†. Συνεχίζουμε, παιδιά, τό θέμα μας, πάντοτε ἀπό τήν περίφημη πνευματική διαθήκη τοῦ Τωβίτ. Ὁ Τωβίτ προχωρεῖ σ’ ἕνα νέο θέμα καταθέτοντάς το κι αὐτό στήν πνευματική διαθήκη χάριν τοῦ γιοῦ του, τοῦ Τωβία.
Λέγει: «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον, ἀπὸ πάσης πορνείας». Δηλαδή: «Προσεχε τόν ἑαυτό σου, παιδί μου, ἀπό κάθε μορφῆς ἀνηθικότητα». Εἶναι μιά συμβουλή πολύ μεγάλης ἀξίας, πού ἴσως ἐλάχιστοι γονεῖς εἶναι ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι θά μποροῦσαν ἔτσι νά συμβουλεύσουν τά παιδιά τους. Γιά νά μήν πῶ ὅτι ὑπάρχει καί ἡ ἀντίθετος ἄποψη ὅτι σπρώχνουν τά παιδιά τους οἱ γονεῖς εἰς τά σαρκικά ἁμαρτήματα, εἰς τήν ἀνηθικότητα. Καί τά ἀγόρια τους (προπαντός), ἀλλά δυστυχῶς, τόν τελευταῖο καιρό καί τά κορίτσια τους! Συμβουλεύει, λοιπόν, ὁ Τωβίτ τό παιδί του νά προσέχει ἀπό κάθε μορφῆς ἀνηθικότητα, δηλαδή κάθε μορφῆς, σᾶς εἶπα, σαρκικῶν πράξεων. Ὅμως, τό θέμα εἶναι πολύ μεγάλο, κι ἐπειδή αὐτή ἡ πρότασις τόσο μικρή πού εἶναι, περιέχει δύο θέσεις, θά πάρουμε τήν πρώτη θέση, τώρα, πρίν τίς γιορτές, καί ἀμφιβάλλω, βέβαια, ἄν θά τελειώσουμε, οὔτε κἄν τήν πρώτη θέση, γιά νά δοῦμε τή δεύτερη μετά τίς γιορτές, πρῶτα ὁ Θεός, διεξοδικά.
Τό μικρόν ἡμιστίχιον εἶναι: «Πρόσεχε σεαυτῷ, παιδίον», δηλαδή «Παιδί μου, πρόσεξε τόν ἑαυτό σου». Θά τό πάρουμε αὐτοτελῶς τό «Πρόσεχε σεαυτῷ», διότι τό νά προσέχεις τόν ἑαυτό σου δέν εἶναι μόνο τά σαρκικά ἁμαρτήματα, ὅπως θά λέγαμε, «Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου… μή λερωθεῖς… μήν πάθεις κανένα δυστύχημα… ἤ ὅ,τι ἄλλο». Ἔτσι θά δοῦμε αὐτό τό ἡμιστίχιον, πού εἶναι μία ἐντολή τοῦ Θεοῦ, πῶς ἀκριβῶς τίθεται γιά κάθε ἄνθρωπο. Καί θά ‘θελα καί θά παρακαλοῦσα -ὅπως πάντοτε προσέχετε- νά προσέξετε, γιά νά τό δοῦμε λίγο βαθύτερα. Ὁ Θεός παραγγέλλει στήν Παλαιά Διαθήκη, κατ’ ἐπανάληψη, τό θέμα αὐτό. Εἶναι ἐντολή βεβαίως. Εἰς τό Δευτερονόμιον εἰς τό 4ον κεφάλαιον στόν 9ον στίχον λέγει: «Πρόσεχε σεαυτῷ καὶ φύλαξον τὴν ψυχήν σου σφόδρα», δηλαδή «Πρόσεξε τόν ἑαυτό σου (ἤ: πρόσεχε τόν ἑαυτό σου) καί φύλαξε πάρα πολύ τήν ψυχή σου». Ἀκόμη στό Δευτερονόμιον στό 15ον κεφάλαιον στόν 9ον στίχον λέγει: «Πρόσεχε σεαυτῷ, μὴ γένηται ῥῆμα κρυπτὸν ἐν τῇ καρδίᾳ σου ἀνόμημα», «Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου γιά νά μή δημιουργηθεῖ μέσα στήν καρδιά σου, μία κρυφή σκέψη ἤ ἐπιθυμία, ἡ ὁποία θά χαρακτηρίζετο ἁμαρτωλή» («ἀνόμημα»). Πρόσεξε. Δηλαδή: «Μήν καλλιεργεῖς μέσα στήν ψυχή σου κάποια σκέψη ἤ ἐπιθυμία ἁμαρτωλή».
