Αντιλαμβάνεστε ὅτι τό ὑποσυνείδητο, στό ἀνθρώπινο γένος, ἀρχίζει τήν ἱστορία του μέ τόν Αδάμ. Ὁ Θεός ἔκανε τή συνείδηση. Θυμᾶστε πόσα εἴχαμε πεῖ γιά τό θέμα τῆς συνειδήσεως. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Ε΄, Μάθημα 59ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2021) Ὁ Θεός δέν ἔκανε τό ὑποσυνείδητο. Τό ὑποσυνείδητο εἶναι μία κατάσταση μεταπτωτική· εἶναι ἡ κατάσταση εκείνη πού ταλαιπωρεῖ καί καταταλαιπωρεῖ τό ἀνθρώπινο γένος.
Τό ὑποσυνείδητο εἶναι πιά ἕνα καθεστώς, εἶναι μία πραγματικότητα, καί πρέπει νά τό μελετήσουμε. Θά λέγαμε δέ ὅτι ἄν ἔχουμε ψυχολογία καί ψυχιατρική και τά ὅμοια, ὅλα αὐτά ὀφείλονται στην παρουσία τοῦ υποσυνειδήτου.
Ἐὰν ἡ ἐνοχή μείνει πολύ καιρό στο υποσυνείδητο και χρονίσει, τότε αυτή ἡ ἐνοχή λησμονεῖται ἡ χάνεται –τη λέξη χάνεται τή βάζω ἐντός εισαγωγικῶν– καί ἡ συνείδηση δεν μπορεί πλέον να ανακαλύψει αὐτή τήν ἐνοχή. Ἔτσι, ἀπό αὐτό μπορεῖ νά ἔχουμε ἐπιπτώσεις, δυσάρεστα αποτελέσματα, ὅπως θά δοῦμε στη συνέχεια. Συγκεκριμένα ἔχουμε τή νεύρωση, δηλαδή ἔχουμε πιά αὐτή τήν ἀσθένεια. (Με τον όρο νεύρωση ἐννοεῖται ἐκείνη ή διαταραχή συμπεριφορᾶς σύμφωνα μέ τήν ὁποία τό ἄτομο ἀδυνατεῖ ἐνίοτε νά ἀντιμετωπίσει τό ἄγχος καί τίς ἐνδοψυχικές συγκρούσεις του. Κεντρική θέση στην ψυχοπαθολογία των νευρώσεων κατέχουν οἱ ἐνοχές καί τό Υπερεγώ του ατόμου. Τόν ἀσθενή βασανίζουν νοητικές συγκρούσεις μεταξύ τοῦ Ἐγώ καί ἀσυνείδητων ἰδεῶν. Το άτομο πού ὑπόκειται σε συμπτώματα νευρώσεως παρουσιάζει συνήθως φοβία, ψυχαναγκασμό και αγχωτικά επεισόδια. Οι νευρώσεις όμως δέν ἀποδιοργανώνουν την προσωπικότητα, οὔτε ἀποκόπτουν τήν ἐπικοινωνία της μέ τήν πραγματικότητα καί δέν συνοδεύονται από ψευδαισθήσεις, χαρακτηριστικά πού τίς διαχωρίζουν ἀπό τίς ψυχώσεις. Στη νεύρωση ὁ ἀσθενής έχει πλήρη επίγνωση της πραγματικότητος, ενώ στην ψύχωση είναι απαραίτητα τα ψυχιατρικά φάρμακα. (Ανάκτηση 13 Απριλίου 2022 από τό https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%B5%CF%8D%CF%81%CF%89%CF%83%CE%B7)) Ὅμως ἡ αἰτία ἔχει χαθεῖ, γιατί δέν εἶναι εὔκολο νά βρεθεῖ ὅταν ἡ ἐνοχή χρονίσει στο υποσυνείδητο.
Πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι πολλές φορές πηγαίνουμε σ' ἕναν ψυχολόγο ἢ σ' ἕναν ψυχίατρο. Να κάνω ἐδῶ μιά διάκριση. Ο ψυχολόγος εἶναι ἐκεῖνος πού ἐρευνάει τα ψυχικά φαινόμενα, χωρίς να χρησιμοποιεῖ φάρμακα· ἐνῶ, ἀντιθέτως, ὁ ψυχίατρος είναι γιατρός, ἔχει σπουδάσει ιατρική, ἐρευνᾶ τά ψυχικά φαινόμενα καί χρησιμοποιεῖ φάρμακα. Υπάρχει αυτή ή διάκριση ανάμεσα στον ψυχολόγο και στον ψυχίατρο.
Ἐάν λοιπόν κάποιος πάει σέ ἕναν ψυχολόγο, ἐκεῖ ὁ ἀσθενής ὑφίσταται, ὅπως πολλές φορές θά ἔχετε ἀκούσει, μία ψυχανάλυση. Τί σημαίνει ψυχανάλυση;
Ο ψυχολόγος σε βάζει να καθήσεις σε μία καρέκλα αναπαυτική και σου λέει να λες ό,τι θέλεις. Μπορεῖ νὰ σοῦ κάνει μία-δυό ερωτήσεις, αλλά σ' αφήνει νὰ λές, να λές, να λές... και αυτός κάθεται, σε ακούει, δέν μιλάει, καί προσπαθεῖ νά ἀνακαλύψει, να ψαρέψει τί μπορεῖ νά ὑπάρχει μέσα στο υποσυνείδητό σου.
Να το παρομοιάσω με μία εικόνας
Το υποσυνείδητο, όπως σας έλεγα καί τήν περασμένη φορά, μοιάζει μέ ἕνα σκοτεινό υπόγειο, ἤ, ἄν θέλετε, μέ μία σκοτεινή λίμνη, όπου βάζει κάποιος το χέρι του ἐκεῖ μέσα, και προσπαθεί να πιάσει ὅ,τι βρίσκεται ἐκεῖ. Πιάνει κάτι, το βγάζει στην επιφάνεια, ἀλλά λέει ἄ, δέν εἶναι αὐτό. Δώσ' του πάλι· κάνει μία βουτιά ἐκεῖ μέ τό χέρι στα σκοτεινά... κι αυτό συνεχίζεται μέχρι να πιάσει ἐκεῖνο πού θέλει, δηλαδή μέχρι να ἁλιεύσει, να ψαρέψει την πραγματική αιτία πού ὑπάρχει μέσα στο υποσυνείδητο. Δηλαδή εἶναι μιά δουλειά δύσκολη.
Τί κάνει ἄραγε ὁ ψυχολόγος ὅταν ἁλιεύσει τό άληθινό αἴτιο μιᾶς νευρώσεως; Το τί κάνει θά τό δοῦμε λίγο πιο κάτω. Διότι αὐτό εἶναι ἕνα κρίσιμο σημείο, καί, ἄν τό θέλετε, ἀποτελεῖ καί τήν ἀχίλλειο πτέρνα τῆς ψυχολογίας, ἡ ὁποία μπορεῖ νά ἔχει μερικά αξιόλογα στοιχεῖα, πραγματικά αξιόλογα, στο τέλος όμως τά χαλάει ὅλα· θά τό δοῦμε ὅμως λίγο πιο κάτω.
Σᾶς εἶχα πεῖ ὅτι ὅταν χρονίσει ἡ ἐνοχή μέσα στο υποσυνείδητο, τότε ὁ ἄνθρωπος ἀρρωσταίνει. Πώ πώ, λέμε, αὐτός ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἄρρωστος... είναι ψυχικὰ ἄρρωστος! Γενικά ἡ ἀρρώστια του εἶναι ἡ νεύρωση.
