Τό μυστηριῶδες βιβλίον καί τό Ἐσφαγμένον καί ἐστηκώς Ἀρνίον.

†.Ερχόμαστε, ἀγαπητοί μου, νά ἀναλύσουμε, μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, τό 5ο κεφάλαιο τῆς Ἀποκαλύψεως, τό ὁποῖο ἔρχεται να συμπληρώσει τήν ὑπάρχουσα ὀπτασιακή εικόνα κατά τρόπο μεγαλειώδη καί δραματικό, ὅπως ἤδη ἄρχισε νά μᾶς τήν περιγράφει ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής στο προηγούμενο κεφάλαιο, το 4ο.

   Συμπληρώνεται ἡ εἰκόνα αυτή μέ τό κατεσφραγισμένον μυστηριώδες βιβλίο καί μέ τόν λυτρωτή Χριστό ὡς ἐσφαγμένον ἀρνίον. Εἶναι δύο κύρια σημεία πού συμπληρώνουν τήν εἰκόνα, ὅπως ἀναλύεται στο 5ο κεφάλαιο.

   «Καὶ εἶδον ἐπὶ τὴν δεξιὰν τοῦ καθημένου ἐπὶ τοῦ θρόνου βιβλίον γεγραμμένον ἔσωθεν καὶ ἔξωθεν, κατεσφραγισμένον σφραγῖσιν ἑπτά.» (Αποκ. 5, 1. Σε κάποιους κώδικες ὑπάρχει ἡ γραφή «έμπροσθεν καὶ ἔσωθεν» ή «ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν»)  Εἶδα, λέει ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής, στο δεξιό χέρι τοῦ καθημένου ἐπάνω στον θρόνο, νά ὑπάρχει ἕνα βιβλίο γραμμένο από μέσα καί ἀπ᾿ ἔξω, πού ἦταν κατασφραγισμένο μέ ἑπτά σφραγίδες.

   Ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου, ὅπως μᾶς λέει ἐδῶ τό χωρίο, είχε στο δεξί του χέρι ἕνα βιβλίο, πού θά τό ἔδινε σε κάποιον. Το βιβλίο αὐτό ἦταν περγαμηνό ή παπύρινο, πάντως ήταν ειλητό, ειλητάριο, δηλαδή μία λωρίδα χάρτου. Ὄχι ὅπως εἶναι ἡ μορφή σήμερα τῶν βιβλίων, πού εἶναι φύλλα πού ἀπό τήν μία τους ἄκρη εἶναι κολλημένα, η γνωστή μορφή δηλαδή του βιβλίου, ὄχι μὲ αὐτή τήν ἔννοια, ἀλλά μέ τήν ἔννοια τοῦ εἰληταρίου, τοῦ εἰλητοῦ· δηλαδή δύο κύλινδροι, ὅπου ἐπάνω στὸν ἕναν ἀπ' αὐτούς ἦταν τυλιγμένος ο πάπυρος ἢ ἡ περγαμηνή σε μορφή λωρίδας, καί ὅταν ξετύλιγες τόν ἕναν κύλινδρο για να διαβάσεις, τύλιγες τόν ἄλλο κύλινδρο.

   Αὐτή ἦταν ἡ παλιά μορφή των βιβλίων. Με αυτήν τήν ἔννοια ήταν το βιβλίο που κρατοῦσε ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου, καί τό ὁποῖο, κατά τόν ἱερό οπτασιαστή, ήταν γραμμένο καί εσωτερικά καί ἐξωτερικά. Τώρα, ἀντιλαμβάνεσθε τί σημαίνει ἐσωτερικά καί ἐξωτερικά. Διότι, ἀφοῦ ἦταν μία λωρίδα γραφικῆς ὕλης, ἔγραφε κανείς καί ἀπό μέσα, ἀνοίγοντας τά ξύλα αὐτά, τους κοντούς, ξετυλίγοντας το βιβλίο –όχι ξεφυλλίζοντας– στήν ἐσωτερική επιφάνεια, αλλά ἔγραφε καί ἀπ' ἔξω, στό ἀπ᾿ ἔξω μέρος. Ήταν λοιπόν γραμμένο το βιβλίο καί ἐσωτερικά καί ἐξωτερικά.

   Τί σημαίνει αυτό το βιβλίο, πού ήταν γραμμένο και από μέσα καί ἀπ᾿ ἔξω;

   Σημαίνει ἐδῶ τό ἑξῆς, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας: «Βιβλίον τὴν πάνσοφον τοῦ Θεοῦ μνήμην νοοῦμεν, ἐν ᾗ πάντες, κατὰ τὸν θεῖον Δαβίδ, γράφονται, καὶ τῶν θείων κριμάτων την άβυσσον. Ταύτης δε τὰ μὲν ἔσω, διὰ τὸ πνεῦμα, εύληπτα οὐκ εἰσί, αλλά δυστέκμαρτα· τὰ δὲ ἔξω, διὰ τὸ γράμμα, ευληπτότερα.» (PG 106, 260B.) Τί είναι αυτό το βιβλίον, το ειλητάριον; Είναι το σύμβολο τῆς πάνσοφης μνήμης του Θεού, στην οποία είναι γραμμένα τα πάντα.

   Μοιάζει μ' αὐτό πού πολλές φορές λέει ο λαός –άν καί ἔχει άλλη διάσταση εκεί· έχει διάσταση ειμαρμένης καί δέν εἶναι σωστό· αλλά, εν πάση περιπτώσει, πλησιάζει λίγο: Είναι γραμμένα ὅλα· το τί θά σοῦ συμβεῖ εἶναι γραμμένο. Ὅμως γραμμένο δεν υπάρχει. Προσέξτε: γραμμένο δέν ὑπάρχει τίποτα! Απλῶς αὐτά βρίσκονται στη μνήμη τοῦ Θεοῦ, στη γνώση τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖνα πού πρόκειται να γίνουν ἐλεύθερα, καί πού σύμβολό τους ἔχουν το βιβλίο, δηλαδή τό γράψιμο. Όταν λοιπόν λέμε ὅτι κάτι εἶναι γραμμένο, είναι το σύμβολο εκφράσεως τῆς γνώσεως ἤ τῆς μνήμης τοῦ Θεοῦ, καὶ ὄχι το γραμμένο, τό τυχερό, το κισμέτ που λένε οἱ Τοῦρκοι. Ὄχι, δέν ὑπάρχει τίποτα ἀπό ὅλα αὐτά. Προσέξτε: όποιος Χριστιανός υποστηρίζει ότι ήταν γραφτό του ἤ τυχερό του να πάθει ἤ νά τοῦ συμβεῖ κάτι, ἁμαρτάνει! Το υπογραμμίζουμε αυτό. (Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Περὶ ειμαρμένης τε καὶ προνοίας Λόγοι ἔξ, PG 50, 750-774.)

   Καί ἐκεῖ στό βιβλίο, λέει, είναι γραμμένα –πάντασύμβολο– ἡ ἄβυσσος τῶν θείων κριμάτων, δηλαδή το πῶς σκέπτεται ὁ Θεός, ποιά τά σχέδια τοῦ Θεοῦ, καὶ οὕτω καθ᾿ ἑξῆς.

   Ακόμη, τό ὅτι τό βιβλίο ἦταν γραμμένο από μέσα καί ἀπ᾿ ἔξω εἶναι σύμβολο ότι τά από μέσα δηλώνουν το πνεύμα τῶν πραγμάτων, τῶν γραμμάτων, ἐνῶ τὰ ἀπ'ἔξω δηλώνουν το γράμμα. Δηλαδή, το γράμμα, ὅπως καταλαβαίνετε, το βλέπουμε, το διαβάζουμε στην Αγία Γραφή, ἤ, ἐν προκειμένω, στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως. Τί είναι καταχωρημένο μέσα στην Καινή Διαθήκη; τί διαβάζουμε; Το γράμμα. Το πνεῦμα ὅμως; Τό πνεῦμα είναι από μέσα, δηλαδή είναι κρυμμένο. Αυτό ακριβῶς θέλει νά πεῖ ὅτι τό βιβλίο που κρατούσε στο δεξί του χέρι ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου ήταν γραμμένο καί ἀπό μέσα καί ἀπ' έξω. («Ἔσωθεν» εἶναι γραμμένοι «οἱ ἐξ Ἱερουσαλήμ», «ὡς θεοσεβεῖς», ἐπειδή ζοῦν «τῇ ὁδηγίᾳ τοῦ νόμου», ἐνῶ «ὄπισθεν» εἶναι «οἱ ἐξ ἐθνῶν», πού ἐξαιτίας τῆς εἰδωλολατρίας στην οποία ζοῦσαν πρίν πιστέψουν στον Χριστό είναι «τῆ χείρονι μοίρα». (Οικουμένιος, σ. 76. Αρέθας, σ. 577A). «Η πᾶσα Γραφή ἐστιν ἡ δηλουμένη διὰ τῆς Βίβλου, ἔμπροσθεν μὲν γεγραμμένη διὰ τὴν πρόχειρον αυτῆς ἐκδοχήν, ὄπισθεν δὲ διὰ τὴν ἀνακεχωρηκυῖαν καὶ πνευματικήν.» (Τῶν εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην ἐξηγητικών, Β΄, PG 14, 193Α).)

   Ἀλλά καί κάτι ακόμη λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας: «Βίβλος δὲ καὶ ἡ προφητεία νοεῖται». Επίσης, το βιβλίον εἶναι καί τό σύμβολο τῆς προφητείας· «ήν αὐτὸς ὁ Χριστὸς ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ πεπληρώσθαι ἔφη· ἧς τὰ ἑξῆς ἐπ᾿ ἐσχάτων πληρωθήσονται» (PG 106, 260B.), τήν ὁποία ὁ Χριστός στο Ευαγγέλιο είπε ὅτι ἦρθε να εκπληρώσει, τῆς ὁποίας τα παρακάτω θά ἐκπληρωθοῦν στα ἔσχατα.

   Δηλαδή: Ο Κύριος θυμᾶστε τί εἶπε; «Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι» (Ματθ. 5, 17.). Δέν ήρθα να καταλύσω τόν νόμο, αλλά νά τόν πληρώσω. Πληρώσω σημαίνει τόσο να συμπληρώσω, ὅσο καί νά εκπληρώσω. Ἐκεῖνο τὸ ἐκπληρώσω σημαίνει ὅτι ὁ Χριστός είναι το βιβλίο της προφητείας, ὁ ἴδιος εἶναι ἡ προφητεία. Ο ἴδιος ἔρχεται όχι μόνο να ερμηνεύσει την προφητεία όπως θά τήν ερμήνευε ἕνας προφήτης, αλλά και να έκπληρώσει την προφητεία, να πραγματώσει την προφητεία.

   Ὅλα αὐτά φανερώνουν τί είναι το βιβλίο που κρατάει στα χέρια του ὁ ἐπί τοῦ θρόνου καθήμενος, το ὁποῖο πάει να δώσει σε κάποιον· σάν νά ἀναζητεῖται δηλαδή κάποιος, γιά νά τοῦ δοθεῖ τό βιβλίο αυτό.

   Το βιβλίο ὅμως αὐτό ἦταν κατασφραγισμένο με έπτά σφραγίδες. Αὐτή ἡ πρόθεση κατά, στη λέξη κατεσφραγισμένον, ἐπιτείνει τη σημασία τοῦ σφραγισμού. Δηλαδή, οἱ ἑπτά σφραγίδες πρέπει να εννοηθοῦν σάν νά ἦταν ἀδύνατο νά ἀναγνωσθεῖ τό βιβλίο. («Ὁ ἔβδομος, τέλειος ὢν ἀριθμός, δηλοῖ τὸ λίαν ἀσφαλῶς κεκλεῖσθαι καὶ κατασεσημάνθαι τὸ βιβλίον.» (Οικουμένιος, σ. 76) Βέβαια, κατ' ἐπίδρασιν αὐτοῦ τοῦ χωρίου, λέμε και στην καθημερινή μας γλώσσα αὐτή τήν ἔκφραση: Αὐτή ἡ ὑπόθεση είναι σφραγισμένη με επτά σφραγίδες, επτασφράγιστη. Το λέμε αυτό, αλλά κατ' ἐπίδρασιν, ἀπό ἐδῶ εἶναι· καί σημαίνει ὅτι δέν μπορεῖς νά καταλάβεις, να ἐξιχνιάσεις μια ὑπόθεση. Ἄρα τό βιβλίον ἦταν ἀκατανόητο, απροσπέλαστο, μυστηριώδες.

   Ὁ ἅγιος Ανδρέας γράφει πάλι πάνω σ' αυτό: «Τὰς δὲ ἑπτὰ σφραγίδας, ἢ τὴν τελείαν τῆς βίβλου ἀσφάλειαν καὶ πᾶσιν ἄγνωστον δηλοῦν φημι, ἢ τὰς οἰκονομίας τοῦ ἐρευνῶντος τὰ βάθη του Θείου Πνεύματος· ᾶς λῦσαι πάσας οὐδεμία κτιστὴ φύσις δύναται.» (PG 106, 260B.). Τί μπορεῖ νά φανερώνουν αυτές οἱ ἑπτά σφραγίδες; Η ότι υπάρχει πλήρης κατασφράγιση, πού νά μή μπορεί κανείς να γνωρίσει τί γράφει στο βιβλίο, ἢ ἁπλῶς ὅτι ὑπάρχουν ἐκεῖ τά βάθη του μυστηρίου τῆς θείας οικονομίας, δηλαδή τό τί ὁ Θεός σκέπτεται να κάνει στην Ἱστορία, καί ποιό θά εἶναι τό τέλος τῆς Ἱστορίας.

   Αλήθεια, ποιό τό τέλος τῆς Ἱστορίας; Το ξέρουμε; Βλέπετε ὅτι ἔχουμε –εκτός βέβαια από τούς ἀγύρτες, τσαρλατάνους, ἀστρολόγους, ψεῦτες και δαιμονισμένους ἀνθρώπους, που προσπαθοῦν νά δώσουν μιά ἀπάντηση στο τί θα συμβεῖ μέσα στον χρόνο ή στο τέλος τοῦ κόσμου– ἔχουμε καί ἐκείνους πού προσπαθοῦν μέ τό ἀνθρώπινο μυαλό τους να καταλάβουν μερικά πράγματα γιά τό μέλλον, γιά τό μέλλον τῆς Ἱστορίας. Φυσικά αυτό που προβλέπουν δέν μπορεῖ νά πάει παραπέρα ἀπό τά εἴκοσι, τριάντα, πενήντα, το πολύ εκατό χρόνια. Περισσότερο δέν μπορεῖ νά πάει. Κι αυτά τά λένε εἰκάζοντας, ὑποθέτοντας. Ποιός γνωρίζει το μέλλον; καί προπαντός αὐτό πού λέμε, καί πού εἶναι ἀκατανόητο στήν ἀνθρώπινη διάνοια καί ἀπορριπτέο, τό τέλος τῆς Ἱστορίας; Σε όποιον διανοούμενο μιλήσετε για τέλος τῆς Ἱστορίας, θά σᾶς τό ἀπορρίψει αμέσως. Γιατί; Δέν μποροῦμε νά συλλάβουμε αυτό που λέει ἐδῶ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, τέλος τῆς Ἱστορίας.

   Ε, λοιπόν, ὅλα αὐτά εἶναι σφραγισμένα μέ ἑπτά σφραγίδες· δηλαδή είναι απροσπέλαστα, μυστηριώδη, ἀκατανόητα.

   Αλλά καί τό σπουδαῖο, πού θα παρακαλέσω ἰδιαιτέρως να το προσέξουμε, είναι ότι υπάρχει μία διέπουσα αρχή ἐδῶ, στο κεφάλαιο αυτό, ὅτι οὐδεμία κτιστή φύση δέν μπορεῖ νά ἀνοίξει αυτό το βιβλίο.

   Όπως λοιπόν ἀντιλαμβανόμαστε, το περιεχόμενο τοῦ βιβλίου πού προτάσσεται νά ἐπιδοθεῖ περιλαμβάνει όλο το βιβλίο της Αποκαλύψεως –αυτό πού ἔχουμε στα χέρια μας– από το 6ο έως το 22ο κεφάλαιο, και σ αυτό περιέχεται ολόκληρο το σωτηριώδες σχέδιο του Θεοῦ γιά τό μέλλον, ἐκεῖνο τὸ «ἃ δεῖ γενέσθαι». Τό μυστηριώδες αυτό μέλλον, πού εἶναι ἀπρόσιτο σε κάθε κτιστή δημιουργία όπως σας τόνισα, εἶναι προσιτό και γνωστό μόνο στο εσφαγμένον ἀρνίον, ὅπως θὰ δοῦμε πιό κάτω. Συνεπῶς, ἐφόσον τό ἐσφαγμένον ἀρνίον θά ἄνοιγε τό βιβλίον, τότε θα μπορούσαμε να γνωρίσουμε –ἔστω τό γράμμα, καί ὄχι το πνεύμα– τό τί γράφει αυτό το βιβλίο.

   Καί πράγματι το βιβλίον ἀνοίχθηκε, καί φανερώθηκαν κατά ἕναν μεγαλειώδη τρόπο ἐκεῖνα πού ἔγραφε. Ξέρετε πῶς; Θά σᾶς τό πῶ μ' ένα παράδειγμα· καί, παρακαλῶ, προσέξτε το, γιατί εἶναι ἕνα κλειδί κατανοήσεως.

  Ἔχουμε κάποιον που διηγεῖται μία ιστορία, και τόν βλέπουμε στον κινηματογράφο, σε μία κινηματογραφική ταινία. Διηγεῖται μία ἱστορία· δηλαδή ανοίγει ένα βιβλίο καί ἀρχίζει να διαβάζει. Ἐκεῖ πού διηγεῖται τήν ἱστορία, ἐκεῖ πού διαβάζει, χάνουμε τόν ἀναγνώστη, όχι όμως τη φωνή του· ἀκοῦμε τήν διήγηση. Προβάλλει τώρα ὁ κινηματογράφος σκηνές κατά εποπτικό τρόπο, ὡς εἰκόνες δηλαδή, ἀπό ἐκεῖνα πού περιγράφει ὁ ἄνθρωπος πού διηγεῖται καί διαβάζει ἀπό τό βιβλίο.

   Δηλαδή να: Κάποιος διηγεῖται μία ἱστορία ἀπό τήν Μικρά Ασία, τά γεγονότα τῆς καταστροφῆς καί λοιπά καί λοιπά. Ἐκεῖ λοιπόν πού τόν βλέπουμε να διαβάζει, τόν χάνουμε ἀπό τήν οθόνη, ἀκοῦμε ὅμως τή φωνή του, συνεχίζει να διηγεῖται. Καί τώρα βλέπουμε τη Σμύρνη, βλέπουμε τίς ἄλλες πόλεις τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, βλέπουμε τη φωτιά που βάζουν οἱ Τοῦρκοι, βλέπουμε τήν ἀναχώρηση, τήν ἄτακτη εκείνη αναχώρηση τῶν ἀνθρώπων μας πού ἔφυγαν ἀπό τήν Ανατολή, καί λοιπά. Ὁ διηγούμενος συνεχίζει την διήγηση, ἀκοῦμε τή φωνή του, ἐνῶ οἱ εἰκόνες αλλάζουν συνέχεια.

   Αὐτό τό πράγμα, αγαπητοί μου, γίνεται κι ἐδῶ. Θά δοῦμε πιό κάτω –αὐτό θά τό δοῦμε τοῦ χρόνου, πρώτα ὁ Θεός– ὅταν θά ἀρχίσουν νά ἀνοίγονται οἱ σφραγίδες μία-μία, ἐνῶ θά ἀνοίγεται μία σφραγίδα –καί θά τήν ἀνοίγει τό ἐσφαγμένον ἀρνίον– αμέσως θά ἐκτυλίσσεται καί μία εἰκόνα. Μέ τή διαφορά πώς, στο παράδειγμα πού σᾶς εἶπα, τά τῆς Μικρᾶς Ἀσίας που διηγεῖται ὁ διηγούμενος ἀνήκουν στο παρελθόν, ἐνῶ αὐτά ἐδῶ ἐν προκειμένῳ ἀνήκουν στο μέλλον. Επειδή λοιπόν ανήκουν στο μέλλον κι ἐπειδή ἔχουμε εικόνες καί ὄχι διατυπώσεις καί ὁρισμούς, γι' αὐτό ἡ ἑρμηνεία τους εἶναι δύσκολη. Ὅπως θα ξέρετε, ἡ εἰκόνα εἶναι πληθωρική, εἶναι πλούσια, αλλά ταυτοχρόνως εἶναι καί ἀσαφής, ἐπειδή ἀκριβῶς εἶναι πληθωρική, δηλαδή ἔχει πολλές ἑρμηνεῖες.

   Ἔτσι, ἐκτυλίσσεται το γράμμα τό ὁποῖο καταγράφεται ἀπό τόν εὐαγγελιστή Ιωάννη στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, που κρατάμε τώρα στα χέρια μας και πού ἀναλύουμε, ἐνῶ τό πνεῦμα τῶν γραφομένων θά κατανοεῖται –κατά τήν ὡραιότατη καί βαθύτατη ἑρμηνεία τοῦ ἁγίου Ανδρέου Καισαρείας– (Βλ. PG 106, 340C: «Τὴν μὲν ἀκρίβειαν τῆς ψήφου, ὡς καὶ τὰ λοιπὰ τὰ περὶ αὐτοῦ γεγραμμένα, ὁ χρόνος ἀποκαλύψει καὶ ἡ πεῖρα τοῖς νήφουσιν». Πρβλ. άγ. Ειρηναίου Λουγδούνου, Κατὰ Αἱρέσεων, V, 30, 3. PG 7, 1205C. Παν. Μπρατσιώτη, σσ. 218-219. Πρβλ. ἁγίου Ιππολύτου Ρώμης, Απόδειξις περὶ Χριστοῦ καὶ Ἀντιχρίστου 50, ΒΕΠ 6, 215 (κατά την κριτική έκδοση του H. Achelis): «Ἔχοντας δὲ τὸ μυστήριον τοῦ Θεοῦ ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ (Α΄ Τιμ. 3, 9), μετὰ φόβου φυλάσσειν πιστῶς τὰ ὑπὸ τῶν μακαρίων προφητῶν προειρημένα, ἵνα γινομένων αὐτῶν προειδότες μὴ σφαλλώμεθα», καί ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν ἀσάφειαν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης 1, PG 56, 177: «Προφητεία δέ, όταν συνεσκιασμένως λέγηται, μετὰ τὴν τῶν πραγμάτων ἔκβασιν γίνεται σαφεστέρα, πρὸ δὲ τῆς ἐκβάσεως οὐδαμῶς».) σε κάθε σημείο τῆς Ἱστορίας, καθώς θά ἐκδηλώνονται, θα φανερώνον και τα γραφόμενα καί θά πραγματοποιούνται αυτά (οἱ προφητείες) πού τό γράμμα ἔχει.

