Αθανάσιος Άμβωνας

21 Μαρτίου 2025

«Περί μέθης» (β΄).

†. Ενθυμεῖσθε, τήν περασμένη φορά, εἴχαμε μιλήσει γιά τό θέμα τῆς μέθης, ὅταν ὁ Τωβίτ λέει στό παιδί του, τόν Τωβία «Οἶνον εἰς μέθην μὴ πίῃς, καὶ μὴ πορευθήτω μετὰ σοῦ μέθη ἐν τῇ ὁδῷ σου», δηλαδή «Μήν πιεῖς κρασί σέ βαθμό μέθης». Ὄχι «Μήν πιεῖς κρασί», ἀλλά «Μήν πιεῖς κρασί σέ βαθμό μέθης». Καί ἀκόμη: «Μήν κάνεις συντροφιά μέ ἀνθρώπους πού πίνουν κρασί». Καί εἴδαμε μερικά πράγματα γύρω ἀπό τό θέμα αὐτῆς τῆς μέθης, ἀλλά γιά νά συνεχίσουμε καί νά ὁλοκληρώσουμε τό θέμα αὐτό, γιατί, παιδιά, ὅταν βλέπω μεθυσμένους ἀνθρώπους ἤ ἀκούω ἱστορίες μεθυσμένων πῶς τείνει τό σπίτι τους νά διαλυθεῖ, σᾶς βεβαιώνω ὅτι μέ πιάνει μία κατάθλιψη καί ὅτι κάποια παιδιά, ἀγόρια ἤ κορίτσια, μποροῦν νά φτάσουν στό θέμα τό νά ἔχουνε… νά ‘ναι ἀλκοολικοί, νά πίνουν, δηλαδή, οἰνοπνευματώδη ποτά καί νά φθάνουν σ’ αὐτή τήν ἀπαράδεκτη κατάσταση, σᾶς βεβαιώνω ὅτι αἰσθάνομαι πάρα πολύ ἄσχημα. Γι’ αὐτόν τόν λόγο κάνουμε τά θέματα αὐτά, ἐξάλλου ὁ Τωβίτ λέγοντας αὐτά στόν γιό του, πόσο περισσότερο θά μπορούσαμε νά τά ποῦμε στήν ἐποχή μας, μιά ἐποχή ἡ ὁποία εἶναι μουσκεμένη στά οἰνοπνευματώδη ποτά; Ἕνα φιλόσοφος τόν περασμένον αἰῶνα ὁ Eduart Spranger, ἄν θυμᾶμαι καλά (στό βιβλίο του «Ψυχολογία τῆς ἐφηβικής ἡλικίας»), ἔλεγε ὅτι ἡ Εὐρώπη εἶναι μουσκεμένη στά οἰνοπνευματώδη ποτά. Πόσο περισσότερον ἔ; Καί μάλιστα ἡ ἀρχαιότητα δέν ἐγνώριζε τόσο ἰχυρά πού, ὅπως εἶναι τό τζίν, τό οὐΐσκι, ἡ βότκα… κ.λπ., ἀλλά ἐγνώριζε ἤπια, ὅπως τό κρασί, ἐπί παραδείγματι, πού σᾶς ἔλεγα τήν περασμένη φορά εἶναι 12-15 βαθμούς, ἐνῶ τά ἄλλα εἶναι ἄνω τῶν 30 βαθμῶν (ὅπως εἶναι τό τσίπουρο καί τό οὖζο), μέχρι καί 90 βαθμούς. Τό δέ οἰνόπνευμα θά γνωρίζετε εἶναι κάπου ἐκεῖ στό 95-96-97 γιατί δέν ὑπάρχει οἰνόπνευμα 100%, θά τό ἔχετε μάθει αὐτό στήν Χημεία στό σχολεῖο σας. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, πόσο περισσότερο στήν ἐποχή μας θά ἔπρεπε νά ἐπιμένουμε στό νά προσέχουν τά παιδιά μας ἀπό τά οἰνοπνευματώδη ποτά.

Ἀλλά τί εἶναι ἐκεῖνο πού ὁδηγεῖ στή μέθη; Θά ‘λεγε κανείς: «Δέν ἔχουμε δεῖ μεθυσμένους, δέν ἔχουμε δεῖ τήν ἱστορία τους;». Ὅσο γι’ αὐτό -λέγαμε τήν περασμένη φορά- ὅτι εἶναι θέμα πίστεως. Ναί, εἶναι θέμα πίστεως, παιδιά. Ὁ Κύριος εἶπε: «Σᾶς λέγω καθημερινά πράγματα, πράγματα τῆς καθημερινότητος, καί δέν πιστεύετε!». Ὅπως σᾶς εἶπα στίς πελώριες διαφημιστικές ἀφίσες ὑπάρχει ἡ ἐπιγραφή ἀπό κάτω ὅτι τό κάπνισμα βλάπτει σοβαρά τήν ὑγεία, παρά ταῦτα ποιός δέν καπνίζει ἐπειδή διάβασε αὐτήν τήν… δέν προσέχουνε, δέν τούς ἐνδιαφέρει! Σοῦ λέει: «Ἂλλος θά γίνει καρκινοπαθής, ὄχι ἐγώ!». Εἶναι θέμα πίστεως, πραγματικά θέμα πίστεως. Ἀλλά, λέμε τώρα, τί εἶναι ἐκεῖνο τό ὁποῖον ὁδηγεῖ εἰς τήν μέθην; Εἶναι παιδιά ὁ ἡ-δο-νι-σμός. Τί εἶναι αὐτό; Ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν στιγμή πού μέσα στόν Παράδεισο εἶδε τόν καρπό, πού εἶπε ὁ Θεός νά μήν τόν δοκιμάσει (καί δοκίμασε), εἰσήγαγε στήν ζωή του τόν ἡδονισμό. Λέγει, ἐκεῖ, στό βιβλίον τῆς Γενέσεως (3,6): «Καὶ εἶδεν ἡ γυνή, ὅτι καλὸν τὸ ξύλον εἰς βρῶσιν καὶ ὅτι ἀρεστὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν (:ὡραῖο νά τό βλέπεις) καὶ ὡραῖόν ἐστι τοῦ κατανοῆσαι (:εἶναι καλό, ὡραῖο νά τό δοκιμάσεις) καὶ λαβοῦσα ἀπὸ τοῦ καρποῦ αὐτοῦ ἔφαγε· καὶ ἔδωκε καὶ τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς μετ᾿ αὐτῆς, καὶ ἔφαγον (: Ἔδωσε καί στόν ἄνδρα της καί ἔφαγε καί ἐκεῖνος)». Δέν τό βλέπανε μέχρι τότε; Κάποιος ἔπρεπε νά τούς ἀνοίξει τά μάτια. Κι αὐτός ὁ κάποιος ἦταν ὁ διάβολος, πλάθοντας ἕνα μῦθο ὅτι «ὁ Θεός σᾶς εἶπε νά μή δοκιμάσετε ἀπό τόν καρπόν, διά νά μήν ἀνοιχτοῦν τά μάτια σας καί γίνετε θεοί». Ἀπο τήν στιγμή, ὅμως, πού οἱ πρωτόπλαστοι δοκίμασαν βλέποντες ὡραῖον τόν καρπόν, καί μετά εἶπαν «Νά δοκιμάσουμε, θά εἶναι ὡραῖος», ἀλλά ἤτανε κάτι πιό μέσα, ἦταν ἡ ἐπιθυμία τῆς θεώσεως χωρίς τόν Θεό, ἔτσι γεννήθηκε ἡ ἐπιθυμία, ἦλθε ἡ ἡδονή καί ἀκολούθησε ἡ ὀδύνη. Ἐπιθυμία-ἡδονή-ὀδύνη, αὐτό τό τρίπτυχο, ἐπιθυμεῖς, δοκιμάζεις -αὐτό τό ἡδονιστικόν-) λοιπόν καί κατόπιν ἔρχεται ἡ ὀδύνη, ὁ πόνος ἡ καταστροφή!

Καί κάτι ἀκόμη: Μέ τήν ἀναζήτηση τῆς ἡδονῆς χάθηκε -αὐτό θέλω ἰδιαιτέρως νά τό ἐνθυμεῖσθε- τό μέτρον τῆς χρήσεως, διότι ποιός ἔκανε, παρακαλῶ, τό ἀμπέλι καί ποιός ἔδωσε τήν δυνατότητα ὁ καρπός τῆς ἀμπέλου νά γίνεται κρασί; Ὅμως ὁ Θεός ἔβαλε στόν ἄνθρωπο τό μέτρον τῆς χρήσεως (τό ὑπογραμμίζω), ἀλλά ἀναζητώντας τήν ἡδονή χάθηκε τό μέτρον τῆς χρήσεως καί ἔγινε καί παράχρησις καί ἔγινε καί κατάχρησις. Θυμᾶμαι ἕνας φίλος μου -ἤμουνα 19 χρονων… κάπου ἐκεῖ- μοῦ ‘χε δώσει ἕνα κουτί σοκολατάκια «Παυλίδης», εἶχε μέσα πάρα πολλά σοκολατάκια, ἤτανε μεγάλο κουτί, ὅταν ἔφαγα ἕνα σοκολατάκι, δημιουργήθηκε κάτι… δέν ξέρω, κάτι στό στόμα μου μέσα, πού τρέχει σάλιο καί δεύτερον καί τρίτον, παιδιά, ἔτρωγα καί δέν σταματοῦσα… Αὐτό τό πρᾶγμα εἶναι ἡ ἡδονή. Ἡ ἡδονή φτάνει νά συνεχίζεται καί νά χάνεται τό μέτρον, νά πεῖ κανείς: «Ἐδῶ θά σταματήσω!». Ποιός σταμάτησε μπροστά στό κρασί; Ποιός σταμάτησε μπροστά στό ὁποιοδήποτε ἡδονιστικό στοιχεῖο; Ἄρα, λοιπόν, ἀπώλεια τοῦ μέτρου. Κι ὅταν ἔχουμε ἀπώλεια τοῦ μέτρου, ἔχουμε τήν κατάχρηση, δηλαδή ξεπεράσαμε.

Ἔχουμε, ὅμως, καί τήν παράχρηση πού σημαίνει κάτι πιό πέρα ἀπό τό φυσιολογικό. Θά σᾶς τό πῶ, τό ‘χω ἀκούσει, τό ‘χω δεῖ μά τά μάτια μου, βέβαια καί ἐδῶ στήν Ἐλλάδα τό κάνουν αὐτό Ἕλληνες, ἀλλά καί ἐγώ τό εἶδα τότε καί μέ τούς Γερμανούς πού εἴχαμε στήν Κατοχή καί μέ τούς Ἄγγλους πού εἶχαν ἔρθει μετά τούς Γερμανούς. Ἔπιναν-ἔπιναν-ἔπιναν, ἐγίνοντο «τάβλες»… τί θά πεῖ «τάβλα» ἄς μήν πῶ πιό πολύ, ἔβγαιναν ἔξω… βέβαια τό πολύ οἰνόπνευμα, μπύρες κρασί… τέτοια, προκαλεῖ συχνή οὔρηση, κατόπιν πήγαιναν, ξερνοῦσαν καί γύριζαν νά ξαναπιοῦν! Αὐτό λέγεται πιά παράχρηση. Θυμᾶμαι ἕναν καθηγητή, καθηγητής ἐκπαιδευτικός, μαθηματικός, ἔλεγε: «Ἂχ νά ἦταν νά εἴχαμε μία βρυσούλα, ἐδῶ στήν κοιλιά, νά πίνουμε, νά πίνουμε, νά τό βγάζουμε ἀπό κεῖ, καί νά ξαναπίνουμε, νά ξαναπίνουμε!». Βλέπετε, λοιπόν, κατάχρησις καί παράχρησις, ὅταν φθάνω νά προκαλῶ τόν ἐμετό μόνο καί μόνο γιατί τό ἡδονιστικό στοιχεῖο μέ πιέζει νά ἱκανοποιεῖται διαρκῶς. Σᾶς εἶπα, τό ἀμπέλι ὁ Θεός τό ἔκανε, ἄν θέλετε καί τά ναρκωτικά, ἀλλά ἔχουνε κάποιο σκοπό. Ὁ σκοπός τῶν ναρκωτικῶν εἶναι ὅποιος ἦταν μέχρι τώρα. Νά προκληθεῖ μία νάρκωσις γιά νά γίνει φέρ’ εἰπεῖν μία ἐγχείρησις. Ἤ ἀκόμη ἄν θέλετε -γιατί πῶς θά μποροῦσε νά γίνει ἐγχείρηση χωρίς νάρκωση;- Ὁ καφές. Ξέρετε ὅτι ὁ καφές πού ἔχει τήν καφεΐνη, δέν εἶναι ἐδώδιμον, ἀλλά λέγεται εὐφραντικόν, ἀλλά εἶναι φαρμακευτικόν εἶδος; Βέβαια πουλιέται στά μπακάλικα, ὅπως σήμερα πουλιῶνται τά ναρκωτικά εἰς τά περίπτερα, ὄχι στήν Ἑλλάδα, ἀλλά στό ἐξωτερικό. Πηγαίνεις στό περίπτερο καί παίρνεις μιά δόση ναρκωτικοῦ! Συνεπῶς τί βλέπουμε, ἐκεῖνο τό ὁποῖον εἶναι φαρμακευτικόν, πέρασε εἰς τά ἐδώδιμα (ἐδώδιμον θά πεῖ φαγώσιμον, ἐκεῖνο τό ὁποῖον τρώγεται). Αὐτό ὅμως δέν εἶναι κάτι φοβερό; Διότι πλέον φτάσαμε στό σημεῖο παθαίνοντας μία ἄμβλυνση, νά φτάνουμε τά φαρμακευτικά νά τά κάνουμε ἐδώδιμα, νά τά κάνουμε, θά λέγαμε, στοιχεῖα τῆς καθημερινότητας. Τό τσιγάρο τί εἶναι, δέν εἶναι κάτι ἀνάλογο (γιά τό ὁποῖο, πρῶτα ὁ Θεός, θά μιλήσουμε τήν ἐρχομένη φορά);

Ὥστε, ὁ Θεός ἔκανε τό ἀμπέλι, καί μάλιστα, ἄν θέλετε, ἀπό τό γένημα τῆς ἀμπέλου ἐπῆρε καί ἔκανε, σύστησε τό ἱερώτατον μυστήριον, τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ἄν ρωτήσετε: «Τό δένδρον γνώσεως καλοῦ καί κακοῦ ἦταν μές στόν Παράδεισο;». Ὦ παιδιά, εἶναι μέσα στήν καθημερινότητά μας. Σοῦ λέει ὁ Θεός: «Μήν δοκιμάσεις ἀπ’ αὐτό γιατί θά πάθεις κακό, θά πεθάνεις. Μήν κάνεις κατάχρηση, γιατί θά ζημιώσεις». Τί νομίζετε ὅτι εἶναι τό ἀμπέλι; Τί νομίζετε ὅτι εἶναι ἡ παπαρούνα (τά ναρκωτικά); Εἶναι τό δέντρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Τί λένε γιά τά ναρκωτικά, ἐπί παραδείγματι: «Ἂ, πιές ναρκωτικό, θά βρεθεῖς στόν Παράδεισο». Ὅ,τι ἔλεγε ὁ διάβολος τότε στούς πρωτοπλάστους: «Θ’ ἀνοίξουν τά μάτια σου, θά νιώσεις… θά νιώσεις…». Ἐσύ μπορεῖς νά πεῖς ὄχι; Ἔτσι τό δέντρο τῆς γνώσεως καλοῦ καί τοῦ κακοῦ εἶναι στή ζωή μας, μέσα στήν πεζή καθημερινότητά μας. Μποροῦμε νά λέμε ὄχι; Ὁ Θεός θέλει νά λέμε τό «Ὄχι». Ἔτσι, ποῦ εἶναι τό ἁμάρτημα; Στήν κατάχρηση (ξαναγυρίζω στό οἰνόπνευμα) καί εἰς τήν παράχρηση. Ἡ χρῆσις; Δέν ἀπαγορεύεται. Λέγει ἡ Ἁγία Γραφή (στίς «Παροιμίες» εἶναι): «Καί οἶνος εὐφραίνει καρδίαν ἀνθρώπου», λίγο. Ὡραῖα συνιστᾶ ὁ Tihamer Toth: «Παιδί μου», λέγει, «ὅσο εἶσαι μαθητής καί φοιτητής, μήν βάλεις στό στόμα σου κρασί. Μήν βάζεις. Χρειάζεσαι πολλή διαύγεια στό μυαλό σου, μήν βάλεις οἰνοπνευματῶδες ποτόν». Ἀκόμη λέγει, αὐτός ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στόν Τιμόθεον (5,23): «Μηκέτι ὑδροπότει (:Μήν πίνεις νερό) ἀλλ' οἴνῳ ὀλίγῳ χρῶ -εἴδατε; ὀλίγον, δέν λέει πολύ- (:λίγο κρασί νά χρησιμοποιεῖς) διὰ τὸν στόμαχόν σου καὶ τὰς πυκνάς σου ἀσθενείας». «Διότι θά σέ βοηθήσει». Εἶχε τό στομάχι του ὁ Τιμόθεος καί τοῦ λέγει «Νά πίνεις πολύ λίγο κρασί».

Καί τι εἶναι μέθη; Λέγει ὁ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεύς στόν «Παιδαγωγό» του»: «Μέθη ἐστίν ἀκράτου χρῆσις σφοδρωτέρα», ἅμα ξεπεράσεις τά μέτρα. Ἡ μέθη εἶναι ἔκφραση, ἀκόμη, τῆς ἀσωτίας, παιδιά. Λέγει τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ: «Καὶ μὴ μεθύσκεσθε οἴνῳ, -γράφει στούς Ἐφεσίους ὁ Ἀπόστολος Παῦλος- ἐν ᾧ ἐστιν ἀσωτία (:Καί μή μεθᾶτε μέ κρασί, γιατί σ’ αὐτό ὑπάρχει ἡ ἀσωτία)». Καί ἀσωτία σημαίνει σπατάλη. Σπατάλη ὄχι μόνο χρημάτων, ἀλλά καί σωμάτων, ἀλλά καί ψυχῶν. Σπατάλη. «Ζῶν», λέγει, «ἀσώτως» -στήν παραβολή τοῦ Ἀσώτου υἱοῦ- σπατάλησε τήν ψυχή του καί τό σῶμα του, ὁ ἄσωτος υἱός. Δέν εἶναι δυνατόν ποτέ ὁ μέθυσος νά κάνει προκοπή στήν ζωή του, ἀφοῦ ζεῖ ἄσωτη ζωή. Εἶναι ἀδύνατο νά κάνει προκοπή. Γι’ αὐτό λέγει τό βιβλίο τῶν «Παροιμιῶν» (23, 21): «Πᾶς μέθυσος πτωχεύσει», «Κάθε μέθυσος θά φτάσει νά γίνει φτωχός». Ἀκόμη ἡ μέθη, παιδιά, ὁδηγεῖ στήν ἀκολασία καί στήν ἀνηθικότητα. Πόσοι ἔχασαν -καί κυρίως κοπέλες- τήν παρθενικότητά τους ὑπό τήν ἐπήρεια τοῦ οἰνοπνεύματος! Πόσες κοπέλες, ἀλλά καί πόσα ἀγόρια, ἔχασαν τήν παρθενικότητά τους -θά ξαναπῶ ἄλλη μιά φορά- ὑπό τήν ἐπήρεια τοῦ οἰνοπνεύματος! Σ’ ἕνα πάρτι, πού ζαλίστηκαν, πού μέθυσαν, κι ἔφθασαν στό σημεῖο αὐτό. Μάλιστα λέγεται ὅτι κάποτε σ’ ἕνα πάρτι μεταμφιεσμένων μέ μάσκες κ.λπ… ἕνας νέος μέ μία κοπέλα βρέθηκαν κάπου στόν κῆπο ἐκεῖ στά σκοτεινά, κι ἔκαναν καί τήν ἁμαρτία. Καί τί ἀπεκαλύφθη, παιδιά; Ὅτι ἦσαν ἀδέλφια! Ἀλλά ὅπως ἦταν μεταμφιεσμένοι, ἀλλά καί μεθυσμένοι, δέν μπόρεσαν αὐτό νά τό ἀντιληφθοῦν.

Λέγει ἀκόμη τό βιβλίο τῶν «Παροιμιῶν» (20,1): «Ἀκόλαστον οἶνος καὶ ὑβριστικὸν μέθη». Κάτω ἀπό τήν ἐπήρεια τοῦ κρασιοῦ γίνονται ἀκόμη καί φοβερά ἐγκλήματα καί φόνοι. Διαβάζουμε στίς ἐφημερίδες, στό καφενεῖο τοῦ χωριοῦ… στήν ταβέρνα… δέν ξέρω ἐκεῖ ποῦ… ἐκεῖ πού πίνουν κρασί οἱ ἄνθρωποι, ἐκεῖ γίνονται πολλάκις καί φόνοι, ὑπό τήν ἐπήρεια τοῦ οἰνοπνεύματος. Ἐάν εἶναι κακό πρᾶγμα ἡ μέθη, εἶναι πολύ ἄσχημο πρᾶγμα γιά τόν ἄνδρα νά μεθᾶ, πολύ χειρότερο εἶναι γιά τήν γυναῖκα. Ἔχετε δεῖ μεθυσμένη γυναῖκα; Ὦ, εἶναι ἕνα θέαμα φοβερόν. Γι’ αὐτό λέγει ἡ Ἁγία Γραφή: «Ὀργή μεγάλη γυνή μέθυσος» (Σοφ. Σειρ. 26, 8). Ἐγώ γνώριζα μία γυναῖκα, μάλιστα ἦτο ἀπό τήν ἀριστοκρατία… κ.λπ… κ.λπ., πέθανε ὁ ἄνδρας της, πελώριο σπίτι (πλουσία ἦτο) καί εἶχε σέ κάθε δωμάτιο ἀπό ἕνα μπουκάλι οὐΐσκι… κ.λπ. Ὅπως πήγαινε στά δωμάτια, ὅπως περνοῦσε, σταματοῦσε στό κάθε δωμάτιο, κι ἔπινε λίγο. Πήγαινε στό ἄλλο, ἔπινε λίγο. Πώ! Νά δεῖτε ἕνα πρόσωπο! Ὦ νά δεῖτε κάτι πεταγμένα μάτια! Ὦ νά δεῖτε ὕφος! Καί νά πεῖτε: «Πῶς παραμορφώνει τόν ἄνθρωπο τό οἰνόπνευμα;». Καί σᾶς εἶπα πολύ χειρότερα ἄν ἔχουμε καί τήν μέθη στήν γυναῖκα.

