Ψαλμός 31ος

†. Μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, σήμερα θά ἀναλύσουμε τόν 31ο Ψαλμό. Πρῶτα ὅμως νά ποῦμε δυό λόγια γιά τήν ἀρίθμηση τῶν Ψαλμῶν. Πάνω ἀπό τό κείμενο βλέπετε ὅτι ὑπάρχει ὁ ἀριθμός 31 καί μέσα σε παρένθεση ἡ ἀρίθμηση λβ', πού ἀντιστοιχεῖ στόν ἀριθμό 32, καί σημαίνει ὅτι στο Εβραϊκό κείμενο εἶναι ὁ 32ος Ψαλμός. Αυτό γίνεται γιατί στή μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα, σε σχέση μέ τό πρωτότυπο τό Ἑβραϊκό, ἔγινε χωρισμός ἑνός Ψαλμού, του 9ου, στα δύο· ἔτσι ἡ ἀρίθμηση γίνεται κατά ἕνα παραπάνω Ψαλμό. Μετά ὅμως, λίγο πρίν ἀπό τό τέλος, καί συγκεκριμένα στον 147ο Ψαλμό, οἱ Ἑβδομήκοντα ἕνωσαν δύο ἄλλους Ψαλμούς, καί ἔτσι ἔχουμε τόν ἴδιο τελικό ἀριθμό τῶν Ψαλμῶν· δηλαδή τόσο στη μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα, ὅσο καί στό κείμενο τό Ἑβραϊκό, συνολικά εἶναι ἑκατόν πενήντα Ψαλμοί. Αὐτός εἶναι ὁ λόγος. Λοιπόν, ἄς διαβάσουμε τόν Ψαλμό.

     Ἡ ἐπιγραφή εἶναι: «Τῷ Δαβίδ· συνέσεως».

     1) Μακάριοι ὧν ἀφέθησαν αἱ ἀνομίαι καὶ ὧν ἐπεκαλύφθησαν αἱ ἁμαρτίαι·

     2) μακάριος ἀνήρ, ᾧ οὐ μὴ λογίσηται Κύριος ἁμαρτίαν,  οὐδέ ἐστιν ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ δόλος.

     3) ὅτι ἐσίγησα, ἐπαλαιώθη τὰ ὀστᾶ μου ἀπὸ τοῦ κράζειν με ὅλην τὴν ἡμέραν·

     4) ὅτι ἡμέρας καὶ νυκτὸς ἐβαρύνθη ἐπ᾿ ἐμὲ ἡ χείρ σου, ἐστράφην εἰς ταλαιπωρίαν ἐν τῷ ἐμπαγῆναί μοι ἄκανθαν.

     (διάψαλμα)

     5) τὴν ἁμαρτίαν μου ἐγνώρισα καὶ τὴν ἀνομίαν μου οὐκ ἐκάλυψα· εἶπα· ἐξαγορεύσω κατ᾿ ἐμοῦ τὴν ἀνομίαν μου τῷ Κυρίῳ· καὶ σὺ ἀφῆκας τὴν ἀσέβειαν τῆς καρδίας μου.

     (διάψαλμα)

     6) ὑπὲρ ταύτης προσεύξεται πρὸς σὲ πᾶς ὅσιος ἐν καιρῷ εὐθέτῳ· πλὴν ἐν κατακλυσμῷ ὑδάτων πολλῶν πρὸς αὐτὸν οὐκ ἐγγιοῦσι.

     7) σύ μου εἶ καταφυγὴ ἀπὸ θλίψεως τῆς περιεχούσης με· τὸ ἀγαλλίαμά μου, λύτρωσαί με ἀπὸ τῶν κυκλωσάντων με.

     (διάψαλμα)

     8) συνετιῶ σε καὶ συμβιβῶ σε ἐν ὁδῷ ταύτῃ, ᾗ πορεύσῃ, ἐπιστηριῶ ἐπὶ σὲ τοὺς ὀφθαλμούς μου.

     9) μὴ γίνεσθε ὡς ἵππος καὶ ἡμίονος, οἷς οὐκ ἔστι σύνεσις, ἐν κημῷ καὶ χαλινῷ τὰς σιαγόνας αὐτῶν ἄγξαις τῶν μὴ ἐγγιζόντων πρὸς σέ.

     10) πολλαὶ αἱ μάστιγες τοῦ ἁμαρτωλοῦ, τὸν δὲ ἐλπίζοντα ἐπὶ Κύριον ἔλεος κυκλώσει.

     11) εὐφράνθητε ἐπὶ Κύριον καὶ ἀγαλλιᾶσθε, δίκαιοι, καὶ καυχᾶσθε, πάντες οἱ εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ.

     Πρίν κάνουμε μια μικρή εισαγωγή σ' αὐτόν τόν Ψαλμό, θέλω νὰ σᾶς ἐξηγήσω ἐδῶ τὸν λόγο που διάβασα και τις τρεις φορές τη λέξη διάψαλμα. Ίσως ἕνας πού θά διάβαζε ἕναν Ψαλμό προφανώς ποτέ δέν θα διάβαζε αυτό που είναι μέσα σε παρένθεση, δηλαδή τή λέξη διάψαλμα. Θά ἔχετε ἀκούσει πάρα πολλές φορές, ὅταν διαβάζεται το Ψαλτήρι, ότι ποτέ δέν διαβάζουμε τη λέξη διάψαλμα· ὅπως ἐπίσης δεν διαβάζεται ποτέ καί ὁ τίτλος, σε λειτουργική χρήση του Ψαλτηρίου. Ὁ τίτλος σ' αὐτόν τόν Ψαλμό εἶναι «Τῷ Δαβίδ συνέσεως». Αὐτό δέν διαβάζεται στη λειτουργική χρήση· ὅμως ἐγώ τό διάβασα. Καί ἐξηγοῦμαι:

     Το Εβραϊκό κείμενο ὁπωσδήποτε έχει υποστεί πάρα πολλές αλλοιώσεις, καί ἡ μετάφραση των Εβδομήκοντα βέβαια ἔγινε ἀπό ἕνα κείμενο του 3ου αιώνος π.Χ. Το σωζόμενο Εβραϊκό κείμενο εἶναι ἀπό πολλές ἀντιγραφές, καὶ ὁπωσδήποτε δέν εἶναι τοῦ 3ου αἰῶνος. Ἂν εἶχαμε κείμενο του 3ου αιώνας π.Χ., θα ήταν μέγα ευτύχημα. Καί τῆς Καινῆς Διαθήκης το αρχαιότετο κείμενο, όπως θα γνωρίζετε, εἶναι τοῦ 3ου αιώνας μ.Χ., μέ τόν Σιναϊτικό Κώδικα. Ἔτσι, ὅταν ἔχουμε τήν μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα, πού εἶναι ἀπό παλαιότερα κείμενα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, μέ βάση αὐτή τή μεττάφραση διορθώνεται το πρωτότυπο, ὅπως ἐπίσης καί μέ τό πρωτότυπο μποροῦμε νά διορθώσουμε τη μετάφραση.

     Δηλαδή πάρα πολλές φορές κάποια ακατανόητα σημεία στη μετάφραση, που δεν μπόρεσαν νά τά ἀποδώσουν οἱ μεταφραστές, πηγαίνουμε στο πρωτότυπο για να δούμε τί σημαίνουν, κι ἐκεῖ τά καταλαβαίνουμε. Ακατανόητα ἐπίσης σημεῖα στο κείμενο, στο πρωτότυπο πάμε στη μετάφραση και βλέπουμε γιατί είναι άκατανόητα αὐτά τά σημεία. Καί αὐτό γίνεται γιατί δέν ἔχουμε τά κείμενα του 3ου αἰῶνος π.Χ., ἀλλά ἔχουμε κείμενα που είναι μεταγενέστερα, κι ἔτσι τὸ ἕνα διορθώνει τό ἄλλο. Αὐτές οἱ ἐπιγραφές λοιπόν, ἄλλοτε υπάρχουν στο πρωτότυπο κι ἄλλοτε δέν ὑπάρχουν. Ἔχουμε καί ἐκεῖ διαφορές μεταξύ μεταφράσεως καί πρωτοτύπου, καί αὐτό γίνεται πάλι για τον ίδιο λόγο πού σᾶς ἀνέφερα.

     Αλλά το διάψαλμα, αὐτό πού διάβασα, είναι τώρα ἕνα ἄλλο στοιχεῖο, πού ἔρχεται νά μᾶς βοηθήσει να καταλάβουμε βαθύτερα τόν Ψαλμό. Σᾶς εἶχα πει τί εἶναι τό διάψαλμα· εἶναι ἕνα μουσικό σημεῖο. Οἱ Ψαλμοί ψάλλονταν καί φωνητικά καί μέ μουσικά ὄργανα. Όταν οἱ Ἑβραῖοι είχαν μία τελετή, ὑπῆρχε εναλλαγή φωνῶν καί ὀργάνων, ἢ μπορούσαν να είναι καί φωνές καί ὄργανα μαζί. Ὑπῆρχαν σημεῖα μέσα στους Ψαλμούς πού ἔπρεπε ἡ μουσική νά εἶναι πολύ χαμηλή, κι ἄλλα σημεία πού ή μουσική ἔπρεπε νὰ εἶναι πολύ υψηλή. Στην πρώτη περίπτωση λέμε pianissimo καί στήν ἄλλη forte· άλλες φορές υπήρχε solo, μονωδία.

     Μάλιστα είχα διαλέξει ἕναν ἄλλο Ψαλμό νά σᾶς πῶ, τον 23ο, ἀλλά τόν ἄφησα· εἶναι αὐτός πού λέει «Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς...» καί τά λοιπά, τότε πού εἰσάγεται ἡ κιβωτός τῆς διαθήκης στο ὅρος Σιών. Τελικά τον άφησα· ἴσως νά τόν κάνουμε κάποια άλλη φορά. Είναι πάρα πολύ ωραίος Ψαλμός, καί σήμερα χρησιμοποιείται στα εγκαίνια ἑνός ναοῦ. Ἐκεῖ ἔχει πλῆθος τέτοιες περιπτώσεις. Εναλλάσσονται πολλά πράγματα: χορωδία, όργανα, μονωδία, διάλογος και λοιπά· όπως θα βλέπαμε στη λυρική σκηνή νά ὑπάρχει μιά ὁλόκληρη εναλλαγή θέματος, μέ τή μουσική, τά φωνητικά καί τά λοιπά.

     Ο 136ος Ψαλμός, για παράδειγμα, που γράφτηκε στη Βαβυλώνα, αρχίζει ήπια, πολύ ήπια. «Πώς να τραγουδήσουμε τα τραγούδια τῆς πατρίδος μας στην ξένη χώρα; Κρεμάσαμε τά ὄργανά μας στις ιτιές... Καί μᾶς εἶπαν αὐτοί πού μᾶς σκλάβωσαν, οἱ Βαβυλώνιοι: "Πειτε μας τραγούδια ἀπό τήν πατρίδα σας." Αλλά πως να ψάλλουμε σε ξένη γη;...» (Ψαλμ. 136, 1-4.) Οἱ ἰτιές, ξέρετε, εἶναι οἱ κλαίουσες, ἐκεῖ στα ποτάμια καί τίς βάζει σαν να συμμερίζονται τή λύπη τῶν Ἑβραίων, πού ἦσαν αἰχμάλωτοι.

     Αὐτά ὁπωσδήποτε λέγονται σ' ἕναν ἔλεγειακό τόνο, δηλαδή σε πένθιμη μουσική ή μουσική ἔπαιζε πένθιμα. Καί πολλές φορές μάλιστα, όταν είμαστε πάνω στην ελάσσονα κλίμακα, δηλαδή στη minore –όχι στη διατονική κλίμακα, τή φυσική, αλλά στη minore, που εἶναι τόσο σπαραξικάρδια!– το συναίσθημα συνταράσσεται πάρα πολύ. Σιγά - σιγά όμως τό ὕφος τοῦ Ψαλμοῦ προχωρεῖ, ἀνεβαίνει, καί πρός τό τέλος λέει: «Αχ ἄχ... Ευτυχισμένος ἐκεῖνος ὁ λαός πού θά σοῦ πάρει, Βαβυλώνα, τα παιδιά σου, να τους σπάσει το κεφάλι πάνω στην πέτρα!...» (Ψαλμ. 136, 9.) Κοιτάξτε πώς ξεκίνησε ὁ Ψαλμός, καί πῶς τελειώνει! Ἐκεῖ βεβαίως τά ὄργανα βάζουν ὅλη τους τήν δύναμη.

     Από τά μουσικά αυτά σημεῖα, ἀπό τήν μουσική ἐκτέλεση, μποροῦμε νά καταλάβουμε ἀκόμη βαθύτερα τό νόημα τοῦ Ψαλμοῦ, ἀλλά καί τή χρήση τοῦ Ψαλμοῦ, δηλαδή ποῦ λεγόταν. Μερικές φορές ἡ ἐπιγραφή τοῦ Ψαλμοῦ μπορεῖ νά γράφει: «τῷ ἀρχιμουσικῷ...», ὅτι αὐτό δηλαδή εἶναι γιά τόν ἀρχιμουσικό, καί εἰδοποιεῖ τον μουσικό πῶς πρέπει να παιχθεί ο Ψαλμός, να ψαλλεῖ ἔτσι ἢ ἀλλιῶς καί τά λοιπά.

    Ἔχουμε ἀκόμη καί τά ἱστορικά βιβλία, ἰδίως τά Βασιλειῶν, ποὺ καὶ αὐτὰ μᾶς πληροφορούν γι' αυτό το θέμα. Για παράδειγμα, τοῦτος ὁ Ψαλμός ἔχει ἱστορικό ὑπόβαθρο. Καί ὅλα αὐτὰ ἔρχονται να μας δώσουν στοιχεία βαθύτερης κατανοήσεως τοῦ Ψαλμοῦ. Καί ὅπως θὰ ξέρετε, ή μουσική αἰσθητοποιεί τα συναισθήματα· καί ἔτσι, ἂν ἔχουμε κι ἐμεῖς ὑπόψη αὐτά τά σημεία, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα τον Ψαλμό.

     Ἡ ἐπιγραφή «Τῷ Δαβίδ» φανερώνει ὅτι ὁ Ψαλμᾶς αὐτός ἀνήκει στον Δαβίδ, καί ὄχι ὅτι ἀφιερώνεται στον Δαβίδ. Ακόμη ἔχει ἄνω τελεία, καί λέει «συνέσεως». Σύνεσις θά πεῖ συνέτιση, θά πεῖ διδαχή, θά πεῖ ὅτι ὁ Ψαλμός είναι διδακτικός, ὅτι ἔχει διδακτικό περιεχόμενο. Καί πραγματικά, σε κάποιο σημεῖο ὁ Δαβίδ ἀπευθύνεται πρὸς τοὺς ἀνθρώπους και τους λέει να προσέξουν μερικά πράγματα. Άρα ὁ χαρακτήρας του Ψαλμού είναι διδακτικός.

     Το περιεχόμενό του εἶναι τό ἑξῆς: Εἶναι ὁ δεύτερος Ψαλμός τῆς μετανοίας, μετά τον 50ο Ψαλμό. Σας εἶχα πεῖ ὅμως, στο πρώτο θέμα μας, ὅτι ἡ σειρά τῶν Ψαλμῶν δέν ἀκολουθεῖ τήν ἱστορικότητά τους. Προφανῶς πρώτα γράφτηκε ὁ 50ός καί μετά ο 31ος.

     Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ Δαβίδ εἶχε ἁμαρτήσει. Τό διαβάζουμε στο Β΄ Βασιλειῶν. Εἶχε ἁμαρτήσει πολύ βαριά, καί τό ἁμάρτημά του ήταν διπλό: φόνος καί μοιχεία. Θα γνωρίζετε ὅτι ὁ Δαβίδ μιά μέρα, ἕνα ἀπογευματάκι καλοκαιρινό, μετά από τόν ὕπνο, ἀνέβηκε στήν ταράτσα του παλατιού να πάρει λίγο αέρα, κι έκει από τό ἀνοικτό μικρό παράθυρο ενός λουτρού, είδε μια γυναίκα να κάνει το μπάνιο της· ήταν η Βηρσαβεέ, ή σύζυγος του Ουρίου. Μπήκε σε πολύ μεγάλο πειρασμό· ἔστειλε νά τήν καλέσουν στο παλάτι και ἁμάρτησε μαζί της. Ήθελε όμως το θέμα αυτό οπωσδήποτε νὰ μὴν τὸ μάθει ὁ σύζυγός της, καί αὐτό ἦταν πάρα πολύ φυσικό. Ο σύζυγός της ήταν στρατιώτης, και κάποτε, όταν γύριζε στο σπίτι του, τόν κάλεσε ο Δαβίδ στο παλάτι, τον μέθυσε καί προσπαθούσε με κάθε τρόπο νά τόν κάνει νά μήν πάει στο σπίτι του. Τελικά ό Δαβίδ δέν κατάφερε τίποτα να πετύχει ἀπ' ὅλη αὐτή τὴν ἱστορία, καί μηχανεύθηκε τὸ ἑξῆς τέχνασμα:

     Σέ πόλεμο πού εἶχε μέ κάποιους εχθρούς, εἶπε σε ἕναν αξιωματικό: «Θα χτυπήσετε έναν πύργο τοῦ τείχους ἐκείνων τῶν ἐχθρῶν ἐκείνης τῆς πόλεως, θά πάτε μπροστά· θα είναι καί ὁ Οὐρίας μαζί, σαν στρατιώτης. Θα τραβηχθεῖτε ὅλοι ἐσεῖς πίσω, καὶ θὰ μείνει μόνος του αὐτός, για να τον σκοτώσουν οἱ ἐχθροί». Ἔτσι ἀκριβῶς ἔγινε, καί τόν Ουρία τον σκότωσαν. Βλέπετε ὅτι καὶ ἄνθρωποι πού ἔχουν φόβο Θεού, κάποτε παρεκκλίνουν.

   Ὕστερα ἀπό αὐτή τή διπλή ἁμαρτία, πέρασε ένας χρόνος, μόνο ἕνας χρόνος. Ὁ Δαβίδ δέν μπορούσε να συνέλθει. Τόν τάραξε ἡ συνείδησή του. Εἶχε χάσει τόν ὕπνο του. Τό λέει ἐδῶ μέσα, θά τό δεῖτε, κάνει περιγραφή. Καί σημειώστε ἀκόμη ὅτι ἔκανε καί ἕνα ἐξώγαμο παιδί μέ τήν Βηρσαβεέ, το οποίο και πέθανε. Καί τότε... τότε καταφθάνει ὁ προφήτης Νάθαν! Καί, ἀφοῦ τοῦ εἶπε καί μία παραβολή, τοῦ λέει: «Θα σε τιμωρήσει ὁ Θεός γι' αὐτό τό διπλό σου ἁμάρτημα», πού ἐννοεῖται δέν τό ἤξερε κανείς ἄλλος. Καί ὁ Νάθαν τόν ἀποκαλύπτει τόν Δαβίδ... τόν βασιλιά!

     Ὁ Δαβίδ δέν ἔτρεξε να δικαιολογηθεῖ, ἀλλά μετανόησε, καί εἶπε τά θαυμάσια ἐκεῖνα λόγια, μετά τήν ἐπίπληξη τοῦ Νάθαν: «Πράγματι, ημάρτηκα τῷ Κυρίω!» (Β' Βασ. 12, 13.) έχω ἁμαρτήσει στον Κύριο. Και τότε πήρε την ἀπάντηση ἀπό τόν ἴδιο Προφήτη: «Κύριος παρεβίβασε τὸ ἁμάρτημά σου», ὁ Κύριος σε συγχώρησε. Κάνει ἐντύπωση ὅτι ἀμέσως μόλις ὁ Δαβίδ είπε «ημάρτηκα τῷ Κυρίῳ», τοῦ λέει ὁ Θεός μέ τόν Νάθαν: «Σέ συγχωρῶ»! Αὐτό εἶναι πάρα πολύ μεγάλο πράγμα.

     Ὁπότε ὁ Δαβίδ στον 50ό Ψαλμό συνθέτει τόν καημό του καί τή μετάνοιά του, ἐνῶ στον 31ο Ψαλμό, πού γράφτηκε μετά τον 50ο,  περιγράφει τη χαρά του γιά τή συγχώρεση πού πήρε. Αλλά μέσα ἐκεῖ περιγράφει τήν ψυχολογική εκείνη κατάσταση πού αἰσθάνεται μετά τὴν ἐξομολόγησή του καί μετά τη συγχώρεση πού πήρε, ἀλλά καί τήν ψυχολογική κατάσταση πού αἰσθανόταν στον χρόνο πού πέρασε.

     Εἶναι ἄριστος Ψαλμός! Περιγράφει ἀριστοτεχνικότατα τά ἐσωτερικά συναισθήματα, αυτά πού τώρα θὰ ἀναλύσουμε. Είναι δέ τόσο θαυμάσιος Ψαλμός, ώστε ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος, πού καί αὐτός ἔχει μιά ανάλογη ιστορία, ἀγαποῦσε πολύ τόν Ψαλμό αυτόν και τόν ἔλεγε κάθε μέρα. Ὅταν δέ ἀρρώστησε κι ἦταν ἕτοιμος να πεθάνει, ἔδωσε ἐντολή να γράψουν στον τοῖχο απέναντι από το κρεβάτι του τον Ψαλμό αυτό, και τόν ἔβλεπε καί τόν διάβαζε καί ἔκλαιγε συνέχεια!

    Ἔτσι ὁ Ψαλμός αυτός παρουσιάζει, ὅπως σᾶς εἶπα, αὐτά τά δύο στοιχεία: τη φοβερή κατάσταση της ψυχῆς τοῦ ἁμαρτωλοῦ καί τή θαυμάσια κατάσταση του ανθρώπου που εξομολογήθηκε ειλικρινά και συγχωρήθηκε ἀπό τόν Θεό. Κι αυτά μέν στην Παλαιά Διαθήκη· πόσο μᾶλλον στην Καινή, πού ἔχουμε και το συγκεκριμένο Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως καί συγχωρήσεως καὶ ἀφέσεως τῶν ἁμαρτιῶν! Αντιλαμβάνεσθε λοιπόν ὅτι ὁ Ψαλμός αὐτός ἔρχεται πραγματικά νά μᾶς βοηθήσει στο να ζήσουμε κι ἐμεῖς ἀνάλογες καταστάσεις.

     «Μακάριοι ὧν ἀφέθησαν αἱ ἀνομίαι καὶ ὧν ἐπεκαλύφθησαν αἱ ἁμαρτίαι»· δηλαδή εὐτυχισμένοι εἶναι ἐκεῖνοι πού τούς συγχωρέθηκαν οἱ ἀνομίες και σκεπάστηκαν οἱ ἁμαρτίες τους.