   Θά παρακαλέσω, αὐτό τό πράγμα πού σᾶς εἶπα να το κρατήσετε, γιατί ἀποτελεῖ ἕνα κλειδί για να κατανοήσουμε τήν Αποκάλυψη. Θά δεῖτε ὅτι ὑπάρχει ἕνας κυκεώνας εἰκόνων, που μπερδευόμαστε και λέμε: Μά ποῦ θὰ βροῦμε ἄκρη; Κάπως ἔτσι ὅμως μπορούμε να βροῦμε τήν ἄκρη.

   Εἴπαμε ὅτι τό ἐσφαγμένον ἀρνίον –πού ὅπως θὰ δοῦμε εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός– εἶναι ἐκεῖνο πού μπορεῖ νά ἀνοίξει τό βιβλίο, διότι αυτό μόνο γνωρίζει τα μέλλοντα, καί καμμία άλλη κτιστή δημιουργία. Αὐτό τό βλέπουμε ἀκόμη καί στά ευαγγέλια.

   Γράφει ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος ἕναν λόγο του ἴδιου τοῦ Κυρίου: «Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι.» (Ματθ. 24, 35. Μαρκ. 13, 31. Λουκά 21, 33.).

   Αγαπητοί μου, ποιός τολμάει νά πεῖ, μέσα στην Ἱστορία, αὐτόν τόν λόγο, αὐτήν τήν κουβέντα; Ποιός τολμάει νά τό πεῖ, οἱ οὐρανοί θα περάσουν, αλλά τα λόγια μου ποτέ; Ποιός ἄνθρωπος τολμᾶ νά τό πεῖ; ποιό κτιστό πλάσμα, ποιά κτιστή δημιουργία, ἄγγελος ἢ ἄνθρωπος; Μόνον ὁ Θεός τολμᾶ νά τό πεῖ. Κι ἐπειδή ὁ Χριστός εἶναι ὁ Θεός, γι' αυτό καί τό λέει.

   «Περὶ δὲ τῆς ἡμέρας ἐκείνης καὶ ὥρας οὐδεὶς οἷδεν», κανείς δέν γνωρίζει –είναι τό κατεσφραγισμένον βιβλίον– «οὐδὲ οἱ ἄγγελοι τῶν οὐρανῶν, εἰ μὴ ὁ πατήρ μου μόνος» (Ματθ. 24, 36. Βλ. Μάρκ. 13, 32.). Εάν ὅμως ὁ Πατήρ γνωρίζει, γνωρίζει καί ὁ Υἱός, ὡς ὁμοούσιος. Αλλά ἐδῶ δέν μιλάει γιά τόν ἑαυτό του ὡς Θεό. Διότι όταν ρωτήθηκε από τους μαθητές του, πρόσθεσε «οὐδὲ ὁ υἱός» (Μάρκ. 13, 32.), εννοώντας τόν ἑαυτό του ὡς ἄνθρωπο καί ὄχι ὡς Θεό, και αυτό για να πάψουν νά τόν ρωτοῦν. («Ὡς μὲν Λόγος, γινώσκει, ὡς δὲ ἄνθρωπος, ἀγνοεῖ· ἀνθρώπου γὰρ ἴδιον τὸ ἀγνοεῖν, καὶ μάλιστα ταῦτα... οὐδενός ἐστι περιεργάζεσθαι, ἃ σεσιώπηκε αυτός... ὅτι "οὐδὲ ὁ Υἱὸς οἶδεν" οὐδένα τῶν πιστῶν ἀγνοεῖν οἶμαι, ὅτι καὶ τοῦτο οὐδὲν ἧττον διὰ τὴν σάρκα ὡς ἄνθρωπος ἔλεγεν. Οὐδὲ γὰρ οὐδὲ τοῦτο ἐλάττωμα τοῦ Λόγου ἐστίν, ἀλλὰ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ἧς ἐστιν ἴδιον καὶ τὸ ἀγνοεῖν.» (Μ. Αθανασίου, Κατὰ Ἀρειανών, Λόγος Γ΄, PG 26, 413). «Τῷ μὲν εἰπεῖν "οὐδὲ οἱ ἄγγελοι", ἐπεστόμισεν αὐτούς, ὥστε μὴ ζητῆσαι μαθεῖν... τὸ δὲ εἰπεῖν "οὐδὲ ὁ Υἱός", κωλύει οὐ μόνον μαθεῖν, ἀλλὰ καὶ ζητῆσαι. Ὅτι γὰρ διὰ τοῦτο εἴρηκεν, ἐπειδὴ περιεργοτέρους εἶδε γενομένους... Πῶς δέ, εἰ “πάντα δι' αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν", τὴν ἡμέραν ἠγνόησεν; Ὁ γὰρ τοὺς αἰῶνας ποιήσας, εὔδηλον ὅτι καὶ τοὺς χρόνους· εἰ δὲ τοὺς χρόνους, καὶ τὴν ἡμέραν· πῶς οὖν ἣν ἐποίησεν ἀγνοεί;» (Ιω. Χρυσοστόμου, Εἰς τὸν Ματθαῖον, Ὁμιλία ΟΖ΄, Α΄, PG 58, 703).)

   Μιά παρέκβαση ἐδῶ. Ἔχουμε δύο γνώσεις στον Χριστό. Ἔχουμε ένα πρόσωπο, ἔχουμε δύο θελήσεις, έχουμε καί δύο γνώσεις στόν Ἰησοῦ Χριστό τήν θεία καί τήν ἀνθρώπινη. Ἡ ἀνθρώπινη εἶναι πεπερασμένη· ἡ θεία εἶναι ἄπειρη. Ὡς Θεός, γνωρίζει τα πάντα· ό,τι γνωρίζει ὁ Πατήρ, το γνωρίζει κι ὁ Υἱός. Ὅταν ὁ ἴδιος λέει «ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐσμεν» (Ἰωάν. 10, 30. Βλ. Ἰωάν. 5, 20. 10, 15. 21, 17. 9, 4. κ.ά.), εἴμαστε ἕνα, αυτό ἐννοεῖ. Ὡς ἄνθρωπος είχε πεπερασμένη γνώση· πότε; ὅταν ἦταν ἐδῶ στή γῆ. Αλλά τώρα ἡ ἀνθρώπινη φύση γνωρίζει ὅσα καί ἡ θεία, ἕνεκα τῆς ὑποστατικῆς ἑνώσεως τῶν δύο φύσεών του. (Υποστατική Ένωση στον Χριστό εἶναι αὐτή πού ἔγινε στὴν ὑπόσταση –ἐξ οὗ καί ἡ ὀνομασία–, στο πρόσωπο τοῦ Λόγου. Στην ἕνωση αυτή οἱ φύσεις τοῦ Θεανθρώπου δέν ἐπηρέασαν ή μία την ἄλλη, δέν μετατράπηκε ή μία στη φυσική ποιότητα τῆς ἄλλης, οὔτε ἡ μία αφομοίωσε τήν ἄλλη, αλλά κάθε μιά παρέμεινε στη φυσική της ποιότητα και πληρότητα, χωρίς στὸ ἑξῆς νά ἀποχωρίζονται ἡ μία ἀπό τήν ἄλλη. Ἡ ὑποστατική ἕνωση τῶν δύο φύσεων, κατά την Δ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, προσδιορίζεται μέ τά ἐπιρρήματα ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως, ἀχωρίστως. Αὐτήν τήν στενή ενότητα τῶν δύο φύσεων στο πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός τήν ὀνομάζει περιχώρηση (Βλ. Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ορθοδόξου πίστεως, PG 94, 997-1228). Πρβλ. π. Αθανασίου Μυττιληναίου, Ἡ Ἀποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ομιλία 2η, https://youtu.be/v25h5b9qTl0?si=IVBKj6BhD1-HafVS

📜Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_912.html?m=1 ἐκδ. Ι. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2023, ύποσ. 26.)

   Ωστόσο όμως συνεχίζει καί λέει: «Ὁ πατὴρ φιλεῖ τὸν υἱὸν καὶ πάντα δείκνυσιν αὐτῷ ἃ αὐτὸς ποιεῖ» (Ἰωάν. 5, 20.). Ὁ Πατήρ ἀγαπᾶ τόν Υἱό, καί ὅ,τι κάνει το δείχνει στον Yió.

   Κι αὐτό πού εἶχε πεῖ τότε στούς μαθητές του, μετά τήν ἀνάστασή του: «Οὐχ ὑμῶν ἐστι γνῶναι χρόνους ἢ καιροὺς οὓς ὁ πατὴρ ἔθετο ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσία» (Πράξ. 1, 7.). Δέν είναι δική σας υπόθεση να ξέρετε τους χρόνους ἤ τούς καιρούς, τούς ὁποίους ὁ Πατήρ ὅρισε κατά τη δική του ἐξουσία.

   Αὐτά εἶναι δηλωτικά ὅτι πράγματι τό μέλλον εἶναι σφραγισμένο με ἑπτά σφραγίδες. Ὅ,τι ἀποκαλύψει ὁ Θεός, θα μποροῦμε νά τό ξέρουμε· ὅ,τι δέν ἀποκαλύψει, θα μένει σφραγισμένο.

   «Καὶ εἶδον ἄγγελον ἰσχυρὸν κηρύσσοντα ἐν φωνῇ μεγάλῃ· τίς ἄξιός ἐστιν ἀνοίξαι τὸ βιβλίον καὶ λῦσαι τὰς σφραγῖδας αὐτοῦ;» (Αποκ. 5, 2.) Καί εἶδα ἄγγελο ἰσχυρό, λέει ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής, δηλαδή άγγελο με ισχυρή φωνή, να κηρύσσει με μεγάλη φωνή και να λέει: Ποιός είναι ἄξιος νά ἀνοίξει το βιβλίο και τις σφραγίδες του;

   Ἡ παρουσία τοῦ ἀγγέλου μέ τήν ἰσχυρή φωνή, άγαπητοί μου, θυμίζει ἐκεῖνον τόν λόγο τοῦ βιβλίου Παροιμίαι, στο 9ο κεφάλαιο, πού ή «σοφία», ἡ ἐνυπόστατος Σοφία, «ἔσφαξε τὰ ἑαυτῆς θύματα», τα σφάγιά της, καί κάλεσε τούς συνδαιτημόνες –προσέξτε μία ωραία φράση– «μετὰ ὑψηλού κηρύγματος» (Παρ. 9, 1-3.)!

   Αὐτό τό ὑψηλόν κήρυγμα τοῦ βιβλίου τῶν Παροιμιῶν, καθώς καί ὁ ἄγγελος ὁ ἰσχυρός που κηρύσσει μέ μεγάλη φωνή τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως, δείχνουν ὅτι ἐκεῖνο πού ἔπρεπε νά ἀκουστεῖ ἦταν ἀπαραίτητο νά ἀκουστεῖ στά πέρατα τῆς οἰκουμένης, –τί εἶπα;– στά πέρατα τῆς κτιστῆς δημιουργίας, ὁρατῆς καί ἀόρατης! Διότι αὐτό τό ὑψηλόν κήρυγμα, αυτή ή μεγάλη φωνή, δείχνει ὄχι μόνο τή δύναμη τῆς φωνῆς, ὥστε νά ἀκούσει καί ἡ τελευταία γωνίτσα ολόκληρης της κτιστῆς δημιουργίας, ὁρατῆς καί ἀόρατης, δηλαδή τῶν ἀγγέλων, αλλά δείχνει καί τό ὕψος τοῦ περιεχομένου καί τῆς ποιότητος τοῦ βιβλίου. Καί ἀκόμη να φανεῖ καί κάτι ἄλλο· ὅτι, ἀφοῦ κανείς δέν μπορεῖ νά ἀνοίξει το βιβλίον, θά τό ἀνοίξει τό ἐσφαγμένον ἀρνίον.

   Συνεπῶς τό ἐσφαγμένον ἀρνίον ἔχει να παίξει ἕνα πολύ σπουδαίο ρόλο στην αποσφράγιση του βιβλίου, δηλαδή στην αποκάλυψη τῶν μελλόντων τῆς Ἱστορίας.

   «Καὶ οὐδεὶς ἐδύνατο ἐν τῷ οὐρανῷ οὔτε ἐπὶ τῆς γῆς οὔτε ὑποκάτω τῆς γῆς ἀνοίξαι τὸ βιβλίον οὔτε βλέπειν αὐτό.» (Αποκ. 5, 3.) Καί κανείς στόν οὐρανό, οὔτε στή γῆ, οὔτε στα καταχθόνια, δέν μποροῦσε νά ἀνοίξει τό βιβλίο, οὔτε κἄν νά τό βλέπει, ὄχι νά τό ἀνοίξει!

   Μελαγχολική σημείωση αυτή.

   Θὰ ἐπικαλεσθῶ πάλι τόν ἅγιο Ανδρέα Καισαρείας. Σᾶς εἶχα πεῖ στήν ἀρχή τῶν ὁμιλιῶν μας ὅτι θά χρησιμοποιοῦμε τόν ἅγιο Ανδρέα και κάθε ἐπίσημο τῆς Ἐκκλησίας μας ερμηνευτή, βήμα προς βήμα, ἀκριβῶς γιά νά μήν ποῦμε πράγματα φαντασιόπληκτα. Θά τό παρακαλέσω, αὐτό πάντα νά τό ἔχετε στο μυαλό σας. Γιατί, ξέρετε, ἡ φαντασία μας πολλές φορές νοσεῖ, καί ζητᾶ διάφορα πράγματα γιά νά ἱκανοποιήσει τη νοσηρότητά της, ἔστω καί ἄν ξέρει ὅτι αὐτά εἶναι ψεύτικα. Αὐτό τό πράγμα δέν εἶναι λόγος Θεοῦ καί δέν μπορεῖ να προσφερθεῖ ἀπό τήν Ἐκκλησία. Από τήν Ἐκκλησία θα προσφερθεῖ τό ὑγιές, ὄχι τό νοσηρό, μέ σκοπό ὄχι νά ἱκανοποιεῖται ἡ νοσηρή μας φαντασία, αλλά να μαθαίνουμε μόνον ὅ,τι ὁ Θεός ἀποκαλύπτει.

   Λέει λοιπόν ὁ ἅγιος Ανδρέας: «Διὰ τοῦ, Οὐδεὶς ἠδύνατο ἀνοῖξαι τὸ βιβλίον, δηλοῦται μήτε ἀγγέλους, μήτε ἀνθρώπους τοὺς ἐν σαρκὶ ὄντας, μήτε τοὺς ἐκ σαρκὸς ἀποδεδημηκότας ἁγίους, τὴν ἀκριβὴ τῶν θείων κριμάτων κατειληφέναι γνῶσιν, πλὴν τοῦ Ἀμνοῦ τοῦ Θεοῦ, τοῦ τῶν προφητευθέντων περὶ αὐτοῦ ἔκπαλαὶ διὰ τῆς παρουσίας αὐτοῦ τὴν ἀσφάλειαν λύσαντος» (PG 106, 260C.). Λέει ὅτι κανείς δέν θά μποροῦσε νά ἀνοίξει το βιβλίο, οὔτε ἄνθρωπος οὔτε ἄγγελος οὔτε ἅγιος πού ἔφυγε ἀπό τήν παροῦσα ζωή, δηλαδή από τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων πού βρίσκονται στα καταχθόνια, δηλαδή στόν Ἅδη.

   Ἐδῶ βλέπουμε να υπάρχει μία τριμερής υποδιαίρεση ὅλης γενικά τῆς κτιστῆς δημιουργίας· εἶναι τά ἐπουράνια, τὰ ἐπίγεια καί τά καταχθόνια. Είναι μία τριμερής υποδιαίρεση, πού τήν συναντοῦμε πολλές φορές στην Αγία Γραφή. (Βλ. Ἔξοδ. 20, 4. Φιλιπ. 2, 10. κ.ά.) Βεβαίως, περιττό νά σᾶς πῶ, αυτή ἡ ὑποδιαίρεση τῶν ὄντων είναι συμβατική, καὶ αὐτό τό κρίνουμε μόνον ἀπό ἕνα σημεῖο, ἀπό τά καταχθόνια. Καταχθόνια εἶναι αὐτά πού βρίσκονται στα έγκατα τῆς γῆς· αὐτό σημαίνει κατά-χθόνια. Αλλά δέν εἶναι στα ἔγκατα τῆς γῆς οἱ ψυχές, ἀγαπητοί μου· αὐτό εἶναι μία έκφραση. Συνεπώς ἡ τριμερής αυτή υποδιαίρεση είναι συμβατική, και θέλει να δείξει αυτά τα τρία επίπεδα τῆς δημιουργίας: τους αγγέλους, τούς ἀνθρώπους και τίς ψυχές τῶν κεκοιμημένων ἀνθρώπων.

   Πάντως θέλει νά πεῖ κάτι ἐδῶ· θέλει νά πεῖ ἐκεῖνο πού σᾶς εἶπα προηγουμένως, καί σᾶς εἶπα νά τό θυμόσαστε, ὅτι καμμία, μά καμμία κτιστή δημιουργία δέν μπορεῖ νά ἀνοίξει το βιβλίο αυτό. Καμμία! οὔτε ἄγγελος οὔτε ἄνθρωπος οὔτε ἅγιος! (Βλ. Αρέθα, PG 106, 577C: «Οὐδὲ γὰρ ἄγγελος, οὐκ ἄνθρωπος ταῦτα κατώρθωσεν, ὥς φησιν Ἡσαΐας, οὐ πρέσβυς, οὐκ ἄγγελος, ἀλλ᾽ αὐτὸς ὁ Κύριος ἔσωσεν αὐτούς.» (Ησ. 63, 9).) Όπως σας εἶπα, τό βιβλίο θά τό ἀνοίξει μόνο τό ἐσφαγμένον ἀρνίον.

   Γίνεται λοιπόν φανερό ἀπό ἐδῶ –καί εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο αὐτό νά τό σημειώσουμε– ὅτι, ἀφοῦ σέ καμμία ἀπό τίς τρεῖς ὑποδιαιρέσεις τῆς κτίσεως δέν βρίσκεται κανένας νά ἀνοίξει τό βιβλίο, τό ἐσφαγμένον αρνίον δέν εἶναι κτίσμα. Προσέξτε: δέν εἶναι κτίσμα! Αρα τί εἶναι; Εἶναι ὁ Θεός! Αρα τό έσφαγμένον ἀρνίον, ξαναλέω, δέν εἶναι κτίσμα! Ποῦ εἶναι οἱ Χιλιαστές, πού λένε ὅτι ὁ Υἱός εἶναι κτίσμα, καί βλασφημοῦν ἔτσι τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ;

   Τό ὅτι δέν μποροῦσε κανείς νά δεῖ τό βιβλίο, καί πολύ παραπάνω νά τό ἀνοίξει, αυτό δείχνει τό μυστηριῶδες τοῦ μέλλοντος, τίς ἅγιες βουλές τοῦ Θεοῦ καί τὸ ἀπροσπέλαστο της γνώσεώς του, από πλευρᾶς ἀνθρώπινης προγνώσεως· δέν μποροῦμε νά προγνωρίσουμε τίποτα, ούτε να προβλέψουμε τίποτα.

   Ακόμη πρέπει να ξέρουμε ότι ή προφητεία ανήκει στόν χῶρο τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ ποτέ να χαλκεύσει προφητεία. Ἐκεῖνο ποὺ σᾶς εἶπα προηγουμένως –τό ὅτι μπορεί κάποτε να προβλέψει κάτι– είναι κατ' εἰκασίαν· πολύ δέ παραπάνω τό να προβλέψει κάποιος τί μπορεῖ νά γίνει σε εἴκοσι χρόνια –ας πούμε, το μέλλον τῆς ἐπιστήμης– σε εἴκοσι χρόνια ή σε πενήντα σέ ἑκατό. Αὐτό ὅμως εἶναι μία εἰκασία, καί δέν μποροῦμε ποτέ νά ποῦμε λεπτομέρειες· μα ποτέ!

   Η προφητεία, επαναλαμβάνω, εἶναι στον χώρο τοῦ Θεοῦ, καί συνεπώς, εφόσον μόνο ἡ Ἐκκλησία μας προσφέρει την προφητεία, είναι ἡ μόνη αληθινή πίστη. Οὔτε ὁ ἀνατολικός διαλογισμός έχει προφητεία, δηλαδή ὁ Βουδδισμός, οὔτε ἄλλα φρούτα τῆς ἐποχῆς πού ἔρχονται ἀπό τήν Ανατολή και εγκαθίστανται στον Δυτικό κόσμο, καί μάλιστα σ' αυτή τήν φτωχή ταλαίπωρη πατρίδα μας. Μόνο ἡ  πίστη τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀληθινή, γιατί μόνη αυτή κατέχει τήν γνώση τοῦ μέλλοντος, τήν ἀληθινή προφητεία, πού ἀνήκει, σας είπα, στον χώρο τοῦ Θεοῦ.

   «Καὶ ἐγὼ –λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης– ἔκλαιον πολύ, ὅτι οὐδεὶς ἄξιος εὑρέθη ἀνοίξαι τὸ βιβλίον οὔτε βλέπειν αὐτό.» (Αποκ. 5, 4.) Κι ἐγώ ἔκλαιγα πολύ, γιατί δεν βρέθηκε κανένας... κανείς δεν βρέθηκε ἄξιος, οὔτε νὰ βλέπει τό βιβλίον, οὔτε πολύ παραπάνω νά τό ἀνοίξει.

   Αὐτός ὁ Παρατατικός, «έκλαιον», δείχνει ότι αναζητεῖτο ἐναγωνίως μία λογική ὕπαρξη μέσα στήν κτιστη δημιουργία πού θά μπορούσε να φανερώσει τήν τυχόν ἀγαθή ἔκβαση τῆς πορείας τῆς Ἐκκλησίας –πού μέσα στήν Ἱστορία ὑπέφερε από φοβερούς διωγμούς– αλλά δεν βρισκόταν καμμία τέτοια ύπαρξη! Κι ο Εύαγγελιστής, εφόσον ἀγαποῦσε τήν Ἐκκλησία καί ἔβλεπε ὅτι δὲν ὑπάρχει κανείς πού νά ἀποκαλύψει ποιό είναι τό μέλλον της, ἔκλαιγε πολύ!

