖς ἑωρᾶτο φαινόμενος.», καί Γρηγορίου Παλαμά, Λόγος εἰς τὴν σεπτὴν Μεταμόρφωσιν..., ΕΠΕ 10, 369.)

   Κάτι ανάλογο συμβαίνει τώρα και με τους αγγέλους. Ὅταν τελειώσει ο ύμνος τους, ανοίγουν τα μάτια τους πιο πολύ και βλέπουν θεία δόξα παραπάνω από πρίν πού ἔψελναν τον τρισάγιο ύμνο. Και όταν τελειώσει καί αὐτός ὁ ὕμνος, πάλι βλέπουν πιο πολλή δόξα. Αλλά αυτή η δόξα ταυτοχρόνως προσφέρει και βαθύτερη γνώση του Θεού. Αυτή όμως ή βαθύτερη γνώση τοῦ Θεοῦ τούς κάνει να ξεσπάσουν σε επανάληψη του ἴδιου ύμνου, διότι δεν είναι δυνατό να πουν κάτι άλλο. Καί δέν εἶναι δυνατόν να πουν κάτι ἄλλο διότι, απλούστατα, όταν βλέπουν ολοένα καινούργια πράγματα, το μόνο πού τούς μένει είναι να αναφωνούν από έκπληξη. (Ὅπως ὁ δρόμος γιά τήν τελειότητα καί τόν ἁγιασμό στους πιστούς εἶναι ἀτελεύτητα προοδευτικός (Λευιτ. 20, 7· 26. Ματθ. 5, 48. Α΄ Πέτρ. 1, 15-16. Ἑβρ. 6, 1. Αποκ. 21, 11), ἔτσι καί ἡ γνώση καί ἡ δόξα πού θά ἀποκαλύπτεται σ' αυτούς στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ θα εἶναι ἀτελεύτητα προοδευτική. Βλ. Β΄ Κορ. 3, 18: «ἡμεῖς δὲ πάντες ανακεκαλυμμένω προσώπω τὴν δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι τὴν αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφούμεθα ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν...».)

   Το ίδιο συμβαίνει καί μ' ἐμᾶς ὅταν πηγαίνουμε σε μία έκθεση καί βλέπουμε εκθέματα που μας θαμπώνουν από την ομορφιά τους και αναφωνούμε με έκπληξη: Ααα!... Μετά, φεύγοντας ἀπό τό ένα έκθεμα και βλέποντας ἕνα ἄλλο, πάλι λέμε: Ααα!... Αγαπητοί μου, εάν κάποιος μπορούσε να μας παρακολουθεί, χωρίς ὅμως νὰ βλέπει τὰ ἐκθέματα ποὺ ἐμεῖς βλέπουμε, αλλά μόνο νά μᾶς ἀκούει να λέμε συνεχῶς Ααα!... Ααα!... θά ἔλεγε: Αὐτός ὁ ἄνθρωπος τρελλάθηκε! Γιά νά τό κάνει συνεχῶς, δέν εἶναι καλά! Εἶναι φοβερά ανιαρό να λέει συνεχώς Ααα!... Ααα!...

   Μά γιά ἐκεῖνον πού βλέπει δέν εἶναι ἀνιαρό, γιατί ἁπλούστατα βλέπει καινούργια και καινούργια πράγματα. Τό ἴδιο ἀκριβῶς γίνεται καί στόν οὐρανό· υπάρχει καινούργια και καινούργια αποκάλυψη θείας δόξης, βαθύτερη καί βαθύτερη αποκάλυψη θείας γνώσεως. Ἄρα, ἐνῶ μοιάζει ὅτι αὐτά εἶναι στερεότυπα, στην πραγματικότητα δέν εἶναι ἔτσι.

   Νά σᾶς τό πῶ καί μ' ἕνα ἄλλο παράδειγμα.

   Σκάψαμε ἕνα ἄνοιγμα στή γῆ τέσσερα τετραγωνικά μέτρα, ὅσο ένα μεγάλο πηγάδι, καί βρήκαμε μερικά πράγματα. Γιά ἕναν πού είναι στην επιφάνεια τῆς γῆς, ἐξαντλήθηκε τό ἐνδιαφέρον ὡς ἐκεῖ πού σκάψαμε. Σκάψαμε τήν ἐπιφάνεια. Τί ἄλλο μπορεῖ νά βρεῖ κανείς ἐκεῖ; Ἐκεῖνος όμως πού συνεχίζει να σκάβει, βρίσκει διαρκώς καινούργια πράγματα, καί, προχωρώντας στο βάθος, μεταβαίνει ἀπό ἐκπλήξεως σέ ἔκπληξη. Γι' αὐτόν πού εἶναι στήν ἐπιφάνεια τῆς γῆς, καί δέν βλέπει τί βρίσκει ἐκεῖνος πού σκάβει και κατεβαίνει κάτω στή γῆ, τό θέμα ἐξαντλήθηκε· ἔ, καλά, σκάψαμε τέσσερα τετραγωνικά μέτρα, τελείωσε. Γι' αὐτόν ὅμως πού κατεβαίνει, ἐξαντλήθηκε το θέμα; Ὄχι, δέν ἐξαντλήθηκε.

   Τό ἴδιο λοιπόν εἶναι καί γιά τόν ἀγγελικό κόσμο, ἀγαπητοί μου· ὅ,τι βλέπουν στον Θεό δέν ἐξαντλεῖται· ὁ Θεός εἶναι στο διηνεκές ανεξάντλητος. Βλέπετε, δέν ξέρουμε μέ ποιά γλώσσα πρέπει να μιλήσουμε για να καταλάβουμε ἐκεῖνα πού δέν μποροῦμε πραγματικά να καταλάβουμε. Ἐμεῖς παθαίνουμε ἀνία, κουραζόμαστε, θέλουμε μιά αλλαγή εικόνων, νυστάζουμε, κοιμόμαστε. Ὅλα αὐτά δημιουργοῦν ἕναν κορεσμό· αλλά αυτός ο κορεσμός όμως προφανῶς δέν ὑπάρχει στον ουράνιο κόσμο.

   Ακόμα, παρατηροῦμε ἀπό αὐτό ἐδῶ τό χωρίο ὅτι ἡ γνώση τῶν ἀγγέλων είναι διαρκώς αύξουσα. Δηλαδή οι ἄγγελοι, μέχρι πρίν έναναθρωπήσει ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, είχαν μία κάποια γνώση. Ὅμως, μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἡ γνώση τῶν ἀγγέλων υπερπλουτίστηκε. Καί διαρκῶς πλουτίζεται ἡ γνώση τῶν ἀγγέλων· ἀλλά καί τῶν ἁγίων.

   Ὅπως εἴπαμε καί τήν περασμένη φορά, οἱ εἴκοσιτέσσερις πρεσβύτεροι εἶναι ἡ θριαμβεύουσα Ἐκκλησία· εἶναι ὅλοι οἱ πιστοί πού βρίσκονται στήν Ἐκκλησία τοῦ οὐρανοῦ. Καί ἐκεῖνοι, οἱ πρεσβύτεροι, ή θριαμβεύουσα Ἐκκλησία, ἔχουν αύξηση γνώσεως τοῦ Θεοῦ. Ἐδῶ, στή γῆ, μαθαίνουμε μερικά πράγματα· ἀλλά ἐκεῖ, στον ουρανό, ή αύξηση τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ θά εἶναι στο διηνεκές. Δέν ὑπάρχει ποτέ περίπτωση ολοκληρώσεως και στατικότητος τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά ποῦμε τὰ μάθαμε ὅλα, και τελειώσαμε. Αὐτό δέν ὑπάρχει στόν οὐρανό. (Εἶναι ἐξόχως χαρακτηριστικό ότι στην πατερική παράδοση, ἀκόμα καί ἡ ζωή στον Παράδεισο, δεν αποτελεί μια στατική κατάσταση ἀπαθοῦς νιρβάνας και μακαριότητας, αλλά μια πορεία ἀπό δόξα σέ δόξα ακτίστου φωτός. Αὐτό εἶναι τό "ἀτελές τέλος" τῆς σωτηρίας (= ολοκλήρωσης), τῆς θέωσης καί τῆς εὐτυχίας. (Σ. Δεσπότης, σ. 99-100). Βλ. Α΄ Κορ. 13, 12.)

   Ακόμη, ὁ ὕμνος τῶν ἀγγέλων, αὐτό τό «ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος», ἔχει μία τριπλή εκφορά, ὅπως βλέπετε· ἀφ' ἑνός μέν, ἐπιτείνει τήν ἔννοια τῆς ἁγιότητος τοῦ καθημένου ἐπί τοῦ θρόνου· ἀφ' ἑτέρου δέ, αναφέρεται στα τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Αν ἤθελα αυτό να τό παραστήσω με μία κίνηση, θά ἔλεγα ὅτι ἐδῶ εἶναι ὁ Πατήρ, δίπλα εἶναι ὁ Υἱός, πιό δίπλα εἶναι τό Πνεῦμα το Ἅγιο. Κάνω λάθος βέβαια σ' αὐτό πού λέω· αλλά πῶς ἀλλιῶς νά τό πῶ; Εἶναι σάν νά ἔλεγαν οἱ ἄγγελοι τό πρῶτο «ἅγιος» στο πρώτο πρόσωπο, τό δεύτερο «ἅγιος» στο δεύτερο πρόσωπο, καί τό τρίτο «ἅγιος» στο τρίτο πρόσωπο. Συνεπώς, τό «ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος» δέν είναι μόνο μία ἐπίταση τῆς ἐννοίας τῆς ἁγιότητος τοῦ Ἁγίου Θεοῦ, ἀλλά εἶναι καί μία φανέρωση τοῦ τριαδικοῦ τοῦ Θεοῦ, ὅτι δηλαδή ἔχουμε τα τρία πρόσωπα τῆς Αγίας Τριάδος, καί πρός τό κάθε πρόσωπο ἀπευθύνεται καί ἕνα «ἅγιος».

   Επίσης, εἶναι ἀξιοπαρατήρητο ὅτι αὐτός ὁ ὕμνος πού ψάλλουν τα Σεραφείμ, τόν ὁποῖο ὁ προφήτης Ἡσαΐας μᾶς περιγράφει μεγαλοπρεπέστατα στο 6ο κεφάλαιό του –σᾶς παραπέμπω στην Παλαιά Διαθήκη να τό διαβάσετε– ἄδεται, ψάλλεται καί ἀπό τά Χερουβείμ, ὅπως αὐτά ἐμφανίζονται ἄδοντα στο όραμα τοῦ Ἰεζεκιήλ, στο 1ο και στο 10ο κεφάλαιο· μόνο πού ἐδῶ στον ὕμνο αὐτόν προστίθεται αὐτό τό ἐσχατολογικό του παρόντος βιβλίου, «ὁ ἦν καὶ ὁ ὢν καὶ ὁ ἐρχόμενος» (Αποκ. 1, 4' 8. 4, 8. 11, 17. Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Αποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ὁμιλία 4η, https://youtu.be/_knWRNvdysg?si=cobEU41NkjLKX8nQ
📜Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2024/12/4.html?m=1 ἐκδ. Ἱ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2023, σ. 110.). Ετσι, ἐδῶ βλέπουμε πῶς ἀκριβῶς ψάλλουν τα Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ.

   Τί εἶναι τά Σεραφείμ; Τί εἶναι τά Χερουβείμ; Η Εκκλησία μας αὐτό μᾶς τό διασώζει κατά έναν θαυμάσιο τρόπο στήν εὐχή τοῦ τρισαγίου ὕμνου, που λέμε το ἑξῆς: «Ὁ Θεὸς ὁ ἅγιος, ὁ ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος, ὁ τρισαγίω φωνῇ ὑπὸ τῶν Σεραφεὶμ ἀνυμνούμενος καὶ ὑπὸ τῶν Χερουβείμ δοξολογούμενος –αλλά ή ανυμνώ ή δοξολογῶ εἶναι τό ἴδιο· αλλάζει τα ρήματα ὁ ἱερός συντάκτης τῆς εὐχῆς γιά νά δείξει ότι τον ίδιο ὕμνο λέμε καί τά Σεραφείμ καί τά Χερουβείμ– καὶ ὑπὸ πάσης ἐπουρανίου δυνάμεως προσκυνούμενος» ( Ἱερατικόν, Θεία Λειτουργία ἱεροῦ Χρυσοστόμου, ἐκδ. Αποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1981, σ. 79.). Καί δέν εἶναι μόνο τα τέσσερα ζώα που ανυμνοῦν· εἶναι ὅλοι οἱ ἄγγελοι!

   Θά δοῦμε λίγο πιο κάτω, αγαπητοί μου, όχι σήμερα· αργότερα θὰ δοῦμε ὅτι δέν εἶναι μόνον οἱ εἴκοσιτέσσερις πρεσβύτεροι, ἀλλά καί ὁ ὄχλος πού δέν μπορεῖς νά τόν ἀριθμήσεις, (Αποκ. 7, 9.) ὅπως λέει. Οἱ ἄγγελοι εἶναι τόσοι, πού δέν μπορεῖς νά τούς ἀριθμήσεις! Σιγά-σιγά, σταδιακά, ἡ εἰκόνα μεγαλώνει, εμπλουτίζεται, αὐξάνεται, ἐκτείνεται κατά έναν φοβερό τρόπο, καί προδιαθέτει, προπαρασκευάζει τόν ἀκροατή ἤ τόν ἀναγνώστη τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως, τόν προδιαθέτει σιγά-σιγά καί τόν προετοιμάζει, γιά νά μή δεῖ ξαφνικά τήν εικόνα καί δέν ξέρει που να κοιτάξει. Καί βάζει άριστοτεχνικότατα ὁ ἱερός Ευαγγελιστής στην περιγραφή του ἕνα-ἕνα τά νέα στοιχεῖα, ἕνα-ἕνα, ἀναλύει, προσθέτει, ἀναλύει, προσθέτει, καί μᾶς δίνει τήν πλήρη εἰκόνα τοῦ οὐρανοῦ, τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

   Ακόμη, εἶναι φανερό ὅτι ὁ χερουβικός ύμνος, πού ψάλλεται στη θεία Λειτουργία ὅταν έτοιμαζόμαστε για τήν μεγάλη Είσοδο (Μεγάλη Είσοδος εἶναι ἡ μεταφορά των τιμίων Δώρων (ἄρτος καί οἶνος) ἀπό τήν Πρόθεση στο Θυσιαστήριο, τήν ἁγία Τράπεζα.) «Οἱ τὰ Χερουβείμ μυστικῶς εἰκονίζοντες καὶ τῇ ζωοποιῷ Τριάδι τὸν τρισάγιον ὕμνον προσάδοντες, πᾶσαν τὴν βιοτικὴν ἀποθώμεθα μέριμναν, ὡς τὸν Βασιλέα τῶν ὅλων ὑποδεξόμενοι...» και τά λοιπά ἀπό ἐδῶ ἔχει τήν ἔμπνευσή του.

   Επίσης ἐδῶ βλέπουμε ὅτι ἡ ἁγία Τράπεζα εἶναι ὁ Θρόνος τοῦ Θεοῦ! εἶναι ὁ θρόνος τοῦ ἐσφαγμένου ἀρνίου, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ! Καί ἐπί τῆς ἁγίας Τραπέζης εἶναι ἀνακείμενος, ὅπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὁ ἴδιος ὁ Χριστός! Ἡ ἁγία Τράπεζα λοιπόν εἶναι ἡ ἴδια μέ τόν θρόνο πού εἶδε ὁ ὀπτασιαστής ἱερός Ευαγγελιστής! εἶναι ὁ ἴδιος θρόνος! Καί ὅπως τα Χερουβείμ και τά Σεραφείμ εἶναι ἐκεῖ, γύρω ἀπό τόν θρόνο, ἔτσι εἶναι κι ἐδῶ, γύρω από τήν ἁγία Τράπεζα, πρός τιμήν τοῦ ἀνακειμένου, πού λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, τοῦ Ἰησοῦ Χριστού! (Βλ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου. Περὶ Ἱερωσύνης Γ΄, PG 48, 681: «Ὅταν δὲ καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον καλῇ καὶ τὴν φρικωδεστάτην ἐπιτελῇ θυσίαν.... Τότε καὶ ἄγγελοι παρεστήκασι τῷ ἱερεῖ, καὶ οὐρανίων δυνάμεων ἅπαν τάγμα βοᾷ καὶ ὁ περὶ τὸ θυσιαστήριον πληρούται τόπος εἰς τιμὴν τοῦ κειμένου». Πρβλ. Εἰς τοὺς ἀνδριάντας, ΙΕ΄, PG 49, 160. Εἰς τὴν προδοσίαν τοῦ Ἰούδα, Α΄, ΣΤ΄, PG 49, 381.)

   Καί ἐμεῖς, πού εἴμαστε οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι οὕτως εἰπεῖν, ἀλλά ἐδῶ στή γῆ, ὄχι στον ουρανό ἀκόμα –ἄν καί εἶναι τό ἴδιο θυσιαστήριο, εἶναι ὁ ἴδιος θρόνος, γιατί εἶναι ὁ ἴδιος Θεός! ὁ ἀνακείμενος, ὁ καθήμενος, ὁ ἀναπαυόμενος, εἶναι ὁ ἴδιος Θεός– κι ἐμεῖς είμαστε γύρω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα.

   Στην αρχαία Εκκλησία ἡ ἁγία Τράπεζα ήταν στη μέση τοῦ ναοῦ. Κατόπιν τοποθετήθηκε στην άκρη για λόγους τεχνικούς. Αυτό ήταν μία αισθητοποίηση τοῦ τί ἀκριβῶς συμβαίνει. Στην πραγματικότητα, ὅπου καί ἄν την πᾶμε την αγία Τράπεζα, ο λαός είναι γύρω από αυτήν. Διότι, αφού κοινωνούμε, σημαίνει ότι είμαστε συνδαιτυμόνες. Αλλά τό ὅτι είμαι συνδαιτυμόνας μιας τραπέζης σημαίνει ότι κάθομαι στο τραπέζι, καί δέν ἔχει σημασία που είναι αυτό. Κάθομαι εγώ, κάθεται και ο διπλανός μου, και ο παραπέρα. Ὅλοι λοιπόν εἴμαστε γύρω από το τραπέζι, το κοινό αὐτό τραπέζι –κοινό για μᾶς, δηλαδή ὡς πρός τήν κοινή του χρήση– πού εἶναι ἡ Τράπεζα τοῦ Θεοῦ, εἶναι ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ!