Βλέπετε εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο τό θέμα αὐτό καί θά πρέπει νά τό κοιτάξουμε. Ὅταν προκαλεῖται ἐδῶ ἡ προσοχή καί λέγει ὅτι πρέπει νά προσέχουμε, ἀλλά ἀπό τί πρέπει νά προσέχουμε; Προφανῶς ἀπό κάτι κακό ἤ κάτι ἐχθρικό. Αὐτό πρέπει νά τό ἐρευνήσουμε νά τό δοῦμε, τί ἀκριβῶς εἶναι τό κακό καί τό ἐχθρικό, ἀπό τό ὁποῖο πρέπει νά προσέχουμε; Βέβαια θά μοῦ πεῖτε ὅτι εἶναι ὁ διάβολος. Ναί, ἀναμφισβήτητα ὁ διάβολος εἶναι ἐχθρός ἀπό τόν ὁποῖον πρέπει νά προσέχουμε, καί πρέπει ἀκόμα νά ἐξερευνοῦμε τίς μεθοδεῖες του, νά τίς κατανοοῦμε. Ὁ διάβολος ἔχει μεθοδεῖες εἶναι παμπόνηρος, εἶναι παμπάλαιος, ἔχει πεῖρα, τήν περισσοτέρα πού θά μποροῦσε νά ἔχει ἕνας ἄνθρωπος. Γνωρίζει πολλά. Πρέπει, λοιπόν, νά ἀνιχνεύουμε τίς μεθοδεῖες τοῦ σατανᾶ, καί νά λέμε ὅτι ἐδῶ ὁ διάβολος μᾶς ἄνοιξε παγίδα, μᾶς ἄνοιξε λάκκο γιά νά μᾶς καταστρέψει. Γι’ αὐτό λοιπόν θά πρέπει νά γνωρίζουμε αὐτές τίς παγίδες τοῦ σατανᾶ. Λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὅτι «Ἐμεῖς ἔχουμε νοῦν Χριστοῦ, καί γνωρίζουμε τίς μεθοδεῖες τοῦ σατανᾶ». Τό νά διαθέτει κανείς «νοῦν Χριστοῦ» εἶναι πολύ μεγάλο! Θά πεῖ: νά σκέπτομαι ὅπως θά ἐσκέπτετο ὁ Χριστός. Εἶναι πολύ σπουδαῖο καί πολύ μεγάλο. Ὁπότε ἄν ἔχουμε αὐτόν τόν «νοῦν Χριστοῦ» ἀνιχνεύουμε τίς κακοτοπιές τοῦ σατανᾶ.