   Ὤ, Κύριε, θά ἔλεγε ὁ Εὐαγγελιστής, θα διωκόμαστε διαρκώς; Θα κρυβόμαστε σαν τους ποντικούς μέσα στις τρύπες τῆς γῆς γιά νά Σέ λατρέψουμε; Θά μᾶς σκορπίζουν οἱ ἐχθροί σου σάν τα παιδιά του λαγού; Θα τρέχουμε ἀπό ἐδῶ καὶ ἀπὸ κεῖ; Κοίταξε, Κύριε· εγώ είμαι στερημένος τοῦ ποιμνίου του, τῶν λογικῶν σου προβάτων. Εγώ είμαι εξόριστος στην Πάτμο· δέν βλέπω τους δικούς σου· είμαι εγώ κι Ἐσύ, Ἐσύ κι ἐγώ. Ποῦ εἶναι τὸ ποίμνιό σου; Σκορπισμένο! Πόσο, Κύριε, θα κρατήσει αὐτό; Γιά πάντα; σ' ολόκληρη τήν Ἱστορία; μέχρι πού να ξανάρθεις, Κύριε; Πές μας. Κανείς λοιπόν δέν ὑπάρχει πού ν' ἀποκαλύψει τι θα γίνει στο μέλλον; Σε παρακαλώ, Κύριε, πές μας!

   Καί ὁ Εὐαγγελιστής κλαίει... διαρκώς κλαίει! Καί μάλιστα αὐτό τό «ἔκλαιον πολύ» αὐτό δείχνει παρατεταμένα και πολύ

   Είπε κάποιος: Χωρίς δάκρυα δεν γράφηκε ή Αποκάλυψη ούτε μπορεί να κατανοηθεί χωρίς δάκρυα! (Ανευ δακρύων δέν ἐγράφη ἡ Ἀποκάλυψις, οὐδέ δύναται να κατανοηθῇ ἄνευ δακρύων (Bengel). (Μπρατσιώτης, σ. 125).)

   Αγαπητοί μου, αὐτὸ θὰ ἔλεγα ότι ισχύει και για ολόκληρη την Αγία Γραφή. Προσέξτε το. Αν πάρουμε αὐτό τό βιβλίο στα χέρια μας, τήν Ἁγία Γραφή, καί τό διαβάζουμε ακαδημαϊκά, όπως θα διαβάζαμε τα βιβλία τσέπης πού κυκλοφοροῦν μέ τά ποικίλα μυθιστορήματα, τότε ποτέ δέν θά γνωρίσουμε τό πνεῦμα τοῦ βιβλίου, παρά μόνο τό γράμμα. Γιά νά καταλάβουμε το πνεῦμα τοῦ βιβλίου, πιστέψτε με, πρέπει να χύσουμε δάκρυα πάνω από βιβλίο αυτό... ποικίλα δάκρυα· δάκρυα ἀπορίας και αναζητήσεως τῶν βαθέων· Κύριε, τί σημαίνει αὐτό πού διαβάζω ἐδῶ; Αποκάλυψέ το μου, φανέρωσε το μου· ἡ δάκρυα χαράς καί ἱκανοποιήσεως ἀπό τόν λόγο τοῦ Θεοῦ· ἡ δάκρυα πού ἔρχονται ἀπό τή συναίσθηση τῆς μεγάλης αγάπης τοῦ Θεοῦ... τῆς πολύ μεγάλης αγάπης τοῦ Θεοῦ! πάντως με δάκρυα. Το βιβλίο αὐτό δέν ἀνοίγει χωρίς δάκρυα ἀκοῦστε το, νά τό ξέρετε. Σας παρακαλῶ πολύ νά τό καταλάβουμε αυτό.

   Πάντως, από την όλη σκηνή που βλέπουμε, εἶναι ὁ Πατήρ, που κρατάει το βιβλίον –το οποίο όμως κανείς δέν βλέπει, ἀλλά ἔγινε φανερό γιατί ἐξαγγέλθηκε από τόν ἄγγελο γι' αὐτό καί δέν δίδεται σαφής περιγραφή, ἐκτός τοῦ ὅτι τό κρατάει στο δεξί του χέρι ὁ Πατήρ και ἑτοιμάζεται νά τό δώσει σε κάποιον· αλλά σέ ποιόν;– εἶναι ἐπίσης ὁ ἄγγελος που φωνάζει, εἶναι καὶ ὁ Ἰωάννης πού κλαίει. (Στήν ὅλη σκηνή παρατηρούμε δύο τινά: τά δάκρυα τῆς Ἐκκλησίας, χωρίς τά ὁποῖα δέν ἀνοίγει ὁ οὐρανός, ἀλλά καί τήν μοναδικότητα τῆς ἀγαθῆς ἐκβάσεως, πού εἶναι τό ἐσφαγμένον ἀρνίον.)

   Είναι αξιοπαρατήρητο αυτό που λέει παρακάτω: «Καὶ εἰς ἐκ τῶν πρεσβυτέρων λέγει μοι· μὴ κλαίε, ἰδοὺ ἐνίκησεν ὁ λέων, ὁ ἐκ τῆς φυλῆς Ἰούδα, ἡ ῥίζα Δαυΐδ, ἀνοῖξαι τὸ βιβλίον καὶ τὰς ἑπτὰ σφραγῖδας αὐτοῦ.» (Αποκ. 5, 5.). Μήν κλαῖς τοῦ λέει ἕνας ἀπό τούς πρεσβυτέρους. Τί ὡραία καί ἀληθινά συγκινητική εικόνα!

   Πολλές φορές σε κάποιον που κλαίει απαρηγόρητα τοῦ λέμε: Μήν κλαῖς. Αλλά όταν είμαστε έτοιμοι να ποῦμε σε κάποιον να μή κλαίει,  πρέπει καί νά ἔχουμε έτοιμο τον λόγο για να τον κάνουμε να μην κλαίει. Θα τοῦ ποῦμε νά σταματήσει, αλλά θά τοῦ ποῦμε καί τόν λόγω ἐκεῖνον για να μην ξανακλάψει πιά.

   Ὅταν ὁ Κύριος εἶπε στη χήρα τῆς Ναΐν «μὴ κλαῖε» (Λουκά 7, 13.), τῆς τό εἶπε ὄχι φιλολογικά. Ὄχι ὅπως πολλές φορές ἐμεῖς μπορεῖ νά λέμε σε κάποιον πού πενθεῖ μή κλαίς, χωρίς νά τοῦ μιλήσουμε καί γιά τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Ἐάν τοῦ ποῦμε γι' αυτήν, τότε ἔχουμε τό δικαίωμα νά τοῦ ποῦμε καὶ τὸ μήν κλαῖς. Καὶ ὁ Κύριος, ὅταν εἶπε στή χήρα μήν κλαῖς, εἶχε μπροστά του τήν ἀνάσταση τοῦ γιοῦ της. Αὐτό εἶναι τόσο σπουδαῖο.

   Ένας λοιπόν από τους πρεσβυτέρους τοῦ εἶπε: «μὴ κλαῖε», μήν κλαῖς. Ὁ πρεσβύτερος αὐτός –θυμάστε τήν εἰκόνα· οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι γύρω από τόν θρόνο τοῦ καθημένου– ανήκει στο ανθρώπινο γένος, καί συνεπῶς συμμερίζεται τήν θλίψη τοῦ Ἰωάννου. Ἐπειδή τώρα αὐτός ὁ πρεσβύτερος ανήκει στον ουράνιο χῶρο, βλέπει καί ἀτενίζει τόν Χριστό ως νικητή και δυνάμενο νά ἀνοίξει τό βιβλίον, γι' αυτό καί λέει στον Ἰωάννη μήν κλαῖς. Είναι ἡ παρηγορία τῶν ἁγίων, που δίνουν στούς πιστούς πού βρίσκονται ἀγωνιζόμενοι ἐδῶ στή γῆ. Ὤ, αὐτή ἡ παρηγορία...

   Ξέρετε δέ ὅτι στην κορυφή τῶν ἁγίων εἶναι ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος· γι' αυτό καί τή λέμε ὑπέρ ἁγία. Ὄχι ἁπλῶς ἀγία, αλλά υπέρ-αγία, στην κορυφή! Και ή υπεραγία Θεοτόκος παρηγορεῖ τούς ἀνθρώπους. Εἶναι ἡ παρηγορία τῶν ἁγίων. Είναι πολύ μεγάλη ή παρηγορία τῶν ἁγίων! Ὅσοι μάλιστα πιστοί ζοῦν τήν θλίψη τοῦ κόσμου τούτου για χάρη τοῦ Χριστοῦ, αὐτήν τήν κατά Θεόν θλίψη, τότε συχνά ἐπιτρέπει ὁ Θεός στήν ὑπεραγία Θεοτόκο και στους αγίους του να δίνουν παρηγορία στούς πιστούς με διάφορους τρόπους. Δέν σᾶς λέω τώρα με ποιούς τρόπους· με πολλούς τρόπους. Δίνουν παρηγορία στούς πιστούς... μεγάλη παρηγορία!

   «Ἰδοὺ ἐνίκησεν ὁ λέων, ὁ ἐκ τῆς φυλῆς Ἰούδα, ἡ ῥίζα Δαυΐδ, ἀνοῖξαι τὸ βιβλίον καὶ τὰς ἑπτὰ σφραγῖδας αὐτοῦ.»

   Αὐτός ὁ πρεσβύτερος πού μιλάει στον Ιωάννη δέν λέει τό ὄνομα Ἰησοῦς Χριστός, αλλά χρησιμοποιεῖ δύο ἄλλα πασίγνωστα ονόματα, ὡς χριστολογικά χωρία της Παλαιᾶς Διαθήκης. (Η Αποκάλυψη σχετίζεται άμεσα μέ τήν Παλαιά Διαθήκη, και μάλιστα εἶναι θεμελιωμένη σ' αυτήν, καταδεικνύοντας ανά πάσα στιγμή ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ὁ προκατηγγελμένος ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη Μεσσίας.)

   Τό πρῶτο ὄνομα: ὁ λέων ὁ ἐκ τῆς φυλῆς τοῦ Ἰούδα. Τοῦ λέει: Μήν κλαῖς! Νά, νίκησε ὁ λέων, τό λιοντάρι, ἀπό τή φυλή τοῦ Ἰούδα.

   Ὅπως θά γνωρίζετε, αγαπητοί μου, αὐτό ἀναφέρεται στο βιβλίο τῆς Γενέσεως, στο προτελευταίο κεφάλαιο.

   Ὅταν ὁ Ἰακώβ δίνει προφητείες στα δώδεκα παιδιά του, λέει στόν Ἰούδα ὅτι ἀπ' αὐτόν θα προέλθει ὁ Μεσσίας γιά νά ἔλθει στον κόσμο. Καί τοῦ λέει ἐκεῖ: «Αναπεσὼν ἐκοιμήθης ὡς λέων καὶ ὡς σκύμνος· τίς ἐγερεῖ αὐτόν;» (Γέν. 49, 9.). Ξάπλωσες και κοιμήθηκες σαν λιοντάρι καί σάν λιονταράκι! Ποιός τολμά νά τόν ξυπνήσει; Ποιός τολμᾶ νά τόν σηκώσει, ἀφοῦ εἶναι λιοντάρι; Ποιός τολμάει νά πεῖ στό λιοντάρι Σήκω, μὲ ἐνοχλεῖς; φύγε από δῶ; Κανείς! Λιοντάρι εἶναι!... λιοντάρι! Δηλαδή, μ' ἄλλα λόγια, εἶναι ὁ Μεσσίας, καί τόν ἐμφανίζει ἐδῶ ὡς λέοντα. (Ὁ Κύριος ἔχει προφητευθεῖ ὡς λέων «διά τε τὸ ἀνδρεῖον καὶ νικητικὸν καὶ βασιλικὸν αὐτοῦ» (Ἄνθιμος, σ. 58). Αλλά ὡς λέων προσαγορεύεται καί ὁ ἀντίχριστος Διάβολος. Γράφει ὁ ἅγ. Ιππόλυτος Ρώμης: «Καὶ τὸν Ἀντίχριστον ὁμοίως λέοντα προανηγόρευσαν αἱ Γραφαὶ διὰ τὸ τυραννικὸν αὐτοῦ καὶ βίαιον (βλ. Α΄ Πέτρ. 5, 8). Κατὰ πάντα γὰρ ἐξομοιοῦσθαι βούλεται ὁ πλάνος τῷ Υἱῷ τοῦ Θεοῦ. Λέων μὲν ὁ Χριστός, καὶ λέων ὁ Ἀντίχριστος βασιλεὺς ὁ Χριστός, καὶ βασιλεὺς ὁ Ἀντίχριστος...» (Απόδειξις περὶ Χριστοῦ καὶ Ἀντιχρίστου, IV, PG 10, 733Β).)

   Χρησιμοποιεῖ λοιπόν αυτήν τήν γνωστότατη στους Εβραίους χριστολογική θέση τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης για να δηλώσει ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ὁ Μεσσίας. Ταλαίπωροι Εβραίοι, πού τόν ἀναμένετε ακόμα, αλλά ἀντ᾽ αὐτοῦ θά ἔλθει γιά σᾶς ὁ Αντίχριστος! (Βλ. Ἰωάν. 5, 43.)

   Το ἄλλο όνομα: ἡ ῥίζα τοῦ Δαυΐδ. Εἶναι ἀπό τόν προφήτη Ησαΐα, 11ο κεφάλαιο, στίχοι 1-10 –σπίτι σας, ἅμα πάτε, νά τό διαβάσετε αυτό. Λέει ἐκεῖ ὅτι ὁ Μεσσίας κατάγεται ἀπό τήν ρίζα τοῦ Ἰεσσαί, καί τοῦ δίνει χαρακτηριστικά μεσσιακά. Αυτά βεβαίως δέν ἀποδίδονται στον Δαβίδ, γιατί ή ρίζα τοῦ Ἰεσσαί –Ιεσσαί εἶναι ὁ πατέρας του– δέν ἔχει τά χαρακτηριστικά αυτά, δέν εἶναι δυνατόν, γιατί ὁ Δαβίδ εἶναι μόνο άνθρωπος. Συνεπῶς ἡ «ρίζα Δαυΐδ» εἶναι ὁ ἀπόγονος τοῦ Δαβίδ, δηλαδή ὁ Μεσσίας. («Ρίζα μὲν Δαυΐδ, ὡς Κτίστης, διὰ τὴν θεότητα· ἐκ ρίζης δὲ αὐτοῦ, διὰ τὴν ἀνθρωπότητα» (Ανδρέας, σ. 260D). «Ὁ Κύριος Ιησοῦς Χριστός... διά τε τὸ ἀνδρεῖον καὶ νικητικὸν καὶ βασιλικόν αὐτοῦ, λέων προηγόρευται... ὡς δὲ καὶ τέλειος άνθρωπος γενόμενος, λέγεται ράβδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ φυλής Δαβὶδ κατὰ τὸν Ἡσαΐαν.» (Ἄνθιμος, σ. 58)

   Πιθανότατα, το ένα από τα τέσσερα ζώα –πού εἶχαμε αναλύσει την περασμένη φορά καί πού ἔμοιαζε με λιοντάρι-- πιθανότατα το ζώο αυτό να απηχεῖ τήν ἰδιότητα τοῦ Μεσσίου, ὅπως καί ὁ συμβολισμός τῶν ὑπόλοιπων τριῶν ζώων. Οἱ ἰδιότητες αὐτές τῶν τεσσάρων ζώων αναφέρονται τόσο στον καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου, ὅσο καί στό ἐσφαγμένον ἀρνίον, τόν Ἰησοῦ Χριστό.

   Ἔτσι, ὁ Μεσσίας, ὁ Ἰησοῦς, ὁ ἱστορικός Ἰησοῦς, νίκησε, υπερίσχυσε τῆς Ἱστορίας διά τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ τοῦ ἔργου, για να ανοίξει αυτό το κατεσφραγισμένον βιβλίον.

   «Καὶ εἶδον ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καὶ τῶν τεσσάρων ζώων καὶ ἐν μέσῳ τῶν πρεσβυτέρων αρνίον ἑστηκός ὡς ἐσφαγμένον, ἔχον κέρατα ἑπτὰ καὶ ὀφθαλμοὺς ἐπτά, ἅ εἰσι τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ ἀποστελλόμενα εἰς πᾶσαν τὴν γῆν.» (Αποκ. 5, 6.)

   Ὅπως βλέπουμε, ἡ εἰκόνα τῆς ὀπτασίας τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελιστοῦ συμπληρώνεται μέ ἕνα ἀκόμα κυριότατο στοιχεῖο, καί τό ὁποῖο ἐφεξῆς νά τό θυμόσαστε θα εἶναι δεσπόζον σέ ὅλη τήν Ἀποκάλυψη· θα δεσπόζει! Αρκεῖ νὰ σᾶς πῶ ὅτι αὐτή ἡ μορφή τοῦ ἐσφαγμένου ἀργίου συναντᾶται εἴκοσι εννέα φορές μέσα στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως!

   Ὥστε ποιό εἶναι τὸ ἐσφαγμένον ἀρνίον; Εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός! Αὐτός εἶναι τό ἐσφαγμένον ἀρνίον.

   Καί τώρα θα παρακαλέσω να προσέξετε. Στο υπόλοιπο μέρος τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως ή θεολογία τοῦ ἀρνίου ἀντικαθιστά τή θεολογία τοῦ σταυροῦ.

   Στο 1ο κεφάλαιο εἴδαμε κάποια σημεία, ὅπου ὁ Χριστός ἐμφανίζεται ὡς τὸ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν» –σαφῶς, ὁ πρῶτος που αναστήθηκε από τους νεκρούς. Επίσης λέει ἐκεῖ ὅτι μᾶς ἔλουσε ἀπό τίς ἁμαρτίες μας «ἐν τῷ αἵματι αὐτοῦ», μέ τό αἷμα του. Ακόμη λέει ότι «ὄψεται αὐτὸν πᾶς ὀφθαλμὸς καὶ οἵτινες αὐτὸν ἐξεκέντησαν», θά τόν δοῦν ὅλοι ἐκεῖνοι ποὺ τὸν λόγχισαν. Συνεπῶς ἔχουμε τή θεολογία τοῦ σταυροῦ· εἶναι ὁ Χριστός ἐπί τοῦ σταυρού. (Αποκ. 1, 5-7. Πρβλ. Καλ. 1, 18.)

   Τώρα, φεύγει ή θεολογία τοῦ σταυροῦ καί ἔρχεται ἡ θεολογία τοῦ ἀρνίου. Δέν θά μιλάει πλέον για την θεολογία τοῦ σταυροῦ, ἀλλά γιά τήν θεολογία τοῦ ἀρνίου. Φυσικά ὅμως αὐτή ἡ θεολογία τοῦ ἀρνίου εἶναι ἡ σταυρική θυσία τοῦ Χριστοῦ, καί συνεπῶς, ἀφοῦ ἔχουμε τό ἐσφαγμένον ἀρνίον, εἶναι τό ἴδιο πράγμα. Είτε μιλᾶμε γιά τήν θεολογία τοῦ ἀρνίου εἴτε μιλᾶμε γιά τήν θεολογία τοῦ σταυροῦ, εἶναι τὸ ἴδιο ἀκριβῶς πράγμα· ἁπλῶς ἀλλάζει ἡ ἔκφραση.

   «Καὶ εἶδον ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καὶ τῶν τεσσάρων ζῴων καὶ ἐν μέσῳ τῶν πρεσβυτέρων ἀρνίον ἑστηκός ὡς ἐσφαγμένον.»

   Τό ἀρνίον λοιπόν, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, παίρνει την θέση του στο όλο σκηνικό. Δέν θά δοῦμε πουθενά τον σταυρό, ἀλλά τό ἀρνίον. Ἡ εἰκόνα όλο και συμπληρώνεται· ἀλλ' ὅμως φθάσαμε σε μία επαρκή συμπλήρωση. Λέω ἐπαρχή γιατί θά ἔχουμε κι ἄλλα συμπληρωματικά στοιχεῖα· ἀλλά ἡ κύρια εἰκόνα συμπληρώθηκε: εἶναι ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου, δηλαδή ὁ Πατήρ, εἶναι τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο ὡς ἑπτά καιόμενες λαμπάδες, εἶναι καί ὁ Υἱός ὡς ἐσφαγμένον ἀρνίον. Δηλαδή, στην όλη εικόνα, στο όλο σκηνικό, έχουμε όλη την Αγία Τριάδα. Πῶς ἀλλιῶς νά ἐμφανισθεῖ ἡ Ἁγία Τριάδα; Είναι δυνατόν, ἀγαπητοί μου, νά ἐμφανισθεῖ ὁ Θεός; Πῶς;

   Ὁ Μωυσῆς κάποτε ζήτησε από τόν Κύριο νά τοῦ ἐμφανισθεῖ. Τοῦ εἶπε λοιπόν, καί μάλιστα φιλικότατα, τό ἑξῆς: Κύριε, μου δείχνεις, μοῦ μιλᾶς, μοῦ λές τόσα καί τόσα, καί μέ ἀποκάλεσες καί φίλο σου. Ὅμως δέν εἶδα ποτέ τό πρόσωπό σου. Ἔλα να μου παρουσιασθεῖς! Ὁ Θεός τοῦ λέει: Κανείς δέν μπορεῖ νὰ δεῖ τό πρόσωπό μου και να ζήσει. Παρά ταῦτα θά σοῦ κάνω τή χάρη. Θά πᾶς σ' ἐκείνη τήν τρύπα, σ' ἐκείνη τή σπηλιά τοῦ βουνού, κι ἐγώ θά σέ σκεπάσω με το χέρι μου μέχρις ότου περάσω. Μετά θά ἀφαιρέσω το χέρι μου καί θά δεῖς τὰ ὀπίσω μου, ὄχι το πρόσωπό μου. (Εξοδ. 33, 18-23.)

   Αυτό καταγράφεται στην Αγία Γραφή· πλήν ὅμως δέν ὑπάρχει καμμία περιγραφή τῶν ὀπίσω τοῦ Θεοῦ, παρά μόνο αναφέρεται ὅτι ὁ Μωυσῆς εἶδε τά ὀπίσω τοῦ Θεοῦ. Τί σημαίνει αυτό; Ὅτι εἶδε ἐκεῖνα πού δέν αναφέρονται στο πρόσωπο τοῦ Θεοῦ, δηλαδή εἶδε κάποια σύμβολα ασαφῆ τοῦ προσώπου τοῦ Θεοῦ. (Πρόσωπο τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ουσία τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία παραμέννει ἀπρόσιτη σε κάθε κτιστή λογική φύση. Τά ὀπίσω τοῦ Θεοῦ είναι, κατά τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, οἱ θεῖες ἐνέργειες, διά μέσου τῶν ὁποίων αποκαλύπτεται καί δρᾶ ὁ Θεός. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ἐνῶ μᾶς λέει ὅτι στην παρούσα ζωή γνωρίζουμε «δι' ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι» (Α΄ Κορ. 13, 12), λίγο παρακάτω μᾶς λέει ὅτι οἱ δίκαιοι, «τότε», στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, θά βλέπουν τον Θεό «πρόσωπον πρὸς πρόσωπον», εννοώντας τὸν ἐνανθρωπήσαντα Υἱό τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ «ὸ ἑωρακώς (αὐτόν) ἑώρακε τὸν Πατέρα» (Ιωάν. 14, 9) καί θά βλέπουμε αυτόν «καθώς ἐστι, ἐπειδή «όμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα» (Α΄ Ἰωάν. 3, 2). Γράφει ἐπ' αὐτοῦ ὁ Δίδυμος ὁ Τυφλός: «Κατὰ τὴν ἐπιδημίαν τοῦ Θεοῦ Λόγου, ὀπίσω δόξης αὐτοῦ τυγχάνει τὸ "σάρκα αὐτὸν γενέσθαι" καὶ ὀφθῆναι ἐν σαρκί, προ τῆς τοιαύτης ἐμφανίου δόξης ούσης "μονογενούς παρὰ Πατρός, πλήρης χάριτος καὶ ἀληθείας".» (Εἰς τὸν Ζαχαρίαν, 1.141. 5-8) καί «Ἡ μὲν προκόσμιος ὕπαρξίς τε καὶ θειότης δηλοῦται διὰ τοῦ "προσώπου"· ἡ δὲ δημιουργία καὶ πρόνοια διὰ τῶν "ὀπίσω".» (τοῦ ἰδίου, Εἰς τὴν Ὀκτάτευχον, PG 39, 1116AB).)