   Ἔτσι, ἀγαπητοί μου, χωρίς νά τό ἀντιλαμβανόμαστε, γινόμαστε Χερουβείμ καί Σεραφείμ! Γι' αυτό καί λέει ὁ ὕμνος αὐτός «Οἱ τὰ Χερουβείμ μυστικῶς εἰκονίζοντες...»·  εἰκονίζουμε με μυστικό τρόπο τα Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, ἐμεῖς οἱ πιστοί! Διότι, σημειώστε, τόν χερουβικό αὐτόν ὕμνο δέν τόν λέμε μόνον ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς μέσα στό ἱερό πεζά, διαβαστά, αλλά τόν ψάλλει ἤδη καί ὁ λαός ἀπ' ἔξω. Εἶναι ὁ χερουβικός ύμνος, μέ τόν ὁποῖο ἑτοιμαζόμαστε για τη μεγάλη Είσοδο. Συνεπῶς δέν εἶναι μόνον οἱ ἱερεῖς κύκλῳ τῆς Τραπέζης· τό ὑπογραμμίζω· ὅλος ὁ λαός καί ὁ κλῆρος εἶναι κύκλῳ τῆς Τραπέζης, του θρόνου τοῦ Θεοῦ.

   Ὅπως εἴμαστε λοιπόν γύρω, μυστικῶς εἰκονίζουμε τα Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, καί στεκόμαστε μπροστα στην ζωοποιό Τριάδα, οι «προσάδοντες», μαζί μέ ἐκείνους, τόν τρισάγιο ὕμνο. Γι' αυτό λέμε παρακάτω, σαν να προτρέπει ὁ ἕνας τόν ἄλλο: Ἂς ἀποθέσουμε κάθε βιοτική μέριμνα. Ας μή σκεφτόμαστε τίποτα γήινο τώρα ἐδῶ πού εἴμαστε.

  Αλήθεια, ἀγαπητοί μου, οἱ ἄνθρωποί μας πού ἔφυγαν στόν οὐρανό καί δικαιώθηκαν, εἶναι δηλαδή τώρα στη θριαμβεύουσα Ἐκκλησία, τί λέτε; σκέπτονται τα χωράφια πού εἶχαν ἐδῶ στή γῆ, τούς συγγενεῖς, τή γυναίκα, τά παιδιά τους; Αχ. ἀγαπητοί μου... εἶναι τόση ἡ ἀπασχόληση ἐκεῖ στόν οὐρανό, πού δέν μένουν περιθώρια να σκεφθεῖς τίποτε άλλο! μά τίποτε ἄλλο! Δέν ὑπάρχουν περιθώρια. Καί ὕστερα, τά ἐπίγεια εἶναι τόσο φτωχά, μά τόσο φτωχά... Τι θα θυμᾶται δηλαδή ο σύζυγός σου πού ἔφυγε; ἐσένα; Καί τό παιδί σου πού ἔφυγε ἀπό τήν παροῦσα ζωή, θα θυμᾶται ἐσένα τή μάνα πού κλαῖς καί ὀδύρεσαι; Το παιδί σου, ὁ ἄνδρας σου, ὁ πατέρας σου, ή μάνα σου, ὁ παππούς σου, ὅσοι ἔφυγαν ἀπό τή ζωή αυτή, καί ἐφόσον φυσικά είναι στη θριαμβεύουσα Ἐκκλησία, ώ, ἐκεῖ δέν ἔχουν καιρό για τίποτε ἄλλο· ἀπολαμβάνουν διαρκῶς τή θεία δόξα!

   Καί ἐμεῖς τώρα πού εἴμαστε γύρω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα δεν πρέπει νά ἔχουμε βιοτικές μέριμνες «πάσαν τὴν βιοτικὴν ἀποθώμεθα μέριμναν», ἄς ἀποθέσουμε όλη μας τη βιοτική μέριμνα, ἀκριβῶς γιά νά ὑποδεχθοῦμε τόν σωτήρα Χριστό, ὁ ὁποῖος ἔρχεται να έναποτεθεῖ ἐπί τοῦ θρόνου του. Διότι τώρα θα γίνει ή μεγάλη Εἴσοδος, θά τοποθετηθεῖ καί κατόπιν θα καθαγιασθεῖ ὁ ἄρτος καί ὁ οἶνος, καί θά ἔχουμε αὐτόν τόν ἀνακείμενο ἐσφαγμένον Αμνό, τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ πού ἐνανθρώπησε, καί τοῦ ὁποίου θα γίνουμε συνδαιτυμόνες.

   Το συναντάμε σε πολλούς ἁγίους αυτό που θα σας ἀναφέρω· ἴσως σας είναι γνωστό. Ὁ ἅγιος Σπυρίδων, ὅταν λειτουργούσε, ἔβλεπε τους αγγέλους. Διαβάστε το απολυτίκιό του (12 Δεκεμβρίου, είναι στο Ωρολόγιο σας, στη Σύνοψή σας), που λέει: «ἀγγέλους ἔσχες συλλειτουργοῦντας σοι». Ἀγγέλους! Πώς;

   Οἱ ἄγγελοι, καί στήν πιό φτωχή εκκλησία που θα λειτουργήσουμε, μέ τόν πιό ἁμαρτωλό ἱερέα, είναι παρόντες! Οἱ ἄγγελοι δέν τιμοῦν τόν ἱερέα· οἱ ἄγγελοι τιμοῦν τόν ἀνακείμενο Χριστό. Είτε λοιπόν εγώ ὁ ἱερέας εἶμαι ἅγιος εἴτε είμαι ἁμαρτωλός, οἱ ἄγγελοι ὑπάρχουν γύρω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα, πρός τιμήν τοῦ Χριστοῦ, ὅπως σᾶς εἶπα.

   Ἔτσι λοιπόν ὁ ἅγιος Σπυρίδων ἔβλεπε τους αγγέλους. Ὄχι ὅτι οἱ ἄγγελοι ἔρχονταν γιά νά φανοῦν στα μάτια του, ἀλλά γιά νά τιμήσουν τον Χριστό. Καί τούς ἔβλεπε γιατί εἶχε καθαρή καρδιά.

   Ὁ ἱερός Χρυσόστομος βεβαιώνει ότι γνώριζε κάποιον –καί αὐτός ὁ κάποιος πιθανότατα εἶναι ὁ ἴδιος, ἀλλά γιά λόγους μετριοφροσύνης δέν ἀποκαλύπτει τόν ἑαυτό του– γιά τόν ὁποῖο ἔγραψε: Γνωρίζω κάποιον, καί σᾶς τό βεβαιώνω, πού ὅταν λειτουργοῦσε ἔβλεπε τοὺς ἀγγέλους γύρω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα! («Ἐγὼ δὲ καί τινος ἤκουσα διηγουμένου ποτὲ ὅτι αὐτῷ τις πρεσβύτης, θαυματὸς ἀνὴρ καὶ ἀποκαλύψεις ὁρᾶν εἰωθώς, ἔλεγεν ὄψεως ἠξιώσθαι τοιαύτης ποτέ, καὶ κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον άφνω πλῆθος ἀγγέλων ἰδεῖν, ὡς αὐτῷ δυνατὸν ἦν, στολίδας ἀναβεβλημένων λαμπρὰς καὶ τὸ θυσιαστήριον κυκλούντων καὶ κάτω νευόντων, ὡς ἂν εἴ τις στρατιώτας παρόντος βασιλέως ἑστηκότας ἴδοι· καὶ ἔγωγε πείθομαι.» (Περὶ Ἱερωσύνης, Ε', PG 48, 681). Βλ. τοῦ ἰδίου, Θεία Λειτουργία, Εὐχὴ πρὸ τῆς μικρᾶς Εἰσόδου.)

   Είδατε, αγαπητοί μου, πόσο μεγάλη, σπουδαία, τρανή, φρικτή (που προκαλεῖ φρίκη) εἶναι ἡ ὀρθόδοξη θεία Λειτουργία! Πῶς λοιπόν πρέπει να στεκόμαστε κατά τη θεία Λειτουργία! Μιλάμε για αναγέννηση τῆς θείας Λειτουργίας, για αναγέννηση τῶν πιστῶν λειτουργικά. Αλλά αὐτή εἶναι ἡ ἀναγέννηση· να αποκτήσουμε ἐπίγνωση τοῦ τί σημαίνει θεία Λειτουργία και πόσο ἱερός εἶναι ὁ τόπος ἐκεῖ, ἡ ἁγία Τράπεζα!

   Γι' αὐτό δέν πρέπει να αγγίζουμε τήν ἁγία Τράπεζα. Καί ὁ ἱερέας ακόμα δέν θά τήν ἀγγίζει ἄνευ λόγου. Γι' αὐτό καί δέν πρέπει οἱ ἱερεῖς νά στεκόμαστε μπροστα στήν ἁγία Τράπεζα ἀδεῶς, χωρίς φόβο· πάντα να αἰσθανόμαστε ὅτι εἶναι ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ! (Τύπος τοῦ χριστιανικοῦ Ναοῦ, στην Παλαιά Διαθήκη, ἦταν ἡ Σκηνή τοῦ Μαρτυρίου, καί τύπος τοῦ Ἱεροῦ (ἢ ἁγίου Βήματος) τοῦ χριστιανικοῦ Ναοῦ ἦταν τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων, ὅπως καί τύπος τῆς ἁγίας Τραπέζης ήταν η Κιβωτός τῆς Διαθήκης, τήν ὁποία δέν ἐπιτρεπόταν κανείς να ακουμπήσει, καί μάλιστα ἐπί ποινῇ θανάτου (Αριθμ. 18, 3. Λευιτ. 16). Πολύ χαρακτηριστική ή περίπτωση τοῦ Ὀζά μέ τήν Κιβωτό τῆς Διαθήκης (Β΄ Βασ. 6, 3-7).)

   Ἐάν ἔχετε προσέξει, ὅταν θέλουμε νά πᾶμε ἀπό τήν μία πλευρά τοῦ Ἱεροῦ στήν ἄλλη, δεν περνάμε μπροστά ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα, αλλά πᾶμε ἀπό πίσω. Γιατί το κάνουμε αυτό; Μπροστά θεωρεῖται ὅτι εἶναι το πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. Δεν πρέπει να περάσουμε ἀπό μπροστά· θά πᾶμε ἀπό πίσω. Ὁ Θεός βέβαια είναι πανταχού παρών, καί παντοῦ εἶναι το πρόσωπό του· αλλά είναι λειτουργική έκφραση αὐτό, γιά νά ἔχουμε τήν αἴσθηση, τόν σεβασμό, ὅτι πρό τοῦ προσώπου του Θεοῦ προσέχουμε... πολύ προσέχουμε! Θά πᾶμε ἀπό πίσω. Δεν θα σταθοῦμε, δεν θα περάσουμε από μπροστά –το λέω για μας τους ἱερεῖς αὐτό φυσικά– και μάλιστα κατά τρόπον ἀδεῆ, ἀφοβο, ἐκεῖνον που λένε άθεόφοβο, αλλά με φόβο, με ευλάβεια, αισθανόμενοι ανά πάσα στιγμή τί είναι ἡ ἁγία Τράπεζα.

   «Καὶ ὅταν δώσι τα ζώα δόξαν καὶ τιμὴν καὶ εὐχαριστίαν τῷ καθημένω ἐπὶ τοῦ θρόνου, τῷ ζῶντι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, πεσοῦνται οἱ εἴκοσι τέσσαρες πρεσβύτεροι ἐνώπιον τοῦ καθημένου ἐπὶ τοῦ θρόνου, καὶ προσκυνήσουσι τώ ζώντι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων» (Αποκ. 4, 9-10). Καί ὅταν τα ζώα αποδώσουν δόξα και τιμή καί εὐχαριστία στον καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου, που ζεῖ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων, τότε οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι σηκώνονται από τους θρόνους τους και πέφτουν μπροστά στον καθήμενο ἐπί τοῦ θρόνου και προσκυνοῦν αὐτόν πού ζεῖ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Τόν προσκυνοῦν!

   Είναι χαρακτηριστικό ὅτι ὁ τρισάγιος ύμνος τῶν ζώων, ἀναλυόμενος, περιέχει δόξα, τιμή καί εὐχαριστία πρός τόν Θεό. Ἀκοῦστε τί λέει: «καὶ ὅταν δῶσι τὰ ζῷα δόξαν καὶ τιμὴν καὶ εὐχαριστίαν». Ὥστε λοιπόν ὁ τρισάγιος ὕμνος, αὐτό τό «ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος...», αναλυόμενος, ἀποδίδει δόξα, τιμή καί εὐχαριστία.

   Εἶναι κάτι παρόμοιο –προσέξτε αυτό το σημείο– με αὐτό πού περιέχει καί ἡ εὐχή Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με! Τό ἐλέησόν με περιέχει ὅλα αὐτά. Ὅλα! Γι' αυτό, τό ἐλέησόν με εἶναι περιεκτικότατη ἐκφώνηση πρός τόν Θεό. Θέλεις να ευχαριστήσεις; πές ἐλέησόν με! Θέλεις να παρακαλέσεις; πές ἐλέησόν με! Γι αὐτό, δέν ἀλλάζει αὐτή ἡ εὐχή· εἶναι στερεότυπη.

   Αλλά ἐάν κάποιος τήν ἀκούει για πρώτη φορά να ἐπαναλαμβάνεται συνέχεια –Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με! Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με! Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με– ἴσως τή βαριέται, καί λέει αὐτό πού ὑπάρχει και σαν παροιμία: Το πολύ το Κύριε ἐλέησον τό βαριέται καί ὁ παπάς! Αλλοίμονο!

   Γιά ἐκεῖνον ὅμως που λέει τήν εὐχή αυτή μέ συνείδηση καί μέ συναίσθηση δεν υπάρχει καμμία, μα καμμία μονοτονία· είναι, κατά μεταφοράν, τό ἴδιο πού ύπάρχει καί στόν οὐρανό. Διότι ὅπως δεν αισθάνονται μονοτονία ἐκεῖ οἱ ἄγγελοι λέγοντας τόν ἴδιο ὕμνο, ἔτσι μονοτονία δέν αἰσθάνεται κι ἐκεῖνος πού λέει το Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με!... συνέχεια, χωρίς αλλαγές, τό ἴδιο. Μποροῦν αὐτό νά τό μαρτυρήσουν οἱ πεῖραν εἰληφότες, ὅσοι ἔχουν πεῖρα τοῦ πράγματος. (Ἡ ἐπίκληση τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ ὡς καρδιακή προσευχή –ή αλλιώς προσευχή τοῦ Ἰησοῦ, ἤ νοερά προσευχή– ἔλαβε τήν τελική της μορφή τον 13ο αιώνα στον Ἄθωνα ἀπό τούς νηπτικούς Πατέρες. Σύμφωνα μέ ὅσα μᾶς λένε αὐτοί, ἡ προσευχή αυτή μπορεῖ νὰ συντομευθεῖ στήν ἐπίκληση μόνο τοῦ ὀνόματος τοῦ Ἰησοῦ, ὑπονοώντας ὅλα τά ἄλλα. Τότε ἀκριβῶς εἶναι μονολόγιστη προσευχή, ἀφοῦ ἀποτελεῖται ἀπό μιά καί μόνο λέξη -ἤ τό πολύ ἀπό δύο λέξεις: Ἰησοῦ μου ή Χριστέ μου! Η απόκτηση ἀπό τόν Θεό τοῦ χαρίσματος τῆς ἀδιαλείπτου νοερᾶς καί καρδιακῆς προσευχῆς δέν εἶναι γιά τούς πιστούς κυρίως ζήτημα μεθόδου καί τεχνικῆς –ὅπως ἡ χρησιμοποίηση τῆς εἰσπνοῆς καί ἐκπνοῆς– ἀλλά ζήτημα συντετριμμένης καρδιάς, καρδιᾶς πού μετανοεῖ καί πονάει γιά τίς ἁμαρτίες της καί ταπεινώνεται.)

   Ἐπίσης καί ἡ θεία Λειτουργία, από τό Εὐλογημέννη ἡ Βασιλεία ἕως τό Δι᾿ εὐχῶν, ὁλόκληρη, εἶναι ταυτοχρόνως δόξα, τιμή, εὐχαριστία, δέηση και δοξολογία πρός τόν Θεό. Είναι όλα αυτά.

   Προσέξτε: στη θεία Λειτουργία λέμε έναν μικρό ύμνο, πού τά περιέχει όλα αυτά: «Σε ὑμνοῦμεν, σὲ εὐλογούμεν, σοὶ εὐχαριστοῦμεν, Κύριε, καὶ δεόμεθά σου, ὁ Θεὸς ἡμῶν.» (Ἱερατικόν, Θεία Λειτουργία ἱεροῦ Χρυσοστόμου, ἐκδ. Αποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1981, σ. 95.)

   Ἔτσι, ἂν πρέπει να παρακαλέσουμε τον Θεό για ένα θέμα μας, κάνουμε μία θεία Λειτουργία. Αν πρέπει νά τόν εὐχαριστήσουμε για το αίτημά μας που ικανοποίησε, κάνουμε πάλι μία θεία Λειτουργία. Αν θέλουμε να δοξάσουμε τον Θεό για οτιδήποτε αισθανόμαστε μέσα μας, κάνουμε πάλι μία θεία Λειτουργία. Αν πρέπει να τιμήσουμε τον Θεό με οποιονδήποτε τρόπο, κάνουμε επίσης μία θεία Λειτουργία. Ὥστε ή Θεία Λειτουργία περιέχει ὅλα αὐτά. Ποῦ τό ξέρουμε; Μᾶς τό ἀποκαλύπτει ἐδῶ τό κείμενο, που λέει ὅτι τό «ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος» εἶναι ἀπόδοση τιμῆς, δόξας και εὐχαριστίας πρός τόν Θεό.

   Ὅταν τελειώσει ὁ τρισάγιος ὕμνος τῶν τεσσάρων ζώων, τότε, ὅπως σᾶς εἶπα καί προηγουμένως, οἱ εἶκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι πέφτουν μπροστά στον θρόνο τοῦ καθημένου καί προσκυνοῦν τόν ζῶντα Θεό, καί ἐκεῖ ἀποθέτουν τα χρυσά στεφάνια τους μπροστά στον θρόνο.