Πρέπει νά σᾶς πῶ ἐδῶ ὅτι ὁ ὅρος νεύρωση ἔχει καθιερωθεῖ πιά· ἀλλά στην πραγματικότητα δέν εἶναι σωστός ὅρος, διότι αναφέρεται στα νεῦρα. Ἡ νόσος ὅμως δέν ἐντοπίζεται στα νεύρα αλλά στην ψυχή. Αλλο ψυχή καί ἄλλο νεύρα. Τα νεῦρα ανήκουν στό σῶμα. Τό ὅτι ἔχουμε μία αλληλεπίδραση δεν τίθεται θέμα· ὁ ὅρος ὅμως νεύρωση εἶναι ἀτυχής. (Ὁ ὄρος νεύρωση εἰσήχθη για πρώτη φορά το 1789 από τόν ιατρό William Cullen)
Παλαιότερα, σε μια εποχή μέ υλιστική αντίληψη περί τοῦ πράγματος, πίστευαν ὅτι ἡ νεύρωση ὀφείλεται σε μία βλάβη του νευρικού συστήματος. Δέν εἶναι ὅμως βλάβη τοῦ νευρικού συστήματος, ἀλλά ὑπάρχει αἴτιο πού προκαλεῖ ἐνόχληση μέσα στην ψυχή, μέσα στη συνείδηση, ἤ καλύτερα στο υποσυνείδητο.
Τί εἶναι λοιπόν ἡ νεύρωση; εἶναι ἡ ἀποδιάρθρωση ἤ ἡ διάλυση τῆς προσωπικότητος· ὁ ἄνθρωπος δηλαδή πραγματικά διαλύεται.
Από τί συνίσταται ἡ προσωπικότητα; ξέρετε; Συνίσταται ἀπό τρία βασικά στοιχεία: τή νόηση, τό συναίσθημα καί τή βούληση. Σε περίπτωση ασθενείας, ἡ ψυχή ολόκληρη μπορεῖ νά ἔρθει σε σύγκρουση μέ τό ἴδιο τό σῶμα. Ἔτσι, ἔχουμε περίπτωση αλληλοσυγκρούσεως τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς –προσέξτε τη λέξη· ἀλληλοσυγκρούσεως!– ἤ τῆς ψυχῆς μέ τό σῶμα.
Ας πάρω πρῶτα τήν περίπτωση των δυνάμεων τῆς ψυχῆς, πού εἶναι πιο βασικό καί θεμελιώδες. Σύγκρουση τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς σημαίνει νά ἔρχεται σέ ἀντίθεση ή νόηση μέ τό συναίσθημα, ἤ τό συναίσθημα μέ τή βούληση. Ὅταν δημιουργούνται συγκρούσεις, τότε ἔχουμε διάλυση τῶν δυνάμεων τῆς προσωπικότητας, δηλαδή διάλυση τοῦ ἀνθρώπου.
Θά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα. Κάποιος φιλόσοφος --νομίζω ὅτι εἶναι ὁ Φίχτε– λέει τό ἑξῆς: Ὁ νοῦς μου λέει ὄχι, ἡ καρδιά μου λέει ναί· στο τέλος ὁ νοῦς μου ὑποκύπτει.
Στήν ἀρχή γίνεται μέσα μου μία σύγκρουση, μία στοιχειώδης σύγκρουση. Κάποτε δέν εἶναι δεῖγμα άρρώστιας. Αλλά εάν αυτή ή σύγκρουση παραμείνει, ή, καλύτερα, ἐάν αὐτή ἀπωθηθεῖ, σπρωχτεί στο υποσυνείδητο, τότε θά μου δημιουργήσει νεύρωση. Δηλαδή, τί εἴπαμε; ὁ νοῦς μου λέει ὄχι, ἡ καρδιά μου λέει ναί, στο τέλος ὑποχωρεῖ ὁ νοῦς μου, κερδίζει ἡ καρδιά.
Πῶς ὅμως ὑποχωρεῖ; Ὑποχωρεῖ μέ κατανόηση; Πολλές φορές χωρίς κατανόηση. Ὁ νοῦς μου δέν λέει τίποτα μόνο υποχωρεῖ. Αυτή λοιπόν ἡ σύγκρουση και ἡ χωρίς κατανόηση υποχώρηση τοῦ νοῦ μου πετιέται στο υποσυνείδητο· κοιμᾶται ἐκεῖ, δουλεύει, καί κάποια ἡμέρα ὁ ἄνθρωπος ἐμφανίζεται μέ μία ἀρρώστια ψυχική, μία νεύρωση.
Βλέπετε λοιπόν τί φοβερό πράγμα εἶναι αὐτές οἱ συγκρούσεις!
Ἀλλά ὁ πυρήνας τῆς ἀρρώστιας τῆς ψυχῆς, ὁ πυρήνας τῆς νευρώσεως εἶναι τό σύμπλεγμα ἤ τό πλέγμα. Βλέπετε, ἐδῶ σᾶς λέω μερικούς όρους προσέξτε τους.
Τό τί εἶναι σύμπλεγμα θά τό δοῦμε λίγο πιο κάτω. Το σύμπλεγμα το δημιουργεῖ ἡ ἀπωθημένη ἐνοχή στο υποσυνείδητο. Μόλις ἀπωθηθεῖ ἐκεῖ μία ἐνοχή ή μία σύγκρουση, ἀμέσως δημιουργεῖται ἐκεῖ ἕνα πλέγμα. Ὁ πυρήνας λοιπόν τῆς ἀρρώστιας εἶναι τό πλέγμα.
Νὰ τὰ ποῦμε τώρα όλα μαζί αυτά γιατί ἴσως τά χάσατε. Ἔχω τήν ἀπώθηση τῆς ἐνοχῆς στὸ ὑποσυνείδητο, δημιουργεῖται ἐκεῖ ἕνα σύμπλεγμα, καί παρουσιάζεται μία ἀρρώστια, ἡ νεύρωση. Ἔτσι, ἔχουμε τόν άρρωστο ἄνθρωπο. Αὐτό εἶναι ὅλο.
Τί εἶναι τό σύμπλεγμα ὅμως; Εἶναι αὐτό πού τό ἔχουμε σαν μαστίχα στήν ἐποχή μας, καί μποροῦμε νά τό λέμε στόν ἄλλον, ὅπως θὰ λέγαμε τη λέξη ρέ –μέ συγχωρεῖτε. Βέβαια λέω τήν πιό αθώα λέξη, σε σχέση μέ τό τί ἀκούει κανείς σήμερα, ἀκόμη καί ἀπό κορίτσια! Πώ-πώ, τί ἀκούει κανείς... τί ακούει...! Δέν ἔχει παρά νά σταθεῖ κανείς σ' ἕνα πεζοδρόμιο ἔξω ἀπό ἕνα σχολείο στο σχόλασμα, νά ἀκούσει τί λένε τά κορίτσια!... Δεν λέω τί λένε τα αγόρια. Λοιπόν, ὅπως ἔχουμε μαστίχα τό ρέ, ἔτσι ἔχουμε μαστίχα καί αὐτό τό εἶσαι κομπλεξικός, εἶσαι κομπλεξική!