     Αὐτό τό «μακάριοι» εἶναι ἡ δεύτερη φορά που ἀναφέρεται, μετά από τον 1ο Ψαλμό. Ἐκεῖ, στον 1ο Ψαλμό, γίνεται μακαρισμός τοῦ ἀνθρώπου που κράτησε τήν εὐσέβειά του από πολύ μικρή ηλικία. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού δέν ἁμάρτησε ποτέ. Ὄχι δηλαδή ὁ ἀναμάρτητος, αλλά αὐτός πού δέν ἔπεσε σε βαριά ἁμαρτήματα –γιατί αναμάρτητος δεν υπάρχει. Αυτός που δεν πῆρε δρόμους καί μονοπάτια ἁμαρτίας. Αὐτός πού δέν ἔφυγε οὔτε ἕνα λεπτό από τόν Θεό, ἀλλά ἔμεινε πάντα πιστός στον Θεό. Γι' αὐτό εἶναι «μακάριος ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος πού δέν βάδισε σε δρόμο ἁμαρτωλῶν, δεν κάθησε σε συνέδριο αρρωστημένων ἀνθρώπων...» –θυμόσαστε πού τά εἴχαμε πεῖ στον 1ο Ψαλμό.

     Ἐδῶ μακαρίζονται ἐκεῖνοι ποὺ ἁμάρτησαν μέν, ἀλλά μετανόησαν και συγχωρήθηκαν. Καί ἐδῶ τώρα εἶναι τό πολύ ὡραῖο, κι ἂς μοῦ ἐπιτραπεῖ νὰ σᾶς θυμίσω αὐτό τό λογικό σχῆμα, ἀπό τά Μαθηματικά καί τή Γεωμετρία, πού λέμε: «τὰ ἑνὶ τρίτῳ ἴσα, καὶ ἀλλήλοις ἴσα». Δηλαδή, ἐφόσον εἶναι μακάριοι ἐκεῖνοι πού δέν ἁμάρτησαν, μακάριοι εἶναι κι ἐκεῖνοι πού ἁμάρτησαν ἀλλά μετανόησαν, ἔτσι καί αὐτός πού δέν ἁμάρτησε ἐξισώνεται μέ αὐτόν πού ἁμάρτησε. Τελικά καί οἱ δύο εἶναι μακάριοι, ἐπειδή ὁ δεύτερος μετανόησε. Βλέπετε δηλαδή τί μεγάλη θέση καί ἀξία ἔχει ἡ εἰλικρινής μετάνοια καί ἡ εἰλικρινής εξομολόγηση;

     Ἐκεῖ λέει «Μακάριος ἀνήρ», ἐδῶ λέει «Μακάριοι»· ἀλλά ἀμέσως παρακάτω ὅμως, στον 2ο στίχο, θά πεῖ ἐπίσης: «μακάριος ἀνήρ». Μιλάει γενικά, και μετά εἰδικεύει· θά τό δοῦμε. Λέει: «Μακάριοι ἐκεῖνοι τῶν ὁποίων οἱ ἀνομίες αφέθηκαν»· δηλαδή οἱ ἁμαρτίες ἔχουν ἀφεθεῖ. Εἶναι συνώνυμο μέ τό ἔχουν συγχωρηθεῖ. Εἶναι ὅπως λέμε ἄφησα το χρέος, γιατί καί οἱ ἁμαρτίες ὡς χρέος λογαριάζονται. Μακάριοι κι ἐκεῖνοι πού οἱ ἁμαρτίες τους ἔχουν σκεπαστεί.

     Ἐδῶ μερικοί ἑρμηνευτές θέλουν να κάνουν κάποιες διακρίσεις ἀνάμεσα στήν ἀνομία καί τήν ἁμαρτία· στην πραγματικότητα όμως πρόκειται γιά τό ἴδιο πράγμα. Δεν πειράζει ὅμως, ἂς μήν καθυστερούμε. Πρέπει ἐπίσης νά σᾶς πῶ ὅτι ἂν κάνουμε μία ἑρμηνεία, δέν φαντάζομαι να πέρασε ποτέ ἀπό τό μυαλό σας ὅτι ἐξαντλοῦμε τό κείμενο. Το πιστεύω αὐτό. Ὅσο κι ἄν γιά μιά στιγμή ποῦμε ὅτι βασανίσαμε ἕναν στίχο, καί μπορεῖ νά μείναμε καί μία ώρα βαθαίνοντας καί βαθαίνοντας μέσα σ' αὐτόν, δέν ἐξαντλεῖται ὅμως ποτέ ἡ Ἁγία Γραφή. Ποτέ μην περάσει από τό μυαλό σας ὅτι ἡ Ἁγία Γραφή ἐξαντλεῖται· αὐτό νά τό ξέρετε προκαταβολικά.

     Τὸ ρῆμα ἐπικαλύπτω ἔχει μιά ιδιαίτερη σημασία καί ἀξία. Βέβαια, όπως σᾶς εἶχα πεῖ μιά περασμένη φορά, ποιητικά, στην ποιητική του μορφή, έχουμε συνώνυμες ἐκφράσεις. Θυμόσαστε στον 2ο Ψαλμό που λέει σ' ένα σημείο «λαοί» καί «ἔθνη», «βασιλεῖς» καί «ἄρχοντες»; Τό εἴχαμε ἀναλύσει. Ἐδῶ τώρα ἔχουμε: «ἀφέθησαν» καί «ἐπεκαλύφθησαν», «ἀνομίαι» και «ἁμαρτίαι». Ουσιαστικά εἶναι ταυτόσημα. Ἔτσι ἡ ἄφεση μέ τήν ἐπικάλυψη εἶναι τό ἴδιο πράγμα.

     Δέν ξέρω ἂν ποτέ κουβεντιάσατε μέ κανέναν Προτεστάντη. Οἱ Προτεστάντες θέλουν νά ποῦν ὅτι ἡ ἁμαρτία δέν συγχωρεῖται μέ τήν ἔννοια ὅτι ἐξαλείφεται, ἀλλά ἀφήνει οὐλή, ὅπως μιά πληγή ἀφήνει οὐλή, σημάδι. Ἐμεῖς πιστεύουμε ὅτι μέ τήν Ἐξομολόγηση δέν μένουν σημάδια καί ουλές· μέ τήν Ἐξομολόγηση ἔχουμε κάθαρση. Τελείωσε. Καί ἐξηγοῦμαι:

     Οἱ Προτεστάντες λένε ὅτι ἐπικαλύπτω σημαίνει σκεπάζω κάτι, καί δέν φαίνεται, αλλά στήν πραγματικότητα ὑπάρχει αυτό τό κάτι δηλαδή τό σκεπάζω, καί ἔτσι δέν φαίνεται.

     Ανόητοι Προτεστάντες!.. Γιά τόν Θεό ὑπάρχει τίποτα κεκαλυμμένο; Δέν εἶναι, γιά τά μάτια τοῦ Θεοῦ, τά πάντα «γυμνὰ καὶ τετραχηλισμένα»  (Ἑβρ. 4, 13.); Ἡ Σοφία Σολομῶντος λέει: «Ἔκλεισες τις πόρτες σου, ἔκλεισες τά παράθυρά σου, ἔκλεισες τά φῶτα, ἔπεσε νύχτα, καί εἶπες: "Δέν μέ βλέπει κανένας· μπορῶ νά ἁμαρτήσω". Δέν ξέρεις ὅτι ὀφθαλμοί Κυρίου μυριοπλάσιοι ἡλίου; Δέν ξέρεις πώς τα μάτια τοῦ Θεοῦ εἶναι μύριες φορές πιό φωτεινά ἀπό τόν ἥλιο, καί σέ βλέπουν, καί μπορεῖς καί λές "Μέ σκεπάζει το σκοτάδι, με σκεπάζουν τα ντουβάρια καί οἱ κλειδωμένες πόρτες";» (Σ. Σειρ. 23, 18-20.).

     Όπως αὐτό ἐδῶ τό κτήριο, πού ἔχει ψηλά ντουβάρια. Ξέρετε τί εἶναι αὐτό τό κτήριο ἐδῶ ἀκριβῶς ἀπέναντι; Ξέρετε τί εἶναι; Σήμερα τό ἔμαθα. Θα γίνει κέντρο ἀσωτίας ἐκεῖ μέσα! Εγώ νόμιζα πώς θα γίνει καμιά ἀποθήκη να βάζουν σιτάρι μέσα, καί ἀναρωτιόμουν: «Χωρίς παράθυρα; Τίποτα;...». Σκεπτόμουν ὅτι τό κάτω πάτωμα θά εἶναι γιά αποθήκη, κι από πάνω θά μένουν οἱ νοικοκυραῖοι. Ὤ, τί συμφορά! Από κάτω εἶναι δύο αἴθουσες. Το κτήριο αυτό εἶναι τετραώροφο. Ἔχει ἕνα ημιυπόγειο, τό ἄλλο εἶναι ἰσόγειο ἤ λίγο πιό πάνω ἀπό τό ἔδαφος, μέ δύο τεράστιες αίθουσες. Κι ἐκεῖ μέσα θά γίνονται φοβερά ὄργια. Ὁ εξοπλισμός τους μόνον, ὅπως ἔμαθα, σε πιάτα, σε κουζινικά καί τέτοια, ἔχει κοστίσει δέκα εκατομμύρια! Σέ ἐκείνους δὲ τοὺς ἐπάνω χώρους, δεν ξέρω τί θά κάνουν· χαρτοπαιχτική λέσχη; καζίνο; Εγώ ἔμεινα ἔκπληκτος. Λένε ὅτι εἶναι ἰδιοκτησία τοῦ Μαγρίζου. Κι ἔμεινα ἔκπληκτος! Βλέπετε ὅτι τούς κρύβουν τα ψηλά ντουβάρια, γιά νά μήν φαίνονται ἀπ᾽ ἔξω. Οὔτε παράθυρα ἔχουν, γιά νά μήν ἀκούγεται τίποτα. Τίποτα! Ντουβάρια με τσιμέντο! Φοβερό πράγμα.

     Λοιπόν, επανέρχομαι, ἀγαπητοί μου. Ὁ Θεός τά βλέπει όλα. Γιά τόν Θεό δέν ὑπάρχουν ντουβάρια και σκοτεινά σημεῖα καί πράγματα, καί δέν ξέρω τί ἄλλο. Ἄρα τὸ ἐπικαλύπτω δεν σημαίνει ότι μένει μία αυλή, τήν ὁποία δέν βλέπει ὁ Θεός· ἀλλά ἀφοῦ ὁ Θεός, που τα πάντα βλέπει, δεν βλέπει καμία ουλή, σημαίνει ὅτι δεν υπάρχει τίποτα· ό,τι υπήρχε αφέθηκε, συγχωρέθηκε. Από μέσα λοιπόν δέν ὑπάρχει καμία ουλή, δέν ὑπάρχει τίποτα απολύτως. Σε συγχώρεσε ὁ Θεός; Τελείωσε! Τό ἀκούσατε αυτό; Τελείωσε! Μόνο που χρειάζονται κάποιες προϋποθέσεις, πού θά τίς δοῦμε στη συνέχεια.

    «Μακάριος ἀνήρ ᾧ οὐ μὴ λογίσηται Κύριος ἁμαρτίαν, οὐδέ ἐστιν ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ δόλος». Ευτυχισμένος ὁ ἄνθρωπος πού δέν τοῦ λογαριάζει πιά ὁ Θεός ἁμαρτία, οὔτε ὑπάρχει στο στόμα του δόλος, ὑποκρισία.

     Βλέπετε ὅτι ἐδῶ ἐκφράζει τή χαρά αὐτοῦ πού μετανόησε. Ο 1ος καί ὁ 2ος στίχος είναι ἡ χαρά του μετανοοῦντος· γι' αὐτό λέει ὁ Δαβίδ «εὐτυχισμένος ὁ ἄνθρωπος που συγχωρέθηκε ἀπό τόν Θεό».

     Ἀλλὰ δεῖτε ἀκριβῶς τί λέει: «ευτυχισμένος ὁ ἄνθρωπος πού δέν τοῦ λογαριάζει πιά ὁ Θεός ἁμαρτία». Αὐτό σημαίνει ὅτι μέχρι τότε μποροῦσε ὁ Θεός νά τοῦ λογαριάζει αμαρτία.

     Τό ρῆμα λογίζομαι λογίσητε Κύριος ἁμαρτίαν σημαίνει κάνω λογαριασμό. Παραβάλλετε την παραβολή τοῦ χρεώστου δούλου, πού λέει «συνᾶραι λόγον» (Ματθ. 18, 23.), νὰ ἀποδώσει λογαριασμό. Μιλάει ἐκεῖ γιά τον χρεωφειλέτη δοῦλο, πού χρωστούσε τα μύρια τάλαντα, καί τά λοιπά. Παραβάλλετε σᾶς εἶπα. Βλέπετε ὅτι πραγματικά ἡ ἁμαρτία εἶναι ἕνα χρέος, ἕνα βαρύ χρέος. Ὅμως εὐτυχισμένος εἶναι ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος πού δέν θά τοῦ λογαριάσει ὁ Κύριος ἁμαρτία, χρέος· τίποτα.

     Καταλαβαίνετε, ἀγαπητοί μου, τί σημαίνει μετανοῶ; Ὤ, νά τό ἤξεραν αὐτό τό πράγμα οἱ ἄνθρωποι...! Θά ἔτρεχαν ὅλοι να μετανοήσουν! Αλλά... δεν ξέρουν. Θά πῶ ἄλλη μιά φορά αυτό που λέγαμε και χθές τό βράδυ (Εννοεῖ τήν βραδινή κυριακάτικη ομιλία, με μεικτό άκροατήριο, στόν ἱερό ναό του Αγίου Αχιλλίου Λαρίσης.): «Ὁ θεὸς τοῦ αἰῶνος τούτου ἐτύφλωσε τὰ νοήματα τῶν ἀπίστων εἰς τὸ μὴ αὐγάσαι αὐτοῖς...» (Β΄ Κορ. 4, 4. Βλ. Ησ. 6, 9-10. Ιωάν. 12, 40. Α' Κορ. 2, 6· 8.)! Ὁ Διάβολος ἔχει τυφλώσει τα μάτια τῶν ἀπίστων ἀνθρώπων, καί δέν βλέπουν, δέν καταλαβαίνουν τί μεγάλη ἀξία ἔχει ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν!

     Καί παρακάτω λέει: «οὐδέ ἐστιν ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ δόλος». Αυτό σημαίνει πώς ὅταν ἁμαρτήσει κάποιος καί ζητήσει συγχώρεση από τόν Θεό, τή ζητάει με ειλικρίνεια, χωρίς δόλο, χωρίς υστεροβουλία. Δεν λέει: «Ε, καλά ἂν με ρωτήσει ὁ πνευματικός, θα το πῶ· ἄν δέν μέ ρωτήσει, δὲν θὰ τὸ πῶ»! Μα τί εἶναι ὁ πνευματικός: Ανακριτής είναι;... Εισαγγελέας εἶναι;... Πηρούνι και τρίαινα κρατάει, να ψαρεύει στα κατάβαθα τῆς συνειδήσεώς σου καί τοῦ ὑποσυνειδήτου σου, γιά νά βρεῖ τόν βόρβορό σου καί τά θέματά σου καί τίς ὑποθέσεις σου;... Τί εἶναι ὁ πνευματικός; Το λέει και η λέξη: ἐξ-ὁμολογῶ, ἢ ἐξ-ἀγορεύω, δηλαδή βγάζω από μέσα μόνος μου ὅ,τι ἔχω, μέ τή θέλησή μου, μέ ειλικρίνεια καί μέ πνεῦμα συντριβῆς καί μετανοίας! Αυτό θά πεῖ ὅτι ἐδῶ δὲν ὑπάρχει στο στόμα του δόλος.

     Ἡ εἰλικρίνεια λοιπόν εἶναι βασικότατη προϋπόθεση τῆς ἀφέσεως. Αὐτό τό βλέπουμε στον Δαβίδ πού εἶπε «ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ». Δέν πάει να κρυφτεί, δέν πάει νά πεῖ: «Και ποιός σοῦ εἶπε εσένα ὅτι ἐγώ ἔκανα αὐτή τήν ἁμαρτία;». Καί νά φαντασθεῖτε, ὁ Δαβίδ ἦταν βασιλιάς, κι έπρεπε να περισωθεί το κύρος του, έπρεπε να περισωθοῦν κάποια προσχήματα τοῦ ἀξιώματός του· είναι πάρα πολύ φυσικό! Και το καταπληκτικότερο εἶναι ὅτι ὁ Δαβίδ ἁμάρτησε κρυφά· ἀλλά ὅπου διαβάζεται το Ψαλτήρι, ἡ ἁμαρτία του γίνεται γνωστή στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων! Μάλιστα τοῦ τὴ βγάλαμε κι ἐμεῖς σήμερα ἐδῶ στη φόρα! Ἐάν ἦταν ὁ Δαβίδ ἐδῶ, θά μᾶς πήγαινε στον Εισαγγελέα... Ἀλλά ὁ Δαβίδ μετανόησε, καί δέν ἐνδιαφέρεται τί θά ποῦν οἱ ἄνθρωποι· τόν ἐνδιαφέρει τί θά πεῖ ὁ Θεός. Καί ἔρχεται νά μᾶς διακηρύξει τή χαρά του, πού ὁ Θεός τόν συγχώρησε. Δέν τόν νοιάζει πιά τί θά ποῦν οἱ ἄνθρωποι. Αὐτό δείχνει ὅτι εἰλικρινά είχε μετανοήσει,

     Τώρα στους στίχους 3 και 4 θα εκφράσει το βασανιστήριο πού πέρασε ἕναν ὁλόκληρο χρόνο. Ἐδῶ προσέξτε θα πάρουμε λέξη μέ λέξη τό κείμενο. Βέβαια δέν πειράζει ἂν ὁ χρόνος δέν μᾶς πάρει, ἔστω ἀκόμη κι ἄν ἀφήσουμε κάποια χωρία χωρίς νά τά ἀναλύσουμε απόψε.

     «Ὅτι ἐσίγησα, ἐπαλαιώθη τὰ ὀστά μου ἀπὸ τοῦ κράζειν με ὅλην τὴν ἡμέραν». Δέν μίλησα· εἶχα κλείσει το στόμα μου. Τα κόκκαλά μου ἔλιωσαν νά στενάζω μέρα και νύχτα. Ποῦ νά τό πῶ αὐτό; Εἶχα ἁμαρτήσει! Ποῦ νά τό πῶ;...

     Ξέρετε τί σημαίνει νά κρατᾶς μέσα στην καρδιά σου το αμάρτημά σου καί νά μήν τό λές; Γίνεται φίδι καὶ σὲ τρώει! Γίνεται καημός, γίνεται ρήμαγμα. Αγαπητοί μου, αυτό το κρύψιμο τῆς ἁμαρτίας του πού κάνει ο  ἄνθρωπος, ἂν ἔχει σιγήσει δηλαδή όλα του τα χρόνια, μπορεῖ νά τοῦ κάνει μαύρη ὁλόκληρη τη ζωή του! Νὰ ἔρχονται Χριστούγεννα, νὰ ἔρχεται Πάσχα, καί πάλι Χριστούγεννα και πάλι Πάσχα, να βλέπει τη χαρά νά εἶναι διάπλατη και σκορπισμένη στον κόσμο, καί αὐτός νά ἔχει μαύρη ψυχή!... Ξέρετε πόσοι ἄνθρωποι μοῦ ἔχουν πεῖ ὅτι πέρασαν πολλές γιορτές, που βλεπαν τοὺς ἄλλους να πηγαίνουν να κοινωνοῦν, ὅλους να γιορτάζουν, κι αυτοί να αἰσθάνονται πολύ ἄσχημα καί πολύ βαρειά, γιατί ἔνιωθαν τήν ψυχή τους μέσα στήν ἁμαρτία; Σιγοῦσαν όμως. Δεν πήγαιναν να ποῦν τήν ἁμαρτία τους. Τούς κρατοῦσε ἡ ἁμαρτία.

     Δεν υπάρχει πραγματικά μεγαλύτερο βασανιστήριο. Ἐκεῖνοι ποὺ τὸ ἔχουν δοκιμάσει, ξέρουν τί φοβερό πράγμα εἶναι. Νομίζω ότι λίγο-πολύ ὅλοι ἔχουμε δοκιμάσει βάρος ἀπό τίς ἁμαρτίες μας, ἄλλος λίγο ἄλλος πολύ, ἔχουμε πείρα. Αν μάλιστα κάποια φορά εἶναι βαρύ το ἁμάρτημα, εἶναι φόνος, μία μοιχεία, δέν ξέρω τί εἶναι, πάντως μία προδοσία, τότε είναι αβάσταχτο! Καί τότε νά τά ἀποτελέσματα· μᾶς τά ἀπαριθμεῖ ὁ Δαβίδ:

     «Ἐπαλαιώθη τὰ ὀστᾶ μου ἀπὸ τοῦ κράζειν με ὅλην τὴν ἡμέραν». Πάλιωσαν τα οστά μου ἀπό τό να κραυγάζω ὅλη τήν ἡμέρα.

     Το ρήμα κράζω εἶναι ἐντονότερο ἀπό τό λέω. Αὐτήν τη στιγμή λέω σ' ἐσᾶς κάτι, σᾶς μιλάω· ἄν ἔπρεπε ὅμως νά ἔχουμε μια μεγάλη αίθουσα, γιά νά μ' ἀκούσουν καί οἱ τελευταῖοι ἀκροατές, τότε θά ἔκραξα, θά φώναζα. Γι' αυτό πολλές φορές στα ευαγγέλια συναντάμε το σήμα κράζω για τον Ιησού Χριστό. «Έκραξεν ὁ Ἰησοῦς...» (Βλ. Ιωάν. 7, 28· 37,12, 44.), που σημαίνει φώναξε, και φώναζε γιὰ νὰ ἀκουστεί.

     Πολλές φορές ὅμως φωνάζουμε, όχι μόνο για να ἀκουστοῦμε, αλλά γιατί πονάμε. Αυτό λοιπόν το κράζω σημαίνει βγάζω αναστεναγμούς· εἶναι τὸ ώχ τῆς ψυχῆς. Αὐτό τό ώχ τῆς ψυχῆς δημιουργεί ένα βάρος ἀβάσταχτο. Νομίζει ὁ ἄνθρωπος ὅτι αὐτό τό ώχ τῆς ψυχῆς πού κράζει, αὐτός ὁ ἀναστεναγμός, εἶναι μία διέξοδος, εκτόνωση μιας φοβερής εσωτερικής πιέσεως. Είναι σαν μια βαλβίδα σ' ἐκεῖνον τόν ταχυβραστήρα, πού ὅταν ὑπάρχει πολύ μεγάλη πίεση μέσα, βγαίνει ὅσος ἀτμός εἶναι δυνατόν να βγεί. Μάλιστα κάποτε ο ἄνθρωπος θέλει να βρίσκεται μόνος του να φωνάξει! Αὐτή ἡ κατάσταση ὅμως για τον Δαβίδ γινόταν συνέχεια, γιατί λέει: «ἀπὸ τοῦ κράζειν με ὅλην τὴν ἡμέραν»! Ὅλη τήν ἡμέρα, δηλαδή πάντοτε. Δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἡσυχάσει, δέν μπορεῖ! Καί τότε πέφτει στη μελαγχολία. Καί ἡ μελαγχολία αρχίζει να σκιάζει τήν ψυχή.