   Ὅλες αὐτές οἱ κινήσεις τῶν πρεσβυτέρων εἶναι γεμάτες από ταπείνωση, καί φανερώνουν ὅτι ὑπάρχει βαθειά συναίσθηση τῆς τεράστιας αποστάσεως μεταξύ Θεοῦ Δημιουργοῦ καί δημιουργημάτων. («Καὶ τοῦτο εἰδὼς ὁ προφήτης ἔλεγε· δουλεύσατε τῷ Θεῷ ἐν φόβῳ καὶ ἀγαλλιάσθε αὐτῷ ἐν τρόμῳ.» (Οικουμένιος, σ. 71). Βλ. Ψαλμ. 2, 11.)

   «Καὶ βαλοῦσι τοὺς στεφάνους αὐτῶν ἐνώπιον τοῦ θρόνου.» (Αποκ. 4, 10.)

   Αὐτή ἡ ἀπόθεση τῶν στεφάνων δέν εἶναι μόνο ἕνα σημεῖο ὑποταγῆς, ἀλλά καί ἕνα σημεῖο ἀναγνωρίσεως, ὅτι στον Θεό οφείλονται τα στεφάνια αὐτά.

   Θα πάρω δυό εἰκόνες από τόν ἀρχαίο κόσμο.

   Κάποτε ὁ Σωκράτης συνάντησε στον δρόμο τόν Εὐθύδημο, πού φοροῦσε ἕνα στεφάνι καί πήγαινε να προσευχηθεῖ. Ἡ προσευχή τοῦ Εὐθυδήμου –μπροστά στὸ ἄγαλμα τοῦ Διός, τῆς Ἀθηνᾶς, δεν ξέρω ποῦ θά προσευχόταν, στούς ψεύτικους θεούς– εἶχε τήν ἑξῆς κίνηση· είχε προσευχή, αἰτήσεις, καί ταυτοχρόνως το στεφάνι που φορούσε στο κεφάλι του ὁ προσευχόμενος τό ἔβγαζε καί το τοποθετούσε στη βάση τοῦ βάθρου τοῦ ἀγάλματος.

   Τό ἴδιο πράγμα συνέβαινε, αγαπητοί μου, καί ὅταν ὁ νικητής στούς ὀλυμπιακούς αγώνες επέστρεφε στην πατρίδα του και φορούσε τό κλαδί τῆς ἐλιᾶς· πήγαινε καί τό ἐναπέθετε στο βάθρο, στα πόδια τοῦ ἀγάλματος τοῦ θεοῦ πού λατρευόταν στην πόλη ἐκείνη.

   Αὐτό ἔκαναν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες. Μ' αὐτό ἤθελαν να δείξουν ὅτι ἡ δόξα, ή τιμή, ή νίκη καί ἡ εὐχαριστία ἀνήκουν στον θεό. Εάν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, παρά τήν πυκνή τους εἰδωλολατρία, ἀντιλαμβάνονταν ἔτσι τά πράγματα, και πολύ ὀρθά, πόσο περισσότερο πρέπει νὰ τὸ ἀντιληφθοῦμε αὐτό ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου!

   Μ' αυτή λοιπόν την εναπόθεση των χρυσών στεφάνων είναι σαν να λένε οἱ είκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι, ή θριαμβεύουσα Εκκλησία: Δεν ανήκει σ' ἐμᾶς ή τιμή καὶ ἡ δόξα. Ανήκει, Άγιε Τριαδικέ Θεέ, σ' ἐσένα! Ἐμεῖς εἴμαστε φτωχά δημιουργήματα. Καὶ ἂν ἔχουμε χρυσά στεφάνια, Κύριε, είναι γιατί ἡ ἀγαθότητά σου μας τά ἔχει προσφέρει.

   Η, όπως λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας: «Σύ, φησί, Δέσποτα, τῶν στεφάνων τῆς νίκης αἴτιος και χορηγός γέγονας· καὶ σοὶ παρὰ πάντων ὡς κτισμάτων ή εὐχαριστία ὀφείλεται» (PG 106, 260A.). Σύ είσαι, Δέσποτα, ὁ αἴτιος τῶν στεφάνων της νίκης, καί ἐσύ ἔχεις γίνει ὁ χορηγός αὐτῶν τῶν χρυσῶν στεφανιῶν μας, καὶ σ' ἐσένα όλοι ἐμεῖς, τα κτίσματα, χρωστάμε εὐχαριστία.

   Και πράγματι, αὐτή ἡ προσφώνηση, θα λέγαμε, ἡ προσευχή πού ἀπευθύνουν οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι, περιλαμβάνει αὐτήν τή θέση· ἀκοῦστε την.

   Ἐνῶ τοποθετοῦν τά στεφάνια μπροστά στα πόδια τοῦ καθημένου ἐπί τοῦ θρόνου, λένε: «ἄξιος εἶ ὁ Κύριος καὶ Θεὸς ἡμῶν, λαβεῖν τὴν δόξαν καὶ τὴν τιμὴν καὶ τὴν δύναμιν, ὅτι σὺ ἔκτισας τὰ πάντα, καὶ διὰ τὸ θέλημά σου ἦσαν καὶ ἐκτίσθησαν» (Αποκ. 4, 11.).

   Ἄξιος εἶσαι, σύ, ὁ Κύριος καί Θεός μας, να λάβεις τη δόξα, τήν τιμή καί τή δύναμη. Οι πρεσβύτεροι έπαναλαμβάνουν ἐκεῖνο πού ἀναλύθηκε ὡς πρὸς τὸν ὕμνο τῶν ἀγγέλων· μόνο πού ἐκεῖ, ἀντί για ευχαριστία, μπαίνει ἡ λέξη δύναμις. Ὅλα αὐτά δείχνουν τὸν πλοῦτο, ὅτι ὅλα αὐτά υπάρχουν στον Θεό ἀνεξάντλητα. Διότι ἐσύ δημιούργησες τα πάντα· καί ἐπειδή το θέλησες ἐσύ, γι' αὐτό ὑπάρχουν και δημιουργήθηκαν.

   Βραχεία, αλλά ὡραιότατη και μεστή προσευχή... «Ἄξιος εἶ»! Σύ είσαι ἄξιος!

   Πράγματι, ἀγαπητοί μου, μόνο ὁ Θεός εἶναι ὁ ὄντως ἄξιος, σέ ὅλα, καί στή δύναμη καί στήν ἀγαθότητα. Τα κτίσματα ποτέ δέν ἔχουν τήν ἀξιοσύνη, ὅσο ἅγιασμό κι ἂν ἔχουν· τήν ἀξιοσύνη τήν ἔχει μόνο ὁ Θεός.

   Κατ' ἐπίδραση τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως στη θεία Λειτουργία, στην ευχή τῆς ἁγίας Ἀναφοράς, με τήν ὁποία μπαίνουμε στο κυριότατο θέμα τῆς μεταβολῆς τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου σε Σώμα και Αίμα Χριστοῦ, λέμε: Ἄξιον καὶ δίκαιον εἶναι νά ψαλεῖ τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ...

   Προηγουμένως ὁ ἱερέας, στήν εὐχή τοῦ Χερουβικοῦ ὕμνου, στράφηκε προς τόν Θεό καί είπε: «Οὐδεὶς ἄξιος τῶν συνδεδεμένων ταῖς σαρκικαῖς ἐπιθυμίαις καὶ ἡδοναῖς», κανείς δέν εἶναι ἄξιος ἀπό μας, πού εἴμαστε συνδεδεμένοι μέ τίς σαρκικές επιθυμίες καί ἡδονές, «προσέρχεσθαι, ἤ προσεγγίζειν, ἤ λειτουργεῖν σοι, Βασιλεῦ τῆς δόξης», να προσέλθει ἤ νά προσεγγίσει ή νά σέ διακονήσει, να λειτουργήσει, να σε υπηρετήσουμε, Βασιλιά τῆς δόξης· «τὸ γὰρ διακονεῖν σοι μέγα καὶ φοβερὸν καὶ αὐταῖς ταῖς ἐπουρανίαις δυνάμεσιν», γιατί τό νά σέ ὑπηρετεῖ κανείς εἶναι μεγάλο και φοβερό, ὄχι γιά ἐμᾶς, αλλά γι' αὐτές τίς ἐπουράνιες δυνάμεις! πόσο μᾶλλον γιά μᾶς...

   Αντιθέτως: Ἐάν ἐμεῖς εἴμαστε ἀνάξιοι, ἀφοῦ «οὐδεὶς ἄξιος», ἐσύ ὅμως... «Ἄξιον καὶ δίκαιον σὲ ὑμνεῖν, σὲ εὐλογεῖν, σὲ αἰνεῖν, σοὶ εὐχαριστεῖν, σε προσνεῖν ἐν παντὶ τόπῳ τῆς δεσποτείας σου» (Ἱερατικόν, Θεία Λειτουργία ἱεροῦ Χρυσοστόμου, ἐκδ. Αποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1981, σ. 93.). Δηλαδή. Είναι άξιο καὶ δίκαιο να σε ὑμνεῖ κανείς να σε ευλογεί, νά σέ αἰνεῖ, να σε ευχαριστεί, να σε προσκυνεῖ, σε κάθε τόπο της δεσποτείας σου, της κυριαρχίας σου, ἐκεῖ πού παντοῦ βρίσκεσαι· γιατί κάθε τόπος είναι τόπος τῆς δεσποτείας σου, σύ εἶσαι ὁ Κύριος παντός τύπου!

   Παρατηροῦμε ὅτι ἐν γένει αὐτή ἡ ἐπουράνια Λειτουργία εἶναι τύπος καί ὑπόδειγμα τῆς ἐπίγειας ὀρθόδοξης θείας Λειτουργίας. Εάν κανείς διαβάζει και βαθαίνει σ' ολόκληρο το βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, γρήγορα θὰ ἀντιληφθεῖ ὅτι ὁ τύπος, δηλαδή το μοντέλο, το ὑπόδειγμα τῆς ὀρθόδοξης –υπογραμμίζω– θείας Λειτουργίας εἶναι αὐτό πού τελεῖται στόν οὐρανό! Από ἐκεῖ πήραμε καί ἔχουμε τήν θεία Λειτουργία από τον οὐρανό.

   Στην Πρός Ἑβραίους ἐπιστολή ὁ ἀπόστολος Παύλος αναφέρει ὅτι ὁ Θεός είπε στον Μωυσή: Πρόσεξε! Θα κάνεις ἐπακριβῶς αὐτά πού σοῦ εἶπα ὡς πρός τίς κατασκευές. (Στὴν Ἔξοδο, ἀπό τό 26ο μέχρι το 40ό κεφάλαιο, αναφέρονται λεπτομερῶς οἱ ὁδηγίες για την κατασκευή, το στήσιμο καί τόν καθαγιασμό τῆς Σκηνῆς τοῦ Μαρτυρίου, καθώς καί τῶν ἀντικειμέννων πού φυλάσσονταν σε αυτή. Επρόκειτο για ξύλινο παράπηγμα σχήματος Π, διαστάσεων 5x15 μέτρων περίπου, τοῦ ὁποίου ὁ σκελετός ἦταν ἀπό ἐπιχρυσωμένα ξύλινα δοκάρια ακακίας. Το στέγαστρο τῆς Σκηνῆς ἦταν ἀπό στρώσεις ταπήτων. Τοποθετημένη σε μια μεγάλη αυλή, χωριζόταν ἀπό τό στρατόπεδο τῶν Ἰσραηλιτών με παραπετάσματα κατασκευασμένα από λινό ύφασμα. Μπροστά ἀπό τήν σκηνή βρισκόταν ὁ χάλκινος λουτήρας και το θυσιαστήριο τῶν ὁλοκαυτωμάτων. Εσωτερικά ένα καταπέτασμα από άνθεκτικό λινό ύφασμα με κεντημένα Χερουβείμ χώριζε την Σκηνή σε δύο μέρη: στα Ἅγια τῶν Ἁγίων, ὅπου μακριά από τα μάτια τῶν ἀνθρώπων ἦταν τοποθετημένη ή Κιβωτός τῆς Διαθήκης και μόνο ὁ ἀρχιερέας ἔμπαινε μία φορά τόν χρόνο, καί στά Ἅγια, ὅπου ήταν τοποθετημένα ή τράπεζα τῶν ἄρτων τῆς προθέσεως, ἡ ἑπτάφωτος λυχνία καί τό θυσιαστήριο τοῦ θυμιάματος.) Διότι αὐτά, λέει ὁ ἀπόστολος Παύλος, εἶναι ὑποδείγματα μελλόντων ἢ οὐρανίων πραγμάτων, εἶναι ὑποδείγματα, μοντέλα, είναι σκιές. (Έβρ. 8, 1-5.) Οπότε ποῦ εἶναι τά πρότυπα; Στόν οὐρανό. Ἐδῶ τελοῦμε τή θεία Λειτουργία. Ποῦ εἶναι ὅμως τό πρότυπό της; Στον ουρανό· ἐκεῖ εἶναι τό πρότυπο τῆς θείας Λειτουργίας. (Τό ὅτι ἡ ἐπουράνια καί ἡ ἐπίγεια Ἐκκλησία λατρεύουν συμφώνως τόν Θεό τονίζεται ιδιαζόντως στην Προς Εβραίους ἐπιστολή (12, 18-23).)

   Ακόμη, ὁ Θεός εἶναι ὁ μόνος ἄξιος, ὅπως εἴπαμε, να λάβει τή δόξα, τήν τιμή καί τή δύναμη, γιατί εἶναι ὁ Δημιουργός τοῦ παντός, καί ἄν οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι φοροῦν χρυσά στεφάνια καί βρίσκονται μαζί μέ τόν Θεό κοντά στον θρόνο του, συμπαρεδρεύουν μετά τοῦ Θεοῦ, αὐτό εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἀγάπης καί τῆς ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ.

   Ακόμη, ἀξιοπαρατήρητο εἶναι τό ἑξῆς: Τα πάντα κτίσθηκαν γιατί τό ἤθελες σύ, ὁ Θεός. Ὅλα ἔγιναν γιατί τό ἤθελες ἐσύ. Αὐτό τό «ἦσαν καὶ ἐκτίσθησαν» –εἶναι σχῆμα πρωθύστερο– σημαίνει: τίποτα δέν ἔγινε χωρίς νά τό θέλει ὁ Θεός.

   Ἡ παρουσία τοῦ κακοῦ στον κόσμο, ἀγαπητοί μου, δέν ἔχει ὀντολογική διάσταση, αλλά ηθική. Συνεπῶς κάθε τί πού ὑπάρχει εἶναι ἀγαθό. Καί ἀφοῦ ὅ,τι ὑπάρχει εἶναι ἀγαθό, εάν υπάρχει τό κακό, αὐτό εἶναι κατά προαίρεσιν. Στην προαίρεση είναι το κακό δεν είναι οντολογικό. Το θέλημα του Θεού λοιπόν σε κάθε τί ἀγαθό πού ὑπάρχει είναι το κατ' εὐδοκίαν θέλημα τοῦ Θεοῦ. Το θέλημα όμως σε κάθε τι κακό που υπάρχει, στις προαιρέσεις των λογικών όντων, αυτό είναι το κατά παραχώρησιν θέλημα τοῦ Θεοῦ.

   Ἔτσι βλέπουμε ότι το «ἦσαν», αντί τοῦ εἰσί, φανερώνει ὅτι τά πάντα συνεχίζουν να υπάρχουν μόνο διότι τό θέλει ὁ Θεός! Διαφορετικά, ὅ,τι δεν θέλει ὁ Θεός ἐπιστρέφει στο μηδέν, ἀπ' ὅπου ξεκίνησε. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Χριστιανική Κοομολογία, Τόμ. Α΄, Μάθημα 42ο, https://youtu.be/cfDqOSYMhgE?si=0U1wWLyz9LTWKCpF

📜 Ολόκληρη η ομιλία :

https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2024/10/blog-post_30.html?m=1 ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2020, ύποσημ. 21.) Ἔτσι, ὅτι ὑπάρχει, υπάρχει γιατί το θέλει ὁ Θεός· στον οποίο ἀνήκει ἡ δόξα, ἡ τιμή, ἡ προσκύνηση καί ἡ εὐχαριστία! Αμήν!

   Κυριακή, 24 Μαΐου 1981

25η ομιλία στην κατηγορία « Ἱερά Ἀποκάλυψις ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἱερά Ἀποκάλυψις " εδώ ⬇️

https://arnion.gr/index.php/kainh-diauhkh/iera-apokalycis
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_80.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://drive.google.com/file/d/1A9Q7I5lLBiBm6AUhfYsXAdHckIBgYe7j/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%99%CE%B5%CF%81%CE%AC%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%88%CE%B9%CF%82.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ ἀνεωγμένη θύρα εἰς τόν οὐρανόν. Ὁ Καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου. Οἱ 24 Πρεσβύτεροι.

†.Mέ τήν ἀνάλυση πρώτων κεφαλαίων τοῦ βιβλίου της Αποκαλύψεως, αγαπητοί μου, κλείνει τό πρῶτο μέρος τοῦ ὅλου βιβλίου, στό ὁποῖο ἐξετάσθηκε τό παρόν τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως αὐτό ἦταν κατά τούς χρόνους τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελιστοῦ, μέ τήν ἀποστολή τῶν ἑπτά ἐπιστολῶν πρός τίς ἑπτά Ἐκκλησίες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας.

   Μέ τίς ἑπτά αὐτές ἐπιστολές, εἴχαμε τήν ἀποκάλυψη τοῦ παρόντος, τοῦ «ἅ εἰσι» (Αποκ. 1, 19.), ἐκείνων πού ὑπάρχουν, ὅπως εἰδοποίησε ὁ Κύριος, χωρίς όμως αυτό νά ἀποκλείει τήν ἀποκάλυψη τῆς ἐσωτερικῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, ὡς πτυχές τῆς Ἐκκλησίας, σέ ὅλη τήν πορεία της μέσα στήν Ἱστορία.

   Ὅσο ὅμως θά προχωρεῖ ἡ πορεία τῆς Ἐκκλησίας μέσα στούς αἰῶνες καί θά πλησιάζει πρός τό τέρμα της πού τό τέρμα αὐτῆς τῆς πορείας συμπίπτει μέ τό τέλος τῆς Ἱστορίας, τόσο θα πυκνώνονται οἱ πειρασμοί καί οἱ δυσκολίες τῆς Ἐκκλησίας, με αποκορύφωση την παρουσία τοῦ Ἀντιχρίστου.