   Ἐδῶ λοιπόν τώρα ἔχουμε το πρόσωπο τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μέ σύμβολα όμως. Διότι κανείς ποτέ δέν εἶδε τόν Άγιο Τριαδικό Θεό. Ὅχι ὁ Ιωάννης ὁ ὁπτασιαστής ὄχι κανείς ἅγιος, ἀλλά οὔτε καί οἱ ἄγγελοι· οὔτε τά Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, τά ὑποκάτω τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ. Κανείς! Κανείς ποτέ δέν εἶδε τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ ὅπως εἶναι. Μόνο ο Υιός βλέπει το πρόσωπο τοῦ Πατρός, καί ὁ Πατήρ τό πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ. Μόνο τό Πνεῦμα τό Ἅγιο βλέπει καί ἐρευνᾶ τά βάθη τοῦ Θεοῦ καί κανείς ἄλλος. (Βλ. Α΄ Κορ. 2, 10.) Μόνο ὁ Θεός βλέπει τόν ἑαυτό του κανείς ἄλλος!

  Ὅμως ἔχουμε μπροστά μας μία εἰκόνα· τήν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ σέ μία μεγαλειότητα, ή όποία αναφέρεται καί εἶναι συντονισμένη κατά κάποιον τρόπο καί διαρθρωμένη πρός τό μυστήριο τῆς θείας οικονομίας, δηλαδή τό μυστήριο τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου, ὅπως θὰ δοῦμε πιο κάτω. Διότι ἐδῶ στήν εἰκόνα ἔχουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα, τό ὁποῖο ἐμφανίζεται μέ ἕνα ἐπτάγλωσσο πῦρ, ὡς ἑπτά λαμπάδες καιόμενες, πού ἀποστέλλεται στον κόσμο τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, προσφέρει τα χαρίσματά του καί ἐπικυρώνει τήν υἱοθεσία τῶν ἀνθρώπων· ἔχουμε τόν Υἱό, ὡς ἀρνίον, πού δείχνει ὅτι ἐνανθρώπησε καί θυσιάστηκε για την σωτηρία τοῦ κόσμου· ἔχουμε καὶ τὸν Πατέρα, ὡς καθήμενον ἐπὶ τοῦ θρόνου.

   Συνεπῶς ἡ εἰκόνα που βλέπει ὁ Ἰωάννης εἶναι ἡ εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος ὡς πρός τό μυστήριο τῆς θείας οικονομίας, ὡς πρός τό μυστήριο τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου. Εἶναι λοιπόν σχετική εἰκόνα. Δέν εἶναι πολύπλευρη, να δώσει όλες τις πτυχές τῆς γνώσεως τοῦ προσώπου τοῦ Θεοῦ· δίνει μόνο μία πλευρά, τήν σωτηρία τοῦ κόσμου.

   Ας προσέξουμε καί κάτι ἄλλο. Ὅπως εἶναι διαρθρωμένη ἡ εἰκόνα, μπροστά στον καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου εἶναι οἱ ἑπτά λαμπάδες καί τό ἐσφαγμένον ἀρνίον. Αὐτό φανερώνει ὅτι ὁ Πατήρ ἀποστέλλει καί τόν Υιό καί τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο στον κόσμο. Ὁ Υἱός, ὡς Θεάνθρωπος καί ἀποστελλόμενος στον κόσμο, στέκεται μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων. Ωραία εικόνα, πού λέει: εἶδα τὸ ἀρνίον ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καί τῶν τεσσάρων ζώων καί ἐν μέσῳ τῶν πρεσβυτέρων, ανάμεσα. Ἂς ποῦμε, ὁ θρόνος εἶναι ἐδῶ στή μέση, καί γύρω οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι συνεπῶς τό ἀρνίον βρίσκεται μεταξύ τοῦ θρόνου καί τῶν εἴκοσι τεσσάρων πρεσβυτέρων, σ' αυτόν τόν χῶρο. Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ὅτι τό ἀρνίον στέκεται μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων! Εἶναι ὁ Μεσίτης Χριστός, πού εἶναι μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων!

   Ακούστε πῶς τό σημειώνει μεγαλειωδῶς ὁ ἀπόστολος Παῦλος στην Α΄ Προς Τιμόθεον ἐπιστολή του: «Ὁ Θεὸς πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν, εἰς γὰρ Θεός, εἷς καὶ μεσίτης Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, ἄνθρωπος Χριστὸς Ἰησοῦς.» Είδατε; ἄνθρωπος! ἡ ἀνθρώπινη φύση, ὁ Ἰησούς Χριστός· ἐξ ἄλλου καί Χριστός θά πεῖ Μεσσίας, ἡ ἀνθρώπινη φύση. (Μεσσίας: ἀπό τήν ἑβραϊκή λέξη masiha < μεσσίας, που σημαίνει χριστός, δηλαδή ὁ ἀλειμμένος με ειδικό έλαιο, που προέβλεπε ὁ ἑβραϊκός νόμος γιά τούς ἱερεῖς. Πρβλ. Ιωάν. 1, 41: «ευρήκαμε τὸν Μεσσίαν· ὁ ἐστι μεθερμηνευόμενον Χριστός».) «ὁ δοὺς ἑαυτὸν ἀντίλυτρον ὑπὲρ πάντων, τὸ μαρτύριον καιροῖς ἰδίοις» (Α΄ Τιμ. 2, 4-6.).

   Ὥστε λοιπόν, ὅταν τὸ ἀρνίον εἶναι μεταξύ Θεού καί πρεσβυτέρων, μεταξύ ἁγίων καί Θεοῦ, ἔχει τον ρόλο του Μεσσίου, και είναι ρόλος λυτρωτικός.

   Ἐδῶ, γιά νά τό καταλάβετε, θὰ ἤθελα νὰ σᾶς πῶ ἀπό τήν Τεχνική ένα παράδειγμα, που έχει σχέση με τήν προσαρμογή του πηνίου φωνῆς ἑνός μεγαφώνου με τό πρωτεύον τοῦ μετασχηματιστού. Ἴσως ὅμως δὲν θὰ το καταλάβετε· ἀλλά εἶναι ἕνα θαυμάσιο παράδειγμα, γιά νά ἐκφράσει κανείς αὐτό πού τώρα θα ήθελα να σᾶς πῶ. 

   Ὁ ἐνανθρωπήσας Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Χριστός, εἶναι ένα πρόσωπο μέ τίς δύο του ὄψεις, τις δύο του φύσεις· ἡ μία εἶναι ἡ ἀνθρώπινη, ἡ ἄλλη εἶναι ἡ θεία. Ἕνα πρόσωπο ὅμως ὑπάρχει· ἕνα! Μέ τήν θεία φύση του βλέπει τόν Θεό· ή, καλύτερα, βλέπει τον Πατέρα, τόν Υιό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Μέ τήν ἀνθρώπινη φύση του βλέπει τούς ἀνθρώπους. Συνεπῶς ὁ Θεός βλέπει τούς ἀνθρώπους ὄχι βλέποντάς τους απευθείας, αλλά βλέποντας τη θεία φύση τοῦ Υἱοῦ, ἡ ὁποία εἶναι ἑνωμένη μέ τήν ἀνθρώπινη φύση· καί συνεπώς τούς ἀνθρώπους τους βλέπει διά τοῦ Υἱοῦ. (Καί οἱ ἄνθρωποι, αντιστρόφως, δὲν μποροῦν νὰ δοῦν τόν Θεό, παρά μόνο διά τῆς ἀνθρώπινης φύσεως τοῦ Χριστοῦ.)

   Αὐτήν τήν εἰκόνα ἔχουμε μπροστά μας. Αὐτός εἶναι ὁ Μεσίτης Χριστός. Προσέξτε μόνο, οἱ λέξεις μεσσίας καί μεσίτης δέν ἔχουν καμμία σχέση μεταξύ τους. Μεσσίας ἑβραϊκά σημαίνει χριστός, χρισμένος, ἐνῶ μεσίτης εἶναι ἑλληνική λέξη. Μοιάζουν φωνητικά, αλλά δέν ἔχουν τήν ἴδια σημασία.

   Βλέπουμε ἐδῶ νὰ ἐμφανίζεται ὁ Υἱός ὡς ἀρνίον. Υπάρχει όμως πάρα πολύ μεγάλη αντίθεση μέ τήν προηγούμενη εἰκόνα, τοῦ λέοντος. Είδαμε πώς ένας πρεσβύτερος ἔσκυψε καί εἶπε στον Ιωάννη μήν κλαῖς· ὁ λέων τῆς φυλῆς τοῦ Ἰούδα, αὐτός μπορεῖ νά ἀνοίξει το βιβλίο. Εδώ βλέπουμε ἕνα ἀρνίο. Υπάρχει μία αντίθεση μεταξύ λέοντος καί ἀρνίου. Εἶναι δέ γνωστό ότι το λιοντάρι τρώει τό αρνί. Τό ἀρνάκι εἶναι ἄκακο, εἶναι πολύ αγαθό, εἶναι ἕνα ἀθῶο ζώο καί ἀφελές.

   Λοιπόν, ὅπως λέει ὁ Βικτωρῖνος, ὁ Χριστός ὑπῆρξε λέων ἵνα νικήσῃ τόν θάνατον, καί ἀρνίον ἵνα πάθῃ ὑπέρ τῶν ἀνθρώπων. (Π. Μπρατσιώτης, σ. 126.)

   Είναι δέ γνωστό ὅτι ἡ εἰκόνα τοῦ ἀμνοῦ ἦταν πολύ  οἰκεία στη λατρευτική ζωή τῶν Ἑβραίων. Εἶναι ὁ πασχάλιος αμνός, ὡς τύπος τοῦ Μεσσίου. Καί τό προμήνῦσε ὁ Μωυσῆς αὐτό. (Βλ. Εξοδ. 12, 5.) Ακόμα, ὁ Ἡσαΐας τό προτυπώνει αὐτό καί ἀποκαλεῖ τόν Μεσσία πρόβατον, ἀμνόν. (B. 'Ho. 53, 7.) Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής δείχνει τον Μεσσία, τόν ονοματίζει καί λέει: Να ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. (Ἰωάν. 1, 29.) Επίσης, ἡ πρώτη χριστιανική Ἐκκλησία χρησιμοποιεῖ τήν εἰκόνα τοῦ ἀρνίου-Χριστοῦ, ὥστε ἐδῶ, στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, να μήν χρειάζεται καμμία απολύτως περαιτέρω εξήγηση, διότι οἱ ἀναγνῶστες ἢ οἱ ἀκροατές γνωρίζουν πολύ καλά ότι τό ἀρνίον εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Καί ἐπειδὴ ὁ ἀμνός ἦταν ἕνα κύριο ζώο κατά τίς θυσίες, γι' αὐτόν τόν λόγο, ὅσες φορές πρόκειται να δηλωθεῖ ἡ ἱλαστήρια θυσία τοῦ Χριστοῦ, ἐμφανίζεται το σύμβολο του αρνίου.

   Όπως βλέπουμε λοιπόν, αγαπητοί μου, εἴτε περί σταυροῦ μιλήσουμε εἴτε περί ἀμνοῦ μιλήσουμε, είναι τό ἴδιο πράγμα.

   «Αρνίον ἑστηκὸς ὡς ἐσφαγμένον.» (Αποκ. 5, 5.)

   Περίεργο πράγμα! Φαινομενικῶς ἔχουμε ἕνα ὀξύμωρο σχήμα. Προσέξτε: «Εσφαγμένον» καί «ἑστηκός»! 

   Αλλά, ἂν εἶναι σφαγμένο, πως στέκεται; Ἀφοῦ εἶναι σφαγμένο!

   Καί ὅμως! Ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας, «Τό, ὡς ἐσφαγμένον, δηλοῖ τὴν μετὰ τὴν σφαγὴν ζωὴν αὐτοῦ· ἐν ᾗ ἐδείκνυ τὰ τοῦ πάθους σύμβολα, ὡς ἐσφαγμένον ἀληθῶς μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν ἔγερσιν. (PG 106, 261Α). Δηλαδή, δείχνει τήν διπλή φύση τοῦ Χριστοῦ. Διπλή φύση, ὡς πρός τό πάθος του καί τήν ἀνάστασή του· ἔπαθε ἐπάνω στον σταυρό, σταυρώθηκε, πέθανε, ἀλλά νά, ζεῖ, γιατί αναστήθηκε.

   Ωραιότατα θα μπορούσε να εκφρασθεῖ τό ἐσφαγμένον ἀλλ᾽ ἑστηκός αρνίον ὡς ἑξῆς. Την Κυριακή τῆς Αναστάσεως, πού ἐμφανίσθηκε ὁ Κύριος στους μαθητές του, εἶχε τα χέρια του τρυπημένα καί τήν πλευρά του λογχισμένη. Να, λοιπόν, τό εσφαγμένον ἀρνίον· τά τρυπημένα χέρια καί ἡ λογχισμένη πλευρά! Καί ὅμως, στέκεται όρθιος· γιατί; αναστήθηκε από τούς νεκρούς,

   Τί ωραία εικόνα! Ἴσως συναντήσετε σε παλαιοχριστιανικά μνημεία αὐτή τήν εἰκόνα τοῦ ἐσφαγμένου ἁρνίου. Τί ὡραία εἰκόνα!... θαυμάσια πραγματικά και ἐκφραστικότατη!

   Αλλά ἐνῶ ἐμφανίζεται, αγαπητοί μου, ὁ Μεσσίας ὡς ἀρνίον –τό αρνάκι εἶναι ἄοπλο καί ἀδύναμο– ταυτόχρονα όμως φέρει ἑπτά κέρατα καί ἑπτά ὀφθαλμούς. Βλέπουμε δηλαδή εναλλασσόμενες σκηνές καί εἰκόνες ἐκ πρώτης ὄψεως αντιφατικές, πού ὅμως συμπληρώνουν ὅλες τίς πτυχές τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ. Φέρει λοιπόν ἑπτά κέρατα καί ἑπτά μάτια. Το κέρας, κατά τήν Παλαιά Διαθήκη, εἶναι σύμβολο δυνάμεως, και μάλιστα βασιλικῆς. Το κέρας θα το δούμε πολλές φορές να χρησιμοποιεῖται ὡς σύμβολο τῆς δυνάμεως. Φέρ' εἰπεῖν, στήν ᾠδή τῆς ἁγίας Ἄννης, τῆς μητέρας τοῦ Σαμουήλ, ἀναφέρεται ἐκεῖ. (Γ' Βασ. 2, 1· 10.) Καί γενικά, πολλές, πάρα πολλές φορές χρησιμοποιείται το κέρας.

   Ωστόσο ὁ ἀριθμός επτά, σχετικά με τα κέρατα, ξέρετε τί δείχνει; τό πλήρωμα τῆς βασιλικῆς ἐξουσίας καί τῆς δυνάμεως τοῦ ἀρνίου σε ὅλη τήν κτιστή δημιουργία! στούς ἀγγέλους, στούς ἀνθρώπους καί στούς δαίμονες! Τελικά θά βασιλεύσει ὁ Χριστός, καί ἐνώπιόν του «πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων» (Φιλιπ. 2, 10.). Αὐτό εἶναι τό σύμβολο τῶν ἑπτά κεράτων. Καί ὅμως ἀρνίον, καί ὅμως ἀρνάκι! Τί χαριτωμένο πράγμα!

   Ὡς πρός τούς ἑπτά ὀφθαλμούς, γράφει ὁ προφήτης Ζαχαρίας: «Έπτὰ ὀφθαλμοὶ Κυρίου εἰσὶν οἱ ἐπιβλέποντες ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν» (Ζαχ. 4, 10. Βλ. και 3, 9.). Επτά ὀφθαλμοί Κυρίου εἶναι αὐτοί πού ἐπιβλέπουν πάνω σέ ὅλη τή γῆ. Εάν ἐκεῖ –προσέξτε αυτό το σημεῖο–, στον προφήτη Ζαχαρία, ὁ Θεός εἶναι αὐτός πού ἔχει ἑπτά ὀφθαλμούς, τότε καί ἐδῶ, στο παρόν χωρίο τῆς Ἀποκαλύψεως, τό ἀρνίον, πού ἔχει καί αὐτό ἑπτά ὀφθαλμούς, δηλαδή ὁ Ἰησους, εἶναι Θεός! Είναι χαρακτηριστικό γιά τή χριστολογία τῆς Ἀποκαλύψεως τό χωρίο αυτό. Σε κάθε βήμα μας θα βλέπουμε ὅτι ὁ Ἰησοῦς, ὁ ἱστορικός Ἰησοῦς, πού ἔζησε στή γῆ μας πρίν από δυό χιλιάδες περίπου χρόνια, εἶναι ὁ αἰώνιος Θεός πού ένανθρώπησε!

   Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι οἱ ἑπτά λαμπάδες, τά ἑπτά πνεύματα τοῦ Θεοῦ, βρίσκονται μπροστά στον θρόνο τοῦ καθημένου καί ἀποστέλλονται στον κόσμο ὅπως καί οἱ ἑπτὰ ὀφθαλμοί τοῦ ἀρνίου, πού εἶναι πάλι τά ἑπτά πνεύματα που αποστέλλονται στον κόσμο. Έπτά λαμπάδες - ἑπτά μάτια. Επτά λαμπάδες μπροστά στον θρόνο τοῦ Πατρός, ἑπτά μάτια στο αρνίον. Είναι δύο διαφορετικά σύμβολα, αλλά τό ἴδιο αντικείμενο· τό Ἅγιο Πνεῦμα στην πληρότητά του.

   Προσέξτε όμως ἐδῶ. Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ὅτι καί ὁ Πατήρ καί τό ἀρνίον αποστέλλουν το Πνεύμα τό Ἅγιο στον κόσμο.

   Ἀκοῦστε τώρα πως το λέει αυτό στό εὐαγγέλιο του Ἰωάννου: «Καὶ ἐγὼ –λέει ὁ Χριστός– ἐρωτήσω τὸν πατέρα καὶ ἄλλον παράκλητον δώσει ὑμῖν, ἵνα μένῃ μεθ' ὑμῶν εἰς τὸν αἰῶνα, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας» (Ἰωάν. 14, 16-17.). Ποιός θα στείλει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο; Ὁ Πατήρ, πού θά τόν παρακαλέσει ὁ Υἱός.

   Παρακάτω γράφει: «Ὅταν δὲ ἔλθῃ ὁ παράκλητος –λέει ὁ Χριστός– ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν παρὰ τοῦ πατρός», πού ἐγώ θα στείλω τόν Παράκλητο, τό Πνεῦμα το Ἅγιο, «τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁ παρὰ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται, ἐκεῖνος μαρτυρήσει περὶ ἐμοῦ.» (Ἰωάν. 15, 26.).

   Ὥστε καί ὁ Πατήρ στέλνει τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, καί ὁ Υἱός στέλνει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, αλλά μόνον ἀπό τόν Πατέρα ἐκπορεύεται. Ἄλλο ἀποστέλλεται, καί ἄλλο ἐκπορεύεται· εἶναι δυο διαφορετικά πράγματα. Τό ἐκπορεύεται δείχνει τη ζωή του Αγίου Πνεύματος σε σχέση μέ τόν Πατέρα· τό ἀποστέλλεται δείχνει την σχέση του μέ τόν κόσμο· είναι δυο διαφορετικά.

   Προσέξτε λοιπόν. Αποστέλλει ὁ Πατήρ τό Πνεῦμα το Ἄγιο, ἀποστέλλει καί ὁ Υἱός τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Νά: οἱ ἑπτά λαμπάδες στον Πατέρα μπροστά, το Άγιο Πνεῦμα, τά ἑπτὰ μάτια στο αρνίον. Ὥστε καί ὁ Πατήρ είναι Θεός, καί ὁ Υἱός είναι Θεός, αλλά καί τό Πνεῦμα το Άγιο είναι Θεός! Πόση Θεολογία, πόση Χριστολογία! Ολόκληρο το Ευαγγέλιο μέσα στην Αποκάλυψη!

   Καί ταυτοχρόνως, ἀγαπητοί μου, ξεδιπλώνεται μπροστά μας το μέλλον τῆς Ἐκκλησίας μέσα στην Ιστορία.

   Αυτά για απόψε.

   Κυριακή, 31 Μαΐου 1981

26η ομιλία στην κατηγορία « Ἱερά Ἀποκάλυψις ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἱερά Ἀποκάλυψις " εδώ ⬇️

https://arnion.gr/index.php/kainh-diauhkh/iera-apokalycis
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_80.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://drive.google.com/file/d/1A9Q7I5lLBiBm6AUhfYsXAdHckIBgYe7j/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%99%CE%B5%CF%81%CE%AC%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%88%CE%B9%CF%82.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Τα τέσσερα ζῶα. Ὁ ὕμνος τῶν τεσσάρων ζώων. Ὁ ὕμνος τῶν εἴκοσι τεσσάρων πρεσβυτέρων.

†.Καὶ ἐκ τοῦ θρόνου ἐκπορεύονται ἀστραπαὶ καὶ φωναὶ καὶ βρονταί.» (Αποκ. 4, 5.)