Ἡ μέθη ἀνήκει στά σαρκικά ἁμαρτήματα, πού δέν μπορεῖ κανείς νά κερδίσει τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἀποκλείεται. Γι’ αὐτό λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «μή πλανᾶσθε· μέθυσοι βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσι (:Οἱ μέθυσοι δέν θά κληρονομήσουν τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, μήν ἔχετε πλανεμένη ἀντίληψη)». Πόσο δέ περισσότερο ἐάν κανείς πεθάνει ἤ σκοτωθεῖ ὑπό τήν ἐπήρειαν τῆς μέθης. Ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς ἔχει χάσει τήν ψυχή του. Καί γράφει στούς Γαλάτας (5,19): «Φανερὰ δέ ἐστι τὰ ἔργα τῆς σαρκός (:Εἶναι φανερά δε), λέγει, (:τά ἔργα τῆς σαρκός), ἅτινα ἐστι (:τά ὁποῖα εἶναι) ἅτινά … μέθαι, κῶμοι – «κῶμος» εἶναι τά γλέντια τά ἄσωτα, τραγούδια καί πολλή ἀσωτία λέγεται «κῶμος») καὶ τὰ ὅμοια τούτοις... καί οἱ τὰ τοιαῦτα πράσσοντες βασιλείαν Θεοῦ οὐ κληρονομήσουσιν (:καί ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι κάνουν τέτοια, Βασιλείαν Θεοῦ δέν θά κληρονομήσουν)». Καί πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι στά ἔσχατα, ἕνα σημάδι ὅτι εἴμαστε στά ἔσχατα, εἶναι αὐτό: ὅτι οἱ ἄνθρωποι θά παραδοθοῦν στίς ἡδονές. Σᾶς κάνει ἐντύπωση ὅτι τήν ἐποχή μας τό οἰνόπνευμα, τό τσιγάρο καί τά ναρκωτικά, κάνουν τόν γῦρο τῆς γῆς; Γιατί; Διότι οἱ ἄνθρωποι ἔγιναν ἡδονιστικοί. Ἔ, λοιπόν, αὐτό τό στοιχεῖο ὅταν γίνει πολύ, εἶναι ἕνα σημάδι τῶν ἐσχάτων. Λέγει ὁ Κύριος: «Προσέχετε δέ ἑαυτοῖς -κι αὐτή εἶναι ἐσχατολογική, κυριότατα, εἰδοποίηση- μήποτε βαρηθῶσιν ὑμῶν αἱ καρδίαι ἐν κραιπάλῃ καὶ μέθῃ (:μή βαρύνουν οἱ καρδιές σας μέ τήν κραιπάλη καί τή μέθη) καὶ αἰφνίδιος ἐφ᾿ ὑμᾶς ἐπιστῇ ἡ ἡμέρα ἐκείνη· ἀγρυπνεῖτε οὗν». Θά ρθεῖ ξαφνικά ἡ ἡμέρα ἐκείνη. Ποιά ἡμέρα; Ἡ ἡμέρα τῆς Δευτέρας, τοῦ Χριστοῦ, Παρουσίας. Ἀγρυπνεῖτε λοιπόν. Σέ τί νά ἀγρυπνεῖτε; Μήν φτάσετε στήν κραιπάλη καί εἰς τήν μέθη. Τί εἶναι ἡ κραιπάλη; Εἶναι ἡ ὑπερβολή τῆς μέθης. Τί εἶναι ἡ μέθη; Ἡ ὑπερβολή, τό ξεπέρασμα τοῦ μέτρου. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, ὅτι ἔχουμε ἐδῶ καταστάσεις ἀνεπίτρεπτες.

Ἀκόμη οἱ συντροφιές πού πίνουν κρασί (οἰνοπνευματώδη ποτά), δέν πρέπει ποτέ νά ὑπάρχουν. Αὐτό εἶπε ὁ Τωβίτ στόν Τωβία: «Πρόσεξε παιδί μου, μή σέ συνοδεύει», λέει, «μέθη», δηλαδή ἄνθρωποι πού μεθοῦν, «γιατί καί σύ θά γίνεις τό ἴδιο». Εἴδατε ἄνθρωπο νά κάνει παρέα μέ μπεκρῆδες καί αὐτός νά μήν εἶναι μπεκρῆς, νά εἶναι νηφάλιος; Εἴδατε ποτέ ἐσεῖς νά ξημεροβραδιάζει μέ μπεκρῆδες καί αὐτός νά μήν πίνει κρασί; Τό εἴδατε πουθενά ποτέ ἐσεῖς; Νά γιατί λέει, λοιπόν, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «Ἒγραψα ὑμῖν μὴ συναμίγνυσθαι –δηλαδή, «Σας έγραψα να μήν μπερδεύεστε»- ἐάν τις ἀδελφὸς ὀνομαζόμενος ᾖ -«ὅτι εἶναι» (ᾖ=ὑποτακτική τοῦ εἰμί)- μέθυσος…, τῷ τοιούτῳ μηδὲ συνεσθίειν». «Μ’ ἕναν τέτοιο; Οὔτε νά τρῶτε μαζί του!». Γιατί; Γιατί θά σᾶς ὁδηγήσει μέ τά καμώματά του σέ ἐκεῖνο πού εἶναι κι αὐτός. Γι’ αὐτό ἄς προσέξουμε. Ξέρω ὅτι πολλοί ἄνθρωποί μας (ναί, ναί) ἀκοῦνε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί μεγάλοι καί νεότεροι, καί μετά ἀπό τήν ὁμιλία, θά πᾶνε σέ κάνα ταβερνάκι, θά πᾶνε σέ καμιά καφετέρια, σέ καμία ντίσκο… Ὄχι. Ἄκουσες τόν λόγο τοῦ Θεοῦ; Μήν τόν μπερδεύεις μέ πράγματα τά ὁποῖα θά τόν καταστρέψουν τόν λόγο τοῦ Θεοῦ! Μήν μπερδεύεις. Μήν πηγαίνετε, παιδιά, -ἰδίως τά μεγαλύτερα, οἱ νέοι- σέ ταβερνάκια, σέ οὐζερί ἤ σέ ντίσκο, ὅπως σᾶς εἶπα… κ.λπ.

Μία ὡραία εἰκόνα περιγραφῆς μεθύσου, μᾶς κάνει τό βιβλίο τῶν «Παροιμιῶν». θά σᾶς τό διαβάσω σέ μετάφραση. Εἶναι πολλά. Εἶναι στό 23ον κεφάλαιον, σέ μετάφραση, γιά νά γλυτώνουμε, λίγο, τόν χρόνο. Λέει: «Σέ ποιόν ταιριάζει τό ‘’ἀλίμονον’’»; Ποιός θορυβεῖται καί τσακώνεται; Ποιός ὁδηγεῖται στά δικαστήρια; Ποιός προκαλεῖ τήν ἀηδία μέ τά ξεράσματά του καί τίς ἀνοησίες του. Σέ ποιόν συμβαίνουν συντρίμματα καί χτυπήματα, χωρίς λόγο; Ποιανοῦ τά μάτια εἶναι σβησμένα; Δέν εἶναι ἐκείνων πού περνοῦν τόν καιρό τους κοντά στά κρασιά; Δέν εἶναι ἐκείνων πού ψάχνουν νά βροῦν ποῦ γίνονται οἱ οἰνοποσίες; Ἄν δε ρίχνεις τά μάτια σου στό μπουκάλι τοῦ κρασιοῦ καί στό κρασοπότηρο, σίγουρα γρήγορα θά καταντήσεις πιό γυμνός κι ἀπ’ τό γουδόχερο (ὕπερος), ἀπό τόν ‘’ὕπερον’’. Τό κατάντημα τοῦ μπεκρῆ -συνεχίζει- εἶναι σάν νά δαγκώθηκε ἀπό δηλητηριασμένο φίδι. Τεντώνεται καί παραλύει ὁ ὀργανισμός του, σάν νά χύθηκε δηλητήριο μέσα του ἀπό φίδι μέ κέρατα -«κερασφόρος ὄφις», τό κείμενο-. Ὅταν μεθύσει, τρικλίζει, σάν νά βρίσκεται σέ φουρτουνιασμένη θάλασσα, κι ὁ μεθυσμένος λέει: ‘’Μέ χτυποῦσαν, καί δέν πόνεσα -ξέρετε δέν καταλαβαίνει τίποτα-, μέ κορόϊδεψαν καί δέν τό κατάλαβα, καί λές -σύ ὁ μέθυσος- πότε θά ξημερώσει νά πάω νά βρῶ τήν παρέα μου στό καπηλειό’’! Γι’ αὐτό μήν μεθᾶτε μέ κρασί, ἀλλά συναναστρέφεσθε μέ ἀνθρώπους σοβαρούς καί εὐσεβεῖς, κάνοντας συντροφιά σ’ ἀνοιχτούς ὑπαίθριους χώρους, δηλαδή περιπάτους. Μήν ζηλεύει ἡ καρδιά σου τούς ἄσωτους ἀνθρώπους, ἀλλά μέ τόν φόβο τοῦ Θεοῦ νά ζεῖς, ὅλη τήν ἡμέρα». Αὐτά, παιδιά, λέγει γιά τό θέμα τοῦ οἰνοπνεύματος ἡ Ἁγία Γραφή. Ἔτσι, ἄν εἴδατε ποτέ ἄνθρωπο μεθυσμένο, ἄν εἴδατε τό σπίτι του τί δρᾶμα περνάει, νά πεῖτε: «Νά μέ φυλάξει ὁ Θεός! ποτέ μήν φτάσω στό σημεῖο νά γίνω ἕνας μέθυσος ἄνθρωπος». Καί θά ἐπαναλάβω, ἀγορια-κορίτσια, ὅσο εἶστε μαθητες ἤ σπουδαστές-φοιτητές, μήν βάλετε στό στόμα σας κρασί. Ἀργότερα μπορεῖτε νά πιεῖτε, ἀλλά πολύ λίγο, πάντα λίγο, πάντα λίγο, ποτέ μήν φτάνουμε στό θέμα τῆς μέθης.

Ἀλλά, παιδιά, εἴπαμε νά μή μεθᾶμε. Πρέπει ὅμως νά σᾶς πῶ ὅτι ὑπάρχει καί μιά ἄλλη μέθη πού τήν προκαλεῖ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Θυμόσαστε τί εἶπαν οἱ ἄνθρωποι ὅταν εἶδαν τούς Ἀποστόλους στόν ἐνθουσιασμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς; «Ἄ!», λέγει, «γλεύκους μεμεστωμένοι εἰσί» (Πράξεις 2, 13) Δηλαδή «Εἶναι μεθυσμένοι, γι’ αὐτό συμπεριφέρονται ἔτσι». Κι ὁ Ἀπόστολος Πέτρος λέγει: «Ἑννιά ἡ ὥρα τό πρωΐ -3η ἦταν πρωϊνή, ἐννέα δηλαδή- δέν μεθοῦν οἱ ἄνθρωποι, δέν εἴμαστε μεθυσμένοι». Δέν διαβάσατε τήν προφητεία τοῦ Ἰωήλ, πού λέγει ὅτι θά ρθοῦν μέρες πού θά μεθύσουν οἱ ἄνθρωποι μέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο; Ὤ! Ἡ μέθη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὦ ἡ μέθη αὐτή! Μακάρι νά μεθᾶμε ὅλοι, παιδιά, μέ τήν μέθη αὐτήν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γι’ αὐτό λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, γράφει στούς Ἐφεσίους (5, 18) καί τούς λέγει: «Μὴ μεθύσκεσθε οἴνῳ (:Μήν μεθᾶτε μέ κρασί) ἀλλὰ πληροῦσθε ἐν Πνεύματι -βλέπετε πλάϊ στήν μέθη μέ τό κρασί, βάζει τήν μέθη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος- λαλοῦντες ἑαυτοῖς ψαλμοῖς καὶ ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς πνευματικαῖς, ᾄδοντες καὶ ψάλλοντες ἐν τῇ καρδίᾳ ὑμῶν τῷ Κυρίῳ». Εἶναι ὁ ἐνθουσιασμός, ὅταν ἔχει κανείς τό Πνεῦμα τό Ἅγιο τοῦ Θεοῦ.

Ἀλλά κάτι περισσότερο. Ξέρετε ὅτι ἡ νεότητα εἶναι μιά ὡραία μέθη; Εἶναι μιά μέθη χωρίς κρασί. Διότι ὑπάρχει ἡ ὑγεία, ὑπάρχει ὁ ἐνθουσιασμός, εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού γίνεται, πού κτίζεται καί συνεπῶς ἔχει μιά ζωηρότητα, μιά κινητικότητα, ὁ νέος ἄνθρωπος. Ἡ νεότητα εἶναι πράγματι μία μέθη χωρίς κρασί. Καί ἅμα ξέρεις νά ζήσεις τότε δέν χρειάζεται τό κρασί. Λέει κάπου ἕνας ψαλμικός στίχος (Ψαλμ. 42,4) «Εὐχαριστῶ τόν Κύριό μου πού ἔχει εὐφράνει τήν νεότητά μου, αὐτός ὁ Ὁποῖος μοῦ εὐφραίνει τήν νεότητά μου». Ναί, βάλε τόν Χριστό μές στήν καρδιά σου, ζῆσε πνευματική ζωή καί τότε θά ἔχεις αὐτήν τήν μέθη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού εἶναι ἡ πιό ὡραία, ἡ πιό ἀσφαλεστέρα, ἡ πιό λαμπρή, ἐκείνη ἡ μέθη πού θά σέ ἀνεβάσει, μέχρι τόν οὐρανό!

37η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

«Περί μέθης» (α΄).

†. Πάντοτε εὐρισκόμενοι, παιδιά, εἰς τήν πνευματική διαθήκη τοῦ Τωβίτ –καί, νά σᾶς πῶ τήν ἀλήθεια, κοντεύει νά τελειώσει καί λυπᾶμαι, θά ‘θελα νά εἶχε περισσότερα πράγματα καί πιστεύω καί σεῖς θά θέλατε νά εἶχε περισσότερα πράγματα. Εἴδαμε τήν περασμένη φορά νά λέγει ὁ Τωβίτ στόν Τωβία τόν γιό του «Ὃ μισεῖς, ἐκεῖνο τό ὁποῖο μισεῖς, στόν ἄλλο νά μήν τό κάνεις». Καί εἶναι πολύ σπουδαῖο, παρότι ἔχει ἕναν ἀρνητικόν χαρακτῆρα. Ὁ Κύριος μᾶς εἶπε: «Ἐκεῖνο πού ἀγαπᾶς, ἐκεῖνο πού θέλεις νά σοῦ κάνουν οἱ ἄλλοι, κάν΄το καί σύ. Ἀλλά ἐάν θές νά σ’ ἀγαποῦν, θ’ ἀγαπᾶς». Εἶναι καί ἡ θετική πλευρά. Ὅμως, ἄν τηρούσαμε ἔστω αὐτή τήν ἀρνητική πλευρά, «Μήν κάνεις στόν ἄλλο ἐκεῖνο τό ὁποῖο ἐσύ μισεῖς, δέν θέλεις, δέν σ’ ἀρέσει», θά εἴχαμε μία πολύ -παρά ταῦτα ξαναλέγω- ὡραία κοινωνία. Οὔτε ἀναρχίες, οὔτε ὅλα ἐκεῖνα τά ὁποῖα ἀνακατώνουν μία κοινωνία.

Στή συνέχεια τοῦ ἰδίου χωρίου, πάντα στό 4ο κεφάλαιο, ἐκεῖ πού εἶναι ἁπλωμένη ὅλη ἡ πνευματική διαθήκη τοῦ Τωβίτ, στόν 15ον στίχον στή συνέχεια, λέει τά ἐξῆς: «Οἶνον εἰς μέθην μὴ πίῃς, καὶ μὴ πορευθήτω μετὰ σοῦ μέθη ἐν τῇ ὁδῷ σου»· δηλαδή, «Μήν πιεῖς κρασί γιά νά μεθύσεις. Ἀνθρώπους πού ἀγαπᾶνε τό κρασί, μήν πορευθεῖς μαζί τους, μήν πας μαζί τους». Ὡραῖος στίχος, θαυμασία συμβουλή καί σπουδαιοτάτη καί ἐπικαιροτάτη, παρότι μοιάζει ὡστόσο ὅτι εἶναι μία συμβουλή αὐτονόητη. Δηλαδή θά ‘ταν περιττό νά πεῖ στό παιδί του: «Μήν, παιδάκι μου, φθάσεις πίνοντας κρασί νά μεθύσεις. Μήν πηγαίνεις νά κάνεις συντροφιά μέ ἀνθρώπους μπεκρούλιακες» (νά τό πῶ ἔτσι), διότι ἀσφαλῶς καί ὁ Τωβίας θά εἶδε ἀποτελέσματα τῆς μέθης, ὅπως καί ὅλους τούς αἰῶνες ἀσφαλῶς θά μποροῦσαν νά βλέπουν οἱ ἄνθρωποι ἐκείνους οἱ ὁποῖοι μεθοῦν καί τί ἀποτελέσματα θά ἔχουν. Λέγεται γιά τόν Κύρο, τόν βασιλιᾶ τῶν Περσῶν, ἅμα ἦταν μικρός, εἶδε τούς μεγάλους νά ‘χουν μεθύσει καί νά κάνουν περίεργα πράγματα καί ἐκεῖνα πού κάνει ἕνας μεθυσμένος, καί τούς εἶπε ὅτι «Εἴσαστε ἔξω ἀπ’ τόν ἑαυτό σας, καί ποτέ δέν θά ‘θελα ἐγώ νά ἔφτανα στό σημεῖο νά πίνω κρασί καί νά μοιάσω μέ σᾶς πού ‘σαστε σάν τρελοί». Βλέπετε, σ’ ὅλους τούς αἰῶνες τό φαινόμενο εἶναι γνωστό, ἐν τούτοις, ξαναλέγω, δέν εἶναι αὐτονόητη ἡ συμβουλή αὐτή. Ποιός δέν εἶδε, λοιπόν, τό κατάντημα ἑνός μέθυσου; Κι ὅμως… κι ὅμως, ξοπίσω ἀπό τό τραγικό, αὐτό, παράδειγμα τοῦ κάθε μεθυσμένου, πολλοί ἀκολουθοῦν, πολλοί ἀκολουθοῦν... Βλέπεις ἐσύ ὁ νέος, ἡ νέα, βλέπεις αὐτός ποῦ κατάντησε. Καί σέ λίγο τό κάνεις καί σύ. Θά ‘λεγε κανείς: «Γιατί;». Γιατί ἁπλούστατα, μία τέτοια προτροπή: «Παιδί μου, πρόσεχε μήν μεθύσεις», δέν εἶναι αὐτονόητη, εἶναι κάτι περισσότερο.

Ἐδῶ θέλω νά προσέξετε αὐτό πού θά σᾶς πῶ, γιατί ἐπεκτείνεται καί σέ ἄλλα πράγματα. Γιά πάρα πολλά πράγματα τῆς καθημερινότητος χρειάζεται ἡ πίστη! Ναί, ἡ πίστις! Ἡ πίστις, παιδιά, δέν εἶναι μόνο γιά πράγματα μή βλεπόμενα, ἀλλά καί γιά πράγματα βλεπόμενα! Νά, βλέπεις τόν ἄλλον πῶς κινεῖται. Γι’ αὐτό ὁ Κύριος, ξέρετε τί μᾶς εἶπε (Ἰω. 3,12); «Εἰ τὰ ἐπίγεια εἶπον ὑμῖν καὶ οὐ πιστεύετε, πῶς ἐὰν εἴπω ὑμῖν τὰ ἐπουράνια πιστεύσετε;». «Ἐάν», λέγει, «τά ἐπίγεια πράγματα, φέρ’ εἰπεῖν ‘’μήν πίνετε κρασί’’, βλέπετε ἄσχημα ἀποτελέσματα, καί δέν τό δέχεστε, δέν πιστεύετε, ποῦ νά σᾶς πῶ γιά νά πιστέψετε ἐπουράνια πράγματα (μή βλεπόμενα)»; Ὥστε λοιπόν, πρέπει νά ξέρετε, νά τό ξέρετε αὐτό, ὅτι καί γιά τά ἐπίγεια πράγματα χρειάζεται πίστις. Μή μόνο μείνετε ὅτι… «Νά, νά, νά, τά βλέπω καθημερινά αὐτά τά ἀποτελέσματα τά ἄσχημα». Ποιός δέν βλέπει, παρακαλῶ, τά ἀποτελέσματα τῶν ναρκωτικῶν (γιά τά ὁποῖα θά μιλήσουμε σέ ξεχωριστό θέμα); Ποιός δέν βλέπει αὐτά; Κι ὅμως συνέχεια νέα θύματα στόν τομέα τῶν ναρκωτικῶν. Εἶναι θέμα πίστεως. Ποῦ; Θά ἔλεγα κυριότατα στόν Θεό. Ἀφοῦ τό λέει ὁ Χριστός, ὅτι καί στά ἐπίγεια πράγματα χρειάζεται πίστις! Τελείωσε. Ἀφοῦ τό εἶπε ὁ Χριστός, τελείωσε! Γιά νά μήν πάω εἰς τόν ὀρθόν λόγον, στό ἀνθρώπινο μυαλό, ἐκεῖνο πού λέει ὁ Ἀπόστολος μέ τήν ἐξῆς ἔκφραση: «κατ’ ἄνθρωπον ὁμιλῶ». Αὐτή του ἡ φράσις σημαίνει: «Μιλάω μέ τήν ἀνθρώπινη λογική καί τήν ἀνθρώπινη ἐμπειρία», εἶναι χρήσιμη, ἀναμφισβήτητα.

Ὥστε, λοιπόν, χρειάζεται ἡ πίστις. Βλέπετε τεράστιες ἀφίσες διαφημίσεως τοῦ τσιγάρου, τεράστιες, τετραγωνικά ὁλόκληρα ὑπάρχουν, πάνω σέ τοποθετημένες… αὐτές, ἀπό δῶ κι ἀπό κεῖ μές στήν πόλη μας καί παντοῦ. Κι ἀπό κάτω γράφει: «Τό κάπνισμα βλάπτει σοβαρά τήν ὑγεία». Δέν μοῦ λέτε, ποιός προσέχει τήν κάτω ἐπιγραφή; Ἀρκετά μεγάλα γράμματα! Βλέπουμε ἀπό κεῖ καί πάνω, τό διαφημιζόμενο τσιγάρο. Τί σημαίνει αὐτό; Ὅταν μάλιστα ξέρουμε… χθές ἡ «Ἐλευθερία» ἔγραψε ὅτι ἐρχόμεθα παγκοσμίως τρίτοι στό κάπνισμα, μετά τήν Κούβα καί τήν Κύπρο, καί εἶπα: «Μπά! Τόσο πολύ καπνίζουν στήν Κύπρο;». Ἡ Ἑλλάδα ἔχεται τρίτη, τό ‘γραφε ἡ χθεσινή «Ἐλευθερία», ἡ ἐφημερίδα. Μοῦ τό ἔδειξαν καί τό εἶδα καί γώ. Σᾶς ἐρωτῶ: Ὃταν συνιστᾶται καί λέγεται εἰς τήν διαπασῶν ὅτι εἶναι καρκινογόνο τό τσιγάρο, ὅτι… τοῦτο, ὅτι ἐκεῖνο, γιατί, παρακαλῶ, καπνίζουμε; Εἶναι ἤ δέν εἶναι θέμα πίστεως; Κι ὅμως, παρ’ ὅλο τόν ρεαλισμό τοῦ πράγματος, πρέπει νά φθάσουμε στήν πίστη. Παιδί μου, δέν θά καπνίσεις, μόνο ἐάν πιστέψεις. Ἐάν δέν πιστέψεις, θά καπνίσεις, παρ’ ὅτι βλέπεις τίς στατιστικές νά λένε φοβερά πράγματα, πόσοι καρκινοπαθεῖς ὑπάρχουν, ἰδίως καρκίνος τῆς γλώσσης, τῶν χειλέων, τοῦ λάρυγγος, τοῦ στομάχου καί τῆς κύστεως, ἰδίως στούς ἄνδρες. Τώρα καί στίς γυναῖκες, γιατί ἀπό κεῖ περνάει ἡ νικοτίνη, ἀπό τήν κύστη. Περνάει ἀπ’ τούς πνεύμονες, πάει στό αἷμα, ἀπό κεῖ καθαρίζει ἀπ’ τά νεφρά τό αἷμα καί τά νεφρά βγάζουν τά οὖρα καί πᾶνε στήν κύστη, καί ἐκεῖ παραμένοντας τά οὖρα ἔχουνε μέσα τήν νικοτίνη, καί τότε ἔχουμε πληγές μέσα εἰς τήν κύστην, πού ἔχουνε προκληθεῖ -καρκινές πληγές!- ἀπό τήν παρουσία τῆς νικοτίνης… κ.λπ. Λοιπόν, αὐτά τά ξέρουμε, ἄς προσέχουμε. Ἐπιμένω καί πάλι, πρέπει νά πιστέψουμε στά πράγματα τῆς καθημερινότητος.