Ἡ ἑλληνική λέξη του κόμπλεξ εἶναι τό πλέγμα ἤ σύμπλεγμα. Τί θά πεῖ πλέγμα; Κατά λέξη θά πεῖ κάτι που πλέκεται. Ἕνα καλαθάκι, που βάζουμε ἐκεῖ τά καλάμια καί τά πλέκουμε, λέγεται πλέγμα. Ἕνα δικτυωτό, δηλαδή κάτι πού τό πλέκω καί κάνω ένα δίχτυ, λέγεται πλέγμα. Ὥστε λοιπόν τί εἶναι τό πλέγμα; Ἕνα δίχτυ. Καί τί εἶναι τό σύμπλεγμα; Ένα σύνθετο δίχτυ· δηλαδή ένα δίχτυ πού ἄρχισε νά αποκτάει πολυπλοκότητα.
Αλλά τί ἀκριβῶς εἶναι τώρα αὐτό τό σύμπλεγμα, αὐτό τό δίχτυ; Εἶναι ἕνα ψυχικό τραύμα πού ἔχει δημιουργηθεί από έναν συγκινησιακό κλονισμό –δηλαδή ἕναν κλονισμό πού προήλθε από μία συγκίνηση– αλλά κυρίως από μία ηθική σύγκρουση.
Νά σᾶς πῶ μία ἠθική σύγκρουση; Ἕνας δικαστής ἀναγκάζεται να βγάλει μία απόφαση, ας πούμε μία καταδίκη σε θάνατο. Βέβαια είναι κατά τόν νόμο· δέν εἶναι παράνομη. Αυτή ὅμως ἡ ἀπόφαση πού ἔβγαλε κατά τόν νόμο δέν ταιριάζει στην ψυχολογία του, στην ηθική του· δέν τοῦ πάει νά ὑπογράψει μία θανατική καταδίκη. Ἔτσι λοιπόν αἰσθάνεται ὅτι καλῶς μὲν ἐνήργησε κατά τόν νόμο, ἀλλά ἡ συνείδησή του ὅμως τοῦ λέει ότι, παρά ταῦτα, ὑπέγραψε να εκτελεσθεῖ, να φονευθεί ἕνας ἄνθρωπος. Ἐδῶ ἔχουμε μία σύγκρουση ἠθικῆς φύσεως, παρότι ὁ νόμος λέει ὅτι δέν φταίει ὁ δικαστής σε τίποτα.
Σᾶς εἶπα ἕνα ὁμαλό παράδειγμα. Ἀλλά ἔχουμε καί ἄλλες περιπτώσεις με ηθικές συγκρούσεις βαριᾶς μορφῆς. Να παντρευτεῖς, ἄς ποῦμε, δέν ξέρω κάτω ἀπό ποιές συνθήκες, τήν ἀδελφή σου, τόν ἀδελφό σου, και νά λές πῶς συνέβη αυτό!... Εἶναι φοβερό πράγμα! Καί νά μήν μπορεῖς αὐτό νά τό θεραπεύσεις! Καί νά λές τώρα: Να χωρίσω; Καί ὁ κόσμος τί θά πεῖ ἔξω; Διότι αὐτό ἔγινε ἐν ἀγνοίᾳ σας· δέν ξέρατε ὅτι εἶστε ἀδέλφια. Ἔχουμε πολλά τέτοια παραδείγματα. Σε κάθε βήμα, παιδιά, συναντοῦμε καταστάσεις που μπορούν να μᾶς δημιουργήσουν ἠθικές συγκρούσεις.
Ἔτσι, κάτω από μία ηθική σύγκρουση καί κάτω ἀπό ἕναν συγκινησιακό κλονισμό, ἔχουμε ἕνα τραῦμα ψυχικό, ἕνα πλήγμα. Αὐτό τό πλῆγμα δέν εἶναι παρά τό πλέγμα, το σύμπλεγμα. Ἐκεῖ ἀκριβῶς ξεκινάει τώρα μία ιδιότυπη συμπεριφορά του προσώπου στην παρακάτω ζωή του.
Τί ἀκριβῶς εἶναι τό πλέγμα; Ας τό δοῦμε.
Ὅταν ὁ Ἀδάμ παρέβη τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί ἄκουσε τή φωνή Του, ὅταν κατά το δειλινό ἐπισκέφθηκε τούς πρωτοπλάστους ὁ Θεός, φοβήθηκε νά ὁμολογήσει, νά πεῖ ναί, ἐγώ τό ἔκανα. Στήν ἐρώτηση τοῦ Θεοῦ Ἀδάμ, ποῦ εἶσαι; ἐκεῖνος λέει κρύφτηκα, γιατί ἄκουσα τή φωνή Σου καί φοβήθηκα... Αλλά γιατί ἄκουσες τή φωνή μου καί φοβήθηκες;
Δηλαδή ἐδῶ ὁ Ἀδάμ προσπαθεῖ νά δικαιολογηθεῖ· ἀρχίζει να περιπλέκεται σέ ἕνα πλέγμα, σ' ἕνα δίχτυ. Τί είπε; Μία δικαιολογία. Ξέρετε πότε δέν θά ἔκανε δίχτυ μέσα του; ὅταν θά ἔλεγε Κύριε, ἁμάρτησα απέναντί Σου, συγχώρεσέ με!... Τότε κανένα δίχτυ δέν θά μπορούσε να δημιουργηθεί. Αλλά τή στιγμή πού ὁ ᾿Αδάμ είπε κρύφτηκα γιατί ἄκουσα τή φωνή Σου και σε φοβήθηκα, θά τοῦ ἔλεγε ὁ Θεός: Γιατί μέ φοβήθηκες; Ἄλλοτε δέν ἄκουγες τη φωνή μου; Γιατί τώρα μέ φοβήθηκες;...
Ναί· ξέρεις, Κύριε; γιατί ἤμουνα γυμνός!...
Μά ἐγώ σ' ἔκανα γυμνό. Δέν σοῦ ἔδωσα ροῦχα να φορέσεις. Αὐτές οἱ δικαιολογίες, τό Σέ φοβήθηκα, ἔσπευσα να κρυφτώ γιατί είμαι γυμνός καί λοιπά, ἀρχίζουν να πλέκουν ἕνα δίχτυ, ἕνα πολύ βασανιστικό και οδυνηρό δίχτυ γιά τόν Αδάμ.
Γιά νά τό καταλάβετε, σᾶς ἀναφέρω ένα ρήμα πού χρησιμοποιεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος στή Β΄ Προς Τιμόθεον ἐπιστολή του, πού εἶναι πολύ χαρακτηριστικό· λέει ἐκεῖ: «ἐζωγρημένοι ὑπ' αὐτοῦ (τοῦ διαβόλου) εἰς τὸ ἐκείνου θέλημα» (Β΄ Τιμ. 2, 26). Αἰχμαλωτισμένοι οἱ ἄνθρωποι ἀπό αὐτόν, τόν διάβολο, στο δικό του θέλημα· πιασμένοι ζωντανοί οἱ ἄνθρωποι στην παγίδα τοῦ διαβόλου, γιά νά κάνουν το δικό του τό θέλημα.
Τό ρῆμα ζωγρέω-ζωγρῶ, καί ζωγρέομαι - ζωγρούμαι στη Μέση Φωνή, σημαίνει συλλαμβάνομαι σε μία παγίδα, σέ ἕνα δίχτυ, ἐνῶ εἶμαι ζωντανός. Διότι μπορεῖ κανείς να βάλει μία παγίδα να πιάσει ἕνα ζῶο, αλλά ή παγίδα να σκοτώσει το θήραμα. Για παράδειγμα, να πέσει μία λαιμητόμος, όπως πιάνουμε τά ποντίκια ἄς ποῦμε σε μία φάκα πού πᾶνε να φάνε τό τυρί, καί πέφτει ἡ καρμανιόλα, ὅπως λέγεται ἐκείνη ἡ φάκα, καί τα σκοτώνει. Δέν ἔχουμε ἐδῶ τήν περίπτωση αυτή· ἀλλά ἡ φάκα, ἡ παγίδα τοῦ διαβόλου, πιάνει τόν ἄνθρωπο ζωντανό.