   Ἔτσι, ἡ Ἐκκλησία ἀποδύεται σέ ἀγῶνες, πού περιγράφονται μεταξύ του 4ου κεφαλαίου, χωρίο 1, και τοῦ 19ου, χωρίο 10. Μέσα σ' αυτόν τόν χῶρο, από το 4ο κεφάλαιο έως το 19ο, περιγράφονται «ὰ δεῖ γενέσθαι», ἐκεῖνα πού πρόκειται να γίνουν.

   Μη ξεχνάτε δὲ ὅτι ἐμεῖς ἀπέχουμε πολύ ἀπό ἐκεῖνα τὰ «ὰ εἶσι», ἐκεῖνα πού ὑπῆρχαν τότε, στήν ἐποχή τοῦ Ἰωάννου· μέχρι σήμερα ἔχουν περάσει δυό χιλιάδες χρόνια. Μή ξεχνάτε ότι βρισκόμαστε ὄχι ἁπλῶς μέσα σ' ἐκεῖνο τό «ἃ δεῖ γενέσθαι», αλλά ἴσως καί στά πρόθυρα... πιθανώς και στο τέλος αὐτῆς τῆς πορείας! (Βλ. π. ᾿Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Ἀποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ὁμιλία 2η, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2023, σ. 71-72.https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_912.html?m=1

Τήν παραμονή τῆς ἑορτῆς τῶν πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, το 2004, μετά τόν Εσπερινό, ὁ Γέροντάς μας π. ᾿Αθανάσιος μιλούσε στους παρευρισκομένους ἔξω στην αυλή τῆς Ἱερᾶς Μονῆς. Κάποιος τόν ρώτησε: Γέροντα, μήπως εἴμαστε στὰ ἔσχατα; Κι ἐκεῖνος ἀπάντησε: Ὄχι, δὲν εἴμαστε στα ἔσχατα· εἴμαστε στα ἔσχατα τῶν ἐσχάτων!)

   Ὁ σκοπός λοιπόν τῆς ἐκθέσεως αὐτῶν τῶν μελλοντικῶν ἀγώνων τῆς Ἐκκλησίας είναι να προετοιμάσει ή Ἐκκλησία τους πιστούς στο να αγωνισθούν, αλλά και να τούς παρηγορήσει καί νά τούς βοηθήσει νά μήν σκανδαλισθοῦν καί νά μή κοσμικοποιηθοῦν. Διότι παρατηρούμε ὅτι οἱ ἄνθρωποι σκανδαλίζονται πάρα πολύ εύκολα όταν δοῦν ὅτι τά πράγματα δεν πηγαίνουν καλά στόν ἑαυτό τους, δηλαδή στην Εκκλησία.

   Κάποτε, ὅταν ἤμουν μικρός, εἶχα μιά ἀπορία πού με βασάνιζε. Ακουγα για τον Αντίχριστο, άκουγα για το τέλος του κόσμου, τήν Β΄ Παρουσία... Ακουγα μάλιστα από απλούς ανθρώπους ότι ο Αντίχριστος θα σφραγίσει τους δικούς του ανθρώπους και λοιπά, και ὅτι ὅσοι ἔχουν τὴν σφραγίδα του Αντιχρίστου δεν θα μπουν στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ὅλα αὐτά τά άκουγα καί μου δημιουργούσαν τήν ἑξῆς ἀπορία: Μα καλά... –θά τό πῶ απλοελληνικά, ὅπως το καταλάβαινα τότε– τόσο χαζοί θά εἶναι οἱ Χριστιανοί για να παραδοθούν στον Αντίχριστο; Ὅμως, αγαπητοί μου, ὅταν μεγάλωσα, κατάλαβα ὅτι δέν ἦταν τόσο απλό το πράγμα. Αν θέλετε, στο βάθος εἶναι ἁπλὸ· ἀλλὰ ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι το κάναμε πολύ σύνθετο. Δηλαδή πώς;

   Από τήν στιγμή που μέσα στη ζωή μας δέν ἔχουμε σωστή τοποθέτηση, χριστιανική, και τα βιώματά μας δεν είναι χριστιανικά, καί δέν ἔχουμε πίστη καί ἀγάπημέχρι θανάτου στον Ἰησοῦ Χριστό, εἶναι ἀναμενόμενο, μέσα σέ μιά χαλαρωμένη ζωή που ζούμε, ἐνῶ προχωροῦμε, να σκοντάψουμε ἂν τύχει κάτι στην πορεία μας. Καί σκοντάφτω, με άλλα λόγια, θὰ πεῖ σκανδαλίζομαι, και σκανδαλίζομαι θὰ πεῖ σταματώ την πορεία δηλαδή προσκρούω κάπου, σ' ένα σκάνδαλο, σ' ένα εμπόδιο, καί πέφτω. Δεν σηκώνομαι, αλλά μένω ἐκεῖ πεσμένος. Ἔτσι, τώρα το κατάλαβα πάρα πολύ καλά.

   Κάθομαι και βλέπω σήμερα τούς ἀνθρώπους και λέω: Ἄνθρωπε, σύ ἄλφα, σύ βῆτα ἄνθρωπε, ἀδελφέ, που βαπτίσθηκες, ξέρεις ὅτι ἐκεῖ πού πηγαίνεις είναι μία προδρομική κατάσταση τοῦ Ἀντιχρίστου; Ξέρεις ὅτι ὁ τρόπος με τον οποίο κινείσαι ήδη παρασκευάζει τον δρόμο τοῦ Ἀντιχρίστου; Δεν σε πιστεύουν ὅμως οἱ ἄνθρωποι, δέν τό καταλαβαίνουν. Τώρα το κατάλαβα αὐτό· οἱ ἄνθρωποι ἀπιστοῦν.

   Αλλά γι' αυτό μας προσφέρει ἡ Ἐκκλησία το βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως· γιά νά μᾶς φυλάξει ἀπό τήν κοσμικοποίηση. Διότι ἡ κοσμικοποίηση εἶναι ὁ καλύτερος τρόπος να φθάσουμε στον σκανδαλισμό. Ὅταν θά δοῦμε νά πέφτουν οἱ πολλοί, ὅταν θά δοῦμε τοὺς ἀνθρώπους να είναι περιφερόμενα ψυγεία από πλευράς πίστεως καί ἀγάπης, (Βλ. Ματθ. 24, 12. Πρβλ. Α' Κορ. 13.) τότε ἴσως κι ἐμεῖς νά ἐγκαταλείψουμε τήν Ἐκκλησία, καί νά μήν ἔχουμε πλέον τήν ἐλπίδα μας σ' αυτήν.

   Αλλά σᾶς εἶπα ὅτι ἡ ἀφετηρία τοῦ σκανδαλισμοῦ μας εἶναι ἡ κοσμικοποίησή μας· γι' αὐτό ἂς προσέχουμε πολύ! Μην ξεχνάμε δέ ότι, αυτήν τη στιγμή, λίγο ή πολύ, ἢ τὸ καταλαβαίνουμε ή δέν το καταλαβαίνουμε, ὅλοι είμαστε κοσμικοποιημένοι. Μην το ξεχνάμε αυτό. Ἔχουμε μέσα μας ἱκανό μέρος κόσμου στήν ὕπαρξή μας καί στή ζωή μας. (Μέ τή λέξη κόσμος ἐννοοῦνται οἱ ἄνθρωποι καί ὁ τρόπος ζωῆς τους ὅταν δέν ἔχουν ἀναγεννηθεῖ ἐν Χριστῷ, ἀλλά ἐπικρατεῖ σ' αὐτούς τό σαρκικό φρόνημα. Βλ. Γέν. 6, 3. Α΄ Ἰωάν. 5, 19. 2, 16. Ιωάν. 14, 17. Α΄ Κορ. 2, 12. Αββᾶ Ἰσαάκ Σύρου, Ἀσκητικά, Λόγος Λ΄, ΕΠΕ 8Β, 52, 54: «Κόσμος ἐστὶν ὄνομα περιεκτικὸν ἐπιπίπτον ἐπὶ τὰ εἰρημένα πάθη», «καὶ ὅτε θέλωμεν ὀνομάσαι ὁλικῶς τὰ πάθη, ὀνομάζομεν αὐτὰ κόσμον», «Καὶ ἵνα συντόμως εἴπω, ὁ κόσμος ἐστὶν ἡ διαγωγὴ ἡ σαρκικὴ καὶ τὸ φρόνημα τῆς σαρκός»)

   Καί ἀρχίζει το 4ο κεφάλαιο, τό καί κύριο μέρος ὅπως σᾶς εἶπα τοῦ ὅλου βιβλίου, μέ τά ἑξῆς λόγια:

   «Μετὰ ταῦτα εἶδον, καὶ ἰδοὺ θύρα ἀνεῳγμένη ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ ἡ φωνὴ ἡ πρώτη ἣν ἤκουσα ὡς σάλπιγγος λαλούσης μετ᾿ ἐμοῦ, λέγων· ἀνάβα ὧδε καὶ δείξω σοι ἃ δεῖ γενέσθαι μετὰ ταῦτα.» (Αποκ. 4, 1.) Σας το μεταφράζω: Μετά ἀπό αὐτά εἶδα, καί νά, μία πόρτα ανοιγμένη στον ουρανό, καί ἡ φωνή ή πρώτη, πού ἄκουσα να μιλάει μαζί μου σαν φωνή σάλπιγγας δυνατή, μοῦ εἶπε: Ανέβα ἐδῶ, καί θά σοῦ δείξω ἐκεῖνα τά ὁποῖα πρέπει να γίνουν μετά ἀπό αὐτά.

   Ποιά ὅμως εἶναι τά «μετὰ ταῦτα»;

   Εἶναι αὐτά πού ἀκολουθοῦν μετά την πρώτη όπτασία, πού ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης είχε δεῖ τόν δεδοξασμένο Ἰησοῦ νά τοῦ ὑπαγορεύει τήν καταγραφή τῶν ἑπτά ἐπιστολῶν πρός τίς ἑπτά αντίστοιχες Ἐκκλησίες τῆς Ἀνθυπατικῆς Ἀσίας. (Στα ρωμαϊκά χρόνια δέν ὑπῆρχε ὁ ὅρος Μικρά Ασία, αλλά Ανθυπατική Ασία, ἐπειδή διοικεῖτο ἀπό ἀνθύπατο (proconsul))

   Πρέπει ὅμως νά ποῦμε ὅτι μ' αὐτό τό «μετὰ ταῦτα» δέν ἔχουμε κάποια διακοπή καί μετά κάτι καινούργιο, ἀλλά ἔχουμε μία ὀργανική συνέχεια τῶν πρώτων μέ τά δεύτερα, ἔστω κι ἄν τό σκηνικό αλλάζει. Ἡ ἀλλαγή του σκηνικού, ὅπως θά δοῦμε, εἶναι ἕνα στοιχεῖο πάρα πολύ συχνό στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως. Συνεχῶς τό σκηνικό αλλάζει. Παρουσιάζει μία εικόνα, μερικά γεγονότα αὐτῆς τῆς εἰκόνας, κλείνει ἡ εἰκόνα αυτή, ανοίγει μιά ἄλλη.

   Ὁ τρόπος δέ πού κλείνουν καί ἀνοίγουν οἱ εἰκόνες εἶναι, ἀπό φιλολογικῆς πλευρᾶς, ἀριστοτεχνικότατος. Ἐπί παραδείγματι, λέει ὅτι ἀνοίγει μιά σφραγίδα ὁ ἄγγελος, καί γίνεται ἐκεῖνο κι ἐκεῖνο κι ἐκεῖνο· κατόπιν ἀνοίγει δεύτερη σφραγίδα, καὶ οὕτω καθ' ἑξῆς. Ἔχουμε πολλές τέτοιες αλλαγές σκηνικῶν, εἶναι πολύ συνηθισμένες, καὶ ἔρχονται να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε, ἀγαπητοί μου, πῶς ἀκριβῶς θά δοῦμε τά γεγονότα μέσα στην Ιστορία,

   Ὅμως θέλω να καταλάβετε ὅτι ὅταν ἔχουμε αυτή τὴν ἐναλλαγὴ τῶν σκηνικών, δεν σημαίνει ότι έχουμε μία διακοπή, αλλά υπάρχει μία ὀργανική ενότητα, ὅπως ἀκριβῶς σε μία θεατρική παράσταση, πού ἔχουμε κλείσιμο τῆς αὐλαίας καί ἄνοιγμα σε μία καινούργια σκηνή, χωρίς να σημαίνει όμως ότι έχουμε ἄλλο ἔργο. Ἔχουμε τό ἴδιο ἔργο, ἀλλὰ ἔχουμε ἁπλῶς μια άλλη σκηνή.

   Όταν κανείς μελετά τό ἱερό κείμενο από το 4ο κεφάλαιο καί ἑξῆς, ἔχει τήν αἴσθηση τοῦ ἀνοιχτού χώρου. Στα τρία πρώτα κεφάλαια όμως ὁ Ἰωάννης ἀκούει την υπαγόρευση τῶν ἐπιστολῶν από σπήλαιο της Αποκαλύψεως στην Πάτμο. Και, όπως πολύ ωραία είκονογραφεῖται, ὁ Ἰωάννης εἶναι κάπως σαν ξαπλωμένος ανάσκελα καί γυρίζει το κεφάλι του πίσω νά δεῖ ποιός μιλάει, διότι άκουσε την φωνή και στράφηκε προς τα πίσω. Αντιλαμβάνεσθε λοιπόν ὅτι ὁ χῶρος ἐκεῖ εἶναι περιορισμένος, τό σκηνικό είναι κλειστό. Ἐδῶ, ὅπως διαβάζουμε, από το 4ο κεφάλαιο και πέρα, ἔχουμε τήν αἴσθηση ὅτι βρισκόμαστε σέ ἕναν ἀνοιχτό χώρο, ὅτι βρισκόμαστε ἄλλοτε στή γῆ, ἄλλοτε στον ουρανό και ἄλλοτε μεταξύ γῆς καί οὐρανοῦ. Ὅλα αὐτά διαδραματίζονται αλλεπάλληλα κατά ἕναν θαυμάσιο και μεγαλοπρεπή τρόπο.

   «Μετὰ ταῦτα εἶδον, καὶ ἰδοὺ...» Μέ τό «ἰδοὺ» ὁ ἱερός οπτασιαστής, ὁ ἅγιος Ἰωάννης, εἰσάγεται μέσα σ' αὐτό το καινούργιο σκηνικό.

   «Καὶ ἰδοὺ θύρα ἀνεωγμένη ἐν τῷ οὐρανῷ» και νά, μιά πόρτα ανοιγμένη στον ουρανό.

   Μεγαλειώδης εικόνα αυτή, αγαπητοί μου αληθινά μεγαλειώδης εἰκόνα! Ένα άνοιγμα στον ουρανό

   Τί νά σημαίνει αὐτό τό ἄνοιγμα στον ουρανό;

   Ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας, «ή περιαίρεσις τῆς θύρας τῶν κρυπτῶν τοῦ Πνεύματος μυστηρίων σημαίνει τὴν δήλωσιν» (PG 106, 253A.). Δηλαδή, ἡ ἀφαίρεση τῆς θύρας σημαίνει τήν φανέρωση τῶν κρυπτῶν μυστηρίων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος· ὅτι τώρα θά δεῖ ὁ Ἰωάννης να τοῦ φανερώνονται ἐκεῖνα πού δέν ἔβλεπε μέχρι τότε. Αὐτὸ θὰ πεῖ ἀποκάλυψη μυστηρίων Θεού· ότι ανοίγει μία πόρτα στόν οὐρανό. («Οὕτως ὤφθη τῷ εὐαγγελιστῇ, ὡς ἂν διὰ θύρας ανεωγμένης τὰ ἔνδον ἐπάναγκες καθορᾶσθαι.» (Αρέθας, σ. 565D))

   Ο ουρανός εἶναι ὁ συμβατικός τόπος του θρόνου τοῦ Θεοῦ. (Βλ. Ησ. 66, 1. Ψαλμ. 10, 4. 88, 30· 45. 102, 19. κ. ά.) Συμβατικός τόπος. Ο Θεός βέβαια είναι παντοῦ. Ἀλλά λέμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι στον ουρανό συμβατικά. Όπως λέμε καί ὅτι ὁ Ἅδης είναι μέσα στη γη. Ἔτσι πίστευαν παλαιά, στην Παλαιά Διαθήκη. Γι' αὐτό καί ὑπάρχει ἡ ἔκφραση ὅτι ὁ Χριστός κατέβηκε εἰς τήν καρδίαν τῆς γῆς. (Βλ. Ματθ. 12, 40.) Συμβατικό εἶναι αὐτό. Ὁ Θεός εἶναι πανταχού παρών,

   Δέν ξέρουμε τίποτα! Είμαστε σαν χαμένοι, ἀγαπητοί μου, μέσα στο σύμπαν. Σαν χαμένοι, πιστέψτε με! Ἐάν δέν ἄνοιγαν κάτι τέτοιες πόρτες στον ουρανό να ἀποκαλύψουν κάποια μυστήρια, δέν ξέρω τί θά μπορούσαμε να ξέρουμε. Τίποτα, τίποτα, μά τίποτα δέν θά μπορούσαμε να ξέρουμε! Μάταια ἀγωνιζόμαστε να μάθουμε κάτι αλλά τίποτα· εἴμαστε χαμένοι μέσα στο σύμπαν.

   Ἔτσι, ὁ οὐρανός, αὐτός ὁ συμβατικός τόπος τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ, ἔκλεισε. Καί ἔκλεισε τότε μέ τούς πρωτοπλάστους, διότι ἁμάρτησαν απέναντι στον Θεό· ἐνῶ πρῶτα ἐπικοινωνούσαν μαζί του. Τώρα όμως ο οὐρανός ἔκλεισε. Κοιτάξτε πῶς ἔκλεισε.