Ἐχθρός, ὅμως, παιδιά, εἶναι καί ὁ κόσμος. Κι ὅταν λέμε «κόσμο», τόν ἐννοοῦμε ἐν ἐννοίᾳ πνευματικῇ, ὄχι μέ τήν ἔννοια τῶν ἀνθρώπων, τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἀνθρώπων. Ὄχι. Δηλαδή τοῦ πληθυσμοῦ. Ἀλλά μέ τήν ἔννοια τήν ἠθική, τήν πνευματική, πού λέγει ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὅτι «ὁ κόσμος ὅλος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται». Ὃλος ὁ κόσμος, δηλαδή ἐκεῖνος, θά λέγαμε, ο «ἐσμός», ἐκεῖνο τό «μάτσο», ἐκεῖνο τό «πακέτο» ὅπως λέγεται σήμερα στήν ἐποχή μας καί δέν μ‘ ἀρέσει καθόλου ἡ λέξις -μεταφράζω τό ‘’packet’’ τό Ἀγγλικό, τό Ἀμερικάνικο καί τό κάναν Ἑλληνικά κι εἶναι πολύ, πάρα πολύ ἄσχημο, πάρα πολύ ἄσχημο! Θά τό λέγαμε Ἑλληνικά «δέσμη», πού βρίσκεται ὅλος ὁ κόσμος στήν ἀγκαλιά τοῦ διαβόλου, «ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται». Τί εἶναι ὁ κόσμος; Λέγει ὁ Ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος: «Ὄνομα περιεκτικόν», δηλαδή σύντομον ὄνομα πού περιέχει τά πάθη τοῦ κόσμου. «Ἄν θέλαμε», λέγει, «νά ἀναλύσουμε τήν ἔννοια «κόσμος», θά μιλούσαμε γιά τά ἐπιμέρους πάθη». Ἄν πάλι θά θέλαμε μέ ἕνα περιεκτικό ὄνομα νά μιλήσουμε γιά τά πάθη, θά τά λέγαμε «κόσμος». Ὁ κόσμος, λοιπόν, εἶναι ἐχθρικός. Ὁ διάβολος ἐσταύρωσε τόν Χριστόν, ἀλλά καί ὁ κόσμος ἐσταύρωσε τόν Χριστόν. Θά πρέπει, συνεπῶς, νά δοῦμε αὐτά τά δύο ὡς ἐχθρικῶς διακείμενα σ’ ἐμᾶς. Να, λοιπόν, δύο ἐχθροί.
Ἀλλά προσέξετε, ὅμως: Ὃταν ὁ Θεός ἔβαλε τούς πρωτοπλάστους στόν Παράδεισο τούς εἶπε: «Ἐργάζεσθαι αὐτόν καί φυλάσσειν». «Νά τόν ἐργάζεσθε καί νά τόν φυλάττετε». Ἀλλά ἀπό ποιόν θά ἔπρεπε ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα νά φυλάττουν τόν Παράδεισο; Ὑπῆρχε ἐχθρός; Ὑπῆρχε κλέπτης; Τί ὑπῆρχε; Καί ὕστερα, πῶς θά ἔπρεπε νά φυλάττουν; Ἔπρεπε νά εἶχε μπεῖ κάποια μάντρα, κάποια πόρτα; Ποῦ; Πῶς; Παιδιά, Οὐσιαστικά ὁ Παράδεισος, βεβαίως ἦταν ἕνα ἐξωτερικό φαινόμενο, ἦτο ἕνας τόπος τῆς γῆς. Ἀλλά στήν πραγματικότητα ὁ Παράδεισος ἤτανε μέσα εἰς τήν ψυχή τοῦ Ἀδάμ. Ὅπως ὁ Κύριος εἶπε ὅτι «ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντός ὑμῶν ἐστίν». Θά ἔπρεπε συνεπῶς ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα νά φυλάττουν τόν ἑαυτόν τους. Αὐτό ἐννοεῖ, νά φυλάσσουν τόν Παράδεισο. Τόν ἑαυτόν τους, γιά νά μή χάσουν τόν Παράδεισο ἤ, καλύτερα, γιά νά μή χάσουν τόν ἑαυτόν τους. Βλέπετε λοιπόν ὅτι αὐτό τό «φυλάσσειν», ἀναφέρεται εἰς τόν ἑαυτόν τους. Ἀλλά τότε ὑπάρχει ἐδῶ ἕνας τρίτος ἐχθρός, πού μπορεῖ νά μᾶς καταστρέψει. Κι αὐτός εἶναι… τί; -περίεργο!