Δηλαδή τί παρατηροῦμε ἐδῶ; Τό ἐζωγρημένος θα πεῖ νά ἔχει συλληφθεῖ κάποιος μέσα σ' ἕνα δίχτυ, καί νά εἶναι ζωντανός. Φοβερό πράγμα!
Αὐτό τό ὁ ἐζωγρημένος τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ἄν τό μεταφέρουμε ἀπό τήν Καινή Διαθήκη ἐδῶ στήν ψυχολογία, βλέπουμε πράγματι ὅτι αὐτό τό πλέγμα εἶναι πού τυλίγει τόν ἄνθρωπο.
Τό πλέγμα –ἐδῶ εἶναι τώρα τό σπουδαῖο– δέν περιέχεται, αλλά περιέχει· δέν ἔχει ὁ ἄνθρωπος μέσα του τό πλέγμα, ἀλλά ὁ ἄνθρωπος εἶναι μέσα στο πλέγμα. Δηλαδή εἶναι μπερδεμένος μέσα σέ αὐτό τό πλέγμα, ἢ τό σύμπλεγμα ἢ τό κόμπλεξ, καί ἔχει μετά μία ανάλογη συμπεριφορά.
Λέμε πολλές φορές: Γιατί μιλᾶς ἔτσι; Τί εἶσαι; Κομπλεξικός; Δηλαδή μιλάς βάσει μιας καταστάσεως πού δημιουργήθηκε μέσα σου; με βάση ἕνα τραῦμα πού ὑπάρχει μέσα στην ψυχή σου; Βλέπετε πῶς μιλάμε;
Καί ποιό εἶναι αὐτό τό αἴτιο τῆς ἀπωθήσεως τῆς ἐνοχῆς; Ἐδῶ τώρα θά ἤθελα νά προσέξετε πολύ. Ποιό εἶναι τό αἴτιο ὅλης αὐτῆς τῆς ἱστορίας;
Εἶναι ἡ ἀνθρώπινη αλαζονεία καί ὑπερηφάνεια! Δέν θέλω νά ὁμολογήσω ἐκεῖνο πού ἔχω κάνει· ὅπως κι ὁ Ἀδάμ, πού δέν ἤθελε νά ὁμολογήσει το λάθος του. Γιατί; Τά αἴτια μπορεῖ νά εἶναι πολλά: Γιά νά μήν τιμωρηθῶ. Νά μήν ξεπέσω στα μάτια τῶν ἄλλων. Τί θά ποῦν οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι γιά μένα, ἂν ἀποκαλυφθεῖ ὅτι μπορεῖ νά ἔχω τήν ἄλφα ἤ βῆτα πτώση.
Ὅλα αὐτά δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ἡ ἀνθρώπινη ἀλαζονεία, ἡ ἀνθρώπινη υπερηφάνεια, πού ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο νά φθάσει σ' αυτή τήν πάρα πολύ κακή κατάσταση, καί νά κινδυνεύει νά ἀρρωστήσει, κάποτε μάλιστα καί πολύ βαριά.
Πρέπει ἀκόμη νά σᾶς πῶ ὅτι χαρακτηριστικό αυτῆς τῆς συμπλεγματικῆς συμπεριφορᾶς εἶναι ἡ ἐπιθετικότητα, διότι τό ἀπωθούμενο πάντοτε προβάλλεται και ἀποδίδεται σέ ἄλλον.
Ὁ Ἀδάμ, ὁ ὁποῖος βέβαια εἶναι ἔνοχος, ὅταν ἀντιμετωπίζει τόν Θεό, πρῶτα ἀπωθεῖ τήν ἐνοχή του στό ύποσυνείδητο καί ὕστερα τήν προβάλλει στο πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι ὁ Ἀδάμ ἐμφανίζεται ἐπιθετικός. Προσέξτε: ἐπιθετικός! Προβάλλει τήν ἐνοχή του στο πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. Καί τί λέει; Ἡ γυναίκα πού ἐσύ μοῦ ἔδωσες, αὐτή μοῦ ἔδωσε καί ἔφαγα. Δηλαδή, μ' ἄλλα λόγια, δεν φταίω ἐγώ ἐσύ φταις! Αυτό όμως δεν είναι μία ἐπίθεση; δέν εἶναι μία προβολή τῆς ἐνοχῆς του στό πρόσωπο τοῦ ἄλλου, δηλαδή τοῦ Θεοῦ;
Τό ἴδιο πράγμα θα κάνει καί ἡ Εὔα παρακάτω. Δέν φταίγω ἐγώ· τό φίδι μέ ἐξαπάτησε! Καί δυστυχῶς ἔχουμε τήν δημιουργία υποσυνείδητου καί στόν Αδάμ καί στήν Εὔα, τήν ἴδια ώρα, τήν ἴδια στιγμή.
Ακόμη, χαρακτηριστικό αὐτῆς τῆς κομπλεξικῆς - συμπλεγματικῆς συμπεριφορᾶς τοῦ ἐνόχου εἶναι ἡ ἐπιθετικότητα εἴτε μέ λόγια εἴτε μέ ἔργα.
Ἐδῶ προσέξτε ἕνα σημεῖο. Ὁ διωκόμενος ὑπό τῆς ἐνοχῆς γίνεται διώκτης. Δηλαδή αυτός πού διώκεται ἀπό τήν ἐνοχή, πού τόν κυνηγάει ἡ ἐνοχή, ξεσπάει σε κάποιον ἄλλο. Ξέρετε, εἶναι φοβερό πράγμα ἡ ἐνοχή.
Δέν ξέρω ἐάν θά προχωρήσουμε στη Γένεση σε ἑπόμενα κεφάλαια. Πολύ παλιά –εἶναι ἀρκετά χρόνια πίσω, ἴσως δέκα χρόνια- στο κατηχητικό σχολεῖο ξεκινήσαμε από το 4ο κεφάλαιο και κάναμε ολόκληρη τη Γένεση, καί εἴχαμε αφήσει τα τρία πρώτα κεφάλαια γιά πιό ξεχωριστά. Ἐκεῖ λοιπόν, στήν ἀρχή του 4ου κεφαλαίου, ἔχουμε τήν ἱστορία τοῦ Κάιν καί τοῦ Ἄβελ. Ἡ ἱστορία τοῦ Κάιν ἑρμηνεύει ὅλα αὐτά πού λέμε τώρα θαυμάσια.
Προσέξτε ὁ Κάιν ἦταν ἔνοχος, φόνευσε τόν ἀδελφό του· συνεπῶς ἔνιωθε μία ἐνοχή μέσα του. Ξέρετε δέ πῶς πρόβαλε στο πρόσωπο τοῦ Θεοῦ τήν ἐνοχή του ὁ Κάιν καί πῶς στάθηκε ἐπιθετικός απέναντι στόν Θεό;
Ὅταν ὁ Θεός ρωτάει τον Κάιν ποῦ εἶναι ὁ ἀδελφός του γιά νά τόν συγκλονίσει καί νά μετανοήσει, ὁ Κάιν ἀπαντάει: Τι με ρωτάς; Ποῦ ξέρω ἐγώ ποῦ εἶναι ὁ ἀδελφός μου; Μήπως ἐγώ είμαι φύλακας τοῦ ἀδελφοῦ μου;.. Μέ ἄλλα λόγια: Μέ ἔβαλε κανένας, μέ ἔβαλες ἐσύ να φυλάω τόν ἀδελφό μου, καί μοῦ ζητᾶς τώρα εὐθύνες ἐσύ τί ἀπέγινε ὁ ἀδελφός μου;... (Βλ. Γέν. 4, 9) Πώ-πώ, φοβερό πράγμα!