     Ἐδῶ προσέξτε κάτι, ποὺ θὰ μᾶς πεῖ ὁ πιό κάτω στίχος, ἀλλὰ ἂς τό πῶ ἀπό τώρα για να τα συνδέσω. Λέει στον 4ο στίχο: «ἐν τῷ ἐμπαγήναί με άκανθαν», γιατί μπήχτηκε ἕνα ἀγκάθι. Καί τό ἀγκάθι εἶναι ἡ ἄμαρτία.

     Αὐτό τό ἀγκάθι τώρα τί εἶναι; Θα χρησιμοποιήσω μερικούς ὅρους ἀπό τή σύγχρονη Ψυχολογία, για να γίνω πιο κατανοητός, αλλά κυρίως και προπαντός γιατί ἡ σύγχρονη Ψυχολογία χρησιμοποιεῖ τόν ὅρο άκανθα. Κάνει δὲ ἐντύπωση ότι ο Φρόυντ, αὐτός πού χαρακτηρίζεται ὡς πατήρ τῆς Ψυχιατρικῆς –ἄλλο ὅτι πῆρε στραβό δρόμο, καί δημιουργήθηκε ὁ διαβόητος Φροϋδισμός– έκανε παρατηρήσεις στό υποσυνείδητο. Εἶναι ὁ πρῶτος που έκανε τις παρατηρήσεις αυτές· και ἐκεῖνο πού ἐνοχλεῖ τόν ἄνθρωπο στη συνείδηση ξέρετε πῶς τό ὀνόμασε; ἄκανθα!

     Ἄραγε νά εἶχε διαβάσει αὐτόν τόν Ψαλμό; Εἶναι γνωστό ὅτι ὁ Φρόυντ ήταν Εβραίος, Γερμανοεβραίος· δεν ξέρω ἂν τὸ ξέρετε αυτό. Ἄραγε να είχε διαβάσει αὐτόν τόν Ψαλμό, ή μήπως συμπίπτει ἡ περίπτωση; Προφανῶς ὄχι τυχαῖα! Αλλά συμπίπτει στο να βρεθεῖ ἡ κατάλληλη λέξη, γιά νά ἀποδοθεῖ ἐκεῖνο πού ὑπάρχει. Πιθανῶς τό δεύτερο.

     Γιά να καταλάβουμε τί εἶπε ὁ Φρόυντ πάνω σ' αὐτό –καί ἄλλοτε σᾶς τά ἔχω πεῖ, ἀλλά δέν πειράζει να τα ξαναλέμε καμιά φορά, δεν βλάπτει· ἔτσι δέν εἶναι;– εἶναι ὅτι ἐδῶ παρουσιάζει το εσωτερικό τοῦ ἀνθρώπου με δυό πατώματα σ' ένα διώροφο σπίτι, σαν κι αυτό ἐδῶ ἀπέναντι που κτίζεται το καινούργιο, που λέγαμε προηγουμένως. Το κάτω πάτωμα δέν ἔχει παράθυρα –ἀκριβῶς, ἦρθε κουτί στο παράδειγμα!– τό πάνω πάτωμα όμως ἔχει. Το πάνω πάτωμα το ονόμασε συνείδηση, πού φωτίζεται, καί ὁ ἄνθρωπος αποκτάει γνώση τῶν ὅσων συμβαίνουν μέσα στην ψυχή του. Το κάτω πάτωμα δέν ἔχει παράθυρα, δεν φωτίζεται, καί ἔτσι δεν παίρνει εἴδηση ὁ ἄνθρωπος τί γίνεται ἐκεῖ, δηλαδή στο βαθύτερο τμῆμα τῆς ψυχῆς του. Αὐτό τό ονόμασε ὑποσυνείδητο.

    Ὅταν ὑπάρξει ἕνα παράπτωμα, ἕνα ἁμάρτημα, τότε αρχίζει να μπαίνει τό ἀγκάθι, ἡ ἄκανθα. Σᾶς ἔχει μπεί ποτέ κανένα αγκάθι στό πόδι, μέσα από παπούτσι; Δέν μπορεῖτε να περπατήσετε. Αμέσως κουτσαίνετε και βγάζετε το παπούτσι σας να δείτε τί γίνεται. Ἡ ἄκανθα ἐμποδίζει ἀκριβῶς τή συνείδηση καί ἐνοχλεῖ καί λέει: «Αμάρτησες! ἁμάρτησες! ἁμάρτησες!» και δώσ' του μπήγεται, καί δώσ' του μπήγεται ὅλο καί πιό βαθειά... Μπήγεται, μπήγεται... συνέχεια προχωράει το αγκάθι, καί ἡ συνείδηση πονάει, πονάει, πονάει...

     Ὁ ἄνθρωπος βαρύνεται δέν μπορεῖ νά ὑποφέρει πλέον. Καί τότε μέσα στον πόνο του, σιγά-σιγά, σιγά-σιγά, περνάει ο καιρός, καί γίνεται τό ἑξῆς περίεργο, το αίτιο που προκάλεσε τον πόνο στη συνείδηση, δηλαδή ή άκανθα, δηλαδή ἡ ἁμαρτία, κατέβηκε στο κάτω πάτωμα! Ἐκεῖ τώρα τό αἴτιο το χάσαμε· ὅμως ἔχουμε τα αποτελέσματα. Η ψυχή είναι άρρωστη. Πέφτει σε μελαγχολίες, πέφτει σε αντιδράσεις ποικίλες, σε ψυχώσεις, σε νευρώσεις, σε ψυχονευρώσεις, σε ποικίλα παράξενα καί περίεργα φαινόμενα!

     Ὁ ψυχίατρος, ὅπως ὑπέδειξε ὁ Φρόϋντ τότε, κάνει αὐτή τή δουλειά. Βλέπει τη συνείδηση, ή κάνει ερωτήσεις. Θά σᾶς πῶ ἕνα μικρό παράδειγμα: Καμιά φορά βλέπουμε ὅτι πάθαμε κάτι· ἄς ποῦμε ἔχουμε μιά πληγή στο χέρι μας. Τήν πληγή τή βλέπουμε, ἀλλά δέν καταλάβαμε πῶς συνέβη. Πολλές φορές χτυπᾶμε, καί δέν το αντιλαμβανόμαστε. Κάπου πήγαμε να περάσουμε σ' ἕνα έπιπλο, στο κρεβάτι μας, κάπου, χτυπήσαμε, ἔτρεξε αἷμα, δέν τό ἀντιληφθήκαμε, μόνο βλέπουμε ὅτι τώρα τρέχει αίμα. Ἔτσι λοιπόν κι ἐδῶ, βλέπει ὁ ψυχίαρος, ἢ βλέπει ὁ ἀσθενής, τό ἀποτέλεσμα που υπάρχει, ἀλλά δέν βλέπει τί τό προκάλεσε. Δὲν τὸ βλέπει. Οὔτε ὁ ἀσθενής τό βλέπει, δέν τό ξέρει. Τό ἔχασε, τό ξέχασε, πέρασε στο υποσυνείδητο. Ο γιατρός τώρα θα βάλει το χέρι του στο κάτω πάτωμα καί θ' αρχίσει νά ψαρεύει στα σκοτεινά, ἀφοῦ παράθυρο δεν υπάρχει. Ψαρεύει στα σκοτεινά και τραβάει και βγάζει. Κοιτάζει τί ἔπιασε, ξαναβάζει το χέρι του, ψαρεύει, τραβάει... Πάντα στα σκοτεινά. Κάποτε βγάζει κάτι στήν ἐπιφάνεια –ἂν τό βγάλει– καί λέει «Εἶναι αὐτό».

     Καλύτερη περιγραφή τῆς καταστάσεως αὐτῆς δὲν θα μποροῦσε νά γίνει, καί μάλιστα τον 10ο αιώνα π.Χ. Ὅταν ὁ Δαβίδ λέει ὅτι «ἐσίγησε», εἶναι τό πρῶτο βῆμα τῆς καταστάσεως πού θά τόν ταλαιπωρήσει· το δεύτερο βῆμα, «ἀναστενάζω καί κράζω ὅλη τήν ἡμέρα»· τό τρίτο, «μπῆκε ἀγκάθι»· καί τό τέταρτο, «ἐπαλαιώθη τά ὀστᾶ μου», ἔχουμε παλαίωση, καταστροφή τῶν ὀστῶν.

     Είναι γνωστό ότι το σώμα το στηρίζει ὁ σκελετός. Όταν λέει ότι παλαιώθηκαν, πάλιωσαν τα οστά μου, σημαίνει ὅτι δέν μποροῦν πιά νά κρατήσουν το σώμα. Τον σκελετό τόν περιβάλλουν οἱ σάρκες καί τό νευρικό σύστημα, καί μᾶς δίνουν συνολικά τήν εἰκόνα τοῦ σώματος. Ἔτσι, ἂν παλιώσει ὁ σκελετός μας, θα παλιώσουν καί τά νεύρα, γιατί είναι καί αὐτά παντού, σε όλο μας το σώμα. Με την παλαίωση λοιπόν τοῦ νευρικοῦ συστήματος ἔχουμε κάποια αποτελέσματα, όπως: Τό νευρικό μας σύστημα μας ταράζει. Χάνουμε τόν ϋπνο μας. Δεν βρίσκουμε ἡσυχία πουθενά, γιατί μέρα καί νύχτα –ὄχι μόνο τήν ἡμέρα, αλλά μέρα και νύχτα!– «ἐβαρύνθη ἐπ' ἐμὲ ἡ χείρ σου», ἔπεσε τό χέρι Σου βαρύ ἐπάνω μου! Ἔχω τύψεις, ανελέητα χτυπήματα. Αυτό θα πει τύψεις· το βαρύ χέρι του Θεού, οἱ τύψεις πάνω στη συνείδηση. Καί «ἐστράφην εἰς ταλαιπωρίαν», και από χαρούμενος άνθρωπος ἔγινε ταλαίπωρος, μελαγχολικός, φτωχός, κατσούφης, άχαρος, έχασα τό νόημα της ζωής μου, ἔχασα τη χαρά της ζωής μου, έχασα την επαφή μου με τα άλλα πρόσωπα.

     Αιτία για αυτήν τήν ανώμαλη κατάσταση που παρουσιάζει ὁ ἄνθρωπος, ψυχική ή νευροψυχική, πάντα εἶναι κάποιο συνειδητό ἤ ἀσυνείδητο ἁμάρτημα. Κι ὅταν λέω συνειδητό, ἐννοῶ ὅτι ἀκόμη παραμένει στη συνείδησή του, ἐνῶ ἀσυνείδητο εἶναι ἐκεῖνο πού κατέβηκε στο υποσυνείδητο καί χάθηκε. Ὁ ἄνθρωπος χάνει τήν ἠρεμία του, δεν ξέρει πιά τί τόν ταλαιπωρεί, όταν τον ρωτάμε τί αἰσθάνεται, μᾶς ἀπαντάει πολύ απλά "αυτό", χωρίς να ξέρει γιατί τό αἰσθάνεται. Αυτή εἶναι ἡ πραγματικά πνιγηρή και θλιβερή κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου πού ἁμαρτάνει.

     Μπορεί κάποτε νά μή ἁμαρτάνει· πρέπει νὰ πῶ κι αὐτό τό σημεῖο. Εἶναι ἕνα φαινόμενο τῆς ἐποχῆς μας αὐτό, καί πρέπει ἴσως ἰδιαίτερα να τονισθεῖ. Δηλαδή πάρα πολλοί ἄνθρωποι σήμερα πάσχουν, χωρίς νά ἔχουν κάνει κάποια βαριά αμαρτία, φόνο, μοιχεία ή μία ἁμαρτία φοβερή καί τρομερή, καί ἔχουν τύψεις. Δέν ἔκαναν ἁμαρτία, ἀλλά ἔχασαν τό νόημα τῆς ζωῆς! Αὐτό είναι τό χαρακτηριστικό τῆς ἐποχῆς μας, καί αὐτό τό γεννάει ἡ ἀπομάκρυνσή μας ἀπό τόν Θεό. Ἀπό τή στιγμή πού θά ἀπομακρυνθοῦμε ἀπό τόν Θεό, χάνουμε τό νόημα τῆς ζωῆς μας, δέν ξέρουμε γιατί υπάρχουμε, καί τότε ὅλα μᾶς φαίνονται σκούρα. Οἱ Ἄγγλοι λένε τὴν ἔκφραση ἔχω τα μπλέ μου... έχω τα σκούρα μου, ἔχω σκούρα ψυχή.

     Ἐδῶ τό τραγικό εἶναι, ἀλλά καθόλου ἀνεξήγητο, ὅτι ὁ ἄνθρωπος αποκτάει αὐτή τήν κατάσταση μέσα στὰ ἀγαθά του. Εἶναι πασίγνωστο, κι ἀπό στατιστικές ἐξακριβωμένο, ὅτι ὅσο μια χώρα ευημερεί, τόσο περισσότερες αὐτοκτονίες παρουσιάζει. Εἶναι δέ γνωστό ὅτι οἱ αὐτοκτονίες στην Ασία εἶναι σπάνιες ἤ περίπου ἀνύπαρκτες. Το γνωρίζετε αυτό; Οἱ ἄνθρωποι ἐκεῖ ταλαιπωρούνται. Δεν μένει περιθώριο να σκεφθοῦν ἄν ἔχει ἡ δέν ἔχει νόημα ή ζωή τους· αγωνίζονται. Δηλαδή, για να καταλάβετε, ἂν ἀφαιρέσουμε ἀπό τόν ἄνθρωπο τήν ἀγωνιστικότητα, χάνει τό νόημα τῆς ζωῆς του. Εἶναι φοβερό πράγμα αυτό. Ὄχι βέβαια νά ὑπάρχει μία τέτοια βιοπάλη που να στενάζει ὁ ἄνθρωπος κάτω ἀπό τή δουλειά καί νά πρέπει να ζήσει γιά ἕνα κομμάτι ψωμί. Όχι αὐτό· αὐτό εἶναι ἕνα ἄλλο ἄκρο. Ἀλλά ἄν ἀφαιρέσουμε ἀπό τόν ἄνθρωπο αὐτούς τούς μικροκαημούς τῆς ζωῆς, αὐτά τά καθημερινά, μέ τό ἔνα, μέ τό ἄλλο, μὲ τοῦτον τον πειρασμό, μ' ἐκεῖνον τόν πειρασμό, μετά ὁ ἄνθρωπος, μέσα στην ευδαιμονία του, δεν βρίσκει πια νόημα. Είναι άνοστη ή ζωή του, καί ἄν ἔχει φύγει καί μακρυά από τόν Θεό, δέν ξέρει γιατί ζεῖ, καί τότε λέει «Δέν ἔχει νόημα ἡ ζωή μου», καί τήν τερματίζει με πολλή ευκολία. Είναι τραγικό! Ἔτσι πάρα πολλά φαινόμενα τέτοιων καταστάσεων τά ἔχουμε γιατί χάσαμε το νόημα τῆς ζωῆς, πού εἶναι προϊὸν τῆς ἀποστασίας τοῦ ἀνθρώπου. Είναι με στατιστικές αὐτά τά πράγματα, καί σᾶς εἶναι γνωστά. Δεν σας λέω καινούργια πράγματα τα ξέρετε, πολύ καλά τα ξέρετε.

     Ὅπως ἀντιλαμβάνεσθε, ἐδῶ στο διάψαλμα, ή μουσική θα προσπαθοῦσε νά ἀποδώσει τα νοήματα ανάλογα.

     Δέν ξέρω ἄν σᾶς τό ἔχω πει κι άλλοτε, ὅτι κάποτε είχα δει στο αρχαίο θέατρο, στο Ωδείον του Ηρώδου τοῦ Ἀττικοῦ, τόν Ὀρέστη του Σοφοκλέους. Ὁ Ὀρέστης έχει σκοτώσει τη μάνα του, καί τόν κατατρέχουν φοβερές τύψεις, πού προσωποποιούνται μέ τίς Ἐριννύες, δηλαδή κάτι γυναίκες –ἐπί σκηνής τώρα– που φοράνε κάτι κουρελιασμένα ρούχα, καί ἀπό πάνω ἔχουν κάτι σχισμένα δίχτυα. Ἔχετε δεῖ κουρελιασμένα δίχτυα των ψαράδων, πού είναι πεταμένα ἐκεῖ στις ἀκτές τῶν θαλασσῶν; Πάνω ἀπό τά κουρελιασμένα ροῦχα εἶχαν δίχτυα σ' ἕνα χρώμα καφέ. Τα πρόσωπά τους ήταν λίγο πράσινο, πιο κάτω κίτρινο, παραπέρα μαῦρο... απαίσια πρόσωπα! Καί αὐτές εἶχαν στήσει ἕναν χορό γύρω ἀπό τόν Ὀρέστη... νά τόν πνίξουν! Πρόβαλλαν τα χέρια τους και τα νύχια τους, μπροστά στό πρόσωπό του, προκαλώντας τον τρόμο, και ταυτόχρονα ἔκαναν ἕναν τρελλό χορό γύρω του, ἐνῶ ἔπαιζε καί ἡ ἀνάλογη μουσική. Αυτός δέ νά τρέχει ἀπό ἐδῶ να φύγει, νὰ ὁρμοῦν ὅλες ἐπάνω του! Να φεύγει από ἐκεῖ, νά πηγαίνει ἀλλοῦ, νά φεύγουν καί νά ὁρμοῦν κι αυτές όλες επάνω του! Ήταν κάτι φοβερό... ανατριχιαστικό θέαμα! Κι ἔπαιζε καί μουσική. Τί μουσική μπορούσε να παίζει; Ήταν τέτοια πού νά ἐκφράζει τις τύψεις τῆς συνειδήσεως, ὄχι μόνο μέ τό θέαμα τό ἀνατριχιαστικό, ἀλλά καί μέ τό ἄκουσμα αὐτῆς τῆς μουσικῆς. Αυτό λοιπόν τό διάψαλμα θά ἦταν μία τέτοια μουσική πού θά πρέπει νά ἀπέδιδε αὐτά τά συναισθήματα του βασανισμοῦ τῆς ψυχῆς πού ἔχει ἁμαρτήσει, νά ἀπέδιδε τήν παλαίωση τῶν ὀστῶν, δηλαδή τό ρήμαγμα τῆς σωματικῆς ὑγείας, τό γκρέμισμα, τούς αναστεναγμούς, τό βαρύ χέρι τοῦ Θεοῦ μέσα στην ψυχή, τήν ταλαιπωρία, τό ἀγκάθι πού καρφώνεται βαθειά! Ἦταν μιά ἀνάλογη μουσική· γι' αυτό προηγουμένως σᾶς ἐξήγησα γιατί διάβασα τα διαψάλματα.

     Στόν στίχο 3 εἶπε ὅτι ἐσίγησε. Στον στίχο 5 θά μᾶς πεῖ ὅτι πῆρε τήν ἀπόφαση να ανοίξει το στόμα του. Εἶπε: «Πῆρα τήν ἀπόφαση νά τά πῶ· δέν ἄντεχα ἄλλο, μετανόησα. Τήν ἁμαρτία μου τή γνώρισα καί τήν ἀνομία μου δέν τήν κάλυψα».

     Πάλι ἐδῶ ἁμαρτία-ἀνομία εἶναι συνώνυμα, κατά τόν ἴδιο ποιητικό τρόπο. Ἐδῶ λέει ὅτι τήν ἁμαρτία του τήν ἔκανε γνωστή. Εγνώρισα θά πεῖ γνωστοποίησα, τήν ἔκανα γνωστή· μ' ἄλλα λόγια, τήν ἐξομολογήθηκα. Τήν ἐξομολογήθηκε τήν ἁμαρτία του· δέν τήν ἔκρυψε, ἀλλά καί δέν τήν δικαιολόγησε. Αυτό σημαίνει τά εἶπε ὅλα, ἔδειξε εἰλικρίνεια, καί δέν δικαιολογήθηκε.

     Να το ξέρετε, ἀγαπητοί μου, ὅτι ὅλοι μας –όλοι μας! κι ἐγώ κι ἐσεῖς, κι ἐσεῖς κι εγώ!– ὅταν πᾶμε νά ἐξομολογηθοῦμε καί ποῦμε μια ἁμαρτία μας, δουλεύει ἕνας μηχανισμός μέσα μας, πού τόν θέτει σε κίνηση τό μοτεράκι πού λέγεται ἐγωϊσμός, καί, ἤ τό καταλαβαίνουμε ἤ δέν τό καταλαβαίνουμε, ἀρχίζουμε να δικαιλογούμαστε. Δέν λέμε απλά «ἔκανα αυτό»! Τίποτα άλλο. «Ἔκανα αὐτό»! Στήν ἐξομολόγηση θέλουμε να μειώσουμε τήν ἐντύπωση τῆς ἁμαρτίας, λέγοντας ὅτι δέν εἶναι καί ὁλόκληρη ἡ εὐθύνη σ' ἐμᾶς, ἐπειδή νομίζουμε ὅτι ὁ πνευματικός θα μας κακοχαρακτηρίσει ἂν ποῦμε ολόκληρη τήν ἀλήθεια χωρίς δικαιολογίες. Τι περίεργο πράγμα...

     Αγαπητοί μου, μᾶς ἀνοίγει τόν δρόμο ὁ Δαβίδ και μᾶς λέει: «Ἔτσι θά κινεῖσθε. Καί σας μιλάω από πεῖρα μου. Σᾶς εἶπα τή χαρά μου ὅτι ὁ Θεός με συγχώρεσε. Μακάριος ὁ ἄνθρωπος πού τόν συγχωρεῖ ὁ Θεός. Κι ἐγώ εἶμαι μακάριος. Ξέρετε τί πέρασα; Νά τί πέρασα –μᾶς τά λέει στους στίχους 3 και 4– κι ἀκόμη πῶς πῆρα τήν ἀπόφαση –αυτό που τώρα λέμε– νά "ἐξαγορεύσω κατ' ἐμοῦ τὴν ἀνομίαν μου τῷ Κυρίῳ", νά τήν πῶ τήν ἁμαρτία μου στον Θεό. Νά τήν πω! Αὐτό ἔκανα, Κύριε· "ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ" –αὐτό πού εἶπε στον Νάθαν– ἔχω ἁμαρτήσει. Ναί, ναί, ναί· ἔχω ἁμαρτήσει. Ἔκανα αυτό κι αυτό, αυτό που λές. Ναί, ἔκανα αὐτό! "Καὶ σὺ ἀφῆκας τὴν ἀσέβειαν τῆς καρδίας μου", κι Ἐσύ ἄφησες τήν ἀσέβεια τῆς καρδιᾶς μου, καί μάλιστα τήν ἴδια στιγμή!

