Αὐτό, τό πρῶτο, ὅτι θά ὑποτάσσεται στόν ἄνδρα, βεβαίως ξέρω ὅτι ξενίζει σήμερα πολλές χριστιανές γυναῖκες, πού, συνειδητά ἤ ἀσυνείδητα, ἔχουν δεχθεῖ τήν θεωρία τοῦ φεμινισμοῦ, καί πού δέν εἶναι τίποτα ἄλλο παρά ἡ ἰσότητα τῶν φύλων.
Θά ἤθελα ὅμως νά σᾶς πῶ πάνω σ' αὐτό ὅτι ἡ ἰσότητα τῶν φύλων εἶναι κάτι ἀφύσικο, καί ὀλέθριο φυσικά γιά τήν γυναίκα. Αλλά αυτό τό ἔχουμε δεῖ καί σέ προηγούμενα μαθήματα, καί ἔχουμε μιλήσει γιά τόν φεμινισμό. Στόν Χριστιανισμό ὅμως –καί αὐτό θέλω να προσέξετε– ἔχουμε ισότητα ὄχι τῶν φύλων, αλλά ισότητα τῶν προσώπων καί ἀνισότητα τῶν φύλων. Αὐτή εἶναι ἡ χριστιανική θέση. Θά τό πῶ ἄλλη μία φορά: ἔχουμε ἀνισότητα φύλων καί ισότητα προσώπων. Αὐτό θά σᾶς τό δείξω ἀμέσως, γιά νά μήν πεῖ ἡ γυναίκα ὅτι ἀδικεῖται σε σχέση μέ τόν ἄνδρα.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει στους Γαλάτες: «Οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Γαλ. 3, 28).
Δέν ὑπάρχει πλέον διάκριση ἄνδρα καί γυναίκας. Μάλιστα δέν λέει ἄνδρας καί γυναίκα, αλλά ἄρσεν καί θῆλυ· παίρνει δηλαδή καί τονίζει τό θέμα φύλον. Βλέπετε; παίρνει τό θέμα φύλον γιά νά δείξει ὅτι ἡ γυναίκα δέν εἶναι κατώτερη ἀπό τόν ἄνδρα ὡς πρός τό πρόσωπό της καί ὡς πρός τήν ψυχή της.
Μάλιστα, στήν ἑλληνική γλώσσα, ἡ ψυχή εἶναι θηλυκοῦ γένους. Λέμε: ἡ ψυχή τοῦ ἄνδρα, ἡ ψυχή τῆς γυναίκας. Βλέπετε ἰσότητα; Δέν ὑπάρχει ἀρσενική ψυχή καί θηλυκή ψυχή· εἶναι μία ἡ ψυχή. Καί ἡ ψυχή συνιστᾶ τό πρόσωπο, καί συνεπῶς «οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ», αλλά «πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ», γιατί ὅλοι ἐσεῖς εἶστε ἕνας ἄνθρωπος, μέ τήν ἕνωσή σας μέ τόν Χριστό. Θέλει δηλαδή νά δείξει ἐδῶ, ὅπως σᾶς ἐξήγησα, τήν ισότητα τῶν προσώπων.
Αλλά λέει καί γιά τήν ἀνισότητα τῶν φύλων, «ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα». Καί ἐδῶ δείχνει τήν ἀνισότητα τῶν φύλων, ὅπως βλέπετε. Καί αὐτή ἡ ἀνισότητα προῆλθε ἀπό τήν ἀπάτη πού ὑπέστη ἡ Εὔα. Ἔπρεπε δηλαδή να προστατευθεῖ ἡ γυναίκα. Ἐφεξῆς ἡ γυναίκα, ἡ φύση της, πλήν ἐξαιρέσεων, θά εἶναι πάντα αὐτό πού λέμε τό σκεῦος τό ἀσθενές· θά ἔχει πάντοτε ἐκεῖνα τά στοιχεῖα, πού λέει καί ὁ ἀπόστολος Πέτρος, (Βλ. Α΄ Πέτρ. 3, 7) δηλαδή μικροψυχία, στενοκαρδία, μέ τό παραμικρό θά τά χάνει, θα στενοχωριέται καί θά πανικοβάλλεται καί οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. Συνεπῶς ἡ γυναίκα φέρεται ὡς σκεῦος ἀσθενές, καί αὐτό τό λέει ἡ ἴδια ἡ Ἁγία Γραφή, ὄχι ἁπλῶς στό θέμα τῆς σωματικῆς εὐρωστίας καί ὑγείας.
Κάποτε μάλιστα μπορῶ νά σᾶς πῶ ὅτι οἱ γυναῖκες μοιάζει –ἔτσι ὅπως ἀπό στατιστικές βγαίνει– ὅτι ζοῦν περισσότερο από τους ἄνδρες, αντέχουν περισσότερο ἀπό τούς ἄνδρες. Αὐτό εἶναι ἀλήθεια, από στατιστικές. Αλλά ἐδῶ θέλουμε νά δοῦμε ὅτι ἡ γυναίκα, από πλευρᾶς ψυχολογικῆς κυρίως, ἔχει μία μικροψυχία, μία στενοκαρδία, δηλαδή φοβᾶται, αἰσθάνεται τήν ἀνάγκη τῆς παρουσίας τοῦ ἄνδρα· ἡ γυναίκα δυσκολεύεται νά ζήσει μόνη της, νιώθει ανασφάλεια. Ὁ ἄνδρας μπορεῖ νά ζήσει μόνος του καί οὕτω καθ' ἑξῆς.
Ὅλα αὐτά δείχνουν ὅτι δέν ὑπάρχει ἰσότητα τῶν φύλων καί ὅτι ἡ γυναίκα εἶναι ὑπό τόν ἄνδρα.
Αλλά τό ὅτι τά πράγματα εἶναι προσωρινά, ἀφοῦ εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἀπάτης πού ὑπέστη ἡ Εὔα στόν παράδεισο, ἀπόδειξη εἶναι ὅτι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὅπου βεβαίως δέν θά ὑπάρχει γάμος, (Βλ. Ματθ. 22, 30. Μάρκ. 12, 25. Λουκά 20, 35) θά ὑπάρχει ἰσότητα καί τῶν προσώπων καί τῶν φύλων. Ἐπειδή τώρα μπαίνει στη μέση τό θέμα γάμος, γι᾽ αὐτόν τόν λόγο ὑπάρχει ἀνισότητα τῶν φύλων. Εφόσον ὅμως δέν θά ϋπάρχει γάμος στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, τότε δέν θά ὑπάρχει καί ἡ ἀνισότητα τῶν φύλων.
Ἀπόδειξη, τρανότατη ἄν τό θέλετε, εἶναι ἡ παρουσία τῆς Θεοτόκου, ἡ ὁποία βεβαίως εἶναι ἀνώτερη και τῶν γυναικῶν καί τῶν ἀνδρῶν. Ἡ Θεοτόκος εἶναι ἡ ἀπόδειξη! Βλέπετε;
Στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ λοιπόν δέν θά ὑπάρχει αὐτή ἡ διαφορὰ τῶν φύλων.
Θά ἤθελα τώρα νά σᾶς δείξω ποιά εἶναι αὐτή ἡ θαυμάσια θέση τῆς γυναίκας μέσα στόν Χριστιανισμό.
Σᾶς διαβάζω ἀπό τήν Α΄ ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Πέτρου, στο 3ο κεφάλαιο, τους στίχους 1-7, γιά νά δεῖτε ποιά εἶναι ἡ κρυστάλλινη θέση τῆς χριστιανῆς γυναίκας. Ἄν μιά γυναίκα δέν θά ἤθελε νά εἶναι αὐτό, τότε ἄς μή καυχᾶται ὅτι εἶναι χριστιανή. «Αἱ γυναῖκες ὑποτασσόμεναι τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν, ἵνα καὶ εἴ τινες ἀπειθοῦσι τῷ λόγῳ, διὰ τῆς τῶν γυναικῶν ἀναστροφῆς ἄνευ λόγου κερδηθήσονται, ἐποπτεύσαντες τὴν ἐν φόβῳ ἁγνὴν ἀναστροφὴν ὑμῶν.»