Αλλά, ξέρετε, ὁ Θεός τοῦ εἶπε: Ἡ ἐνοχή σου θά σε κυνηγάει σ' όλη σου τη ζωή! Δέν θά μπορεῖς νά σταθεῖς! Θά εἶσαι «στένων καὶ τρέμων»! «Στένων», θα στενάζεις, καί «τρέμων», θα τρέμεις σ' ὅλη σου τή ζωή! Ὥστε λοιπόν ἡ ἐνοχή του θά τόν κυνηγοῦσε.
Ἔτσι λοιπόν ἐκεῖνοι πού διώκονται από μία ἐνοχή γίνονται καί διώκτες. Είναι σπουδαία ἡ ψυχολογική αυτή ανατομία, που τη βλέπουμε στην περίπτωση ἐκείνων πού διώκουν αθώους γιατί οἱ ἴδιοι φταίνε. Κάποιος φταίει –ὁ ἴδιος φταίει, μέσα του ἔχει αἰσθήματα ἐνοχῆς καί τόν βλέπετε να γίνεται διώκτης ἄλλων ἀνθρώπων, να διώκει ἄλλους! Αυτή είναι ἡ ψυχολογία τῶν διωκτών.
Υπάρχει ὅμως καί ἡ ἄλλη περίπτωση· ἄν ὁ χαρακτήρας τοῦ ἀνθρώπου δέν εἶναι δυναμικός, νά ἔχουμε ὄχι πλέον ἐπιθετικότητα δυναμική, αλλά ἐπιθετικότητα παθητική. Ποιά είναι αυτή; Ὅταν ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος στρέφεται κατά τοῦ ἑαυτοῦ του γιά νά τόν καταστρέψει. Τέτοια εἶναι ἡ περίπτωση τοῦ Ἰούδα.
Ὁ Ἰούδας ἔνιωσε φοβερά ἔνοχος. Ὁμολόγησε βέβαια τήν ἁμαρτία του στούς ἀρχιερεῖς, λέγοντάς τους Παρέδωσα σ' ἐσᾶς αίμα αθώου ανθρώπου, ἔχω άμαρτήσει. (Ματθ. 27, 4) Αὐτός ὁ ἄνθρωπος ὅμως δέν μπόρεσε να ξεπεράσει την κατάστασή του, δεν άντεξε, ήταν μεγάλο το βάρος τῆς ἐνοχῆς του, καί ἔβλαψε τόν ἑαυτό του.
Ἄν ὅμως πήγαινε στον Χριστό, ὁ Κύριος θα τον συγχωρούσε. Προσέξτε: θα τον συγχωρούσε, άναμφισβήτητα! Αλλά ἔπεσε σε απελπισία. Και τότε στράφηκε ὄχι ἐναντίον τῶν ἀρχιερέων, ἀλλά ἐναντίον τοῦ ἑαυτοῦ του. Εἶναι ὅπως σήμερα που κάποιος θὰ ἤθελε να βάλει μία βόμβα στο κτήριο που βρίσκονται καί συνεδριάζουν ἄνθρωποι πού τόν ἔχουν ἀδικήσει! Προσέξτε: νά μή βάλει ὅμως τή βόμβα ἐκεῖ, ἀλλά νά τή βάλει στόν ἑαυτό του, δηλαδή να πάει να αυτοκτονήσει.
Ἔτσι ἡ ἐνοχή, στην παθητική της περίπτωση, οδηγεῖ στόν αὐτοεκμηδενισμό.
Ποιά εἶναι ἡ θεραπεία σ' ὅλα αὐτά; Μά τό εἴπαμε· εἶναι ἡ ὁμολογία τῆς ἐνοχῆς. Πρέπει νά ὁμολογήσουμε τήν ἐνοχή μας ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὅτι εἴμαστε ἁμαρτωλοί ἄνθρωποι, ὅτι διαπράξαμε αὐτό τό ἄλφα καί βῆτα συγκεκριμένο σφάλμα.
Σᾶς εἶπα ὅμως προηγουμένως ὅτι στην ψυχολογία ὑπάρχει μία ἀχίλλειος πτέρνα –βέβαια, ἄν μέ ἄκουγε κάποιος εἰδικός τώρα, θά ἔλεγε ἴσως ὅτι είμαι υπερβολικός– ἡ ὁποία κάνει τήν ψυχολογία νά εἶναι ἄχρηστη, σε βαθμό μάλιστα πού θά σᾶς ἔλεγα ποτέ μή φθάσετε σε ψυχολόγο ἢ σε ψυχίατρο γιά ἕνα ψυχικό νόσημα, ἐκτός βέβαια ἂν εἶναι μία κατάσταση που χρειάζεται φάρμακα για να ξεπεραστεῖ, ὅπως είναι μία μεγάλη συγκίνηση από κάτι.
Βλέπετε, ἄς ποῦμε, μπροστά σας να σκοτώνουν, να σφάζουν ἕναν ἄνθρωπο... να σφάζουν τή μάνα σας, τόν πατέρα σας –αὐτά εἶναι περιστατικά πού ἔχουν γίνει καί γίνονται, εἶναι φοβερό βίωμα!– καί παθαίνετε νευρικό κλονισμό. Ἐκεῖ ἔχουμε ἴσως ἀνάγκη από μία βοήθεια θεραπευτική, να δοθοῦν δηλαδή κάποια φάρμακα. Δηλαδή νά μᾶς φυλάει ὁ Θεός... δεν ξέρουμε τί μποροῦμε νά πάθουμε στη ζωή μας!
Ὅμως, καλῶς ἐχόντων τῶν πραγμάτων, ὅταν ἡ κατάσταση ξεκινάει από θέματα ἐνοχῆς, δέν χρειάζεται νά πηγαίνουμε ἐκεῖ. Καί ἐξηγῶ τό γιατί.
Ὅταν θά κάνει τήν ψυχανάλυση ὁ ψυχολόγος και θα ψαρέψει μέσα στο σκοτεινό υποσυνείδητο τό αἴτιο τῆς ὅλης καταστάσεως, τό αἴτιο δηλαδή τῆς νευρώσεως πού εἶναι μία ἐνοχή, αυτό τό αἴτιο το προβάλλει, τό βγάζει ἔξω στὸ φῶς τῆς συνειδήσεως, καί λέει στόν ἀσθενή: Ξέρεις τι φταίει; Φταίει αὐτό.
Νά σᾶς πῶ μία περίπτωση. Τήν ἀναφέρει κάποιος μεγάλος ψυχολόγος στην Ευρώπη, ψυχίατρος Ευρωπαῖος, ὁ Γιούνγκ συγκεκριμένα. (Ο Κάρλ Γιούνγκ (Carl Gustav Jung, 1875-1961) ήταν Ελβετός ψυχίατρος καί ψυχαναλυτής, ἐνῶ ὑπῆρξε ὁ εἰσηγητής τῆς σχολῆς τῆς ᾿Αναλυτικής Ψυχολογίας) Πήγε λοιπόν κάποτε ἕνας νεαρός νά πεῖ στόν γιατρό ὅτι δέν αἰσθανόταν καθόλου καλά μέσα του, αλλά δέν ἤξερε τί μποροῦσε νά συμβαίνει. Ο γιατρός βέβαια ψάρεψε τό αἴτιο, καί τί βρῆκε; ὅτι αὐτός εἶχε συνδεθεί με μία κοπέλα, μία δασκάλα, τήν κορόιδευε, τῆς ἔτρωγε χρήματα, καί στό τέλος τήν παράτησε. Ο σκοπός ήταν νά τόν παντρευτεῖ, αλλά αυτός ὅμως δέν εἶχε τέτοιο σκοπό τῆς ἔφαγε ἀρκετά χρήματα και στο τέλος τήν ἄφησε.