    Ὅπως σᾶς εἶπα, ἱστορικά, στο Β΄ Βασιλειῶν, μόλις τοῦ εἶπε ὁ Νάθαν ὅτι θά τόν τιμωρήσει ὁ Θεός ἐπειδή ἔκανε αὐτά, εἶπε «ἡμάρτηκα τῷ Κυρίῳ». Καί τότε ἀμέσως ὁ Νάθαν τοῦ λέει: «ὁ Θεός σε συγχωρεί». Τήν ἴδια στιγμή! «Ὁ Θεός σε συγχωρεί»! Ὅπως καί ὁ πνευματικός λέει στόν ἐξομολογούμενο: «Ὁ Θεός σέ συγχωρεῖ». Τί μεγάλο πράγμα!... «Κι Εσύ εἶδες τήν ταλαιπωρία μου, τήν εἰλικρίνειά μου, τήν ἀπόφασή μου, κι Ἐσύ ἄφησες τήν ἀσέβεια τῆς καρδιᾶς μου, με συγχώρεσες». Εἶναι καταπληκτικό!

     Στον στίχο 6 προτρέπει κάθε εὐσεβῆ να διατηρεῖ τή χάρη τοῦ Θεοῦ μέ τήν προσευχή καί λέει «ὑπὲρ ταύτης προσεύξεται πρὸς σὲ πᾶς ὅσιος ἐν καιρῷ εὐθέτω· πλὴν ἐν κατακλυσμό υδάτων πολλῶν πρὸς αὐτὸν οὐκ ἐγγιοῦσι». Γι' αὐτήν θὰ προσεύχεται προς Ἐσένα κάθε εὐσεβής την κατάλληλη στιγμή, και έτσι μέσα στον κατακλυσμό τῶν πολλῶν ὑδάτων, τίποτα δὲν θὰ τόν ἀγγίξει.

     Ἐπειδή ἡ ὥρα πέρασε, γιά νά τά βγάλουμε γρήγορα-γρήγορα, θα πάρω από ένα-δύο σημεῖα. Ο στίχος αὐτός λέει τὸ ἑξῆς: Ὁ εὐλαβής ἄνθρωπος, ὁ εὐσεβής ἄνθρωπος, δέν ἀφήνει να παλιώσει μέσα του ἡ ἁμαρτία. Οπωσδήποτε κάθε άνθρωπος πέφτει αλλά τρέχει γρήγορα, «ἐν καιρῷ εὐθέτω», την κατάλληλη στιγμή, νά πεῖ ἐκεῖνο πού ἔχει. Κι ακόμη, ἀφοῦ τρέχει καί διαλύει το μικρό, δέν θά φθάσει να γίνει μέσα του μεγάλο. Ἔτσι ὁ κατακλυσμός τῶν ὑδάτων, τῶν πολλῶν ὑδάτων, δὲν θὰ τὸν ἀγγίξει, δηλαδή δεν θα φθάσει να πνιγεῖ πνευματικά. Ὁ ἄνθρωπος πού τρέχει καί ἐξομογείται γρήγορα καί συχνά, δέν ἀφήνει να ριζώνει μέσα του ἡ ἁμαρτία, καί ἔτσι διατηρεῖ καί ψυχοσωματική ἀκμαιότητα ὑγείας. Δεν κινδυνεύει να πάθει τίποτα, γιατί τρέχει καί τό διαλύει. Ἡ ἐξομολόγηση εἶναι πραγματικό διαλυτικό!

     Πόσο χαίρομαι, πού ἀρκετοί ἄνθρωποι, δόξα τῷ Θεῷ, μόλις ἁμαρτήσουν, και φυσικά όχι με εγκλήματα, φόνους, αλλά γιατί τσακώθηκαν, γιατί θύμωσαν, τρέχουν νά τό ποῦν καί λένε: «Δέν ἀντέχω θέλω να το πῶ. Δέν μπορῶ νά κοιμηθῶ». Γιατί ἄν αὐτό χρονίσει, θα χάσει τον ύπνο του, καί ἴσως θα γίνει καί αὐτό πού εἴπαμε προηγουμένως, δηλαδή μεγαγχολικός, άύπνος... θα σπάσουν τα νεύρα του, θα πάθει ψυχώσεις!... Είναι αὐτό πού συναντάμε σε ανθρώπους που δεν τρέχουν να διαλύσουν τις καταστάσεις αυτές. Όταν τρέξουν, σώθηκαν.

    «Σύ μου εἶ καταφυγὴ –στίχος 7– ἀπὸ θλίψεως τῆς περιεχούσης με· τὸ ἀγαλλίαμά μου, λύτρωσέ με ἀπὸ τῶν κυκλωσάντων με». Η καταφυγή στη θλίψη μου εἶσαι Ἐσύ· Σύ, πού εἶσαι ἡ ἀγαλλίαση τῆς ψυχῆς μου, λύτρωσέ με από τους πειρασμούς που με κύκλοσαν.

     Ἐδῶ θέλει νά πεῖ τὸ ἑξῆς: Ἀπευθύνεται πρός τόν Θεό ὁ Δαβίδ καὶ λέει ότι Αὐτός εἶναι ἡ καταφυγή από κάθε θλίψη του. Και πραγματικά. Για σκεφθείτε την περίπτωση αυτή, να είσαι γεμάτος από πίεση, από θλίψη, και να βρεθεί κάποιος να σέ ἀναπαύσει, να σε ξεκουράσει!... Καί θλίψη θά πεῖ πίεση, ζούληγμα! Πώς νὰ αἰσθάνονται ἄραγε οἱ ἐλιές ἢ τὰ σταφύλια στό πατητήρι, πού τα πιέζουμε, τα ζουλάμε; Εὐχάριστα; Τούς βγαίνει τό ζουμί!... τούς βγαίνει το λάδι! Λοιπόν, αγαπητοί μου, ὅταν λέει ἐδῶ ἡ Ἁγία Γραφή θλίβομαι, δεν εἶναι ἐκεῖνο πού λέμε θλίψη, λύπη· άλλο ή θλίψη και ἄλλο ἡ λύπη. Σήμερα στη γλώσσα μας τά ἔχουμε ταυτόσημα, αλλά δεν είναι το ίδιο. Θλίψη θά πεῖ πίεση, ζούληγμα· ἐνῶ λύπη εἶναι αὐτό το συναίσθημα που γεννιέται ἀπό τή θλίψη, τό ἀποτέλεσμα τῆς θλίψεως.

     Θέλετε νὰ σᾶς πῶ καί κάτι ἄλλο;  Είναι στον στίχο 9, ἐκεῖνο τὸ «ἄγξαις», πού εἶναι ἀπό τό ρήμα ἄγχω, πού θά πεῖ σφίγγω, καί παράγεται καὶ τὸ ἄγχος. Καὶ ὅταν λέμε «ἔχω ἄγχος», δέν εἶναι ἡ ἀγωνία. Ἡ ἀγωνία εἶναι ἡ θλίψη, εἶναι το σφίξιμο, καί λέμε «Με ἔπιασε ἕνας κόμπος», τώρα οργανικά πλέον! Πάρα πολλοί ἄνθρωποι μοῦ τὸ ἔχουν πεῖ, τό ἔχω συναντήσει πολύ συχνά, καί στα Νοσοκομεῖα καί ἀλλοῦ. Πάει νά καταπιεῖ κάποιος μία μπουκιά φαγητό, ἀλλά τό φαγητό δέν κατεβαίνει... καί πνίγεται!

     Θυμάμαι μία κοπέλα –παράξενα πράγματα!– ήταν μεγάλη κοπέλα, εἶχε περάσει τά εἴκοσι· ὁπότε κάποτε ἀντιλήφθηκε ὅτι ἡ μητέρα της εγκυμονεί –Κύριε, ἐλέησον!... «Πῶς θά βγῶ ἐγώ ἔξω στήν κοινωνία, πού ἡ μητέρα μου ἐγκυμονεί;...» έλεγε. Βέβαια, ἂν τό σκεφτόταν λίγο καλύτερα, θα μιλούσε διαφορετικά: «Ε, ή μητέρα μου ἐγκυμονεῖ. Ἐπιτέλους δέν εἶναι πόρνη!... Οὔτε εἶναι μοιχαλίδα ἡ μητέρα μου!... Ἐγκυμονεῖ· χάλασε ὁ κόσμος;...». Θυμάμαι το τι σκηνές έκανε αυτή ή κοπέλα στο σπίτι της, ἄλλο πράγμα! Ἕνα λοιπόν από τα συμπτώματα που είχε ήταν κι αυτό που λέμε τώρα, το πνίξιμο. Μάλιστα ἐκείνη ἔφθανε στο σημείο να βρίζει καί τόν πατέρα της για την εγκυμοσύνη τῆς μητέρας της! Εὐτυχῶς ἡ καημένη απέβαλε, καί γλύτωσαν από τήν ἱστορία αὐτή... γιατί, ἂν γεννιόταν τό παιδί, δέν ξέρω τί θά γινόταν στο σπίτι ἐκεῖνο. Πείσμα ἀνελέητο!

     Σημειώστε δέ ὅτι αὐτό δέν είναι σπάνιο· ἴσως να το έχετε συναντήσει κι ἐσεῖς στό περιβάλλον σας. Γι' αὐτό λένε πολλές φορές οἱ γονεῖς: «Ντρέπομαι τά μεγάλα μου τά παιδιά· πῶς νά κάνω ἄλλο παιδί;». Αὐτό πολλές φορές συμβαίνει.

     Αυτή λοιπόν ἡ κοπέλα καθόταν στο τραπέζι να φάει, κι ἐκεῖ ἀμέσως πνιγόταν, σε βαθμό πού νά θέλουν να καλέσουν γιατρό! Εἶχε πάθει αὐτό τό ἄγχος κατά κυριολεξία «Τί θα γίνει ἅμα γεννήσει ή μάνα μου...!». Καί τήν ἔπνιγε καί τήν ἔσφιγγε... κυριολεκτικά τήν ἔσφιγγε! Είναι φοβερά πράγματα αυτά... φοβερά!

     Όπως βλέπετε ἐδῶ, αὐτό σημαίνει θλίψη· αλλά θα το βρούμε και λίγο πιο κάτω ως ἄγχος.

     Λοιπόν. «Λύτρωσέ με ἀπὸ τῶν κυκλωσάντων με». Γλύτωσέ με ἀπό ἐκεῖνα πού μέ κυκλώνουν, δηλαδή γλύτωσέ με από τους λογισμούς. Σας έλεγα μια τελευταία φορά, ἐπάνω, στόν ἅγιο Αχίλλιο, ὅτι τούς λογισμούς πρέπει να τους λέμε στην Εξομολόγηση. Δεν λέμε μόνο τις πράξεις, ἀλλά καί τούς λογισμούς, τίς ἐνθυμήσεις. Στα Πατερικά κείμενα θα βρείτε το θέμα καί ὡς λογισμό, ἀλλά καί ὡς ἐνθύμηση, αυτό δηλαδή πού ἔχουμε στο μυαλό μας. Γιατί μήν ξεχνάμε ὅτι ἀπό εκεί ξεκινάει όλη η υπόθεση. Πολλές φορές, καταστάσεις πού μᾶς χαλοῦν τήν ψυχοσωματική μας ὑγεία από ἐκεῖ ξεκινοῦν· ἀπό τίς ἐνθυμήσεις, ἀπὸ τοὺς λογισμούς.

     «Συνετιῶ σε καὶ συμβιβῶ σε ἐν ὁδῷ ταύτῃ, ᾗ πορεύσῃ, ἐπιστηριῶ ἐπὶ σὲ τοὺς ὀφθαλμούς μου». Αντιλαμβάνεσθε αλλαγή του κειμένου; Ἐδῶ μιλάει ὁ Θεός τώρα στον Δαβίδ. «Θα σε συνετίζω και θα σε συνοδεύω στον δρόμο πού θα προχωρᾶς. Θα στηρίξω τα μάτια μου ἐπάνω σου. Δέν θά σ' ἐγκαταλείψω, δέν θά σέ ἀφήσω· θά ἐξακολουθῶ νά σέ βοηθάω».

     Κατά συνέπεια ἐδῶ βλέπουμε ὅτι ὁ Θεός ἔρχεται να βοηθήσει, να φωτίσει, νά ἐνισχύσει. Γι' αυτό λέμε και κάτι άλλο: Ξεκίνα να εξομολογηθείς, καί θά δεῖς ὅτι ὁ Θεός θά σέ βοηθήσει να ξεπεράσεις τα προβλήματά σου, να ξεπεράσεις καί τίς ἁμαρτίες σου. Γιατί πολλοί ἔχουν τήν ἐντύπωση πώς δέν θά καταφέρουν να διορθωθοῦν. Μά, ξεκίνα, γιατί ἔτσι θα πάρεις τη χάρη τοῦ Θεοῦ. Ὁ στίχος αὐτός ἔρχεται να απαντήσει σε αὐτό ἀκριβῶς· γιατί απαντάει ὁ Θεός. Δεν μιλάει ἐδῶ ὁ Δαβίδ· μιλάει ὁ Θεός στον Δαβίδ. Αλλά με μια προυπόθεση: δέν θά ὑπάρχει ἡ ἰσχυρογνωμοσύνη τῶν ἀλόγων καί τῶν μουλαριών. Κοιτάξτε ποιά ζῶα χρησιμοποίησε: «Μὴ γίνεσθε ὡς ἵππος καὶ ἡμίονος, οἷς οὐκ ἔστι σύνεσις». Μη γίνεσθε σάν τό άλογο καὶ τὸ μουλάρι, πού δέν ὑπάρχει σ' αυτά σύνεση. Χρησιμοποιεῖ τό ἄλογο καί τό μουλάρι, γιατί τό μέν ἄλογο εἶναι ἀτίθασο καί ὑπερήφανο, και το μουλάρι είναι πεισματάρικο. Άρα, κατά μεταφορά, μή γίνεσθε ατίθασαι και πεισματάρηδες.

     Αὐτό πρέπει νά σᾶς τό πῶ. Πολλές φορές συμβαίνει στην Εξομολόγηση. Έρχονται άνθρωποι νά ἐξομολογηθούν, καί γίνονται αντίδικοι τοῦ πνευματικού! "Βρέ, παιδάκι μου, ήρθες να θεραπευθεῖς, ἢ να γίνεις ἀντίδικος τοῦ πνευματικοῦ, ἤ ὁ πνευματικός νά γίνει ἀντίδικος μ' ἐσένα;... Ὄχι· θά πεῖς ἐκεῖνο πού ἔχεις νὰ πεῖς μέ ταπείνωση".

     Δεν πρέπει να υπάρχει και ἰσχυρογνωμοσύνη. "Βρέ, παιδάκι μου, κάνε αὐτό πού σου λέω". " Όχι, δέν εἶναι ἔτσι!" ή " Όχι, εἶναι ἔτσι!". Αὐτή ἡ ἰσχυρογνωμοσύνη καί τό πεῖσμα εἶναι ἄλλο πράγμα! Δηλαδή σᾶς λέω ὅτι κάποτε ἄνθρωποι εἶναι ἰσχυρογνώμονες σε βαθμό εξοργιστικό. Βλάπτονται. Καί είναι καλύτερα νά μήν πᾶνε ποτέ νά ἐξομολογηθοῦν, μ' αυτές τις προϋποθέσεις. Ἄλλοτε πάλι δεν λένε τίποτα· αλλά από μέσα τους παίρνουν τις δικές τους ἀποφάσεις. Ταλαίπωροι, τί ἔχει νὰ πάθει ὁ πνευματικός; Ἐσεῖς πήγατε να θεραπευθεῖτε. Ἄν λέτε "ἐγώ ξέρω τή δουλειά μου, ἐγώ θά μείνω σ' αὐτό πού ξέρω", χαθήκατε! Ὁ Θεός θά σᾶς βοηθήσει, ἄν δέν εἶσαστε ατίθασοι και πείσμονες, λέει ὁ Δαβίδ.

     Καί στούς στίχους 10 και 11 κάνει μία αναφορά ἀντιθέσεως εὐσεβοῦς καὶ ἀσεβούς. «Πολλαὶ αἱ μάστιγες τοῦ ἁμαρτωλοῦ, τὸν δὲ ἐλπίζοντα ἐπὶ Κύριον, ἔλεος κυκλώσει». Πολλές είναι οι συμφορές που βρίσκουν τόν ἁμαρτωλό, αλλά αὐτόν πού ἐλπίζει στον Κύριο θά τόν κυκλώσει το έλεός Του.

     Θέλεις να μένεις στην ασέβειά σου; Θέλεις να μένεις στην αμετανοησία σου καί στήν ἁμαρτία σου; Μάθε το, ξέρε το, θά ἔχεις πολλές συμφορές, θά σοῦ ἔρχονται απανωτά! Θα τρως ξύλο συνέχεια! Μάστιγες ἐπί μαστίγων, μέχρι να πάρεις μάθημα. Θέλεις νά ἐπιμένεις; Τότε θά ἔχεις διαρκῶς μάστιγες ἀπό πάνω σου.

     Ἐνῶ τὸν εὐσεβῆ ἄνθρωπο, ἐκεῖνον πού μετανοεί, τον κυκλώνει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. Κοιτάξτε: δεν λέει τόν ἐπισκέπτεται τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἀλλά «τόν κυκλώνει τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ», που σημαίνει ὅτι εἶναι περιτειχισμένος γύρω-γύρω ἀπό τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, εἶναι προφυλαγμένος. Είναι προστατευμένος, καί δέν κινδυνεύει πλέον ἀπό ἐχθρούς, γιατί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ τόν έχει περικυκλώσει.

     Καί τώρα ἔχουμε ἕνα ξέσπασμα τοῦ Δαβίδ· εἶναι ξέσπασμα δικό του· τοῦ ἀνήκει, μ' όλο του το δίκαιο! Τον συγχώρεσε ὁ Θεός! «Εὐφράνθητε ἐπὶ Κύριον καὶ ἀγαλλιάσθε, δίκαιοι, καὶ καυχάσθε, πάντες οἱ εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ». Δηλαδή χαρεῖτε καί ἀγαλλιάσετε γιά τόν Κύριο οἱ εὐσεβεῖς, καί νά Τόν ἔχετε καύχημά σας ὅλοι ὅσοι ἔχετε ἴσια, εἰλικρινή καρδιά! Βέβαια! Να χαρεῖτε, νά εὐφρανθεῖτε γιά τόν Κύριο, γιατί σε Ἐκεῖνον ἀνήκει αὐτό τό ἔλεος, πού ἔρχεται νά μᾶς ἀπαλλάξει ἀπό τά δεινά πού μᾶς μαστίζουν, ἀπό τίς ἐσωτερικές καί ἐξωτερικές μας ἀκόμη μάστιγες. Ποιοί ὅμως νά χαροῦν καί νά ἀγαλλιάσουν; Οἱ «εὐθεῖς τῇ καρδίᾳ», αὐτοί πού εἶναι ἴσιοι· ὄχι οἱ στραβοί καί διεστραμμένοι, ἀλλά οἱ εἰλικρινεῖς ἄνθρωποι, οἱ εὐθεῖς.

     Προσέξτε μία κλιμάκωση: «εὐφράνθητε», «ἀγαλλιᾶσθε», «καυχᾶσθε». Ὅλα δέ «ἐπὶ Κύριον». Καί τά τρία «ἐπὶ Κύριον», καί τό «εὐφράνθητε» καί τό «ἀγαλλιᾶσθε» καί τό «καυχᾶσθε», γιατί ἡ χαρά μας εἶναι ὁ Θεός, ἡ ἀγαλλίασή μας εἶναι ὁ Θεός, καί τό καύχημά μας καί τό καμάρι μας εἶναι ὁ Θεός. «Ὁ καυχώμενος ἐν Κυρίῳ καυχάσθω» (Α΄ Κορ. 1, 31.). Τό καύχημα μας εἶναι ὁ Θεός, γιατί ὅ,τι ἀγαθό, ὅ,τι υπέροχο, ὅ,τι θαυμάσιο, ὅ,τι ἀληθινό, ὅ,τι εἰρηνικό, ἐκπηγάζει ἀπό τόν Θεό, κι ἔρχεται σ' ἐμᾶς. Ἔρχεται σ' ἐμᾶς καί μᾶς ἀγγίζει μέ ὅλα αὐτά τά ἀγαθά. Μποροῦμε ποτέ νά μήν ἔχουμε αυτήν τήν εὐφροσύνη, αὐτή τήν ἀγαλλίαση καί αὐτήν τήν καύχηση; Ὅποιος εἶναι εὐσεβής, ὅποιος ἔνιωσε τή χάρη τοῦ Θεοῦ, ὅποιος πραγματικά ἔνιωσε τήν εὐεργεσία τοῦ Θεοῦ, ἄς καυχάται. Ἄς καυχᾶται ἐν Κυρίῳ!

     Δευτέρα, 7-11-1977

4η ομιλία στην κατηγορία : "Ἀνάλυσις Ψαλμῶν'.

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἀνάλυσις Ψαλμῶν.
(Ὁμιλίες εἰς τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν) " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/analysis-calmvn
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_76.html?m=1

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1TYl6bvFofrohQvNazPRXiWU3vTikWUmi/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BC%88%CE%BD%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%83%CE%B9%CF%82%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD.%0A%28%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82%20%CE%B5%E1%BC%B0%CF%82%20%CF%84%CF%8C%20%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%20%CF%84%E1%BF%B6%CE%BD%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD%29.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ψαλμός 22ος

†. Σήμερα, ἀγαπητοί μου, θά ἀναλύσουμε τόν 22ο Ψαλμό. Φυσικά κάνουμε μία επιλογή ἀπό τούς Ψαλμούς –ἴσως ὄχι τήν σπουδαιότερη– γιατί διαφορετικά, ὅπως σᾶς εἶπα μιά περασμένη φορά, θα χρειαζόταν πολύς χρόνος, ἴσως καί πέντε χρόνια. Θά ἀναλύσουμε μερικούς από τους πιό ἀντιπροσωπευτικούς Ψαλμούς, μία κατηγορία ἀπό τούς ἄμεσα χριστολογικούς, ὅπως εἶναι ὁ 2ος Ψαλμός, πού ἤδη κάναμε, ὁ 21ος Ψαλμός, ὁ 109ος καί ἄλλοι. Ακόμα θά ἀναλύσουμε και μερικούς πνευματικῆς κατευθύνσεως Ψαλμούς, πού θά μᾶς βοηθήσουν στην πνευματική μας ζωή. Τίποτα ἄλλο, γιατί που νά ἀναλύσει κανείς ὅλους τούς Ψαλμούς!... Αρχίζουμε λοιπόν τόν 22ο Ψαλμό:

     1) Κύριος ποιμαίνει με καὶ οὐδέν με ὑστερήσει.

     2) εἰς τόπον χλόης, ἐκεῖ με κατεσκήνωσεν, ἐπὶ ὕδατος ἀναπαύσεως ἐξέθρεψέ με,

     3) τὴν ψυχήν μου ἐπέστρεψεν. 

ὡδήγησέ με ἐπὶ τρίβους δικαιοσύνης ἕνεκεν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ.

     4) ἐὰν γὰρ καὶ πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου, οὐ φοβηθήσομαι κακά, ὅτι σὺ μετ᾿ ἐμοῦ εἶ· ἡ ράβδος σου καὶ ἡ βακτηρία σου, αὗταί με παρεκάλεσαν.