   Μέχρι τήν προηγούμενη περιγραφή πού μᾶς ἔκανε ὁ ἱερός εὐαγγελιστής Ιωάννης, ἀγαπητοί μου, τοῦ καθημένου ἐπί τοῦ θρόνου καί τῶν εἰκοσιτεσσάρων πρεσβυτέρων, τῶν καθημένων ἐπί θρόνων κύκλῳ τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ, εἴχαμε αἰσθανθεῖ μία στατικότητα τῆς περιγραφόμενης εἰκόνας, μία ἀκινησία. Μέ τήν συμπλήρωση ὅμως τοῦ 4ου κεφαλαίου, πού θά ἔχουμε στη συνέχεια, αλλά προπαντός καί κυρίως μέ τήν συμπλήρωση του 5ου κεφαλαίου, αἰσθανόμαστε μία φοβερή δυναμικότητα· αἰσθανόμαστε ὅτι ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ καί ἡ πυρπολούμενη κορυφή τοῦ Σινᾶ ταυτίζονται! (Βλ. Ἔξοδ. 19, 16. 20, 18. Μέ φωνές, ἀστραπές καί βροντές παρέδωκε τον νόμο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης στο Σινά ὁ Θεός. Καί ἐκεῖ μέν ὁ λαός εἶχε κυριευθεῖ ἀπό φόβο και τρόμο. Ἐδῶ ὅμως οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι εἶναι κυριευμένοι από ἱερό δέος και βαθύτατο σεβασμό πρός τόν Θεό. (Ν. Βασιλειάδης, σ. 178)) Ἡ ὅλη περιγραφή ἐξαγγέλλει αὐτό τό ἀπροσπέλαστο μεγαλεῖο τοῦ Παντοκράτορος Θεού. («Τὸ δὲ ἐκπορεύεσθαι τοῦ θρόνου ἀστραπὰς καὶ φωνὰς βροντῶν, τὸ φοβερὸν αἰνίττεται πάλιν τοῦ Θεοῦ· τὸ γὰρ θεῖον κάλλος οὐκ ἐν διαχύσει τινὶ καὶ ἡδονῇ τέρψεως τὴν εὐφροσύνην ἔχει, ἀλλ᾽ ἐν τῷ μετὰ θαύματος φοβερώ.» (Οικουμένιος, σ. 18) Πρβλ. γνωμικό Μενάνδρου, «ἔστι δίκης ὀφθαλμός, ὃς τὰ πάνθ' ὁρᾷ».)

   «Καὶ ἑπτὰ λαμπάδες πυρὸς καιόμεναι ἐνώπιον τοῦ θρόνου, αἱ εἰσι τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ.» (Αποκ. 4, 5.) Και μπροστά από τόν θρόνο ὑπῆρχαν ἑπτά λαμπάδες, ἑπτά λυχνίες, οἱ ὁποῖες ἔκαιγαν ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεού.

   Ἤδη ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής αναφέρθηκε εμμέσως στήν εἰκόνα τῶν ἑπτά λαμπάδων τῶν καιομένων πρό τοῦ θρόνου, οἱ ὁποῖες συμβολίζουν τά ἑπτά πνεύματα τοῦ Θεοῦ, ὅταν ἐκεῖ, στίς ἑπτά ἐπιστολές, βλέπουμε να ἀπευθύνει τόν χαιρετισμό ὁ Ἰησοῦς Χριστός ὁ δεδοξασμένος, ὁ ὑπέρχρονος πιά, ὁ ὑπέρ-ιστορικός Ἰησοῦς. (Βλ. Αποκ. 3, 1.)

   Αλλά καί στο προοίμιο τοῦ ὅλου βιβλίου του ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης γράφει: «Χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ, ὁ ὢν καὶ ὁ ἦν καὶ ὁ ἐρχόμενος, καὶ ἀπὸ τῶν ἑπτὰ πνευμάτων ἃ ἐνώπιον τοῦ θρόνου αὐτοῦ» (Αποκ. 1, 4.). Δηλαδή: Χάρη σ' ἐσᾶς καί εἰρήνη ἀπό τόν Θεό –Αυτόν πού ὑπάρχει, Αὐτόν πού ὑπῆρχε καί Αὐτόν πού ἔρχεται– καί ἀπό τά ἑπτά πνεύματα, τά ὁποῖα εἶναι ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ.

   Τα ἑπτά πνεύματα, πού ἀναφέρονται ἐκεῖ, ἐδῶ τώρα εικονίζονται μέ ἑπτά καιόμενες λαμπάδες. Πρόκειται περί τοῦ ἑνός καί ἐνιαίου Αγίου Πνεύματος τοῦ Θεοῦ, τοῦ τρίτου προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος. Γι' αυτὸ καὶ ὁ ὅλος χαιρετισμός που έχει στο προοίμιο του βιβλίου του ὁ Εὐαγγελιστής δεν είναι τίποτε άλλο παρα ο χαιρετισμός ἀπό τόν Ἅγιο Τριαδικό Θεό. Αναφέρει πρώτα τον Πατέρα, μετά τό Ἅγιο Πνεῦμα, και στο τέλος τον Υιό, για την ανάδειξη του προσώπου του. Επειδή τά παρακάτω ἀναφέρονται στον Υιό, γι' αυτό καί ἀφήνει το πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ τελευταίο.

   Το Πνεῦμα τό Ἅγιο ἐδῶ ἐμφανίζεται μέ τήν εἰκόνα, μέ τήν μορφή τῶν ἑπτά καιομένων λαμπάδων. Καί είναι φανερό ὅτι ἀναφέρεται στις ποικίλες ενέργειες καί ἐκδηλώσεις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος· διότι ὁ ἀριθμός ἑπτά συμβολίζει τήν ὁλότητα ἀλλά καί τίς πολλές ενέργειες τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐνῶ Αὐτό εἶναι ἕνα. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Αποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ὁμιλία 3η, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2023, ύποσ. 41.📜Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_191.html?m=1) Δεν μερίζεται τό Ἅγιο Πνεῦμα –τὸ Ἅγιο Πνεῦμα είναι ἕνα– αλλά τά χαρίσματα μερίζονται. Καί γιά τήν ἔκφραση του μερισμοῦ τῶν χαρισμάτων –ἢ τῶν ἐνεργειῶν· τό ἴδιο εἶναι– ἐμφανίζεται μέ τήν εἰκόνα τῶν ἑπτά καιομένων λαμπάδων.

   Αλλά, μέ τήν εἰκόνα αὐτῶν τῶν καιομένων λαμπάδων, φανερώνεται ακόμα τό διεισδυτικόν τοῦ ὄμματος τοῦ Θεοῦ, ὅτι ὁ Θεός βλέπει τα πάντα! (Βλ. Π. Μπρατσιώτη, σ. 120, καί ὅ.π. Ὁμιλία 8η, σ. 245-246.)

   «Καὶ ἐνώπιον τοῦ θρόνου ὡς θάλασσα ὑαλίνη, όμοία κρυστάλλῳ.» (Αποκ. 4, 6.) Μπροστά στον θρόνο ὑπῆρχε κάτι πού ἔμοιαζε μέ θάλασσα γυάλινη –δέν ἦταν ὅμως θάλασσα– καί ἡ ὁποία ήταν σαν κρύσταλλο.

   Πολύ συχνά στις περιγραφές του ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης θά μᾶς λέει ἐκεῖνο τό ὅμοιος, το σάν καί τά λοιπά, πού δείχνει ὅτι ὅλα αὐτά δέν εἶναι παρά μιά προσπάθεια να δοθεῖ μία εἰκόνα κάποιας πραγματικότητος, ἔστω καί πίσω ἀπό αὐτές τίς ὁμοιώσεις.

   Αὐτή ἡ γυάλινη θάλασσα που μοιάζει με κρύσταλλο, ἀφοῦ βρίσκεται μπροστά από τον θρόνο, θα λέγαμε ότι είναι το πάτωμα τοῦ ὅλου σκηνικού. Πάνω σ' αυτό το πάτωμα βρίσκεται ὁ θρόνος τοῦ καθημένου καί οἱ θρόνοι τῶν εἴκοσι τεσσάρων πρεσβυτέρων, πού εἶναι γύρω ἀπό τόν θρόνο του καθημένου.

   Αλλά, εάν αυτή ή σάν θάλασσα και κρύσταλλο κατασκευή είναι το πάτωμα, ταυτοχρόνως μπορεῖ νά θεωρηθεῖ ὅτι εἶναι καί ἡ ὀροφή τῆς γῆς. Διότι, ἂν ὅλα αὐτά λαμβάνουν χώρα στον ουρανό, τότε προφανῶς ἔχουν ένα χώρισμα, ένα πάτωμα. Κι αυτό τό πάτωμα είναι αὐτό πού βλέπει τώρα ὁ ἅγιος Ἰωάννης, τό ὁποῖο για μᾶς ἐδῶ, γιά ἕναν παρατηρητή ἐπί τῆς γῆς, εἶναι ἡ όροφή. (Γιά τόν Αρέθα, ἡ θάλασσα συμβολίζει «τὸ ἄπειρον καὶ ἀνείκαστον πλῆθος τῶν κυκλούντων θείων δυνάμεων τῷ θρόνῳ τοῦ Θεοῦ» (Δαν. 7, 10), ενώ είναι γυάλινη και κρυσταλλοειδής γιατί συμβολίζει τὴν διαύγειαν τῶν ἀσωμάτων φύσεων» (σ. 569, 572).)

   Προσέξτε! Θα σας παρακαλέσω πάρα πολύ, ὄχι μόνο γιά τό σημερινό μάθημα, ἀλλά καί γιά κάθε μάθημα πού θά κάνουμε στο βιβλίο τῆς ᾿Αποκαλύψεως, μή τυχόν κανείς εκλάβει αυτά κατά γράμμα. Θά τό παρακαλέσω πάρα πολύ. Είναι εικόνες. Καί εἶναι εἰκόνες γιατί εἶναι ἀδύνατον να παρουσιαστεῖ ἡ πραγματικότητα. Αν μποροῦσε νὰ εἰπωθεῖ, νά ἀναφερθεῖ, νά παρουσιαστεί η πραγματικότητα, τότε δέν θά ἔλεγε ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐκεῖνο τὸ «οὐκ ἐξὸν ἀνθρώπω λαλήσαι» (Β΄ Κορ. 12, 4.), δεν είναι δυνατόν να ειπωθοῦν. Αὐτά τά πράγματα είναι ανέκφραστα, είναι απροσπέλαστα, ἀπρόσιτα. Δεν μπορούμε τίποτα να πούμε, τίποτα... οὔτε να σκεφθούμε τί ακριβώς είναι όλα αυτά στην πραγματικότητα, κι έτσι εμφανίζονται μόνο ως εικόνες. Γι' αὐτό, παρακαλώ, μή δεχθεῖ κανείς αυτά μέ κάποια απλοϊκότητα, ὅτι πράγματι είναι οροφές, πατώματα, θρόνοι... Προσοχή, γιατί θα παρανοήσει πολύ σοβαρά τό όλο θέμα.

   Αλλά αυτό το διάμεσο, το διαχωριστικό, αὐτό τό πάτωμα-οροφή εἶναι διαφανές, και σημαίνει ὅτι ἀπό ἐκεῖ μπορεῖ νά ἐποπτεύει ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου, να βλέπει ὅ,τι ὑπάρχει κάτω από αυτό. Δηλαδή είναι μιά πολύ εκφραστική εικόνα, ὅτι ὁ Θεός ἐποπτεύει καί γνωρίζει ὅλα τά ἐπί γῆς γεγονότα. (Η κρυσταλλίνη διαφάνεια τοῦ οὐρανοῦ ἐμφαίνει τὴν διαύγειαν τῆς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἐπιθεωρήσεως τοῦ κόσμου ἐκ τοῦ ἐπουρανίου θρόνου αὐτοῦ (Π. Μπρατσιώτης, σ. 121). Βλ. Εβρ. 4, 13.)

   Δέν ὑπάρχει τίποτα πού νά μήν τό γνωρίζει ὁ Θεός. Τά γνωρίζει ὅλα ἀπολύτως. Καί ἐκεῖνα βεβαίως πού δέν γνωρίζουν οἱ ἄνθρωποι. Καί ἐκεῖνα πού ἐμεῖς δέν γνωρίζουμε γιά τόν ἑαυτό μας, τά γνωρίζει ὁ Θεός. Σκεφθεῖτε αὐτό τό πράγμα. Δεν γνωρίζουμε ούτε τόν ἑαυτό μας, ἀγαπητοί μου! μήν τό ξεχνοῦμε αὐτό. (Από τους Ψαλμούς ὁ ἄνθρωπος ἀποκαλεῖται ἄβυσσος (στερητικό ά+βυσσός, ποιητικός τύπος τοῦ βυθός), πού σημαίνει κυριολεκτικῶς τή θάλασσα μέ τήν ἔννοια του ωκεάνιου βάθους, αλλά καί μεταφορικῶς κάτι το απύθμενο, το αχανές, τό ἀπροσμέτρητο. Ὁ Γέροντάς μας π. Αθανάσιος, σχολιάζοντας τό ψαλμικό «ἄβυσσος ἄβυσσον ἐπικαλεῖται» (41, 8), συσχετίζει τόν ἄνθρωπο μέ τόν Θεάνθρωπο: Ποιά εἶναι αὐτή ἡ ἄβυσσος, πού ἐπικαλεῖται τήν ἄλλη ἄβυσσο; Ἡ μία ἄβυσσος εἶναι ἡ ἄβυσσος τοῦ μυστηρίου τοῦ κατ' εἰκόνα πού ὑπάρχει στόν ἄνθρωπο. Καί ἡ ἄλλη ἄβυσσος εἶναι ἡ ἄβυσσος τοῦ πρωτοτύπου, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ μία λοιπόν ἄβυσσος –ὁ ἄνθρωπος– ἐπικαλεῖται τήν ἄλλη άβυσσο – τόν ἐνανθρωπήσαντα Υἱό τοῦ Θεοῦ! (Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 17ο, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2018, σ. 139.)) Καί ὄχι μόνο δέν γνωρίζουμε τόν ἑαυτό μας πού βρίσκεται στο παρόν, αλλά πολύ περισσότερο δεν γνωρίζουμε τόν ἑαυτό μας στο μέλλον, τί θά σκέφτεται καί τί θά κάνει. Αὐτό τό γνωρίζει μόνο ὁ Θεός. Γιά τόν Θεό εἶναι ὅλα «γυμνὰ καὶ τετραχηλισμένα» (Εβρ. 4, 13.). Δέν ὑπάρχει οὔτε ἕνα διάμεσο αδιαφανές. Ὅλα μπροστά του εἶναι ἀνοιχτά, καθαρά.

   «Καὶ ἐν μέσω του θρόνου... –σιγά-σιγά συμπληρώνεται αὐτή ἡ εἰκόνα, φεύγει από την στατικότητά της καὶ ἀρχίζει να παίρνει μία δυναμικότητα– Καὶ ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καὶ κύκλῳ τοῦ θρόνου τέσσαρα ζώα γέμοντα ὀφθαλμῶν ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν· καὶ τὸ ζῷον τὸ πρῶτον ὅμοιον λέοντι, καὶ τὸ δεύτερον ζῶον ὅμοιον μόσχῳ, καὶ τὸ τρίτον ζῷον ἔχον τὸ πρόσωπον ὡς ἀνθρώπου, καὶ τὸ τέταρτον ζῷον ὅμοιον ἀετῷ πετομένῳ· καὶ τὰ τέσσαρα ζῷα ἓν καθ' ἓν αὐτῶν ἔχον ἀνὰ πτέρυγας ἐξ, κυκλόθεν καὶ ἔσωθεν γέμουσιν ὀφθαλμών.» (Αποκ. 4, 6-8.)

   Πολύ περίεργη καί πολύ μυστηριώδης αὐτή ἡ εἰκόνα! Λέει «ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καὶ κύκλῳ τοῦ θρόνου».

   Αὐτό τό «καὶ ἐν μέσῳ» πρέπει να νοηθεῖ ὅτι σημαίνει μπροστά. (Εννοεῖται ὁ οἱονεί πρό τῶν βαθμίδων τοῦ θείου θρόνου χῶρος. (Π. Μπρατσιώτης, σ. 121)) Συνεπῶς γύρω από τον θρόνο τέσσερα ζώα, πολύ μυστηριώδη ζώω... τα οποία ήταν γεμάτα από μάτια, κι εμπρός και πίσω! γεμάτα από μάτια! δηλαδή πολυόμματα ζώα.

   Τό πρῶτο ζώο, ὅπως περιγράφει ὁ ἱερός Ευαγγελιστής, έμοιαζε με λιοντάρι. Προσέξτε: δεν λέει ήταν λιοντάρι, αλλά «όμοιον λέοντι», έμοιαζε με λιοντάρι. Τό δεύτερο ἔμοιαζε με μοσχάρι· το τρίτο είχε πρόσωπο ἀνθρώπου· καί τό τέταρτο ήταν ὅμοιο με αετό. Και τό καθένα απ' αυτά τα τέσσερα ζωα είχε έξι φτερούγες καί γύρω-γύρω, καί ἀπό μέσα, ήταν γεμάτα από μάτια. Παντοῦ μάτια... παντοῦ μάτια!

   Μια ανάλογη εικόνα μας παρουσιάζει ὁ προφήτης Ησαΐας στο 6ο κεφάλαιό του καί ὁ προφήτης Ἰεζεκιήλ στό 1ο και στο 10ο κεφάλαιο.

   Τί εἶναι ὅμως αὐτά τά μυστηριώδη τέσσερα ζώα;

   Προφανώς, προφανέστατα, δέν εἶναι ἄλογα ζώα, ἀφοῦ μάλιστα, ὅπως θὰ δοῦμε λίγο πιο κάτω, λένε και ψάλλουν ύμνο πρός τόν καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου.

   Τί εἶναι λοιπόν;

   Πρόκειται περί ἀγγελικῶν ὄντων· εἶναι, δηλαδή, ἄγγελοι. Καί ἄν δεχθοῦμε τό ὅλο θέμα σε συνδυασμό μέ τά δράματα τοῦ Ἡσαΐου καί τοῦ Ἰεζεκιήλ μαζί με τό ὅραμα τοῦ παρόντος προφήτου, τοῦ ἁγίου Ἰωάννου, τότε θὰ δοῦμε ὅτι πρόκειται περί τῶν Σεραφείμ και τῶν Χερουβείμ.

   Τα ζώα αυτά ἔχουν συμβολικό χαρακτήρα, καί γι' αὐτό ἐμφανίζονται μέ τόν τρόπο αυτό. Σᾶς εἶπα ὅτι δέν εἶναι ζῶα, δέν εἶναι ἄλογα ζῶα.

   Τό πολυόμματον τῶν ζῴων αὐτῶν, τό ὅτι δηλαδή ἔχουν πολλά μάτια, φανερώνει τήν παγγνωσία τοῦ Θεοῦ. Πάλι τήν παγγνωσία τοῦ Θεοῦ, διότι χρησιμοποιεῖ αὐτά ὡς λειτουργικά όργανά του, τά ὁποῖα καί ἐξαποστέλλει γιά τήν ἐκτέλεση τῶν βουλῶν του· αλλά γιά να τὰ ἐξαποστείλει πρέπει να γνωρίζει που θα τα στείλει. Ὁ Θεός λοιπόν βλέπει τα πάντα. Καί θά ἐκφραστεῖ αὐτό πῶς; μέ τό νά ἐμφανίζονται αὐτά τά ζῶα μέ πολλά μάτια... γεμάτα από μάτια!

   Το πολυπτέρυγον τῶν ζῴων αὐτῶν δείχνει τήν εὐκινησία πού ἔχουν για τάχιστη εκτέλεση τῶν βουλών τοῦ Θεοῦ.

   Αλλά τί συμβολίζουν τά ζῶα αὐτά;

   Ἔχουν δοθεῖ κατά καιρούς πολλές ερμηνείες για τό τί ἀκριβῶς συμβολίζουν. Θα μπορούσαμε νά ποῦμε τις πιθανότερες, ἢ μᾶλλον τὴν πιθανότερη ερμηνεία. Είναι πάμπολλες οἱ ἑρμηνείες πού ἔχουν δοθεῖ.

   Καί μάλιστα, ἄν ἔχετε προσέξει, τά τέσσερα αυτά ζῶα ζωγραφίζονται πάνω στα σφαιρικά τρίγωνα, στις τέσσερις γωνίες που κρατοῦν τόν τρούλλο μιᾶς ἐκκλησίας, ἐκεῖ πού συνήθως ζωγραφίζονται οἱ τέσσερις Εὐαγγελιστές, καί μ' αυτό θεωροῦνται ὅτι εἶναι σύμβολα τῶν τεσσάρων Εὐαγγελιστῶν. Γι' αυτό καί δίπλα στον κάθε Εὐαγγελιστή ὑπάρχει καί ἕνα ἀνάλογο ζῶο.

   Ἔτσι, στόν Λουκᾶ ἀντιστοιχεῖ ὁ βοῦς, στον Μᾶρκο ἀντιστοιχεῖ αὐτό τό ὡς ἄνθρωπος, στόν Ματθαῖο ὁ λέων καί στόν Ἰωάννη ὁ ἀετός. Ὅμως, σᾶς εἶπα, ὑπάρχουν πολλές ερμηνείες. (Βλ. ἁγ. Εἰρηναίου, Κατὰ Αἱρέσεων ΙΙΙ, PG 7, 886-889: «Το μὲν γὰρ πρῶτον ζῷον, φησίν, ὅμοιον λέοντι, τὸ ἔμπρακτον αὐτοῦ καὶ ἡγεμονικὸν καὶ βασιλικόν χαρακτηρίζον· τὸ δὲ δεύτερον ὅμοιον μόσχῳ, τὴν ἱερουργικὴν καὶ ἱερατικὴν τάξιν ἐμφαῖνον· τὸ δὲ τρίτον ἔχον πρόσωπον ἀνθρώπου, τὴν κατὰ ἄνθρωπον αὐτοῦ παρουσίαν φανερώτατα διαγράφον· τὸ δὲ τέταρτον ὅμοιον ἀετῷ πετωμένῳ, τὴν τοῦ Πνεύματος ἐπὶ τὴν Ἐκκλησίαν ἐφιπταμένου δόσιν σαφηνίζον». «Ταῦτα τὰ τέσσαρα ζῶα καὶ τὸν Ἡσαΐαν τεθεάσθαι νομίζομεν· διὰ τῶν τεσσάρων προσώπων δηλοῦντα εἴτε τὴν τῶν τεσσάρων στοιχείων τοῦ Θεοῦ δημιουργίαν τε καὶ συντήρησιν, ὥς τισιν ἔδοξεν, εἴτε τῶν οὐρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ τῶν ἐν θαλάσσῃ καὶ καταχθονίων τὴν θείαν δεσποτείαν· εἴτε τὰς ἀρετὰς τὰς τέσσαρας, καὶ τὰ τέσσαρα Εὐαγγέλια, ὡς ἑτέροις καλῶς ἔχειν λελόγισται.» (Ανδρέας, σ. 256-257). Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Περὶ τῆς οὐρανίου ἱεραρχίας, 15, 8, PG 3, 336D-337Β.)