Καί τοῦ λέει ὁ ψυχίατρος: Ξέρεις τι φταίει σ' όλη αὐτήν τήν κατάσταση; Ἡ ἐνοχή σου πού πέρασε στο υποσυνείδητο. Πῶς πέρασε; Μέ τήν απώθηση. Συνήθως αὐτοί οἱ ἄνθρωποι πού κάνουν τέτοιες ἁμαρτίες λένε: Ὤ, τό κορόιδο... τῆς ἔφαγα τά λεφτά! Τι με νοιάζει;... Τώρα πάω για καινούργιο θύμα.
Ναί, ἀλλά ἡ ἐνοχή –προσέξτε– συνδέεται μέ τήν ἡθική συνείδηση, καί ἡ ἠθική συνείδηση ἔχει μπροστά της τόν Θεό. Ἡ ψυχολογία δεν μιλάει γιά Θεό· μιλάει γιά ἕνα Ὑπερεγώ· αλλά αυτό εἶναι τό λάθος της. (Τό Ἐκεῖνο, τό Ἐγώ καί τό Ὑπερεγώ (λατ. id, Ego, Superego) εἶναι οἱ τρεῖς συνιστώσες τοῦ μοντέλου γιά τή δομή τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς στα πλαίσια τῆς δεύτερης τοπικής θεωρίας του Σίγκμουντ Φρόυντ. Σύμφωνα μέ αὐτό τό δομικό μοντέλο, τό Ἐκεῖνο ἀντιπροσωπεύει τά κίνητρα, τά ἔνστικτα καί τίς βιολογικές ανάγκες τοῦ ἀτόμου, καί συνεπῶς εἶναι ἔμφυτο· τό Ἐγώ ἀποτελεῖ τό λογικό μέρος, πού, ἄν καί δέν εἶναι ἔμφυτο, αναπτύσσεται και καλλιεργεῖται μέ τήν ἐπίδραση τῆς συσσωρευμένης εμπειρίας· και τέλος τό Ὑπερεγώ ἀντιπροσωπεύει ὅλες τίς θετικές, ηθικές καί κοινωνικές αξίες τοῦ ἀτόμου, αποτελώντας κατά κάποιον τρόπο τήν ἠθική συνείδηση) Η ἠθική ἔχει τόν Θεό, γιατί τήν ἠθική συνείδηση ὁ Θεός τή δημιούργησε.
Ἔτσι, τοῦ λέει τώρα ο ψυχίατρος: Πρέπει να αποκαταστήσεις τή ζημιά πού ἔκανες· νά πάρεις τά χρήματα καί νά τά δώσεις πίσω στην κοπέλα που προσέβαλες. Ἐκεῖνος θύμωσε, δεν παραδέχθηκε τίποτα, και ἔφυγε· δηλαδή συνέχισε να κουβαλάει τήν ἐνοχή του, νά τήν ἔχει ἀπωθημένη, γιατί δέν τήν παραδέχθηκε, μέ ἀποτέλεσμα να μείνει αθεράπευτος.
Τί ἔγινε ἐδῶ; Ἂς ποῦμε ὅτι ἐκεῖνο γιά τό ὁποῖο ἦταν ἔνοχος ὑπῆρχε ἡ δυνατότητα νά ἀποκατασταθεῖ. Ἄν ὅμως κάτι δέν μπορεῖ νά ἀποκατασταθεῖ; Σκοτώνεις ἕναν ἄνθρωπο ἀποκαθίσταται αὐτό; Δέν ἀποκαθίσταται. Πῶς λοιπόν ἐδῶ τώρα μπορεῖς νὰ αἰσθανθείς ὅτι ἔκανες μία ἀποκατάσταση; Φθάνει μόνο νά πᾶς νά πληρώσεις στήν οἰκογένεια τοῦ ἀνθρώπου που σκότωσες μιά μεγάλη αποζημίωση; Η μικρή ή μεγάλη ἀποζημίωση να δώσεις, πάντα θά λές: σκότωσα ἕναν ἄνθρωπο!
Συνεπῶς; Ἐδῶ δέν μπορεῖ νά σοῦ διαλύσει τήν ἐνοχή ή ψυχολογία. Σου τή φέρνει στήν ἐπιφάνεια, αλλά δὲν σοῦ τή διαλύει. Γιατί; Διότι δέν μπορεῖ νά παίξει τον ρόλο τοῦ Θεοῦ ὁ ψυχίατρος. Μπορεῖ νά παίξει τόν ρόλο τοῦ Θεοῦ; Ποτέ. Καί τί κάνουμε παρακάτω;
Αδυνατεῖ ἡ ψυχολογία να κάνει κάτι. Αὐτό εἶναι τό ἀδύνατό της σημεῖο. Γιατί; Διότι ὁ ἄνθρωπος εἶναι θεολογική ὕπαρξη, εἶναι μεταφυσική ύπαρξη, καί ἔχει ἀνάγκη μιᾶς αὐθεντίας· καί αὐτή ἡ αὐθεντία εἶναι μόνο ὁ Θεός. Ἄν ξέρω ὅτι ὁ Θεός με συγχωρεῖ, τό πράγμα διορθώνεται.
Αὐτό ὅμως γίνεται μόνο στήν Ἐξομολόγηση. Διότι ὁ Χριστός –εφόσον κανείς πιστεύει στόν Χριστό ὅτι εἶναι ὁ Θεός– παρέδωσε το μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως, καί τό παρέδωσε σέ ἀνθρώπους. (Βλ. Ματθ. 18, 18. Ιωάν. 20, 22-23. Πρβλ. Ματθ. 9, 2-8. 16, 17-20)Ὅταν πᾶμε νά ἐξομολογηθοῦμε, ἔχουμε διάλυση τῆς ἐνοχῆς, γιατί ἀλλιώτικα θά εἴχαμε διάλυση τῆς προσωπικότητος. Πρίν λοιπόν συμβεῖ διάλυση τῆς προσωπικότητός μας, τρέχουμε στον πνευματικό μας γρήγορα-γρήγορα, λέμε τήν ἁμαρτία μας, καί διαλύεται ἡ ἐνοχή μας, καί ὄχι ἡ προσωπικότητά μας, πάντα δυνάμει τῆς αὐθεντίας Θεός, γιατί ὁ μόνος πού μπορεῖ νά συγχωρήσει εἶναι ὁ Θεός. (Βλ. Ματθ. 9, 6. Μάρκ. 2, 7-10. Ἰωάν. 5, 21-24)
Γι' αὐτό, παιδιά, θά ἤθελα νά σᾶς ἔλεγα ὅτι τό μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως εἶναι μοναδικά πολύτιμο! Δέν μπορεῖ μέ τίποτα να αντικατασταθεί!