     5) ἡτοίμασας ἐνώπιόν μου τράπεζαν, ἐξεναντίας τῶν θλιβόντων με· ἐλίπανας ἐν ἐλαίῳ τὴν κεφαλήν μου, καὶ τὸ ποτήριόν σου μεθύσκον με ὡσεὶ κράτιστον.

     6) καὶ τὸ ἔλεός σου καταδιώξει με πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου, καὶ τὸ κατοικεῖν με ἐν οἴκῳ Κυρίου εἰς μακρότητα ἡμερῶν.»

     Εἶναι μικρός Ψαλμός, ὅπως εἴδατε, ἔχει μόνον ἕξι στίχους, καί ἡ ἐπιγραφή του εἶναι: «Ψαλμὸς τῷ Δαυΐδ». Βλέπετε, δέν λέει «Ψαλμὸς τοῦ Δαυΐδ», ἀλλά «τῷ Δαυΐδ», δηλαδή Ψαλμός στον Δαβίδ. Ἔτσι θά μπορούσαμε νά ἀποδώσουμε τήν ἐπιγραφή αυτή. Ὅμως δέν εἶναι ἀκριβῶς ἔτσι ἡ ἀπόδοση, αλλά Ψαλμός ἀποδιδόμενος στον Δαβίδ, καί αὐτό ἀντιστοιχεῖ μέ τό Ψαλμός τοῦ Δαβίδ· δηλαδή ἡ πατρότητα τοῦ Ψαλμοῦ εἶναι αὐτή, ὅτι συγγραφέας του εἶναι ὁ Δαβίδ, εἶναι Ψαλμός δαβιδικός.

     Το περιεχόμενο αὐτοῦ τοῦ Ψαλμοῦ εἶναι ἕνας ΰμνος πρός τόν Θεό, ἕνας ὕμνος πού βγαίνει ἀπό τήν καρδιά τοῦ Δαβίδ καί ἀφορᾶ στόν Δαβίδ. Εἶναι ἕνας Ψαλμός καθαρά προσωπικός.

     Στον 2ο Ψαλμό πού εἴχαμε κάνει, ἄν θυμόσαστε, τόν ἀνεπίγραφο –αλλά κατά παράδοση καί σύμφωνα καί μέ τίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων, εἶναι τοῦ Δαβίδ– μιλάει, θά λέγαμε, ὁ ἴδιος ὁ Μεσσίας. Ὁ Δαβίδ μπαίνει κι ἐκεῖνος μέσα στόν Ψαλμό, ὅπως ἀκριβῶς ἔχουμε στήν ἀρχαία τραγωδία δύο ἥρωες πού συνομιλοῦν ἐπάνω στη σκηνή, καί παρεμβάλλεται ὁ χορός –πού, ὅπως ἴσως θα ξέρετε, ἔχει ἕναν πάρα πολύ σπουδαῖο ρόλο– καί συμμετέχει, ἐξηγώντας διάφορα πράγματα σχετικά μέ τήν ὑπόθεση.

     Καί μιά πού ἀνέφερα τό παράδειγμα αὐτό τῆς ἀρχαίας τραγωδίας, νά σᾶς πῶ ὅτι τό βιβλίο Άσμα Ασμάτων εἶναι ἀκριβῶς- ἀκριβῶς ὅπως εἶναι ἡ ἀρχαία τραγωδία. Μάλιστα, εἶναι ἕνα γαμήλιο τραγούδι καί ἀναφέρεται σ' ἐκεῖνον, σ' ἐκείνη καί στον χορό. Ο τίτλος εἶναι Άσμα Ασμάτων καί θά πεῖ: τό Τραγούδι τῶν Τραγουδιῶν. Εἶναι πολύ ὡραῖος τίτλος, καί εἶναι σύμφωνα μέ τήν έβραϊκή έκφραση «ματαιότης ματαιοτήτων». Εἶναι ἕνας τονισμός ἐκείνου που θέλει να τονίσει ὁ ποιητής καί σημαίνει καθ' ὑπερβολήν ἄσμα.

     Ἂς ποῦμε δυό λόγια γι' αυτό. Λοιπόν, μπαίνει ἐκεῖνος στόν κῆπο, χτυπάει την πόρτα, κι ἐκείνη απαντάει: «Τί θέλεις;». Βάζει το χέρι μέσα ἀπό μιά τρύπα τῆς πόρτας ν' ἀνοίξει τό πόμολο, ἀλλά ἡ πόρτα δέν ἀνοίγει. Ἐκείνη λέει: «Δέν μπορῶ νά σηκωθώ, γιατί μόλις ἔπεσα στο κρεβάτι κι ἔχω πλύνει και τα πόδια μου. Ποῦ νά σηκωθῶ, νά τά λερώσω τώρα χάμω...». Ἐκεῖνος φεύγει. Μετανοεῖ ἐκείνη, σηκώνεται πάνω, ἀνοίγει τήν πόρτα και βλέπει ὅτι ἐκεῖνος ἔχει φύγει. Βγαίνει στον δρόμο. Ἐνῶ πρῶτα εἶπε ὅτι θά λέρωνε τα πόδια της, τώρα ξυπόλυτη βγαίνει στον δρόμο! Κι ὅπως τρέχει, τή συναντοῦν ἄνθρωποι, ὁ χορός: «Ποῦ τρέχεις; Ποῦ πηγαίνεις;». «Μήπως εἴδατε τόν ἀδελφιδό μου;», δηλαδή τόν ἀγαπημένο μου, «μήπως τόν ἔχετε δεῖ;».

     Βλέπετε πῶς μπαίνει ὁ χορός στη μέση. Οἱ ἥρωες λοιπόν εἶναι ἐκεῖνος, ἐκείνη, καί μπαίνει κι ὁ χορός. Ὁ χορός εἶναι ἕνα ἀπαραίτητο στοιχεῖο στὴν ἀρχαία τραγωδία, τελείως απαραίτητο. Θα λέγαμε πώς εἶναι ὅ,τι εἶναι σήμερα ὁ κομφερασιέ, αὐτός πού ἐξηγεῖ μερικά πράγματα, ἤ ὅταν ἀκοῦμε ἕνα διήγημα ἀπό τό ραδιόφωνο και μπαίνει κάποιος καί ἀφηγεῖται συμπληρωματικά μερικά στοιχεῖα, πού διαφορετικά θά ἔμεναν κενά· ἔτσι εἶναι ὁ χορός.

     Ὁ Δαβίδ λοιπόν παρεμβάλλεται στον 2ο Ψαλμό, ὡς ἕνα τρίτο πρόσωπο, ἀνάμεσα στόν Θεό καί στόν Μεσσία Του, τόν χριστόν Του τό θυμόσαστε ἀπό τήν περασμένη φορά. Ὁ 22ος ὅμως Ψαλμός εἶναι προσωπικός Ψαλμός, εἶναι δικός του. Εἶναι ἀπό τόν ἑαυτό του γιά τόν ἑαυτό του. Κατά συνέπεια θά λέγαμε εἶναι ἕνα θαυμάσιο, χαριτωμένο ποιηματάκι, βαθύ σε νοήματα –κάθε ἔργο τοῦ Δαβίδ σᾶς εἶπα ὅτι εἶναι πάντοτε πολύ βαθύ– εἶναι εἰδυλλιακό καί παραβάλλεται μέ μία παραβολή ἀπό τόν εὐαγγελιστή Ιωάννη. Ἐκεῖ λέει ὁ Χριστός: «Ἐγώ εἰμι ὁ ποιμὴν ὁ καλός. Ὁ ποιμὴν ὁ καλὸς τὴν ψυχήν αὐτοῦ τίθησιν ὑπὲρ τῶν προβάτων», καί ἀκόμη «Ὁ ποιμήν ὁ καλός ὁδηγεῖ τά πρόβατά Του στο μαντρί θά μποῦν, θά βγοῦν» (Ἰωάν. 10, 1-15.). Το «θά μποῦν» σημαίνει ἀσφάλεια τό «θά βγοῦν καί νομήν εὑρήσουν» σημαίνει θά βροῦν φαγητό. Η μάντρα ἔχει ψηλά τείχη, προστατεύεται, καί ὑπάρχει καί ἡ θύρα πού εἶναι ὁ Χριστός, καί οὕτω καθ' ἑξῆς. Μπορεῖ λοιπόν αὐτός ὁ Ψαλμός, ὁ 22ος, νά παρομοιασθεῖ μέ αὐτήν τήν παραβολή τοῦ Χριστοῦ, πού ἀναφέρει το Κατά Ἰωάννην εὐαγγέλιο.

     Ὁ ὅλος Ψαλμός ἔχει δύο μέρη. Τό πρῶτο μέρος, ἀπό τόν στίχο 1 ἕως 4, αναφέρεται στήν εἰκόνα τοῦ καλοῦ ποιμένος, ἐνῶ οἱ δύο ὑπόλοιποι στίχοι, ὁ 5ος καί ὁ 6ος, ἀναφέρονται σέ μιά δεύτερη εἰκόνα, τοῦ Θεοῦ συμποσιάρχου. Αλλά ὅπως γιά τήν πρώτη εἰκόνα, τοῦ καλοῦ ποιμένος, ἔχουμε τό παράλληλό της ἀπό τήν Καινή Διαθήκη, ἔτσι καί τή δεύτερη εἰκόνα, τοῦ συμποσιάρχου, (τοῦ ἑστιάτορος, τοῦ φίλου που προσκαλεῖ, τοῦ φίλου πού φιλοξενεῖ, ἤ τοῦ τραπεζοκόμου, μέ τήν κύρια σημασία της λέξεως, δηλαδή αὐτοῦ πού ὑπηρετεῖ στό τραπέζι), ἐπίσης τή συναντᾶμε καί στήν Καινή Διαθήκη. Ἔτσι ὁ Ψαλμός αὐτός δέν εἶναι καθόλου ξένος, ὄχι μόνο ὡς πρός τό πνεῦμα τῆς Παλαιᾶς, μέσα στήν ὁποία ἔχει ἐνταχθεῖ, ἀλλά ἐντάσσεται θαυμάσια καί στό πνεῦμα τῆς Καινῆς Διαθήκης· εἶναι συγγενικότατος. Καί οἱ δύο αὐτές εικόνες, τοῦ Θεοῦ ποιμένος καί τοῦ Θεοῦ συμποσιάρχου, εἶναι εἰκόνες οἰκεῖες, ὡραιότατες, χαριτωμένες, βαθύτατες, καί διδάσκουν, οὔτε λίγο οὔτε πολύ, ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ.

     Καί προχωρᾶμε. Ερχόμαστε στην πρώτη εἰκόνα: «Κύριος ποιμαίνει με καὶ οὐδέν με ὑστερήσει». Ὁ Κύριος εἶναι ποιμένας μου καί ἀπό τίποτα δέν θά μέ στερήσει, τίποτα δέν θά μοῦ λείψει. Εἶναι χαριτωμένος στίχος!

     Θυμᾶμαι κάποτε ἔκανα επί σειρά ἐτῶν Κατώτερο Κατηχητικό Σχολείο στο Ζάνειο Ορφανοτροφεῖο Πειραιῶς, πού εἶχε ἕνα παράρτημα στην Εκάλη, πιό πάνω ἀπό τήν Κηφισιά. Πήγαινα ἐκεῖ στά ὀρφανά παιδιά, για μια περίπου δωδεκαετία. Θυμᾶμαι λοιπόν ἕνα μάθημα πού τούς εἶχα κάνει γιά τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, πού εἶχε ρητό αὐτόν τόν στίχο πού ἀναλύουμε «Κύριος ποιμαίνει με καὶ οὐδέν με ὑστερήσει». Τά ἔβαλα τα παιδιά νά τόν μάθουν τον στίχο αυτό, νά τόν ξέρουν πάντα... καί πάντα νά τόν θυμοῦνται, γιατί πίστευα τό ἑξῆς:

     Τα παιδιά αὐτὰ ἦσαν ὀρφανά, και ίσως κάποτε στή ζωή τους νά ἔρχονταν σε κάποια ἀπόγνωση, κάποια ἀπελπισία, και –γιατί ὄχι;– κάποιο ἀπ' αὐτά να σκεπτόταν κάποτε καί νά αὐτοκτονήσει! Ἴσως λοιπόν ξαφνικά να θυμόταν το «Κύριος ποιμαίνει με καὶ οὐδέν με ὑστερήσει», καί τήν τελευταία στιγμή νά σωζόταν. Ἤ, ἄν μέν πήγαινε να αυτοκτονήσει, να συνερχόταν ἤ, ἂν εἶχε έλθει σε κάποια απελπιστική κατάσταση γιά τήν παραπέρα ζωή του, να πάρει κουράγιο, να πάρει θάρρος, να συνέλθει, και να προχωρήσει με ἐλπίδα.

     Γιατί, πραγματικά, οὔτε λίγο ούτε πολύ, αὐτός ὁ στίχος ἔρχεται νά μᾶς δώσει τήν εἰκόνα τοῦ προνοητοῦ Θεοῦ, μέ τό χαριτωμένο σχῆμα τοῦ Θεοῦ πού εἶναι ὁ ποιμένας, καί τοῦ ἀνθρώπου που είναι το πρόβατο. «Κύριος ποιμαίνει με καὶ οὐδέν με ὑστερήσει»! Ὁ Κύριος μέ ποιμαίνει, εἶμαι τό πρόβατό Του, ὁ ποιμένας μου είναι Ἐκεῖνος, καί, ἀφοῦ εἶμαι κτῆμα Του, είμαι κάτω καί ἀπό τό ἐνδιαφέρον Του. Τί ἔχω λοιπόν να φοβηθώ; Δέν θά μέ στερήσει από τίποτα απολύτως.

    Ἔχετε διανοηθεῖ τσοπάνη να αφήνει τα πρόβατά του να ψοφήσουν ἀπό τήν πείνα; Εἶναι ἀδιανόητο. Ὁ τσοπάνης όμως θα το έκανε αυτό, όχι γιατί αγαπάει τα πρόβατα, αλλά γιατί έχει συμφέρον ἀπό αὐτά· γιατί ἄν τ' ἀφήσει καί ψοφήσουν, δέν θά πάρει οὔτε τό γάλα οὔτε τὸ μαλλί οὔτε τὸ κρέας τους. Ὁ Θεός ὅμως δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό τά πρόβατά του τά λογικά, τούς ἀνθρώπους. Ὁ Θεός κινεῖται ἀπό ἀγάπη, καί ἡ ἀγάπη εἶναι ἀπίθανα καί ἀφάνταστα ἰσχυρότερη ἀπό τό συμφέρον. Ἔτσι μέ ἀπόλυτη πεποίθηση ὁ Ψαλμωδός λέει ὅτι ὁ Θεός δέν θά τόν στερήσει από τίποτα, γιατί εἶναι ὁ ποιμένας του.

     Μοῦ ἔλεγε μια κυρία σήμερα ὅτι ἡ κόρη της –πού εἶναι μορφωμένη καί εἶναι ἤδη κάπου ἐκπαιδευτικός– τῆς ἔκανε μια απίθανη ερώτηση, καί μάλιστα ἔλεγε πώς δέν φανταζόταν ποτέ ὅτι ἡ κόρη της θά τῆς ἔκανε αὐτή τήν ἐρώτηση. Της είπε δηλαδή: «Δὲν μοῦ λές, μητέρα σε βλέπω τρέχεις στις ομιλίες, στις εκκλησίες, στις λειτουργίες, διαβάζεις, προσεύχεσαι, καί τά λοιπά καί τά λοιπά... Δέ μου λές· αὐτά πού κάνεις τά πιστεύεις;». Σταυροκοπήθηκε ή μάνα μέ τήν ἐρώτηση τῆς κόρης απού τή γνωρίζω κι ἐγώ, ἦταν μιά καλή κοπέλα, και στα Κατηχητικά πήγαινε καί στήν ἐκκλησία... Καί ἡ μητέρα της τῆς ἀπάντησε: «Παιδάκι μου, καί βέβαια τα πιστεύω! Τί ἐρώτημα είναι αυτό; Καί βέβαια τα πιστεύω!».

     Ἡ καημένη ἡ μητέρα –ᾶς τό πῶ ἔτσι για μια στιγμή– ἀφελής κάπως, δέν μπορεῖ νά φανταστεῖ τήν ἐποχή μας, πλαισιωμένη σήμερα από τόση ἀθεία –που να τήν φανταστεῖ!...– ακούει τήν κόρη της να λέει: «Πίστεψέ με· ἀγωνίζομαι να πιστέψω, καί δέν μπορῶ! Καί τό σπουδαῖο εἶναι πώς αισθάνομαι ὅτι δέν ἔχω ἕνα ἀποκούμπι, μιά ἀσφάλεια!». Ἔχασε την πίστη της!

     Εἶναι τό δράμα τοῦ ἀθέου. Δηλαδή γιά τόν ἄθεο ὁ στίχος «Κύριος ποιμαίνει με καὶ οὐδέν με ὑστερήσει» εἶναι ουτοπία, εἶναι ἀδιανόητος ὁ στίχος αὐτός. Ἐκεῖ, ξαναλέω, εἶναι τό δράμα τοῦ ἀθέου ἀνθρώπου!

     Κι ἐγώ ἔχω ἕναν φίλο, ἕναν χρόνο πιο μεγάλο από μένα, πού εἶναι ἐφηβικός μου φίλος. Έχασε κι αυτός τήν πίστη του. Πρό πολλῶν ἐτῶν τήν ἔχει χάσει. Εγώ ἤδη εἶχα γίνει κληρικός. Καί μοῦ εἶχε στείλει μία κάρτα, πού μοῦ ἔγραφε ὅτι παρακαλοῦσε τόν Θεό –ποιόν Θεό!...– ἂν ὑπῆρχε, ὅποιος κι ἄν ἦταν, νά τόν πάρει ἀπὸ τὸ αὐτὶ νὰ τὸν ὁδηγήσει πίσω στην πίστη, γιατί υπέφερε φοβερά! Αἰσθανόταν μετέωρο τόν ἑαυτό του.

     Αγαπητοί, ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν αἰσθάνεται τήν ἀσφάλεια τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ, αὐτήν πού αισθάνεται το πρόβατο μέσα στο μαντρί του κάτω ἀπό τόν τσοπάνη του, ὁ ἄνθρωπος αὐτός αἰσθάνεται τρομερά μικρός μέσα από σύμπαν, καί νιώθει ότι το σύμπαν θα πέσει νά τόν πλακώσει, νά τόν συντρίψει! Τό σύμπαν το βλέπει ἐχθρικό απέναντί του. Δέν βλέπει τόν οὐρανό από πάνω σάν μιά καμάρα πού τόν προστατεύει, αλλά σάν μία χάλκινη κατασκευή, θα λέγαμε, πού θά πέσει να τον συντρίψει.

     Γιά νά πάρετε μιά εἰκόνα, σᾶς λέω: Ἡ γάτα ἀγαπάει να βρίσκεται μέσα στο σπίτι· ἀγαπάει πάρα πολύ το σπίτι ή γάτα. Ὅταν ἀντιληφθεῖ ὅτι τή βάλατε σ' ένα δωμάτιο που δέν τῆς εἶναι οἰκεῖο, την κλείσατε σ' ένα χῶρο ἄγνωστο, πού δέν αἰσθάνεται ὅτι ἐκεῖ μέσα μπορεῖ νὰ ἔχει ἀσφάλεια, ξέρετε πως κάνει τὸ ζῶο αὐτό; Μπορεῖ νά σοῦ βγάλει τά μάτια, ἂν μπεῖς μέσα ἐκεῖ. Τό ἴδιο κάνουν κι άλλα ζωντανά ὅταν ἀντιληφθοῦν ὅτι λείπει ὁ νοικοκύρης, λείπουν οἱ ἄνθρωποι, ἀμέσως τα βλέπετε νά τά χάνουν, να γυρεύουν κάτι. Πάρτε κατσίκες, πρόβατα, νά τά πᾶτε ἐπάνω στο βουνό, και για μια στιγμή, αν ξεμακρύνει ένα, θα δείτε να κάνει σαν παλαβό, και να φωνάζει πού ἔχασε το κοπάδι, γιατί ἔχει τήν αἴσθηση τῆς ἀνασφάλειας.

     Ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος μαστίζεται ἀπ' αὐτό τό δράμα, τό αἴσθημα τῆς ἀνασφάλειας. Θα έλεγα χωρίς να θέλω νά ἐπεκταθώ περισσότερο ὅτι αὐτό ὄχι μόνο τῶν μαστίζει, αλλά τοῦ ἔχει γίνει ψύχωση. Οι σύγχρονος άνθρωπος είναι διαπυχισμένος άνθρωπος. Δεν ξέρει πως θα ξημερώσει ή αυριανή μέρα. Δεν ξέρει ἂν θά ἔχουμε αὔριο εἰρήνη ή πόλεμο δέν ξέρει ἂν θά ἔχει τό σπίτι του ἤ δέν θά τό ἔχει. Δηλαδή ή ανασφάλεια υπάρχει στον σύγχρονο ἄνθρωπο σήμερα όσο ποτέ ἄλλοτε, ὅταν –τό δράμα του κι ἐδῶ– ὑπάρχουν Ὀργανισμού Ηνωμένων Εθνών, ὅταν ὑπάρχουν διεθνείς συνεννοήσεις καὶ ἐπαφές, ὅταν ὑπάρχουν Ασφαλιστικές Εταιρείες, ὅταν ὑπάρχει ἡ Προσωπική του Ασφάλεια, μέ τήν ἔννοια ὅτι ἔχει τή Σύνταξή του καί τά λοιπά καί τά λοιπά, ὅταν ὑπάρχουν οἱ γιατροί δίπλα, ὑπάρχουν Νοσοκομεία, υπάρχει τό τηλέφωνο... Τό τηλέφωνο ξέρετε ότι δίνει ένα αίσθημα ασφαλείας. Το ξέρετε αὐτό; Γιατί λέει κανείς: Εἶμαι μέν μόνος μου, ἀλλά ἔχει τό τηλέφωνο. Ἂν μου τύχει κάτι, έχω τηλέφωνο. Ἔχει τόσα στοιχεῖα πού θά μποροῦσαν νά τοῦ προσφέρουν τό αἴσθημα τῆς ἀσφάλειας! Αλλά ἡ πραγματική ασφάλεια τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ Θεός! Όλα τα ἄλλα εἶναι οἱ ἀσφάλειες, με μικρό άλφα. Ὁ Θεός εἶναι ή Ασφάλεια. Εἶναι ἐκεῖνο πού λέει ὁ Βερίτης σ' ένα ποίημά του: «Ήσαν φώτα, χίλια φώτα, μα δεν ήτανε τὸ Φῶς!». Θα λέγαμε με μία παραλαγής «Εἶναι ἀσφάλειες, χίλιες ασφάλειες, μά δέν εἶναι ἡ Ασφάλεια!». Γι' αὐτό, ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος ἀπό τόν Θεό γιά τόν Θεό, τελικά αἰσθάνεται αὐτό τό αἴσθημα τῆς ἀσφάλειας μόνο κοντά Του!