-: ὁ ἵδιος ὁ ἑαυτός μας. Πότε; Ἐάν δέν φυλᾶμε τόν ἑαυτόν μας. Γι’ αὐτό, λοιπόν, ἄς προσέξουμε στό σημεῖο αὐτό, λέγει ἡ Ἁγία Γραφή: «Φύλαξον σεαυτόν», «πρόσεχε σεαυτῷ», «νά προσέχεις τόν ἑαυτό σου», ἤ: «Φύλαξον τὴν ψυχήν σου σφόδρα»… κ.λπ. «νά φυλάξεις τήν ψυχή σου πάρα πολύ». Ἀπό ποιόν; Βεβαίως ἀπό τόν διάβολο, βεβαίως ἀπό τόν κόσμο, προπαντός ὅμως ἀπό τόν ἑαυτό σου· ἕναν ἑαυτόν πού μπορεῖ νά σέ προδώσει. Πολύ δέ παραπάνω θά ἴσχυε ἡ ἐντολή νά φυλάσσουμε τόν Παράδεισον (νά φυλάσσουμε τόν ἑαυτό μας), μετά ἀπό τήν ἀπώλεια τοῦ Παραδείσου, πού ὑπάρχει πολύ μεγαλύτερος ὁ κίνδυνος ἀπ’ ὅ,τι τότε στόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα. Κι ἄν οἱ πρωτόπλαστοι ἔχασαν τόν Παράδεισον, ἐμεῖς πολύ εὐκολώτερα θά μπορούσαμε νά χάσουμε τήν Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι ἐκεῖνος ἔχασε τόν Παράδεισο διότι δέν ἐφύλαξε τόν ἑαυτό του, καί μεῖς πρέπει τώρα νά φυλάσσουμε τόν ἑαυτό μας. Αὐτός, λοιπόν, εἶναι ὁ κυριώτατος, ὁ πρῶτος ἐχθρός. Μάλιστα, λέγει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος: « Ἂν ἐσύ δέν βλάψεις τόν ἑαυτό σου (δηλαδή προσέχεις τόν ἑαυτό σου), κανείς δέν μπορεῖ νά σέ βλάψει, οὔτε ὁ κόσμος, οὔτε ὁ διάβολος». Ἄν θέλετε… ἔτσι… ἀπό πλευρᾶς δυνάμεως, πρῶτα εἶναι ὁ ἐχθρός - ἑαυτός μας, μετά εἶναι ὁ ἐχθρός-κόσμος, καί τελευταῖος εἶναι ὁ ἐχθρός -διάβολος. Γι’ αὐτό, λοιπόν, ἄς προσέχουμε πάρα πολύ τόν ἑαυτό μας.
Καί θά πρέπει τώρα νά δοῦμε πῶς ἀκριβῶς θά φυλάξουμε τόν ἑαυτό μας. Μάλιστα θά πεῖ κάποιος: «Μά πῶς μπορῶ νά φυλάξω τόν ἐαυτόν μου, ὅταν γύρω μου ὑπάρχουν τόσα πράγματα;». Ναί. Γιά νά τό καταλάβουμε, ὑπάρχει ἕνα ἄλλο χωρίον τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης (εἶναι στίς «Παροιμίες») πού λέγει: «Πάσῃ φυλακῇ τήρει σὴν καρδίαν», «Μέ κάθε φύλαγμα νά φυλάττεις τήν καρδιά». Οἱ Νηπτικοί Πατέρες λέγουν: «Εἶδες; Δέν λέγει: ‘’Πάσῃ φυλακῇ τήρει σούς ὀφθαλμούς’’, ἀλλά ‘’πάσῃ φυλακῇ τήρει σὴν καρδίαν’’, ‘’μέ κάθε φύλαγμα νά φυλάττεις τήν καρδιά σου’’». Γιατί; Γιατί ἁπλούστατα μέσα εἰς τόν κόσμον αὐτόν πού ζοῦμε, χωρίς νά παρασκευάσουμε ἐμεῖς τό κακό, τά μάτια μας, ὅπως περπατᾶμε στόν δρόμο, βλέπουν, τ’ αὐτιά μας, ἀκοῦν. Ἀντιλαμβάνεστε, λοιπόν, ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά φυλάξουμε τα μάτια μας, θά ἔπρεπε νά βάλουμε παρωπίδες. Δέν γίνεται! Θά πρέπει νά κλείσουμε τά μάτια μας, νά κλείσουμε τά αὐτιά μας… ἀλλά τότε τί; Πρέπει μέ κάθε τρόπο νά φυλάξουμε τήν καρδιά μας. Δηλαδή, αὐτό πού εἴδαμε καί αὐτό πού ἀκούσαμε, δέν πρέπει νά κατέβει στήν καρδιά μας καί νά καλλιεργηθεῖ. Ἔτσι, σᾶς εἶπα αὐτό τό παράλληλο χωρίο γιά νά ἀντιληφθεῖτε πῶς ἀκριβῶς πρέπει νά φυλάξουμε τόν ἑαυτό μας.