   Υπάρχει μία ὡραία εἰκόνα ἐκεῖ στό βιβλίο τῆς Γενέσεως. Ἐκδιώχθηκαν ἀπό τόν παράδεισο οἱ πρωτόπλαστοι καί ἔκλεισε ή θύρα, καί τάχθηκαν τα Χερουβείμ να φυλάγουν τήν εἴσοδο μέ τήν φλογίνην ρομφαίαν τήν περιστρεφομένην. (Βλ. Γέν. 3, 24.) Δηλαδή τί ἀκριβῶς σημαίνει; Όλο αυτό που σας είπα. Σημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχασε πλέον τήν ἐπαφή του μέ τόν οὐρανό, ἔκλεισε ἡ πόρτα. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος ΣΤ΄, Μάθημα 71ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2022. 
Ἐξορία τοῦ Ἀδάμ ἐκ τοῦ Παραδείσου.
https://youtu.be/XUXT_kN7J68?si=TmJ5NBdoEMsBUZyA
📜 Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2024/12/blog-post_4.html?m=1 Λέει ἐπ' αὐτοῦ ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Οὐχ ἁπλῶς δὲ προσέθηκε, Την στρεφομένην, ἀλλ᾽ ἵνα διδάξῃ ἡμᾶς ὅτι πᾶσα ὁδὸς αὐτῷ ἀποτετείχιστο, τῆς ῥομφαίας ἐκείνης διὰ τοῦ στρέφεσθαι, πάσας τὰς ἐκεῖ φερούσας ὁδοὺς ἀποφραττούσης, καὶ διηνεκῆ τὸν φόβον αὐτῷ καὶ τὴν ὑπόμνησιν παρέχειν δυναμένης.» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΗ΄, γ΄, PG 53, 152-153)) Τώρα όμως ανοίγει αὐτή ἡ πόρτα που έκλεισε στους πρωτοπλάστους.

   Ἔτσι, ὁ οὐρανός, πού ἔκλεισε μέ τούς πρωτοπλάστους, ἔμεινε μυστηριώδης. Ὁ ἀληθινός Θεός λησμονήθηκε. Οἱ ἄνθρωποι, βλέποντας από τον ουρανό και κάτω, άρχισαν πλέον να λατρεύουν μόνο ό,τι έβλεπαν, δηλαδή την κτίση. Η ανθρώπινη ύπαρξη αγνοήθηκε καθώς καί ὁ προορισμός της. Η ανθρώπινη ύπαρξη ἔμεινε ένα μυστήριο· τί είναι άνθρωπος;

   Θυμηθείτε τους Ελληνες φιλοσόφους, πού εἶναι οἱ σημαντικότεροι στα θέματα αὐτὰ τῆς παγκόσμιας θα λέγαμε φιλολογίας καί φιλοσοφίας, να δείτε πως βλέπουν τόν ἄνθρωπο. Τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος, αυτή η μυστη ριώδης ύπαρξη; Ο ένας λέει τούτο, ὁ ἄλλος λέει εκείνο, γιατί ἀκριβῶς ἔκλεισε ὁ οὐρανός γιὰ νὰ μᾶς ἀποκαλύψει τί εἶναι ὁ Θεός, τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος, τί εἶναι οἱ σχέσεις τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό, και λοιπά.

   Ἔτσι, ὁ ἄνθρωπος, ἀγαπητοί μου, ἐπιθύμησε σφοδρά νά διακρίνει, να διαβλέψει κάτι, μέσα ἀπό αὐτόν τόν κατάκλειστο οὐρανό. Κάτι! Αυτό το κάτι, που μπόρεσε νά δεῖ σάν μία σπιθούλα, σάν ἀπό μιά χαραμαδίτσα, κάπως κάτι να αντιληφθεῖ, αὐτὸ τὸ λέμε ἔλλαμψη τῆς ἀνθρώπινης διανοίας· και στεκόμαστε ἐμεῖς οἱ άνθρωποι μπροστά της μέ τό στόμα ανοιχτά. Ἔτσι θαυμάζουμε ἕναν Πλάτωνα, ἔτσι θαυμάζουμε έναν Αριστοτέλη, ἔτσι θαυμάζουμε κάποιους μεγάλους φιλοσόφους, Ἕλληνες καί μή, διότι ὑπῆρξε κάποια σπιθίτσα, κάποια ἔλλαμψη, και κατάφεραν να διεισδύσουν μέσα ἀπό τό βαρύ κατάκλειστο καταπέτασμα τοῦ οὐρανοῦ καί κάτι νά δοῦν. (Παρ' ὅλο τόν σκοτασμό πού ὑπέστη ὁ ἄνθρωπος μετά την πτώση του, κάποιοι ἀρχαῖοι φιλόσοφοι, κυρίως αυτοί που ζούσαν με ἐγκράτεια καί φρόνηση, μπόρεσαν νὰ δοῦν κάτι, δυνάμει καὶ τοῦ κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ, πού τούς ἐπέτρεπε μια στοιχειώδη επικοινωνία μέ τόν Θεό. Βλ. άγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Β' Εκατοντάδα φυσικῶν κεφαλαίων περὶ καθάρσεως τοῦ νοῦ, Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικών, Τόμος Δ', 51, μτφρ. Αντώνιος Γαλίτης, ἐκδ. Περιβόλι τῆς Παναγίας, Θεσσαλονίκη 1987, σ. 93: Θεωρώ μακάριο για την καλή αλλοίωση και ανάβασή του ἐκεῖνον πού μέ τήν πρακτική φιλοσοφία υπερπήδησε τό τεῖχος τῆς ἐμπαθέστατης ἕξεως, και ἀπό ἐκεῖ, μέ τά φτερά τῆς ἀπαθείας, τά επαργυρωμένα μέ τήν γνώση, υψώθηκε στον νοητό αέρα τῆς θεωρίας τῶν ὄντων...)

   Αὐτό ὅμως τὸ ἔβλεπαν μέσα από έναν κυρτό ή κοίλο φακό· δηλαδή τὸ ἔβλεπαν ὄχι ὅπως θὰ βλέπαμε ἀπευθείας ένα αντικείμενο, αλλά παραμορφωμένο. (Αὐτή ἡ μερική ορθή γνώση τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ εἶναι ἔμμεση ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ σέ ὅσους ἀναζήτησαν τήν αλήθεια πρό τῆς ἐλεύσεως τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Ἰουστῖνος ὁ φιλόσοφος καί μάρτυς τήν αποκάλεσε σπερματικό λόγο («Παρὰ πᾶσι σπέρματα ἀληθείας δοκεῖ εἶναι», Απολογία Α', PG 6, 396Β). Ἔτσι, πολλοί ἀρχαῖοι φιλόσοφοι αντελήφθησαν τις κακοδοξίες τῆς εἰδωλολατρίας, καί μίλησαν γιά ἕναν θεό αγαθό, πάνσοφο και παντοδύναμο, καί ἔζησαν σύμφωνα μέ τήν χριστιανική διδασκαλία, χωρίς ωστόσο να τήν γνωρίζουν. Τέτοιοι ὑπῆρξαν ὁ Ἡράκλειτος, ὁ Αἰσχύλος, ὁ Πλάτων, ὁ Σωκράτης, ὁ Εὐριπίδης καί ἄλλοι, πού διατύπωσαν μεγάλες χριστιανικές αλήθειες, παρά τό σκοτεινό εἰδωλολατρικό περιβάλλον τῆς ἐποχῆς τους.) Ρίξτε μιά ματιά σέ ἕναν κοίλο ἤ κυρτό καθρέφτη, να δεῖτε πόσο θά σᾶς παραμορφώσει το πρόσωπο. Καί θά δεῖτε μέν ἕνα πρόσωπο, ἀλλά δέν θά εἶναι αὐτό τό πραγματικό, τό δικό σας.

   Ἔτσι οἱ ἄνθρωποι μίλησαν γιά ψυχή, ἀλλά δέν ἤξεραν τί πράγμα εἶναι. Δεν ήξεραν, δέν μποροῦσαν νὰ ξέρουν πιο πολλά. Δηλαδή είδαν το ανθρώπινο πρόσωπο, αλλά παραμορφωμένο. Κι ἔτσι μίλησαν γιά μετενσάρκωση, μίλησαν για θάνατο τῆς ψυχῆς, μίλησαν για λογική και πνευματική ψυχή, κάνοντας έναν διαχωρισμό, δηλαδή ζωική και πνευματική ψυχή, και άλλα πολλά· πλάνες δηλαδή... πλάνες!

   Βλέπετε; Τόν οὐρανό ἔπρεπε νά τόν ἀνοίξει πάλι ὁ Θεός, για να μπορέσει να αποκαλύψει τα μυστικά του στόν ἄνθρωπο, καί νά τά γνωρίσει ὁ ἄνθρωπος πλέον ἀπευθείας.

   Νά πῶς τό λέει αὐτό ἡ Ἁγία Γραφής: «οὐδεὶς ἀναβέβηκεν εἰς τὸν οὐρανὸν εἰ μὴ ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς» (Ἰωάν. 3, 13.). Κανένας δεν ανέβηκε στον ουρανό, παρά μόνον ἐκεῖνος πού κατέβηκε από τον ουρανό. 

   Αὐτή ἡ φράση του ευαγγελιστού Ιωάννου είναι ακριβῶς ὅ,τι σᾶς λέω τόση ώρα για τον κατάκλειστο ούρανό. Ἀφοῦ δέν ἀνέβηκε κανένας, πῶς μπορεῖ νά γνωρίζει τί εἶναι στόν οὐρανό; Εἶναι αὐτό πού κατά λαϊκή έκφραση λένε οἱ ἄνθρωποι: Καί ποιός πήγε στον Άδη; Ποιός πῆγε στήν Κόλαση; Ποιός πήγε στον Παράδεισο;

   Θα μπορούσαμε να απαντήσουμε σ' αυτούς, που το λένε με ικανή δόση ἀπιστίας: Ναί, δεν πήγα εγώ· ἀλλὰ πῆγε ὁ Χριστός. Εγώ δεν ανέβηκα στον ουρανό· κατέβηκε ὅμως ὁ Χριστός ἀπό τόν οὐρανό. Δέν τόν πιστεύεις, ἀδελφέ μου, τόν Χριστό; τότε ὁ οὐρανός θα μείνει κατάκλειστος για σένα απλούστατα διότι αυτή ἡ θύρα πού ἄνοιξε ἐπάνω στόν οὐρανό εἶναι αὐτός ὁ ἴδιος Υἱός τοῦ Θεοῦ πού ἐνανθρώπησε. (Βλ. Ἐφεσ. 4, 10.)

   Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος εἶπε: «ἐγώ εἰμι ἡ θύρα» (Ἰωάν. 10, 7· 9.). Ποιά θύρα; Νά, αὐτή ἡ θύρα πού τώρα την βλέπει ἀνοιχτή ὁ Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστής στόν οὐρανό. Αὐτή εἶναι ἡ θύρα. Καί αὐτή ἡ θύρα, σας ξαναλέω, εἶναι ὁ Χριστός. Χωρίς τη θύρα - Χριστός εἶναι ἀδύνατο να μάθουμε τι εἶναι ὁ Θεός, τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος καί ποιά εἶναι ἡ σχέση μεταξύ τοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ Θεοῦ· ἕνα βαθύ, βαθύτατο σκοτάδι. Τα μεγάλα προβλήματα που απασχόλησαν τούς ἀνθρώπους, θά τούς ἀπασχολοῦν πάντοτε, χωρίς λύση και χωρίς τελειωμό.

   Κάθομαι καί βλέπω καινούργιες ἐκδόσεις φιλοσόφων, μέ τήν ἀράδα και με τη σέσουλα! Ευρωπαίοι φιλόσοφοι, Αμερικανοί φιλόσοφοι... καὶ τῆς Ἀνατολῆς, κυρίως όμως τῆς Εὐρώπης καί τῆς Ἀμερικῆς, γράφουν καινούργια βιβλία, καινούργιες θεωρίες, προσπαθούν! Φτωχοί, ταλαίπωροι φιλόσοφοι, ἡ πόρτα άνοιξε! Αλλά ἐπειδή δεν δέχεσθε τῶν Ἰησοῦ Χριστό, πού εἶναι ἡ θύρα, γι' αὐτόν τόν λόγο βλέπετε κατάκλειστο τόν οὐρανό καί δέν ξέρετε τίποτα· ζεῖτε καί υπάρχετε μέσα στις πλάνες.

   Τό λέω, ὥστε ἄν ὑπάρχουν ἐδῶ ἄνθρωποι διανοούμενοι, νέοι, πού θά ἤθελαν να ξεδιψάσουν διαβάζοντας αὐτούς τούς φιλοσόφους, τους συνιστῶ νά μήν τούς διαβάζουν καθόλου! ανοηταίνουν, μωρολογοῦν! Μετά Χριστόν φιλοσοφία; Μετά Χριστόν ή φιλοσοφία εἶναι ἄχρηστη! Όποιος θέλει ἂς με κατηγορήσει. Τί να την κάνω; Πρό Χριστοῦ ἡ φιλοσοφία, μάλιστα, γιατί ήταν μια προσπάθεια, ὅπως σᾶς εἶπα, να τρυπήσω αὐτό τό βαρύ, τό ἀδιαπέραστο τεῖχος τοῦ οὐρανοῦ, κάτι να γνωρίσω. Μετά Χριστόν ὅμως, τώρα πού ἄνοιξε ὁ οὐρανός, θά πηγαίνω, ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, στα «στοιχεῖα τοῦ κόσμου τούτου» (Γαλ. 4, 3. Κολ. 2, 9.) νά μαθαίνω από ἐκεῖ τί καί πῶς; Μά εἶναι ἀνόητο!

   Τό νά θεολογῶ, ἤ ἄν θέλετε –κάνω κατάχρηση του ὅρου– τό νά φιλοσοφῷ πάνω στο δεδομένο υλικό, δηλαδή πάνω στον λόγο τοῦ Θεοῦ, τό καταλαβαίνω. Αλλά γιατί να κάνω κατάχρηση τοῦ ὄρου; θὰ πῶ τὸν σωστό ὅρο· νά θεολογώ. Τό νά θεολογῶ ἐπάνω στο κατατεθειμένο υλικό, την Αγία Γραφή, μάλιστα· αλλά τό νά τρέχω σε συντετριμμένα φρέατα (Βλ. Ιερ. 2, 13. Παρ. 23, 27.), σε χαλασμένα πηγάδια νά πιῶ νερό, γιατί να το κάνω; για ποιόν λόγο;

   Ὁ Χριστός λοιπόν εἶναι ἡ θύρα.

   Καί εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι ὁ Ἰησοῦς, κατά τήν βάπτισή του ἀπό τόν ἅγιο Ἰωάννη τον Βαπτιστή, όπως μᾶς λέει ὁ εὐαγγελιστής Μάρκος  –χρησιμοποιώ τόν Μάρκο γιατί έχει ένα ισχυρό σήμα– «εἶδε σχιζομένους τοὺς οὐρανοὺς» (Μάρκ. 1, 10.), ἐνῶ ὁ Ματθαῖος λέει «ἀνεώχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί» (Ματθ. 3, 16.). Το σήμα σχίζω είναι πολύ δυνατό. Για παράδειγμα, έχω έναν φάκελο. Τόν ἀνοίγω θὰ πεῖ ὅτι κάνω μιά προσπάθεια να τον ξεκολλήσω, νά τόν ἀνοίξω μέ προσοχή. Τόν σχίζω θά πεῖ ὅτι δέν ἔχω ὑπομονή, καί, χράτς, τραβάω μία, και βγάζω μέσα ἀπό τόν φάκελλο το γράμμα. Όταν λέει λοιπόν ο Μάρκος, πώς ὁ Ἰησοῦς «εἶδε σχιζομένους τους ουρανούς», δείχνει μία βίαιη πράξη πάνω στόν οὐρανό. Λοιπόν, «εἶδε σχιζομένους τοὺς οὐρανοὺς καὶ τὸ Πνεῦμα ὡς περιστερὰν καταβαῖνον ἐπ' αὐτόν».

   Τί σημαίνει ὅλη αὐτή ἡ θέση;

   Σημαίνει ότι άνοιξε ὁ οὐρανός! Μπορώ λοιπόν να δῶ μέσα ἀπὸ τοὺς «σχιζομένους οὐρανούς» τα μυστήρια τοῦ οὐρανοῦ· μά καί τά μυστήρια τῆς γῆς, διότι ἄν δέν μου μιλήσει κάποιος γιά τά μυστήρια τῆς γῆς, δέν μπορῶ νά ξέρω.

   Προσέξτε όμως οἱ οὐρανοί ανοίχθηκαν μόνο στον Ἰησοῦ καί διά τοῦ Ἰησοῦ. Κανείς ἄλλος βαπτιζόμενος δεν στάθηκε ποτέ ἄξιος να ανοιχθούν για λογαριασμό του οἱ οὐρανοί. Ποτέ! Στον Ἰησοῦ λοιπόν ἀνοίχθηκαν. Ἀλλά ἀνοίχθηκαν καί διά τοῦ Ἰησοῦ. Γιατί; Διότι ὁ Θεός Λόγος ἐνανθρώπησε. Τό Πνεῦμα δέν θά ἐρχόταν, ἐὰν ὁ Λόγος δέν εἶχε ἐνανθρωπήσει.

   Ακούστε πῶς τό λέει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος: Εγώ κατέβηκα στη γή. Πρέπει όμως τώρα να ανοίξω δρόμο να ἀνεβεῖτε ἐσεῖς μαζί μου στόν οὐρανό. Εάν ἐγώ δέν ἀπέλθω, ὁ Παράκλητος δεν θα κατέλθει. Πρέπει λοιπόν ἐγώ νά ἀπέλθω, μέ τήν θεωμένη ἀνθρώπινη φύση μου, πού τήν πήρα από τη δική σας φθαρμένη φύση καί τή θέωσα. Πρέπει τώρα να ανεβεῖ αὐτή ἡ θεωμένη φύση στόν οὐρανό, νά ἀνοίξω δηλαδή τον δρόμο, και ἀπό αὐτόν τόν δρόμο να κατέλθει το Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, ή Πεντηκοστή. (Ιωάν. 16, 17) Γι' αὐτό εἶπε ὁ Κύριος σας συμφέρει ἐγώ νά ἀπέλθω. Αυτό σημαίνει· ἄνοιξε ὁ οὐρανός.

   Καί τό σπουδαῖο ἀκόμη, ἂν τό θέλετε, εἶναι ὅτι ἀπό τότε πού ἐνανθρώπησε ο Θεός Λόγος, ὁ οὐρανός μένει πλέον ανοιχτός για όποιον θέλει να ανέλθει. Γι' αὐτό μᾶς κάνει ἐντύπωση ἐδῶ ὁ Εὐαγγελιστής, που λέει «καὶ ἰδοὺ εἶδον θύραν ανεωγμένην». Δέν λέει ἁπλῶς ὅτι ἡ θύρα ανοίχθηκε για μια στιγμή καί ἔκλεισε, ἀλλὰ ὅτι παραμένει ανοιχτή· «ανεωγμένη» θα πει ἔχει ἀνοιχθεῖ, καί παραμένει πάντα ανοιχτή.