     Ἡ εἰκόνα τοῦ ποιμένος ὑπάρχει καί στήν Παλαιά Διαθήκη καί στήν Καινή. Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται στο Κατά Ἰωάννην εὐαγγέλιο, 10, 14:

 «Ἐγώ εἰμι ὁ ποιμὴν ὁ καλός». Όχι ἁπλῶς «ὁ καλός», ἀλλὰ «ὁ ποιμὴν ὁ καλός». Είναι ένας τονισμός τοῦ ποιμένος, ἂν καί εἶναι αὐτονόητο ὅτι ὁ ποιμήν εἶναι καλός. Ωστόσο μπαίνει αὐτό τό ἐπίθετο σάν ἕνας προσδιορισμός, ὅτι ὁ ποιμήν είναι καλός· μὴν ἀμφιβάλλετε.

     Στην Προς Εβραίους ἐπιστολή του, ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀποκαλεῖ τόν Χριστό «ποιμένα τῶν προβάτων τὸν μέγαν» (Έβρ. 13, 20.), καί ὁ ἀπόστολος Πέτρος, στην πρώτη του ἐπιστολή, ἀποκαλεῖ τόν Χριστό «ἀρχιποίμενα» (Α΄ Πέτρ. 5, 4.). Ὅλα αὐτά δείχνουν, ἀγαπητοί μου, τή φροντίδα καί τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὅτι ὁ Θεός εἶναι προνοητής.

     Ὁ 2ος στίχος ἔρχεται να διαφοροποιήσει αὐτήν τήν πρόνοια καί τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, δηλαδή νά τήν κάνει πιο σαφή καί πιό περιγραφική. «Εἰς τόπον χλόης, ἐκεῖ με κατεσκήνωσεν, ἐπὶ ὕδατος ἀναπαύσεως ἐξέθρεψέ με». Ἐκεῖ πού ἦταν ἡ δροσερή χλόη, το δροσερό χορτάρι, τα νερά πού ξεκουράζουν, ἐκεῖ μέ τοποθέτησε.

     Το ρήμα «κατεσκήνωσεν» είναι χαριτωμένο, και δείχνει ὅτι μοῦ ἔστησε τή σκηνή μου, τό μαντρί μου. Αλλά καί οἱ λέξεις «εξέθρεψε» και «ἀναπαύσεως» δείχνουν ὄχι μόνο τροφή, ἀλλά καί ἀναύπαση· ὄχι μόνο ἁπλά να ζήσει το πρόβατο, αλλά και να είναι ευχαριστήμένο, δηλαδή ὄχι νά μένει σέ ὀλιγάρκεια, ἀλλά νά βρίσκεται μέσα σέ ἀφθονία. Φυσικά μή ξεχνάμε ὅτι ἡ ἔννοια τῆς ἀφθονίας ἔχει πολύ διαφορετική θέση από τήν ἔννοια της κοσμικής αφθονίας. Ποτέ μην το ξεχνάμε!

     Όπως θα ξέρετε, τα χωριά καί οἱ πόλεις πού ἦσαν γύρω ἀπό τή λίμνη Γεννησαρέτ ἔτρωγαν ψάρια. Σήμερα βέβαια θα μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι τά ψάρια εἶναι κάπως ἀκριβά, ἡ τιμή τους εἶναι μετά το κρέας, ἴσως νά εἶναι καί λίγο ακριβότερα κι ἀπό τό κοτόπουλο. Μάλιστα μερικά ψάρια, κάπως πολυτελείας, εἶναι πολύ ακριβά, ἀπρόσιτα. Ωστόσο, γιά τήν περιοχή ἐκείνη, τα ψάρια ήταν ή φτηνή τροφή, ἐπειδή ψάρευαν ἐκεῖ δίπλα. Στά Ἱεροσόλυμα ὅμως τα ψάρια ἦταν ἀκριβά, γιατί ἡ θάλασσα δέν ἦταν κοντά, ἡ ἀπόσταση δέν ἦταν μικρή, κι ἔτσι δέν ἔτρωγαν ψάρι συχνά. Αλλά γενικά τά ψάρια ἦταν ἕνα πολύ-πολύ κοινό καί συνηθισμένο φαγητό γύρω από τη λίμνη.

     Ὁ Χριστός, ὅταν ἔκανε το θαύμα, χόρτασε τον κόσμο με ψωμί και ψάρια. Αυτό γιά μᾶς θὰ ἀντιστοιχούσε σήμερα μέ ψωμί κι ελιές. Ἦταν ἕνα λιτό φαγητό. Αναφέρεται ἐκεῖ ὅτι ἔφαγαν και χόρτασαν καί σήκωσαν και περισσεύματα. (Βλ. Ματθ. 14, 15-21.) Αυτό το λιτό φαγητό, ή λιτότητα, εἶναι ὁ χορτασμός κατά τήν ἀντίληψη της Αγίας Γραφῆς γιὰ τὴν ἔννοια τῆς ἀφθονίας. Δέν εἶναι ἡ κοσμική αντίληψη, δηλαδή νά ἔχουμε πολλά, ἄφθονα, νά κολυμπάμε μέσα στα πλούτη καί τ' ἀγαθά, ὥστε νά ἔχουμε περισσεύματα για σπατάλη. Θα παρακαλέσω, αὐτήν τήν ἀντίληψη περί ἀφθονίας νά τήν ἀποκτήσουμε ὅπως τή λέει η Αγία Γραφή: Δηλαδή να έχουμε τόσο, όσο νά μήν πεινάσουμε. (Βλ. Ματθ. 10, 10. Λουκ. 3, 14. Α' Τιμ. 6, 8. Φιλιπ. 4, 12 κ.ά.) Αυτό.

     Η Καινή Διαθήκη μας λέει: «δὸς ἡμῖν σήμερον» (Ματθ. 6, 11.). Αν σήμερα ἔχουμε, ἔχουμε ἀφθονία· το αύριο ανήκει στον Θεό. Αν το αύριο γίνει σήμερα και πούμε «Θεέ μου, δῶσε μου σήμερα» καί ἐξασφαλίσω πάλι τό σήμερα, τότε πάλι ἔχω ἀφθονία. Προσέξτε το αὐτό τό σημεῖο, γιατί ίσως κάποτε να θέλουμε να κάνουμε σύγκριση ανάμεσα στην αφθονία την κατά Θεόν και στον κατά κόσμον πλοῦτο, καί νά νομίζουμε ὅτι ὁ Θεός μᾶς κρατάει στη φτώχεια.

     Εἶναι ἐκεῖνο πού εἶπε ὁ Χριστός στούς μαθητές Του, ὅταν τοὺς ἔστειλε «άτερ βαλαντίου», χωρίς νομίσματα, ἄνευ ὑποδημάτων καί ἄνευ ράβδου, χωρίς να ἔχουν τίποτα δηλαδή –έτσι... να, ἔτσι... τίποτα– και τούς εἶπε νά μήν ἔχουν δύο χιτῶνες, νά ἔχουν μόνο ὅ,τι φορούσαν δηλαδή, ούτε ταξιδιωτικό σάκκο, πού να ὑπάρχει μέσα κάτι... μιά αλλαξιά. Τίποτα· μόνο ὅ,τι φοροῦσαν. Καί τούς εἶπε: «Ἐκεῖ πού θά πᾶτε, θά μπεῖτε καί θά βγεῖτε, θά φᾶτε καί θά πιεῖτε. Ὅπου και να πάτε». Κι ὅταν ἤθελε νὰ ἀνανεώσει το θέμα αυτό, για να δείξει ὅτι οἱ ἄνθρωποι θά φέρονταν πλέον ἐχθρικά πρὸς αὐτούς, τους είπε: «Όπου σᾶς ἔστειλα, σας έλειψε τίποτα;». Καί εἶπαν: «Τίποτα, Κύριε!» (Ματθ. 10, 1-15. Λουκά 22, 35.)

     Βλέπετε τήν ἔννοια τῆς ἀφθονίας; Φοροῦσαν ὅ,τι φορούσαν, χρήματα δεν είχαν, παπούτσια δεν φορούσαν. «Σᾶς ἔλειψε τίποτα;»... Προσέξτε λοιπόν τήν ἔννοια τῆς ἀφθονίας πῶς τή θέλει ὁ Θεός.

    Ἴσως μου πείτε; Μά ὁ Θεός είναι πολύ ἀγαθός καί πολύ πλούσιος· δηλαδή όλα ανήκουν στον Θεό.

     Ναί. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως εἶναι κακομαθημένος. Είναι όπως ένα μικρό παιδί πού τρώει πολύ καλά στο σπίτι του πατέρα του, αλλά δεν πρέπει να έχει χρήματα στα χέρια του, γιατί ἄν ἔχει, θα γίνει κακομαθημέννος, θα μάθει να σπαταλάει. Αλλοίμονο ἂν στά παιδιάνσας δίνετε χρήματα. Αλλοίμονο! Προσέξτε αὐτό τό σημεῖο. Αλλοίμονο! Ἐκτός ἀπό τά εἰσιτήριά τους, οὔτε γιά κουλούρι νά μή δίνετε. Προσέξτε με: ὄχι χρήματα για κουλούρι κάθε μέρα στο σχολεῖο. Να παίρνουν ψωμί από το σπίτι. Ἔχω ἀκούσει ὅτι ντρέπονται τα παιδιά να πάρουν ψωμί από το σπίτι να φάνε στο σχολεῖο. Γιατί να ντρέπονται; Επί τέλους ἄς κάνει ἡ μητέρα κουλούρια στο σπίτι, ἄς κάνει ὅ,τι θέλει, ἂς ἀγοράσει με το κιλό τά στραγάλια καί τόν πασατέμπο και τις καραμέλες καί τά λοιπά, καί νά τά βάλει στην τσάντα τοῦ παιδιοῦ. Ὄχι χρήματα όμως γιά νά ἀγοράζει το παιδί ὅ,τι θέλει, γιατί θα μάθει να είναι σπάταλο. Μόνο ἴσως γιά τά εισιτήρια. Αυτό· τίποτα άλλο. Η να κρατάει κανένα τάλληρο στην τσέπη του, ἂν τοῦ τύχει τίποτα· κάπως ἔτσι. Νά μήν ἔχει χρήματα να ξοδεύει.

     Το παιδί λοιπόν δέν στερεῖται τίποτα στο σπίτι του πατέρα του· δέν ἔχει ὅμως χρήματα. Ἔτσι εἶναι ὁ Χριστιανός. Δέν εἶναι πλούσιος, νά ἔχει ἀποθέματα· αλλά δεν στερείται τίποτα! Κι ἐκεῖνο τὸ «ἔχει ὁ Θεός», πού γράφουν σ' αὐτά τά διάφορα αυτοκίνητα, τά φορτηγά, αὐτή τήν ἐπιγραφή πού ἔχουν, αὐτό τό «ἔχει ὁ Θεός», ἂν τό ξέραμε... κι ἄν μπορούσαμε να μετρήσουμε το βάθος αὐτῆς τῆς φράσεως...! Δηλαδή σημαίνει αυτό που λέει: ἔχει ὁ Θεός! Δεν έχει σημασία ἂν ἔχω ἢ δέν ἔχω ἐγώ· ἔχει ὁ Θεός. Εγώ δέν ἔχω, ἀλλά ἔχει ὁ Θεός! Όπως θὰ ἔλεγε το παιδί; «Εγώ δέν ἔχω λεφτά στην τσέπη μου, ἀλλά ἔχει ὅμως ὁ πατέρας μου λεφτά στην τσέπη του. Εγώ δέν εἶμαι πλούσιος, ἀλλά εἶναι πλούσιος ὁ πατέρας μου. Εγώ δέν ἔχω τσουκάλι να μαγειρεύω, ἀλλά ὅμως ἔχει ὁ πατέρας μου τσουκάλι καί μαγειρεύει».

     Αὐτή εἶναι ἡ θέση τῆς θείας πρόνοιας. Ταυτόχρονα ὁ Θεός δίνει στόν ἄνθρωπο ὅ,τι ἔχει ἀνάγκη, καί ὁ ἄνθρωπος δεν φεύγει από τον Θεό· εἶναι δεμένος. Ὁ Θεός δίνει τόσα, ὅσα γιά νά μήν φύγει ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν Θεό, γιατί διαφορετικά θα μπορούσε να φύγει ὁ ἄνθρωπος ἀπό κοντά Του. Γι' αυτό λέει ὁ σοφός Σειράχ: «Κύριε, μή μέ κάνεις οὔτε πλούσιο οὔτε φτωχό. Φτωχό, γιατί θα μπορούσα ἴσως να βαρυγκομήσω, πλούσιο, γιατί θα μπορούσα να Σε ξεχάσω. Αλλά να με κάνεις τόσο, ώστε να μένω πάντοτε κάτω ἀπό τή δική Σου ἐξάρτηση».

     Στον στίχο 3 περνάει ἀπό τήν εἰκόνα τοῦ ἀλόγου προβάτου στο λογικό πρόβατο. Ενώ προηγουμένως χρησιμοποίησε τόν τσοπάνη, το πρόβατο, τή χλόη, τό λιβάδι καί τό νερό, τώρα περνάει στα πρόσωπα: στον Ποιμένα, πού εἶναι ὁ Θεός, καί στό ποιμαινόμενο πρόβατο, πού εἶναι ὁ ἄνθρωπος, κι ἔτσι ἔρχεται στήν, θα λέγαμε, πραγματική εικόνα.

     «Τὴν ψυχήν μου ἐπέστρεψεν». Τί ὡραῖο αὐτό! Γύρισε πίσω τήν ψυχή μου. «Ωδήγησέ με ἐπὶ τρίβους δικαιοσύνης, ἕνεκεν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ». Με οδήγησε στους δρόμους τῆς ἀρετῆς, ἐξαιτίας τοῦ ὀνόματός Του, χάρη στο ὅνομά Του.

     Ἐδῶ τώρα θά ἀπαριθμήσει πρώτα τὰ ἀγαθὰ τῆς Θείας πρόνοιας καί μετά θα μιλήσει για το τί σημαίνει ἀσφάλεια κοντά στον Θεό.

     Τὰ ἀγαθά πρώτα: «τὴν ψυχήν μου ἐπέστρεψεν».

     Ψυχή θά πεῖ ζωή. Κατά λέξη λοιπόν ἡ ἀπόδοση εἶναι αυτή. Μου ζωογόνησε τη ζωή μου, μοῦ ἔδωσε πίσω τη ζωή μου. Ὅπως σε μια γλάστρα που ξεχάσα με νά τήν ποτίσουμε, καί τά φύλλα μαράθηκαν καί πάνε νά ξεραθοῦν· τούς ρίχνουμε ὅμως νερό, κι ἀμέσως ζωηρεύουν. Κατά λέξη λοιπόν καί ἡ φράση «τὴν ψυχήν μου ἐπέστρεψεν» θά πεῖ μέ ἀναζωογόνησε· ἤμουν λιποθυμισμένος, καί ἦρθε καί μέ ζωογόνησε!

     Ἀλλά ἄς πάρουμε ὅμως καί μία άλλη όψη της προτάσεως αὐτῆς, ὅπως εἶναι διατυπωμένη, μέ τήν ἔννοια τή σύγχρονη: Μοῦ γύρισε την ψυχή μου. Εἶπα τήν άληθινή ἔννοια τώρα· ἔτσι; Μου γύρισε την ψυχή μου, μου τήν ἐπέστρεψε πίσω. Εἶχε φύγει ἡ ψυχή μου ἀπό τόν Θεό, καί μοῦ τήν ἐπιστρέφει.

    Ὅτι ἡ ἔννοια αὐτή σ' αὐτήν τήν πρόταση δέν εἶναι ξένη θά τό δοῦμε λίγο πιο κάτω, ὅταν θά πεῖ «τὸ ἔλεός σου καταδιώξει με πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου». Πραγματικά, αγαπητοί μου, ὁ Θεός δέν προνοεί φυσικά μόνο γιά τό σῶμα μας, ἀλλά καί γιά τήν ψυχή μας, καί ἡ κύρια φροντίδα Του εἶναι ἡ ἐπιστροφή τοῦ ἀνθρώπου στον Θεό. Ἄλλωστε ἡ εἰκόνα τοῦ καλοῦ ποιμένος, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἔρχεται στον κόσμο να βρεῖ τὸ χαμένο πρόβατο, είναι χαμένο επειδή απομακρύνθηκε ἀπό τόν Θεό. Εἶναι ἡ ἐπιστροφή τοῦ ἀνθρώπου στον Θεό, καί αὐτή ἡ ἐπιστροφή στον Θεό γίνεται ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό. Ἄν ὁ Θεός δέν συνεργήσει ὥστε νά ἐπιστρέψει ὁ ἄνθρωπος, μόνος του ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά γυρίσει πίσω στον Θεό. Δέν μπορεῖ ποτέ. Εἶναι ἀδύνατον! Έτσι λοιπόν φανερώνει ὁ Δαβίδ αυτήν τή μεγάλη αλήθεια καί τή λέει μέ εὐγνωμοσύνη: «Μου γύρισε την ψυχή μου πίσω»!

     Καί «ὡδήγησέ με ἐπὶ τρίβους δικαιοσύνης».

     Οἱ τρίβοι εἶναι οἱ δρόμοι, καί ἡ δικαιοσύνη εἶναι ἡ ἀρετή, ἡ ποικίλη ἀρετή. Καί μέ ὁδήγησε, πρῶτα ὡς ἐπιστροφέας, τώρα ὡς ὁδηγητής, ὡς καθοδηγητής. Γυρίζει την ψυχή μου καί μέ ὁδηγεῖ σε μονοπάτια ἀρετῆς καί ἁγιότητος.

     Δέν μοῦ λέτε, ἀγαπητοί· ἔχετε καμιά ἱστορία τῆς ἐπιστροφῆς σας στον Θεό; Ὅταν ἔρχεται κάποιος ἄνθρωπος νὰ ἐξομολογηθεί για πρώτη φορά, θέλω πάρα πολύ –εφόσον βέβαια θά ἔχω και καιρό– ἀγαπάω πάρα πολύ να ρωτήσω τί ἦταν ἐκεῖνο πού τόν ἔκανε να ἔρθει γιὰ νὰ ἐξομολογηθεῖ καί ποιά εἶναι ἡ ἱστορία τῆς ἐπιστροφῆς του, όταν μάλιστα διακρίνω να υπάρχει ξεχειλισμένη μετάνοια, δηλαδή ἀληθινή μετάνοια. Από τίς χιλιάδες ανθρώπους πού ἔχουν ἐξομολογηθεῖ μέχρι σήμερα σ' ἐμένα, ἤ καλύτερα στόν Θεό μέσα ἀπό ἐμένα, πολύ λίγες ψυχές εἶναι ἐκεῖνες πού ἔχουν ἀληθινά μετανοήσει κι ἔχουν πάρει στα πολύ - πολύ σοβαρά τη μετάνοιά τους. Πιστέψτε με, πολύ λίγες ψυχές!... άνδρες και γυναίκες και παιδιά! Έχουν ἐξομολογηθεῖ καί παιδιά καί ἔφηβοι, καί βλέπει κανείς ένα αριστούργημα ἐπιστροφῆς, καί μάλιστα μόνιμης ἐπιστροφῆς, ὄχι κάτι τό αἴολο, τό ἐπιπόλαιο. Μιά ἐπιστροφή μόνιμη, πού να βλέπει κανείς και να λέει: «αὗτη ἡ ἀλλοίωσις τῆς δεξιᾶς τοῦ Ὑψίστου» (Ψαλμ. 76, 11.)! Γίνεται αλλοίωση! Κι ὅταν λέμε αλλοίωση, εννοούμε πώς γίνεται πραγματική αλλαγή, γίνεται κάτι ἄλλο. Λέμε, τό κρέας ἔπαθε ἀλλοίωση τό ψωμί ἔπαθε ἀλλοίωση. Έγινε κάτι ἄλλο· δέν εἶναι ὅπως πρῶτα. Γίνεται ἀλλοίωση τῆς ψυχῆς, κι αὐτό εἶναι ἔργο τῆς δεξιᾶς τοῦ Θεοῦ. Πιστέψτε με, σε πολύ λίγους ἀνθρώπους τό ἔχω δεῖ. Σ' αὐτές τίς περιπτώσεις λοιπόν ρωτάω: «Τί σᾶς ἔκανε να ἐπιστρέψετε στον Θεό;». Κι ἐκεῖ μαθαίνω τήν ἱστορία τῆς ἐπιστροφῆς, πού δέν εἶναι παρὰ ἡ ἱστορία της Θείας Χάριτος, εἶναι ἡ ἱστορία τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Αγαπητοί μου, εἶναι χαριτωμένες ἱστορίες αυτές, καί εἶναι χαριτωμένες, γιατί εἶναι ἔργα τῆς Χάριτος!... Πραγματικά.

     Ρωτάω λοιπόν τόν καθέναν ἀπό ἐσᾶς, εἴτε θά ἦταν ἐνδιαφέρουσα ἡ ἱστορία του εἴτε λιγότερο ἐνδιαφέρουσα –γιατί, λίγο ή πολύ, ὅλοι ἔχουμε μία ιστορία– ρωτάω τήν ἱστορία τῆς ἐπιστροφῆς του στον Θεό. Αυτή λοιπόν ἡ ἱστορία τῆς ἐπιστροφῆς μας στον Θεό αναφέρεται σ' Αυτόν, καί κατά συνέπεια ή εὐχαριστία μας ανήκει στον Θεό, καί γι' αυτό λέει «ένεκεν τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ». Κατά λέξη θά πεῖ χάριν τοῦ ὀνόματός Του. Ποιό εἶναι τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ; Φιλάνθρωπος, Ἐλεήμονας, Πατέρας, Ποιμένας. Κι ἀφοῦ λοιπὸν ὁ Θεός εἶναι φιλάνθρωπος, Ἐλεήμονας, Πατέρας. Ποιμένας, γι' αὐτό ἀκριβῶς μέ γύρισε πίσω. Με γύρισε, ἐπειδή ὅλα αὐτά εἶναι ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ.

    Ἔτσι, ἐδῶ ἔχουμε τήν προσωπική ιστορία του Δαβίδ, αλλά ταυτόχρονα ο Ψαλμός αὐτός ἀντανακλά σε κάποιο βαθμό και την προσωπική ιστορία της κάθε ψυχῆς. Θυμόσαστε ποὺ σᾶς ἔλεγα στην εισαγωγή, ὅπως λέει ὁ μέγας Αθανάσιος, ὅτι μέ τή μελέτη τῶν Ψαλμῶν ἐπιτυγχάνεται τοῦτο τὸ θαυμαστό, δηλαδή ή προσέγγιση τῆς ψυχῆς αὐτοῦ πού διαβάζει τούς Ψαλμούς στην ψυχή καί τίς περιπέτειές της του Συγγραφέως τῶν Ψαλμών, ἢ τῶν Συγγραφέων που συνέθεσαν τους Ψαλμούς! Είναι πολύτιμο αυτό το πράγμα, γιατί ἀρχίζει να γίνεται μία ταύτιση τῆς ψυχῆς μας μέ τήν ψυχή τοῦ Ὑμνογράφου, τοῦ Ψαλμωδού. Αυτό, δηλαδή ἡ προσέγγιση καί μετά ή ταύτιση, γίνεται σιγά-σιγά.