Ἀναμφισβήτητα θά πρέπει νά φυλάξουμε τίς αἰσθήσεις μας, δέν τίθεται θέμα, διότι, ὅταν στόν δρόμο δῶ κάτι συμπτωματικά πού δέν εἶναι σωστό, δέν εἶναι καλό, τότε ἴσως ἔχω τή δύναμη νά ἀποσύρω τά μάτια μου, ἀλλά θά μέ ἐνισχύσει καί ὁ Θεός, γιατί ἐγώ δέν παρεσκεύασα τήν εἰκόνα πού τώρα βλέπουν τά μάτια μου. Ὅταν ὅμως πάω νά πληρώσω γιά να δῶ τήν εἰκόνα τήν κακή -ὅπως εἶναι ὁ κινηματογράφος, ὅπως εἶναι ἡ τηλεόρασις… κ.λπ.- τότε, τί λέτε, θά μέ φυλάξει ὁ Θεός; Ἀναμφισβήτητα ὄχι. Δέν θά μέ φυλάξει ὁ Θεός. Γιατί; Διότι δέν θέλω ἐγώ νά φυλάξω τόν ἑαυτό μου. Ἄρα, βλέπετε ἐδῶ ὅτι πρέπει ἐμεῖς νά κάνουμε προσπάθεια νά φυλάττουμε καί ὁ Θεός δίδει τήν χάρη Του καί συμπληρώνει αὐτό μας τό φύλαγμα. Γιατί ἄν ὁ Θεός δέν στείλει τήν χάρη Του νά μᾶς φυλάξει, τί νά σᾶς τό πῶ, εἶναι ἐκεῖνο πού λέγει ἕνας ἄλλος ψαλμικός στίχος ὅτι «Ἐὰν μὴ Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκοδομοῦντες· ἐὰν μὴ Κύριος φυλάξῃ πόλιν, εἰς μάτην ἠγρύπνησεν ὁ φυλάσσων» (Ψαλμ. 126,1). «Ἐάν δέν φυλάξει ὁ Θεός τήν πόλη», λέγει, «ἄδικα φυλᾶνε οἱ σκοποί. Ἄν ὁ Θεός, λοιπόν, δέν φυλάξει τόν ἄνθρωπο, μάταια φροντίζεις, ἀλλά θά φυλάξει τήν πόλη, θά φυλάξει τόν ἄνθρωπο, ὅταν ἡ πόλις θέλει πραγματικά νά φυλαχτεῖ, κι ὅταν ὁ ἄνθρωπος θέλει πραγματικά νά φυλαχτεῖ».