   Θα μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι ὁ λέων δείχνει το βασιλικό μεγαλεῖο. Τίνος ὅμως τό βασιλικό μεγαλείο; Τοῦ καθημένου ἐπί τοῦ θρόνου. Αλλά μόνο του καθημένου ἐπί τοῦ θρόνου;

   Ξέρετε γιατί ρωτάω; Η εικόνα δεν έχει συμπληρωθεῖ ἀκόμα. Είμαστε στο 4ο κεφάλαιο. Στο 5ο κεφάλαιο, αγαπητοί μου, θα συμπληρωθεῖ ἡ εἰκόνα. Από τό 6ο ἀρχίζει πλέον τό ξετύλιγμα των γεγονότων που πρόκειται να γίνουν.

   Στο 5ο κεφάλαιο συμπληρώνεται ἡ εἰκόνα, κι ἐκεῖνο που τη συμπληρώνει εἶναι τὸ ἐσφαγμένον αρνίον. (Αποκ. 5, 6· 12. 13, 8.) Συνεπῶς αὐτές οἱ ἰδιότητες τῶν τεσσάρων ζώων δέν ἀναφέρονται μόνο στον καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου, αλλὰ ἀναφέρονται καί στίς ἑπτά λαμπάδες τις καιόμενες, ποὺ εἶναι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, αναφέρονται και στό ἐσφαγμένον ἀρνίον, πού εἶναι ὁ Υἱός και Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ἐνανθρώπησε.

   Ἔτσι, γιά νά ἔχουμε μία εἰκόνα, επειδή τά τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἔχουν μία ουσία, εἶναι ὁ ἕνας Θεός, πρέπει να θεωρήσουμε ὅτι ὅλες αὐτές οἱ ἰδιότητες –τῆς παγγνωσίας, μέ τά πολυόμματα, ἤ τῆς διεισδυτικότητος, μέ τήν γυάλινη θάλασσα, το πάτωμα αὐτό ἀπό ὅπου ὁ Θεός βλέπει τά πάντα– αναφέρονται και στα τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος, που βλέπουν καί γνωρίζουν τά πάντα, γιατί εἶναι ὁ ἕνας Θεός.

   Το δεύτερο ζώο, ὁ βούς, δείχνει τη ρώμη, τή δύναμη· ὅπως λέμε, τό βόδι ἔχει δύναμη. Τό ἀποδίδουν στον Λουκᾶ, γιατί θέλουν να δείξουν ὅτι ὁ Λουκᾶς ἀναφέρεται στίς θυσίες –επειδή τό βόδι ἦταν ζῶο πού θυσιαζόταν– αναφέρεται στήν ἱερωσύνη τοῦ Χριστοῦ καί λοιπά.

   Κατόπιν, αὐτό μέ τό ἀνθρώπινο πρόσωπο δείχνει τήν ἀνθρώπινη ευφυΐα, δείχνει δηλαδή ὅτι ὑπάρχει εύφυΐα. Μή θεωρήσει κανείς ὅτι αὐτά είναι ζώα άλογα. Καί ὅλα αὐτά βέβαια υπάρχουν στὸν ἴδιο τὸν Θεό, σας εἶπα· εἶναι ἰδιότητες τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ.

   Καί τό τέταρτο ζώο εἶναι ὁ ἀετός, που δείχνει το οξυδερκές, τό ὑψιπετές, τὸ εὐπετές δηλαδή αυτό που πετάει ψηλά, αὐτό πού βλέπει πολύ καλά. Καί παρουσιάζεται το ζώο αυτό, ή τουλάχιστον το συμβολίζουμε ἐμεῖς, στὸν εὐαγγελιστή Ιωάννη πλάι, για να δείξουμε ὅτι ἡ θεολογία τοῦ Ἰωάννου εἶναι πολύ οξυδερκής και πολύ υψηλή. Υψηλή θεολογία! Φθάνει στον ουρανό καί ὁμιλεῖ περί τοῦ Θεοῦ Λόγου! (Βλ. Ανδρέα, σ. 255.)

   «Καὶ ἀνάπαυσιν οὐκ ἔχουσιν ἡμέρας καὶ νυκτὸς λέγοντες· Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ, ὁ ἦν καὶ ὁ ῶν καὶ ὁ ἐρχόμενος» (Αποκ. 4, 8.) Ανάπαυση δέν ἔχουν μέρα και νύχτα τά ζῶα αὐτά καί λένε διαρκῶς Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος Κύριος ὁ Θεός, ὁ Παντοκράτωρ, αὐτός πού ὑπῆρχε κι αυτός που υπάρχει κι αυτός πού ἔρχεται, «ὁ ὴν καὶ ὁ ὢν καὶ ὁ ἐρχόμενος».

   Βλέπουμε ὅτι τά τέσσερα ζῶα ἀναπέμπουν ἀδιάκοπα έναν ὕμνο πρός τόν καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου. Η έκφραση «ανάπαυσιν οὐκ ἔχουσιν ἡμέρας καὶ νυκτὸς» εἶναι πολύ συγκινητική, πολύ κατανυκτική, και δείχνει τὸ ἀκατάπαυστα τῆς δοξολογίας ἐκ μέρους του αγγελικοῦ κόσμου προς τον Θεό. Δεν σταματούν ποτέ!

   Στον ουρανό, αγαπητοί μου, δέν ὑπάρχει ἡμέρα καί νύκτα. Θα ἦταν ἀνόητος κανείς ἂν τὸ ἔλεγε αὐτό καί μάλιστα ἂν ἤθελε να στηρίξει ενδεχομένως θέσεις αποδεικτικές ὑπέρ τοῦ ἑορτολογίου. (Προφανῶς ἐννοεῖ τόν παλαιοημερολογιτισμό και νεοημερολογιτισμό, πού ὑφίστανται από το 1924, ὅταν ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ἀναθεώρησε τό ως τότε ἰσχύον Ἰουλιανό ημερολόγιο, ώστε να συμπίπτει μέ τό νέο, το Γρηγοριανό, πού εἶχε υιοθετήσει ή πολιτεία. Τότε κάποιοι Χριστιανοί αποτειχίσθηκαν ἀπό τήν θεσμική διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἐπειδή, σύν τοῖς ἄλλοις, θεώρησαν τήν αλλαγή τοῦ ἡμερολογίου ὡς πρῶτο βῆμα γιά τήν ὑποταγή τῶν Ὀρθοδόξων στον Πάπα, αλλά καί ὅτι ἡ ἐπίσημη Εκκλησία ἔχει οἰκουμενιστικό χαρακτήρα. Τό Ἰουλιανό ημερολόγιο ὑπολείπονται τοῦ Γρηγοριανοῦ κατά 13 ἡμέρες.) Ἡ ἡμέρα καί ἡ νύχτα είναι αποτελέσματα, είναι φαινόμενα της περιστροφῆς τῆς γῆς μας γύρω από τόν ἄξονά της. Μπαίνει ἡ σκιά τῆς γῆς, καί ἔχουμε νύκτα· δείχνει το πρόσωπο της ἡ γῆ πρός τόν ἥλιο, καί ἔχουμε μέρα. Στόν οὐρανό ὅμως δέν ὑπάρχει οὔτε ἥλιος οὔτε γῆ, καί ἔτσι δέν ἔχουμε ούτε μέρα ούτε νύχτα. Είναι παρμένες από τη γη αὐτές οἱ εἰκόνες, γιά νά δείξουν αυτό πού καί στήν καθημερινή μας έκφραση λέμε: Μέρα-νύχτα δουλεύει αὐτός ὁ ἄνθρωπος. Τί θά πεῖ μέρα-νύχτα; Αδιάκοπα. Μέρα-νύχτα δουλεύει αὐτή ἡ μηχανή... πού θά πεῖ ἀδιάκοπα. Συνεπῶς, τό ὅτι ἀνάπαυση δέν ἔχουν τά ζῶα αὐτά «ἡμέρας καὶ νυκτός» σημαίνει ότι αδιάκοπα –τί κάνουν;– δοξολογοῦν τόν Θεό.

   Ας δούμε όμως πῶς Τόν δοξολογοῦν.

   Είδαμε ότι υπάρχει ένας ύμνος. Αὐτός ὁ ὕμνος είναι στερεότυπος. Θά σᾶς τόν ξαναδιαβάσω: «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος ὁ Θεὸς ὁ παντοκράτωρ, ὁ ἦν καὶ ὁ ῶν καὶ ὁ ἐρχόμενος». Είναι ένας ύμνος στερεότυπος, γιατί δέν ὑπάρχει κάτι ἄλλο να ψάλλουν. Ψάλλουν αὐτό, καί ἅμα τελειώσει, ἀρχίζουν πάλι από την αρχή. Ἀφοῦ ὅμως εἶναι ἀκατάπαυστος αὐτός ὁ ὕμνος, τότε ἴσως θα δημιουργοῦσε μία ανία, μία πλήξη.

   Αλλά δέν εἶναι μόνο αυτό.

   Ὅταν τελειώσει ὁ ὕμνος τῶν τεσσάρων ζώων, οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι, οἱ ὁποῖοι φοροῦν χρυσά στεφάνια (κι αὐτό δείχνει ὅτι εἴμαστε ἱερεῖς καί βασιλεῖς, πού λέει τό ἴδιο τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως σέ παρακάτω κεφάλαιο, αλλά τό λέει και στην αρχή, τό ἔχουμε πεῖ σέ μιά προηγούμενη ομιλία μας, εὐχαριστοῦμε τόν Θεό, πού μᾶς ἔκανε ἱερεῖς καί βασιλεῖς· εἶναι τό βασίλειον ἱεράτευμα) (Βλ. Αποκ. 1, 6. 5, 10. 20, 6. Ἔξοδ. 19, 6. 23, 22. Α΄ Πέτρ. 2, 9. καί π. Αθαν. Μυτιληναίου, Η Αποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ομιλία 5η, https://youtu.be/gudYGt4UIdQ?si=MXh98vQdXRMyKdOr

📜Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/12/blog-post_7.html?m=1 ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2023, καί Ὁμιλία 24η https://youtu.be/EG_tsiPQO2s?si=l0zimCkNrptNc-Yl

📜Ολόκληρη η ομιλία :

https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2025/01/24.html?m=1.), ἔρχονται νά ἀποθέσουν τα χρυσά τους στεφάνια μπροστά στον θρόνο τοῦ καθημένου. Ὅταν ξαναρχίσει ὁ ὕμνος, οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι σαν να ξαναπαίρνουν τα στεφάνια τους· και ἅμα τελειώσει ὁ ὕμνος, πάλι κάνουν τήν ἴδια κίνηση καί ἐναποθέτουν τά στεφάνια μπροστά στον θρόνο.

   Ἔτσι, βλέπουμε να υπάρχει ένας στερεότυπος ύμνος και μία στερεότυπη κίνηση. Οι στερεότυπος ύμνος λέγεται από τους αγγέλους, τα τέσσερα ζώα, τα Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, καί ἡ στερεότυπη κίνηση γίνεται ἀπό τούς εἴκοσι τέσσερις πρεσβυτέρους.

   Θά δοῦμε λίγο πιό κάτω ὅτι οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι, αποθέτοντας τα στεφάνια τους, λένε μία προσφώνηση. Αλλά καί αὐτή ἡ προσφώνηση είναι στερεότυπη. Είναι μία μικρή προσευχή τρόπον τινά, μία προσαγόρευση, κι αυτή στερεότυπη, ἐπαναλαμβάνεται διαρκώς.

   Θά ἔλεγε λοιπόν κάποιος: Πώ πώ πώ... φοβερό πράγμα! Ο ουρανός πρέπει να είναι κάτι πάρα πολύ ανιαρό! Διότι, πείτε μου, όταν διαρκώς έχουμε μία έπανάληψη τῶν ἴδιων πραγμάτων, δεν είναι κάτι πολύ ανιαρό; Καί μάλιστα ακαταπαύστως θά πεῖ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων, χωρίς τελειωμό! Μά χωρίς τελειωμό, στούς άληκτους αιώνες, θὰ ὑπάρχει ἡ ἴδια κίνηση;

   Δεν ξέρουμε ποιες άλλες κινήσεις μπορεί να υπάρχουν, ἀγαπητοί μου, στόν οὐρανό· ἐδῶ ἔχουμε μία μόνο εἰκόνα. Αλλά με βάση αὐτή τήν εἰκόνα, που έχουμε αυτό το στερεότυπο, θά σᾶς βεβαίωνα τό ἑξῆς: Δέν υπάρχει καμμία ανία! Καὶ δὲν ὑπάρχει, γιὰ τὸν ἑξῆς απλούστατο λόγο.

   Ὅταν τελειώσει ὁ ὕμνος τῶν ἀγγέλων, τῶν τεσσάρων ζώων, τῶν Χερουβείμ και Σεραφείμ, τότε μπροστά στα μάτια τους ἐμφανίζεται μία καινούργια δόξα τοῦ καθημένου ἐπί τοῦ Θρόνου. Τήν ἴδια στιγμή, ενώ τοὺς ἀποκαλύπτεται αὐτή ἡ ἐπιπλέον θεία δόξα, ξεσπούν πάλι στόν ἴδιο ὕμνο. Γιά τήν ἀκρίβεια, αὐτή ἡ νέα ἀποκάλυψη δέν εἶναι παρά ἕνα ἀκόμα πιό πολύ άνοιγμα τῶν ματιῶν τῶν ἀγγελικῶν ὄντων, εφόσον ὁ Θεός ἔχει πάντα τη δόξα του αμετάβλητη.

   Εἶναι ἐκεῖνο πού λέμε στο απολυτίκιο τῆς Μεταμορφώσεως, ὅτι οἱ τρεῖς μαθητές ἔβλεπαν «καθὼς ἠδύναντο»· ἔβλεπαν τήν δόξα τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά ὅσο μπορούσαν. Καί πιό πριν ὁ Χριστός ήταν ἔτσι, καί διαρκώς κινεῖτο ὡς δοξασμένος· τά μάτια ὅμως τῶν ἀνθρώπων ἦταν κλειστά, δηλαδή δέν ἔβλεπαν. Ἐκεῖ, στό ὄρος Θαβώρ, δεν ήταν ή θεία δόξα τοῦ Χριστοῦ πού φάνηκε, αλλά ἦταν τά μάτια τῶν τριῶν μαθητῶν πού ἄνοιξαν και είδαν. Στη δόξα τοῦ Χριστοῦ ὑπῆρχε κάτι το στερεότυπο, τό ἀμετάβλητο. Αλλά τά μάτια τῶν μαθητῶν ἄνοιξαν μέχρις ενός σημείου. (Βλ. ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Λόγος εἰς τὴν ὑπερένδοξον Μεταμόρφωσιν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, PG 96, 564: «Ἔμπροσθεν τῶν μαθητῶν μεταμορφοῦται, ὁ ἀεὶ ὡσαύτως δεδοξασμένος καὶ λάμπων τῇ ἀστραπῇ τῆς θεότητος. Ἀνάρχως μὲν γὰρ ἐκ Πατρὸς γεννηθείς, τὴν φυσικὴν ἀκτῖνα ἄναρχον κέκτηται τῆς θεότητος, οὐχ ὕστερον τὸ εἶναι, οὐδ᾽ αὖ τὴν δόξαν προσλαμβανόμενος. Καὶ τοῦτό ἐστι τό, "μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν". Μένων γὰρ αὐτὸς ἐν ταυτότητι, παρ' ὅ τὸ πρὶν ἐφαίνετο, ἕτερον νῦν τοῖς μαθηταῖς ἑωρᾶτο φαινόμενος.», καί Γρηγορίου Παλαμά, Λόγος εἰς τὴν σεπτὴν Μεταμόρφωσιν..., ΕΠΕ 10, 369.)

   Κάτι ανάλογο συμβαίνει τώρα και με τους αγγέλους. Ὅταν τελειώσει ο ύμνος τους, ανοίγουν τα μάτια τους πιο πολύ και βλέπουν θεία δόξα παραπάνω από πρίν πού ἔψελναν τον τρισάγιο ύμνο. Και όταν τελειώσει καί αὐτός ὁ ὕμνος, πάλι βλέπουν πιο πολλή δόξα. Αλλά αυτή η δόξα ταυτοχρόνως προσφέρει και βαθύτερη γνώση του Θεού. Αυτή όμως ή βαθύτερη γνώση τοῦ Θεοῦ τούς κάνει να ξεσπάσουν σε επανάληψη του ἴδιου ύμνου, διότι δεν είναι δυνατό να πουν κάτι άλλο. Καί δέν εἶναι δυνατόν να πουν κάτι ἄλλο διότι, απλούστατα, όταν βλέπουν ολοένα καινούργια πράγματα, το μόνο πού τούς μένει είναι να αναφωνούν από έκπληξη. (Ὅπως ὁ δρόμος γιά τήν τελειότητα καί τόν ἁγιασμό στους πιστούς εἶναι ἀτελεύτητα προοδευτικός (Λευιτ. 20, 7· 26. Ματθ. 5, 48. Α΄ Πέτρ. 1, 15-16. Ἑβρ. 6, 1. Αποκ. 21, 11), ἔτσι καί ἡ γνώση καί ἡ δόξα πού θά ἀποκαλύπτεται σ' αυτούς στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ θα εἶναι ἀτελεύτητα προοδευτική. Βλ. Β΄ Κορ. 3, 18: «ἡμεῖς δὲ πάντες ανακεκαλυμμένω προσώπω τὴν δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι τὴν αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφούμεθα ἀπὸ δόξης εἰς δόξαν...».)

   Το ίδιο συμβαίνει καί μ' ἐμᾶς ὅταν πηγαίνουμε σε μία έκθεση καί βλέπουμε εκθέματα που μας θαμπώνουν από την ομορφιά τους και αναφωνούμε με έκπληξη: Ααα!... Μετά, φεύγοντας ἀπό τό ένα έκθεμα και βλέποντας ἕνα ἄλλο, πάλι λέμε: Ααα!... Αγαπητοί μου, εάν κάποιος μπορούσε να μας παρακολουθεί, χωρίς ὅμως νὰ βλέπει τὰ ἐκθέματα ποὺ ἐμεῖς βλέπουμε, αλλά μόνο νά μᾶς ἀκούει να λέμε συνεχῶς Ααα!... Ααα!... θά ἔλεγε: Αὐτός ὁ ἄνθρωπος τρελλάθηκε! Γιά νά τό κάνει συνεχῶς, δέν εἶναι καλά! Εἶναι φοβερά ανιαρό να λέει συνεχώς Ααα!... Ααα!...

   Μά γιά ἐκεῖνον πού βλέπει δέν εἶναι ἀνιαρό, γιατί ἁπλούστατα βλέπει καινούργια και καινούργια πράγματα. Τό ἴδιο ἀκριβῶς γίνεται καί στόν οὐρανό· υπάρχει καινούργια και καινούργια αποκάλυψη θείας δόξης, βαθύτερη καί βαθύτερη αποκάλυψη θείας γνώσεως. Ἄρα, ἐνῶ μοιάζει ὅτι αὐτά εἶναι στερεότυπα, στην πραγματικότητα δέν εἶναι ἔτσι.

   Νά σᾶς τό πῶ καί μ' ἕνα ἄλλο παράδειγμα.

   Σκάψαμε ἕνα ἄνοιγμα στή γῆ τέσσερα τετραγωνικά μέτρα, ὅσο ένα μεγάλο πηγάδι, καί βρήκαμε μερικά πράγματα. Γιά ἕναν πού είναι στην επιφάνεια τῆς γῆς, ἐξαντλήθηκε τό ἐνδιαφέρον ὡς ἐκεῖ πού σκάψαμε. Σκάψαμε τήν ἐπιφάνεια. Τί ἄλλο μπορεῖ νά βρεῖ κανείς ἐκεῖ; Ἐκεῖνος όμως πού συνεχίζει να σκάβει, βρίσκει διαρκώς καινούργια πράγματα, καί, προχωρώντας στο βάθος, μεταβαίνει ἀπό ἐκπλήξεως σέ ἔκπληξη. Γι' αὐτόν πού εἶναι στήν ἐπιφάνεια τῆς γῆς, καί δέν βλέπει τί βρίσκει ἐκεῖνος πού σκάβει και κατεβαίνει κάτω στή γῆ, τό θέμα ἐξαντλήθηκε· ἔ, καλά, σκάψαμε τέσσερα τετραγωνικά μέτρα, τελείωσε. Γι' αὐτόν ὅμως πού κατεβαίνει, ἐξαντλήθηκε το θέμα; Ὄχι, δέν ἐξαντλήθηκε.

   Τό ἴδιο λοιπόν εἶναι καί γιά τόν ἀγγελικό κόσμο, ἀγαπητοί μου· ὅ,τι βλέπουν στον Θεό δέν ἐξαντλεῖται· ὁ Θεός εἶναι στο διηνεκές ανεξάντλητος. Βλέπετε, δέν ξέρουμε μέ ποιά γλώσσα πρέπει να μιλήσουμε για να καταλάβουμε ἐκεῖνα πού δέν μποροῦμε πραγματικά να καταλάβουμε. Ἐμεῖς παθαίνουμε ἀνία, κουραζόμαστε, θέλουμε μιά αλλαγή εικόνων, νυστάζουμε, κοιμόμαστε. Ὅλα αὐτά δημιουργοῦν ἕναν κορεσμό· αλλά αυτός ο κορεσμός όμως προφανῶς δέν ὑπάρχει στον ουράνιο κόσμο.

   Ακόμα, παρατηροῦμε ἀπό αὐτό ἐδῶ τό χωρίο ὅτι ἡ γνώση τῶν ἀγγέλων είναι διαρκώς αύξουσα. Δηλαδή οι ἄγγελοι, μέχρι πρίν έναναθρωπήσει ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, είχαν μία κάποια γνώση. Ὅμως, μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἡ γνώση τῶν ἀγγέλων υπερπλουτίστηκε. Καί διαρκῶς πλουτίζεται ἡ γνώση τῶν ἀγγέλων· ἀλλά καί τῶν ἁγίων.

   Ὅπως εἴπαμε καί τήν περασμένη φορά, οἱ εἴκοσιτέσσερις πρεσβύτεροι εἶναι ἡ θριαμβεύουσα Ἐκκλησία· εἶναι ὅλοι οἱ πιστοί πού βρίσκονται στήν Ἐκκλησία τοῦ οὐρανοῦ. Καί ἐκεῖνοι, οἱ πρεσβύτεροι, ή θριαμβεύουσα Ἐκκλησία, ἔχουν αύξηση γνώσεως τοῦ Θεοῦ. Ἐδῶ, στή γῆ, μαθαίνουμε μερικά πράγματα· ἀλλά ἐκεῖ, στον ουρανό, ή αύξηση τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ θά εἶναι στο διηνεκές. Δέν ὑπάρχει ποτέ περίπτωση ολοκληρώσεως και στατικότητος τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά ποῦμε τὰ μάθαμε ὅλα, και τελειώσαμε. Αὐτό δέν ὑπάρχει στόν οὐρανό. (Εἶναι ἐξόχως χαρακτηριστικό ότι στην πατερική παράδοση, ἀκόμα καί ἡ ζωή στον Παράδεισο, δεν αποτελεί μια στατική κατάσταση ἀπαθοῦς νιρβάνας και μακαριότητας, αλλά μια πορεία ἀπό δόξα σέ δόξα ακτίστου φωτός. Αὐτό εἶναι τό "ἀτελές τέλος" τῆς σωτηρίας (= ολοκλήρωσης), τῆς θέωσης καί τῆς εὐτυχίας. (Σ. Δεσπότης, σ. 99-100). Βλ. Α΄ Κορ. 13, 12.)