     Γι' αὐτό θά πρέπει νά ἀποδώσουμε πολλή ευγνωμοσύνη στον Θεό, πού μᾶς δίνει τέτοιες ευκαιρίες, γιατί αὐτοί οἱ ἴδιοι οἱ Ψαλμοί εἶναι γιά μᾶς ἕνας ὁδηγός στον δρόμο πού θά μᾶς φέρει κοντά Του, ἕναν δρόμο που προηγουμένως βάδισαν ἄλλοι ἄνθρωποι. Και να σκεφθεῖτε ὅτι δέν εἶναι μόνο ἡ ψυχή του συντάκτου τοῦ Ψαλμοῦ, ἀλλά εἶναι καί οἱ ἄπειρες ἐκεῖνες ψυχές, μέσα στούς αἰῶνες, πού ἀκολούθησαν τόν ἴδιο δρόμο. Πόσες ψυχές σώθηκαν μέσα ἀπό τό Ψαλτήρι! Πόσες ψυχές ἁγιάστηκαν και πόσες ψυχές ταυτίστηκαν μέ τήν ψυχή τοῦ προφητάνακτος Δαβίδ! Αυτό, και μόνο νά τό σκεφθεῖ κανείς, εἶναι ἕνα μεγάλο ἔργο.

     Τώρα θά μᾶς πεῖ ἕνα στοιχεῖο ἀσφαλείας: «Ἐὰν γὰρ καὶ πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου, οὐ φοβηθήσομαι κακά, ὅτι σὺ μετ᾿ ἐμοῦ εἶ». Δηλαδή κι αν ἀκόμα περπατήσω μέσα στη σκιά του θανάτου, δεν ἔχω τίποτα να φοβηθῶ, γιατί Ἐσύ εἶσαι μαζί μου.

     Αὐτός ὁ στίχος κάποτε έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση στον φιλόσοφο Κάντ, τον Κάντιο, καί ἔγραψε τα ἑξῆς: «Διάβασα χιλιάδες βιβλία. Κανένα βιβλίο δέν με στερέωσε σέ μιά ἀσφάλεια, ὅσο ὁ στίχος αὐτός!», δηλαδή ὁ στίχος αὐτός τοῦ Δαβίδ, «ἐὰν γὰρ καὶ πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου, οὐ φοβηθήσομαι κακά ὅτι σὺ μετ᾿ ἐμοῦ εἶ». Εἴδατε τί λέει ένας φιλόσοφος που διάβασε χιλιάδες βιβλία;

     Θά πῶ μέ ἄλλα λόγια αὐτό πού εἶπε ὁ Κάντιος: Ἂν ἔχετε μιά τεράστια βιβλιοθήκη μέ βιβλία τῶν σοφῶν τῆς γῆς, ὅλων τῶν αἰώνων καί ὅλων τῶν ἐποχῶν, κι ἔρθουν ἕνα βράδυ, σᾶς σηκώνουν ἀπό τό κρεβάτι σας καί σᾶς ποῦν; «Σήκω, φύγε· θα σε πάρουμε μαζί μας θα σε πάμε... στη Σιβηρία. Δεν θα ξαναγυρίσεις πιά πίσω. Ἔχεις δικαίωμα να πάρεις μαζί σου μόνο ἕνα βιβλίο, ὅποιο θέλεις», ἀγαπητοί μου, ἀπό τά σοφά βιβλία πού διαθέτει ἡ βιβλιοθήκη σας, ποιό θα διαλέγατε; Μόνο τήν Ἁγία Γραφή! Τίποτα άλλο. Τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, γιατί ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἔχει ἐρείσματα. Ὅσα σοφά κι ἂν εἶπαν οἱ σοφοί, εἶναι ἄνθρωποι, πέθαναν, ἔφυγαν, καί δέν μποροῦμε νά ἔχουμε τήν ἐγγύηση ἀπ' ὅλες αὐτές τίς σοφίες –αλλοίμονο– τίς ἀνθρώπινες μόνο! Αλλά ὅταν ἔχουμε τήν ἐγγύηση τοῦ Θεοῦ, τότε; Ἐκεῖ εἶναι ἡ ἀσφάλειά μας· ἐκεῖ, καί μόνον ἐκεῖ! Γι' αὐτό λέει ἐδῶ ὁ Ψαλμωδός: «Κι ἂν περάσω ἀκόμα κι ἀπό τή σκιά τοῦ θανάτου, τί ἔχω να φοβηθῶ; Ἐσύ εἰσαι μαζί μου». Μεγάλη ασφάλεια, μεγάλο αἴσθημα ασφαλείας, μεγάλο κεφάλαιο για τον κάθε πιστό,

     Ξέρετε ποιά εἶναι αὐτή ἡ σκιά τοῦ θανάτου; Είναι ἡ ἀπειλή τοῦ θανάτου. Ἄν σᾶς πάρουν, για παράδειγμα, καί σας βάλουν στη σειρά γιά νά σᾶς τουφεκίσουν, δέν ἔχετε τίποτα να φοβηθείτε, γιατί κοντά σας είναι ο Θεός! Νά μή σᾶς τουφεκίσουν ὡς ἐγκληματία, αλλά γιατί κάποιοι ἔτσι θέλουν! (Ὑπῆρξαν κάποτε περίοδοι... καί ὑπάρχουν, καί θά ὑπάρξουν περίοδοι, πού θα μᾶς βάλουν στη σειρά νά μᾶς τουφεκίσουν, όχι γιατί κάναμε τίποτα, αλλά... έτσι! Οἱ ἄνθρωποι ἔτσι θέλουν πολλές φορές). Τώρα που βρισκόμαστε; Δέν εἴμαστε στο θάνατο· εἴμαστε ὅμως στη σειρά. Ακόμη δέν δόθηκε τό σύνθημα του πυρός· εἴμαστε στη σειρά, ἀκόμη εἴμαστε στη ζωή. Αρα δεν μπήκαμε στον θάνατο, είμαστε... στη σκιά τοῦ θανάτου (τόν θάνατο ἐδῶ τόν παίρνει σάν ἕνα ἀντικείμενο πού ρίχνει σκιά). Κι ἄν λοιπόν βρεθοῦμε πίσω από τη σκιά τοῦ θανάτου, δηλαδή στην περιοχή του, ἐκεῖ ποὺ ἀπειλούμαστε πραγματικά να πεθάνουμε, δέν ἔχουμε τίποτα να φοβηθοῦμε!

     Διάβαζε κάποιος από τούς πατέρες τοῦ Μοναστηριού μας γιά τή ζωή τοῦ μακαριστοῦ Διονυσίου, μητροπολίτη Τρίκκης –τόν εἶχαν πάρει ὅμηρο οἱ Γερμανοί– σ' ἕνα βιβλίο του, μέ τίτλο Οἱ μάρτυρες (ἴσως νά τό ἔχω διαβάσει παλιά, δεν το θυμᾶμαι ὅμως, γιατί είναι παλιά έκδοση αυτή, πάρα πολύ παλιά έκδοση). Ἐκεῖ περιγράφει τό τί πέρασε στο στρατόπεδο τῶν Γερμανῶν καί τά λοιπά καί τά λοιπά. Ήταν αυτός καί ἄλλοι τρεῖς. Τότε ήταν ἤδη κληρικός. Μάλιστα ἡ Ἐγκυκλοπαίδεια ή Θρησκευτική έχει διασώσει μια φωτογραφία του μέ λαϊκά ρούχα, μέσα στο στρατόπεδο! Οι Ρώσοι ήδη έμπαιναν στη Γερμανία, και οι Γερμανοί ήταν πάρα πολύ ἐξαγριωμένοι. Είχε παρθεί μια απόφαση να ἀπολύσουν τους αιχμαλώτους από το στρατόπεδο, να τους βγάλουν ἔξω· ἀντίθετα όμως αυτοί των Es-Es ήθελαν ὁπωσδήποτε να εκτελέσουν ὅλους τούς κρατουμένους. Ἔτσι λοιπόν μπήκαν μέσα από κελλί καί ἔβγαλαν ἔξω καὶ τούς τέσσερις νὰ τοὺς ἐκτελέσουν. Καί λέει ἐκεῖ ὁ Τρίκκης: «Ἔφαγα μια κλωτσιά από κάποιον, και βρέθηκα πάλι μέσα σ' ένα κελλί»! Τούς τρεῖς τοὺς ἐκτέλεσαν τόν Τρίκκης ὄχι! «Ποιός μοῦ ἔδωσε τήν κλωτσιά αὐτή, καί πῶς ξαναβρέθηκα πάλι μέσα σ' ἕνα κελλί; Αὐτό δέν μπορῶ νά τό καταλάβω, οὔτε νά τό θυμηθῶ».

    Ἢ ἀκόμη βλέπετε, ἀγαπητοί μου, ὕστερα ἀπό ἕναν πολυβολισμό να πέφτουν όλοι κάτω, να περνάει καί ἡ χαριστική βολή από πάνω, και τελικά κάποιος ἄνθρωπος να γλυτώνει!

     Αὐτή εἶναι ἡ σκιά τοῦ θανάτου. «Κι ἐκεῖ ἀκόμη ἄν βρεθώ, λέει ὁ πιστός, δέν ἔχω τίποτα να φοβηθώ, γιατί Ἐσύ είσαι μαζί μου». Είναι καταπληκτικό! Χρειάζεται πραγματικά μία μεγάλη καί βαθειά πίστη! Ἄν αἰσθάνεται κανείς ἔτσι, τότε πραγματικά δέν φοβᾶται τίποτα στη ζωή του. Είναι μεγάλο κεφάλαιο αυτό. Φανερώνει ἀκόμη τήν ἀπανταχοῦ παρουσία τοῦ Θεοῦ... καί πολλά ἄλλα. Ὁ Θεός εἶναι προνοητής. Μέ βλέπει ὅ,τι καί νά κάνω, καί προνοεί για μένα.

     Καί ἐρχόμαστε στο δεύτερο ημιστίχιο του 4ου στίχου, «ή ράβδος σου καὶ ἡ βακτηρία σου, αὗταί με παρεκάλεσαν», ἡ ράβδος Σου καί ἡ βακτηρία Σου μέ παρηγόρησαν καί μέ στήριξαν.

     Ἡ ράβδος καί ἡ βακτηρία εἶναι λέξεις ταυτόσημες. Ἔχουν διαφορετικό όνομα, γιατί έχουν διαφορετική χρήση. Αν μέν ἔχουμε ἕνα ξύλο σαν τρίτο πόδι μας γιά νά ἀκουμπᾶμε καί νά στηριζόμαστε, τότε λέγεται βακτηρία. Ἄν αὐτό τό ἴδιο ξύλο το σηκώσουμε καί χτυπήσουμε κάποιον, τότε λέγεται ράβδος. Τό ἴδιο λοιπόν ὄργανο ἔχει διπλή χρήση, καί ἔχουμε δύο ὀνόματα, για να δηλωθοῦν οἱ δύο αὐτές χρήσεις.

     Οὔτε λίγο οὔτε πολύ, ὁ Θεός ἐδῶ, ἀγαπητοί μου, ἔχει τίς μεθόδους του. Δηλαδή, για να εἶμαι το ποιμεννόμενο πρόβατο του, να εἶμαι μέσα στην ασφάλειά Του, στο μαντρί Του, να εἶμαι στη νομή του, να εἶμαι κάτω ἀπό τήν ἐπίβλεψή Του καί νά μήν φοβᾶμαι τίποτα, γιά νά φθάσω ἐκεῖ, ὁ Θεός χρησιμοποίησε για μένα καί ράβδο και βακτηρία.

    Ἡ εἰκόνα είναι παρμένη πάλι ἀπό τόν τσοπάνη μέ τα πρόβατα. Χρησιμοποιεῖ αὐτήν τήν ποιμενική θα λένγαμε ράβδο, τήν γκλίτσα, ἄλλοτε γιά νά κάνει μιά κίνηση καί νά βάζει τα πρόβατα στον δρόμο νά τά πάει ὅπου θέλει, κι ἄλλοτε, ὅταν κάποιο πρόβατο ξεμακρύνει, τότε το χτυπάει... Έχετε δεῖ τσοπάνη να χρησιμοποιεῖ τήν γκλίτσα του σ' αυτή τη διπλή χρήση;

     Καί οἱ δυό οἱ χρήσεις εἶναι προϊόντα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Ἡ πρώτη εἶναι το χάιδεμα τοῦ Θεοῦ. Πόσες φορές αἰσθανόμαστε αυτό το χάδι τοῦ Θεοῦ!... Εἶναι όπως αισθανόμαστε μέσα σ' ένα καύσωνα ἐκεῖνον τὸν μπάτη, τό ἀεράκι, πού ἔρχεται καί μᾶς δροσίζει. Πραγματικά ή βακτηρία τοῦ Θεοῦ εἶναι μία ανάπαυση!

     Τί νὰ σᾶς πῶς Ἂς ποῦμε ὅτι σ' ένα πρόβλημά μας, σέ μιά περιπέτειά μας, ἔρχεται μία λύση· πῶς αἰσθανόμαστε τότε; Πολλές φορές εγώ στον δρόμο κρατῶ δυό-τέσσερις τσάντες (παίρνω ένα πάρα πολύ κοινό παράδειγμα, πού τό ἔχετε ζήσει μαζί μου ἐσεῖς). Εἶναι πολύ βαριές, πρέπει να κρατάω καί τό ράσο μου, δυσκολεύομαι... Ἐκεῖ ξαφνικά κάποιος ἀπό πίσω μου ἔρχεται, μοῦ ἁρπάζει τις τσάντες, ἤ ἄν ἔχει ποδήλατο μοῦ παίρναι όλα τα πράγματα, τα βάζει ἐπάνω (πολλοί από σας μοῦ τό ἔχετε κάνει αυτό στον δρόμο· πολλοί!) και πραγματικά ελαφρύνομαι! Πάω ὄμορφα ἐπάνω στό Αναγνωστήριο, και λέω: «Δόξα τῷ Θεῷ! ἔφυγε τό βάρος τώρα το κρατάει κάποιος ἄλλος». Αὐτό εἶναι τό χάδι τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ βακτηρία τοῦ Θεοῦ, εἶναι τό στήριγμα τοῦ Θεοῦ.

     Όταν όμως καμιά φορά παρεκκλίνουμε, τότε πέφτει ἡ ράβδος... Πίπτει ὅπου δέν πίπτει λόγος. Κι ὁ Θεός, ὅπου δέν ἐφαρμόζεται ὁ λόγος Του, κάνει εφαρμογή της ράβδου Του. Ὅταν ὅμως ὁ Θεός ἀγαπάει κάποιον πολύ-πολύ, ἐπειδή ἀκριβῶς εἶναι τηρητής τοῦ λόγου Του καί ὄχι ἀρνητής, πάλι πέφτει ἡ ράβδος, κι αὐτό εἶναι περίεργο! Τώρα όμως ή ράβδος είναι παιδαγωγική. Δέν τή χρησιμοποιεῖ ὁ Θεός γιά νά τιμωρήσει, ἀλλά γιά νά χαρίσει πιο πολλά ἀγαθά. Εἶναι πραγματικά κάτι τό περίεργο!

     Λέγεται ὅτι ὁ Σολωμός, ὁ ποιητής μας, εἶχε ἕναν συμμαθητή πού ἦταν πολύ κατώτερος ἀπό αὐτόν· ὁ δάσκαλος ὅμως ἔκανε διαρκῶς παρατηρήσεις στον Σολωμό· «Αὐτό δέν τό 'χεις καλό· ἐκεῖνο δέν τό 'κανες καλό· δέν τά έγραψες ἐκεῖνα καλά...» καί λοιπά καί λοιπά. Κάποτε ἔφθασε σε απόγνωση ὁ Σολωμός, καί λέει στον δάσκαλό του: «Μά ὅλο ἐμένα μαλώνετε, ἐνῶ ἐγώ εἶμαι πολύ καλύτερος ἀπό τόν ἄλλο...». Καί ὁ δάσκαλος τοῦ λέει: «Μα ἐπειδή ἀξίζεις, γι' αυτό σε μαλώνω. Ἐπειδὴ ἀξίζεις!».

     Λοιπόν, ἀγαπητοί, ὅλες οἱ δοκιμασίες τοῦ Θεοῦ πέφτουν ἐπάνω στα κεφάλια τῶν Ἁγίων, γιά νά τούς ἀναδείξει ὁ Θεός ήρωες. Αμάρτησε ὁ Ἰώβ, καί ἔπεσε βαρύ τό χέρι τοῦ Θεοῦ ἐπάνω του; Βέβαια, όπως ίσχυρίζεται ὁ ἴδιος, δεν ήταν αμέτοχος ἁμαρτίας. Παρακάτω ἀποδεικνύει ὁ Θεός ὅτι ἦταν· ἀλλά ὅμως δὲν ἦταν μέτοχος στον βαθμό πού νά ὑποστεῖ ἐκείνη τή φοβερή ταλαιπωρία καί περιπέτεια, δηλαδή μέσα σε μια μέρα να χάσει τα παιδιά του, να χάσει την περιουσία του, να τά χάσει ὅλα, καί σέ μιά δεύτερη φάση να χάσει καί τήν ὑγεία του! Ὅμως τό χέρι τοῦ Θεοῦ ἔπεσε βαρύ, ὅχι για να παιδαγωγήσει τὸν Ἰώβ από να διορθωθεί σε κάτι, αλλά γιά νά τόν κάνει ἥρωα τῆς ὑπομονῆς, ὑπόδειγμα στους αιώνες ὅλων τῶν αἰώνων.

     Γι' αὐτό, ξέρετε, τη Μεγάλη Εβδομάδα διαβάζουμε αναγνώσματα ἀπό τόν Ἰώβ, γιατί ὁ Ἰώβ είναι τύπος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καί ὁ Χριστός ὑπέμεινε τα πάντα, γιατί πραγματικά έπεσε βαρύ το χέρι τοῦ Πατρὸς ἐπάνω Του. Ἐκεῖνο τό «ίνατί με εγκατέλειπες;» (Ματθ. 27, 46.) εἶναι, θα λέγαμε, το αποκορύφωμα αὐτοῦ τοῦ δυνατού χτυπήματος τοῦ χεριοῦ τοῦ Θεοῦ ἐπάνω στον Μεσσία. Κι αὐτό ἔγινε γιά νά φανερωθεῖ –ἐκτός ἀπό τό ὅτι ὁ Χριστός πάσχει γιά μᾶς καί ὀδυνᾶται καί ὑποφέρει– ὅτι καί οἱ πιστοί θά δεχθοῦν βαρύ τό χέρι τοῦ Θεοῦ. Προσέξτε: Η Προς Εβραίους ἐπιστολή το λέει αυτό, και ἀναφέρεται στην παιδαγωγία, πώς εἶναι «εἰς τὸ μεταλαβεῖν τῆς ἁγιότητος αὐτοῦ» (Ἑβρ. 12, 10.), στο να γίνουμε μέτοχοι τῆς ἁγιότητος τοῦ Θεοῦ!

    Ἔτσι, σᾶς παρακαλώ πολύ, ὅταν ἔχουμε μία δοκιμασία, ποτέ μην πούμε; «Γιατί υπάρχει αυτή ή δοκιμασία». Είναι βλάσφημος ο λόγος που λέμε «Τί Σου έκανα Θεέ μου;». Ξέρετε πόσο βλάσφημος εἶναι; Κάνουμε ἔτσι τόν Θεό αντίδικό μας. «Τί Σοῦ ἔκανα;»!... Εἶναι ὅπως ὁ ἀντίδικος γείτονας, πού ἔχουμε μαζί του διαφορές. Γιά ὄνομα τοῦ Θεοῦ! Ὁ Θεός εἶναι ἀντίδικος;... Ο Θεός είναι ποιμένας μας, εἶναι Πατέρας μας. Θα μποροῦσε τό παιδί νά βλέπει τόν πατέρα του ὡς ἀντίδικο;... Αν φθάσει το παιδί να νιώθει έτσι γιά τόν πατέρα του, τότε ἔχουμε πλέον καταστροφή αὐτῆς τῆς ωραιότατης εικόνας ποιμένος καί ποιμενομένου, πατρός καὶ υἱοῦ. Ὁ Θεός εἶναι Πατέρας· παιδαγωγεί, βοηθάει, ἐνισχύει, γιά νά κάνει τό παιδί Του ὅπως πρέπει να εἶναι. Ὁ Θεός ἔρχεται νά μᾶς βοηθήσει να γίνουμε ήρωες τῆς πίστεως, τῆς ἀγάπης, τῆς ἐλπίδος, τῆς ὑπομονῆς, τῆς σωφροσύνης!

     Θυμόσαστε τί περιπέτεια εἶχε ὁ Ἰωσήφ στήν Αἴγυπτο; Ἐπέτρεψε ὁ Θεός νά πουληθεῖ, νά μπεῖ στόν πειρασμό τῆς γυναίκας τοῦ Πετεφρή, καί ἐξ αἰτίας τῆς ἄδικης ἀποφάσεως ἀπό τόν πειρασμό αὐτῆς τῆς γυναίκας, ἐπέτρεψε να καθήσει περίπου μιά δεκαετία μέσα στό ὀχύρωμα, στη φυλακή. Κι ὅλα αὐτά γιατί; Τό λέει ὁ ἴδιος ὁ Ἰωσήφ στ' ἀδέλφια του, πού ἔτρεμαν καί φοβοῦνταν ὅτι τώρα θά τά ἐκδικηθεῖ. Λέει: «Μή φοβάστε ὁ Θεός προνόησε να με στείλει στην Αίγυπτο πιο μπροστά από σας, προβλέποντας ότι θα γίνει ό λιμός. Ἐμένα μέ ἔστειλε προπομπό, να φθάσω να γίνω ἀντιβασιλέας, να μην πεινάσει οὔτε ἡ Αίγυπτος καὶ οἱ γύρω ἀπό αὐτήν ἄνθρωποι, ἀλλά οὔτε καί ἐσεῖς. Λοιπόν τί φοβόσαστε; Αὐτό πού ἐσεῖς κάνατε ὡς κακία, αὐτὸ ὁ Θεὸς τὸ χρησιμοποίησε κατά έναν θαυμάσιο τρόπο, να φθάσω να γίνω εγώ ὁ τροφοδότης, ὁ σιτοδότης τῆς Αἰγύπτου καί δικός σας» (Γέν. 45, 5-8.). Ἐγώ θά ἔλεγα ὅτι γι' αὐτό ἔγινε ὁ λιμός για να φθάσουν τὰ ἀδέλφια ἐκεῖ, στην Αίγυπτο!