Λοιπόν, λέγει τώρα ὁ Μέγας Βασίλειος, τόν ὁποῖον θά ἐπιστρατεύσουμε, θά κατακλέψουμε! Βέβαια ἄν ἔπρεπε νά τόν κατακλέψουμε ὁλότελα-ὁλότελα θά θέλαμε πολλά θέματα, ἀλλά ἐν τοιαύτη περιπτώσει μερικά, μόνο, στοιχεῖα θά πάρουμε ἀπό μία θαυμασία ὁμιλία του πού κάποτε ἔκανε μέ τίτλο: «Πρόσεχε σεαυτῷ», «Νά προσέχεις τόν ἑαυτό σου». Λέγει, λοιπόν, ὅτι «θά προσέχεις τήν καρδιά σου, διότι ἐκεῖ ἐν τῷ κρυφέῳ τῆς καρδίας ἐργαστηρίῳ τελεσιουργεῖται ἡ ἁμαρτία». Ποῦ τελεσιουργεῖται ἡ ἁμαρτία; «Ἐν τῷ κρυφέῳ τῆς καρδίας ἐργαστηρίῳ». Λογαριάζει τήν καρδιά μ’ ἕνα ἐργαστήριο -κρυφό εἶναι!- Ποῦ ξέρετε ἐσεῖς αὐτήν τήν στιγμή ἐγώ τί σκέπτομαι; Ποῦ ξέρω ἐγώ τί σκέφτεστε ἐσεῖς, ἤ τί ἐπιθυμεῖτε ἐσεῖς αὐτήν τήν ὥρα; Δέν μπορῶ νά τό γνωρίζω. Εἶναι, λοιπόν, κρυφό ἐργαστήρι. Ἐκεῖ τελεσιουργεῖται καί ἡ ἀρετή, ἐκεῖ τελεσιουργεῖται καί ἡ κακία καί ἡ ἁμαρτία. Γι’ αὐτό λέγει «Πρόσεχε σεαυτῷ μὴ ποτὲ γένηται ῥῆμα κρυπτὸν ἐν τῇ καρδίᾳ σου ἀνόμημα» ἤ ὅπως λέγει, πάλι ὁ Μέγας Βασίλειος ὁ ὁποῖος θυμάται τόν λόγο τοῦ Κυρίου πού λέγει: «Ὁ γὰρ ἐμβλέψας γυναικὶ πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι, ἤδη ἐμοίχευσεν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ». Αὐτό εἶναι, πού λέει καί ἡ Παλαιά Διαθήκη, ὅλα στό κρυφό ἐργαστήρι τῆς καρδιᾶς. Κοίταξες, εἶδες, ἐπεθύμησες, κανείς δεν σέ εἶδε καί τώρα τελεσιουργεῖται μέσα σου ἡ ἁμαρτία.
Ἀλλά, παιδιά, ὅταν λέγει: «Πρόσεχε σεαυτῷ» («Πρόσεχε τόν ἑαυτό σου»), ποιός εἶναι ὁ ἑαυτός μας; Νά ἕνα ἐρώτημα. Εἴδαμε κατ’ ἀρχάς, τί πρέπει νά προσέξουμε. Τώρα νά δοῦμε ποιός εἶναι αὐτός ὁ ἑαυτός μας, τόν ὁποῖον πρέπει νά προσέξουμε. Εἶναι ὁλόκληρη ἡ ὕπαρξίς μας. Εἶναι καί ἡ ψυχή μας, εἶναι καί τό σῶμα μας. «Ἄνθρωπος» δέν λέγεται ἡ ψυχή. «Ἄνθρωπος» λέγεται καί ἡ ψυχή καί τό σῶμα. Βέβαια ὑπονοεῖται ὅτι ἄν προσέξω τήν ψυχή μου, θά προσέξω καί τό σῶμα μου, ἀλλά ὑπονοεῖται. Θά ‘θελα νά ρωτήσω, φέρ’ εἰπεῖν ὁ Μέγας Βασίλειος, δέν κάνει ἀναφορά στό σῶμα, θά ‘θελα ὅμως νά ρωτήσω: Σήμερα ὑπονοεῖται ὅτι πρέπει νά φυλάξουμε τό σῶμα μας; Φοβᾶμαι, ὄχι. Ὅταν ἐπί παραδείγματι, τό ἐκθέτουμε σέ ποικίλλους κινδύνους… στόν κίνδυνο, ἐπί παραδείγματι, τῆς ταχύτητος… ἄ νά σᾶς πάρω αὐτή τήν περίπτωση… εἶναι κάποιο παιδί, δέν ξέρω ἄν μ’ ἀκούει, ἔχει φάει τούς γονεῖς του νά τοῦ πάρουν μηχανή, βαρειά μηχανή! Μοτοσυκλέτα. «Βρέ παιδάκι μου!...». «Ὂχι!». Γιατί; Ἔχει γοητευτεῖ κι ἔχει κυριευθεῖ ἀπό τό πάθος πού λέγεται ταχύτητα. Ὁ Μέγας Βασίλειος, λοιπόν, δέν ἀναφέρεται γιατί ὑπονοεῖται, ὅτι ἄν προσέχεις τήν ψυχή σου θά προσέχεις καί τό σῶμα σου, ἀλλά εἴπαμε, δυστυχῶς, τά εὐκόλως ἐννοούμενα, δέν εὐκόλως πιά ἐννοούμενα· γι’ αὐτό τόν λόγο θά μιλήσουμε, ὄχι σήμερα δέν προλαβαίνουμε, μετά τίς γιορτές, καί πῶς πρέπει νά προσέξουμε καί τό σῶμα μας.