   Ακόμη, ὁ ὕμνος τῶν ἀγγέλων, αὐτό τό «ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος», ἔχει μία τριπλή εκφορά, ὅπως βλέπετε· ἀφ' ἑνός μέν, ἐπιτείνει τήν ἔννοια τῆς ἁγιότητος τοῦ καθημένου ἐπί τοῦ θρόνου· ἀφ' ἑτέρου δέ, αναφέρεται στα τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Αν ἤθελα αυτό να τό παραστήσω με μία κίνηση, θά ἔλεγα ὅτι ἐδῶ εἶναι ὁ Πατήρ, δίπλα εἶναι ὁ Υἱός, πιό δίπλα εἶναι τό Πνεῦμα το Ἅγιο. Κάνω λάθος βέβαια σ' αὐτό πού λέω· αλλά πῶς ἀλλιῶς νά τό πῶ; Εἶναι σάν νά ἔλεγαν οἱ ἄγγελοι τό πρῶτο «ἅγιος» στο πρώτο πρόσωπο, τό δεύτερο «ἅγιος» στο δεύτερο πρόσωπο, καί τό τρίτο «ἅγιος» στο τρίτο πρόσωπο. Συνεπώς, τό «ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος» δέν είναι μόνο μία ἐπίταση τῆς ἐννοίας τῆς ἁγιότητος τοῦ Ἁγίου Θεοῦ, ἀλλά εἶναι καί μία φανέρωση τοῦ τριαδικοῦ τοῦ Θεοῦ, ὅτι δηλαδή ἔχουμε τα τρία πρόσωπα τῆς Αγίας Τριάδος, καί πρός τό κάθε πρόσωπο ἀπευθύνεται καί ἕνα «ἅγιος».

   Επίσης, εἶναι ἀξιοπαρατήρητο ὅτι αὐτός ὁ ὕμνος πού ψάλλουν τα Σεραφείμ, τόν ὁποῖο ὁ προφήτης Ἡσαΐας μᾶς περιγράφει μεγαλοπρεπέστατα στο 6ο κεφάλαιό του –σᾶς παραπέμπω στην Παλαιά Διαθήκη να τό διαβάσετε– ἄδεται, ψάλλεται καί ἀπό τά Χερουβείμ, ὅπως αὐτά ἐμφανίζονται ἄδοντα στο όραμα τοῦ Ἰεζεκιήλ, στο 1ο και στο 10ο κεφάλαιο· μόνο πού ἐδῶ στον ὕμνο αὐτόν προστίθεται αὐτό τό ἐσχατολογικό του παρόντος βιβλίου, «ὁ ἦν καὶ ὁ ὢν καὶ ὁ ἐρχόμενος» (Αποκ. 1, 4' 8. 4, 8. 11, 17. Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Αποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ὁμιλία 4η, https://youtu.be/_knWRNvdysg?si=cobEU41NkjLKX8nQ
📜Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2024/12/4.html?m=1 ἐκδ. Ἱ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2023, σ. 110.). Ετσι, ἐδῶ βλέπουμε πῶς ἀκριβῶς ψάλλουν τα Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ.

   Τί εἶναι τά Σεραφείμ; Τί εἶναι τά Χερουβείμ; Η Εκκλησία μας αὐτό μᾶς τό διασώζει κατά έναν θαυμάσιο τρόπο στήν εὐχή τοῦ τρισαγίου ὕμνου, που λέμε το ἑξῆς: «Ὁ Θεὸς ὁ ἅγιος, ὁ ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος, ὁ τρισαγίω φωνῇ ὑπὸ τῶν Σεραφεὶμ ἀνυμνούμενος καὶ ὑπὸ τῶν Χερουβείμ δοξολογούμενος –αλλά ή ανυμνώ ή δοξολογῶ εἶναι τό ἴδιο· αλλάζει τα ρήματα ὁ ἱερός συντάκτης τῆς εὐχῆς γιά νά δείξει ότι τον ίδιο ὕμνο λέμε καί τά Σεραφείμ καί τά Χερουβείμ– καὶ ὑπὸ πάσης ἐπουρανίου δυνάμεως προσκυνούμενος» ( Ἱερατικόν, Θεία Λειτουργία ἱεροῦ Χρυσοστόμου, ἐκδ. Αποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1981, σ. 79.). Καί δέν εἶναι μόνο τα τέσσερα ζώα που ανυμνοῦν· εἶναι ὅλοι οἱ ἄγγελοι!

   Θά δοῦμε λίγο πιο κάτω, αγαπητοί μου, όχι σήμερα· αργότερα θὰ δοῦμε ὅτι δέν εἶναι μόνον οἱ εἴκοσιτέσσερις πρεσβύτεροι, ἀλλά καί ὁ ὄχλος πού δέν μπορεῖς νά τόν ἀριθμήσεις, (Αποκ. 7, 9.) ὅπως λέει. Οἱ ἄγγελοι εἶναι τόσοι, πού δέν μπορεῖς νά τούς ἀριθμήσεις! Σιγά-σιγά, σταδιακά, ἡ εἰκόνα μεγαλώνει, εμπλουτίζεται, αὐξάνεται, ἐκτείνεται κατά έναν φοβερό τρόπο, καί προδιαθέτει, προπαρασκευάζει τόν ἀκροατή ἤ τόν ἀναγνώστη τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως, τόν προδιαθέτει σιγά-σιγά καί τόν προετοιμάζει, γιά νά μή δεῖ ξαφνικά τήν εικόνα καί δέν ξέρει που να κοιτάξει. Καί βάζει άριστοτεχνικότατα ὁ ἱερός Ευαγγελιστής στην περιγραφή του ἕνα-ἕνα τά νέα στοιχεῖα, ἕνα-ἕνα, ἀναλύει, προσθέτει, ἀναλύει, προσθέτει, καί μᾶς δίνει τήν πλήρη εἰκόνα τοῦ οὐρανοῦ, τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

   Ακόμη, εἶναι φανερό ὅτι ὁ χερουβικός ύμνος, πού ψάλλεται στη θεία Λειτουργία ὅταν έτοιμαζόμαστε για τήν μεγάλη Είσοδο (Μεγάλη Είσοδος εἶναι ἡ μεταφορά των τιμίων Δώρων (ἄρτος καί οἶνος) ἀπό τήν Πρόθεση στο Θυσιαστήριο, τήν ἁγία Τράπεζα.) «Οἱ τὰ Χερουβείμ μυστικῶς εἰκονίζοντες καὶ τῇ ζωοποιῷ Τριάδι τὸν τρισάγιον ὕμνον προσάδοντες, πᾶσαν τὴν βιοτικὴν ἀποθώμεθα μέριμναν, ὡς τὸν Βασιλέα τῶν ὅλων ὑποδεξόμενοι...» και τά λοιπά ἀπό ἐδῶ ἔχει τήν ἔμπνευσή του.

   Επίσης ἐδῶ βλέπουμε ὅτι ἡ ἁγία Τράπεζα εἶναι ὁ Θρόνος τοῦ Θεοῦ! εἶναι ὁ θρόνος τοῦ ἐσφαγμένου ἀρνίου, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ! Καί ἐπί τῆς ἁγίας Τραπέζης εἶναι ἀνακείμενος, ὅπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὁ ἴδιος ὁ Χριστός! Ἡ ἁγία Τράπεζα λοιπόν εἶναι ἡ ἴδια μέ τόν θρόνο πού εἶδε ὁ ὀπτασιαστής ἱερός Ευαγγελιστής! εἶναι ὁ ἴδιος θρόνος! Καί ὅπως τα Χερουβείμ και τά Σεραφείμ εἶναι ἐκεῖ, γύρω ἀπό τόν θρόνο, ἔτσι εἶναι κι ἐδῶ, γύρω από τήν ἁγία Τράπεζα, πρός τιμήν τοῦ ἀνακειμένου, πού λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, τοῦ Ἰησοῦ Χριστού! (Βλ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου. Περὶ Ἱερωσύνης Γ΄, PG 48, 681: «Ὅταν δὲ καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον καλῇ καὶ τὴν φρικωδεστάτην ἐπιτελῇ θυσίαν.... Τότε καὶ ἄγγελοι παρεστήκασι τῷ ἱερεῖ, καὶ οὐρανίων δυνάμεων ἅπαν τάγμα βοᾷ καὶ ὁ περὶ τὸ θυσιαστήριον πληρούται τόπος εἰς τιμὴν τοῦ κειμένου». Πρβλ. Εἰς τοὺς ἀνδριάντας, ΙΕ΄, PG 49, 160. Εἰς τὴν προδοσίαν τοῦ Ἰούδα, Α΄, ΣΤ΄, PG 49, 381.)

   Καί ἐμεῖς, πού εἴμαστε οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι οὕτως εἰπεῖν, ἀλλά ἐδῶ στή γῆ, ὄχι στον ουρανό ἀκόμα –ἄν καί εἶναι τό ἴδιο θυσιαστήριο, εἶναι ὁ ἴδιος θρόνος, γιατί εἶναι ὁ ἴδιος Θεός! ὁ ἀνακείμενος, ὁ καθήμενος, ὁ ἀναπαυόμενος, εἶναι ὁ ἴδιος Θεός– κι ἐμεῖς είμαστε γύρω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα.

   Στην αρχαία Εκκλησία ἡ ἁγία Τράπεζα ήταν στη μέση τοῦ ναοῦ. Κατόπιν τοποθετήθηκε στην άκρη για λόγους τεχνικούς. Αυτό ήταν μία αισθητοποίηση τοῦ τί ἀκριβῶς συμβαίνει. Στην πραγματικότητα, ὅπου καί ἄν την πᾶμε την αγία Τράπεζα, ο λαός είναι γύρω από αυτήν. Διότι, αφού κοινωνούμε, σημαίνει ότι είμαστε συνδαιτυμόνες. Αλλά τό ὅτι είμαι συνδαιτυμόνας μιας τραπέζης σημαίνει ότι κάθομαι στο τραπέζι, καί δέν ἔχει σημασία που είναι αυτό. Κάθομαι εγώ, κάθεται και ο διπλανός μου, και ο παραπέρα. Ὅλοι λοιπόν εἴμαστε γύρω από το τραπέζι, το κοινό αὐτό τραπέζι –κοινό για μᾶς, δηλαδή ὡς πρός τήν κοινή του χρήση– πού εἶναι ἡ Τράπεζα τοῦ Θεοῦ, εἶναι ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ!

   Ἔτσι, ἀγαπητοί μου, χωρίς νά τό ἀντιλαμβανόμαστε, γινόμαστε Χερουβείμ καί Σεραφείμ! Γι' αυτό καί λέει ὁ ὕμνος αὐτός «Οἱ τὰ Χερουβείμ μυστικῶς εἰκονίζοντες...»·  εἰκονίζουμε με μυστικό τρόπο τα Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, ἐμεῖς οἱ πιστοί! Διότι, σημειώστε, τόν χερουβικό αὐτόν ὕμνο δέν τόν λέμε μόνον ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς μέσα στό ἱερό πεζά, διαβαστά, αλλά τόν ψάλλει ἤδη καί ὁ λαός ἀπ' ἔξω. Εἶναι ὁ χερουβικός ύμνος, μέ τόν ὁποῖο ἑτοιμαζόμαστε για τη μεγάλη Είσοδο. Συνεπῶς δέν εἶναι μόνον οἱ ἱερεῖς κύκλῳ τῆς Τραπέζης· τό ὑπογραμμίζω· ὅλος ὁ λαός καί ὁ κλῆρος εἶναι κύκλῳ τῆς Τραπέζης, του θρόνου τοῦ Θεοῦ.

   Ὅπως εἴμαστε λοιπόν γύρω, μυστικῶς εἰκονίζουμε τα Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, καί στεκόμαστε μπροστα στην ζωοποιό Τριάδα, οι «προσάδοντες», μαζί μέ ἐκείνους, τόν τρισάγιο ὕμνο. Γι' αυτό λέμε παρακάτω, σαν να προτρέπει ὁ ἕνας τόν ἄλλο: Ἂς ἀποθέσουμε κάθε βιοτική μέριμνα. Ας μή σκεφτόμαστε τίποτα γήινο τώρα ἐδῶ πού εἴμαστε.

  Αλήθεια, ἀγαπητοί μου, οἱ ἄνθρωποί μας πού ἔφυγαν στόν οὐρανό καί δικαιώθηκαν, εἶναι δηλαδή τώρα στη θριαμβεύουσα Ἐκκλησία, τί λέτε; σκέπτονται τα χωράφια πού εἶχαν ἐδῶ στή γῆ, τούς συγγενεῖς, τή γυναίκα, τά παιδιά τους; Αχ. ἀγαπητοί μου... εἶναι τόση ἡ ἀπασχόληση ἐκεῖ στόν οὐρανό, πού δέν μένουν περιθώρια να σκεφθεῖς τίποτε άλλο! μά τίποτε ἄλλο! Δέν ὑπάρχουν περιθώρια. Καί ὕστερα, τά ἐπίγεια εἶναι τόσο φτωχά, μά τόσο φτωχά... Τι θα θυμᾶται δηλαδή ο σύζυγός σου πού ἔφυγε; ἐσένα; Καί τό παιδί σου πού ἔφυγε ἀπό τήν παροῦσα ζωή, θα θυμᾶται ἐσένα τή μάνα πού κλαῖς καί ὀδύρεσαι; Το παιδί σου, ὁ ἄνδρας σου, ὁ πατέρας σου, ή μάνα σου, ὁ παππούς σου, ὅσοι ἔφυγαν ἀπό τή ζωή αυτή, καί ἐφόσον φυσικά είναι στη θριαμβεύουσα Ἐκκλησία, ώ, ἐκεῖ δέν ἔχουν καιρό για τίποτε ἄλλο· ἀπολαμβάνουν διαρκῶς τή θεία δόξα!

   Καί ἐμεῖς τώρα πού εἴμαστε γύρω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα δεν πρέπει νά ἔχουμε βιοτικές μέριμνες «πάσαν τὴν βιοτικὴν ἀποθώμεθα μέριμναν», ἄς ἀποθέσουμε όλη μας τη βιοτική μέριμνα, ἀκριβῶς γιά νά ὑποδεχθοῦμε τόν σωτήρα Χριστό, ὁ ὁποῖος ἔρχεται να έναποτεθεῖ ἐπί τοῦ θρόνου του. Διότι τώρα θα γίνει ή μεγάλη Εἴσοδος, θά τοποθετηθεῖ καί κατόπιν θα καθαγιασθεῖ ὁ ἄρτος καί ὁ οἶνος, καί θά ἔχουμε αὐτόν τόν ἀνακείμενο ἐσφαγμένον Αμνό, τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ πού ἐνανθρώπησε, καί τοῦ ὁποίου θα γίνουμε συνδαιτυμόνες.

   Το συναντάμε σε πολλούς ἁγίους αυτό που θα σας ἀναφέρω· ἴσως σας είναι γνωστό. Ὁ ἅγιος Σπυρίδων, ὅταν λειτουργούσε, ἔβλεπε τους αγγέλους. Διαβάστε το απολυτίκιό του (12 Δεκεμβρίου, είναι στο Ωρολόγιο σας, στη Σύνοψή σας), που λέει: «ἀγγέλους ἔσχες συλλειτουργοῦντας σοι». Ἀγγέλους! Πώς;

   Οἱ ἄγγελοι, καί στήν πιό φτωχή εκκλησία που θα λειτουργήσουμε, μέ τόν πιό ἁμαρτωλό ἱερέα, είναι παρόντες! Οἱ ἄγγελοι δέν τιμοῦν τόν ἱερέα· οἱ ἄγγελοι τιμοῦν τόν ἀνακείμενο Χριστό. Είτε λοιπόν εγώ ὁ ἱερέας εἶμαι ἅγιος εἴτε είμαι ἁμαρτωλός, οἱ ἄγγελοι ὑπάρχουν γύρω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα, πρός τιμήν τοῦ Χριστοῦ, ὅπως σᾶς εἶπα.

   Ἔτσι λοιπόν ὁ ἅγιος Σπυρίδων ἔβλεπε τους αγγέλους. Ὄχι ὅτι οἱ ἄγγελοι ἔρχονταν γιά νά φανοῦν στα μάτια του, ἀλλά γιά νά τιμήσουν τον Χριστό. Καί τούς ἔβλεπε γιατί εἶχε καθαρή καρδιά.

   Ὁ ἱερός Χρυσόστομος βεβαιώνει ότι γνώριζε κάποιον –καί αὐτός ὁ κάποιος πιθανότατα εἶναι ὁ ἴδιος, ἀλλά γιά λόγους μετριοφροσύνης δέν ἀποκαλύπτει τόν ἑαυτό του– γιά τόν ὁποῖο ἔγραψε: Γνωρίζω κάποιον, καί σᾶς τό βεβαιώνω, πού ὅταν λειτουργοῦσε ἔβλεπε τοὺς ἀγγέλους γύρω ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα! («Ἐγὼ δὲ καί τινος ἤκουσα διηγουμένου ποτὲ ὅτι αὐτῷ τις πρεσβύτης, θαυματὸς ἀνὴρ καὶ ἀποκαλύψεις ὁρᾶν εἰωθώς, ἔλεγεν ὄψεως ἠξιώσθαι τοιαύτης ποτέ, καὶ κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον άφνω πλῆθος ἀγγέλων ἰδεῖν, ὡς αὐτῷ δυνατὸν ἦν, στολίδας ἀναβεβλημένων λαμπρὰς καὶ τὸ θυσιαστήριον κυκλούντων καὶ κάτω νευόντων, ὡς ἂν εἴ τις στρατιώτας παρόντος βασιλέως ἑστηκότας ἴδοι· καὶ ἔγωγε πείθομαι.» (Περὶ Ἱερωσύνης, Ε', PG 48, 681). Βλ. τοῦ ἰδίου, Θεία Λειτουργία, Εὐχὴ πρὸ τῆς μικρᾶς Εἰσόδου.)

   Είδατε, αγαπητοί μου, πόσο μεγάλη, σπουδαία, τρανή, φρικτή (που προκαλεῖ φρίκη) εἶναι ἡ ὀρθόδοξη θεία Λειτουργία! Πῶς λοιπόν πρέπει να στεκόμαστε κατά τη θεία Λειτουργία! Μιλάμε για αναγέννηση τῆς θείας Λειτουργίας, για αναγέννηση τῶν πιστῶν λειτουργικά. Αλλά αὐτή εἶναι ἡ ἀναγέννηση· να αποκτήσουμε ἐπίγνωση τοῦ τί σημαίνει θεία Λειτουργία και πόσο ἱερός εἶναι ὁ τόπος ἐκεῖ, ἡ ἁγία Τράπεζα!

   Γι' αὐτό δέν πρέπει να αγγίζουμε τήν ἁγία Τράπεζα. Καί ὁ ἱερέας ακόμα δέν θά τήν ἀγγίζει ἄνευ λόγου. Γι' αὐτό καί δέν πρέπει οἱ ἱερεῖς νά στεκόμαστε μπροστα στήν ἁγία Τράπεζα ἀδεῶς, χωρίς φόβο· πάντα να αἰσθανόμαστε ὅτι εἶναι ὁ θρόνος τοῦ Θεοῦ! (Τύπος τοῦ χριστιανικοῦ Ναοῦ, στην Παλαιά Διαθήκη, ἦταν ἡ Σκηνή τοῦ Μαρτυρίου, καί τύπος τοῦ Ἱεροῦ (ἢ ἁγίου Βήματος) τοῦ χριστιανικοῦ Ναοῦ ἦταν τὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων, ὅπως καί τύπος τῆς ἁγίας Τραπέζης ήταν η Κιβωτός τῆς Διαθήκης, τήν ὁποία δέν ἐπιτρεπόταν κανείς να ακουμπήσει, καί μάλιστα ἐπί ποινῇ θανάτου (Αριθμ. 18, 3. Λευιτ. 16). Πολύ χαρακτηριστική ή περίπτωση τοῦ Ὀζά μέ τήν Κιβωτό τῆς Διαθήκης (Β΄ Βασ. 6, 3-7).)

   Ἐάν ἔχετε προσέξει, ὅταν θέλουμε νά πᾶμε ἀπό τήν μία πλευρά τοῦ Ἱεροῦ στήν ἄλλη, δεν περνάμε μπροστά ἀπό τήν ἁγία Τράπεζα, αλλά πᾶμε ἀπό πίσω. Γιατί το κάνουμε αυτό; Μπροστά θεωρεῖται ὅτι εἶναι το πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. Δεν πρέπει να περάσουμε ἀπό μπροστά· θά πᾶμε ἀπό πίσω. Ὁ Θεός βέβαια είναι πανταχού παρών, καί παντοῦ εἶναι το πρόσωπό του· αλλά είναι λειτουργική έκφραση αὐτό, γιά νά ἔχουμε τήν αἴσθηση, τόν σεβασμό, ὅτι πρό τοῦ προσώπου του Θεοῦ προσέχουμε... πολύ προσέχουμε! Θά πᾶμε ἀπό πίσω. Δεν θα σταθοῦμε, δεν θα περάσουμε από μπροστά –το λέω για μας τους ἱερεῖς αὐτό φυσικά– και μάλιστα κατά τρόπον ἀδεῆ, ἀφοβο, ἐκεῖνον που λένε άθεόφοβο, αλλά με φόβο, με ευλάβεια, αισθανόμενοι ανά πάσα στιγμή τί είναι ἡ ἁγία Τράπεζα.

   «Καὶ ὅταν δώσι τα ζώα δόξαν καὶ τιμὴν καὶ εὐχαριστίαν τῷ καθημένω ἐπὶ τοῦ θρόνου, τῷ ζῶντι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, πεσοῦνται οἱ εἴκοσι τέσσαρες πρεσβύτεροι ἐνώπιον τοῦ καθημένου ἐπὶ τοῦ θρόνου, καὶ προσκυνήσουσι τώ ζώντι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων» (Αποκ. 4, 9-10). Καί ὅταν τα ζώα αποδώσουν δόξα και τιμή καί εὐχαριστία στον καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου, που ζεῖ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων, τότε οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι σηκώνονται από τους θρόνους τους και πέφτουν μπροστά στον καθήμενο ἐπί τοῦ θρόνου και προσκυνοῦν αὐτόν πού ζεῖ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Τόν προσκυνοῦν!