Τί εἶναι μέθη; Πρίν ἀπαντήσουμε, πρέπει νά δοῦμε τί προκαλεῖ στόν ἄνθρωπο τό φαινόμενο τῆς μέθης. Στήν ἐποχή τοῦ Τωβίτ, μέθη, ἦταν γνωστό ὅτι προκαλοῦσε μόνον τό οἰνόπνευμα. Δηλαδή τά οἰνοπνευματώδη ποτά. Δέν ἦταν ἀκόμη γνωστό -ὅπως καί στήν ἐποχή μας βεβαίως- ἀλλά δέν ὑπῆρχαν γνωστές ἄλλες πηγές μέθης, ὅπως εἶναι τό τσιγάρο… ναί, δέν κάνω λάθος, ὅταν θά μιλήσουμε, θά δεῖτε τί μέθη προκαλεῖ καί αὐτό, οὔτε ἀκόμη τά ναρκωτικά. Ναί, δέν ὑπῆρχαν αὐτά ὡς μέσα, θά λέγαμε, μέθης, παρά μόνο τό οἰνόπνευμα. Ἀλλά τί εἶναι μέθη; Εἶναι ἕνα φαινόμενο πού προκαλοῦν οἱ λεγόμενες «μεθυστικές οὐσίες». Εἶναι ἡ ἀπώλεια, ὅπως λέει ἡ ἰατρική, τῆς διανοητικῆς διαύγειας, ἡ θόλωσις τοῦ νοῦ, τῆς διανοίας. Θολώνει τό μυαλό. Τό ἀντίθετο, ὅταν δέν θολώνει τό μυαλό, λέγεται νηφαλιότης. Ἄν ἀνοίξετε ἕνα λεξικό, θά βρεῖτε ὅτι νηφάλιος εἶναι ἐκεῖνος ὀ ὁποῖος «ἀπέχει οἴνου», δηλαδή δέν μετέχει στό κρασί καί ἀκόμη (κάθε μεθυστική οὐσία φυσικά, καί προπαντός καί κυρίως εἰς τό οἰνόπνευμα, γιά τό ὁποῖο ἔχουμε καί τό θέμα μας), ἔχει, δηλαδή, διαύγεια τοῦ νοῦ. Οἱ λέξεις «νήφω-νηφάλιος-νηφαλιότης» σημαίνουν τόν ἄνθρωπο ὁ ὁποῖος δέν πίνει κρασί, ἔχει καθαρό μυαλό, ἔχει καθαρή σκέψη, καί μεταφορικῶς - χρησιμοποιοῦνται πολύ οἱ λέξεις καί φράσεις νήφω/νηπτικός/νηπτικοί Πατέρες/νηφαλιότης, νῆψις καρδιᾶς- θά πεῖ ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος δέν ἔχει μεθύσει (μεταφορικῶς) ἀπό μιά πνευματικῆς φύσεως πηγή, πού γεννάει καί δημιουργεῖ τήν θόλωση τοῦ νοῦ καί τό μπέρδεμα τῆς καρδιᾶς, καί εἶναι ἡ ἁμαρτία. Ἡ ἁμαρτία εἶναι ἕνα μεθυστικό στοιχεῖο, ἀλλά πνευματικά, σέ πνευματική, ἐννοεῖται, διάσταση.

Ἡ ἰατρική μᾶς λέγει ὅτι εἶναι ἕνα σύνολο διαταραχῶν, κυρίως ψυχικῶν διαταραχῶν. Κυρίως ψυχικῶν! Πρόκειται γιά ὀξεῖα δηλητηρίαση. Αὐτή, βέβαια, ἡ δηλητηρίασις πού ἐπέρχεται μέ τό οἰνόπνευμα (πάντα στό οἰνόπνευμα μένω) ξεχωρίζει ἀπό τίς ἄλλες γνωστές δηλητηριάσεις πού μποροῦμε νά ἔχουμε, ὅπως τροφικές… κ.λπ. ἤ φαρμακευτικές δηλητηριάσεις, γιατί αὐτή ἡ δηλητηρίασις ἀπό τό οἰνόπνευμα, ἔχει δικά της γνωρίσματα πού κύρια θέση κατέχει, ὅπως λέγει ἡ ἰατρική, τό λεγόμενον «συστάδιον εὐφορίας». Ὅταν φάω ἕνα δηλητηριασμένο πρᾶγμα, μέ πιάνει ἡ κοιλιά μου, ἔχω εὐκοιλιότητα, ἔχω ἐμετούς, χάνω τόν ἑαυτό μου, μέ πᾶνε στό Νοσοκομεῖο… Στήν περίπτωση τοῦ κρασιοῦ, ἔχω μίαν εὐφορίαν, γελάω… εἶμαι εὔθυμος… καί ἄλλα πολλά. Αὐτή εἶναι ἡ διαφορά δηλητηριάσεως ἀπό τό οἰνόπνευμα, καί ἀπό τίς ἄλλες οὐσίες πού μποροῦν νά προκαλέσουν μιά δηλητηρίαση. Ὥστε, λοιπόν, πρόκειται γιά ὀξεῖα δηλητηρίαση. Τί εἶναι μέθη; Ἀπάντησις: ὀξεῖα δηλητηρίασις τοῦ ἀνθρώπου. Ὀξεῖα! Αὐτή ἡ δηλητηρίαση εἶναι φοβερή. Δημιουργεῖ, πέρα ἀπό αὐτήν τήν βιολογική, θά λέγαμε, διάσταση τῆς μέθης, ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο σέ πράγματα τά ὁποῖα δέν εἶναι σωστά. Ὁ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος βεβαίως θέλει νά μεθᾶ, τί εἶναι; Γιατί ὁ ἄνθρωπος ἀναζητᾶ νά μεθᾶ; Γιά ποιόν λόγο; Πέρα, λοιπόν, ἀπ’ αὐτά πού εἴπαμε, νά δοῦμε κάτι ἄλλο: Γιατί θέλει νά μεθᾶ; Ἴσως εἶναι μία ἀναζήτησις μιᾶς εὐθύμου καταστάσεως, πού γρήγορα βεβαίως ξεπερνιέται, τελειώνει, δηλαδή, γιά νά φθάσει στά γνωστά δυσάρεστα φαινόμενα τῆς μέθης.

Ἀναζητάει ὁ ἄνθρωπος αὐτό. Γιατί; Ἴσως τό φαινόμενο νά εἶναι ψυχολογικόν. Βέβαια, εἶναι γνωστό ὅτι καί ἡ παχυσαρκία, ἔξω ἀπό τίς βιολογικές της διαστάσεις… γιατί μπορεῖ νά εἶναι τό σκαρί τοῦ ἀνθρώπου, μπορεῖ… ἔ, διάφοροι λόγοι, νά θέλει νά φάει ἀρκετά, γιατί ἔχει ἀνάγκη πολλῆς τροφῆς…, ἔχει καί ψυχολογικά αἴτια -ἀκούσατέ το εἶναι πολύ σημαντικό νά τό ξέρετε- ὡς ἐξῆς: Ὃταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι πικραμένος, ἀπογοητευμένος, ἔχει μία, θά λέγαμε, ψυχική ἀφορία. Ζητάει -γιά νά φέρει ἕνα ἀντιστάθμισμα αὐτῆς του τῆς ψυχικῆς ἀφορίας- κάτι τό εὐχάριστο. Ἔτσι, ἄλλος τρώγει πολύ, γιά νά ἀντιμετωπίσει αὐτή του τήν κατάσταση τήν ψυχολογική, τήν δυσάρεστη ἤ τρώει πολλά γλυκά, καί φυσικά παχαίνει. Ἤ ἀκόμη, πίνει οἰνοπνευματώδη ποτά. Ἤ, ἀκόμη, μπορεῖ νά παίρνει ναρκωτικά -θά τό δοῦμε αὐτό καί εἰδικότερα- ἤ, ἀκόμη, νά πέφτει σέ σαρκικά ἁμαρτήματα. Ξέρετε ὅτι ἕνα μερίδιο τῶν σαρκικῶν ἁμαρτημάτων, εἶναι ἕνα ἀντιστάθμισμα, σέ μία θλίψη πού περνάει ὁ ἄνθρωπος, ὁ νέος ἡ νέα… κ.λπ; Ἓνα ἀντιστάθμισμα. Ἄλλο τώρα ὅτι γρήγορα περνάει αὐτό τό ἀντιστάθμισμα, εἶναι ψεύτικο ἀναμφισβήτητα, καί τότε δημιουργεῖται μία μέθοδος «μαγγανοπήγαδο». Ἔχετε δεῖ μαγγανοπήγαδο; Πού γυρνάει, γυρνάει, γυρνάει… γυρνάει καί τό γύρισμα τό κάνει ἕνα ὑποζύγιο συνήθως… γυρίζει τό ὑποζύγιο, γαϊδουράκι, ἄλογο… ξέρω γώ, γυρίζει γύρω-γύρω ἀπ’ τό μαγγανοπήγαδο, γιά νά βγάλει νερό. Γυρίζει γύρω-γύρω, δηλαδή αὐτές οἱ διαρκεῖς ἐπαναλήψεις. Ἔχουμε, λοιπόν, καί ψυχολογικά αἴτια, εἶναι ἡ ἀναζήτησις μιᾶς διεξόδου, σέ κάτι πού εἶναι ἀδιέξοδο. Ἐνθυμοῦμαι ἕναν ἄνθρωπο -μακαρίτης τώρα- μᾶς ἔλεγε ὁ ἴδιος, εἶχε ἀνοίξει ἕνα μανάβικο (καί αὐτό πρό τοῦ πολέμου, πρό τοῦ ’40) καί περίμενε πελάτες, ὅπως κάθε καταστηματάρχης περιμένει πελάτες νά μποῦν νά ψωνίσουν. Τήν πρώτη μέρα δέν μπήκανε πελάτες, τήν δεύτερη μέρα δέν μπήκανε, τήν τρίτη δέν μπήκανε, τό ἐμπόρευμα ἦταν λαχανικά, τί ἔπρεπε νά γίνει; Ἀκοῦστε τί ἔκανε ὁ ἄνθρωπος αὐτός βλέποντας ὅτι δέν μπορεῖ νά πουλήσει τά λαχανικά του κι ὅτι δέν μπαίνει κανείς πελάτης, ἄφησε τά ρολά τοῦ καταστήματος ἀνοιχτά -τότε ὑπήρχανε ρολά, τώρα ἔχουνε ἁπλῶς μιά πόρτα ἐκεῖ τζαμένια… - ἄφησε τά ρολά ἀνοιχτά, πῆγε καί μέθυσε, ἔγινε «φέσι» στό μεθύσι -ἔτσι τό λένε-, καί τόν πήγανε σηκωτό στό σπίτι του. Γιατί; Διότι δέν μποροῦσε ἀντιμετωπίσει αὐτήν τήν ἐμπορική δυσπραγία τοῦ καταστήματός του. Καί ποῦ βρῆκε τήν διέξοδο; Πῆγε καί τήν βρῆκε στό οἰνόπνευμα. Ἀλλά αὐτό, θά ‘λεγε κανένας, αὐτό εἶναι μία λύσις ἤ εἶναι μία ψευδαίσθηση καί ὅταν φύγω ἀπό τήν ψευδαίσθηση, ἀναζητῶ νέα ψευδαίσθηση; Γι’ αὐτό, σᾶς εἶπα, τό μαγγανοπήγαδο εἶναι ἡ ἀναζήτηση νέων καί νέων ψευδαισθήσεων.

Εἶναι φοβερό πρᾶγμα αὐτό. Ἐπαναλαμβάνοντας, ὅμως, ὁ ἄνθρωπος διαρκῶς αὐτήν τήν κατάσταση τῆς μέθης, δέν κάνει τίποτε ἄλλο παρά νά καταστρέφει τήν ὑγεία του, τό σῶμα του καί τήν ψυχή του. Γι’ αὐτό καί ἔχουμε βαριές καταστάσεις, βαριά καταστροφή σπουδαίων ὀργάνων. Ξέρετε ἡ πρώτη καταστροφή ποῦ εἶναι, εἶναι στόν ἐγκέφαλο. Ἡ δεύτερη καταστροφή ξέρετε ποῦ εἶναι. Εἶναι στό συκώτι. Λέμε «κίρρωση τοῦ ἥπατος», πού δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μία κατάχρηση τοῦ οἰνοπνεύματος. Βεβαίως ἔχουμε καί κίρρωση τοῦ ἥπατος, ἔξω ἀπό θέμα κρασιοῦ, καί εἶναι καρκίνος τοῦ ἥπατος, ἀλλά ἔχουμε τήν κίρρωση τοῦ ἥπατος ἀπό τά οἰνοπνευματώδη. Μετά καταστρέφεται τό στομάχι, καί ὅ,τι ἄλλο μπορεῖ νά καταστραφεῖ εἰς τόν ἄνθρωπο αὐτόν. Ἔχουμε, λοιπόν, καταστροφή σημαντικῶν ὀργάνων τοῦ σώματος τοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλά καί ψυχικῶς καταστρέφει -ὅπως στή συνέχεια θά τό δοῦμε- καταστρέφει φοβερά, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ οὔτε νά σκεφτεῖ. Κατέστρεψε τό ὄργανο μέ τό ὁποῖο μπορεῖ νά σκέπτεται. Καί ποιό εἶναι αὐτό; Ὁ ἐγκέφαλος. Ἡ ψυχή σκέφτεται ἐκφραζομένη διά τοῦ ἐγκεφάλου. Ὅταν, λοιπόν, τόν ἐγκέφαλο τόν καταστρέψουμε, πῶς θά σκεφθοῦμε; Συμπέρασμα ὅτι ἡ μέθη καταστρέφει τόν ἄνθρωπο ψυχοσωματικά καί, συνεπῶς, ἀφοῦ ἔτσι τόν καταστρέφει, εἶναι ἕνα βαρύτατον ἁμάρτημα. Ἀλλά τό κακό ἀπό τήν μέθη δέν σταματάει ἐδῶ. Προκαλεῖ -ὅπως σᾶς εἶπα καταστρέφει τόν ἐγκέφαλον, δέν μπορεῖς νά σκεφθεῖς- συνεπῶς προκαλεῖ μίαν βαρεῖα ἄμβλυνση τῆς σκέψεως. Μπορεῖ ἕνας ὁ ὁποῖος κατέστρεψε τό μυαλό του νά γίνει ἐπιστήμων; Δέν μπορεῖ νά κάνει τά καθημερινά του. Κατέστρεψε τό μυαλό του. Καί νά φανταστεῖτε, παιδιά -θά τό ποῦμε, σήμερα δέν μᾶς μένει καιρός, θέλω νά συνεχίσουμε, μπορεῖ νά τό ποῦμε καί σήμερα- ὅτι κυριότατα νέοι εἶναι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι πίνουν, σήμερα, οἰνοπνευματώδη ποτά. Παιδί μου, πῶς θά γίνεις ἐπιστήμων, πῶς θά προκόψεις, πῶς θά κάνεις οἰκογένεια; Ἔτσι, λοιπόν, ἔχουμε μία βαρεῖα ἄμβλυνση τῆς σκέψεως, δέν σκέπτεσαι μέ βάθος… κ.λπ.

Ἀκόμη, ἡ ὑπερβολική χρῆσις τοῦ οἰνοπνεύματος ἀνοίγει τόν δρόμον στήν ψυχοπάθεια. Τό λέει αὐτό ἡ ἰατρική. Ἀκόμη προκαλεῖ τήν φοβερή, ἐκείνη, ἀρρώστια (καί εἶναι τοῦ νευρικοῦ συστήματος) καί λέγεται «τρομῶδες παραλήρημα», ‘’tremendοus delirium’’. Τό λέμε καί στήν γλῶσσα μας αὐτό: «Αὐτός ἔπαθε ντελίριο», ‘’delirium’’ εἶναι, δηλαδή, τρέλα. Ἀκόμη προκαλεῖ ἀντικοινωνική συμπεριφορά. Ὦ, πά! Πά! Μιά φορά θυμᾶμαι, ἕνας γείτονάς μου (ἐδῶ στή Λάρισα)… πώπώ! Ὁ ἄνθρωπος αὐτός ἔπινε συχνά κρασί, σχεδόν πάντα ἤτανε μεθυσμένος! Ἔ βάδιζα στήν ὁδό Φαρσάλων… κάπου ἐκεῖ πού εἶναι τώρα ἡ διάβαση τοῦ τρένου, κάπου ἐκεῖ βρισκόμουν, καί αὐτός μόλις μέ εἶδε, ἦρθε ἀπ’ τό ἀπέναντι πεζοδρόμιο (ἐξάλλου ἦταν καί γείτονας) μέ γνώριζε: «Παπά μου», μοῦ λέγει, «παπά μου!»· καί ἄρχισε νά μ’ ἀγκαλιάζει καί νά μέ φιλάει. Ἐγώ εἶχα ἦρθα σέ πολύ δύσκολη θέση! Καί νά μήν μπορῶ νά φύγω ἀπό τά χέρια του! Ποῦ νά ξεκολλήσω ἀπό τά χέρια του! Πέσαν τ’ αὐτιά μου ἀπό ντροπή. Αὐτό, θά λέγαμε, εἶναι στοιχειώδης ἀντικοινωνική συμπεριφορά.

Ἔχουμε τόσες καί τόσες, θά λέγαμε, μορφές κοινωνικῆς συμπεριφορᾶς κακῆς. Ἀκόμη, δημιουργεῖ ἀπογόνους μέ τάση τό ἔγκλημα ἤ μέ τάση τό οἰνόπνευμα. Δηλαδή, νά θέλουνε νά γίνουνε μπεκρῆδες τά παιδιά μας. Ὁδηγεῖ, ἀκόμη, τους ἀπογόνους -ὡραῖο παράδειγμα ἀναφέρει ὁ Τίχαμερ Τόθ (Tihamer Toth) σ’ ἕνα του βιβλιαράκι, δέν θά σᾶς τό πῶ γιατί εἶναι μεγάλο παράδειγμα, μέ μία γυναῖκα πού ἔπινε, τί ἀπογόνους ἔβγαλε καί πόσο ἀπησχόλησαν τίς φυλακές οἱ ἀπόγονοί της… κ.λπ. κ.λπ. καί πόσο κόστισε στό γαλλικό δημόσιο- ὁδηγεῖ, λοιπόν, ἀκόμη τούς ἀπογόνους (τό οἰνόπνευμα) στήν ἀλητεία, ὅπως καί οἱ ἴδιοι πού πίνουν, ἀλλά καί τά παιδιά τους, μέ ἀντικοινωνική συμπεριφορά τά παιδιά τους. Ἀκόμη, δημιουργεῖ ἀπογόνους -καί θά δεῖτε σέ ποιό σημεῖο, θά σᾶς τό πῶ πιό κάτω- μέ ἐλαττωμένη εὐφυΐα, βούληση καί κοινωνικότητα. Δηλαδή, τό παιδί αὐτό δέν ἔχει πολλές δυνατότητες. Ἐδῶ τώρα θέλω νά προσέξετε -πού τό συνιστοῦν πολλοί γιατροί αὐτό- κατά τήν σύλληψη ἑνός νέου ἀνθρώπου, ἄν ὁ ἕνας γονιός βρίσκεται κάτω ἀπό τήν ἐπήρεια τῆς μέθης, ὑπάρχει πιθανότης 50% τό παιδί πού θά γεννηθεῖ, νά ἔχει βλάβη. Ἐάν καί οἱ δύο σύζυγοι -καί ὁ πατέρας καί ἡ μητέρα- βρίσκονται κάτω ἀπό τήν ἐπήρεια τοῦ οἰνοπνεύματος, τότε ἀντιλαμβάνεστε ὅτι τό ποσοστόν βλάβης τοῦ ἐμβρύου ἀνεβαίνει πολύ, μέχρι ἀκόμη καί 100%. Καταλαβαίνετε τί σημαίνει αὐτό; Ἄν εἶχα τήν δυνατότητα νά σᾶς ἔλεγα περισσότερα, θά τρομάζατε, παιδιά, μπροστά σ’ αὐτό τό ἀποτέλεσμα.

Ἀκόμη, ἄν λογαριάσουμε ὅτι στήν ἐποχή μας τά λαμβανόμενα οἰνοπνευματώδη ποτά εἶναι σκληρά, ὅπως εἶναι τό τζίν, τό οὐΐσκι, ἡ βότκα… κ.λπ. καί τό κοινό κρασί, αὐτό πού ἔπιναν πάντοτε οἱ ἄνθρωποι… καί ἐμεῖς τά δικά μας κρασιά, ὅποιας παραγωγῆς καί ἄν εἶναι, ξέρετε σέ πόσους βαθμούς κυμαίνονται τά κρασιά τά ἑλληνικά; Ἔξω ἀπό τό σαμιώτικο, τήν μαυροδάφνη, πού εἶναι 17ο -18ο βαθμοί, ἔχουνε 12 μέ 15 βαθμούς. Τό κοινό κρασί: 12 μέ 15 βαθμούς. Ξέρετε ὅτι αὐτά πού ἀνέφερα, τά σκληρά ποτά, φτάνουν ἀκόμη καί μέχρι τους 90 βαθμούς; Τό ξέρετε αὐτό; Πρό ἐτῶν ἐπειδή κάποια μπουκάλια ἀπό αὐτά ἤτανε ὡραῖα (τά χρειαζόμουνα γιά κάποιο σκοπό), κάποιος ἀδερφός, φίλος, ἔβρισκε πάρα πολλά μπουκάλια, ποῦ, λέτε; Στά καλάθια τῶν ἀπορριμάτων, στό πάρκο ἐδῶ τοῦ Ἁγίου Ἀχιλλίου. Γιατί; Γιατί τήν νύχτα οἱ νεαροί καί οἱ νεαρές πίνανε αὐτά ποτά. Σκληρά ποτά! Μέ καταλαβαίνετε; Σκληρά ποτά! Λοιπόν, καί χρῆστες αὐτοῦ τοῦ οἰνοπνεύματος κυριότατα εἶναι νέοι ἄνθρωποι. Βέβαια θεωρεῖται ὅτι εἶναι πολιτισμένο πρᾶγμα, νά ἔχεις στό σπίτι σου τήν λεγομένην «κάβα». Τί εἶναι αὐτή ἡ κάβα; Εἶναι, ἁπλῶς νά ‘χεις μιά βιτρίνα μέ οἰνοπνευματώδη ποτά, καί μάλιστα ἀκριβά ποτά, τῶν ὁποίων τό οἰνόπνευμα, σᾶς εἶπα, μέχρι τό 90% φτάνει, καί προσφέρεται βεβαίως (γιατί ὑπάρχει ἡ ἀλαζονεία τοῦ βίου), καί πᾶτε σ’ ἕνα σπίτι καί σᾶς λέει: «Πίνετε, παρακαλῶ, ἕνα οὐϊσκάκι;» (δηλαδή οὐΐσκι…). Ἔτσι πήγαμε στά ξένα ποτά… Ξέρετε ὅτι τό τσίπουρο (πού εἶναι φοβερό τό τσίπουρο, φοβερό εἶναι, καμιά φορά πονάει τό δόντι μου, καί βάζω ἐδῶ … καί φυσάω τό στόμα μου, γιατί τό ‘καψε! Καί λέω: «Πῶς τό πίνουν τό τσίπουρο; -ἐννοεῖται σκέτο- Πώ! Πώ! Πῶς τό πίνουν τό τσίπουρο; -Ξαναλέω, σκέτο!-, δέν τούς καίει;». Ἔ βέβαια τούς καίει… τούς καίει τό στομάχι … κ.λπ…. κ.λπ. Ἔ, λοιπόν, τό τσίπουρο εἶναι γύρω στούς 30 μέ 40 βαθμούς. Διπλάσιοι βαθμοί εἶναι αὐτά τά ἄλλα. Δηλαδή, σχεδόν σκέτο οἰνόπνευμα!