   Ἔτσι, νά τό μάθουμε για μια ακόμη φορά ὅτι δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά εἰσέλθει στον ουρανό, παρά μόνο διά τῆς θύρας - Χριστός. Μόνο ἂν περάσουμε ἀπό τή θύρα-Χριστός, τότε μπαίνουμε στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή, με τον Χριστό μπαίνουμε στη Βασιλεία του Θεοῦ· διά τοῦ Χριστοῦ καί μέ τόν Χριστό, μέ τήν βοήθειά του· καί ἐκεῖ τό τέρμα εἶναι πάλι ὁ Χριστός. Τό καταλάβατε; Μέ τόν Χριστό, διά τοῦ Χριστοῦ καί πρός τόν Χριστό. Ὅλα αὐτά, καί τά τρία, ἀφοροῦν σέ ἕνα πρόσωπο τὸν Ἰησοῦ Χριστό,

   Θυμηθείτε ακόμη κάτι. Ὅταν ὁ Χριστός πέθανε ἐπί τοῦ σταυροῦ, τό καταπέτασμα τοῦ ναοῦ σχίσθηκε. (Βλ. Ματθ. 27, 51. Μαρκ. 15, 38. Λουκά 23, 45.) Το καταπέτασμα τοῦ ναοῦ χώριζε τά ἅγια από τα άγια τῶν ἁγίων καὶ ἦταν το σύμβολο διαχωρισμού ουρανού καί γῆς. Στό ἔξω μέρος τοῦ ναοῦ, στα ἅγια, ήταν μόνον οἱ ἱερεῖς, καί ὁ ἀρχιερεύς. Στα ενδότατα, στα ἅγια τῶν ἁγίων, πού ἔμπαινε μόνο μιά φορά τόν χρόνο ὁ ἀρχιερεύς, «οὐ χωρίς αἵματος», δὲν ἔμπαινε κανείς άνθρωπος, καί ἦταν τό σύμβολο τοῦ οὐρανοῦ, ἐνῶ τό ἔξω, ὁ κυρίως ναός, ἦταν τό σύμβολο τῆς γῆς. (Βλ. Ἔξοδ. 30, 10. Λευίτ. 16, 34. Έβρ. 9, 1-8.) Χωριζόταν ὁ ουρανός ἀπό τή γῆ, δηλαδή τα ἅγια τῶν ἁγίων ἀπὸ τὰ ἅγια, με ένα καταπέτασμα, με μία κουρτίνα βαρειά.

   Ὅταν ὁ Χριστός σταυρώθηκε και εξέπνευσε πάνω στόν σταυρό, μέ τήν ἐκπνοή τοῦ Κυρίου ἐπί τοῦ σταυτοῦ σχίσθηκε το καταπέτασμα. Τί θὰ πεῖ αὐτό; Ἄνοιξε ὁ οὐρανός. Τί καταπληκτικό! Μέ τόν θάνατο τοῦ Χριστοῦ ἄνοιξε ὁ οὐρανός! Τί εὐλογία! Καί ἀπό τότε ἔμεινε ανοιχτός! Σχίσθηκε ἡ κουρτίνα, ἔμεινε ανοιχτή, και ενώθηκαν, στα σύμβολα, ουρανός καί γῆ. Ἀλλά καί στην πραγματικότητα τά διεστῶτα, αὐτά πού ἦταν χωρισμένα, τόν οὐρανό καί τήν γῆ, ὁ Χριστός τὰ ἔνωσε, καί τά ἕνωσε στήν ἀνθρώπινη φύση του. (Πρβλ. «Ἥπλωσας τὰς παλάμας, καὶ ἤνωσας τὰ τὸ πρὶν διεστῶτα...» (Τροπάριο Γ΄ ᾠδῆς Κανόνος Μ. Σαββάτου))

   «Καὶ ἡ φωνὴ ἡ πρώτη ἣν ἤκουσα –συνεχίζει ὁ Εὐαγγελιστής– ώς σάλπιγγος λαλούσης μετ᾿ ἐμοῦ, λέγων ...» (Αποκ. 4, 1. Εάν δεν πρόκειται περί ἐπιδράσεως τοῦ ἑβραϊκοῦ lemor, ὅπερ πολλάκις ἀποδίδεται ἀσυντάκτως ὑπό τῶν Ο' διά τοῦ "λέγων", ἔχομεν ἐνταῦθα σύνταξιν κατά τό νοούμενον, ὅτι ὑπό τό "λέγων" νοεῖται ὁ εἰρημένος ἄγγελος ἢ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου", τοῦ ὁποίου τήν φωνήν ἤκουσεν ὁ προφήτης (Αποκ. 1, 10). (Μπρατσιώτης, σ. 117)) Καί ή φωνή ή πρώτη, που άκουσα σαν σάλπιγγα να μιλάει σ' ἐμένα, μου έλεγε...

   Ποιά είναι αυτή ή «φωνή ή πρώτη»; Είναι ή φωνή τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ δεδοξασμένου, τοῦ ὑπεριστορικού πλέον Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού τοῦ ὑπαγόρευσε, κατά την πρώτη κλήση, τίς ἑπτά ἐπιστολές προς τίς ἑπτὰ Ἐκκλησίες της Μικράς Ασίας.

   Καί τήν πρώτη, καί τή δεύτερη φορά, ή φωνή πού ἀκούστηκε ήταν ὡς φωνή σάλπιγγος. Γιατί; Λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας: «διὰ τὸ μεγαλόφωνον» (PG 106, 228· 253.), γιατί ήταν πολύ ἰσχυρή, πολύ δυνατή φωνή.

   Καί τί παρήγγειλε ή φωνή αυτή τοῦ Κυρίου;

   «Ανάβα ὧδε καὶ δείξω σοι ἃ δεῖ γενέσθαι μετά ταῦτα.» (Αποκ. 4, 1.) Ανέβα ἐδῶ, καί θά σου δείξω ἐκεῖνα πού πρόκειται να γίνουν μετά από αυτά. (Τό «δεῖ» εἶναι προτιμότερο να το ερμηνεύσουμε ὄχι «πρέπει», αλλά «πρόκειται»· τοῦτο εἶναι ἀκριβέστερο. (Βασιλειάδης, σ. 173)) 

   Ποῦ θά ἀνέβαινε ὅμως ὁ Ἰωάννης; Εἶναι στή γῆ, εἶναι στήν Πάτμο ὁ Ἰωάννης· εἶναι στο σπήλαιο της Αποκαλύψεως, ἡμέρα Κυριακή. Ποῦ θὰ ἀνέβαινε;

   Όπως λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας. Η ανάβαση σημαίνει «τὸ τῶν γηΐνων τελείως ἀποστῆναι καὶ ἐν οὐρανῷ γενέσθαι τὴν διάνοιαν τοῦ ἀκούοντος» (PG 106, 253. Πρβλ. Αρέθα, PG 106, 565D: «Οὐ τόπῳ τοῦτο φάσκουσα (ή φωνή) τὸ ἀνελθεῖν, ἀλλὰ διάνοιαν μετεωρίσαι ἀπὸ τῶν περιπεζίων καὶ ἀνθρωπίνων».), τό νά ἀπομακρυνθεῖ τελείως ἀπό τά γήινα, καί ὁ νοῦς αὐτοῦ πού ἀκούει να βρεθεῖ στὰ οὐράνια.

   Ο τρόπος δὲ αὐτὸς τῆς ἀναβάσεως αναφέρεται εὐθύς πιό κάτω, ὅπως θὰ δοῦμε. Πάντως τώρα πλέον ὁ Ἰωάννης θά ἔβλεπε ἐκεῖνα πού θά γίνονταν στο μέλλον καί πού ή μυστηριώδης θέα τους ἀρχίζει ἀπό τό 6ο κεφάλαιο τῆς Ἀποκαλύψεως· διότι καί τά δύο αυτά κεφάλαια πού ἔχουμε, το 4ο καί τό 5ο, καί αὐτά ἐπίσης ἀποτελούν μία ἐπί μέρους εισαγωγή του όλου βιβλίου στό μέρος τῶν ἀποκαλύψεων,

   «Καὶ εὐθέως ἐγενόμην ἐν πνεύματι» (Αποκ. 4, 2.) λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης. Νά ὁ τρόπος.

   Τί σημαίνει «καὶ εὐθέως ἐγενόμην ἐν πνεύματι»;

Εἶναι ἡ πνευματική ανάβαση, εἶναι ἡ ἔκσταση, εἶναι ἡ ἁρπαγή τοῦ νοῦ. Αὐτό σημαίνει τὰ «ἐγενόμην ἐν πνεύματι». («Καὶ ἐν πνεύματι ἀνελθών, οὐ γὰρ σωματικὴ οὐδ᾽ αἰσθητὴ γέγονεν ἡ ἄνοδος.» (Οἰκουμένιος, σ. 67). Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Ἀποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ὁμιλία 7η, ἐκδ. Ἱερ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2023, σ. 216 κ.ά.

https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2024/12/blog-post_89.html?m=1)

   «Καὶ ἰδοὺ θρόνος ἔκειτο ἐν τῷ οὐρανῷ.»

   «Καὶ ἰδοὺ...» Κάνουν ἐντύπωση αὐτά τά «ἰδοὺ», πού εἰσάγονται στην αρχή κάθε φορά πού ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης περιγράφει μία εικόνα. Εἶναι σάν αυτό πού συμβαίνει ὅταν κάποτε πᾶμε μαζί μ' ένα παιδάκι σ' ἕναν τόπο μέ παράξενα πράγματα, περίεργα, θαυμαστά, καί αὐτό φωνάζει: Μαμά, κοίταξε ἐδῶ! Μαμά, κοίταξε ἐκεῖ! Κοίταξε κι ἐκεῖ! Να, να, νά! Τό κάνουν καί μεγάλοι αὐτό. Αυτό σημαίνει τό «ἰδοὺ». Εἶναι μία διαρκής έκπληξη τοῦ Ἰωάννου γιά ὅ,τι βλέπει, καί λέει συνεχῶς «Καὶ ἰδοὺ... ἰδοὺ...». Καί νά! Νά, νά, νά! Εἶδα αυτό! καί μετά εἶδα ἐκεῖνο! καί μετά Νά, εἶδα ἐκεῖνο!

   «Καὶ ἰδοὺ θρόνος ἔκειτο ἐν τῷ οὐρανῶ»· καί νά στον ουρανό υπήρχε ένας θρόνος.

   Τι σημαίνει ο θρόνος;

   Είναι σύμβολο. Αλήθεια, κάθεται ὁ Θεός πάνω σε κανέναν θρόνο; Γιά προσέξτε. Ας προσπαθήσουμε να ἔχουμε μία αναγωγή, καὶ ἂς δοῦμε, πίσω από τα σύμβολα, την πραγματικότητα. Ὁ θρόνος εἶναι το σύμβολο τῆς δόξας, ἀλλά καί τῆς ἀναπαύσεως.

   Καὶ ἂς δοῦμε πρώτα πῶς εἶναι τὸ σύμβολο τῆς δόξας.

   Ο προφήτης Μιχαίας λέει τά ἑξῆς: «Εἶδον Θεὸν Ἰσραὴλ καθήμενον ἐπὶ θρόνου αὐτοῦ, καὶ πᾶσα ἡ στρατιὰ τοῦ οὐρανοῦ εἱστήκει περὶ αὐτὸν ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ καὶ ἐξ ευωνύμων» (Γ' Βασ. 22, 19.). Ὅλοι οἱ ἄγγελοι ήταν γύρω ἀπό τόν θρόνο τοῦ Κυρίου τοῦ Ἰσραήλ.

   Ὁ δέ προφήτης Ἡσαΐας, σέ ἐκεῖνο τό περίφημο όραμά του, πού εἶναι γραμμένο στο 6ο κεφάλαιο του βιβλίου του, γράφει: «εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπῃρμένου –«ἐπηρμένου» θὰ πεῖ πάλι υψηλού, ανυψωμένου· υψηλού και ανυψωμένου– καὶ πλήρης ὁ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ.» ('Ho. 6, 1.).

   Ὁ προφήτης βλέπει το όραμα μέσα στον ναό του Σολομῶντος. Καί ὅταν μετά τα Χερουβείμ ψάλλουν το «ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος...», εἶναι τόσο ισχυρή ή φωνή τους, ὥστε τό ὑπέρθυρον μετακινεῖτο! Δηλαδή, φανταστείτε μία εικόνα, ποὺ ἡ σκεπή τοῦ ναοῦ ἀνεβοκατεβαίνει, ταλαντώνεται, πάλλεται ἀπό τίς φωνές τῶν ἀγγέλων! Καί γέμισε, λέει, ὅλος ὁ ναός από καπνό θυμιάματος! Ὅλα αὐτά συμβολίζουν τη δόξα τοῦ Κυρίου.

   Ὥστε λοιπόν ὁ θρόνος εἶναι τό σύμβολο τῆς δόξας τοῦ Θεοῦ.

   Σᾶς εἶπα ὅμως ὅτι εἶναι καί τό σύμβολο τῆς ἀναπαύσεως. Τί εἶναι, παρακαλώ, ένας θρόνος: Είναι μία καρέκλα. Βεβαίως, εἶναι πεποικιλμένη, ἐντυπωσιακή αὐτή ἡ καρέκλα, στολισμένη, μεγάλη, ψηλή... νά, ὅπως τό δεσποτικό. Τί εἶναι αὐτό στην πραγματικότητα; Είναι μια καρέκλα. Καρέκλα δέν εἶναι; ἕνα κάθισμα· κι ἐκεῖ κάθεται ἕνας ἄνθρωπος. Αλλά μοιάζει αυτός ο θρόνος με τις καρέκλες που καθόμαστε; Όχι. Είναι όμως μία καρέκλα, δηλαδή ένα κάθισμα. Αλλά κάθομαι θά πεῖ ἀναπαύομαι. Λοιπόν, σημαίνει ὅτι ὁ Θεός κάθεται, ἀναπαύεται. Ποῦ ἀναπαύεται ὅμως;

   Ἀκοῦστε τί λέει ἐδῶ ὁ προφήτης Ἡσαΐας: «Κύριος ὕψιστος ἐν ἁγίοις αναπαυόμενος» (Ησ. 57, 15.).

   Αγαπητοί μου, ὁ Θεός δέν ἔχει οὔτε πόδια, οὔτε σῶμα να πάει να καθίσει σ' ἕνα σκαμνί, οὔτε κουράζεται ὁ Θεός... εἶναι ἀνθρωπομορφικές αὐτές οἱ ἐκφράσεις. Ὁ Θεός ἀναπαύεται ἐπάνω στούς ἁγίους!

   Ὁ ἅγιος Ανδρέας ἐξηγεῖ: «δι' ού θρόνου δηλούται ἡ ἐν τοῖς ἁγίοις τοῦ Θεοῦ ἀνάπαυσις· αὐτοῖς γὰρ ἐνθρονίζεται» (PG 106, 253BC. Βλ. Αρέθα, PG 106, 568B.). Με αυτόν τον θρόνο δηλώνεται η ανάπαυση τοῦ Θεοῦ ἐπάνω στούς ἁγίους, γιατί ἐπάνω σ' αὐτούς ἐνθρονίζεται ὁ Θεός.

   Καί σέ μία λειτουργική ευχή, στη θεία Λειτουργία, λέμε: «ὸ ἐν ἁγίοις ἁναπαυόμενος» (Βλ. Ευχή Τρισαγίου Ὕμνου.). Σύ εἶσαι ἐκεῖνος πού ἀναπαύεσαι ἐπάνω στους ἁγίους.

   Εἶναι ὁ ἴδιος λόγος πού εἶπε ὁ Χριστός στον κάθε πιστό: «ελευσόμεθα καὶ μονὴν παρ' αὐτῷ ποιήσομεν» (Ἰωάν. 14, 23.). Θὰ ἔλθουμε ἐμεῖς, τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος, καί θά κατοικήσουμε μέσα στον πιστό ἄνθρωπο.

   Ὥστε λοιπόν, αγαπητοί μου, ο θρόνος τοῦ Θεοῦ εἶναι οἱ πιστοί ἄνθρωποι!