Στήν ἐπιστολή του απευθύνεται πρός τίς γυναῖκες καί λέει: Οἱ γυναῖκες νά ὑποτάσσονται στούς ἄνδρες τους, ὥστε καί ἄν μερικοί από αυτούς –κοιτάξτε ἐδῶ τί σπουδαῖο!– ἀπειθοῦν στόν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου, δηλαδή δέν θά ἤθελαν νά εἶναι χριστιανοί, μέ τό καλό παράδειγμα τῶν γυναικῶν τους, ὄχι μέ τά λόγια τους, να κερδηθοῦν, βλέποντας τήν ἁγνή καί μέ φόβο Θεοῦ συμπεριφορά τους πρός αὐτούς. Εἶναι συνηθέστατο, καί στήν ἐποχή μας βεβαίως, να βλέπουμε γυναῖκες πού εἶναι χριστιανές, πού θέλουν να ζήσουν πνευματική ζωή, αλλά νά μήν συμφωνεῖ ὁ σύζυγος.
Παραθέτει ἐπίσης ὁ ἀπόστολος Πέτρος καί κάποια στοιχεῖα καί ἀναφέρει πῶς ἡ γυναίκα πρέπει να ντύνεται καί να στολίζεται, καί ὅτι ὁ πλοῦτος της νά εἶναι ἐσωτερικός καί ὄχι ἐξωτερικός. Τρία πράγματα επισημαίνει· ὅτι ὁ πλοῦτος της δέν εἶναι τό ὡραῖο ντύσιμο, οὔτε τά χρυσά κοσμήματα, οὔτε ἡ πλοκή τῶν μαλλιών, δηλαδή το φτιάξιμο τῆς κομμώσεως –χωρίς αυτό νά σημαίνει βέβαια ότι μία γυναίκα δέν θά ντυθεῖ· ἀλλά δέν θα κάνει τό ἐξεζητημένο. Συνεπῶς ἂς μή νομίζει ὅτι ἐκεῖ εἶναι ὁ πλοῦτος της· ἀλλά ὁ πλοῦτος της εἶναι ἔσω, εἶναι ἀπό μέσα, ὁ πλοῦτος τῆς καρδιᾶς.
Βλέποντας λοιπόν οἱ ἄνδρες τίς γυναίκες τους να ζοῦν ἔτσι, τότε αὐτές οἱ γυναῖκες τους κερδίζουν χωρίς κηρύγματα. Νά σᾶς πῶ τή φράση: «ἄνευ λόγου κερδηθήσονται»· χωρίς τόν λόγο τοῦ κηρύγματος οἱ ἄνδρες αὐτοί θα κερδηθούν! Πῶς αὐτό; «ἐποπτεύσαντες τὴν ἐν φόβῳ ἁγνὴν ἀναστροφὴν ὑμῶν», ἀφοῦ θά βλέπουν τή δική σας ἁγνή συμπεριφορά.
»Οὕτω γάρ ποτε καὶ αἱ ἅγιαι γυναῖκες αἱ ἐλπίζουσαι ἐπὶ τὸν Θεὸν ἐκόσμουν ἑαυτάς, ὑποτασσόμεναι τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν, ὡς Σάρρα ὑπήκουσε τῷ Ἀβραάμ, κύριον αὐτὸν καλοῦσα» Γιατί, μέ τόν ἴδιο τρόπο, κάποτε καί οἱ ἅγιες ἐκεῖνες γυναῖκες, πού ἤλπιζαν στον Θεό, στόλιζαν τόν ἑαυτό τους μέ ἀρετές καί ἦταν ὑποταγμένες στούς ἄνδρες τους, ὅπως ἡ Σάρρα ὑπάκουε στόν Ἀβραάμ καί τόν ἀποκαλοῦσε κύριό της.
Αλλά κοιτάξτε καί τόν χῶρο τῶν ἀνδρῶν. Θά λέγαμε ὅτι εἶναι ἀλληλοπεριχωρούμενα τά πράγματα, δηλαδή τό ἕνα εἶναι μέσα στό ἄλλο. Δέν εἶναι δυό ξεχωριστοί κόσμοι, ὁ κόσμος τοῦ ἄνδρα καί ὁ κόσμος τῆς γυναίκας, πού ἔρχονται σε μία σύγκρουση· σᾶς τό ἔλεγα καί τήν περασμένη φορά. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει ὅτι ὅλα αὐτά, δηλαδή ἡ ὑποταγή τῆς γυναίκας, να εἶναι μέσα στόν χῶρο τῆς ἀγάπης τοῦ ἄνδρα.
Ἀκοῦστε τώρα πῶς τό λέει αὐτό καί ὁ ἀπόστολος Πέτρος: «Οἱ ἄνδρες ὁμοίως συνοικοῦντες κατὰ γνῶσιν, ὡς ἀσθενεστέρῳ σκεύει τῷ γυναικείῳ ἀπονέμοντες τιμήν, ὡς καὶ συγκληρονόμοι χάριτος ζωῆς, εἰς τὸ μὴ ἐγκόπτεσθαι τὰς προσευχὰς ὑμῶν.» (Α΄ Πέτρ. 3, 7). Οἱ ἄνδρες ομοίως νά συγκατοικεῖτε μέ τίς γυναῖκες σας με σύνεση, ἔχοντας υπόψη σας ὅτι εἶναι ἀσθενέστερο τό γυναικεῖο σκεῦος, νά τίς τιμᾶτε, γιατί εἶναι καί συγκληρονόμοι τῆς ζωῆς τῆς χάριτος, τῆς αἰώνιας ζωῆς, ὥστε νά μήν ἐμποδίζονται οἱ κοινές σας προσευχές.
Αὐτό τό «συγκληρονόμοι χάριτος ζωῆς», αυτό θέλω να προσέξετε· ὅτι καί ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα εἶναι συγκληρονόμοι τῆς αἰώνιας ζωῆς!... Υπάρχει μεταξύ τους κάποια διαφορά; Είδατε τή λέξη; συγκληρονόμοι! Ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα εἶναι καί οἱ δύο μαζί κληρονόμοι τῆς αἰώνιας ζωῆς. Ἰδού ἡ ἰσότητα· σ' αὐτό εἶναι ἡ ισότητα. Ὄχι στο φύλο, αλλά στο πρόσωπο· ὄχι στο φύλο, αλλά στον προορισμό. Δέν ὑπάρχει γυναικεῖος προορισμός καί ἀνδρικός προορισμός.
Ἄν μοῦ πεῖτε ὅτι ἄλλος ὁ γυναικεῖος καί ἄλλος ὁ ανδρικός προορισμός, ὅτι ἡ γυναίκα εἶναι νά γεννᾶ, να εἶναι νοικοκυρά καί λοιπά, αὐτά εἶναι στον παρόντα κόσμο, εἶναι στὸ σχῆμα τοῦ παρόντος αἰῶνος. Ἡ γυναίκα καί ὁ ἄνδρας ἔχουν κοινό προορισμό. Ορίστε, το ξαναλέω: «ὡς καὶ συγκληρονόμοι χάριτος ζωής», καί οἱ δυό εἶναι μαζί κληρονόμοι τῆς αἰωνίου ζωῆς! (Αὐτό ἀποτελεῖ καί τόν κύριο σκοπό τοῦ γάμου. Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Το μυστήριον τοῦ γάμου, Ὁμιλία 4η, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2011)
Ακόμη θά πρέπει να προσέχουν πολύ οἱ ἄνδρες τίς γυναῖκες τους, να μή συγκρούονται μαζί τους, γιά νὰ μποροῦν νά προσεύχονται μαζί, μονοιασμένοι και ἀγαπημένοι καί ὁμοφρονοῦντες. Αὐτός εἶναι ὁ χῶρος τῆς ἀγάπης τοῦ ἄνδρα.
Βλέπετε λοιπόν ὅτι δέν ἔχουμε δύο ξεχωριστούς κύκλους, αλλά δύο αλληλοπεριχωρούμενους κύκλους, ὅπως σᾶς εἶπα προηγουμένως.
Ἄς ἔλθουμε ὅμως τώρα στην καταδίκη του Αδάμ, ἀφοῦ κάναμε αὐτό τό συμπλήρωμα για το περασμένο μας θέμα.
Θά σᾶς διαβάσω τρία χωρία, καί θά κάνουμε τήν ἀνάλυση μετά. Γιά τήν καταδίκη τῆς γυναίκας εἶναι ἔνας στίχος στο κείμενο, ἐνῶ γιά τήν καταδίκη τοῦ ἄνδρα τρεῖς στίχοι.