Ἔ, αὐτά τά παιδιά τί θά γίνουν; Ποῦ θά πᾶνε, τί θά πάθουν; Τό ἀντιλαμβάνεστε παρακαλῶ. Κι ὅταν γίνει συνήθεια, σᾶς ἐρωτῶ, παιδιά μου, τί μητέρες καί τί πατέρες θά γίνετε; Κι ἄν ἀπό τήν ἐπήρεια αὐτή, σπρωχνόμενοι, ὠθούμενοι, ἀπό τό πάθος, σᾶς ἀρέσει νά πίνετε καί μεθαύριο σάν σύζυγοι, συλληφθεῖ παιδί σας, κάτω ἀπό κατάσταση μέθης, τί θά γίνει τό ταλαίπωρο, ἐκεῖνο, παιδί σας; Νά σᾶς πῶ τί θά γίνει. Θά γίνει ἕνα παιδί πού θά σᾶς βασανίζει καί θά σᾶς μαθητεύει ὅτι δέν ξεκινήσατε καλά τή ζωή σας, γιατί τό παιδί αὐτό θά σᾶς διδάξει ὅτι κάνατε ἕνα μεγάλο λάθος εἰς τήν ζωή. Ἔτσι, ἀκόμη, παρατηροῦμε ὅτι χρῆστες εἶναι πολύ νέοι ἄνθρωποι δηλαδή νέα παιδιά, ἔφηβοι. Ξέρετε γιατί; Ἐπειδή τό μέθυσμα δίδει τήν ψευδαίσθηση ὅτι μεγάλωσαν. Μπορεῖ ὁ ἔφηβος τῆς Α΄, Β΄, Γ΄ Γυμνασίου νά πεῖ τήν ἄλλη μέρα στο σχολεῖο ὅτι γιά πρώτη φορά στήν ζωή του μέθυσε! Ὅπως θά πεῖ ὅτι μετῆλθε καί σαρκικά ἁμαρτήματα, κι αὐτό τοῦ δίνει τήν σιγουριά, τήν αἴσθηση, τήν πληροφορία, ὅτι μεγάλωσε! Πόσο βλακώδη πράγματα εἶναι αὐτά! Πόσο ἀπονενοημένα πράγματα εἶναι αὐτά!

Παιδιά, ξέρετε γιατί τά λέμε αὐτά; Γιά νά μήν φτάσουμε στό σημεῖο νά πάθουμε αὐτές τίς ζημιές. Ἀλλά, πρῶτα ὁ Θεός, θά συνεχίσουμε.

36η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

«Ὅ μισεῖς, μηδενί ποιήσεις».

†. Καί πάλι, ἀγαπητά μας παιδιά, ἡ ἀγάπη τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ μας, μᾶς δίδει αὐτήν τήν ἀγαθή εὐκαιρία, νά ἀκουστεῖ ὁ λόγος Του. Νά ἐπιτευχθεῖ, θά λέγαμε, ἡ κατήχηση τῆς πίστεως καί τῆς πνευματικῆς ζωῆς στό δικό Του τό ὄνομα. Καί εἶναι ἀνάγκη αὐτό νά γίνει, διότι ὑπάρχουν μύριες «κατηχήσεις» (τήν λέξη «κατήχηση» τήν βάζω ἐντός εἰσαγωγικῶν), τίς ὁποῖες ὅμως ἐμπνέει ὁ διάβολος. Ἅμα βγεῖ ἕνα παιδί λίγο πιό ἐξω, θά ὑποστεῖ αὐτήν τήν «κατήχησιν», ἡ ὁποία ὅμως εἶναι δαιμονική. Εἶτε γιά νά πάρει ναρκωτικά, εἴτε γιά νά δείξει τεμπελιά, εἴτε νά κομματιστεῖ, εἴτε… εἴτε… εἴτε…, ὅ,τι θέλετε, εἴτε νά βρεθεῖτε σέ τίποτα δίχτυα παραθρησκειῶν, εἴτε στά δίχτυα τῆς μαγείας… κ.ο.κ. Ὑπάρχουν, λοιπόν, ὄντως μύριες «κατηχήσεις», ἐμπνεόμενες ἀπό τόν διάβολο. Καί τό ἀποτέλεσμα εἶναι ὅτι εἶναι οἱ δαιμονίζοντες καί παρουσιάζουν ἕνα θέαμα οἰκτρό.

Δέν ξέρω ἄν σᾶς δόθηκε ποτέ ἡ εὐκαιρία νά δεῖτε νέους πού πῆραν στραβό δρόμο, πῶς δέχονται ἐπιδράσεις τοῦ σατανᾶ, καί εἶναι δαιμονισμένοι νέοι. Δηλαδή ἄρρωστοι, ἔχουν χάσει τήν προσωπικότητά τους. Τό χειρότερο εἶναι αὐτό· νά χάσεις τήν προσωπικότητά σου. Εἶναι φοβερό πρᾶγμα καί στήν ἐποχή μας οἱ περιπτώσεις αὐτές ἔχουνε γίνει πάρα πολλές. Ἡ ἐξάπλωσις τοῦ κακοῦ, σέ μιά παγκοσμία κλίμακα πού βοηθᾶται καί ἐνισχύεται ἀπό τά Μέσα Ἐνημερώσεως, κυριότατα ἀπό τήν τηλεόραση, εἶναι ἔμπνευσις καί ἔργον τοῦ σατανᾶ.

Τί θά ἀντιτάξουμε -ἐρωτῶ- τί θά ἀντιτάξουμε σ’ αὐτό τό καθημερινά ἀναπτυσσόμενο κακό; Τί θά ἀντιτάξουμε; Τί ἄλλο παρά τήν Χριστιανική κατήχηση. Γι’ αὐτό χαίρομαι ὅταν σᾶς βλέπω. Βέβαια, ἄν ἔπρεπε νά δοῦμε τά πράγματα συγκριτικά, δηλαδή σέ σχέση μέ ὅλους τούς νέους τῆς πόλεώς μας, εἴσαστε λίγοι, ἀλλά ὅταν ἐδῶ καί πολλά-πολλά χρόνια… παραπάνω… κάπου 25 χρόνια, στόν Τύρναβο ἔκανα Κατηχητικό, ἐρχόντουσαν ὅλα τά παιδιά τοῦ Σχολείου. Ἤτανε πλημμυρίδα, πλημμυρίδα πραγματική! Εἶχε ἔλθει ἕνας σύμβουλος ἐκπαιδευτικός νά ἐπιθεωρήσει τό Σχολεῖο, καί ὅταν κάποιος καθηγητής τόν ἔφερε στήν Παναγία Φανερωμένη καί εἶδε τί γινόταν, τρόμαξε ὁ ἄνθρωπος, καί μοῦ εἶπε -τότε, πρίν 25 χρόνια!-: «Στήν Άθήνα πρέπει νά θεωρεῖται ἐπιτυχία ἄν τελικά μαζευτοῦν πέντε παιδιά, ὡς ἀνώτερο Κατηχητικό Σχολεὶο!». Πέντε παιδιά! Βέβαια χαίρομαι, πολύ χαίρομαι, κι ἀξίζει γιά σᾶς κάθε κόπος νά σᾶς προσφερθεῖ, ὅ,τι πρέπει νά σᾶς προσφερθεῖ.

Τά θέματά μας, φέτος, εἶναι θέματα πνευματικοῦ καταρτισμοῦ, κι ὅπως ἔχετε ἀντιληφθεῖ αὐτά τά τέσσερα τελευταῖα χρόνια, δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μία προσπάθεια, καί νά κατηχηθοῦμε στό δόγμα τῆς πίστεώς μας, ἀλλά καί εἰς τόν τρόπο τῆς ζωῆς μας, πῶς πρέπει νά ζήσουμε. Καί θά σᾶς θύμιζα, ὅπως καί πέρυσι καί πρόπερσι εἴχαμε ἀναφερθεῖ, εἰς τήν πνευματική διαθήκη τοῦ Τωβίτ. Αὐτό τό θαυμάσιο, θά λέγαμε, βιβλίο, καί εἰδικότερα αὐτή ἡ περικοπή, τό μνημειῶδες πού ἀναφέρεται στό 4ο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου αὐτοῦ πού εἶναι ἡ διαθήκη τοῦ Τωβίτ, στόν γιό του, τόν Τωβία. Γιά κείνους πού ἔρχονται γιά πρώτη φορά, θά ἤθελα νά κάνω μία πάρα πολύ σύντομη ἀναφορά γιά νά δοῦμε περί τίνος πρόκειται.

Βρισκόμεθα στήν ἐποχή πού οἱ Ἀσσύριοι εἶχαν αἰχμαλωτίσει τό Βόρειο Βασίλειο τοῦ Ἰσραήλ. Ἀνάμεσα σ’ ἐκείνους πού αἰχμαλώτευσαν ἤτανε καί μία οἰκογένεια, ἡ οἰκογένεια τοῦ Τωβίτ. Ἤτανε τρεῖς ἄνθρωποι, αὐτός, ἡ γυναῖκα του καί ὁ γιός του. Ἦταν ἕνας σωστός Ἰσραηλίτης, ἕνας σωστός λάτρης τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ, πιστός ἄνθρωπος. Αὐτοί σύρθηκαν στή Νινευῆ, τήν μεγάλη πόλη τῆς ἀρχαιότητος καί πρωτεύουσα τῶν Ἀσσυρίων. Παρά τίς δυσμενέστατες συνθῆκες πού ἐκεῖ ζῆσαν στήν αἰχμαλωσία, δέν ἔπαυε ὁ Τωβίτ νά τηρεῖ τόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Ὅσο τοῦτο τοῦ ἦταν δυνατό. Μέχρι ἀκόμη καί τό διαιτολόγιο, δηλαδή νά μή φάγει πράγματα τά ὁποῖα τά ἀπηγόρευε ὁ νόμος, φέρ’ εἰπεῖν, χοιρινό κρέας… κ.λπ. - παρότι δέν ἦταν πάντα στό χέρι του τί θά ἔπρεπε νά φάει, ὅπως καί οἱ ἄλλοι αἰχμάλωτοι. Ὡστόσο, συνέβη κάποιο περιστατικό στήν οἰκογένεια αὐτή, πού δέν εἶναι τῆς ὥρας τώρα νά τό ἀναφέρω, καί ἔτσι φοβήθηκε μήπως δέν ζήσει, ἔστειλε τό παιδί του κάπου πολύ-πολύ μακριά, πολυήμερο ταξίδι γά νά πάρει κάποια χρήματα πού ‘χε δανείσει σ’ ἕναν συμπατριώτη του. Καί φοβήθηκε -ἤδη τυφλός ὁ Τωβίτ- μήπως, ἐπιστρέφοντας τό παιδί του, δέν τόν εὔρισκε ζωντανόν, καί σκέφθηκε νά κάνει τήν διαθήκη του.

Βέβαια, ἀπ’ ἄκρου εἰς ἄκρον εἶναι ἕνα πνευματικό μνημεῖο ἡ διαθήκη αὐτή, δέν ἀναφέρει τίποτε ἄλλο, σ’ ἕνα σημεῖο, μόνο, λέγει γιά τά χρήματα αὐτά πού θά ἔπαιρνε, τίποτε ἄλλο. Τίποτε ἄλλο. Μά ἀπολύτως τίποτε ἄλλο! Ὅλο τό κείμενο, τό 4ο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου ἀναφέρεται είς τήν πνευματική διαθήκη, κι ὅπως σᾶς εἶπα εἶναι ἕνα μνημεῖον καί γιά γονεῖς καί γιά παιδιά, γιά νά γνωρίζουν, πῶς πρέπει νά τοποθετοῦνται οἱ σχέσεις γονέων καί παιδιῶν. Τό βιβλίο αὐτό -ἕνα ἀπό τά 49 βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης- εἶναι θεόπνευστο βεβαίως ἀφοῦ περιέχεται στόν κανόνα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης- καί ὅπως γράφει ἕνας καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου (ὁ Παναγιώτης Μπρατσιώτης, ἤτανε καθηγητής Παλαιᾶς Διαθήκης, ἤδη μακαρίτης), ὅτι εἶναι ἕνα βιβλίο ἐποικοδομητικόν, μέ τήν μορφήν μιᾶς χαριεστάτης (:χαριτωμένης) διηγήσεως. Εἶναι ἕνα βιβλίο πολύ χρήσιμο, πολύ ἐποικοδομητικό. Καί ὅπως λέγει ὁ Ἰωήλ Γιαννακόπουλος πού ἔχει ὑπομνηματίσει τήν Παλαιά Διαθήκη (κι αὐτός μακαρίτης) εἶναι, λέγει, πραγματικός πλοῦτος τό βιβλίον τοῦ Τωβίτ, διδασκαλίας θεωρητικῆς καί πρακτικῆς. Διδάσκει δέ ταῦτα διά λόγου καί παραδείγματος. Ἔτσι, καταλαβαίνετε, ὅτι κι ἐμεῖς ἔχουμε ὄντως νἀ ὠφεληθοῦμε ἀπό τήν ἀνάλυση αὐτή.

Ἀλλά, παιδιά, ἄς δοῦμε τώρα τό κείμενο. Θά ἐνθυμεῖσθε ὅτι εἴχαμε ἀναλύσει, στό τελευταῖο μας μάθημα, τόν 14ον στίχον, πού ἀναφέρεται εἰς τήν πνευματική καλλιέργεια τοῦ νέου, ἐκεῖ πού λέγει ὁ Τωβίτ στόν Τωβία, «Παιδί μου», λέει, «Τέκνον», «ἴσθι πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου», «νά εἶσαι πεπαιδευμένος», δηλαδή μορφωμένος (εἶναι Παρακείμενος, ἔ;) «σέ κάθε σου σχέση μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους». Και, ἄν θυμόσαστε, κάναμε τρία -τέσσερα θέματα πάνω σ’ αὐτό. Τί θά πεῖ καλλιεργημένος ἄνθρωπος. Ὡραῖο θέμα, καλλιεργημένος ἄνθρωπος! Ξέρετε πόσο σπουδαῖο εἶναι κάθε παιδί ἀπό τήν παιδική του ἡλικία, κάτω ἀπ’ τά δέκα του χρόνια, νά ποθήσει νά γίνει σοφός καί ἅγιος. Σοφός: νά μαθει πολλά, καί ἅγιος. Γιατί ἄν γίνει σοφός, χωρίς νά γίνει ἅγιος -κάτι λέει πάνω σ’ αὐτό ὁ Πλάτων- δέν ἔχει τίποτα νά κερδίσει, μᾶλλον μπορεῖ καί νά ζημιώσει μέ τήν σοφία του αὐτή, ἡ ὁποία νά εἶναι πονηρά καί καταστρεπτική. Ἀλλά καί ἄν εἶναι ἅγιος, μπορεῖ ἴσως νά μήν εἶναι σοφός, ἀλλά δέν θά ἦταν πολύ ὡραῖο νά ἦτο καί σοφός; Πολλά ἰδανικά βάζουν τά παιδιά στή ζωή τους… ἐγώ θά γινόμουνα αὐτό, ἐγώ θά γινόμουνα ἐκεῖνο, κάποιοι στόχοι. Ἐγώ τοῦτο σᾶς λέγω, καί πιστεύω νά εἶναι καλό πρᾶγμα αὐτό πού θά σᾶς πῶ. Βάλετε στόχο τήν σοφία και τήν ἁγιότητα. Ὁ Σολομών, εἶναι γνωστή ἡ ἱστορία του, τοῦ ζητήθηκε τί θέλει (ἀπό τόν Θεό), κι ὁ Θεός ἄκουσε τό ἐξῆς καταπληκτικό ἀπό τόν Σολομῶντα: «Σοφία». Βέβαια ἔτσι γρήγορα-γρήγορα ἀνοίγω καί κλείνω μία παρένθεση, πίσω ἀπ’ αὐτό πού λέμε σοφία, εἶναι ἡ Ἐνυπόστατος Σοφία, εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἡ Σοφία τοῦ Θεοῦ, ὁ Θεός Λόγος. Καί ἐπειδή δέν ζήτησε πλοῦτον καί ἀξιώματα, ὁ Θεός τοῦ ἔδωσε τήν σοφία, καί τοῦ ἔδωσε καί πλοῦτον καί ἀξιώματα. Γιατί δέν ζήτησε αὐτά πού περνᾶνε, ἀλλά αὐτά πού μένουν.

Ἄν ὁ Θεός δεῖ ὅτι… ποτέ μή ζητήσετε ξέρετε νά νά γίνετε πλούσιοι… μπούουου! στήν ἐποχή μας αὐτά πού λέω, δέν ἰσχύουν. Ὄοοχι! ἀλλά γιά σᾶς, ὄχι ἔτσι. Μή ζητήσετε νά γίνετε πλούσιοι, ἁπλῶς νά ζήσετε, τίποτε ἄλλο. Ζητήσατε, ὅμως, νά γίνετε σοφοί καί ἅγιοι. Αὐτό νά εἶναι τό ἰδανικό σας. Καί τότε ὁ Θεός -ἄν κρίνει- θά σᾶς δώσει κι ἄλλα-κι ἄλλα πράγματα. Δέν θά «ἐλαττονήσει» -νά χρησιμοποιήσω αὐτό τό ρῆμα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή- δέν θά λιγοστέψουν, τά ἐφόδιά σας μέσα στό σπίτι. Οἱ ἀποθῆκες σας; Πάντα γεμᾶτες. Τό πορτοφόλι σας; Πάντα γεμᾶτο. Δέν θά ἐπιδιώξετε, ὅμως, τό πορτοφόλι σας νά εἶναι γεμᾶτο· θά σᾶς τό γεμίζει ὁ Θεός. Ἔτσι, μήν κολλήσει ἡ καρδιά στά χρήματα καί στά ὑλικά πράγματα. Στήν σοφία τοῦ Θεοῦ καί στήν ἁγιότητα. Σοφία καί ἁγιότητα. Καί αὐτά ὅλα βέβαια καί πολλά ἄλλα εἴχαμε πεῖ πέρυσι -ἐνθυμεῖσθε-) γιά τόν καλλιεργημένο ἄνθρωπο. Ὅμως γιά νά γίνεις καλλιεργημένος ἄνθρωπος, πρέπει νά ἔχεις τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Ἄν δέν ἔχουμε τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, δέν πετυχαίνουμε, βεβαίως, τίποτα .

Μετά τήν παραγγελία «καί ἴσθι πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου», λέγει στή συνέχεια ὁ Τωβίτ στόν Τωβία (15ος στίχος, ὁ ἑπόμενος. Εἶναι δέ ἡμιστίχιον, διότι τό δεύτερον ἡμιστίχιον, ἀναφέρεται εἰς τήν μέθην, καί, πρῶτα ὁ Θεός, αὐτό τό θέμα θά ‘χουμε τήν ἐρχομένη Κυριακή), καί λέγει, λοιπόν, εἰς τό πρῶτον ἡμιστίχιον: «Καὶ ὃ μισεῖς, μηδενὶ ποιήσῃς», «Ἐκεῖνο τό ὁποῖο», λέει, «ἐσύ μισεῖς, σέ κανένα νά μήν τό κάνεις». Σπουδαῖο αὐτό! Εἶναι μία μικρή φρασούλα αὐτή, ἀλλά μεστή περιεχομένου, καί θά ἤθελα νά τήν προσέξουμε. Εἶναι ἕνας γενικός κανόνας γιά ὅλα τά εἴδη τῶν σχέσεων πού ἀφοροῦν τόν πλησίον, τόν ἄλλον ἄνθρωπο, γιά νά μήν πῶ… γιά νά μήν πῶ… καί τά ζῶα! Σκοτώνοντας μία ἐνοχλητική μῦγα τό μεσημέρι, εἶπα: «Γιατί τήν σκότωσα; Ἐπειδή εἶναι μῦγα. Καί ποιός τήν ἔκανε τήν μῦγα; Τήν ἔκανε ὁ Θεός». Προσέξτε μήν πάρουμε ὑπερβολές καί ποῦμε ὅτι… ἔ, κάναμε κακό, γιατί σκοτώσαμε μία μῦγα! Προσέξτε, ἀλλά θέλω νά σᾶς πῶ ὅτι ἀκόμη ὄχι μόνο στίς σχέσεις μας μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους, ἀλλά καί μέ τά ζῶα, καί μέ τά φυτά, ἔχουμε μίαν ἀγαθήν σχέσιν γιατί εἴμεθα ἐνταγμένοι μέσα στή φύση καί ἔχουμε ὅλα τά χαρακτηριστικά τῆς φύσεως, πού ἔχουν καί τά ζῶα. Βεβαίως. Καί εἴμεθα ὅλοι θά λέγαμε μία οἰκογένεια σ’ αὐτό τόν φυτικό καί ζωϊκό κόσμο, ἐφόσον ὑπάρχει ἡ διατροφή μας μ’ αὐτά τά γενικά χαρακτηριστικά, ὁ πολλαπλασιασμός, ἡ ἀναπνοή… κ.λπ. κ.λπ. Ἔτσι πρέπει ν’ ἀγαπᾶμε ὅλο τό περιβάλλον μας, πολύ δέ παραπάνω τό ἀνθρώπινο περιβάλλον μας. Ἔτσι, γιατί νά κάνω κακό σ’ ἕνα ζῶο, τί μοῦ χρωστάει, ἐπειδή ὁ Θεός τό ἔκανε νά εἶναι μῦγα; Γιατί αὐτήν τήν στιγμή, σᾶς λέγω, ἐλέγχθηκα: «Γιατί τήν σκότωσα τήν μῦγα; Ἐπειδή εἶναι μῦγα; Καί ποιός τήν ἔκανε τή μῦγα; Τήν μῦγα τήν ἔκανε ὁ Θεός». Ἐν τοιαύτῃ περιπτώσει, τά ζῶα αὐτά τά μικρά τά μεγάλα… ὅ,τι εἶναι, μᾶς ἐνοχλοῦν πολλές φορές, γιατί παραβήκαμε τόν νόμο τοῦ Θεοῦ μέσα στόν Παράδεισο. Γι’ αὐτό μᾶς ἐνοχλοῦν, ἀλλιώτικα δέν ἔκανε ὁ Θεός τά ζῶα γιά νά μᾶς ἐνοχλοῦν. Ὡστόσο, θά ἤθελα νά σᾶς ἔλεγα ὅτι ἐδῶ ἔχουμε ἕνα θέμα σχέσεων.