Μπορεῖ νά πᾶμε σ' ἕναν ἄνθρωπο, στον Πνευματικό, σ' ἕνα γεροντάκι ἀγράμματο, τελείως ἀγράμματο, πού μπορεῖ νά μή μᾶς πεῖ οὔτε μιά λέξη στην Εξομολόγηση, τίποτα να μή ξέρει γράμματα ὁ ἄνθρωπος, καί νά μήν μπορεῖ νά μᾶς πεῖ. Ὅμως, καί μόνο γιατί ἔχει τήν ἱερωσύνη, δηλαδή έχει το δικαίωμα πού τοῦ ἔδωσε ὁ Χριστός, τοῦ δεσμεῖν καί λύειν, τό να δεσμεύει –δηλαδή τό νά μή συγχωρεῖ– καί νά λύει –δηλαδή να συγχωρεῖ τίς ἁμαρτίες– καί μόνο γιατί θά πᾶμε νά ἀποθέσουμε τό ἁμάρτημά μας, τήν ἐνοχή μας στό ἐπιτραχήλιό του, στήν ἱερωσύνη του, στα πόδια τοῦ Χριστοῦ διά τῆς ἱερωσύνης τοῦ Πνευματικοῦ, αὐτό μᾶς εἶναι ἀρκετό. (Ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν δέν εἶναι μιὰ ἄρση τῆς ἐνοχῆς ψυχολογικοῦ ἢ ἠθικοῦ χαρακτῆρα, αλλά κάθαρση καί ἁγιασμός. Γι' αὐτόν τόν λόγο προκύπτει καί ἡ ἄρση τῆς ἐνοχῆς καί ἡ ἀπελευθέρωση τοῦ μετανοοῦντος ἀπό τά σχετικά συμπλέγματα. Ο στόχος εἶναι πάντα ἡ κάθαρση, ὁ ἁγιασμός, ἡ συνεχής ανανέωση τῆς υἱοθεσίας μας ἀπό τόν Θεό καί ἡ μετοχή μας στην κοινωνία τοῦ Θεοοῦ. (Εἰδική Συνοδική Επιτροπή ἐπί Εἰδικῶν Ποιμαντικῶν Θεμάττων καί Καταστάσεων, Δ΄ [Κανονισμός 135/1999)
Δέν χρειάζεται να πάρουμε και συμβουλή. Ἡ συμβουλή παίρνεται καί ἐκτός μυστηρίου Ἐξομολογήσεως. Κυρίως πᾶμε σ' αυτό γιά τό θέμα τῆς ἐνοχῆς, να μᾶς διαλυθεῖ ἡ ἐνοχή.
Πιστεύω ὅτι, ἀπό ὅσα εἴπαμε, καταλαβαίνετε πόσο πολύτιμη, ἐπαναλαμβάνω, μοναδικά πολυτιμότατη εἶναι ἡ Ἐξομολόγηση!
Ας ξαναγυρίσουμε στόν Ἀδάμ, σ' αὐτόν τόν ταλαίπωρο πρόγονό μας. Βέβαια, ταλαίπωροι εἴμαστε κι ἐμεῖς. Μή κατηγοροῦμε ποτέ τόν Ἀδάμ, γιατί καί ἐμεῖς παρουσιάζουμε τήν ἴδια συμπεριφορά!
Ἐάν λοιπόν ὁ Ἀδάμ, ὁ πρόγονός μας, ἀναγνώριζε τήν ἐνοχή του, ὅπως σᾶς εἶπα, δέν θά ἀποκτοῦσε ὑποσυνείδητο, καί ἔτσι ἡ ἀνθρωπότητα δέν θά κατέληγε στην τραγικότητα πού τή χαρακτηρίζει. Ἐάν μετανοοῦσε, δέν θά ἔχανε τον παράδεισο. Τον χάνει όμως, γιατί δὲν μπορεῖ πλέον νά μπεῖ μέσα σ' αυτόν μέ μιά διεστραμμένη συνείδηση.
Αλλά ἐκεῖνο πού δέν πέτυχε ὁ Ἀδάμ, ἀφοῦ ἔχασε τόν παράδεισο, τό πέτυχε ο ληστής πάνω στον σταυρό. Καί μάλιστα τό χαρακτηριστικό και καταπληκτικό τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ εἶναι ὅτι ὁ πρῶτος πού μπαίνει στον Παράδεισο εἶναι ἕνας ληστής!
Αὐτός, γιά μιά στιγμή, συνέρχεται, καί στρέφεται πρός τόν ἄλλο ληστή, που συνεχίζει να βλασφημᾶ τόν Κύριο, καί τοῦ λέει: «καὶ ἡμεῖς μὲν δικαίως· ἄξια γὰρ ὧν ἐπράξαμεν ἀπολαμβάνομεν· οὗτος δὲ οὐδὲν ἄτοπον ἔπραξε». Ἐμεῖς δικαίως ἀπολαμβάνουμε γιά ὅσα πράξαμε· εἴμαστε ἔνοχοι. Τί κάνει ὁ ληστής; ἀναγνωρίζει τήν ἐνοχή του –εἶμαι ἔνοχος– καί ταυτοχρόνως ἀναγνωρίζει καί τήν αθωότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τότε στρέφεται πρός τόν Χριστό καί τοῦ λέει: «μνήσθητίμου, Κύριε, ὅταν ἔλθῃς ἐν τῇ βασιλείᾳ σου». (Λουκά 23, 41-42) Εἶναι καταπληκτικό!
Ἡ εἰκόνα τοῦ ληστοῦ καί ἡ εἰκόνα τοῦ Ἀδάμ, παιδιά, είναι δύο εἰκόνες ἀντίθετες. Ὁ Ἀδάμ ἀπωθεῖ στό υποσυνείδητο τήν ἐνοχή του καί χάνει τόν παράδεισο· ὁ ληστής φέρνει στο συνειδητό τήν ἐνοχή του, τήν ὁμολογεῖ, καί μπαίνει στον Παράδεισο. Είναι πολύ σπουδαῖο! Δηλαδή ἀποδέχεται –δέν θά κάνω ἐδῶ πιό πολλή θεολογική ανάλυση– τή σταυρική κατάρα τῆς ἐνοχῆς του, καί ἔτσι κερδίζει τον Παράδεισο.
Συμπέρασμα: Η ταπείνωση ανοίγει τον δρόμο να δεῖ ὁ ἄνθρωπος τήν ἐνοχή του, νά τήν ἀναγνωρίσει, να τήν ὁμολογήσει, νά ἀποκαταστήσει τις σχέσεις του μέ τόν Θεό καί νά σωθεῖ.
Οἱ Ἅγιοι ἀγωνίζονταν σ' ὅλη τους τή ζωή να καθαρίσουν ὄχι μόνο τή συνείδησή τους, ἀλλά καί τό ὑποσυνείδητό τους· ἤ, ἀκριβέστερα, νά ἐξαφανίσουν τό ὑποσυνείδητό τους, μέ τήν ὁμολογία κάθε ἐνοχῆς, καί μέ τήν προσπάθεια νά μήν ἀπωθοῦν τίποτα στο υποσυνείδητο ἀπ' ὅ,τι κακό θα μπορούσε να διαπράττουν.
Μποροῦμε, ὅμως, στα πολύ λίγα λεπτά πού μᾶς μένουν, να δώσουμε ένα σαφέστερο διάγραμμα όλων αὐτῶν, ἀπό πρακτικῆς πλευρᾶς. Προσέξτε, παιδιά, και μ' αὐτό θά κλείσουμε το μάθημά μας σήμερα, πρῶτα ὁ Θεός.
Πρῶτον, πρέπει να διατηροῦμε ἀντί πάσης θυσίας τήν ψυχική μας υγεία. Εάν ή ψυχή μας αρρωστήσει, ὑπάρχει κίνδυνος· ἐάν ἐπιμείνει ἡ ἀρρώστια, είναι μεγάλος ὁ κίνδυνος.