«Τῷ δὲ Ἀδὰμ εἶπεν· ὅτι ἤκουσας τῆς φωνῆς τῆς γυναικός σου καὶ ἔφαγες ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, ἀπ' αὐτοῦ ἔφαγες, ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου· ἐν λύπαις φαγῇ αὐτὴν πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου· ακάνθας καὶ τριβόλους ἀνατελεῖ σοι, καὶ φαγῇ τὸν χόρτον τοῦ ἀγροῦ, ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φαγῇ τὸν ἄρτον σου, ἕως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθης, ὅτι γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ.» (Γέν. 3, 17-19)
Με δυό λόγια, σύντομα-σύντομα: Καί στον Αδάμ εἶπε (ὁ Θεός): Επειδή ἄκουσες τή φωνή τῆς γυναίκας σου, τή συμβουλή της, καί ἔφαγες από το δένδρο που σοῦ παρήγγειλα μόνον ἀπ' αὐτό νά μή δοκιμάσεις, ἀλλά ἐσύ ἔφαγες, νά εἶναι καταραμένη ἡ γῆ στὰ ἔργα σου. Μέ λύπες να τρῶς τό ψωμί σου ὅλες τίς μέρες τῆς ζωῆς σου. Αγκάθια και τριβόλια να βλασταίνει ἡ γῆ καί νά τρῶς τὰ ἄγρια χόρτα τοῦ ἀγροῦ, δηλαδή τό φυτικό βασίλειο. Μέ τόν ἱδρώτα τοῦ προσώπου σου να τρῶς τό ψωμί σου, μέχρι ὅτου ἐπιστρέψεις πίσω στη γῆ, ἀπό τήν ὁποία κατασκευάστηκες, γιατί χώμα είσαι καί στό χῶμα θα γυρίσεις.
Ας δοῦμε ἐδῶ, παιδιά, ἕνα πρώτο σχόλιο. «Ὅτι ήκουσας τῆς φωνῆς τῆς γυναικός σου»· ἐπειδή ἄκουσες τή συμβουλή τῆς γυναίκας σου.
Ἐδῶ βλέπουμε ὅτι ὁ Ἀδάμ ἔβαλε πιό πάνω από τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ τόν λόγο τῆς γυναίκας του, τήν συμβουλή της. Αὐτό ἦταν κάτι πολύ σημαντικό. Ὅμως δέν πρόκειται για μια συζήτηση, για μια συνεννόηση, σάν κι αὐτή πού θά ἔκαναν οἱ σύζυγοι, μια διαβούλευση για κάποιο θέμα. Κάποτε, καί μάλιστα ἂν θέλετε πολύ συχνά, μπορεί μία γνώμη της γυναίκας νά εἶναι ὀρθή, νά εἶναι ὀρθότερη ἀπό τοῦ ἄνδρα, καί αὐτή ἡ γνώμη νά γίνει ἀσπαστή ἀπό τόν ἄνδρα.
Ἐδῶ δέν πρόκειται περί αὐτοῦ. Ὁ Ἀδάμ εἶχε μία ἐντολή ἀπό τόν Θεό· καί αὐτήν τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ τήν ἔβαλε πιό κάτω ἀπό τά λόγια τῆς Εὔας. Συνεπῶς δέν ἦταν κάποια υπόθεση μεταξύ τους, ἀλλά ἦταν τό μεῖζον θέμα μεταξύ αὐτῶν καί τοῦ Θεοῦ.
Αὐτό θά τό πεῖ ἀργότερα ὁ Χριστός, καί νά τό θυμᾶστε πάντοτε, γιατί ἀποτελεῖ ἕνα θεμέλιο θα λέγαμε, ἕνα ἀπό τά βασικά θεμέλια τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τῆς πνευματικῆς προκοπῆς: «Ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ἢ γυναῖκα ἢ τέκνα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος.» (Ματθ. 10, 37. Μάρκ. 10, 29). Ἐκεῖνος, δηλαδή, πού ἀγαπάει τον πατέρα του, τή μάνα του, τή γυναίκα του ἤ τά παιδιά του πιό πάνω ἀπό ἐμένα, αὐτός δέν μοῦ εἶναι ἄξιος.
Νά σᾶς ἐξηγήσω τί σημαίνει αυτό. Σημαίνει ὅτι ἄν, παιδάκι μου, σοῦ δώσει ὁ πατέρας σου ἢ ἡ μάνα σου μια συμβουλή πού δέν ταιριάζει μέ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, θά πρέπει νά τούς πεῖς: Μητέρα μου, σ' αγαπάω, πατέρα μου, σ' αγαπάω, ἀλλά δέν μπορῶ νά ἐφαρμόσω αὐτό πού μοῦ λέτε.
Δηλαδή, σοῦ λέει ὁ πατέρας σου: Δέν θά πᾶς στην ἐκκλησία. Ὄχι φυσικά στην περίπτωση πού μπορεῖ νά εἶσαι ἄρρωστος, καί θά πρέπει νά σέ προστατεύσουν οἱ γονεῖς σου –γιατί καμμιά φορά το παιδί δέν ἔχει καί πολύ μυαλό· θέλει μέν νά πάει, αλλά μπορεῖ νά κινδυνεύσει ἡ ὑγεία του– ὄχι σ' αυτή την περίπτωση, αλλά ἐπειδή δέν θέλει το παιδί του να πηγαίνει στήν ἐκκλησία, δέν θέλει να θρησκεύει, δέν τό θέλει αὐτό.
Τότε θά ἀπαντήσεις στον πατέρα σου; Σ' αγαπάω καί τηρῶ τίς ἐντολές σου. Ἄν ὅμως μοῦ ἐπικαλεῖσαι τό "τίμα τον πατέρα σου καί τήν μητέρα σου", θά σοῦ πῶ ὅτι ἐκεῖνος πού εἶπε "τίμα τον πατέρα σου καί τήν μητέρα σου" στο Σινά, ὁ ἴδιος είπε "αὐτός πού ἀγαπάει τή μητέρα του και τον πατέρα του πιο πάνω ἀπό μένα, τόν Θεό, δέν μοῦ εἶναι ἄξιος". Συνεπῶς, ἂν θέλεις νασε τιμάω, μή μοῦ ἀφαιρεῖς τήν τιμή μου πρός τόν Θεό· δέν θά σέ ἀκούσω· θά πάω στὴν ἐκκλησία.
Βλέπετε λοιπόν ὅτι δέν μποροῦμε νά βάλουμε πιο πάνω ἀπό τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ τήν ἐντολή τῶν γονιῶν μας, τήν ἐντολή τῶν παιδιῶν μας, ἄν αὐτή προσκρούει στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Αὔριο θα γίνετε γονεῖς· τήν ἐντολή τῆς γυναίκας σας, τήν ἐντολή τοῦ ἄνδρα σας, δέν μπορεῖτε νά τή βάλετε πιό πάνω ἀπό τήν ἐντολή του Θεοῦ. Ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ στέκεται πιό πάνω.
Βέβαια ἔχουμε κάποιες περιπτώσεις πού ὑποχωρεῖ ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί προβλέπονται ἀπό τόν Νόμο τοῦ Θεοῦ. Φέρ' εἰπεῖν, ἕνα τάμα· μία γυναίκα τάζει και λέει: Το παιδί μου θά τό βαφτίσω ἔτσι, ἂν μοῦ τό χαρίσει ὁ Θεός. Ἀλλά δέν ρώτησε τον σύζυγό της. Καί τότε τί γίνεται; Το τάμα εἶναι σοβαρό πράγμα... εἶναι πολύ σοβαρό! Συνεπώς, πῶς τώρα νά ἀθετήσει αὐτό πού ἔταξε στόν Θεό; Λέει ὁ Νόμος, ὁ παλαιός μάλιστα: Ἐάν μια γυναίκα ἔταξε, ἀλλά δέν ρώτησε τον σύζυγό της, εἶναι ἐλεύθερη ἀπό τό τάξιμό της. Δηλαδή; Δέν ἔχει εὐθύνη απέναντι στον Θεό, ἐάν ὁ σύζυγος δεν συμφωνήσει μέ τό τάμα τῆς γυναίκας του. (Στο 30ό κεφάλαιο του βιβλίου Αριθμοί ορίζονταν πολύ συγκεκριμένες ενέργειες σχετικά με τα τάματα. Αν κάποιο παιδί ἤ γυναίκα ανύπαντρη πού ζούσε μέ τόν πατέρα της, ἤ παντρεμένη πού ζοῦσε μέ τόν σύζυγό της είχε κάνει τάμα, θά ἔπρεπε νά ἔχει τήν συγκατάθεση του γονέα ἤ τοῦ συζύγου γιά τήν ἐκπλήρωσή του. Σε διαφορετική περίπτωση, το τάμα δέν ἐλάμβανε χώρα, ακυρωνόταν, καί ὁ Κύριος συγχωρούσε αὐτόν πού ἔταξε. Μόνο ὁ ἄνδρας ἢ ἡ χήρα μποροῦσαν νά τάξουν ὅ,τι ἤθελαν, χωρίς περιορισμό, αλλά καί ήταν υποχρεωμένοι νά τό ἐκπληρώσουν.)