«Ἐκεῖνο τό ὁποῖο», λέει, «ἐσύ μισεῖς, σέ κανέναν νά μήν τό κάνεις». Θά λέγαμε ὅτι αὐτό εἶναι μιά σπουδαιοτάτη θέσις, κοινωνικῆς συμβιώσεως. Πῶς νά ζήσουμε μέσα σέ μία κοινωνία ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι! Θά μποροῦσε νά σκεφθεῖ αὐτόν τόν κανόνα ὁ κάθε ἄνθρωπος -δυνάμει τοῦ κατ’ εἰκόνα πού ἔχουμε, χωρίς ἀκόμη νά ἔχουμε τό Εὐαγγέλιο- πού θά ἤθελε νά ζήσει εἰρηνικά σέ ἕνα κοινωνικό περιβάλλον. Γιατί νά κάνω στόν ἄλλον αὐτό τό κάτι τό ὁποῖον ἐγώ μισῶ; Δέν θά ἤθελα, φέρ’ εἰπεῖν, νά ἔχει δυνατά τό ραδιόφωνό του αὐτός καί νά μ’ ἐνοχλεῖ. Θά τό χαμηλώσω ἐγώ τό δικό μου τό ραδιόφωνο. Θυμοῦμαι, πολλές φορές, ἔμενα σ’ ἕνα σπίτι ὅταν πρωτόρθα ἐδῶ στή Λάρισα, ἡ βρύση τῆς κουζίνας… γύριζα πολλές φορές ἀργά, οἱ ἄνθρωποι αὐτοί κοιμόντουσαν πολύ νωρίς, γιατί ὁ σύζυγος σηκώνονταν στίς 4 τό πρωΐ , εἶχε μιά εἰδική ἐργασία καί κοιμόντουσαν πολύ ἐνωρίς, ἀπό τίς 9 ἡ ὥρα κοιμόντουσαν, ὅταν ἄνοιγα ὅμως τή βρύση αὐτή «φώναζε»… -ξέρετε κάποιες βρῦσες πού φωνάζουν... - καί βέβαια ἦταν ἀκριβῶς ἡ βρύση τῆς κουζίνας μου στήν κρεβατοκάμαρα αὐτονῶν. Ἕνας τοῖχος χώριζε, σίγουρα τούς ξυπνοῦσα. Καί θυμᾶμαι ἄνοιγα πολύ λίγο, καί καθόμουνα μέ τό ποτήρι ἀπό κάτω, νά περιμένω πότε θά γεμίσει. Δέν ἤθελα νά τούς ξυπνήσω. Ναί. γιατί; Γιατί δέν θά ἤθελα ἐμένα νά μέ ξυπνήσουν ἄν ἔπρεπε νά σηκωθῶ στίς 4 τό πρωΐ. Ἐκεῖνο, λοιπόν, πού μισεῖς, στόν ἄλλον νά μήν τό κάνεις. Σημειώσατε δέ ὅτι εἶναι μία θέσις φυσική - δυνάμει τοῦ κατ’ εἰκόνα πού σᾶς εἶπα- γι’ αὐτό αὐτήν τήν θέση τήν ὑπεστήριζε καί ὁ Ἰσοκράτης (πού τόν μαθαίνουμε στό σχολειό, εἶναι θαυμάσιος… ὄχι ὁ Σωκράτης, ὁ Ἰσοκράτης), καί ἀκόμη ὁ Φίλων (ὁ Ἑβραῖος, αὐτός, φιλόσοφος), ὁ ὁποῖος, ἐπιτέλους, ἤτανε καί ἐμπνευσμένος ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, ἐπηρεασμένος προφανῶς ἀπό τό βιβλίο τοῦ Τωβίτ, ἀλλά τήν θέση αὐτήν τήν βρίσκουμε καί στούς στωϊκούς φιλοσόφους. Γιατί; Γιατί εἶναι μία, θά λέγαμε, μία θέσις τοῦ κατά φύσιν σωστοῦ ἀνθρώπου, τοῦ κατά φύσιν! Αὐτή ἡ ρῆσις (δηλαδή αὐτή ἡ κουβέντα) ἔχει ἀρνητικό χαρακτῆρα· δηλαδή μήν κάνεις τό κακό στόν ἄλλον ἄνθρωπο. Ἐνῶ τήν θετική ὄψη «Κάνε τό καλό στόν ἄλλον ἄνθρωπο», αὐτό ἀνήκει ἀποκλειστικά στόν Ἰησοῦν Χριστόν, καί μάλιστα τό ἀκούσαμε στή σημερινή εὐαγγελική περικοπή. Πάντως ἔστω καί ἡ ἀρνητική ὄψις ἄν τηρεῖται, θά λέγαμε, ὅτι συμβάλλει τά μέγιστα στήν κοινωνική δικαιοσύνη καί εἰρήνη. Δέν μαλώνουν οἱ ἄνθρωποι. Ὅταν ἐγώ δέν θέλω νά σοῦ κάνω κάτι πού ἐγώ τό μισῶ! Δέν μαλώνουν οἱ ἄνθρωποι!

Σήμερα ἡ ἐποχή μας πάσχει ἀπό τό κόμπλεξ (ἔτσι;) τῆς ἐλευθερίας καί τῆς δημοκρατίας. Ἅμα πεῖς τόν ἄλλον λιγάκι νά περιοριστεῖ… «Ἂ», σοῦ λέγει, «μοῦ περιορίζεις τήν ἐλευθερία μου». Κόμπλεξ εἶναι αὐτό, παιδιά, εἶναι κόμπλεξ. «Σᾶς παρακαλῶ κύριε μή βάζετε τά πόδια στό ἀπέναντι κάθισμα τοῦ τρένου, γιατί…»- Ἒ, δέν εἶναι καλό (Σᾶς ἔλεγα μιά φορά ἔ; Τό θυμόσαστε;), νά τό ξαναπῶ, πού κάποιος τό θυμόσαστε, ἔβγαλε τά παπούτσια του, ἔ, σέ λίγο ἔβγαλε τίς κάλτσες του, καί σέ λίγο ἄρχισε νά τρίβει τά δάχτυλά του μέ τό χέρι του! Ὁ ἄλλος θά ξεράσει. (Γέλια).Σίγουρα! Λοιπόν, ἀντιλαμβάνεστε ὅτι ὁ ἄλλος ἅμα τοῦ πεῖς νά μήν τό κάνει αὐτό, θά σοῦ πεῖ: «Δεσμεύει τήν ἐλευθερία μου». Ὁ ἄνθρωπος αὐτός δέν ἔχει μέσα του τό αἴσθημα τῆς ἐλευθερίας, ἔχει τό κόμπλεξ τῆς ἐλευθερίας.

Νά πῶ καί κάτι ἄλλο; Σήμερα μιλᾶμε γιά δημοκρατία. Ἔ, λοιπόν, μπορῶ νά σᾶς πῶ ὅτι οἱ περισσότεροι Ἕλληνες αὐτήν τήν στιγμή πάσχουν ἀπό τό κόμπλεξ τῆς δημοκρατίας. Μόλις κάποιος κάτι πεῖ, ἐπιτέλους νά περιορίσει αὐτό τό κακό: «Ἂ! Ἐχουμε δημοκρατία!». Καί «δημοκρατία» ἐννοοῦν ἀσυδοσία. Συνεπῶς, δημοκρατία συνώνυμο ἤ ταυτόσημο μέ τήν ἀσυδοσία. Κι ὅμως, ὅσο καμιά ἄλλη ἔννοια δέν ἔχει κακοποιηθεῖ, ὅσο ἡ ἔννοια τῆς ἐλευθερίας καί τῆς δημοκρατίας. Ἔτσι, παιδιά, θά ἤθελα νά σᾶς ἔλεγα: Δέν μπορεῖ ἡ δική μου ἐλευθερία, νά φθάνει νά καταργεῖ τήν ἐλευθερία τοῦ ἀλλουνοῦ. Ἄρα ἐγώ θά σεβαστῶ τόν ἄλλον ἄνθρωπο ἤ δέν γίνεται ἀλλιώτικα. Σ’ ἕνα κοινωνικό χῶρο ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀτόμου περιορίζεται. Γιατί; Διότι ζοῦνε κι ἄλλοι ἄνθρωποι. Χάριν τῆς ἐλευθερίας τοῦ συνόλου. Δέν μπορῶ ἐγώ νά κάνω κάτι πού νά βλάψει τόν ἄλλον ἤ τό κοινωνικό σύνολο. Δέν μπορῶ νά λέγω ὅτι περπατῶ σ’ ἕνα πάρκο καί μπορῶ νά πετάω σκουπίδια στόν δρόμο, τρώγω τήν σοκολάτα… καπνίζω τά τσιγάρα… δέν ξέρω τι καί τά πετάω αὐτά χάμω! Ὄχι, γιατί ἁπλούστατα βλάπτω τό κοινωνικό σύνολο. «Δέν ἔχω δικαίωμα νά τά πετάξω;». «Ὄχι, κύριε, δέν ἔχεις δικαίωμα. Μοῦ περιορίζεις τήν ἐλευθερία». Ποιά ἐλευθερία; Ἡ ἐλευθερία σου εἶναι τόση, ὅση νά μή βλαφτεῖ ἡ ἐλευθερία τοῦ συνόλου.

Εἶναι πολύ σπουδαῖο αὐτό, παιδιά! Καί τότε, ὅταν σκεφθοῦμε ἔτσι, τί εἶναι ἐλευθερία, τί εἶναι δημοκρατία, τί θά πεῖ «δέν θά κάνω κακό στόν ἄλλον ἄνθρωπο, γιατί τό μισῶ»… μά ὁτιδήποτε… ὁτιδήποτε… σᾶς εἶπα, ἀνοιγμένο τό ραδιόφωνο σέ μιά ἀκατάλληλη ὥρα, τότε θά ἔχουμε μία εἰρήνη, καί μία εὔρυθμη συμβίωση, μία ὡραία κοινωνική ζωή. Αὐτό πετυχαίνεται ἄν σκεφθῶ: Δέν μπορῶ νά ἐνοχλήσω τόν ἄλλον ἄν ἐγώ δέν ἐπιθυμῶ νά ἐνοχληθῶ. Πάντως θά ἐπανέλθω, ἡ ῥῆσις αὐτή: «Ὅ μισεῖς, μηδενί ποιήσεις» εἶναι πάρα πολύ σπουδαία κι ἄν τήν ἐφαρμόζαμε θά εἴχαμε ἄριστες κοινωνίες. Γι’ αὐτό καί θά ξανατονίσω πάλι, γιατί ἡ δημοκρατία κι ἡ ἐλευθερία, -ἀναγκαστικά τά λέγω αὐτά τόσο πολύ γιατί, τ’ ἀκοῦς εἰς τήν διαπασῶν αὐτά τά πράγματα καί ἀγανακτεῖς- ἀπαιτεῖ ὡρίμους πνευματικούς ἀνθρώπους. Ἐάν δέν εἶσαι πνευματικά ὥριμος ἄνθρωπος, δέν μπορεῖς νά μετέλθεις, οὔτε τήν δημοκρατία οὔτε τήν ἐλευθερία. Ἔτσι μέσα σέ μία κοινωνία πού ἐπικαλούμεθα δημοκρατία καί ἐλευθερία, τήν κοινωνία αὐτή τήν μεταβάλλουμε σέ ἀναρχία. Καί δέν εἶναι τίποτε ἄλλο, αὐτό πού βλέπετε σήμερα· μιά ἀναρχία. Καί στήν ἑλληνική κοινωνία, σέ βαθμό πού νά φοβᾶσαι νά βγεῖς τό βράδυ ἀπό τό σπίτι σου.

Ὅμως αὐτή ἡ ρήση, ὅπως σᾶς εἶπα –«ῥῆσις»… ἔτσι περισπωμένη παρακαλῶ, μή μοῦ πεῖτε: «Δέν ἔχουμε τούς τόνους», ἡ ρῆσις-τῆς ρήσεως, ἀπό τό ρῆμα λέγω εἶναι… θά ξαναγυρίσουν οἱ τόνοι, εἶναι ἀνάγκη νά ξαναγυρίσουν, καί ἡ καθαρεύουσα καί ἡ ἀρχαία ἑλληνική, γιατί μόνο ἄν ἔχουμε τό κριτήριον τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς, μποροῦμε νά χρησιμοποιοῦμε ὅπως θέλουμε, μετά, τήν δημοτική. Ὅπως μᾶς ἀρέσει. Κι ἄς τήν λογοτεχνήσουμε, ὅπως μᾶς ἀρέσει. Ἄν δέν κρατᾶμε τό κλειδί τῆς ἀρχαίας γλώσσης, νεοελληνικά δέν θά μάθουμε ποτέ! Λοιπόν, αὐτή ἡ ρῆσις πού ἀνήκει στήν Παλαιά Διαθήκη, εἶναι ἐλλιπής. Γιατί; Γιατί στερεῖται τῆς θετικῆς ὄψεως, καί ὅπως σᾶς εἶπα προηγουμένως, αὐτήν τήν ἀνεπλήρωσε ὁ Ἲδιος ὁ Κύριός μας. Τί εἶπε; «Πάντα οὖν ὅσα ἂν θέλητε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, οὕτω καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε ὁμοίως -δέν λέγει: «Κάτι πού μισεῖς, ἀλλά ὅ,τι θέλεις νά σοῦ κάνουν οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι, αὐτό θά κάνεις καί σύ»-· οὗτος γάρ ἐστιν ὁ νόμος καὶ οἱ προφῆται», «γιατί αὐτός εἶναι ὁ νόμος καί οἱ προφῆτες». Τί σημαίνει αὐτό; Θέλω, ἐπί παραδείγματι, νά μέ ἀγαποῦν. Δέν εἶναι μόνο «οὔ κλέψεις», «οὐ ψευδομαρτηρήσεις»… ἀλλά εἶναι καί ἡ θετική ὄψις, θέλω νά μέ ἀγαποῦν. Τότε τί πρέπει νά κάνω; Πρέπει κι ἐγώ νά ἀγαπῶ τούς ἄλλους. Ποιός θ’ ἀρχίσει πρῶτος; Ὁ φιλότιμος ἄνθρωπος, ὁ κάθε φιλότιμος, ἀρχίζει αὐτός πρῶτος, δέν περιμένει τόν ἄλλον ν’ ἀρχίσει, ἀρχίζει αὐτός. Καί τότε δίνει τό ξεκίνημα γι’ αὐτήν τήν ὡραία θέση πού μᾶς εἶπε ὁ Κύριος: «Θέλω νά μ’ ἀγαπᾶς; Θά σέ ἀγαπήσω ἐγώ. Δέν θά περιμένω νά μέ ἀγαπήσεις, γιά νά σέ ἀγαπήσω, ἀλλά ἐγώ θά σέ ἀγαπήσω. Τώρα, ἐάν κατά κάποιον τρόπο δέν ἀνταποκριθεῖς, δέν πειράζει. Ἄν ἀνταποκριθεῖς, ἀκόμα καλύτερα». Ἔτσι, τί βλέπουμε ἐδῶ; Περιληπτικά θά τό λέγαμε ὡς ἐξῆς: «Ἀγαπήσεις τόν πλησίον σου ὡς ἑαυτόν». Θά ἀγαπήσεις τόν πλησίον σου ὅπως τόν ἑαυτό σου. Καί ὅ,τι θέλεις καλό νά σοῦ κάνουν θά τό κάνεις κι ἐσύ.

Ἀλλά αὐτή ἡ ἐντολή, ἄν τό θέλετε, ἔχει καί φυσικές διαστάσεις. Δηλαδή, δέν θά ἤτανε ὑποχρεωτικό νά μᾶς ἀποκαλυφθεῖ. Γιατί; Διότι ὁ ἄνθρωπος… Τί ἔλεγε ὁ Τερτυλλιανός; «Ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου», λέει, «εἶναι φύσει Χριστιανή». Ὁ δέ Θεοφύλακτος ἔλεγε: «Καί γάρ ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ καί οἱ προφῆται ἐκεῖνα λέγουσιν ἅ καί ὁ φυσικός νόμος». Τί λέγει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ, τί λέγουν οἱ προφῆτες; Ἐκεῖνα πού λέγει καί ὁ φυσικός νόμος. Αὐτό πού θά μπορούσαμε νά εἴχαμε χωρίς νά μᾶς ἀποκαλυφθεῖ ὁ Θεός, νά ζοῦμε εἰρηνικά καί ἁρμονικά καί ν’ ἀγαπάει ὁ ἕνας τόν ἄλλον. Ναί. Βλέπει κανείς σ’ αὐτήν τήν κοινωνία -παρ’ ὅτι εἶναι ἐνστικτῶδες- στίς μέλισσες, στά μυρμήγκια καί στά ἀγελαῖα ζῶα. Πόσο περισσότερο εἰς τόν ἄνθρωπο! Γι’ αὐτό, παιδιά, ἔτσι πρέπει νά κινούμεθα. Διορθώνει, μ’ ἄλλα λόγια, ὁ Θεός ἐδῶ, τί; Τήν στραβωμένη φύση μας. Ἔχει στραβώσει ἡ φύση μας, καί ἐπαναφέρει διά τῶν ἐντολῶν Του, τό κατά φύσιν. Ἐκεῖνο πού εἶναι τέλειον καί ὑπερφυσικόν ξέρετε ποιό εἶναι(σήμερα τ’ ἀκούσαμε); «Ἀγαπᾶτε τούς ἐχθρούς ὑμῶν». Αὐτό εἶναι ξεπέρασμα τοῦ ἑαυτοῦ μας. Ν’ ἀγαπᾶς ἐκεῖνον πού εἶναι ἐχθρός σου· πού πηγάζει ἀπό τήν συμπεριφορά τοῦ Θεοῦ πρός τούς ἀνθρώπους. Αὐτό; Ὦ, αὐτό εἶναι θέμα ἀποκαλύψεως! Ὡστόσο ἄς καταλάβουμε τί διορθώνει, παιδιά, μιά χαλασμένη κοινωνία τῶν ἀνθρώπων. Τί τήν διορθώνει; Αὐτό πού εἶπε ὁ Τωβίτ στόν Τωβία: «Ὅ μισεῖς, μηδενί ποιήσεις». Ἐκεῖνο πού μισεῖς σέ κανένα νά μήν τό κάνεις. Παιδιά, καλή χρονιά. Ὁ Κύριος μαζί σας.

35η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

«Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος» (ε΄).

†. Μένει τό τελευταῖον μέρος παρότι θά ἔπρεπε περισσότερα θέματα, περισσότερα μαθήματα νά κάναμε πάνω στό θέμα τῆς καλλιεργείας τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά ἐπειδή τελειώνει ἡ χρονιά μας, γι’ αὐτό θά προσπαθήσουμε νά τά μαζέψουμε, καί νά μιλήσουμε γιά κάποια πράγματα μέ συντομία. Βρισκόμεθα εἰς τήν προτροπή τοῦ Τωβίτ πρός τόν Τωβία πού λέγει: «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον, ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου καὶ ἴσθι πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου». «Καί νά εἶσαι», λέγει, «πεπαιδευμένος», δηλαδή «Νά εἶσαι καλλιεργημένος, παιδαγωγημένος, σωστός ἄνθρωπος, σέ κάθε σου σχέση». Εἴδαμε, ἤ μᾶλλον βλέπουμε, τί θά πεῖ καλλιέργεια, ὑπολείπονται κάποια ἀκόμη δυό-τρία σημεῖα, τά ὁποῖα κι αὐτά συμπληρώνουν, οὕτως εἰπεῖν, τήν καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου, καί τόν κάνουν πραγματικόν ἄνθρωπον.

Τελευταῖα μιλήσαμε γιά τήν μουσική καλλιέργεια, εἶναι ὅμως καί ἡ Φιλοσοφία. Ἡ Φιλοσοφία εἶναι σπουδαῖο στοιχεῖο καλλιεργείας τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά πρίν προχωρήσουμε πρέπει νά κάνουμε μίαν ἐξήγησιν. Ὅταν λέμε Φιλοσοφία, δέν ἐννοοῦμε βεβαίως νά ἔχουμε τήν γνῶσιν τῆς Ἱστορίας τῆς Φιλοσοφίας, δηλαδή νά ξέρουμε τήν Ἱστορία, ποιοί φιλόσοφοι ὑπῆρξαν καί τί εἶπαν. Αὐτό λέγεται Ἱστορία τῆς Φιλοσοφίας. Δέν ἐννοῶ αὐτό (ὄχι ὅτι τό ἀποκλείω), ἀλλά ὅταν λέμε Φιλοσοφία ἐννοοῦμε τήν ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου νά σκέπτεται. Καί αὐτό εἶναι πάρα πολύ βασικό καί σπουδαῖο στοιχεῖο. Νά σκέπτομαι, νά μπορῶ νά σκέπτομαι. Καί νά σκέπτομαι μπροστά ἀπό τά μικρά μέχρι τά μεγάλα προβλήματα, τά ἀνθρωπολογικά καί τά κοινωνιολογικά, καί τά κοσμολογικά. Νά μπορῶ νά σκέπτομαι. Εἶναι σπουδαῖο.