Γι’ αὐτό, λοιπόν, τόν λόγο θά ἤθελα νά δοῦμε ἐδῶ -καί σᾶς ξαναλέγω ἄλλη μία φορά- ἐκεῖνο πού συνιστᾶ τήν ὕπαρξή μας ὁλόκληρη εἶναι· καί ἡ ψυχή καί τό σῶμα.Καί πρῶτα-πρῶτα νά δοῦμε τήν ψυχή μας πού εἶναι τό κυριώτατον μέρος. Εἶναι γνωστό ὅτι ἡ ψυχή μας συνιστᾶ τήν νόηση, τό συναίσθημα καί τήν βούληση. Αὐτά τά τρία. Βέβαια Ἠ ψυχή δέν εἶναι τρία κομμάτια, εἶναι μία ἡ ψυχή, ἁπλῆ, ὄχι σύνθετος (αὐτό θά πεῖ «ἁπλῆ»), καί ἑνιαία. Ἔχει, ὅμως, αὐτές τίς τρεῖς, θά λέγαμε οὕτως εἶπεῖν, ὄψεις της. Ποιές εἶναι αὐτές οἱ ὄψεις; Εἶναι ἡ νόησις, τό συναίσθημα καί ἡ βούλησις. Πρέπει λοιπόν νά προσέχουμε αὐτές τίς τρεῖς ὄψεις τῆς ψυχῆς. Τί νά προσέχουμε; Νά βρίσκονται μεταξύ των σέ μία ἰσορροπία. Αὐτό εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο καί πάρα πολύ σημαντικό. Δηλαδή, νά μή βρίσκεται ἡ μία ὄψις ὑπερτεροῦσα τῆς ἄλλης, θά ἔπρεπε νά εἶναι σέ ἰσορροπία. Δέν μπορεῖ ἡ νόησις νά ἀναπτυχθεῖ, νά αὐξηθεῖ σέ βάρος τοῦ συναισθήματος. Οὔτε πάλι τό συναίσθημα σέ βάρος τῆς βουλήσεως. Ἴσως σᾶς ἔχω πεῖ ὅτι ἡ σύγχρονη παιδεία ἀναπτύσσει μόνο τήν νόηση. Δέν ἀναπτύσσει τό συναίσθημα -πολύ παραπάνω τό συναίσθημα- ἀλλά τόν τελευταῖο καιρό καί τή βούληση τήν ἴδια. Προπαντός ὅμως τό συναίσθημα. Δέν τό καλλιεργεῖ. Δηλαδή καλλιεργεῖται ἕνα κομμάτι μόνο τῆς ἀνθρωπίνης προσωπικότητος καί ὄχι ὁλόκληρη ἡ προσωπικότητα. Γι’ αὐτό, λοιπόν, θά πρέπει νά προσέξουμε νά καλλιεργεῖται ὁλόκληρη ἡ προσωπικότητα. Ὁλόκληρη. Καί τό συναίσθημα καί ἡ βούλησις καί ἡ νόησις.