Σᾶς τό ἀνέφερα ενδεικτικά αυτό, γιά νά δεῖτε ὅτι ὑπάρχουν μερικές περιπτώσεις πού εἶναι πράγματι δύσκολες καί πού ὁ Νόμος τοῦ Θεοῦ τίς προβλέπει.
Αὐτό τό φαινόμενο, τό νά βάζουμε τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ πιό κάτω ἀπό ἐκεῖνο πού θά μᾶς πεῖ ἡ γυναίκα μας ἢ ὁ ἄνδρας μας, εἶναι ἕνα θέμα πού ἐπαναλαμβάνεται, ὅπως ὁ Κύριος τό εἶπε στήν παραβολή του μεγάλου δείπνου. Θυμόσαστε τον τρίτο καλεσμένο; Ὅταν κλήθηκε στο δείπνο τῆς Βασιλείας, δηλαδή να ζήσει πνευματική ζωή, γιά νά μπεῖ στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, θυμόσαστε τί ἀπάντησε; «γυναῖκα ἔγημα, καὶ διὰ τοῦτο οὐ δύναμαι ἐλθεῖν» (Λουκά 14, 20), δηλαδή παντρεύτηκα, καί δέν μπορῶ νά ἔρθω. Αυτό σημαίνει ὅτι ἔβαλε τις φροντίδες τοῦ σπιτιοῦ, ἔβαλε τό θέλημα τῆς γυναίκας, καί ἀντίστροφα τοῦ ἄνδρα, πιό πάνω ἀπό τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, πού προσκαλεῖ στο δείπνο τῆς Βασιλείας Του.
Ένα δεύτερο σχόλιο. Λέει ὁ Θεός: «ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου»· εἶναι καταραμένη ἡ γῆ στα ἔργα σου. Προσέξτε αυτό το σημεῖο.
Ὁ Θεός, παιδιά, ποτέ δέν καταρᾶται τά ἔργα Του παρά μόνο ἐκεῖνα πού εἶναι ὁριστικά καταδικασμένα στην απώλεια. Καί, ἐν προκειμένῳ, στην απώλεια εἶναι καταδικασμένοι, ὡς κτίσματα τοῦ Θεοῦ, μόνον ὁ διάβολος, οἱ δαίμονες καί οἱ ἀμετανόητοι ἄνθρωποι.
Ἀκοῦστε πῶς τό λέει αυτό ὁ ἴδιος ὁ Χριστός: «Πορεύεσθε ἀπ' ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ» (Ματθ. 25, 41). Εἴδατε; «οι κατηραμένοι»! Καταρᾶται πρόσωπα ἐδῶ τώρα ὁ Χριστός. Θα τα καταραστεῖ, ἐννοεῖται, στό τέλος πιά τῆς Ἱστορίας, στην Κρίση. Αυτό σημαίνει ὅτι δέν θά ὑπάρχουν περιθώρια μετανοίας, γιατί θά ἔχει λήξει ἡ Ἱστορία. Δέν θά μποροῦν πλέον αὐτοί νά μετανοήσουν· θά εἶναι ἀμετανόητοι.
Λοιπόν, μόνο ὅ,τι μένει αμετανόητο, μόνο ὅ,τι χάνεται ὁριστικά γιά τόν Θεό, μόνο αυτό γίνεται ἀντικείμενο κατάρας τοῦ Θεοῦ.
Ἀλλά ἐφόσον ἡ γῆ θά ἀνακαινισθεῖ, δέν εἶναι δυνατόν νά ὑποστεῖ κατάρα. Ἐδῶ θέλω να προσέξετε πολύ.
Θυμᾶστε πού λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, στην Ἀποκάλυψη, «Καὶ εἶδον οὐρανὸν καινὸν καὶ γῆν καινήν» (Αποκ. 21, 1); εἶδα καινούργιο οὐρανό καί καινούργια γῆ; Ὁ παλαιός ἔφυγε. Ποῦ πῆγε; Ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας, δέν εἶναι κάτι πού φεύγει ἀπό ἕναν χῶρο, καί στόν χῶρο αυτόν ἔρχεται κάτι καινούργιο ἁπλούστατα, τό παλιό αλλάζει, γίνεται καινούργιο. (Ἑρμηνεία εἰς τὴν Ἀποκάλυψιν Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, ΞΕ, PG 106, 424C. Πρβλ. Ψαλμ. 101, 26-27. Εβρ. 1, 10-12)
Καί ὅταν ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης λέει εἶδα καινούργιο οὐρανό καί καινούργια γῆ, σημαίνει ὅτι ὁ παλαιός κόσμος ἀνακαινίζεται καί ἐγκαινίζεται στόν χῶρο τῆς ἀφθαρσίας. Είναι μεγάλο πράγμα αυτό! Ἄρα δέν εἶναι δυνατόν ἡ γῆ νά γίνει ἀντικείμενο κατάρας, ἐφόσον θά ἀνακαινισθεῖ. Εἶναι ποτέ δυνατόν;
Ἀλλά καί ἐπί πλέον τί θά ἐκαταρᾶτο ὁ Θεός; Θά ἐκαταρᾶτο τό χῶμα, δηλαδή, ἄς ποῦμε, τήν ἐπιφάνεια τῆς γῆς; τά χωράφια, τα φυτά; τά ζῶα;... γιατί αὐτά ἀποτελοῦν τή γῆ καί τόν κόσμο της, τα στολίδια της. Αλλά ξεχώρισε ὁ Θεός τό φίδι, καί εἶπε νά εἶσαι καταραμένο ἀπό ὅλα τά ζώα. Ξεχώρισε το φίδι. Βέβαια ὄχι το φίδι αυτό καθεαυτό, αλλά τόν διάβολο, πού ἦταν πίσω ἀπό τό φίδι. (Βλ. Μάθημα 66ο)
Ὁ Θεός λοιπόν δέν καταρᾶται τά δημιουργήματά Του, ἐφόσον αὐτά εἶναι ἄψυχα, ἢ ἄλογα ἐάν θέλετε, ὅπως εἶναι τό ζωικό καί τό φυτικό βασίλειο. Αλλά τί λέει; προσέξτε: «ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου». Ἐδῶ εἶναι τό κλειδί. Ὄχι «ἐπικατάρατος ἡ γῆ» και να σταματήσει, αλλά «ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου», στά ἔργα σου, δηλαδή ὅταν ἐσύ θά τήν ἐργάζεσαι τή γῆ.
Γιά νά τό καταλάβετε, θά σᾶς πῶ ἕνα παρεμφερές, κάτι παράλληλο.
Το κακό υπάρχει; Οἱ ἀρχαῖοι –οἱ ἐκτός βεβαίως τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ – ἔλεγαν μέ τή φιλοσοφία τους ὅτι το κακό εδράζεται στην ύλη ή, καλύτερα, η ύλη, ὡς ἀρχή, εἶναι κάτι τό κακό, ἐνῶ τό πνεῦμα, ὡς ἀρχή, εἶναι κάτι τό καλό, καί ἔχουμε τή γνωστή μας διαρχία. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Α΄, Μαθήματα 2ο καί 4ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2017, καί Τόμος Β΄, Μάθημα 14ο, Στόμιον Λαρίσης 2018)
Ὅλα τά φιλοσοφικά συστήματα καί ὅλες οἱ θρησκεῖες τοῦ κόσμου στο βάθος είναι διαρχικές, δηλαδή ἔχουν πάντα τόν θεό τοῦ καλοῦ καί τόν θεό τοῦ κακοῦ, το σκοτάδι καί τό φῶς, τήν ὕλη καί τό πνεῦμα, να παλεύουν μεταξύ τους, καί πότε να νικάει τό ἕνα καί πότε να νικάει τό ἄλλο. Το κάνουν δέ αυτό γιά νά ἑρμηνεύσουν τήν παρουσία τοῦ κακοῦ. Διότι ἑρμηνεία κάνουν οἱ ἄνθρωποι. Πῶς νά ἑρμηνεύσουν τήν παρουσία του κακοῦ; Βγάζουν αυτήν τή θεωρία, ὅτι ἔχουμε δύο ἀρχές, καί πιστεύουν ὅτι ὑπάρχει ἡ ἀρχή τοῦ καλοῦ καί ἡ ἀρχή τοῦ κακοῦ. Τί θά ἀπαντούσαμε σ' αυτό;
Ὁ Χριστιανισμός λέει ὅτι τήν ὕλη τήν ἔκανε ὁ Θεός, καί δέν εἶναι δυνατόν ποτέ αυτή νά εἶναι ἕδρα τοῦ κακοῦ, οὔτε ὑπάρχει ουσία κακή· διότι ὅ,τι κάνει ὁ Θεός εἶναι ἀγαθό, γιατί καί ὁ ἴδιος εἶναι ἀγαθός.