Ἄν ζούσαμε ἔξω ἀπό τόν Χριστιανισμό, τότε θά μπορούσαμε νά γινόμαστε ὀπαδοί κάποιου φιλοσόφου ἐνδεχομένως, τοῦ Σωκράτους, τοῦ Πλάτωνος (ἐγώ πολύ θά τό ἐπιθυμοῦσα ἄν ζοῦσα στήν ἐποχή του) τοῦ Ἀριστοτέλους, κ.ο.κ. κι εἰ τινος ἑτέρου φιλοσόφου. Ἀλλά δέν χρειαζόμαστε τήν Φιλοσοφία ἀπό τή στιγμή πού γινήκαμε Χριστιανοί. Ὁ Χριστιανός φιλοσοφεῖ ὄχι γιά νά βρεῖ τήν ἀλήθεια, ἀλλά γιά νά κατανοήσει τήν ἀποκεκαλυμμένην ἀλήθειαν. Ποιά ἡ διαφορά τοῦ φιλοσόφου ἔξω τοῦ Χριστιανισμοῦ καί τοῦ φιλοσόφου ἐντός τοῦ Χριστιανισμοῦ; Ὁ φιλόσοφος ἔξω ἀπό τόν Χριστιανισμόν, δέν ἔχει ὑλικό, πρέπει νά τό βρεῖ. Κι αὐτό τό ὑλικό πρέπει νά τό ἀνακαλύψει διά τῆς μεθόδου τῆς διαλεκτικῆς. Εἶπες-εἶπα. Ξανα-εἶπες, ξανα-εἶπα, καί τελικά μέ τήν διαλεκτικήν -τήν κουβέντα, αὐτό θά πεῖ διαλεκτική- νά βροῦμε τήν ἀλήθεια. Γι’ αὐτό ἀκριβῶς ὅλα τά ἔργα τοῦ Πλάτωνος πού ἀναφέρονται μάλιστα μέ κεντρικό πρόσωπο (ὁ Πλάτων κρύβεται) τόν Σωκράτη, ὅλα τά ἔργα του εἶναι σέ μορφή διαλόγου. Διότι ἡ εὔρεσις τῆς ἀληθείας εἶναι διαλεκτική. Στόν Χριστιανισμό δέν ἔχουμε ἀνάγκη νά κάνουμε διαλεκτική, γιατί ἁπλούστατα τό ὑλικό ὑπάρχει. Καί τό ὑλικό εἶναι ἡ κατατεθειμένη ἀλήθεια, εἶναι ἡ ἀποκεκαλυμμένη ἀλήθεια. Ὅταν, λοιπόν, λέμε ὅτι πρέπει νά εἶμαι φιλόσοφος νοῦς… -σημειώσατε δέ ὅτι οἱ πρῶτοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας χρησιμοποιοῦσαν τόν ὅρο «φιλόσοφος» καί «φιλοσοφία». Τί ἐννοῦσαν ὅμως, ὅ,τι θά ἐννοοῦσε ὁ ἀρχαῖος, ὁ προχριστιανός φιλόσοφος; Ὄχι, ἀλλά ἐννοοῦσαν τήν ἀλήθειαν πού τήν ἔχουνε μπροστά τους σάν ὑλικό, ἀποκεκαλυμμένη ἀλήθεια, δεδομένο στοιχεῖο, νά βαθύνουμε, νά σκάψουμε γιά νά τήν ἀποκτήσουμε. Τό Εὐαγγέλιο, εἶναι τό ὑλικό μας. Θά τό πάρω, θά τό μελετήσω, θά σκάψω. Εἶναι ἕνα λατομεῖο. Ἡ δουλειά πού θά κάνω, λοιπόν, νά σκάψω μέσα στό Εὐαγγέλιον, λέγεται: «Εἶμαι φιλόσοφος νοῦς», λέγεται «φιλοσοφία». Ὄχι, λοιπόν, διά τήν εὔρεσιν τῆς ἀληθείας, ἀλλά διά τήν κατανόηση –σκάβοντας- τῆς ἀληθείας. Μ’ αὐτήν τήν ἔννοια θά πρέπει ὁ κάθε Χριστιανός νά εἶναι φιλόσοφος.

Βέβαια μποροῦμε νά χρησιμοποιήσουμε καί τήν λέξιν καί τόν ὅρον «θεολόγος», δηλαδή νά θεολογεῖς, νά σκάβεις. Ἤ τόν ἕναν χρησιμοποιήσουμε ἤ τόν ἄλλον, γιά τούς ἀρχαίους τούς πρώτους Πατέρες, τῶν πρώτων αἰώνων, ἦταν περίπου αὐτά ταυτόσημα. Ἔτσι ὁ Χριστιανός, ἀφοῦ ἔχει δεδομένην τήν ἀλήθεια, εἶναι περιττόν νά ἀνατρέχει σέ ἄλλα, σήμερα, φιλοσοφικά συστήματα. Προσέξτε με: Δέν τοῦ χρειάζονται. Ἄλλο πρᾶγμα γιατί θά ἤθελε νά μάθει τήν ἱστορία τῆς Φιλοσοφίας, κι ἄλλο πρᾶγμα γιά τί ψάχνει. Δυστυχῶς ἔχουμε ἀνθρώπους (καί κοντινούς μας) πού ψάχνουν νά βροῦν τήν ἀλήθεια. Ἀδελφέ μου, βρῆκες τήν ἀλήθεια εἰς τόν Χριστιανισμόν; Φαίνεται, δέν τή βρῆκες. Φαίνεται ὅτι χωρίς νά γευθεῖς, ἀπέρριψες τόν Χριστιανισμόν, καί τώρα ἀναζητᾶς σ’ ἄλλους τόπους νά βρεῖς τήν ἀλήθεια. Αὐτό εἶναι φοβερό κατάντημα τοῦ ἀνθρώπου. Ὄχι. Εἶμαι Χριστιανός; Δέν ἔχω ἀνάγκη ἀπό καμίαν φιλοσοφίαν, ἀπό κανένα φιλοσοφικό σύστημα. Δέν ἔχω ἀνάγκη. Ἄλλο πρᾶγμα, ἐπαναλαμβάνω, νά τά γνωρίσουμε αὐτά, χάριν… ἔτσι, θά λέγαμε, τῆς γνώσεως. Ἔτσι ὁ Χριστιανός δέν κολλάει δύο μυγιάσματα ἀπό τά ξένα φιλοσοφικά συστήματα πού εἶναι ὁ ἀγνωστικισμός καί ὁ ὀρθολογισμός.

Ὑπῆρχαν καί ὑπάρχουν βεβαίως πολλά φιλοσοφικά συστήματα, πού -μήν σᾶς κάνει ἐντύπωση, εἶναι ἀλήθεια- κυριολεκτικά καταστρέφουν τόν ἄνθρωπο, ἰδίᾳ τό νέον. Στήν ἐποχή μας πολλά τέτοια κυκλοφοροῦν. Καί ἐπειδή ὑπάρχει ἡ δυνατότητα τοῦ βιβλίου, πολλοί διαβάζουν καί καταστρέφονται, ἰδίως ἀπό τούς νέους μας. Στίς περιπτώσεις αὐτές θά ἴσχυε ὁ λόγος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού γράφει ὁ Ἀπόστολος στούς Κολοσσαεῖς (2,8), τά ἐξῆς: «Βλέπετε», δηλαδή «Προσέχετε», « μή τις ὑμᾶς ἔσται ὁ συλαγωγῶν (:νά μήν ὑπάρξει κανείς πού νά σᾶς συλαγωγεῖ, δηλαδή νά σᾶς ἀπατᾶ, καί νά σᾶς λαφυραγωγεῖ) διὰ τῆς φιλοσοφίας καὶ κενῆς ἀπάτης (:τῆς κούφιας, μιᾶς ἀπάτης πού εἶναι κούφια πράγματα) κατὰ τὴν παράδοσιν τῶν ἀνθρώπων - βεβαίως, ἡ φιλοσοφία εἶναι παράδοση τῶν ἀνθρώπων- κατὰ τὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου καὶ οὐ κατὰ Χριστόν)». Αὐτή ἡ φρασούλα του «κατά τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου» γίνεται ἕνας ὑπαινιγμός, παιδιά, τοῦ Γνωστικισμοῦ, ὁ ὁποῖος βεβαίως, ἤτανε γνωστός, καί μάλιστα προηγεῖται ὁ Γνωστικισμός, τοῦ Χριστιανισμοῦ, τρεῖς αἰῶνες περίπου, καί ὁ ὁποῖος προσεταιρίζετο ὅ,τι καινούριο ἐνεφανίζετο. Ἔτσι, ἐμφανίστηκε ὁ Χριστιανισμός, τόν προσεταιρίστηκε κι αὐτόν. Καί σημειώσατε ὅτι ὁ Γνωστικισμός, ὁ ὁποῖος ἐλέγετο καί «Φιλοσοφία», καί ὑπάρχει μέχρι σήμερα -θά τό δοῦμε αὐτό ἀμέσως παρακάτω- ἦταν παμμέγιστος κίνδυνος γιά τόν Χριστιανισμό, διότι παρέσυρε τούς ἀνθρώπους. Γι’ αὐτό γράφει ὁ Ἀπόστολος: «Προσέξατε κανείς νά μήν ὑπάρχει ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος θά σᾶς συλαγωγήσει διά τῆς φιλοσοφίας καί τῆς κούφιας (κενῆς) ἀπάτης». Ἀναλυομένη αὐτή ἡ παραγγελία τοῦ Ἀποστόλου Παύλου πού λέγει (πού εἶναι παραγγελία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος) δίδει πολλά καί σαφῆ στοιχεῖα περί Φιλοσοφίας. Βέβαια δέν θά κάνουμε περισσότερη ἀνάλυση, δέν μποροῦμε, δέν ἔχουμε χρόνο. Ἀλλά ὅπως σᾶς εἶπα ὑπάρχει ὁ Γνωστικισμός, κι αὐτόν ὑποννοεῖ. Ὁ Παῦλος αὐτόν ὑποννοεῖ τόν Γνωστικισμό, ὅταν λέει «τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου», γιατί στήν ἐποχή του δροῦσε ὁ Γνωστικισμός, κι ἔκανε, πράγματι, θραύση.

Θά τό φανταζόσαστε ὅτι ἐπάνω εἰς τόν Γνωστικισμόν, ὁ ὁποῖος σήμερα ἔχει τό ἴδιο ὄνομα, ἔχει κι ἕνα ἄλλο ὄνομα «Θεοσοφία». Ἤ, ἀκριβέστερα, ἡ Θεοσοφία στηρίζεται ἐπάνω εἰς τόν Γνωστικισμόν. Καί στήν πόλη μας ἔχουμε. Βέβαια, μέ τήν ὀνομασία «Γνωστικισμός» ἤ «Γνῶσις». Καί ὑπάρχει αὐτή ἡ ὀνομασία σέ ὅλα τά μήκη καί πλάτη τοῦ κόσμου, τῆς ὑφηλίου. Φορέας δέ τοῦ Γνωστικισμοῦ σήμερα εἶναι ἡ Θεοσοφία καί ὁ Μασονισμός. Ὁ Μασονισμός ἔχει ἐν ἑαυτῷ, ἔχει μέσα του τήν Θεοσοφία, γι’ αὐτό καί εἶναι κι αὐτός φορέας τοῦ Γνωστικισμοῦ. Γι’ αὐτό τό κυριότερον σύμβολον τοῦ Μασονισμοῦ ( Γνωστικισμοῦ) εἶναι τό γράμμα G … A. B. C. D. Ε. F. G (ζέ) Γαλλικά. G (τζί) Ἀγγλικά… Καί εἶναι ἡ Ἑλληνική λέξις gnosis (γνῶσις). Ἔτσι μπαίνει, gnosis, ἡ ἑλληνική γνῶσις, δηλαδή ὁ ἀρχαῖος γνωστικισμός. Θά φανταζόσαστε ποτέ ὅτι ἡ Νέα Ἐποχή, ἡ λεγομένη New Age -μάλιστα ἔχω καί μία ἀπορία -δέν θά ἀπαντήσω, δυστυχῶς, αὐτήν τήν φορά, τήν ὥρα τῶν ἀποριῶν γιατί εἶναι μεγάλο θέμα, ἔ… ὅταν θά ξανασυναντηθοῦμε, πρῶτα ὁ Θεός- ὅτι εἶναι στηριγμένη ἐπάνω στήν Θεοσοφία ἡ Νέα Ἐποχή, καί συνεπῶς, κατά κυριολεξίαν, ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μιλάει γιά τό θέμα αὐτό; Κι ὅτι πρέπει νά εἴμαστε ἐξαιρετικά προσεκτικοί; Πολύ σύντομα δίνω, λοιπόν, τήν ἀπάντηση. Εἶναι ἀπάντηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, προσέχετε μήν παραπλανηθεῖτε, καί ἀπό τήν Νέα Ἐποχή, τήν New Age πού εἶναι στόν «ἀστερισμό», λέει, «τοῦ Ὑδροχόου»… καί σοῦ ‘πα καί μοῦ ‘πες… κ.λπ. Καθαρή εἰδωλολατρία παιδιά, ὦ νά φανταστεῖτε τί τρομερό πρᾶγμα εἶναι. Ἐν τοιαύτῃ περιπτώσει, ἄς τό προσέχουμε αὐτό.

Καλλιεργημένος, ἀκόμα, ἄνθρωπος εἶναι καί αὐτός πού ἀγαπᾶ τό καλό βιβλίο, εἴτε εἶναι ποίησις, εἴτε εἶναι λογοτεχνία. Ἀλλά ἔχω προσέξει ὅτι ἡ σύγχρονη ποίησις καί ἡ σύγχρονη λογοτεχνία (τήν ὁποία λίγο-πολύ παρακολουθῶ… λίγο-πολύ), ἔχω παρατηρήσει ὅτι δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μία εἰδωλολατρία. Πώ! πώ!... Δέν ξέρω, τῆς μόδας πράγματα. Γιά νά θεωρηθοῦμε σπουδαῖοι ποιητές καί σπουδαῖοι λογοτέχνες, πρέπει νά ἐξυμνοῦμε τήν θάλασσα, τ’ ἀστέρια, τόν οὐρανό, τόν ἄνθρωπο, τό χῶμα, τά δένδρα… Λίγο πολύ εἴμεθα εἰδωλολάτρες, πανθεϊστές. Ἡ φιλολογία εἶναι ὡραία, ἀλλλά ἄν θά διαβάσετε, θά εἶναι διαλεγμένο βιβλίο. Ἄν θά διαβάσετε ποιήματα, θά εἶναι διαλεγμένα ποιήματα, γιατί ἀλλιώτικα, ὅ,τι ἰσχύει διά τήν Φιλοσοφίαν πού εἶναι φορέας πραγμάτων δαιμονικῶν, ἰσχύει καί γιά τήν φιλολογία, τήν λογοτεχνία καί τήν ποίηση, καί τά πεζά… κ.λπ… κ.λπ… Θέλει, λοιπόν, πάρα πολλή προσοχή. Πάρα πολλά παιδιά κατεστράφησαν, διαβάζοντας λογοτεχνία… Καζαντζάκη… καί σοῦ ‘πα καί μοῦ ‘πες… κ.λπ. Πάρα πολλή, λοιπόν, προσοχή.

Ἀκόμη, καλλιεργημένος ἄνθρωπος, παιδιά, εἶναι καί αὐτός πού ἀγαπᾶ τίς καλές τέχνες. Μπορεῖ νά μήν εἶναι καλλιτέχνης, εἴπαμε ἐδῶ νά μήν εἶναι κανείς ὅλα αὐτά πού λέμε, οὔτε νά εἶναι μουσικός, ἀγαπάει τήν μουσική. Ἐδῶ νά μήν εἶναι καλλιτέχνης, ἀγαπάει τίς καλές τέχνες. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού ἀγαπᾶ τίς καλές τέχνες. Καί καλές τέχνες εἶναι ἡ ἁγιογραφία -νά ξεκινήσω ἀπό κεῖ- εἶναι ἡ ζωγραφική, εἶναι ἡ ἀρχιτεκτονική, εἶναι ὅ,τι φτιάχνεται καί λέγεται «Ὡραῖον». Ὅ,τι ἀποτελεῖ τό «Ὡραῖον», αὐτό περικλείει αὐτό που λέμε τίς «καλές τέχνες». Γιατί τό λέμε «Ὡραῖον»; Οἱ καλές τέχνες εἶναι ὡραῖο πρᾶγμα, τί νά σᾶς πῶ… βλέπεις ἕνα καλλιτέχνημα, βλέπεις ἕναν ζωγραφικό πίνακα, βλέπεις μία ἁγιογραφία, μιά τοιχογραφία, βλέπεις ἕνα ἀρχιτεκτόνημα, μάλιστα ἡ βυζαντινή τέχνη στούς ναούς… δέν εἶναι ὅλοι οἱ ναοί ὡραῖοι. Ὅταν ἔχουνε ἀναλογίες ὡραῖες καί ἐπιμελημένη κατασκευή, εἶναι ἕνα χάρμα, εἶναι ἕνα μπιμπελό, εἶναι ἕνα καλλιτέχνημα. Πραγματικά, ξέρετε πόσο -ὅταν ἦρθαν Ρῶσοι ἀντιπρόσωποι γιά νά δοῦν τί θα πάρουν ἀπό Χριστιανισμό… κ.λπ- καί εἶδαν τήν Ἁγία Σοφία, καί ἄκουσαν καί τήν ψαλμωδία εἶπαν: «Ἐδῶ εἶναι ἡ πραγματικότητα, ἐδῶ εἶναι ἡ ἀλήθεια», τούς θάμπωσε τό «Ὡραῖον»! Ἔτσι τό νά εἶναι κανείς θαυμαστής τοῦ «Ὡραίου» εἶναι πολύ μεγάλο πρᾶγμα.

Ἀλλά γιατί εἶναι μεγάλο πρᾶγμα καί τί εἶναι «Ὡραῖον»; Κατ’ ἀρχάς, ὁ Θεός εἶναι Ὡραῖος. Καί συνεπῶς ὅ,τι δημιουργεῖ, εἶναι ὡραῖον. Οἱ καλές τέχνες εἶναι μία μίμησις σέ ὅ,τι ἀνήκει στόν Θεό. Ὁ Θεός εἶναι Δημιουργός καί ὁ ἄνθρωπος εἶναι δημιουργός. Ὁ Θεός κάνει ὡραῖα πράγματα κι ὁ ἄνθρωπος κάνει ὡραῖα πράγματα. Οὐσιαστικά, λοιπόν, μιμεῖται. Σάν τόν μεγάλο καλλιτέχνη, ὅ,τι ἐκεῖνος κάνει, κάνει καί ὁ ἄνθρωπος, καί ὁ Ὁποῖος μεγάλος Καλλιτέχνης (ὁ Θεός) εἶναι καί ὁ πρότυπα Ὡραῖος. Σημειώνει ἡ «Γένεσις» -ἔτσι πρόχειρα γιατί δέν ἔχουμε χρόνο νά ποῦμε πολλά- λέει στό (2,9): «… Πᾶν ξύλον ὡραῖον εἰς ὅρασιν…»· «Ὁ Θεός», λέει, «στόν Παράδεισο ἔκανε πᾶν ξύλον («ξύλον» θά πεῖ δένδρο) κάθε δένδρον, ὄμορφο νά τό βλέπεις». Πέστε μου, ἀλήθεια ἡ Γραφή ἡ ὁποία τσιγκουνεύεται στήν ἔκφρασή της, γιατί βάζει αὐτήν τήν ἔκφραση ἐδῶ; Καί μάλιστα λέει διπλᾶ «ὡραῖον εἰς ὅρασιν», διότι ἄν δέν ἔχεις ὅραση πῶς θά μπορέσεις κάτι νά έκτιμήσεις πού εἶναι ὡραῖο; Δέν εἶναι πλεονασμός. Ἡ ἑβραϊκή φιλολογία ἔχει αὐτόν τόν πλεονασμόν γιά νά τονίζει μερικά πράγματα. Νά τονίσει ἐδῶ ἀκριβῶς ὅτι αὐτό πού πέφτει στά μάτια σου, τό αἰσθάνεσαι ὡραῖον. Αὐτός ὁ Θεός Λόγος, ὁ Δημιουργός, τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος ὁ ἄμεσα Δημιουργός, γιατί ὁ Πατήρ θέλει, ὁ Υἱός δημιουργεῖ, τό Πνεῦμα τό Ἅγιον συντηρεῖ.

Ὁ ἄμεσα, λοιπόν, δημιουργός, θά ἔλεγα Αὐτός πού ἤδη ἐκτελεῖ, ὁ Θεός Λόγος εἶναι ὁ Δημιουργός τῶν ὡραίων πραγμάτων, καί φαίνεται ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, ψαλμός (44,2) ὡς «ὡραῖος κάλλει παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων»· «ὅταν ἦρθε», λέει «ἀνάμεσά μας, σάν ἄνθρωπος ἦταν ὄμορφος μέ ὀμορφιά» -βλέπετε κι ἐδῶ διπλό ὡραῖος κάλλει (δοτική, τό κάλλος τοῦ κάλλους, τῷ κάλλει)- δηλαδή «ὡραῖος μέ ὀμορφιά». Ὄμορφος, καθ’ ὑπερβολήν ὄμορφος, περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλον ἄνθρωπον («παρά τούς υἱούς τῶν ἀνθρώπων»). Δέν μπορεῖ νά εἶναι ὁ Θεός-Δημιουργός ἄσχημος καί νά κάνει ὡραῖα πράγματα! Ὅταν κάνει ὡραῖα πράγματα, εἶναι καί ὁ ἴδιος ὡραῖος. Γι’ αὐτό καί ὅλα Του τά δημιουργήματα, παιδιά ,εἶναι ὡραῖα. Λέγει ὁ ψαλμωδός στόν 64ον ψαλμόν, στίχος 13ος: «Πιανθήσονται τὰ ὡραῖα τῆς ἐρήμου», «θά πέσει πολλή βροχή»-ὅπως ἔπεσε αὐτές τίς δύο τρεῖς μέρες πολλή βροχή- «πιανθήσονται» θά πεῖ «θά παχύνουν», «πιαίνω» θά πεῖ «παχαίνω», δηλαδή «Αὐτός ὁ πλοῦτος-πλοῦτος… βροχή… βροχή… βροχή, νά πιοῦν πολύ, πολύ, πολύ νερό πού ἦταν διψασμένα…». Τί θά πιοῦν πολύ νερό καί θά πλουτίσουν καί θά παχύνουν; Τὰ «ὡραῖα τῆς ἐρήμου». Τί εἶναι τά ὡραῖα τῆς ἐρήμου; Τά λουλούδια, τ’ ἀγριολούλουδα, τό χορτάρι… τά «ὡραῖα»! Βλέπετε; Βλέπετε. Ἡ ἀντίληψις τοῦ ὡραίου ὑπάρχει στόν ἄνθρωπο.

Ἀλλά γιατί ὑπάρχει ἡ ἀντίληψις τοῦ ὡραίου στόν ἄνθρωπο -Δέν ὑπάρχει στό ζῶο! Μέχρις ἑνός βαθμοῦ κάτι ὑπάρχει καί ἐκεῖ, δέν θά ἐπεκταθῶ-; Ἐπειδή ὑπάρχει στόν Θεό, τοῦ Ὁποίου ὁ ἄνθρωπος εἶναι εἰκόνα. Ἔτσι, λοιπόν, ὁ ἄνθρωπος σάν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, ἐπειδή στόν Θεό ὑπάρχει τό ὡραῖον, ὑπάρχει καί στόν ἄνθρωπο. Γι’ αὐτό ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἐκτιμήσει αὐτό πού λέγεται ὡραῖον! Εἶπα προηγουμένως, καί στά ζῶα μέχρις ἑνός βαθμοῦ. Ναί, ξέρετε γιατί ὑπάρχουν χρώματα στά λουλούδια… ἀρώματα… τοῦτα… κεῖνα… ξέρετε; Διότι ζητοῦν νά προσελκύσουν τά ἔντομα καί τίς μέλισσες, γιά τόν σκοπό πού ὁ Θεός ἔκανε, γιά τήν ἐπικονίαση καί μετά τήν γονιμοποίηση… τά γνωστά πού ξέρουμε στήν Φυτολογία. Ὥστε τό μάτι τῆς μέλισσας καί τῶν ἄλλων ἐντόμων νά προσελκυστεῖ. Ἀπό τί; Ἀπό τό χρῶμα, ἀπό τήν μυρωδιά. Γι’ αὐτό σᾶς εἶπα, «μέχρις ἑνός βαθμοῦ», ἀλλά κυρίως εἰς τόν ἄνθρωπο ὑπάρχει ἡ αἴσθησις τοῦ ὡραίου.