Η ψυχική υγεία εξασφαλίζεται, ἀρνητικῶς, μέ τό νά μήν ἁμαρτάνουμε, νά μήν ἐπιτελοῦμε τήν ἁμαρτία· ἀλλά, ἂν ἐπιτελέσουμε τήν ἁμαρτία, ἀμέσως να τη συνειδητοποιήσουμε, νά τήν ὁμολογήσουμε στο μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως, νά τύχουμε ἀφέσεως, καί ἔτσι νά διαλύσουμε τήν ἐνοχή.
Δεύτερον, θετικῶς, πρέπει νά ἀναπτυχθεῖ ἡ πνευματική ζωή· νά ἀναπτύξουμε την πνευματική μας ζωή. Κι αὐτή ἀναπτύσσεται πάνω στις τέσσερις θεολογικές ἀρετές: τήν πίστη, τήν ἐλπίδα, τήν ἀγάπη καί τήν προσευχή.
Ὁ ἄνθρωπος, χωρίς πίστη, αἰσθάνεται μετέωρος, αἰσθάνεται ξένος στον κόσμο αυτόν, αἰσθάνεται μικρός, ανασφαλής, αἰσθάνεται ἀνυπεράσπιστος μέσα στο σύμπαν, αἰσθάνεται μια φοβερή μοναξιά.
Όταν πιστεύω, λέω: Πιστεύω ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὁ Πατέρας μου, καί γι᾿ αὐτό μέ φροντίζει· γιατί νά ἀγωνιῶ; Ὅταν ὅμως ἀγωνιῶ γιά τό πῶς θά βγάλω τό ψωμί μου καί τί θά φάω καί πῶς θά κερδίσω τοῦτο κι ἐκεῖνο, αὐτό σημαίνει ὅτι ὑπάρχει μία ἀπιστία, καί τότε μπορεῖ νὰ ἀρρωστήσω. Τό νά ἀρρωστήσω λοιπόν δέν εἶναι μόνα θέμα ἐνοχῆς γιά κάτι –στο βάθος βέβαια εἶναι θέμα ἐνοχῆς– αλλά κυρίως εἶναι ὅτι δέν πιστεύω στήν ἀγάπη καί στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ Πατέρα.
Ὁ ἄνθρωπος πού εἶναι χωρίς αγάπη δέν δημιουργεῖ κοινωνία, οὔτε μέ τόν Θεό οὔτε μέ τά δημιουργήματα, καί ἀπομονώνεται ασφυκτικά. Αρρωσταίνει ὁ ἄνθρωπος πού δέν δημιουργεῖ κοινωνία ἀγάπης. (Η πραγματική επιδημία τῆς ἐποχῆς μας είναι ὄχι μόνο ὁ καρκίνος, οἱ καρδιοπάθειες, ἀλλά καί τά βαθιά αἰσθήματα μοναξιάς, απομόνωσης, αποξένωσης καί κατάθλιψης, ἐξαιτίας τῆς ἔλλειψης τῆς ἀγάπης τῶν πολλῶν (Ματθ. 24,12). Σύμφωνα μέ ἐκτιμήσεις, ἡ κατάθλιψη θά ἀποτελεῖ σέ λίγα χρόνια τήν ὑπ' ἀριθμόν 1 ασθένεια παγκοσμίως!)
Ὁ ἄνθρωπος πού δέν ἔχει ἐλπίδα στερεῖται κινήτρων δημιουργικότητος, δέν μπορεῖ νά κάνει τίποτα.
Ἡ χωρίς ἐλπίδα μεταφυσική ενατένιση γεμίζει τόν ἄνθρωπο ἀπό φόβο καί ἄγχος. Τί εἶναι ὁ θάνατος; Υπάρχει ἄλλη ζωή; Τί θα γίνει παρακάτω; Θα γίνω χῶμα; Δεν πιστεύω, δέν ἐλπίζω τίποτα. (Στον τάφο του Νίκου Καζαντζάκη χαράχτηκε ἕνα ἀπόφθεγμα: Δέν ἐλπίζω τίποτα. Δεν φοβοῦμαι τίποτα. Είμαι ’λεύτερος. Αυτό, ἄν καί ἀναφέρεται στην Ασκητική του, έλκει την καταγωγή του ἀπό τόν κυνικό φιλόσοφο Δημώνακτα τον Κύπριο: «Ερωτήσαντος δέ τινος, τίς αὐτῷ ὄρος εὐδαιμονίας εἶναι δοκεῖ, μόνον εὐδαίμονα, ἔφη, τὸν ἐλεύθερον· ἐκείνου δὲ φήσαντος πολλοὺς ἐλευθέρους εἶναι, ἀλλ' ἐκεῖνον νομίζω τὸν μήτε ἐλπίζοντά τι μήτε δεδιότα.»(Λουκιανού, Βίος Δημώνακτος, παράγραφοι 19.4-20.2) Ὅταν δέν ὑπάρχει ἡ ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν, τότε ἔχουμε έναν δυστυχισμένο άνθρωπο, που μπορεί να χάσει την ψυχική του υγεία, να αρρωστήσει. (Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, γράφοντας πρός τούς Κορινθίους, λέει ὅτι ὅταν δέν πιστεύουμε πραγματικά στην ανάσταση τῶν νεκρῶν, εἴμαστε ελεεινότεροι πάντων! (Α΄ Κορ. 15, 16-19)
Ἡ εἰρήνη γιά τόν κάθε ἄνθρωπο εἶναι καρπός τῆς μεταφυσικῆς αὐτῆς ἐλπίδος.
Καί τρίτον, ὁ χωρίς προσευχή ἄνθρωπος στερείται τῆς ἐνεργοποιήσεως ὅλων τῶν ἀρετῶν πού εἴπαμε πιό πάνω· δηλαδή στερεῖται ἀπό τό νά εἶναι ὁ πιστός, νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος τῆς ἀγάπης καί ὁ ἄνθρωπος τῆς ἐλπίδος. Ἡ προσευχή λοιπόν ἐνεργοποιεῖ ὅλες αὐτές τίς ἀρετές. (Βλ. Ιακ. 1, 17. Ματθ. 7, 7-8. Λουκά 11, 9-13)
Ὅπως ἀντιλαμβάνεστε, ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν ζήσει τήν πνευματική ζωή, δηλαδή τή ζωή του Αγίου Πνεύματος, πού εἶναι ἡ λυδία λίθος τῆς ψυχικῆς μας ὑγείας ἀλλά ἐν πολλοῖς καί τῆς σωματικῆς –δέν ἔχω καιρό να σᾶς πῶ πιό πολλά–, τότε αληθινά ὁ ἄνθρωπος αὐτός δέν πετυχαίνει τίποτα.
Πρέπει να προσέξουμε πάρα πολύ τήν ψυχική μας ὑγεία. Ξαναλέω: θα προσέχουμε νά μήν ἁμαρτάνουμε. Ἄν ὅμως ἁμαρτήσουμε, θα μετανοήσουμε, θά ομολογήσουμε, καί θά συγχωρεθοῦμε. Θά ὁμολογήσουμε στόν Θεό· όχι στον ψυχολόγο. Καί θα φροντίζουμε πολύ γιά τήν πνευματική ζωή· δηλαδή τή ζωή τῆς πίστεως, τῆς ἐλπίδος, τῆς ἀγάπης καί τῆς προσευχῆς. Τότε μόνο μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά κάποια ψυχική υγεία, πού εὔχομαι, μέ ὅλη μου τήν καρδιά, ποτέ μα ποτέ νά μήν τήν χάσουμε!
Κυριακή, 3 Φεβρουαρίου 1985
64η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