   Δηλαδή, ἂν ἐγώ είμαι πιστός, γίνομαι θρόνος τοῦ Θεοῦ; Κι ἂν ἐσεῖς εἴσαστε πιστοί, γίνεστε θρόνος τοῦ Θεοῦ; Ναί! Τό ἀντιλαμβάνεστε; Γιατί νά πᾶμε μακριά γιὰ νὰ τὸ ἀποδείξουμε; Ή ίδια ή Θεοτόκος δέν ἔγινε θρόνος τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ βάστασε μέσα της αυτόν τον Υιό τοῦ Θεοῦ; Θρόνος! (Πλῆθος ὕμνων καί ἐγκωμίων ἀπευθύνονται προς την Θεοτόκο, χαρακτηρίζοντάς την θρόνο τοῦ Θεοῦ: «Χαῖρε, ὅτι υπάρχεις Βασιλέως καθέδρα· χαῖρε, ὅτι βαστάζεις τὸν βαστάζοντα πάντα», «Ηλιοστάλακτε θρόνε, καθέδρα τοῦ Βασιλέως», «Χαῖρε, θρόνε πυρίμορφε Κυρίου», «Χαῖρε, θρόνε πύρινε τοῦ Παντοκράτορος», «Ναὸς καὶ πύλη ὑπάρχεις, παλάτιον καὶ θρόνος τοῦ Βασιλέως», «Καὶ θρόνος ἀνεδείχθης, Θεοτόκε»... κ.α)

   Αλλά κι ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου, είμαστε Θεοτόκοι. Δέν ὑπῆρξε μόνο ή παρθένος Μαρία Θεοτόκος· καὶ ἐμεῖς εἴμαστε Θεοτόκοι· κι ἐμεῖς γεννᾶμε τον Θεό Λόγο και μέσα στην καρδιά μας γίνεται ἡ ἐνανθρώπησή του. Ὅταν μέ τό στόμα μου παίρνω τό Σῶμα καί τό Αἷμα Χριστοῦ, τί κάνω; δέν ἐνθρονίζω τόν Χριστό μέσα μου; δέν γίνομαι ὁ θρόνος του;

   Ωραία το λέει ὁ ἅγιος Κύριλλος Ιεροσολύμων αυτό: «Θα βάλεις τήν δεξιά σου παλάμη ἐπάνω στην αριστερή σταυροειδώς, κατά τρόπον πού θά ἀποτελέσουν οἱ δυό παλάμες σου θρόνο, στόν ὁποῖο ἐπάνω θά εἶναι ὁ Ἀμνός» (Αγ. Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Κατήχησις Ε΄, ΚΓ', PG 33, 1125: «... ἀλλὰ τὴν ἀριστερὰν θρόνον ποιήσας τῇ δεξιᾷ, ὡς μελλούση Βασιλέα ὑποδέχεσθαι· καὶ κοιλάνας τὴν παλάμην, δέχου τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ».). Παίρνω τόν Ἀμνό, τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τόν βάζω πάνω στο δεξί μου χέρι, βάζω τό ἀριστερό ἀπό κάτω, καί τά δυό μου χέρια γίνονται θρόνος· κατόπιν παίρνω τόν Χριστό καί τόν τρώω! «Ο τρώγων μου τὴν σάρκα...» (Ἰωάν. 6, 54. 56.) Ἀκοῦστε αὐτό τό δυνατό ρήμα: τρώγω! Καί, τρώγοντας τόν Χριστό, γίνομαι ὅλος θρόνος τοῦ Χριστού,

   Τὰ ὑποψιάζεστε αυτά, αγαπητοί μου; τα υποπτεύεστε; Καταλαβαίνετε τί θά πεῖ εἶμαι Χριστιανός καί τί θὰ πεῖ ζῶ τὴν μυστηριακή ζωή; Και αν λάβετε ὑπ' ὄψιν ὅτι ὁ Θεός Λόγος, πού ἐνανθρώπησε, εἶναι ὁ Κύριος τοῦ οὐρανοῦ! Θεέ μου! ὁ Κύριος τοῦ οὐρανοῦ! ὁ Κύριος τῶν ἀγγέλων! εἶναι ὁ Κύριος τοῦ παντός! Πώ-πώ! Πῶς νὰ τὸ συλλάβει αὐτό τὸ ἀνθρώπινο μυαλό! Κι εγώ ὁ φτωχός, τό μόριο τῆς δημιουργίας, γίνομαι θρόνος τοῦ Θεοῦ! Ὤ, συγκατάβαση αγάπης τοῦ Θεοῦ!

   «Καὶ ἐπὶ τὸν θρόνον καθήμενος, ὅμοιος ὁράσει λίθω ἰάσπιδι καὶ σαρδίῳ· καὶ ἔρις κυκλόθεν τοῦ θρόνου, ὁμοίως ὅρασις σμαραγδίνων.» (Αποκ. 4, 2-3.) Καί ἐπάνω στον θρόνο ὑπῆρχε κάποιος που καθόταν, καί ἦταν ὅμοιος σαν να βλέπεις ιάσπιδα καί σάρδιο –είναι πολύτιμοι λίθοι– και οὐράνιο τόξο ήταν γύρω από τον θρόνο, καί είχε χρώμα σμαραγδένιο.

   Ποιός καθόταν πάνω στον θρόνο;

   Καθόταν ὁ Πατήρ. Ὅμως δέν τόν κατονομάζει, δέν λέει τίποτα ὁ ἅγιος Ἰωάννης· μόνο λέει «ὁ καθήμενος».

   Σημειώνει ὁ ἅγιος Ανδρέας, ὁ ἑρμηνευτής τῆς Ἀποκαλύψεως: «ἐπειδὴ δὲ τὸν Πατέρα τὸν ὁραθέντα ένταῦθα παρίστησι, σωματικὸν αὐτῷ χαρακτῆρα οὐ περιτίθησιν, ὥσπερ ἐν τῇ προτεραίᾳ τοῦ Υἱοῦ ὀπτασία· ἀλλὰ τιμίοις αὐτὸν λίθοις ἀπεικάζει» (PG 106, 253B.). Προηγουμένως ὁ Ἰωάννης περιέγραψε τον Υιό, πού τοῦ μίλησε. Ἄκουσα φωνή, καί γύρισα καί εἶδα κάποιον, ὅμοιο μέ ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος ἦταν ἔτσι κι ἔτσι κι ἔτσι... στα χέρια του κρατοῦσε ἑπτά αστέρια, περπατοῦσε ἀνάμεσα σέ ἑπτά λυχνίες, τά ἐνδύματα πού φοροῦσε ἦταν λευκά, οἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς του λευκές... καί οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. Μᾶς ἔκανε περιγραφή ὁ Ἰωάννης ἐκεῖ, στο 1ο κεφάλαιο τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἐδῶ ὅμως ἀπουσιάζει ἡ περιγραφή γιατί εἶναι ὁ Πατήρ, καί τί νά περιγράψει από τον Πατέρα; Ὁ Υἱός ἔγινε ἄνθρωπος, καί τόν περιγράφει· τόν Πατέρα ὅμως πῶς νά τόν περιγράψει; Αντί για περιγραφή, βάζει πολύτιμους λίθους, καί λέει ὅτι ἔμοιαζε σαν αὐτόν κι αὐτόν τόν πολύτιμο λίθο καί οὕτω καθ' ἑξῆς, γιά νά δείξει, μέ τό χρῶμα αὐτῶν τῶν πολύτιμων λίθων, κάποιες ιδιότητες του καθημένου ἐπάνω στον θρόνο.

   Ἔτσι, πολύ ορθά ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης αποφεύγει να παραστήσει τον Θεό, ὅπως ἀποφεύγουν να τόν παραστήσουν καί οἱ προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, γιατί εἶναι ὁ ἀόρατος καί ὁ ἄρρητος Θεός.

   Ακόμη, χαρακτηριστικό είναι ότι αποφεύγει να αναφέρει καί τό ὄνομα. Δεν λέει ὁ Θεός, δεν λέει ὁ Κύριος, ἀλλά λέει ὁ καθήμενος· τίποτε ἄλλο. Προτιμᾶ νά τον περιγράψει συμβολικά, ὅπως σὰς εἶπα, με παραμοιώσεις προς τα λαμπρότερα αντικείμενα που υπήρχαν τότε, πού εἶναι οἱ πολύτιμοι λίθοι.

   Μέ τό χρῶμα τῶν πολύτιμων αὐτῶν λίθων προφανῶς ὑπονοοῦνται οἱ χαρακτήρες τοῦ Θεοῦ, τοῦ καθημένου. Πρέπει νά σᾶς πῶ ἐδῶ ὅτι ἡ ὀνομασία τῶν πολύτιμων λίθων δὲν συμπίπτει με τα σημερινά ονόματά τους. Πιθανότατα ὁ ίασπις να είναι το διαμάντι, και μάλιστα όχι το ἔγχρωμο αλλά τό άχρωμο, το διαφανές, πού εἶναι καί τό πολυτιμότερο.

   Ἔτσι, μέ τόν ἴασπι, ὑπονοεῖται ἡ ἁγιότητα και ή καθαρότητα τοῦ Θεοῦ. Μέ τόν σάρδιον –πολίτιμος λίθος ποὺ ἐξαγόταν στην επαρχία τῶν Σάρδεων καί εἶχε κόκκινο χρώμα– ὑπονοεῖται ἡ τιμωρητική δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ. Ἅγιος, ἀλλά καί Δίκαιος! Καί μέ τήν ἶριν, τό οὐράνιο τόξο, ὑπονοεῖται ἡ εὔνοια τοῦ Θεοῦ πρός τούς ἀνθρώπους, όσο κι ἂν αὐτοί ἔχουν αμαρτήσει. (Κατά τούς Ανδρέα καί Αρέθα, ὁ ἴασπις, πού ἔχει πράσινο χρώμα, συμβολίζει «τὸ ἀειθαλὲς καὶ φερέσβιον καὶ τροφῆς χορηγὸς τῆς θείας φύσεως, διὰ τὸ πᾶν σπέρμα χλοηφορεῖν», δηλαδή συμβολίζει τήν ἀειζωίαν καί ἀειθαλίαν, τήν αἰωνιότητα τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἴασπις, κατά τόν Π. Μπρατσιώτη, θεωρεῖται συνήθως ὡς σύμβολον τῆς καθαρότητος καί ἁγιότητος τοῦ Θεοῦ. Τό δέ σάρδιον εἶναι σύμβολο τῆς τιμωρητικῆς δυνάμεως τοῦ Θεοῦ, διότι ἔχει χρώμα «πυροειδές», πύρινο, ὅμοιο με φωτιά, ἀφοῦ ὁ ἴδιος εἶναι «πῦρ καταναλίσκον» (Δευτ. 4, 24. 9, 3. Έβρ. 12, 29).)

   Γιατί; Ὅταν ἔγινε ὁ κατακλυσμός, ὁ Θεός εἶπε: Θα βάλω τό τόξο μου πάνω στα νέφη σε κάθε βροχή –δηλαδή το ουράνιο τόξο– καί αὐτό θά είναι σημάδι ότι πιὰ δὲν θὰ ξαναγίνει κατακλυσμός. (Γέν. 9, 13-16.) Βλέπετε πόσα δάνεια συμβόλων παίρνει ὁ Εὐαγγελιστής γιά νά περιγράψει τον καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου, τον Θεό;

   Βέβαια, ὅποτε βρέχει, μετά βγαίνει τό οὐράνιο τόξο, πού δέν εἶναι τίποτε άλλο παρά η ανάλυση τοῦ ἡλιακού φωτός. Ὅπως πέφτει τό φῶς ὑπό ειδικές συνθῆκες στις σταγόνες τῆς βροχῆς, δημιουργεῖται τό οὐράνιο τόξο. Είναι πάρα πολύ συνηθισμένο τό νά τό δοῦμε. Ἐκεῖ στο Στόμιο, μόλις βρέξει, βλέπουμε ουράνιο τόξο.

   Λέει λοιπόν ὁ Θεός. Όταν θα βάλω την υπόσχεσή μου πάνω στο τόξο τό οὐράνιο, δεν θα ξανακαταστρέψω  τον κόσμο με κατακλυσμό, όσο και δεν αμαρτήσουν οἱ ἄνθρωποι.

   Το ουράνιο τόξο λοιπόν γύρω από τον θρόνο είναι το σύμβολο τῆς συμφιλιώσεως καί τῆς εὐμενείας του Θεοῦ. Ὁ Θεός εἶναι εὐμενής απέναντι στους ανθρώπους, ὅσες ἁμαρτίες καί ἄν κάνουν· εἶναι ἕτοιμος να τοὺς συγχωρήσει, ἀρκεῖ νὰ τοῦ τὸ ζητήσουν.

   Κι ἀκόμη εἶναι ἀξιοσημείωτο ὅτι ὁ καθήμενος χαρακτηρίζεται ὡς ὅμοιος με πολύτιμους λίθους. Ορθά, διότι πῶς νὰ περιγράψει ὁ ἱερὸς Εὐαγγελιστής ἐκεῖνο πού ἤδη βλέπει; Σημειώστε ὅτι οἱ προφῆτες –ὁ Ἰεζεκιήλ, ἀλλά καί ἄλλοι προφῆτες–  ὁμιλοῦν γιὰ ὁμοιότητα δόξης Θεοῦ, καί ὄχι για ομοιότητα Θεού. (Βλ. Ιεζ. 1, 26-28. Αριθμ. 12, 8. Δαν. 10, 16. κ.ά.)

   Γιά νά τό καταλάβετε: Ἔχω τόν ἥλιο· οἱ ἀκτίνες του φθάνουν στο σπίτι μου. Δέν ἔχω ὅμως τὸν ἥλιο μέσα στο σπίτι· ἔχω τίς ἀκτίνες του, ἔχω τὴν ἐνέργειά του. Ἐάν ὅμως αὐτό πού βλέπω εἶναι μία εικόνα, τότε αυτές οἱ ἀκτίνες δεν είναι πραγματικές· μία εικόνα είναι. Ἔ, λοιπόν, οἱ προφῆτες αυτό βλέπουν, τήν εἰκόνα τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ· ὄχι τῆς ἴδιες τις ἐνέργειες, αλλά τήν εἰκόνα τῆς δόξας τοῦ Θεοῦ. (Βλ. ίερ. Χρυσοστόμου, Κατὰ Ἀνομοίων, Λόγος Α΄, PG 48, 705: «οἱ προφῆται οὐ μόνον τί τὴν οὐσίαν ἐστὶν ἀγνοοῦντες φαίνονται, ἀλλὰ καὶ περὶ τῆς σοφίας αὐτοῦ πόση τίς ἐστιν ἀποροῦσιν».)

   Σωστά λοιπόν ὁ Ἰωάννης βάζει αυτές τις εικόνες καί λέει στην περιγραφή του ὅμοιος μὲ τοῦτο, ὅμοιος μ᾿ ἐκεῖνο. Δέν λέει ἦταν ἔτσι, ἀλλά ἔμοιαζε σαν κάπως ἔτσι, γιά νά δείξει τήν ἀδυναμία περιγραφῆς τοῦ Θείου. Δέν περιγράφεται, ἀγαπητοί μου, τό Θεῖον· οὔτε κἂν οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ περιγράφονται. (Βλ. Εξοδ. 33, 20: «οὐ δυνήσῃ ἰδεῖν τὸ πρόσωπόν μου· οὐ γὰρ μὴ ἴδῃ ἄνθρωπος τὸ πρόσωπόν μου καὶ ζήσεται». Ἰωάν. 1, 10. Α΄ Τιμ. 6, 16. Ματθ. 11, 27. Β' Κορ. 12, 4. Μεγ. Βασιλείου, Ἐπιστολὴ πρὸς Ἀμφιλόχιον ἐπίσκοπον Ικονίου, PG 32, 869AB: «Ἡμεῖς δὲ ἐκ τῶν ἐνεργειῶν γνωρίζειν λέγομεν τὸν Θεὸν ἡμῶν, τῇ δὲ οὐσία αὐτῇ προσεγγίζειν οὐχ ὑπισχνούμεθα». Αγ. Ιωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκφρασις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, Κεφ. 4, PG 94, 800C: «Απειρον τὸ θεῖον καὶ ἀκατάληπτον· καὶ τοῦτο μόνον αὐτοῦ καταληπτόν, ἡ ἀπειρία καὶ ἀκαταληψία». Ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ παραμένει άγνωστη καί ἀπρόσιτη καί γιά τούς ἀγγέλους και για ὅλους τοὺς ἁγίους, ακόμα καί γιά τήν Θεοτόκο! Μόνον ὁ Θεός γνωρίζει τήν οὐσία του. Εάν, ὅπως λέει ὁ μέγας Βασίλειος (PG 49, 749C), ἀπολύτως καμμία κτιστή ουσία δέν μπορεῖ νά γνωσθεῖ ἐξαντλητικά, πόσο μᾶλλον ἡ μόνη ἄκτιστη ουσία, ὁ Θεός; (π. Ιωάννου Ρωμανίδου, Το προπατορικόν ἁμάρτημα, Δόμος, Αθήνα 1989, σ. 133)

   «Καὶ κυκλόθεν τοῦ θρόνου θρόνοι εἴκοσι τέσσαρες, καὶ ἐπὶ τοὺς θρόνους τοὺς εἴκοσι τέσσαρας πρεσβυτέρους καθημένους, περιβεβλημένους ἐν ἱματίοις λευκοῖς, καὶ ἐπὶ τὰς κεφαλὰς αὐτῶν στεφάνους χρυσους.» (Αποκ. 4, 4.) Τί ἐξαίσιο θέαμα! Γύρω ἀπό τόν θρόνο τοῦ καθημένου εἶδα είκοσι τέσσερις θρόνους –φυσικά όχι τόσο λαμπρούς ὅπως ὁ ἕνας θρόνος, ὁ κεντρικός– καί πάνω στοὺς εἴκοσι τέσσερις θρόνους εἶδα τούς εἴκοσι τέσσερις πρεσβυτέρους –ενάρθρως· τούς εἴκοσι τέσσερις πρεσβυτέρους– οἱ ὁποῖοι ἦταν καθισμένοι καί αὐτοί, ἦταν ντυμένοι μέ λευκά ρούχα, καί στα κεφάλια τους ἐπάνω είχαν χρυσά στεφάνια. Πραγματικά, εξαίσιο θέαμα... θαυμάσιο! 

   Αλλά, σχετικά μέ τήν εἰκόνα αὐτή πού βλέπει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης καί τήν περιγράψει και σ' ἐμᾶς, ἀμέσως θα λέγαμε: Ὥστε, λοιπόν, ὁ Θεός δέν μένει ἀκοινώνητος μέ τήν κτίση του; Δεν μένει ὁ Θεός στον ἑαυτό του, ἔχοντας μόνο εσωτερική κοινωνία τῶν τριῶν προσώπων;

   Ὄχι, ἀγαπητοί μου· ὁ Θεός κοινωνεῖ μέ τά κτίσματά του. Ὅταν ὁ ἴδιος εἶναι πάνω στον θρόνο, καί γύρω του ὑπάρχουν οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι –πού εἶναι ἄνθρωποι– σημαίνει ὅτι ὁ Θεός κοινωνεῖ μέ τά κτίσματά του! Αὐτό καί μόνο θά ἦταν ἱκανό να προσδώσει μιά ἄπειρη δόξα στόν Θεό. Ὁ ἔξω ἀπό τήν δημιουργία Θεός κοινωνεί με τη δημιουργία του γιατί την ἀγαπᾶ! (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμ. Α΄, Μάθημα 2ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2017.)

   Καί ποιοί εἶναι αὐτοί οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι; Εἶναι ἡ θριαμβεύουσα Ἐκκλησία τῶν δικαίων καί τῶν ἁγίων, πάνω στους οποίους ο Θεός ἐπαναπαύεται. (Ήσ. 57, 15. Βλ. Π. Μπρατσιώτη, σ. 119.)

   Ακόμη, ὁ ἀριθμός τους –είκοσι τέσσερις– εκφέρεται ενάρθρως. Σας το τόνισα μάλιστα στην ανάγνωση τοῦ κειμένου. Λέει εἶδα καθισμένους τούς εἴκοσι τέσσερις πρεσβυτέρους. Δέν λέει εἶδα εἴκοσι τέσσερις καθισμένους πρεσβυτέρους. Γιατί τους βάζει ἐνάρθρως;

   Σάν νά εἶναι γνωστοί! Ναί, ἀγαπητοί μου! Αὐτό τό έναρθρο έχει μεγάλη σημασία.