Τότε ὅμως πῶς ὑπάρχει το κακό; Ακούστε το.
Τό κακό δέν ὑπάρχει στήν ὕλη, αλλά υπάρχει στην προαίρεση· ἐν τῷ πράττειν ὑπάρχει τό κακό, στην προαίρεση. Ἐνῶ κάνω κάτι, αυτό το κάτι πού κάνω, πού ἐγώ θέλω να κάνω, εἶναι ἤ καλό ή κακό. Δέν ὑπάρχει λοιπόν ὡς οὐσία το κακό. («Οὐ περὶ τὴν οὐσίαν τῶν γεγονότων τὸ κακὸν θεωρεῖται, ἀλλὰ περὶ τὴν ἐσφαλμένην καὶ ἀλόγιστον κίνησιν.» (ὁσ. Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, Ἑκατοντὰς Δ', Περὶ Ἀγάπης ιδ', PG 90, 1052Α) «Τὸ κακόν, οὔτε ἐν φύσει ἐστίν, οὔτε μὴν φύσει τίς ἐστι κακός· κακὸν γάρ τι ὁ Θεὸς οὐκ ἐποίησεν. Ὅτε δὲ ἐν τῇ ἐπιθυμίᾳ τῆς καρδίας εἰς εἶδός τις φέρει το οὐκ ὃν ἐν ουσία, τότε ἄρχεται εἶναι, ὅπερ ἂν ὁ τοῦτο ποιῶν ἐθέλοι· δεῖ οὖν ἀεὶ τῇ ἐπιμελείᾳ τῆς μνήμης τοῦ Θεοῦ, ἀμελεῖν τῆς ἕξεως τοῦ κακοῦ. Δυνατωτέρα γάρ ἐστιν ἡ φύσις τοῦ καλοῦ, τῆς ἕξεως τοῦ κακοῦ· ἐπειδὴ τὸ μὲν ἐστί, τὸ δὲ οὐκ ἐστι· εἰ μὴ μόνον ἐν τῷ πράττεσθαι.» (ἁγίου Διαδόχου Φωτικής, Φιλοκαλία, τόμ. Α΄, Λόγος ἀσκητικός γ΄, ἐκδ. Παν. Αθ. Τζελάτη, Ἀθῆναι 1893, σ. 141). Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Ε΄, Μάθημα 56ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2021)
Τό ἴδιο πράγμα καί ἐδῶ. Ἡ κατάρα δέν είναι στη γῆ, ἀλλὰ στὰ ἔργα πού θά δουλέψει ὁ ἄνθρωπος στη γῆ· ἐκεῖ εἶναι ἡ κατάρα. Ὥστε ὁ Θεός δέν καταρᾶται οὔτε τήν Εὔα, οὔτε τόν Αδάμ. Ἀφοῦ θά τούς ἀναστήσει, ἀφοῦ θά κατεβεί στα χθόνια, κάτω στόν Ἅδη θά κατεβεῖ ὁ Χριστός, γιά νά συναντήσει τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα· πῶς τώρα να τους καταραστεῖ; εἶναι ποτέ δυνατόν; (Βλ. Γέν. 1, 28) Οὔτε τή γῆ καταρᾶται· ἀλλά ἐν τῷ πράττειν, δηλαδή ἐνῶ ὁ ἄνδρας θα πάει να δουλέψει, νά έργαστεῖ τά ἔργα του πάνω στή γῆ, ἐκεῖ θά ὑπάρχει κατάρα. (Βλ. Ἰωάν. Χρυσοστόμου, Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ', PG 53, 146: «Ἐπειδὴ γὰρ διὰ τὸν ἄνθρωπον παρήχθη (ή γῆ), ἵνα οὕτως ἀπολαύειν δύνηται τῶν ἐξ αὐτῆς ἀναδιδομένων, διὰ τοῦτο πάλιν διὰ τὸν ἄνθρωπον άμαρτόντα ταύτῃ τὴν κατάραν ἐπιτίθησιν»)
Τί σημαίνει αὐτό; Ακούστε το:
Πρῶτον. Ὅταν θα προσπαθεῖ νά ἀποκτήσει τήν τροφή του, θά τήν ἀποκτάει μέ λύπη, μέ πίεση, μέ κόπο καί στενοχώρια.
Δεύτερον. Θά ὑπάρχει μειωμένη απόδοση τῆς γῆς. Δέν θά ἀνταποκρίνεται δηλαδή ή απόδοση στό ἔργο πού θά καταβάλλει ὁ ἄνδρας. Θα λέγαμε ὅτι ἡ γῆ θά γεμίσει μ' ἐκεῖνο πού ἀναφέρει ὁ Θεός στό ἱερό κείμενο, μέ «ακάνθας καὶ τριβόλους» (Γέν. 3, 18).
Ξέρετε τί εἶναι τά τριβόλια; Εἶναι ἀγκάθια πού ἔχουν τέσσερα αγκαθωτά σημεία, σε τέτοια σχέση, πού ὅπως κι ἄν τά πετάξετε κάτω, τά τρία αγκάθια θά εἶναι πρός τά κάτω καί τό ἕνα θά εἶναι πρός τά πάνω. Αυτό λέγεται τρίβολος.
Τέτοια τριβόλια τεχνητά ἔφτιαχναν κάποτε καί οἱ ἀρχαῖοι καί τά ἔριχναν στή γῆ, ὅπως σήμερα ἔχουμε τίς νάρκες στα ναρκοπέδια· ἦταν οἱ νάρκες θα λέγαμε τῶν ἀρχαίων. Τά πετοῦσαν στο πεδίο της μάχης, ὥστε τά ἅρματα τῶν ἐχθρῶν, τά ἄλογα καί οἱ πεζοί νά μήν μποροῦν νά κινηθοῦν, καθώς πάντα ἡ μία αἰχμή ήταν πρός τά πάνω. Ὄχι ἀγκάθια· αὐτά τά ἔφτιαχναν από σίδηρο τότε στήν ἀρχαιότητα. Αὐτό εἶναι ὁ τρίβολος, τα τριβόλια.
Αγκάθια καί τριβόλια θα βλαστάνουν σαν παράσιτα μέσα στα χωράφια σου, μέσα στους κήπους σου, μέσα στην παραγωγή σου, λέει ὁ Θεός στον Αδάμ, καί δέν θά ἔχεις ποτέ ἑκατό τοῖς ἑκατό παραγωγή.
Ακόμη, θά μπορούσαμε νά ποῦμε ἐδῶ, σ' αὐτό τό σημεῖο, τό ἑξῆς. Προσέξτε, παρακαλώ. Θα μπορούσατε νά μοῦ πεῖτε:
Τί λέτε, πάτερ;... Να γιατί εἶναι ἀναχρονισμένη ἡ Παλαιά Διαθήκη. Αὐτή ἡ κατάρα σήμερα ἔχει ἀποσοβηθεῖ, ἔχει πάει στήν ἄκρη – κουτά πράγματα! Κάποτε μέ τά ξύλινα αλέτρια ὀργώναμε καί μέ τήν κοπριά τῶν ζώων τῶν σταύλων λιπαίναμε τα χωράφια, γι' αὐτό καί παίρναμε πράγματι πολύ λίγο. Καί δούλευαν τότε ἐδῶ στη Θεσσαλία οἱ ἄνθρωποι, έβγαινε ὅλος ο κόσμος, σ' ὅλο τόν κάμπο ἔβγαινε ὅλη ή πόλη γιά νά θερίσουν, ἄνδρες καί γυναῖκες... Σήμερα ὅμως ἔχουμε τρακτέρ, σήμερα ἔχουμε τα λιπάσματα, ἔχουμε τόσα μηχανήματα, καί παίρνουμε μια υπερπαραγωγή, καί ἐσεῖς μᾶς λέτε για ακάνθας καί τριβόλους;... Ὅσο δέ γιά τήν ἐρυσίβη, τόν βροῦχο καί τά λοιπά ζιζάνια, ὅλα αὐτά ὑπερνικήθηκαν μέ τά φυτοφάρμακα.