   Είναι χαρακτηριστικό ὅτι ὁ τρισάγιος ύμνος τῶν ζώων, ἀναλυόμενος, περιέχει δόξα, τιμή καί εὐχαριστία πρός τόν Θεό. Ἀκοῦστε τί λέει: «καὶ ὅταν δῶσι τὰ ζῷα δόξαν καὶ τιμὴν καὶ εὐχαριστίαν». Ὥστε λοιπόν ὁ τρισάγιος ὕμνος, αὐτό τό «ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος...», αναλυόμενος, ἀποδίδει δόξα, τιμή καί εὐχαριστία.

   Εἶναι κάτι παρόμοιο –προσέξτε αυτό το σημείο– με αὐτό πού περιέχει καί ἡ εὐχή Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με! Τό ἐλέησόν με περιέχει ὅλα αὐτά. Ὅλα! Γι' αυτό, τό ἐλέησόν με εἶναι περιεκτικότατη ἐκφώνηση πρός τόν Θεό. Θέλεις να ευχαριστήσεις; πές ἐλέησόν με! Θέλεις να παρακαλέσεις; πές ἐλέησόν με! Γι αὐτό, δέν ἀλλάζει αὐτή ἡ εὐχή· εἶναι στερεότυπη.

   Αλλά ἐάν κάποιος τήν ἀκούει για πρώτη φορά να ἐπαναλαμβάνεται συνέχεια –Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με! Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με! Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με– ἴσως τή βαριέται, καί λέει αὐτό πού ὑπάρχει και σαν παροιμία: Το πολύ το Κύριε ἐλέησον τό βαριέται καί ὁ παπάς! Αλλοίμονο!

   Γιά ἐκεῖνον ὅμως που λέει τήν εὐχή αυτή μέ συνείδηση καί μέ συναίσθηση δεν υπάρχει καμμία, μα καμμία μονοτονία· είναι, κατά μεταφοράν, τό ἴδιο πού ύπάρχει καί στόν οὐρανό. Διότι ὅπως δεν αισθάνονται μονοτονία ἐκεῖ οἱ ἄγγελοι λέγοντας τόν ἴδιο ὕμνο, ἔτσι μονοτονία δέν αἰσθάνεται κι ἐκεῖνος πού λέει το Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με!... συνέχεια, χωρίς αλλαγές, τό ἴδιο. Μποροῦν αὐτό νά τό μαρτυρήσουν οἱ πεῖραν εἰληφότες, ὅσοι ἔχουν πεῖρα τοῦ πράγματος. (Ἡ ἐπίκληση τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ ὡς καρδιακή προσευχή –ή αλλιώς προσευχή τοῦ Ἰησοῦ, ἤ νοερά προσευχή– ἔλαβε τήν τελική της μορφή τον 13ο αιώνα στον Ἄθωνα ἀπό τούς νηπτικούς Πατέρες. Σύμφωνα μέ ὅσα μᾶς λένε αὐτοί, ἡ προσευχή αυτή μπορεῖ νὰ συντομευθεῖ στήν ἐπίκληση μόνο τοῦ ὀνόματος τοῦ Ἰησοῦ, ὑπονοώντας ὅλα τά ἄλλα. Τότε ἀκριβῶς εἶναι μονολόγιστη προσευχή, ἀφοῦ ἀποτελεῖται ἀπό μιά καί μόνο λέξη -ἤ τό πολύ ἀπό δύο λέξεις: Ἰησοῦ μου ή Χριστέ μου! Η απόκτηση ἀπό τόν Θεό τοῦ χαρίσματος τῆς ἀδιαλείπτου νοερᾶς καί καρδιακῆς προσευχῆς δέν εἶναι γιά τούς πιστούς κυρίως ζήτημα μεθόδου καί τεχνικῆς –ὅπως ἡ χρησιμοποίηση τῆς εἰσπνοῆς καί ἐκπνοῆς– ἀλλά ζήτημα συντετριμμένης καρδιάς, καρδιᾶς πού μετανοεῖ καί πονάει γιά τίς ἁμαρτίες της καί ταπεινώνεται.)

   Ἐπίσης καί ἡ θεία Λειτουργία, από τό Εὐλογημέννη ἡ Βασιλεία ἕως τό Δι᾿ εὐχῶν, ὁλόκληρη, εἶναι ταυτοχρόνως δόξα, τιμή, εὐχαριστία, δέηση και δοξολογία πρός τόν Θεό. Είναι όλα αυτά.

   Προσέξτε: στη θεία Λειτουργία λέμε έναν μικρό ύμνο, πού τά περιέχει όλα αυτά: «Σε ὑμνοῦμεν, σὲ εὐλογούμεν, σοὶ εὐχαριστοῦμεν, Κύριε, καὶ δεόμεθά σου, ὁ Θεὸς ἡμῶν.» (Ἱερατικόν, Θεία Λειτουργία ἱεροῦ Χρυσοστόμου, ἐκδ. Αποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1981, σ. 95.)

   Ἔτσι, ἂν πρέπει να παρακαλέσουμε τον Θεό για ένα θέμα μας, κάνουμε μία θεία Λειτουργία. Αν πρέπει νά τόν εὐχαριστήσουμε για το αίτημά μας που ικανοποίησε, κάνουμε πάλι μία θεία Λειτουργία. Αν θέλουμε να δοξάσουμε τον Θεό για οτιδήποτε αισθανόμαστε μέσα μας, κάνουμε πάλι μία θεία Λειτουργία. Αν πρέπει να τιμήσουμε τον Θεό με οποιονδήποτε τρόπο, κάνουμε επίσης μία θεία Λειτουργία. Ὥστε ή Θεία Λειτουργία περιέχει ὅλα αὐτά. Ποῦ τό ξέρουμε; Μᾶς τό ἀποκαλύπτει ἐδῶ τό κείμενο, που λέει ὅτι τό «ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος» εἶναι ἀπόδοση τιμῆς, δόξας και εὐχαριστίας πρός τόν Θεό.

   Ὅταν τελειώσει ὁ τρισάγιος ὕμνος τῶν τεσσάρων ζώων, τότε, ὅπως σᾶς εἶπα καί προηγουμένως, οἱ εἶκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι πέφτουν μπροστά στον θρόνο τοῦ καθημένου καί προσκυνοῦν τόν ζῶντα Θεό, καί ἐκεῖ ἀποθέτουν τα χρυσά στεφάνια τους μπροστά στον θρόνο.

   Ὅλες αὐτές οἱ κινήσεις τῶν πρεσβυτέρων εἶναι γεμάτες από ταπείνωση, καί φανερώνουν ὅτι ὑπάρχει βαθειά συναίσθηση τῆς τεράστιας αποστάσεως μεταξύ Θεοῦ Δημιουργοῦ καί δημιουργημάτων. («Καὶ τοῦτο εἰδὼς ὁ προφήτης ἔλεγε· δουλεύσατε τῷ Θεῷ ἐν φόβῳ καὶ ἀγαλλιάσθε αὐτῷ ἐν τρόμῳ.» (Οικουμένιος, σ. 71). Βλ. Ψαλμ. 2, 11.)

   «Καὶ βαλοῦσι τοὺς στεφάνους αὐτῶν ἐνώπιον τοῦ θρόνου.» (Αποκ. 4, 10.)

   Αὐτή ἡ ἀπόθεση τῶν στεφάνων δέν εἶναι μόνο ἕνα σημεῖο ὑποταγῆς, ἀλλά καί ἕνα σημεῖο ἀναγνωρίσεως, ὅτι στον Θεό οφείλονται τα στεφάνια αὐτά.

   Θα πάρω δυό εἰκόνες από τόν ἀρχαίο κόσμο.

   Κάποτε ὁ Σωκράτης συνάντησε στον δρόμο τόν Εὐθύδημο, πού φοροῦσε ἕνα στεφάνι καί πήγαινε να προσευχηθεῖ. Ἡ προσευχή τοῦ Εὐθυδήμου –μπροστά στὸ ἄγαλμα τοῦ Διός, τῆς Ἀθηνᾶς, δεν ξέρω ποῦ θά προσευχόταν, στούς ψεύτικους θεούς– εἶχε τήν ἑξῆς κίνηση· είχε προσευχή, αἰτήσεις, καί ταυτοχρόνως το στεφάνι που φορούσε στο κεφάλι του ὁ προσευχόμενος τό ἔβγαζε καί το τοποθετούσε στη βάση τοῦ βάθρου τοῦ ἀγάλματος.

   Τό ἴδιο πράγμα συνέβαινε, αγαπητοί μου, καί ὅταν ὁ νικητής στούς ὀλυμπιακούς αγώνες επέστρεφε στην πατρίδα του και φορούσε τό κλαδί τῆς ἐλιᾶς· πήγαινε καί τό ἐναπέθετε στο βάθρο, στα πόδια τοῦ ἀγάλματος τοῦ θεοῦ πού λατρευόταν στην πόλη ἐκείνη.

   Αὐτό ἔκαναν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες. Μ' αὐτό ἤθελαν να δείξουν ὅτι ἡ δόξα, ή τιμή, ή νίκη καί ἡ εὐχαριστία ἀνήκουν στον θεό. Εάν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, παρά τήν πυκνή τους εἰδωλολατρία, ἀντιλαμβάνονταν ἔτσι τά πράγματα, και πολύ ὀρθά, πόσο περισσότερο πρέπει νὰ τὸ ἀντιληφθοῦμε αὐτό ἐμεῖς, ἀγαπητοί μου!

   Μ' αυτή λοιπόν την εναπόθεση των χρυσών στεφάνων είναι σαν να λένε οἱ είκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι, ή θριαμβεύουσα Εκκλησία: Δεν ανήκει σ' ἐμᾶς ή τιμή καὶ ἡ δόξα. Ανήκει, Άγιε Τριαδικέ Θεέ, σ' ἐσένα! Ἐμεῖς εἴμαστε φτωχά δημιουργήματα. Καὶ ἂν ἔχουμε χρυσά στεφάνια, Κύριε, είναι γιατί ἡ ἀγαθότητά σου μας τά ἔχει προσφέρει.

   Η, όπως λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας: «Σύ, φησί, Δέσποτα, τῶν στεφάνων τῆς νίκης αἴτιος και χορηγός γέγονας· καὶ σοὶ παρὰ πάντων ὡς κτισμάτων ή εὐχαριστία ὀφείλεται» (PG 106, 260A.). Σύ είσαι, Δέσποτα, ὁ αἴτιος τῶν στεφάνων της νίκης, καί ἐσύ ἔχεις γίνει ὁ χορηγός αὐτῶν τῶν χρυσῶν στεφανιῶν μας, καὶ σ' ἐσένα όλοι ἐμεῖς, τα κτίσματα, χρωστάμε εὐχαριστία.

   Και πράγματι, αὐτή ἡ προσφώνηση, θα λέγαμε, ἡ προσευχή πού ἀπευθύνουν οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι, περιλαμβάνει αὐτήν τή θέση· ἀκοῦστε την.

   Ἐνῶ τοποθετοῦν τά στεφάνια μπροστά στα πόδια τοῦ καθημένου ἐπί τοῦ θρόνου, λένε: «ἄξιος εἶ ὁ Κύριος καὶ Θεὸς ἡμῶν, λαβεῖν τὴν δόξαν καὶ τὴν τιμὴν καὶ τὴν δύναμιν, ὅτι σὺ ἔκτισας τὰ πάντα, καὶ διὰ τὸ θέλημά σου ἦσαν καὶ ἐκτίσθησαν» (Αποκ. 4, 11.).

   Ἄξιος εἶσαι, σύ, ὁ Κύριος καί Θεός μας, να λάβεις τη δόξα, τήν τιμή καί τή δύναμη. Οι πρεσβύτεροι έπαναλαμβάνουν ἐκεῖνο πού ἀναλύθηκε ὡς πρὸς τὸν ὕμνο τῶν ἀγγέλων· μόνο πού ἐκεῖ, ἀντί για ευχαριστία, μπαίνει ἡ λέξη δύναμις. Ὅλα αὐτά δείχνουν τὸν πλοῦτο, ὅτι ὅλα αὐτά υπάρχουν στον Θεό ἀνεξάντλητα. Διότι ἐσύ δημιούργησες τα πάντα· καί ἐπειδή το θέλησες ἐσύ, γι' αὐτό ὑπάρχουν και δημιουργήθηκαν.

   Βραχεία, αλλά ὡραιότατη και μεστή προσευχή... «Ἄξιος εἶ»! Σύ είσαι ἄξιος!

   Πράγματι, ἀγαπητοί μου, μόνο ὁ Θεός εἶναι ὁ ὄντως ἄξιος, σέ ὅλα, καί στή δύναμη καί στήν ἀγαθότητα. Τα κτίσματα ποτέ δέν ἔχουν τήν ἀξιοσύνη, ὅσο ἅγιασμό κι ἂν ἔχουν· τήν ἀξιοσύνη τήν ἔχει μόνο ὁ Θεός.

   Κατ' ἐπίδραση τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως στη θεία Λειτουργία, στην ευχή τῆς ἁγίας Ἀναφοράς, με τήν ὁποία μπαίνουμε στο κυριότατο θέμα τῆς μεταβολῆς τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου σε Σώμα και Αίμα Χριστοῦ, λέμε: Ἄξιον καὶ δίκαιον εἶναι νά ψαλεῖ τό ὄνομα τοῦ Θεοῦ...

   Προηγουμένως ὁ ἱερέας, στήν εὐχή τοῦ Χερουβικοῦ ὕμνου, στράφηκε προς τόν Θεό καί είπε: «Οὐδεὶς ἄξιος τῶν συνδεδεμένων ταῖς σαρκικαῖς ἐπιθυμίαις καὶ ἡδοναῖς», κανείς δέν εἶναι ἄξιος ἀπό μας, πού εἴμαστε συνδεδεμένοι μέ τίς σαρκικές επιθυμίες καί ἡδονές, «προσέρχεσθαι, ἤ προσεγγίζειν, ἤ λειτουργεῖν σοι, Βασιλεῦ τῆς δόξης», να προσέλθει ἤ νά προσεγγίσει ή νά σέ διακονήσει, να λειτουργήσει, να σε υπηρετήσουμε, Βασιλιά τῆς δόξης· «τὸ γὰρ διακονεῖν σοι μέγα καὶ φοβερὸν καὶ αὐταῖς ταῖς ἐπουρανίαις δυνάμεσιν», γιατί τό νά σέ ὑπηρετεῖ κανείς εἶναι μεγάλο και φοβερό, ὄχι γιά ἐμᾶς, αλλά γι' αὐτές τίς ἐπουράνιες δυνάμεις! πόσο μᾶλλον γιά μᾶς...

   Αντιθέτως: Ἐάν ἐμεῖς εἴμαστε ἀνάξιοι, ἀφοῦ «οὐδεὶς ἄξιος», ἐσύ ὅμως... «Ἄξιον καὶ δίκαιον σὲ ὑμνεῖν, σὲ εὐλογεῖν, σὲ αἰνεῖν, σοὶ εὐχαριστεῖν, σε προσνεῖν ἐν παντὶ τόπῳ τῆς δεσποτείας σου» (Ἱερατικόν, Θεία Λειτουργία ἱεροῦ Χρυσοστόμου, ἐκδ. Αποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1981, σ. 93.). Δηλαδή. Είναι άξιο καὶ δίκαιο να σε ὑμνεῖ κανείς να σε ευλογεί, νά σέ αἰνεῖ, να σε ευχαριστεί, να σε προσκυνεῖ, σε κάθε τόπο της δεσποτείας σου, της κυριαρχίας σου, ἐκεῖ πού παντοῦ βρίσκεσαι· γιατί κάθε τόπος είναι τόπος τῆς δεσποτείας σου, σύ εἶσαι ὁ Κύριος παντός τύπου!

   Παρατηροῦμε ὅτι ἐν γένει αὐτή ἡ ἐπουράνια Λειτουργία εἶναι τύπος καί ὑπόδειγμα τῆς ἐπίγειας ὀρθόδοξης θείας Λειτουργίας. Εάν κανείς διαβάζει και βαθαίνει σ' ολόκληρο το βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, γρήγορα θὰ ἀντιληφθεῖ ὅτι ὁ τύπος, δηλαδή το μοντέλο, το ὑπόδειγμα τῆς ὀρθόδοξης –υπογραμμίζω– θείας Λειτουργίας εἶναι αὐτό πού τελεῖται στόν οὐρανό! Από ἐκεῖ πήραμε καί ἔχουμε τήν θεία Λειτουργία από τον οὐρανό.

   Στην Πρός Ἑβραίους ἐπιστολή ὁ ἀπόστολος Παύλος αναφέρει ὅτι ὁ Θεός είπε στον Μωυσή: Πρόσεξε! Θα κάνεις ἐπακριβῶς αὐτά πού σοῦ εἶπα ὡς πρός τίς κατασκευές. (Στὴν Ἔξοδο, ἀπό τό 26ο μέχρι το 40ό κεφάλαιο, αναφέρονται λεπτομερῶς οἱ ὁδηγίες για την κατασκευή, το στήσιμο καί τόν καθαγιασμό τῆς Σκηνῆς τοῦ Μαρτυρίου, καθώς καί τῶν ἀντικειμέννων πού φυλάσσονταν σε αυτή. Επρόκειτο για ξύλινο παράπηγμα σχήματος Π, διαστάσεων 5x15 μέτρων περίπου, τοῦ ὁποίου ὁ σκελετός ἦταν ἀπό ἐπιχρυσωμένα ξύλινα δοκάρια ακακίας. Το στέγαστρο τῆς Σκηνῆς ἦταν ἀπό στρώσεις ταπήτων. Τοποθετημένη σε μια μεγάλη αυλή, χωριζόταν ἀπό τό στρατόπεδο τῶν Ἰσραηλιτών με παραπετάσματα κατασκευασμένα από λινό ύφασμα. Μπροστά ἀπό τήν σκηνή βρισκόταν ὁ χάλκινος λουτήρας και το θυσιαστήριο τῶν ὁλοκαυτωμάτων. Εσωτερικά ένα καταπέτασμα από άνθεκτικό λινό ύφασμα με κεντημένα Χερουβείμ χώριζε την Σκηνή σε δύο μέρη: στα Ἅγια τῶν Ἁγίων, ὅπου μακριά από τα μάτια τῶν ἀνθρώπων ἦταν τοποθετημένη ή Κιβωτός τῆς Διαθήκης και μόνο ὁ ἀρχιερέας ἔμπαινε μία φορά τόν χρόνο, καί στά Ἅγια, ὅπου ήταν τοποθετημένα ή τράπεζα τῶν ἄρτων τῆς προθέσεως, ἡ ἑπτάφωτος λυχνία καί τό θυσιαστήριο τοῦ θυμιάματος.) Διότι αὐτά, λέει ὁ ἀπόστολος Παύλος, εἶναι ὑποδείγματα μελλόντων ἢ οὐρανίων πραγμάτων, εἶναι ὑποδείγματα, μοντέλα, είναι σκιές. (Έβρ. 8, 1-5.) Οπότε ποῦ εἶναι τά πρότυπα; Στόν οὐρανό. Ἐδῶ τελοῦμε τή θεία Λειτουργία. Ποῦ εἶναι ὅμως τό πρότυπό της; Στον ουρανό· ἐκεῖ εἶναι τό πρότυπο τῆς θείας Λειτουργίας. (Τό ὅτι ἡ ἐπουράνια καί ἡ ἐπίγεια Ἐκκλησία λατρεύουν συμφώνως τόν Θεό τονίζεται ιδιαζόντως στην Προς Εβραίους ἐπιστολή (12, 18-23).)

   Ακόμη, ὁ Θεός εἶναι ὁ μόνος ἄξιος, ὅπως εἴπαμε, να λάβει τή δόξα, τήν τιμή καί τή δύναμη, γιατί εἶναι ὁ Δημιουργός τοῦ παντός, καί ἄν οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι φοροῦν χρυσά στεφάνια καί βρίσκονται μαζί μέ τόν Θεό κοντά στον θρόνο του, συμπαρεδρεύουν μετά τοῦ Θεοῦ, αὐτό εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἀγάπης καί τῆς ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ.

   Ακόμη, ἀξιοπαρατήρητο εἶναι τό ἑξῆς: Τα πάντα κτίσθηκαν γιατί τό ἤθελες σύ, ὁ Θεός. Ὅλα ἔγιναν γιατί τό ἤθελες ἐσύ. Αὐτό τό «ἦσαν καὶ ἐκτίσθησαν» –εἶναι σχῆμα πρωθύστερο– σημαίνει: τίποτα δέν ἔγινε χωρίς νά τό θέλει ὁ Θεός.

   Ἡ παρουσία τοῦ κακοῦ στον κόσμο, ἀγαπητοί μου, δέν ἔχει ὀντολογική διάσταση, αλλά ηθική. Συνεπῶς κάθε τί πού ὑπάρχει εἶναι ἀγαθό. Καί ἀφοῦ ὅ,τι ὑπάρχει εἶναι ἀγαθό, εάν υπάρχει τό κακό, αὐτό εἶναι κατά προαίρεσιν. Στην προαίρεση είναι το κακό δεν είναι οντολογικό. Το θέλημα του Θεού λοιπόν σε κάθε τί ἀγαθό πού ὑπάρχει είναι το κατ' εὐδοκίαν θέλημα τοῦ Θεοῦ. Το θέλημα όμως σε κάθε τι κακό που υπάρχει, στις προαιρέσεις των λογικών όντων, αυτό είναι το κατά παραχώρησιν θέλημα τοῦ Θεοῦ.

   Ἔτσι βλέπουμε ότι το «ἦσαν», αντί τοῦ εἰσί, φανερώνει ὅτι τά πάντα συνεχίζουν να υπάρχουν μόνο διότι τό θέλει ὁ Θεός! Διαφορετικά, ὅ,τι δεν θέλει ὁ Θεός ἐπιστρέφει στο μηδέν, ἀπ' ὅπου ξεκίνησε. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Χριστιανική Κοομολογία, Τόμ. Α΄, Μάθημα 42ο, https://youtu.be/cfDqOSYMhgE?si=0U1wWLyz9LTWKCpF

📜 Ολόκληρη η ομιλία :

https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2024/10/blog-post_30.html?m=1 ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2020, ύποσημ. 21.) Ἔτσι, ὅτι ὑπάρχει, υπάρχει γιατί το θέλει ὁ Θεός· στον οποίο ἀνήκει ἡ δόξα, ἡ τιμή, ἡ προσκύνηση καί ἡ εὐχαριστία! Αμήν!

   Κυριακή, 24 Μαΐου 1981

25η ομιλία στην κατηγορία « Ἱερά Ἀποκάλυψις ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἱερά Ἀποκάλυψις " εδώ ⬇️

https://arnion.gr/index.php/kainh-diauhkh/iera-apokalycis
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_80.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://drive.google.com/file/d/1A9Q7I5lLBiBm6AUhfYsXAdHckIBgYe7j/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%99%CE%B5%CF%81%CE%AC%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%88%CE%B9%CF%82.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.