Ἀκόμη, καλλιεργημένος ἄνθρωπος -Ἒ!... Ξέρετε ὅτι ἡ Γραφή, ὁλόκληρη ἡ Γραφή φυσικά, εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία ἔρχεται νά βοηθήσει τόν ἄνθρωπο γιά νά εἶναι ἄρτιος ἄνθρωπος καί καλλιεργημένος; Ὅμως εἰδικότερα τά λεγόμενα «σοφιολογικά βιβλία» τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, «Παροιμίες», «Σοφία Σειράχ», «Σοφία Σολομῶντος»… κ.λπ. δέν εἶναι παρά μία εἰσαγωγή στήν καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου. Νά καλλιεργηθεῖ ὁ νέος ἄνθρωπος. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες τό ‘χαν ἀντιληφθεῖ αὐτό. Γι’ αὐτό ὁ Σωκράτης, ὁ Πλάτων, ὁ Ἀριστοτέλης, ὁ Ξενοφῶν, ὁ Ἰσοκράτης, κι ἄλλοι πολλοί, ἀπέβλεπαν στόν τύπο τοῦ «καλοῦ κἀγαθοῦ» ἀνθρώπου. Νά δημιουργηθεῖ ὁ καλός κἀγαθός (ὁ καλός καί ἀγαθός ἄνθρωπος). Δηλαδή ποιός; Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος. Ὁ Ἄνθρωπος! Ὁ Θεός εἶχε πεῖ· «Ἐγώ εἶπα θεοί ἐστέ· καί ὑμεῖς ὡς ἄνθρωποι ἀποθνήσκετε». Ἄν ἔπρεπε νά τό ποῦμε κάπως ἀλλιώτικα θά τό λέγαμε: «Ἐγώ σᾶς εἶπα ὅτι εἴσαστε Ἄνθρωποι, καί σεῖς πεθαίνετε ὡς ἄνθρωποι». Ἐγώ σᾶς εἶπα ὅτι εἴσαστε σπουδαῖοι(:«θεοί»), καλλιεργημένοι, ἀλλά ἐσεῖς δέν παίρνετε εἴδηση! Καί πεθαίνετε σάν κοινοί, πεζοί, ἄνθρωποι.

Θά λέγαμε ἐδῶ, τί κρῖμα πραγματικά, τί κρῖμα! Ἴσως ἀκόμη εἰπωθεῖ, παιδιά, ὅτι σήμερα, τόσο ὁ τεχνικός πολιτισμός, ὅσο κι ὁ πνευματικός πολιτισμός (ὅπως εἶναι τά πολλά σχολεῖα, ὅπως εἶναι ἡ δυνατότητα μορφώσεως, σ’ ὅλους τούς ἀνθρώπους σήμερα) θά ἔπρεπε νά εἶχαν δώσει αὐτόν τόν τύπο τοῦ καλλιεργημένου ἀνθρώπου. Ἐν τούτοις σέ καμία προγενεστέρα ἐποχή δέν ἐμφανίζεται ὁ ἄνθρωπος μέ τόση σκληρότητα καί ἀπουσία καλλιεργείας, ὅσο στήν ἐποχή μας. Γιατί ἄραγε (ἴσως θά πεῖτε); Γιατί ἡ καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου (ὅπως κι ὁ σύγχρονος πολιτισμός, μέ βάση τόν ὁποῖο γίνεται ἡ καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου), στηρίχθηκαν στόν ἀνθρώπινο λόγο, στήν ἀνθρωπίνη λογική καί ὄχι εἰς τόν Θεῖον Λόγον (πού εἶναι ὁ Θεός Λόγος ὁ Ἰησοῦς Χριστός). Δηλαδή ἡ ἐξακολούθησις τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος. Αὐτό εἶναι. Ὁ Χριστός, παιδιά, καί θέλω νά τό καταλάβετε, εἶναι τό κριτήριον τῆς ἀνθρωπίνης καλλιεργείας, καί ἡ ἀνθρωπίνη καλλιέργεια εἶναι καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καλλιεργημένος ἄνθρωπος εἶναι ὁ Πνευματικός ἄνθρωπος (τό Π μεγάλο, μέ κεφαλαῖο). Αὐτός πού ζεῖ, αὐτός πού κινεῖται, αὐτός πού ὑπάρχει κι ἀναπνέει μέσα στό κλῖμα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτός εἶναι ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος. Αὐτός πού ζεῖ μέσα στήν ἀτμόσφαιρα τῆς μυστηριακῆς ζωῆς. Αὐτός πού ζεῖ μέσα στόν χῶρο τῆς προσευχῆς. Ὅταν ὁ Θεός δέν ὑπάρχει -λέει ὁ Ντοστογιέφσκι- ὅλα ἐπιτρέπονται, ὅλα. Ναί. Καί ἡ ἀναρχία καί ἡ αὐτονομία καί τό ἔγκλημα, τό ὅποιο ἔγκλημα! Καί τότε ἔχουμε τόν ἄνθρωπο κτῆνος, τόν ἄνθρωπο θηρίο. Πουθενά καλλιέργεια. Καί οἱ κοινωνίες μας σήμερα εἶναι ζοῦγκλες καί θηριοτροφεῖα. Νά φοβᾶσαι νά βγεῖς, ἰδίᾳ τό βράδυ, στίς μεγάλες πόλεις, ἔξω στόν δρόμο, γιατί παραμερίσαμε τόν Χριστό, παραμερίσαμε καί τήν Ἐκκλησία Του.

Ἔτσι, παιδιά, ἄς ξαναγυρίσουμε μέ θερμότητα στόν Χριστό καί στήν Ἐκκλησία του, γιά νά ξαναγίνουμε Ἄνθρωποι. Ἄνθρωποι τοῦ Χριστοῦ, ἄνθρωποι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἄνθρωποι ὄντως καλλιεργημένοι. «Νά ἕνας ἄνθρωπος», νά πεῖ ὁ ἄλλος. Νά ἕνας ἄνθρωπος, ὁ ἄνθρωπος τοῦ Χριστοῦ, ὁ ἄνθρωπος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γι’ αὐτό λέγει ἡ «Σοφία Σειράχ» (26, 14) «Οὐκ ἔστιν ἀντάλλαγμα πεπαιδευμένης ψυχῆς», ὅπως ὁ Κύριος εἶπε «Δέν ὑπάρχει ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς». Ἕνα ἀντάλλαγμα ὑπάρχει: Ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Καί ἐδῶ λέγει δέν ὑπάρχει ἀντάλλαγμα πεπαιδευμένης ψυχῆς. Ὑπάρχει ἕνα ἀντάλλαγμα: Ὁ Χριστός. Ἄς ἀκούσουμε, λοιπόν, ξανά τόν Τωβίτ, πού μέ τόσο Πνεῦμα Θεοῦ μιλάει στό παιδί του, τόν Τωβία, λέγοντάς του αὐτές τίς ὑποθῆκες τῆς πνευματικῆς του διαθήκης: «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον, ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου καὶ ἴσθι (:καί νά εἶσαι) πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου».

34η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

«Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος» (δ΄).

†. Τό θέμα τοῦ καλλιεργημένου ἀνθρώπου εἶναι μεγάλο. Τήν ἀφορμή -ὅπως λέγαμε στά δύο τελευταῖα μας θέματα- ὅτι τήν ἔχει δώσει ὁ Τωβίτ μέ τήν πνευματική του διαθήκη στόν Τωβία, ὅταν τοῦ λέγει: «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον, ἐν πᾶσι τοῖς ἔργοις σου καὶ ἴσθι πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου», «Καί νά εἶσαι», λέγει, «καλλιεργημένος, πεπαιδευμένος σέ κάθε σου σχέση σου, σέ κάθε σου ἀναστροφή». Ἤδη εἴδαμε καί ἐξετάζουμε τί θά πεῖ καλλιεργημένος ἄνθρωπος. Καί εἴχαμε τήν τελευταία φορά σταματήσει στό σημεῖο ὅτι καλλιεργημένος ἄνθρωπος, εἶναι αὐτός πού ξέρει γράμματα. Βέβαια δέν εἶναι μόνον αὐτό, ὅπως ἤδη εἴδαμε καί θά δοῦμε, ἀλλά ἡ γραμματική γνῶσις ὁπωσδήποτε ἀποτελεῖ ἕνα βασικό στοιχεῖο τοῦ μορφωμένου, τοῦ καλλιεργημένου ἀνθρώπου. Λέγαμε τήν περασμένη φορά ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, καλλιεργοῦσαν τούς νέους μέ τήν Γραμματικήν, τήν Μουσική καί τήν Γυμναστική. Ἦταν τό τρίπτυχον τῆς μορφώσεως τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων καί εἰδικώτερα τῶν ἀρχαίων Ἀθηναίων.

Σᾶς εἶπα ἀκόμη κάτι πολύ σημαντικό καί θά ἤθελα ἰδιαιτέρως αὐτό νά τό προσέξουμε, ὅτι στήν ἀρχαιότητα δέν συνεδέετο ἡ γραμματική μόρφωσις μέ τόν ἐπαγγελματισμό. Ἦσαν δύο διαφορετικά πράγματα. Δέν σήμαινε μ’ ἄλλα λόγια ὅπως σήμερα σημαίνει, ὅτι ἄν μάθω γράμματα πρέπει νά βρῶ καί τήν ἀνάλογη θέση. Διότι, πάω στό δημοτικό, πάω στό Γυμνάσιο, πάω στό Λύκειο, τώρα πρέπει νά πάω στό Πανεπιστήμιο, καί ἀπό κεῖ πρέπει νά ἔχω μία ἀνάλογη θέση, ἀφοῦ θά μάθαινα βεβαίως μίαν ἐπιστήμη. Στήν ἀρχαιότητα τά πράγματα δέν ἦσαν ἔτσι. Μποροῦσε κανείς νά εἶναι μορφωμένος -ἄκρως μορφωμένος- καί ὅμως νά εἶναι σ’ ἕνα ἐπάγγελμα ἄσημο καί ταπεινό ἤ χειρωνακτικό ἀκόμη. Σᾶς εἶχα πεῖ ὡς παράδειγμα, διότι ἡ Φιλοσοφία ἦταν ἀσφαλῶς ἕνα μεγάλο κεφάλαιο τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων, ἀλλά δέν ἠσκεῖτο ἡ Φιλοσοφία σέ κανένα Πανεπιστήμιο. Ὑπῆρχαν σοφοί ἄνθρωποι πού συζητοῦσαν μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους διά τήν εὔρεσιν τῆς ἀληθείας, ὅπως θά δοῦμε λίγο πιό κάτω. Ἔτσι ὁ Σωκράτης ἐνῶ ἦτο φιλόσοφος, καί ὁ μεγαλύτερος ὅλων τῶν αἰώνων κι ὅλων τῶν ἐποχῶν -ὅπως τόν παρουσιάζει ὁ Πλάτων- ἐν τούτοις ἦταν μ’ ἕνα ἄσημο ἐπάγγελμα, ἦταν γλύπτης καί μάλιστα ἔδειχναν ἕνα του γλυπτό ἐπάνω στήν Ἀκρόπολη.

Ἰδεῶδες θά ἦτο -ὅπως σᾶς εἶπα- νά ἔχει κανείς πανεπιστημιακή μόρφωση, καί νά ἀσχολεῖται -τό θέλετε, μιά καί εἴμαστε στήν Θεσσαλία;- μέ τά χωράφια του. Ναι, μέ τά χωράφια του! Τί ὡραῖο πρᾶγμα νά βλέπεις ἕναν γεωργόν νά ‘χει ὑψηλήν μόρφωσιν, ὄχι γιά νά ξέρει πῶς νά καλλιεργήσει τά χωράφια του -ἀναμφισβήτητα κι αὐτό μπορεῖ νά συμβαίνει- ἀλλά ὅσο κυρίως γιά νά μπορεῖ νά σκέπτεται καλά, νά ταξινομεῖ τίς σκέψεις του καί νά τίς ἐκφράζει. Διότι τί ἄλλο εἶναι ἡ μόρφωσις, παρά αὐτό. Βλέπετε ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι δέν ξέρουν γράμματα, βεβαίως δέν ξέρουν νά ἐκφραστοῦν. Γιατί δέν μποροῦν νά ἐκφραστοῦν; Διότι ἔχουν ἀταξινόμητες τίς σκέψεις των καί τά αἰσθήματά των. Εἶναι, δηλαδή, αὐτά μέσα στήν ψυχή τους ἀνακατωμένα, Ἐνῶ ὁ μορφωμένος ἄνθρωπος τά βάζει στή σειρά του αὐτά. Ξέρει, λοιπόν, νά σκέπτεται, κι ἀφοῦ ξέρει νά σκέπτεται, ξέρει καί νά ἐκφράζεται. Εἶναι πολύ σπουδαῖα πράγματα αὐτά. Καί σᾶς εἶπα ἰδεῶδες εἶναι νά βλέπει ἕναν μορφωμένο ἄνθρωπο καί νά κάνει ὁποιοδήποτε ἐπάγγελμα, μά ὁποιοδήποτε. Κάποτε θυμᾶμαι -τώρα μοῦ ἦρθε στό μυαλό, τό διάβαζα πρό πολλῶν-πολλῶν ἐτῶν στήν ἐφημερίδα, πῆγε κάποιος (συνέπεσε νά ‘ναι δημοσιογράφος αὐτός) σ’ ἕναν λοῦστρο νά τοῦ γυαλίσει τά παπούτσια του. Βέβαια σήμερα δέν βλέπετε τό ἐπάγγελμα αὐτό, νά εἶναι στά πεζοδρόμια στίς πλατεῖες. Παλαιότερα στίς πλατεῖες ὑπῆρχαν οἱ συμπαθέστατοι λοῦστροι, οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἕνα κασελάκι καί ἔβαφαν τά παπούτσια ὁποιανοῦ ἤθελε νά τά βάψει. Βέβαια ἐθεωρεῖτο πάρα πολύ ταπεινό ἐπάγγελμα, ὥστε ἐμένα ὁ πατέρας μου μοῦ ἔλεγε ὅτι «Ἅμα δέν μάθεις γράμματα, θά σέ κάνω λοῦστρο!», ἔτσι μοῦ ἔλεγε. Οἱ μεγάλοι, βέβαια, τό κατανοοῦν αὐτό, οἱ νεώτεροι πού δέν ἔχουν τήν εἰκόνα τοῦ λούστρου δέν τό κατανοοῦν αὐτό. Λοιπόν, πῆγε αὐτός ὁ δημοσιογράφος, ἔβαλε τό ‘να τό παπούτσι ἐπάνω στό κασελάκι -καί εἶχε καί μιά εἰδική θέση πού ἔμπαινε ἐκεῖ τό παπούτσι- κι ἀμέσως ἀρχίζει τήν δουλειά του ὁ λοῦστρος. Ἦταν ἕνας νεαρός εἴκοσι… τόσο χρονῶν. Ἄνοιξε κουβέντα ὁ δημοσιογράφος, καί γρήγορα ἀντελήφθη ὅτι τό παιδί αὐτό ἦταν μορφωμένο, ἦταν φοιτητής τῆς Νομικῆς. Πῶς βέβαια ἔκανε τή δουλειά αὐτή; Ἔπρεπε νά βγάλει κάποια χρήματα (ἦτο πάμπτωχος) καί ἔπρεπε νά ζήσει. Τότε, γιά νά σπουδάσεις, πλήρωνες! Πλήρωνες στό Πανεπιστήμιο, πλήρωνες γιά τά συγγράμματα τῶν καθηγητῶν, πλήρωνες… πλήρωνες… πλήρωνες… καί δέν ὑπῆρχαν οὔτε οἱ λεγόμενες «φοιτητικές λέσχες», οὔτε ὁ ἐπισιτισμός νά τρῶς καί νά πίνεις, οὔτε ἀκόμη νά κοιμᾶσαι ὅπως σήμερα ἀκόμη καί ξενοδοχεῖα νοικιάζουν γιά νά βάζουν τούς φοιτητές.

Γι’ αὐτό τόν λόγο ἄν τό θέλετε -μιά μικρή παρένθεση κάνω-σήμερα οἱ μαθητές δέν ἐκτιμοῦν ἐκεῖνα τά ὁποῖα τούς προσφέρονται, ἐπειδή μέ εὔκολο τρόπο τούς προσφέρονται. Ἀγοράζαμε τά βιβλία στό Γυμνάσιο -ὅταν λέω Γυμνάσιο, ἐννοῶ Γυμνάσιο καί Λύκειο, ἤτανε τό ἑξατάξιο ἤ ὀκτατάξιο Γυμνάσιο, ἀγοράζαμε τά βιβλία. Καί τά βιβλία αὐτά τά φυλούσαμε μετά τήν χρήση τους ἤ τά πουλούσαμε. Ὑπῆρχαν μαθητές οἱ ὁποῖοι τά πουλοῦσαν (σέ μικροτέρα τάξη) γιά νά ‘χουν τήν δυνατότητα νά ἀγοράσουν τῆς ἑπομένης τάξεως τά βιλία. Οἱ μεγάλοι τά θυμοῦνται αὐτά. Νά βγοῦμε ἔξω μετά τό τελευταῖο μάθημα τοῦ σχολειοῦ; Καί νά σχίζουμε τά βιβλία καί νά πετᾶμε τά φύλλα, αὐτό ἦτο ἀκατανόητο πρᾶγμα. Ἐδῶ καί κάποια χρόνια, εἶχε γεμίσει ἡ κεντρική πλατεῖα τῆς Λαρίσης, ἀπό φύλλα βιβλίων σχολικῶν πού οἱ μαθητές τά ἔσχιζαν γιατί δέν τά ἐχρειάζοντο πιά. Ὅλα αὐτά γιατί; Δέν τά πλήρωσαν, δέν ἔγιναν λοῦστροι, νά πᾶν νά βάψουν τά παπούτσια τῶν ἄλλων γιά νά μαζέψουν χρήματα καί ν’ ἀγοράσουν τά βιβλία των. Ἄμ! Ἒτσι εἶναι. Βεβαίως ἔτσι εἶναι. Ἐδῶ εἶναι τό δυστύχημα.

Ἐγώ, παιδιά, διατηρῶ ὅλα μου τά σχολικά βιβλία. Τά ἔχω. Τήν Γραμματική τοῦ Τζάρτζανου πού ἦταν Τυρναβίτης, καί τό Συντακτικό του. Ξέρετε πόσες φορές καταφεύγω στά βιβλία αὐτά; Καί ἄλλα… καί ἄλλα… καί ἄλλα… τήν Λατινική Γραμματική, καί ὅ,τι ἄλλο. Ναί, διατηρῶ ὅλα μου -ἄν ὄχι ὅλα, πολλά- τά σχολικά μου βιβλία, καί σᾶς λέγω ἄλλη μιά φορά, ἀνατρέχω συχνά σ’ αὐτά. Ἄν καμιά φορά ἔχετε καμιά ἀπορία, πῶς μπορῶ νά θυμᾶμαι ἀπό τά σχολικά μου χρόνια κάποια πράγματα, νά σᾶς πῶ τό μυστικό. Εἶναι γιατί ἀνατρέχω ξανά καί ξανά ἐκεῖ. Ἔτσι ἡ ἐπανάληψις εἶναι ἡ μητέρα τῆς μνήμης. Βέβαια, ὑπάρχουν καί πράγματα πού τά θυμᾶμαι κατ’ εὐθεῖαν ἀπό τότε, ἀλλά ὑπάρχουν καί πράγματα τά ὁποῖα ἔρχονται στή μνήμη… ἤ καλλιεργεῖται ἡ μνήμη μέ τήν ἐπανάληψη, καί τό ξανακοίταγμα, αὐτό τό ξανακοίταγμα. Λοιπόν νά μήν πολυπραγμονῶ, τό θέμα εἶναι ὅτι ἡ γραμματική μόρφωσις εἶναι σπουδαῖα καί πρέπει νά τήν καλλιεργοῦμε, νά μαθαίνουμε γράμματα. Σήμερα ἔχουμε τό ἀγαθόν αὐτό, ὥστε δέν νομίζω κανένα παιδί νά μήν τελειώνει τό Δημοτικό Σχολεῖο, γι’ αὐτό ἀκριβῶς καί δέν ἔχουν καί ἐξετάσεις ἀπό τό Δημοτικό στό Γυμνάσιο, γιά νά μάθουμε κάτι περισσότερο, ἄλλα τρία χρόνια. Δηλαδή ἕξι τοῦ Δημοτικοῦ καί τρία τοῦ Γυμνασίου ἐννέα, ὥστε ν’ ἀνεβάσουμε τήν στάθμη τήν γραμματική. Μόνο πού ὁ σύγχρονος μαθητής δέν ἀξιοποιεῖ αὐτή τήν εὐκαιρία. Γι’ αὐτόν τόν λόγο σᾶς μιλάω ἔτσι καί λέμε ὅ,τι λέμε.

Ὁ καλλιεργημένος ἄνθρωπος εἶναι κι ἐκεῖνος πού ἔχει γραμματική μόρφωση. Μή μοῦ πεῖτε ὅτι «Δέν μ’ ἀρέσουν τά γράμματα»· κάποτε θά καταλάβεις ὅτι κάτι δέν πήγαινε καλά μέσα σου καί νόμιζες ὅτι δέν σ’ ἀρέσουν τά γράμματα, θά τά ἐκτιμήσεις ἀργότερα ἀλλά θά εἶναι ἴσως-ἴσως κάπως ἀργά. Δέν φαντάζεστε τήν χαρά μιᾶς κυρίας -δέν πρέπει νά εἶναι ἐδῶ, μπορεῖ καί νά εἶναι, μπορεῖ νά ‘ναι στόν ἀπάνω ναό καί νά μ’ ἀκούει μέ τά μεγάφωνα- ἡ ὁποία δέν ἤξερε (ἀπό χωριό) παντελῶς γράμματα, οὔτε τό ἄλφα (α). Παντρεύτηκε καί ὁ σύζυγός της ἄρχισε νά τήν μαθαίνει γράμματα. Ἔ, λοιπόν, πρό ἡμερῶν ἦρθε καί μοῦ εἶπε ὅτι διάβασε ὁλόκληρη τήν Καινή Διαθήκη καί κρατάει τίς σημειώσεις τῶν ἁμαρτημάτων της ὅταν ἐξομολογεῖται. Ἀκούσατε; Ὁλόκληρη τήν Καινή Διαθήκη! Καί μοῦ λέει: «Τήν διάβασα!». Ξέρετε πόσο χάρηκα! Ἔτσι, νά ξέρεις νά καταλαβαίνεις, νά διαβάζεις καί ὁποιοδήποτε βαθύ βιβλίο νά τό καταλαβαίνεις καί νά τό ἀπολαμβάνεις. Γιατί νά ἀπολαμβάνουμε μόνο τό καλό φαΐ, τό καλό παγωτό, τό καλό ροῦχο, τόν καλό περίπατο καί νά μήν ἀπολαμβάνουμε ἐκεῖνο πού διαβάζουμε στά βιβλία. Καί ἐννοεῖται τά ὑγιῆ βιβλία, ἐκεῖνα πού ἔχουν ὡραῖα πράγματα.