Πολύ ὡραῖα, ἄνθρωπε!... Θυμᾶστε τί σᾶς ἔλεγα την περασμένη φορά; Κάτι γιά τή γυναίκα σᾶς ἔλεγα, ὡς πρός τόν ἀνώδυνο τοκετό, τούς πόνους του τοκετού της ναί, τούς ὑπερνίκησε, ἀλλά ἔχει τήν ἐπώδυνη ἀγωγή τῶν παιδιῶν. Ἔτσι καί ἐδῶ ὑπερνικήσαμε τις δυσκολίες αυτές τῆς γῆς, ἀλλά φτιάξαμε ἕνα περιβάλλον ακατάλληλο γιά νά ζοῦμε. Ρίξαμε τόσα φάρμακα πάνω στή γῆ, ὥστε δέν μποροῦμε οὔτε νερό πιά νά πιοῦμε, οὔτε νά ἀναπνεύσουμε! Είναι μολυσμένο πιά τό περιβάλλον. Οὔτε και να κολυμπήσουμε μπορούμε! Δέν μπορούμε πιά νά μπούμε στη θάλασσα! Τα ψάρια ψοφοῦν, ἡ γῆ δηλητηριάζεται! Η οικολογία –νομίζω θά μαθαίνετε γι' αυτήν στο σχολείο σας, θα διαβάζετε– μᾶς δείχνει πιά ὅτι ἡ γῆ ἀρχίζει να είναι αφιλόξενη! (Ο Δημιουργός, προγνωρίζοντας τήν πτώση τοῦ ἀνθρώπου, ἡ οποία συμπαρέσυρε καί τήν κτίση στη φθορά καί στόν θάνατο, ἔβαλε στη φύση και κάποιους μηχανισμούς αυτοεπιδιόρθωσης - ανανέωσης, ὥστε νά ἀντισταθμίζονται οἱ φυσιολογικές φθορές πού αυτή θα ὑφίστατο μέσα στον χρόνο. Τέτοιοι μηχανισμοί είναι ή συνεχής διήθηση του ατμοσφαιρικοῦ ἀέρα, ἡ ἀέναη ανακύκληση τοῦ ὀξυγόνου, τοῦ διοξειδίου τοῦ ἄνθρακα, τοῦ νεροῦ, τοῦ ἀζώτου, τοῦ ἄνθρακα κ.ά. στοιχείων, ἀλλά καί ἡ ἀνανέωση κάποιων πηγῶν ἐνέργειας. Ὅμως, τοὺς τρεῖς τελευταίους αἰῶνες, μέ τήν ραγδαία ανάπτυξη τοῦ τεχνικού μας πολιτισμοῦ, ὁ ρυθμός φθορᾶς πού προκαλεῖται στο περιβάλλον αυξήθηκε κατακόρυφα, με αποτέλεσμα ἡ φύση νά μήν προλαβαίνει νά ἐπισκευάζεται καί ἀνανεώνεται. Από τον 19ο αιώνα, μέ τήν βιομηχανική επανάσταση, μεγάλωναν ὅλο καί περισσότερο οἱ ἀντιδράσεις γιά τόν ἀντίκτυπο τῆς ἀνθρώπινης δραστηριότητος στο περιβάλλον. Ἔτσι, ἀναπτύχθηκαν κάποιες νέες επιστήμες σε σχέση μέ τό περιβάλλον (Περιβαλλοντολογία), ὅπως καί τή Γῆ, τόν οἶκο μας (Οικολογία)) Λοιπόν, μπορεῖς τώρα να καυχηθεῖς; Δέν μπορεῖς νά καυχηθεῖς.
Προχωρῶ· τρίτο. Μέ κόπο καί ιδρώτα θα παίρνεις τήν τροφή σου ἀπό τή γῆ· ὄχι μόνο μέ λύπη, ἀλλά καί μέ κόπο καί μέ ιδρώτα!
Τέταρτο. Αὐτά ὅλα δέν θά εἶναι γιά κάποιο καιρό, ἀλλά γιά πάντα· «ἕως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθης» (Γέν. 3, 19), Ισόβια!
Πέμπτον. Ἐδῶ ὑπάρχει καί κάτι καλό. Κάτω ἀπό αὐτές τίς πιεστικές καταστάσεις πού θά ζεῖς, ὅπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, «ἵνα τούτοις πιεζόμενος», δηλαδή μέ τό νά θλίβεσαι καί νά ἱδρώνεις, «ἔχῃς διδασκαλίαν διηνεκή του μετριάζειν, καὶ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἐπιγινώσκειν» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, θ΄, PG 53, 146). Αὐτό τό σημεῖο θέλω νά τό προσέξετε θά σᾶς τό ἀναλύσω. Θα κάνουμε καί ἕνα μικρό σχόλιο, ἀφοῦ πρῶτα σᾶς τό μεταφράσω. Ὅταν βρίσκεσαι κάτω ἀπό τήν πίεση ὅλων αὐτῶν πού θεωρούνται κατάρα, ἔχεις μια διαρκή διδασκαλία στο να μετριάζεις και να γνωρίζεις τή δική σου φύση.
Γιά νά τό δοῦμε αὐτό.
Τί θά πεῖ «μετριάζειν», απαρέμφατο, πού λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος; Εἶναι τό μέτριο, ή μετριοφροσύνη, εἶναι τό αύταρκες, δηλαδή ή αυτάρκεια· εἶναι ἐκεῖνο πού ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, μέτρον ἄριστον. Μέ ἄλλα λόγια, μήν εἶσαι ὑπερήφανος καί πλεονέκτης· να μένεις σ' αὐτό πού σοῦ ὅρισε ὁ Θεός. Διότι ὁ Ἀδάμ ἐπιθύμησε περισσότερα πράγματα· ἐπιθύμησε τήν ίσοθεΐα. Μάθε λοιπόν νά μή ζητᾶς πάνω ἀπό τίς δυνάμεις σου, πάνω ἀπό ἐκεῖνο πού μπορεῖς.
Μάλιστα, θέλετε νά σᾶς πῶ πῶς ὑπάρχει αὐτό ἔξω ἀπό τόν Χριστιανισμό; Υπάρχει ένας μύθος, ὁ Μαθητευόμενος Μάγος, πού ἔχει γίνει καί μουσική από κάποιον διάσημο μουσικό –τον Wagner; δέν θυμᾶμαι. (Ο Μαθητευόμενος Μάγος βασίστηκε στο ομώνυμο ἔργο τοῦ Γκαίτε Zauberlehrling, από τό ὁποῖο εἶχε ἐμπνευστεῖ τό μουσικότου ἔργο, L' apprenti sorcier, ο Γάλλος συνθέτης Πώλ Ντικά (Paul Abraham Dukas, 1865 - 1935)) Ξέρετε τί δείχνει ἐκεῖ; Ἀκοῦστε:
Εἶναι ἕνας μάγος, ὁ ὁποῖος κάνει πολλά μαγικά, και λέει στον μαθητή του: Εγώ θα φύγω για μιά δουλειά. Πρόσεξε μην κάνεις τίποτα παραπάνω ἀπ' αὐτά πού σοῦ ἔχω πεῖ. Μόνο να σφουγγαρίσεις ἐδῶ μέσα στο εργαστήριο. Αυτός όμως μονολογεῖ: Να σφουγγαρίσω;... Καί γιατί νά μήν μοῦ τό σφουγγαρίσουν ἄλλοι το πάτωμα, καί νά τό σφουγγαρίσω ἐγώ; Ανοίγει λοιπόν τα μαγικά βιβλία και βρίσκει τον τρόπο πῶς νά καλέσει τις δυνάμεις... νά ἔρθουν να σφουγγαρίσουν! Ἦρθαν οἱ μαγικές δυνάμεις αμέσως, μέ τήν ἐπίκληση πού ἔκανε. Τί θέλεις; Σφουγγάρισμα! Μάλιστα. Αμέσως λοιπόν. Αρχίζουν και κουβαλούν νερό από τό πηγάδι, κουβαλοῦν συνέχεια, καί νά τό χύνουν πάνω στο πάτωμα. Ευχαριστημένος αὐτός, πού δέν κάνει πια μόνος του τή δουλειά – ὁ τεχνικός πολιτισμός· ὁ ἄνθρωπος δεν θέλει να κάνει μόνος του τις δουλειές. Αλλά τί γίνεται μετά; Ο μαθητής του μάγου ἤξερε τη συνταγή να καλέσει τίς δυνάμεις, αλλά δέν ἤξερε τή συνταγή να τις ανακαλέσει. Οἱ δυνάμεις όμως συνέχιζαν να ρίχνουν νερό, νερό, νερό... Τό νερό ἄρχισε νά ἀνεβαίνει, καί αυτός κόντευε να πνιγεῖ! Οπότε καταφθάνει ἐκεῖ ὁ μάγος καί φωνάζει: Τί εἶναι αὐτά;...