     Βλέπετε, παρακαλώ, τί βγαίνει; Καί ὅταν αὐτό γίνεται για υλικά πράγματα, φαντασθεῖτε ὅταν πρόκειται γιὰ ἀρετές!... "Ύστερα έλαμψε το πρόσωπο τοῦ Ἰωσήφ από πλευρᾶς ἀρετῶν. Ἀποδείχθηκε σώφρων, ἀποδείχθηκε ἀνεξίκακος, ἀποδείχθηκε ὑπομονετικός, και ἀπό τήν Ἐκκλησία μας ονομάστηκε Πάγκαλος. Ἡ μνήμη του γιορτάζεται τη Μεγάλη Δευτέρα, ὡς τύπος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ!

     Ἄν δέν εἶχε τήν περιπέτεια αυτή ὁ Ἰωσήφ, ρωτάω, θὰ ἀναδεικνυόταν ὅ,τι ἀναδείχθηκε; Όχι. Ήταν άμαρτωλός ὁ Ἰωσήφ, καί εἶχε τήν περιπέτεια αυτή; Όχι. Επεσε λοιπόν ράβδος, για να αυξηθεῖ ἡ ἁγιότητα. Σέ μιά τέτοια αὔξηση τῆς ἁγιότητος, ἐκεῖνος πού ἔχει νοῦ, ξέρετε τί θά ἔλεγε στον Θεό; αυτό που λέει ἕνας στίχος ψαλμικός: «Ἐγὼ εἰς μάστιγας ἕτοιμος» (Ψαλμ. 37, 18.). Ἔχω τήν πλάτη μου ἕτοιμη για να φάω καμουτσικές, ὄχι μόνο γιά τιμωρία, άλλά καί γιά αύξηση τῆς ἁγιότητος. Ἄλλωστε το ρήμα παρεκάλεσαν σημαίνει με βοήθησαν, με παρηγόρησαν, με ενίσχυσαν, με εξύψωσαν.

     Ἐδῶ, ἀγαπητοί, τελειώνει ὄχι μόνον ἡ ὥρα -πραγματικά τελείωσε καί ἡ ὥρα, και θα προχωρήσω λίγο σύντομα– αλλά τελειώνει καί ἡ πρώτη εικόνα του καλοῦ ποιμένος, τοῦ ποιμένος Θεοῦ. Καί μπαίνουμε στη δεύτερη εἰκόνα τοῦ Θεοῦ ὡς συμποσιάρχου, τραπεζοκόμου.

     «Ἡτοίμασας ἐνώπιόν μου τράπεζαν». Ὑπέροχο αὐτό! Ἔχεις ἑτοιμάσει μπροστά μου τραπέζι, ἔχεις ἐτοιμο το τραπέζι!

     Υπάρχει ἡ ἔκφραση στον λαό μας: «Τί θέλει; να τοῦ ἔχουμε ἕτοιμο καί τό τραπέζι;», ή «Θέλει νά βρεῖ στρωμένο τραπέζι;». Δηλαδή ἐννοεῖ νά εἶναι ἕτοιμα τά ἀγαθά, καί νά μή δουλέψει; Λοιπόν, ἀγαπητοί, ὁ Θεός ετοιμάζει μπροστά στον άνθρωπο τράπεζα. Πότε ὄμως; Ὅταν ἤδη ὁ ἄνθρωπος ἔχει περάσει ἀπό τήν παιδαγωγία τή δική Του. Τότε παρέχει τράπεζα!

     Παρακάτω θά πεῖ τίς λεπτομέρειες, «ἐξεναντίας τῶν θλιβόντων με· ἐλίπανας ἐν ἐλαίῳ τὴν κεφαλήν μου, καὶ τὸ ποτήριόν σου μεθύσκον με ὡσεὶ κράτιστον». Μοῦ ἑτοίμασες τραπέζι ἀπέναντι σ' ἐκείνους πού μέ πικραίνουν, για να τους δείξεις ότι Ἐσύ μέ προστατεύεις· ἄλειψες με μυρωμένο λάδι το κεφάλι μου –συνήθεια τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, νὰ ἀλείφουν μέ ἄρωμα τό κεφάλι τοῦ ἐπισκέπτου· ὅπως ἔπλεναν καί τά πόδια– καί τό ποτήρι Σου, πού μοῦ τό πρόσφερες, ξεχειλισμένο ἀπό τό πιό θαυμάσιο κρασί, με μέθυσε, με γέμισε εὐφροσύνη. Εἶναι λεπτομέρειες του τραπεζιού.

     Ὅλα αὐτά θυμίζουν ἐκεῖνο πού εἶπε ὁ Χριστός. Παρομοίασε τη Βασιλεία Του μέ τράπεζα. Συνδαιτημόνες βάζει τούς πιστούς Του καί ὑπηρέτη στο τραπέζι –ἀλλοίμονο!– βάζει τόν ἑαυτόν Του!... «Περιζώσεται καὶ ἀνακλινεῖ αὐτούς, καὶ παρελθὼν διακονήσει αὐτοῖς» (Λουκᾶ 12, 37.). Ὁ Ἰησοῦς Χριστός θα περιζώσει τη μέση του, θα βάλει ποδιά διακονίας, θα τους βάλει να καθήσουν, καί περνώντας θά τούς διακονήσει, θά τούς ὑπηρετήσει. Το θυμόσαστε από την Καινή Διαθήκη αὐτό; Ὑπηρετεῖ τήν τράπεζα ὁ Χριστός, γιά νά εὐφραίνονται ὅσοι κάθησαν στο τραπέζι, κι αὐτοί εἶναι ἐκεῖνοι πού ἀποδείχθηκαν μαθητές Του.

     Καί πραγματικά, ἀγαπητοί τό τραπέζι τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ εἶναι στρωμένο από τη ζωή αυτή. Εἶναι ὅσα διακόνησε ὁ Χριστός, πού μᾶς τά παρέχει μέ τά Μυστήριά του, για να βρεθούμε στη Βασιλεία Του· ἀλλά πρωτίστως καί κυρίως, τό Σῶμα Του καί τό Αἷμα Του. Ἐκεῖνος τά διακόνησε αὐτά· Ἐκεῖνος ἀνέβηκε στον σταυρό. Ἐκεῖνος ἔχυσε το Αίμα Του. Ἐκεῖνος λογχίσθηκε, ἀποδοκιμάσθηκε! Ἐκεῖνος ὅλα, για να μᾶς τὰ δώσει ἐμᾶς ἔτοιμα στην τράπεζα, να τα γευθούμε και να ζήσουμε! Εἶναι λοιπόν το τραπέζι τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Εἶναι τα Μυστήρια τοῦ Χριστοῦ, πού μᾶς βάζουν στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, στο τραπέζι τοῦ Θεοῦ.

     Καί λέει τώρα ἐδῶ: «καὶ τὸ ποτήριόν σου μεθύσκον με»· ἕνα ποτήρι πού μεθᾶ, ἕνα ποτήρι ξέχειλο, «ὡσεὶ κράτιστον», κρασί καθαρό, ανόθευτο, ὑπέροχο· ποιότητα πρώτη, άριστο! Εἶναι το ποτήριο τῆς Θείας Κοινωνίας· εἶναι το ποτήριο τῆς ζωῆς εἶναι το ποτήριο τῆς εἰρήνης· εἶναι το ποτήριο τῆς χαρᾶς· εἶναι το ποτήγιο τῆς ἀφθονίας...

     Ο Χριστός εἶπε: «ἐγὼ εἰς τοῦτο ἐλήλυθα εἰς τὸν κόσμον, ἵνα ζωὴν ἔχωσιν καὶ περισσὸν ἔχωσιν» (Ἰωάν. 10, 10.). Εγώ γι' αυτό ήλθα στον κόσμο, για να έχουν ζωή και περίσσευμα ζωής. Όχι απλά όπως ένα ποτήρι, θα λέγαμε, πού ἔχει νερό, αλλά ένα ποτήρι πού είναι ξεχειλισμένο από νερό. Εἶναι ἔκφραση. Ὄχι ζωή, αλλά ξέχειλη ζωή! Αὐτό εἶναι το κράτιστον ποτήριον. 

     Αὐτό εἶναι τὸ ποτήρι που έχει μέσα τη ζωή, και μᾶς τή δίνει ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Αὐτό εἶναι πραγματικά κάτι πού μᾶς κάνει νά στεκόμαστε μέ δέος στην προσφορά αὐτή τοῦ Χριστοῦ. Πόσες ψυχές δέν ἔνιωσαν τήν προσφορά αὐτή τοῦ Χριστοῦ!... Καί αὐτή ἡ αἴσθηση ξέρετε πῶς εἶναι; Κι αὐτό δημιουργεῖ ἀλλοίωση στην ψυχή. Αὐτή, ἀγαπητοί μου, ἡ αἴσθηση τῆς προσφορᾶς τοῦ Χριστοῦ κάνει μερικές ψυχές, σ' ὅλους τοὺς αἰῶνες, να γεμίζουν από δάκρυα, μέχρι πού να πεθάνουν! Κλαίνε διαρκώς! Κλαίνε συνέχεια!... Πλέουν μέσα σε πελάγη ευτυχίας, εὐγνωμοσύνης, καί δέν ξέρουν μέ ποιόν τρόπο νά ποῦν τό εὐχαριστῶ τους.

     Εἶναι ἐκεῖνο τό «τί ανταποδώσω τῷ Κυρίῳ περὶ πάντων, ὧν ἀνταπέδωκέ μοι», που λέει ο Ψαλμωδός, ἤ αὐτό πού ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας στούς Αἴνους τοῦ βαρέος ἤχου, «Τί ἀνταποδώσωμεν...» (Ψαλμ. 115, 3.) –το ίδιο είναι, ἀλλά σε Πληθυντικό αριθμό– δηλαδή: Τί νά τοῦ ἀνταποδώσουμε γιά ὅλα ἐκεῖνα πού μᾶς ἔδωσε;... Τί νά Τοῦ ἀνταποδώσουμε; Κι ἐκεῖνο τὸ ὡραῖο τροπάριο πού λέει ὅτι γιά μᾶς ἀνέβηκε στον σταυρό, γιά μᾶς ἀναστήθηκε, γιά μᾶς ἀναλήφθηκε, γιά μᾶς τά πάντα ἔδωσε· τί νά Τοῦ δώσωμε; Αὐτό, ἀγαπητοί μου, τό αισθάνονται μόνον οἱ ἄνθρωποι πού ἔχουν μπεῖ μέσα στόν χῶρο τῆς ἁγιότητος. Προσέξτε: όχι νοησιαρχικά· βιωματικά. Κι αὐτή ἡ βιωματική αἴσθηση, κατά τήν ἔκφραση τοῦ ἁγίου Ἰσαάκ τοῦ Σύρου, κάνει τόν ἄνθρωπο ἄλλον ἄνθρωπο, ἐντελῶς ἄλλον ἄνθρωπο, τόν κάνει ἅγιο. Δέν θέλει πιά οὔτε ν' ἁμαρτήσει ὁ ἄνθρωπος, οὔτε να προσκολληθεί στον παρόντα κόσμο. Τα αυτή ή αἴσθηση τῶν δωρεῶν τοῦ Χριστοῦ!... Είναι πηγή ὅλης τῆς θεολογίας· γιατί ὅταν ὁ ἄνθρωπος βλέπει τόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ, πού ἀποτελεῖ τή μεγάλη προσφορά Του στόν ἄνθρωπο, ἀπό ἐκεῖ βγάζει ὅλη τή θεολογία του. Καί εἶναι τόσο μέσα στη θεολογία ὁ ἄνθρωπος, ὥστε δέν ξέρει πως να στέκεται πάντοτε μπροστά στόν Θεό. Δυστυχῶς ὅμως εἶναι λίγες οἱ ψυχές ἐκεῖνες πού αἰσθάνονται ἔτσι. Εγώ πάντως θά εὐχόμουν νά εἴμαστε ὅλοι μας.

     Καί ὁ τελευταῖος στίχος ἔρχεται να επαναλάβει ὅ,τι καί προηγουμένως μᾶς εἶπε, ὡς πρός τή ράβδον καί τή βακτηρίαν. «Καὶ τὸ ἔλεός σου καταδιώξει με πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς μου», καί τό ἔλεός Σου θά μέ καταδιώκει ὅλες τίς ἡμέρες τῆς ζωῆς μου.

     Προσωποποιεῖ τό ἔλεος, πού δέν διώκει αλλά κατάδιώκει. Ἡ πρόθεση κατά εἶναι τονισμός τοῦ ρήματος διώκει. Δεν μου λέτε: Τὸ νὰ σᾶς κυνηγάει ένας σκύλος από πίσω εἶναι εὐχάριστο; Νὰ σᾶς κυνηγάει μια οχιά ἀπό πίσω εἶναι εὐχάριστο; Νά σᾶς κυνηγοῦν ἐχθροί νά σᾶς σκοτώσουν είναι ευχάριστο; Νά σᾶς κυνηγοῦν ἀπό πίσω χρήματα πολλά εἶναι δυσάρεστο; Νά σᾶς κυνηγοῦν ἀγαθά πολλά από πίσω σας καί δῶρα εἶναι δυσάρεστο; Δεν λέει με καταδιώκει ἡ δικαιοσύνη Σου· δεν λέει με καταδιώκει τό κρίμα Σου, ἡ κρίση Σου· δεν λέει μέ καταδιώκει το θυμωμένο Σου πρόσωπο, ὅπως θα συνέβαινε στον Κάιν, πού τοῦ λέει «ὅπου να σταθεῖς, θα τρέμεις καί θά στενάζεις» (Γέν. 4, 12.), ἀλλά ἐδῶ λέει θά μέ καταδιώκει τό ἔλεός Σου! Καταλαβαίνετε τί σημαίνει αυτό; Θα ψάχνει νά μέ βρεῖ τό ἔλεός Του! Εγώ θα φεύγω, γιατί δέν ἔχω ὑπολογίσει βαθειά τί σημαίνει τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, κι ἐκεῖνο θά μέ κυνηγάει!...

     Παραβάλλετε ἐκεῖνο πού λέει στην Καινή Διαθήκη «ἀνάγκασαν εἰσελθεῖν» (Λουκά 14, 23.). Αὐτὸ τὸ «ἀνάγκασον» ἔχει, θα λέγαμε, τήν ἴδια ἔννοια με το «καταδιώξει». Καὶ τὸ καταδιώκω καὶ τὸ ἀναγκάζω εἶναι ρήματα που θα λέγαμε πώς δέν ἔχουν καί τόσο καλή ἔννοια.

     Όμως τα αντικείμενα της καταδιώξεως καί τοῦ ἐξαναγκασμοῦ εἶναι ὑπέροχα! Τὸ μὲν ἀντικείμενο τῆς καταδιώξεως εἶναι τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, τοῦ δὲ ἐξαναγκασμοῦ εἶναι τὸ βασιλικό τραπέζι, δηλαδή ή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Θυμόσαστε την παραβολή, πού εἶπε ὁ οικοδεσπότης στον δοῦλο του «καί ἀνάγκασον εἰσελθεῖν, ἵνα γεμισθῇ ὁ οἶκος μου», νά ἔρθουν να φάνε στο τραπέζι μου; Τό ἀναγκάζω καί τό καταδιώκω λοιπόν, ἐπειδή ἔχουν ἀρνητικό χαρακτήρα, παίρνουν μία εξαιρετικά δυνατή θέση από θέμα τοῦ ἐλέους του Θεοῦ καί τῆς Βασιλείας Του!

    Ἔτσι, ἀγαπητοί... τι να πούμε; Ἔχετε ποτέ άντιληφθεῖ τό κυνηγητό, το κρυφτούλι τοῦ Θεοῦ μὲ ἐσᾶς, ἤ μ' ἐμᾶς; Μᾶς κυνηγάει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, κάποτε καί χρόνια ολόκληρα. Παίζουμε κρυφτό! Ένα κυνηγητό και ένα κρυφτό παίζουμε. Όμως ἀντιλαμβανόμαστε ότι μᾶς κυνηγάει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ, καί τό βάζουμε στα πόδια, γιατί δέν τή θέλουμε τή χάρη τοῦ Θεοῦ! Δέν τή θέλουμε! Περίεργο πράγμα! Καί δέν τή θέλουμε γιατί, ὅπως λένε πολλοί, «δεν θέλουμε νά εἴμαστε πολύ θρησκευτικοί». Νομίζουν οἱ ἄνθρωποι ὅτι θά πάθουν κάτι, θα χαθοῦν, ἄν γίνουν δῆθεν πολύ θρησκευτικοί. Ο Θεός ὅμως μᾶς κυνηγάει· δέν μᾶς ἀφήνει. Ὅπου να πᾶμε, μᾶς κυνηγάει, με ποικίλες εὐκαιρίες καί μορφές. Κι ἐμεῖς ὅλο κρυβόμαστε, όλο το στρίβουμε! Κι ἔρχεται κάποια στιγμή –θά πῶ μιά λέξη απλοελληνική– και μᾶς γραπώνει! Θα πω τήν ἀντίστοιχη στην καθαρεύουσα: μᾶς καταλαμβάνει!

     Λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «διώκω δὲ εἰ καὶ καταλάβω, ἐφ᾽ ᾧ καὶ κατελήφθην» (Φιλιπ. 3, 12.). Έτρεχα να πιάσω, να γραπώσω· ἀλλά πιάστηκα, γραπώθηκα!... Ξέρεις τί θά πεῖ νά κυνηγάς να πιάσεις κάτι, καί νά πιαστεῖς ἐσύ ἀπ' αὐτό;... Εἶναι ἕνα ωραίο πιάσιμο στα δίχτυα τοῦ Θεοῦ, θαυμάσιο πιάσιμο! Όταν σε πιάσει ή φούχτα τοῦ Θεοῦ –ὄχι γιά νά σέ συντρίψει· ὄχι τό χέρι τῆς δικαιοσύνης Του, αλλά τό χέρι τοῦ ἐλέους του– τότε αἰσθάνεσαι ὅλη ἐκείνη τήν ἄνεση καί τή χαρά καί τήν εὐφροσύνη! Τότε έχεις βρει τον Θεό σου! Είναι η ημέρα τῆς ἀναγεννήσεώς σου, ή ημέρα των εγκαινίων σου, ἡ ἡμέρα τῆς χαρᾶς σου, ἡ ἡμέρα των γάμων σου, τοῦ ἴδιου τοῦ Χριστοῦ καί τῆς ψυχῆς σου!...

     «Καὶ τὸ κατοικεῖν με ἐν οἴκῳ Κυρίου εἰς μακρότητα ἡμερῶν». Δηλαδή: Καί τό νά κατοικῶ στὸν οἶκο τοῦ Κυρίου σε όλη μου τη ζωή εἶναι ο πόθος μου. Ἐδῶ ἐξυμνεῖται ἡ παραμονή στις αυλές του Κυρίου. Και σε άλλον Ψαλμό λέει: «Ως αγαπητὰ τὰ σκηνώματα σου, Κύριε...», και παρακάτω: «ἐξελεξάμην παραῤῥιπτεῖσθαι ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ Θεοῦ μου μᾶλλον ἢ οἰκεῖν μὲ ἐν σκηνώμασιν ἁμαρτωλῶν» (Ψαλμ. 83, 2· 11.). Προτίμησα, λέει, να εἶμαι πεταμένος σε μιά ἄκρη τῶν αὐλῶν τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ, παρά να εἶμαι μέσα σε βασιλικά παλάτια ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων. Αὐτός εἶναι ὁ μεγάλος πάθος τοῦ Δαβίδ, ἀλλά καί κάθε εὐσεβοῦς ἀνθρώπου. Δέν τόν νοιάζει πως θα περάσει στη ζωή του, δέν τόν νοιάζει ἄν τρώει ψωμί κι ελιές, ἀρκεῖ μόνο νά εἶναι κοντά στόν Θεό!

     Πρέπει νά πῶ καί κάτι, πού, σας βεβαιώνω, αγαπητοί μου, πολλές φορές μοῦ ἔχει συμβεῖ μ' ἐσᾶς, καί τό ἐκτιμῶ πολύ. Πολύ, πάρα πολύ τό ἐκτιμῶ! Πάρα πολλοί άνθρωποι, ἄνδρες και γυναίκες και νέοι στην ἡλικία ἀλλά καί μεγάλης ηλικίας, τούς ἔχει δοθεῖ ἡ εὐκαιρία να φύγουν από τη Λάρισα, ή για επαγγελματικούς λόγους ἤ γιά ἄλλους λόγους, ἀκόμη καί γιά λόγους ὑγείας καί λοιπά· αλλά δέν φεύγουν, γιατί λένε: «Δεν θέλουμε να χάσουμε τις πνευματικές ευκαιρίες». Ἐγώ σταυροκοπιέμαι... καί σάν ἐπιχείρημα τούς λέω: «Ὅπου νά πᾶτε, θά βρεῖτε βέβαια πνευματικές εὐκαιρίες». Σᾶς τό βεβαιώνω. Τέτοιοι ἄνθρωποι πρέπει και σήμερα νά εἶναι παρόντες ἐδῶ, γιατί εἶναι ἀρκετοί αὐτοί. Δέν φεύγουν γιά νά μήν χάσουν τίς πνευματικές εὐκαιρίες! Ἔχουν δοθεῖ εὐκαιρίες σέ ἀνθρώπους να πᾶνε στην Αμερική ἤ στην Αυστραλία ή στον Καναδά ἤ στήν Εὐρώπη. «Καί ἐκεῖ πῶς θά ἐκκλησιάζομαι; Καί ποῦ θά ἀκούω λόγο Θεοῦ;» Καί δέν φεύγουν· κάθονται ἐδῶ. Αὐτό σημαίνει «καὶ τὸ κατοικεῖν με ἐν οἴκῳ Κυρίου εἰς μακρότητα ἡμερῶν».

     Αὐτό τό «μακρότητα ἡμερῶν»͵ οἱ Πατέρες τό ἑρμηνεύουν ὡς αἰωνίως. Δηλαδή, μ' ἄλλα λόγια: ἡ χαρά μου, ἡ εὐτυχία μου, ἡ τρυφή μου, εἶναι νά εἶμαι στις αὐλές τοῦ Κυρίου, στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων!

     Αὐτός, ἀγαπητοί μου, εἶναι ὁ 22ος Ψαλμός, ὁ Ψαλμός τοῦ Δαβίδ, ὁ προσωπικός αυτός Ψαλμός, πού θα ταίριαζε, καί θά ὄφειλε νά ταίριαζε, στην κάθε ψυχή ἀπό μᾶς.

     Δευτέρα, 31-10-1977

3η ομιλία στην κατηγορία : "Ἀνάλυσις Ψαλμῶν'.

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἀνάλυσις Ψαλμῶν.
(Ὁμιλίες εἰς τό βιβλίο τῶν Ψαλμῶν) " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/analysis-calmvn
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_76.html?m=1

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1TYl6bvFofrohQvNazPRXiWU3vTikWUmi/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Ἀνάλυσις Ψαλμῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BC%88%CE%BD%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%83%CE%B9%CF%82%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD.%0A%28%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82%20%CE%B5%E1%BC%B0%CF%82%20%CF%84%CF%8C%20%CE%B2%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%BF%20%CF%84%E1%BF%B6%CE%BD%20%CE%A8%CE%B1%CE%BB%CE%BC%E1%BF%B6%CE%BD%29.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.