   Σημαίνει, πρώτον, ὅτι αὐτοί οἱ είκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι εἶναι γνωστοί στόν Θεό. Ο Θεός γνωρίζει πάντα τους δικούς του. Πάντοτε! Ὅπου καί ἄν σέ κρύψουν, σέ ὅ,τι ἀποθῆκες καί ἄν σε στριμώξουν και σὲ ὅποιες γωνιές ἀφανείας καί ἀσημότητος καί ἄν σε ἀπορρίψουν οἱ ἄνθρωποι, ὁ Θεός σε βλέπει, σε ξέρει, σε ξεχωρίζει, εἶσαι ὁ δικός του· μή φοβάσαι! Τι μεγάλη παρηγοριά αὐτό... ὁ Θεός με ξέρει, είμαι δικός του, με γνωρίζει! (Βλ. Β΄ Τιμ. 2, 20: «ἔγνω Κύριος τοὺς ὄντας αὐτοῦ».)

   Δεύτερον, εἶναι γνωστοί στον Ιωάννη. Μά πῶς εἶναι δυνατόν αὐτό; Οἱ ἅγιοι μεταξύ τους εἶναι γνωστοί. Βέβαια, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ήταν ακόμα στή γῆ ἀλλά δέν εἶχε σημασία αὐτό. Σᾶς ἀναφέρω μόνο τοῦτο: Ὅταν στην Μεταμόρφωση ὁ Ἰωάννης, ὁ Πέτρος καί ὁ Ἰάκωβος εἶδαν τον Μωυσῆ καί τόν Ἡλία, ὁ ἀπόστολος Πέτρος εἶπε: Κύριε, τί ὡραῖα πού εἶναι ἐδῶ... «καλόν ἐστιν ἡμᾶς ὧδε εἶναι». Καλό εἶναι νά μείνουμε ἐδῶ! Νὰ ἑτοιμάσουμε τρεῖς σκηνές· μιά για σένα, μιά για τόν Ἠλία καί μία γιά τόν Μωυσή. (Ματθ. 17, 4. Μάρκ. 9, 5. Λουκά 9, 33.) Που τούς ἤξερε; Πού τούς είχε δεῖ; Ο Μωυσής ήταν χίλια πεντακόσια χρόνια πρίν ἀπό τόν Πέτρο, καί ὁ Ἠλίας πρίν ἀπό ἐννιακόσια χρόνια, ἀγαπητοί μου. Που τούς εἶχε δεῖ;

   Οἱ ἅγιοι γνωρίζονται. Γι' αὐτό καί ὁ Ἰωάννης δέν εἶπε εἶδα πρεσβυτέρους, ἀλλά εἶδα τούς πρεσβυτέρους, δηλαδή εἶδα τούς ἁγίους, τήν θριαμβεύουσα Εκκλησία, ἀπὸ τὸν Ἄβελ μέχρι τούς τότε μάρτυρες, τους ἁγίους, τον χορό τῶν ἁγίων, πού ἀντιπροσωπεύονται ἀπό τούς εἴκοσι τέσσερις πρεσβυτέρους. (Βλ. Π. Μπρατσιώτη, σ. 119, Οικουμένιο, σ. 70-71, καί Ανδρέα Καισαρείας, σ. 253D.)

   Ὅταν ὅμως λέει ὅτι ἦταν ἄνδρες – προσέξτε αυτό τὸ σημεῖο– τοῦτο δὲν ἀποκλείει την παρουσία των γυναικῶν στόν Οὐρανό, στη Βασιλεία του Θεού. Αλλά επειδή ἀκριβῶς, ἡ παρουσία των είκοσι τεσσάρων πρεσβυτέρων ἐξυπηρετεῖ το όλο σχέδιο, την όλη απεικόνιση, γι' αυτό βάζει ἄνδρες. Δεν αποκλείονται οι γυναίκες από τη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ! το ξαναλέω. (Βλ. Κλήμεντος Αλεξανδρέως, Παιδαγωγός, Α΄, Δ΄, PG 8, 260-261: «Κοινὸν οὖν καὶ τοὔνομα ἀνδράσιν καὶ γυναιξὶν ὁ ἄνθρωπος... Εἰ γὰρ ἀμφοῖν ὁ Θεὸς εἰς ... μία Ἐκκλησία, μία σωφροσύνη, αἰδὼς μία, ἡ τροφὴ κοινή, γάμος συζύγιος, αναπνοή, ὄψις, ακοή, γνῶσις, ἐλπίς, ὑπακοή, ἀγάπη, ὅμοια πάντα· ὧν δὲ κοινὸς μὲν ὁ βίος, κοινὴ δὲ ἡ χάρις, κοινὴ δὲ καὶ ἡ σωτηρία». Πρβλ. Ἰούδα 3.)

   Είναι πρεσβύτεροι –πρεσβύτερος θὰ πεῖ πλατωνισμένος– γιά νά δηλωθεῖ ἡ πνευματική ωριμότητά τους. Οι ἅγιοι ἔχουν πνευματική ωριμότητα. («Πρεσβύτεροι, οὐ νεώτεροι, ἐπεὶ καὶ ἡ ἐπαγγελία τῆς κληρονομίας πρεσβυτάτη, ὡς πρὸ καταβολής κόσμου προετοιμασμένης ἡμῖν βασιλείας. Πάντως δὲ τοῖς πρὸ καταβολῆς κόσμου τὸ ἔπαθλον ἔχουσιν ἑτοιμασθέν, οὐχ ὡς νεωτέροις, ἀλλ᾽ ὡς ἐγγηράσασι τοῖς θείοις προστάγμασι δίδοται ἡ αἰώνιος βασιλεία» (Αρέθας, σ. 569BC)

   Εἶναι εἴκοσι τέσσερις, για να δηλωθεῖ τὸ δις δώδεκα, δύο φορές τό δώδεκα –σχηματικός αριθμός τό δώδεκα–, που σημαίνει το μεγάλο πλήθος τῶν ἁγίων. Όπως θά δοῦμε παρακάτω, αργότερα, καί τό δώδεκα φορές τό δώδεκα χιλιάδες, που είναι ἑκατόν σαράντα τέσσερις χιλιάδες, είναι σχηματικός αριθμός. (Βλ. Αποκ, 7, 4, 14, 1.) Στους Πυθαγορείους ὁ ἀριθμός είκοσι τέσσερα σήμαινε την ὁλομέλεια τοῦ οὐρανοῦ, όλα τα αστέρια του ουρανού. Ἄρα οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτερον συμβολίζουν ὅλους τοὺς ἁγίους τοῦ οὐρανοῦ, εἶναι ὅλοι οἱ ἅγιοι τοῦ ουρανού.

   Τα λευκά ἱμάτια είναι το σύμβολο τῆς ἁγνότητος καί τῆς ἁγιότητος. Οι χρυσοί στέφανοι είναι το σύμβολο τῆς νίκης κατά τοῦ κακοῦ, («Τὰ λευκὰ ἱμάτια δείγμα τυγχάνει τῆς κατὰ τὸν βίον αὐτῶν καθαρότητος. Οἱ δέ γε στέφανοι, τοῦ νικῆσαι τὰ πάθη καὶ τοὺς νοητοὺς ἐχθρούς» (Οικουμένιος, σ. 71). «Τα λευκὰ ἱμάτια, τοῦ λαμπροῦ βίου καὶ τῆς ἀλήκτου ἑορτῆς καὶ εὐφροσύνης σύμβολά εἰσιν· οἱ δὲ στέφανοι, τῆς νίκης ἣν πρὸς τοὺς πονηροὺς δαίμονας κατώρθωσαν ανδρισάμενοι» (Ανδρέας, PG 106, 253-256). «Χρυσοῦς δέ φησι τοὺς στεφάνους. Οὐδὲ γὰρ εἶχε τι χρυσοῦ τιμαλφέστερον τοῖς ἐν τῷ παρόντι βίῳ ἐνστρεφομένοις ὑποτίθεσθαι πρὸς ἐναργῇ γνῶσιν.» (Αρέθας, σ. 569). ἀλλά καί τοῦ ὅτι οἱ ἅγιοι είναι το βασίλειον ιεράτευμα. Φοροῦν διαδήματα. Διάδημα είναι το στέμμα που φοράει ο βασιλιάς· συνεπῶς εἶναι δηλωτικό ὅτι οἱ ἅγιοι ἀποτελοῦν τό βασίλειον ίεράτευμα.

   Στο ίδιο βιβλίο, τῆς Ἀποκαλύψεως, από 1ο κεφάλαιο, στίχος 6, ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης μᾶς λέει: «καὶ ἐποίησεν ἡμᾶς βασιλείαν, ἱερεῖς τῷ Θεῷ καὶ πατρὶ αὐτοῦ»· μᾶς ἔκανε βασιλεῖς καί ἱερεῖς. Εἴδατε πῶς τό λέει ἡ Παλαιά, ἀλλά καί ἡ Καινή Διαθήκη; βασίλειον ἱεράτευμα. (Βλ. Εξοδ. 19, 6. 23, 22. Β΄ Μακ. 2, 17. Α΄ Πέτρ. 2, 9. Πρβλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Ἀποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ὁμιλία 5η, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2023.https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/12/blog-post_7.html?m=1 Εἶναι οἱ πιστοί.

   Ἐξ ἄλλου ὁ Κύριος υποσχέθηκε στους μαθητές του ὅτι θά καθίσουν πάνω σε δώδεκα θρόνους δόξης. (Βλ. Ματθ. 19, 28.) Αλλά αυτό ισχύει και για κάθε πιστό. Τί εἶπε, στην προηγούμενη επιστολή, πρὸς τὸν ἐπίσκοπο τῆς Λαοδικείας; «Ὁ νικῶν –ὁ οποιοσδήποτε «νικών»· όχι μόνο οἱ δώδεκα μαθητές του– δώσω αὐτῷ καθίσαι μετ᾿ ἐμοῦ ἐν τῷ θρόνῳ μου» (Αποκ. 3, 21.), θά τοῦ δώσω το δικαίωμα να καθίσει μαζί μου.

   Προσέξτε καί κάτι ἄλλο. Οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι ἦταν καθήμενοι, κάθονταν. Δέν ἦταν ὄρθιοι· κάθονταν. Κάποια στιγμή θα σηκωθοῦν· θά τό δοῦμε αυτό στην πορεία τοῦ κειμένου. Τί σημαίνει αὐτό, ὅτι ήταν καθήμενοι; Σημαίνει την ανάπαυση πού ἔχουν οἱ ἅγιοι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. (Το γεγονός ὅτι οἱ πρεσβύτεροι κάθονται σε θρόνους συνηγορεῖ στό ὅτι αὐτοί εἶναι ἄνθρωποι καί ὄχι ἄγγελοι, ὅπως υποστήριξαν κάποιοι ξένοι ερμηνευτές (Charles, Geyser κ. ά.). Στην αποκαλυπτική γραμματεία οἱ ἄγγελοι ἵστανται πάντα πρό τοῦ θρόνου καί δέν κάθονται. Αλλά καί ὁ Ἰ. Χριστός, στην κατακλείδα τῶν ἐπιστολῶν, ὑπόσχεται θρόνο μόνο στον νικώντα χριστιανό (3, 21· 20, 4) καί ὄχι σέ ἀγγέλους. Ἐπίσης, οἱ δίκαιοι φέρουν στεφάνους –οἱ ὁποῖοι στην Αποκάλυψη ἀποτελοῦν σύμβολα τῆς ἐσχατολογικῆς νίκης τῶν δικαίων (2, 10· 3, 11· πρβλ. Β' Τιμ. 4, 8)– ἐνῶ οἱ ἄγγελοι ὄχι. (Σωτ. Δεσπότης, σ. 147-148))

   Τό ἴδιο τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως μᾶς γράφει: «Μακάριοι οι νεκροί οἱ ἐν Κυρίῳ ἀποθνήσκοντες απ' ἄρτι», ευτυχισμένοι εἶναι οἱ νεκροί που πεθαίνουν ἐν Κυρίῳ ἀπό ἐδῶ κι ἐμπρός, «ἵνα ἀναπαύσωνται ἐκ τῶν κόπων αὐτῶν», γιά νά ἀναπαυθοῦν ἀπό τούς κόπους τους, τούς πειρασμούς, τις δυσκολίες, «τὰ δὲ ἔργα αὐτῶν ἀκολουθεῖ μετ' αὐτῶν» (Αποκ. 14, 13.), τά δέ ἔργα τους –τά καλά τους ἔργα– τούς ἀκολουθοῦν. Ὥστε λοιπόν τό ὅτι οἱ πρεσβύτεροι κάθονται στους θρόνους φανερώνει την ανάπαυσή τους στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. 

   Οἱ θέσεις τῶν ἐπί θρόνων καθημένων πρεσβυτέρων εἶναι «κυκλόθεν του θρόνου», όπως το λέει ὁ Εὐαγγελιστής, «Κυκλόθεν τοῦ θρόνου» θὰ πεῖ γύρω από τόν θρόνο. Ἀλλά αὐτό τό γύρω, ἐπειδή ὁ Ἰωάννης βλέπει τόν θρόνο, τόν ἔχει μπροστά του, δέν μπορεῖ οἱ θρόνοι τῶν πρεσβυτέρων να είναι σ' ἕναν κύκλο, αλλά σ' ἕνα ημικύκλιο, αριστερά και δεξιά, γύρω ἀπό τόν θρόνο τοῦ Κυρίου. Ἔχει ὅμως μπροστά του ανοιχτό τό πεδίο ὁράσεως ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, γιά νά βλέπει τον κεντρικό θρόνο τοῦ Κυρίου. Άρα λοιπόν αὐτοί οἱ θρόνοι είναι σ' ἕνα ημικύκλιο, πιθανότατα.

   Είναι μία ὡραιότατη και χαρακτηριστικότατη είκόνα τῆς θείας Λατρείας, ἢ άν θέλετε τῆς θείας Λειτουργίας. Θυμίζει το Σύνθρονον, πού εἶχαν οἱ παλαιές ἐκκλησίες, στο κέντρο τοῦ ὁποίου καθόταν ὁ ἐπίσκοπος, καί ἦταν πίσω από τήν ἁγία Τράπεζα. Στην Πάρο, στήν Ἑκατονταπυλιανή, μπορείτε νά τό δεῖτε αὐτό. Τό Σύνθρονον ήταν πίσω από τήν ἁγία Τράπεζα. Υπήρχαν σκαλοπάτια, ὅπως εἶναι οἱ κερκίδες ἑνός γυμναστηρίου, στο κέντρο ἦταν ὁ ἐπίσκοπος, και γύρω-γύρω οἱ πρεσβύτεροι. Ἀλλά ὁ ἐπίσκοπος εἶναι εἰς τύπον Χριστοῦ, καί οἱ πρεσβύτεροι εἰς τύπον τῶν ἀποστόλων καί τοῦ λαοῦ. (Βλ. ἁγ. Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου, Μαγνησιεῖς, 3, 6, PG 5, 668Β: «... σπουδάζετε πάντα πράσσειν, προκαθημένου τοῦ ἐπισκόπου εἰς τόπον Θεοῦ, καὶ τῶν πρεσβυτέρων εἰς τόπον συνεδρίου τῶν ἀποστόλων». Τραλλιανοῖς, PG 5, 677AB: «... τὸν ἐπίσκοπον ὡς Ἰησοῦν Χριστόν, ὄντα Υἱὸν τοῦ Πατρός, τοὺς δὲ πρεσβυτέρους ὡς συνέδριον Θεοῦ, καὶ ὡς σύνδεσμον ἀποστόλων». Σμυρναῖοις, PG 5, 713Β: «Πάντες τῷ ἐπισκόπῳ ἀκολουθεῖτε, ὡς Ἰησοῦς Χριστὸς τῷ Πατρί· καὶ τῷ πρεσβυτερίῳ ὡς τοῖς ἀποστόλοις». Αποστολικαὶ Διαταγαί, Η', ΚΗ', PG 1, 668: «Οἵ τε πρεσβύτεροι εἰς τύπον τῶν ἀποστόλων ὑμῖν νενομίσθωσαν».) Εἶναι πάρα πολύ χαρακτηριστικό.

   Κάτι περισσότερο: Τί εἶναι ἡ Ἐκκλησία; Εἶναι οἱ πιστοί γύρω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα, ἡ ὁποία εἶναι τό σύμβολο του θρόνου τοῦ ἐσφαγμένου αρνίου, (Βλ. Αποκ. 5, 6· 12. 13, 8.)

   Έτσι λοιπόν οἱ πιστοί, οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι, οἱ ἅγιοι, είναι γύρω από τον θρόνο τοῦ Κυρίου. Καί ἐμεῖς, ὅταν εἴμαστε γύρω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα (σήμερα δυστυχῶς πιά τήν ἁγία Τράπεζα δέν τήν ἔχουμε στο κέντρο τοῦ ναοῦ ἀλλά στήν ἄκρη· καί τυπικά μόνο δέν εἴμαστε γύρω της, εικονικά· ουσιαστικά όμως εἴμαστε γύρω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα), κυκλώνουμε την ἁγία Τράπεζα, εφόσον εἴμαστε συνδαιτημόνες αὐτῆς τῆς ἱερᾶς Τραπέζης, συνδαιτημόνες τοῦ ἄφθονου «μόσχου τοῦ σιτευτοῦ» (Βλ. Λουκά 15, 23· 27· 30, καί ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Κατηχητικός εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα, PG 59, 721-724.), πού είναι πάνω στήν ἁγία Τράπεζα, πού εἶναι τὸ Σῶμα καί το Αίμα τοῦ Χριστοῦ.

   Ολόκληρη ἡ εἰκόνα, ἀγαπητοί μου, τοῦ καθημένου ἐπί τοῦ θρόνου καὶ τῶν εἴκοσι τεσσάρων πρεσβυτέρων, καθημένων ἐπί θρόνων, δείχνει το βαθύτατο μυστήριο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καί τῆς κοινωνίας του μέ τήν κτίση.

   Κυριακή, 17 Μαΐου 1981

24η ομιλία στην κατηγορία « Ἱερά Ἀποκάλυψις ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἱερά Ἀποκάλυψις " εδώ ⬇️

https://arnion.gr/index.php/kainh-diauhkh/iera-apokalycis
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_80.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://drive.google.com/file/d/1A9Q7I5lLBiBm6AUhfYsXAdHckIBgYe7j/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%99%CE%B5%CF%81%CE%AC%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%88%CE%B9%CF%82.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.