Αὐτός εἶναι ὁ ἄνθρωπος· δέν ξέρει το μέτρο. Αυτός εἶναι ὁ τεχνικός πολιτισμός. Βγάλαμε, ανακαλύψαμε, βρήκαμε τήν ατομική ενέργεια, αλλά πῶς θά τή σταματήσουμε, πού μ' αυτή θα σκοτωθοῦμε; Βλέπετε;
Κοιτάξτε λοιπόν τό ρῆμα «μετριάζειν». Γιά νά ἔχεις, λέει, κάτω από την πίεση της δουλειάς σου και τοῦ ἱδρώτα σου, νά ἔχεις «διηνεκή διδασκαλίαν τοῦ μετριάζειν», συνεχή διδασκαλία να μετριάζεις, νά μή ζητᾶς πράγματα ἔξω ἀπό τή δυνατότητά σου, «καὶ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἐπιγινώσκειν», καί νά γνωρίζεις καλά τη φύση σου, ποιός εἶσαι. Τί θά πεῖ αὐτό; ὅτι ἔχεις περιορισμένες δυνατότητες. Μή ζητᾶς νά ἔχεις ὅ,τι ὁ Θεός δέν σοῦ ἔχει δώσει.
Ἕκτον. Εἴπαμε ὅτι ἡ γῆ δέν εἶναι ἀντικείμενο κατάρας τοῦ Θεοῦ. Ἐδῶ νά σᾶς ἐξηγήσω τώρα. Ἡ γῆ θά ὑποταχθεῖ στή φθορά καί τόν θάνατο, μέχρι νά ἀνακαινισθεῖ. Σᾶς διαβάζω τί λέει στην Πρός Ρωμαίους ὁ ἀπόστολος Παῦλος – εἶναι περίφημα λόγια αὐτά καί ἀποκαλυπτικά:
«Τῇ γὰρ ματαιότητι», διότι στη ματαιότητα, δηλαδή στη φθορά καί τόν θάνατο, «ἡ κτίσις υπετάγη», ὑποτάχθηκε ἡ κτίση, «οὐχ ἑκοῦσα», ὄχι θεληματικά, «ἀλλὰ διὰ τὸν ὑποτάξαντα», δηλαδή τόν Θεό, «ἐπ᾿ ἐλπίδι», ἐδῶ ὑπογραμίζω τή λέξη, μέ τήν ἐλπίδα, «ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ κτίσις ἐλευθερωθήσεται ἀπὸ τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ», ὅτι καί αὐτή θά ἐλευθερωθεῖ ἀπό τή δουλεία τῆς φθορᾶς καί θά μπεῖ μέσα στη δόξα τῶν παιδιῶν τοῦ Θεοῦ. Ὅπως θά ἀναστηθοῦμε ἐμεῖς καί θά εἴμαστε μέ καινούργια σώματα, ἔτσι καί ἡ κτίση θα γίνει καινούργια. Ὄχι βεβαίως ὅτι θά 'χει ζῶα και φυτά... ἀλλά ἡ ὕλη αὐτή πού ὑπάρχει θα γίνει καινούργια, ὅπως μόνο ὁ Θεός γνωρίζει.
»οἴδαμεν γὰρ ὅτι πᾶσα ἡ κτίσις», γιατί γνωρίζουμε ὅτι ὅλη ἡ δημιουργία, «συστενάζει», στενάζει μαζί μας, «καὶ συνωδίνει», πονάει μαζί μας, «ἄχρι τοῦ νῦν», μέχρι τώρα «ἡ γὰρ ἀποκαραδοκία τῆς κτίσεως τὴν ἀποκάλυψιν τῶν υἱῶν τοῦ Θεοῦ ἀπεκδέχεται» (Ρωμ. 8, 20-22, 19) (ἀποκαραδοκία σημαίνει σφοδρή επιθυμία), γιατί ἡ σφροδρή ἐπιθυμία τῆς δημιουργίας εἶναι νά ἔρθει ἡ ἡμέρα τῆς ἀποκαλύψεως τῶν υἱῶν τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Αὐτό λοιπόν περιμένει ἡ κτίση.
Τήν προσωποποιεῖ ἐδῶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος, γιατί δέν ἔχει λογική ή κτίση. Υποφέρει, γιατί εἶναι ὑποταγμένη στη ματαιότητα, την φθορά καί τόν θάνατο, ἀλλά ἀναμένει τήν ανακαίνισή της. (Ὁ Εὐθύμιος Ζιγαβηνός αιτιολογεῖ τήν προσωποποίηση τῆς κτίσεως καί τῆς εἰκόνας που παρουσιάζει ὁ Παῦλος στό ἐν λόγῳ χωρίο: «Τοῦτον εἶπεν, οὐ στεναγμοῦ τινος ἀκούσας ἀπὸ οὐρανοῦ καὶ γῆς φερομένου, ἀλλ᾽ ἵνα τῶν μελλόντων ἀγαθῶν ἐνδείξηται τὴν ὑπερβολὴν καὶ τὴν ἐπιθυμίαν τῆς ἀπαλλαγῆς τῶν κατεχόντων κακῶν.» (στο Ν. Καλογερα, Ερμηνεία εἰς τὰς ΙΔ΄ Ἐπιστολὰς τοῦ Απ. Παύλου καὶ εἰς τὰς Ζ΄ Καθολικάς, τ. Α΄, 1887, σ. 93))
Ἕβδομον. Τό ἀποκορύφωμα τῆς· τιμωρίας καί γιά τούς δύο, τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα, ξέρετε ποιό εἶναι; ὁ θάνατος! Φοβερό πράγμα! Ὅταν λέει στον Αδάμ «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ», εἶσαι χωματένιος και στο χώμα θα γυρίσεις –φυσικά ὑπονοεῖ καί τήν Εὔα–, ἐννοεῖ τον θάνατο. Φοβερό πράγμα, παιδιά, ὁ θάνατος!
Αλλά, μέ δύο λόγια, τί σημαίνει θάνατος.
Πρώτα-πρώτα σημαίνει χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τόν Θεό, καί ὕστερα χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα. Χωρίζεται ἡ ψυχή ἀπό τόν Θεό, χωρίζεται καί τό σῶμα ἀπό τήν ψυχή. Ὁ πρῶτος χωρισμός λέγεται πνευματικός θάνατος, ὁ δεύτερος λέγεται σωματικός θάνατος. Ὁ πρῶτος χωρισμός εἶναι αἰώνιος, ἂν ὁ ἄνθρωπος δέν μετανοήσει, –αἰώνιος εἶναι ὁ χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τόν Θεό!–, ἐνῶ ὁ δεύτερος χωρισμός εἶναι προσωρινός, διότι θά γίνει ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν.