Ἀλλά ἄς ἀφήσουμε τήν γραμματική μόρφωση, κι ἄς πᾶμε λίγο πιό πέρα. Εἴπαμε ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, ἐκτός ἀπό τήν γραμματικήν μόρφωσιν, εἶχαν καί τήν μουσική μόρφωσιν. Καί ἡ μουσική μόρφωσις, ἡ μουσική παιδεία, ὁπωσδήποτε εἶναι ἕνα στοιχεῖο σπουδαῖο τῆς καλλιεργείας τοῦ ἀνθρώπου. Ὅταν λέμε μουσική παιδεία, μουσική ἀγωγή, δέν ἐννοοῦμε ὅτι πρέπει στό Ὠδεῖο νά πᾶμε νά μάθουμε ἕνα ὄργανο καί τήν μουσική του… κ.λπ. ἀλλά εἶναι ἡ ἀγωγή τήν ὁποία πρέπει νά ἔχουμε ἀπό τό σχολειό, ὄχι ἀπό τήν πρώτη Δημοτικοῦ, καί πιό κάτω. Μάλιστα τό «πιό κάτω» θά σᾶς τό ἐξηγήσω μετά. Νά ἀκοῦμε μουσική. Ἡ παιδεία δέν ἀναφέρεται στό νά παίζουμε μουσική, ἀλλά στό νά ἀκοῦμε μουσική, καί μάλιστα νά εἴμεθα ἐκλεκτικοί, ν’ ἀκοῦμε κάτι τό πραγματικά ὡραῖο, κάτι πού εἶναι ἀντάξιο τοῦ ὀνόματος «μουσική».

Εἶπα «καί πιό κάτω» ἀκόμα, ἔ λοιπόν, κάποτε ἕνα πολύ νεαρό ζεῦγος -ἀξιωματικός τῆς ἀεροπορίας αὐτός- εἶχαν ἔρθει στό μοναστήρι μας καί ἐγκυμονοῦσε ἡ γυναῖκα του. Ἦταν τό πρῶτο παιδί πού θά ἀποκτοῦσαν. Συγνώμη, ἦταν τό δεύτερο παιδί γιατί τό πρῶτο ἦταν κάπου δυό χρονῶ… κάπου ἐκεῖ θυμᾶμαι. Λοιπόν, μεταξύ τῶν ἄλλων πού κουβεντιάζαμε μᾶς εἶπαν καί τοῦτο: ὅτι ἡ γυναῖκα του ἄκουγε μουσική, κλασική μουσική, καλή μουσική -θά δοῦμε λίγο πιό κάτω γιά τά εἴδη τῆς μουσικῆς- γιατί λέτε (μήν σᾶς κάνει ἐντύπωση); Γιά νά ἀκούει τό ἔμβρυον ἀπό μέσα. Ἔχετε τήν ἐντύπωση ὅτι τό ἔμβρυο δέν ἀκούει μέσα ἀπό τήν κοιλιά τῆς μάνας του; Ἀκούει, παιδιά. Ὅπως ἀκόμη ὅταν μαλώνουν οἱ σύζυγοι, καί βγαίνουνε κραυγές… φωνές… ξέρω γώ… τό ἔμβρυο ξέρετε τί κάνει μέσα; Προσπαθεῖ νά μαζευτεῖ σέ μιά γωνιά! Ὅπως ἀκριβῶς, δηλαδή ἐνοχλεῖται ἀπό τίς φωνές. Εἶναι -προσέξτε- πειραματικῶς ἀποδεδειγμένα αὐτά. Ὅπως ἀκόμη, ὅταν γίνεται μία προσπάθεια νά τό ξεκολλήσουν ἀπό μέσα, μέ φάρμακα καί μέ ἐργαλεῖα -ἡ γνωστή ἔκτρωσις, καί νά φυλάει ὁ Θεός!- προσέξτε παιδάκια, ἀγόρια, κορίτσια, νά τό ξέρετε αὐτό ὅταν θά γίνετε οἰκογενειάρχες, ποτέ μήν κάνετε τό ἁμάρτημα αὐτό. Ποτέ μήν κάνετε τό ἁμάρτημα αὐτό! Ἔ λοιπόν παρετηρήθη (κινηματογραφήθηκε ἡ περίπτωση), τό παιδί ὅταν ἀντιλαμβάνεται τόν κίνδυνο, κάτι νά μπαίνει στήν κοιλιά τῆς μάνας γιά νά τό βγάλει, αὐτό νά μαζεύεται (ὅσο μπορεῖ νά μαζευτεῖ!) σέ μιά γωνιά! Ναί, τό παιδί ἔχει αἴσθηση. Ἔτσι ἀκούγοντας τή μουσική -προσέξτε τήν καλή μουσική, ὄχι τή σύγχρονη μουσική, τήν βάρβαρη μουσική… πού παρετηρήθη στίς ἀγελάδες, ἅμα ἀκοῦνε κλασική μουσική οἱ ἀγελάδες κατεβάζουν γάλα. Ὅταν ἀκοῦνε τζάζ, ρόκ καί τέτοια οἱ ἀγελάδες, κόβουν τό γάλα. Ναί, ναί, ναί, κι αὐτό πειραματικῶς!

Λοιπόν, ἀπό πότε πρέπει ν’ ἀρχίζει αὐτή ἡ μουσική ἀγωγή; Πρέπει ν’ ἀρχίζει ἀπό τά ἐμβρυακά χρόνια! Ναί! Μακάρια τά παιδιά ἐκεῖνα, εὐτυχισμένα τά παιδιά ἐκεῖνα πού μποροῦν νά ἔχουν γονεῖς πού νά ἀνατιλαμβάνονται ἔτσι τά πράγματα. Τό ξαναλέγω ἄλλη μία φορά. Ἡ μουσική ἀγωγή δέν εἶναι γιά νά πᾶμε στό Ὠδεῖον, κι ἄν θέλετε, πολλοί πᾶνε στό Ὠδεῖον -δέν θέλω νά πῶ ὅτι εἶναι κάτι κακό- ἀπό ἕναν σνομπισμό. Γιά νά λέει ἡ μάνα κι ὁ πατέρας: «Τό παιδί μου πάει στήν Ρυθμική Γυμναστική, πάει στό Ὠδεῖο, μαθαίνει δυό, τρεῖς ξένες γλῶσσες, κάνει αὐτό… κάνει ἐκεῖνο…», ἔτσι, γιά μίαν ἐπίδειξιν: «Γιατί νά πηγαίνει τοῦ γείτονα τό παιδί στό Ὠδεῖον καί νά μήν πηγαίνει καί τό δικό μου τό παιδί;». Τό θέμα δέν εἶναι ἐκεῖ. Εἶναι θέμα καλλιεργείας καί σᾶς εἶπα, προπαντός νά μάθουμε νά άκοῦμε τήν καλή μουσική. Ὁ Πλάτων -γιατί οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες πίστευαν στή Μουσική- ἔλεγε (εἶναι στόν «Τίμαιο», εἶναι καί στό «Φαίδωνα», σέ δυό του βιβλία) «Μουσικῇ καί πάσῃ φιλοσοφίᾳ, προσχρώμενος», «ὠφελούμενος μέ κάθε μουσική καί φιλοσοφία». Μήν ξεχνᾶτε ὅτι οἱ Πυθαγόρειοι εἶχαν ἀναγάγει σέ μεγάλο ὕψος τήν Μουσική.

Ἀκόμη ἡ μουσική, μήν ξεχνάτε, ὅτι εἶναι ἁρμονία καί μαθηματική καί φυσική ἁρμονία. Σᾶς ἔλεγα τήν τελευταία φορά μοῦ φαίνεται, σέ σᾶς πρέπει νά τό ‘λεγα, ὅτι αὐτό πού λέμε ἕνας φθόγγος, δέν εἶναι παρά κάποιοι παλμοί. Λέμε ὁ φθόγγος «λά» (ντό, ρέ, μί φά, σόλ, λά), αὐτος ὁ φθόγγος εἶναι 400 παλμοί (ἀπ’ τήν Φυσική τό ξέρουμε). Ἡ δευτέρα, ἁρμονική λέγεται, εἶναι τό διπλάσιο, 800 παλμοί. 1200 παλμοί εἶναι ἡ τρίτη ἁρμονική… κ.λπ… κ.λπ. Τί σημαίνει αὐτό; Σημαίνει ὅται ἀναλύεται ἡ Μουσική ἀπό τήν Φυσική καί ἀπό τά Μαθηματικά. Γι’ αὐτό οἱ Πυθαγόρειοι καταξιώθηκαν στό σημεῖο αὐτό (τότε δέν μποροῦσαν αὐτό τό πρᾶγμα νά τό ξέρουν τήν ἐποχή ἐκείνη), ὅτι ἡ Μουσική εἶναι Μαθηματικά. Ἡ Μουσική εἶναι ἁρμονία, εἶναι τάξις, εἶναι… πολλά πράγματα. Λοιπόν, ἡ Μουσική εἶναι κάτι πάρα πολύ σπουδαῖο στοιχεῖο κι ἀποτελεῖ, σᾶς εἶπα, τήν καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου. Ἀποτελεῖ κι αὐτή μέ τήν σειρά της καλλιέργεια τοῦ ἀνθρώπου.

Ἀλλά ἀπορῶ ἄν μπορεῖ ἡ σύγχρονη μουσική -ἰδίως αὐτή ἡ ξένη μουσική… ἀμερικάνικη καί δέν ξέρω… τι ἄλλες… αὐτά τά …. ἡ τζάζ βασικά, μετά ἔρχονται τά ἐπί μέρους στοιχεῖα τῆς μουσικῆς, ἡ ρόκ… χέβι μέταλ…κι ἄλλα τέτοια πράγματα- ἄν μπορεῖ αὐτή ἡ μουσική νά καλλιεργήσει τόν σύγχρονο ἄνθρωπο. Ἄν καμιά φορά βάλετε μιά μουσική χέβι μέταλ, μετά τίς 12 τά μεσάνυχτα -μέ συγχωρεῖτε νά κάνω καί λίγη παράσταση τώρα ἐδῶ- καί ἀκούσετε ἐκεῖνες τίς ἄναρθρες, αὐτό τό «Ἂαααα!...» νομίζετε πώς ἀκοῦτε κολασμένους στήν Κόλαση, πού τούς ἔχουν κρεμάσει, καί τούς πιάνουν τόν λαιμό ἀπό δῶ, ὥστε νά θεωρεῖται ὡραία φωνή ἡ βραχνιασμένη, ἐκείνη ἡ φωνή πού εἶναι βγαλμένη ἀπό στόματα πού παίρνουν ναρκωτικά… ἤ ὅ,τι ἄλλο… ἄν αὐτή ἡ μουσική μπορεῖ νά καλλιεργήσει τόν σύγχρονο ἄνθρωπο! Ἒχω ἀπορία. Καί ἀπορῶ ἀκόμη, πῶς; -τό ‘χω δοκιμάσει σέ πολλά παιδιά, ὅταν ἔρχονται νά μέ δοῦν- πῶς μπορεῖ νά ἀρέσει αὐτή ἡ μουσική; Μοῦ λέν ὅτι «Μᾶς ἀρέσει» καί ἐγώ ἀπαντῶ ὅτι πρόκειται περί παρακμῆς, περί χαλασμένου μουσικοῦ αἰσθητηρίου. Τό ἀκούσατε καλά; Περί χαλασμένου μουσικοῦ αἰσθητηρίου! Ἡ μουσική γαληνεύει, εἰρηνεύει, ἐμπνέει τόν ἄνθρωπο, δέν μπορεῖ νά τόν ξεσηκώνει. Αὐτή ἡ μοντέρνα μουσική ἡ σύγχρονη εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία ἀναστατώνει τόν ἄνθρωπο καί τόν κάνει ἕνα θηρίο, ὥστε ὅταν βγεῖ ἀπό τήν αἴθουσα τῶν συναυλιῶν, πού ἄκουσε τέτοια μουσική… τό ’χετε διαβάσει στίς ἐφημερίδες, τό ‘χετε ἀκούσει, τό ξέρετε, νά βγαίνουνε ὁρμητικά… ἄστε ὅτι σπάζουν καρέκλες, καί καθίσματα… τά πάντα μέσα στήν αἴθουσα τῶν συναυλιῶν, βγαίνουνε ἔξω καί συνεχίζουνε τό καταστροφικό τους ἔργο. Νά ἔχουν πάθει «ἀμόκ» ἐκεῖνοι πού ἄκουγαν τήν μουσική, κραυγές ἄναρθρες, νά σπάζουν βιτρίνες, καί ἄλλες ζημιές στόν δρόμο. Πασίγνωστα αὐτά. Ἀπό τούς καρπούς, ἀπό τά ἀποτελέσματα, δέν μποροῦμε νά καταλάβουμε ὅτι πρόκειται περί μουσικῆς παρηκμασμένης; Γιατί ἔχουμε σήμερα, δυστυχῶς, τόν παρηκμασμένον ἄνθρωπον, δέν ἔχουμε πλέον τόν καλλιεργημένο ἄνθρωπο. Ἄς τό προσέξουμε, λοιπόν, παιδιά, γιατί μέ τήν μουσική αὐτή ἔχουμε ἕναν παλινβαρβαρισμόν, ξαναγυρίζουμε εἰς τόν βαρβαρισμόν. Βέβαια ἴσως νά βρίζουμε τούς βαρβάρους, γιατί οἱ βάρβαροι μπορεῖ νά μήν ἔχουν τήν μουσική τῶν καλλιεργημένων ἀνθρώπων, ἀλλά δέν ἔχουν ὅμως αὐτή τήν ξέφρενη μουσική, ἡ ὁποία εἶναι αὐτόχρημα δαιμονική. Αὐτόχρημα δαιμονική! Ἄς τό προσέξουμε, λοιπόν, αὐτό.

Ἀλλά ἐκτός ἀπό τήν λεγομένη «κλασική μουσική», ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι Ἕλληνες ἔχουμε καί τήν Βυζαντινή μουσική, ἡ ὁποία ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά τοποθετημένη ἐπάνω στό ἀρχαῖο μέτρο τῶν Ἑλλήνων, τῆς ἀρχαίας μουσικῆς τῶν Ἑλλήνων. Καί ἡ Βυζαντινή μουσική, βέβαια, πού σήμερα εἶναι στόν χῶρο τόν θρησκευτικό -μερικοί λέν ὅτι εἶναι καί ἔξω ἀπό τόν θρησκευτικόν χῶρον, δέν θά ἀσχοληθῶ περισσότερο- καλλιεργεῖ πράγματι τόν ἄνθρωπο μέ τήν ἱεροπρέπειά της καί τήν σεμνότητά της. Εὐτυχῶς ὑπάρχουν ἀρκετά ἀγόρια (σήμερα ἐσεῖς πού μέ ἀκοῦτε) καί κάποια κορίτσια ἀκόμη, πού μαθαίνετε Βυζαντινή μουσική. Καλά κάνετε! Δέν εἶναι ἀπαραίτητο νά γίνουμε ψάλτες, δέν εἶναι ἀπαραίτητο νά ἀνεβοῦμε ἀπάνω στό ψαλτήρι νά ψάλλουμε, νά ξέρουμε ὅμως τήν μουσική αὐτή. Νά τήν ψάλλουμε στό σπίτι μας, νά τήν λέμε στό σπίτι μας. Μᾶς καλλιεργεῖ, μᾶς μαζεύει, μᾶς μαζεύει τήν καρδιά καί τόν νοῦ, ἀνεβάζει τόν νοῦ καί τήν καρδιά, ἔχει ὅλην αὐτήν, ὅπως σᾶς εἶπα, τήν ἱεροπρέπεια, ἡ Βυζαντινή μουσική, ἔχει τήν σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γι’ αὐτό καί λέγεται «ἱερή μουσική».

Θά ’θελα ἀκόμη νά σᾶς ἔλεγα ὅτι ὑπάρχει καί ἡ λεγομένη «θυμελική μουσική» («θυμέλη», πού θά πεῖ θέατρον). Ποιά εἶναι αὐτή; Ἀπό ἐκείνη πού θεωρεῖται σοβαρή, ἐκείνην πού ἔχουνε γράψει ὄπερες, μέχρι τίς ὀπερέτες, καί τήν ἐλαφρά μουσική. Αὐτή ἡ μουσική, παιδιά, σίγουρα δέν βοηθάει τόν ἄνθρωπο, δέν τόν ἀνεβάζει. Τί τόν κάνει; Τόν -προσέξτε τί θά πῶ!- ἐκθηλύνει! Δηλαδή… ἐκθηλύνω… εἶναι ἄσχημη κατάσταση, νά μήν τήν ἀναλύσω τή λέξη… κάνω κάτι τό…. γίνεται ὁ ἄνθρωπος… ἔτσι σάν θηλυκός… νά σάν… ἄς μήν τό πῶ περισσότερο, μήν τό ἀναλύσω περισσότερο, αὐτήν ἡ θεατρική μουσική. Ἔστω κι ἄν λέγεται «ὄπερα». Προηγουμένως πού μίλησα γιά τήν κλασική μουσική, θά σᾶς πῶ καί τοῦτο, βέβαια δέν εἶμαι μουσικολόγος ἀλλά ἡ λέξις, ὁ χαρακτηρισμός «κλασική μουσική», εἶναι γιά μιά εἰδική περίοδο. Τότε ἐπί παραδείγματι, πού ἔζησε ὁ Μπάχ. Ἐπί παραδείγματι! Ἐνῶ ἡ μουσική τοῦ Μπετόβεν, δέν λέγεται κλασική, λέγεται ρομαντική… κ.ο.κ. Κατά κυριολεξία, λοιπόν, δέν εἶναι ἡ καλή, ἡ σοβαρή μουσική ὅλων τῶν αἰώνων κι ὅλων τῶν ἐποχῶν. Ὄχι, ἀλλά εἶναι μιᾶς μόνο περιόδου, ὅπως καί στήν ἀρχιτεκτονική… κ.λπ. Ὃμως, ἔτσι καταχρηστικῶς, ὀνομάζουμε κλασική μουσική τήν σοβαρή μουσική. Ξαναλέγω μόνο ἄς προσέξουμε τήν θεατρική μουσική, ἡ ὁποία… ἔ, δέν βοηθάει τόν ἄνθρωπο πραγματικά.

Ἀλλά ἐκτός ἀπό τήν μουσική καλλιέργεια πού κάνει τόν ἄνθρωπο καλλιεργημένο, ὅταν ἀκούσει κάτι καί γοητεύεται… -θυμᾶμαι ἦταν γερμανική Κατοχή καί οἱ Γερμανοί μέσα σ’ ἕνα κτῆμα πού μέναμε, κατοικοῦσαν κι αὐτοί σ’ ἕνα μεγάλο σπίτι, ἔφεραν μία ὀρχήστρα. Ἐγώ δέν εἶχα ἴσως εὐκαιρίες, γιατί τότε καί ραδιόφωνα δέν ὑπῆρχαν, ποῦ νά πάει κανείς ν’ ἀκούσει μουσική, ὅπως-ὅπως… τέλος πάντων… δέν ὑπῆρχαν δυνατότητες καί εἴχανε δώσει μία συναυλία. Μέ κλασική μουσική. Οἱ Γερμανοί. Οἱ κατακτητές μας. Σᾶς βεβαιώνω, εἶχα γοητευθεῖ. Λίγο ἀργότερα ἀπό τούς Γερμανούς (μήν σᾶς πῶ τήν ἱστορία) ὁ πατέρας μου ἀγόρασε ἕνα βιολί. Τό ἀγόρασε… ναί! Ναί 15 ἑκατομμύρια! Ἀλλά 15 ἑκατομμύρια ἀντιστοιχοῦσαν μέ δύο μικρά κουνελάκια. Ναί, ναι, ἤτανε πληθωρισμός. Πῆρα, λοιπόν, αὐτό καί ἀναζητήθη κάνας δάσκαλος. Μιά δασκάλα βρέθηκε, ἡ ὁποία δέν ἦταν δασκάλα, ἁπλῶς εἶχε μάθει καί πιάνο καί βιολί -ἤτανε κόρη ἑνός δικαστικοῦ- ἔ, γιά λόγους μορφώσεως. Ἤξερε καί πολλές γλῶσσες, ἤτανε καταπληκτική γυναῖκα. Ζεῖ ἀκόμη αὐτή ἡ γυναῖκα. Ζεῖ. Ξεπέρασε πρό πολλοῦ τά 90 της χρόνια… ἦταν δέ καί ὀρειβάτης, μεταξύ τῶν ἄλλων. Ναί… τελευταῖα δυό-τρία χρόνια, εἶχε περάσει τό φαράγγι ἐκεῖ στήν Κρήτη, ἐκεῖνο τό μεγάλο φαράγγι, καταπληκτική γυναῖκα! Λοιπόν, αὐτή ἡ γυναῖκα ὅταν πῆγα καί τῆς εἶπα νά μάθω μουσική, βιολί, τῆς λέγω: «Θά ‘θελα νά παίζω κἂνα τραγούδι… κἂνα καλαματιανό -τῆς εἶπα- κάνα τέτοιο…» (γέλια στό ἀκροατήριο). Προσέξτε, προσέξτε. Ἄρχισε βέβαια νά μοῦ μαθαίνει καί τίς νότες, αὐτές πού μαθαίναμε στό σχολεῖο… ἀλλά κανείς δέν πρόσεχε νά μάθει μουσική στό σχολεῖο -κατά δυστυχίαν- κανείς δέν πρόσεχε. Δέν μοῦ εἶπε τίποτε παρά ἐπῆρε τό βιολί στά χέρια της κι ἔπαιξε ἕνα κλασικό κομμάτι. Ἔ, αὐτό ἦταν! Τῆς λέω: «Δέν θέλω τίποτα ἀπό κεῖνα πού σᾶς εἶπα, θέλω τέτοια μουσική νά μάθω». Γιατί; Διότι αὐτό πού εἶναι ἔργον τέχνης, ἐλκύει τήν ψυχή. Ἡ ψυχή καμώθηκε, κατασκευάστηκε γιά τό ὡραῖον! Γι’ αὐτό τό ὡραῖον θά μιλήσουμε ἴσως τήν ἐρχομένη φορά. Γι’ αὐτό πού λέγεται «ὡραῖον»! Ναί. Κι ὅταν δεῖ κάτι τό ὡραῖον ἀμέσως ἡ ψυχή, ἔλκεται. Ἔτσι, ὅπως σᾶς εἶπα, μοῦ δόθηκε ἡ εὐκαιρία, μέ αὐτό τό περιστατικό πού ἀνέφερα, νά ἀγαπήσω καί ἐγώ τήν μουσική. Γι’ αὐτό καί σᾶς λέγω ὅτι πρέπει νά τήν ἀγαπήσουμε (δέν θά γίνουμε δοῦλοι της, σέ τίποτα δέν θά γίνουμε δοῦλοι), ἀλλά ὅμως θ’ ἀγαποῦμε ὁτιδήποτε εἶναι ἱκανό καί μπορεῖ νά μᾶς καλλιεργήσει. Παιδιά, αὐτά θά εἶχα νά πῶ σήμερα, καί πρῶτα ὁ Θεός, θά δοῦμε τήν ἐρχομένη φορά διά τήν Φιλοσοφίαν, πῶς καλλιεργεῖ τόν ἄνθρωπον… Θέλετε ἀκόμη, κι αὐτό πού λέγεται «ὡραῖον», «τέχνη». Πρῶτα ὁ Θεός, θά δοῦμε τήν ἐρχομένη φορά.

33η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".

Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.

Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.