Ταυτοχρόνως ὅμως, αυτό το μέγιστο τῆς τιμωρίας, ὁ θάνατος, εἶναι καί μία ευεργεσία. Λένε οἱ Πατέρες ὅτι ὁ Θεός ἐπιτρέπει τόν θάνατο «ἵνα μὴ τὸ κακὸν ἀθάνατον γένηται» (Βλ. άγ. Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος ΛΗ΄, Εἰς τὰ Θεοφάνεια: «ἵνα μὴ ἀθάνατον ᾖ τὸ κακόν» (PG 36, 324D)· καί άγ. Επιφανίου Κύπρου, Κατὰ Ὠριγένους, ΚϚ΄: «Ώσπεροῦν ἀλεξιφαρμάκου γὰρ τρόπον ὑπὸ τοῦ ἀλεξιτῆρος ἡμῶν ἀληθῶς καὶ ἰατροῦ Θεοῦ πρὸς ἐκρίζωσιν τῆς ἁμαρτίας παρελήφθη ὁ θάνατος καὶ ἀφανισμόν, ἳνα μὴ διαιωνίζον ἐν ἡμῖν εἴη τὸ κακόν, ἀθάνατον ἅτε ἐν ἀθανάτοῖς ἀνατείλαν, αὐτοὶ δὲ λελωβημένοι καὶ ἐκστάντες νοσούντων τρόπον τῆς οἰκείας ἀρετῆς ἐπὶ πολὺ διατρίβωμεν, ἅτε ἐν ὑφεστηκόσιν ἀεὶ καὶ ἀθανάτοις σώμασι τὴν κατὰ τὸ ἁμάρτημα μεγάλην τρέφοντες νόσον. διὸ δὴ καλῶς ταύτην πρὸς ἄμφω σωτηρίαν καὶ ψυχῆς καὶ σώματος φαρμακευτικῆς τρόπον καθάρσεως τὸν θάνατον ὁ Θεὸς ηὕρατο, ἵνα πανάμωμοι καὶ ἀσινεῖς οὕτως ἐξεργασθῶμεν.» (PG 41, 1112BC)), γιά νά μή γίνει ἀθάνατο τό κακό πού ἐργάστηκε ὁ Ἀδάμ.
Ἔτσι, βάζει τέρμα, γιά νά ἀρχίσει μια καινούργια περίοδος. Καί αὐτή ἡ περίοδος είναι μετά το τέλος τῆς ιστορίας. Αλλά, πέρα από το τέλος αυτό της Ιστορίας ἔρχεται ὁ Θεός καί παρασκευάζει μια κρείττονα, μια ἀγαθότερη, μιά καλύτερη ζωή, μέ τήν ἀνάστασή μας καί τήν ἐγκατάστασή μας στή Βασιλεία Του. (Βλ. Εβρ. 11, 35)
Ὅλα αὐτά ἀπορρέουν από τό ἀπολυτρωτικό ἔργο τοῦ Χριστοῦ· διότι ὁ Χριστός εργάσθηκε αυτήν τήν ἀνακαίνιση, τή δική μας καί τῆς δημιουργίας. Ἔτσι λοιπόν ὁ Χριστός, μέ τόν θάνατό του, νίκησε τον θάνατο. Ὁ θάνατος αὐτός πού υπάρχει βάζει τέρμα στο κακό, καί ἀκολουθεῖ ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν.
Ἴσως ὅμως κάποιος νά πεῖ: Ὁ Θεός εἶπε «ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ' αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γέν. 2, 17), τήν ἡμέρα πού θα φάτε θα πεθάνετε. Ὅμως δεν πέθαναν οἱ πρωτόπλαστοι τήν ἡμέρα πού ἔφαγαν. Μάλιστα ὁ Αδάμ καί ἡ Εὔα ἔζησαν πολλά χρόνια. Ξέρουμε από την Αγία Γραφή ὅτι ὁ Ἀδάμ ἔζησε εννιακόσια τριάντα χρόνια. (Βλ. Γέν. 5, 5) Τότε, λοιπόν, πῶς ἐξηγεῖται αὐτό; Μήπως υπάρχει καμμία αντίφαση;
Ὄχι, παιδιά. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος ἀπαντάει ὡς ἑξῆς: «τῇ τοῦ Θεοῦ ἀποφάσει τεθνήκασιν» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, θ΄, PG 53, 147). Τί σημαίνει αυτό; Σύμφωνα μέ τήν απόφαση τοῦ Θεοῦ ἔχουν πεθάνει.
Αναφέρει μάλιστα καί ἕνα παράδειγμα, πού εἶναι δικό του. Δηλαδή, γίνεται μία δίκη, καί τό δικαστήριο καταδικάζει ἕναν κακούργο σε αποκεφαλισμό. Αλλά τήν ὥρα πού βγαίνει ἡ ἀπόφαση δέν γίνεται καί ἡ ἐκτέλεση. Παίρνουν τον κατάδικο και τον βάζουν στο κελί του, καί μάλιστα ἐκεῖ μπορεῖ νά μείνει πολύ καιρό. («Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τῶν δικαστηρίων τῶν ἀνθρωπίνων, ἐπειδὰν ἀπόφασίν τις δεξάμενος τοῦ πάντως τὴν κεφαλὴν ἀποτμηθήναι, εἶτα εἰς τὸ δεσμωτήριον ἐμβληθῇ, κἂν ἐπὶ πολὺν χρόνον διαμένῃ, οὐδὲν ἄμεινον τῶν νεκρῶν καὶ τεθνηκότων διάξει, τῇ ἀποφάσει τεθνηκώς· τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ οὗτοι, ἐξ ἐκείνης τῆς ἡμέρας, ἐξ ἧς τὴν ἀπόφασιν ἐδέξαντο τῆς θνητότητος, εἰ καὶ πολὺν διήρκεσαν χρόνον, ἀλλὰ τῇ ἀποφάσει τεθνήκασιν.» (αὐτόθι)) Καί σήμερα, σε τέτοιες καταδίκες, μπορεῖ καί χρόνια νά μείνει ὁ κατάδικος μέσα στο κελλί του, περιμένοντας πότε θά ἐφαρμοσθεί ή θανατική του εκτέλεση. Σημαίνει λοιπόν ὅτι ἡ ἀπόφαση γιά τήν θανατική ἐκτέλεση βγήκε, τελείωσε, άσχετα αν τώρα ἀκόμα ζεῖ.
Συνεπῶς τό «τεθνήκασιν, τό ἔχουν πεθάνει, πού λέει ἐδῶ ὁ ἱερός Χρυσόστομος, αναφέρεται στην απόφαση τοῦ Θεοῦ, «τῇ τοῦ Θεοῦ ἀποφάσει τεθνήκασιν».
Μποροῦμε ὅμως νά ποῦμε καί κάτι ἄλλο, παιδιά· ὅτι, μετά τήν παράβαση, ἀμέσως ἐπῆλθε ὁ θάνατος, ὁ πνευματικός θάνατος, ο χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τόν Θεό. Διότι θά δοῦμε στο μεταπροσεχές μάθημα ὅτι ὁ Θεός ἔβγαλε τούς πρωτοπλάστους ἀπό τόν παράδεισο· δηλαδή δέν ἔχει πλέον καμμία ἐπικοινωνία μαζί τους. Αὐτός εἶναι ὁ πρῶτος θάνατος, ὁ θάνατος τῆς ψυχῆς. Μετά συνέβη καί ὁ δεύτερος θάνατος, ὁ θάνατος τοῦ σώματος. Αλλά ὅλα αὐτά πού εἴπαμε, καί γιά τήν Εὔα καί γιά τόν Ἀδάμ, συνιστούν βεβαίως μία καταδίκη. Ἀλλά αὐτή ἡ καταδίκη, τόσο τῆς Εὔας ὅσο καί τοῦ Αδάμ, ξαναλέω, εἶναι προσωρινή.
Ἐάν κανείς πιστέψει στον Χριστό καί πολιτευθεί ὅπως ὁ Χριστός θέλει, τότε, παιδιά, γυρίζει πίσω σε μια καλύτερη ζωή, γυρίζει πίσω στον Παράδεισο του Θεοῦ, γυρίζει πίσω στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. (Βλ. Ἑβρ. 10, 34. 11, 16)
Βλέπετε τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ; βλέπετε τή φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ;... Ὁ ἄνθρωπος ἁμάρτησε, ἀλλά ὁ Θεός δέν τόν ἄφησε χωρίς θεραπεία. Τώρα, ἐάν ὁ ἄνθρωπος ἐπιμένει πεισματικά και δαιμονικά στήν ἁμαρτία, εἶναι ὑπεύθυνος τῆς δικῆς του καταδίκης. Ἄν ὅμως ἔχει ταπείνωση, καί πεῖ Θεέ μου, ἔχω ἁμαρτήσει, καί ἐγώ καί οἱ πρόγονοί μου· βοήθησέ με, συγχώρεσέ με· θα ζήσω καί θά πολιτευθῶ ὅπως Ἐσύ θέλεις, γιατί πιστεύω στό θεανθρώπινο πρόσωπό Σου, τότε Ἐκεῖνος θά μᾶς βεβαιώσει, ὅπως τότε καί τόν ληστή: Σε βεβαιώνω, σήμερα θά εἶσαι μαζί μου στον Παράδεισο. (Λουκά 23, 43)
Ἀλλά, πρῶτα ὁ Θεός, θά συνεχίσουμε.
Κυριακή, 10 Μαρτίου 1985
68η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