Ἀκόμη θά πρέπει αὐτές οἱ τρεῖς δυνάμεις τῆς ψυχῆς νά βρίσκονται σέ μία εἰρηνική σχέση, ὄχι σέ μία ἐμπόλεμο κατάσταση ἤ σέ σύγκρουση. Μπορεῖ τό συναίσθημά μου νά βρίσκεται σέ σύγκρουση μέ τή νόησή μου; Βεβαίως! Πάρα πολλές φορές συμβαίνει αὐτό. Βεβαίως! Ὁ νοῦς μου νά λέγει α’ καί ἡ καρδιά μου νά λέγει β΄. Ξέρετε πῶς μοιάζει ἡ νόησις μέ τό συναίσθημα; Ὅπως μέ τούς δύο συζύγους. Καί ἡ οἰκογένεια ἔχει μία κεφαλή. Καί ἡ κεφαλή εἶναι ὁ σύζυγος. Ἄν, λοιπόν, ὑπάρχουν δυό κεφαλές θά ὑπάρχει σύγκρουση. Ἄν ὑπάρχει μία κεφαλή, τότε ἡ γυναῖκα ὑποτάσσεται εἰς τόν ἄνδρα. Δηλαδή ἄν τελικά τό συναίσθημα θά ἤθελε νά κάνει τό δικό του θέλημα, τότε θά ναυαγήσει ὁ ἄνθρωπος. Γι’ αὐτό ὁ νοῦς λέγεται «ἡγεμών». «Καί πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με…», «νά μέ στηρίξεις μέ πνεῦμα ἡγεμονικό». Πρέπει λοιπόν νά καταλάβουμε ὅτι ὁ νοῦς ὁ ἡγεμών πρέπει αὐτός νά κυβερνᾶ τόν ἄνθρωπο, δέν πρέπει νά εἶναι χαλασμένος ὁ βασιλεύς νοῦς. Αὐτός λοιπόν σέ συνεργασία μέ τό συναίσθημα καί τή βούληση, ἀλλά ἔχει τόν τελικό λόγο. Δέν θά πρέπει νά εἶναι σέ σύγκρουση, σέ ἐμπόλεμη κατάσταση, ὁ νοῦς μέ τή βούληση καί μέ τό συναίσθημα. Γι’ αὐτό θά πρέπει καί αὐτό, ὅπως ἀντιλαμβάνεστε, νά τό προσέχουμε.
Ἀκόμη, θά πρέπει νά προσέχουμε νά μήν προσβληθεῖ κάποια ἀπό τίς τρεῖς ὄψεις τῆς ψυχῆς. Νά μήν προσβληθεῖ, ἐπί παραδείγματι, ὁ νοῦς μας ἀπό κάποια ἀρρώστεια. Ἀπό τί ἀρρώστεια μπορεῖ νά προσβληθεῖ; Ἀπ’ αὐτό πού λέγεται «ὀρθολογισμός». Εἶναι φοβερή ἀρρώστεια αὐτό τό πρᾶγμα, ὁ ὀρθολογισμός. Ὄχι ἡ ὀρθή λογική, ἀλλά ὁ ὀρθολογισμός! Δέν ἔχει καμμία σχέση ὁ ὀρθολογισμός μέ τήν ὀρθή λογική, τόν ὀρθόν λόγον. Γίνεται κατάχρησις τοῦ ὅρου. Λέμε «ὀρθός λόγος» καί στήν πραγματικότητα εἶναι ἄλλο πρᾶγμα, δέν εἶναι ὁ ὀρθός λόγος, εἶναι αὐτό πού λέμε ὀρθολογισμός. Κι ὅταν ἀρρωστήσει ὁ νοῦς ἀπό τόν ὀρθολογισμό, πού δέν δέχεται παρά μόνον ὅ,τι βλέπει καί ἀκούει… δέν δέχεται, φέρ’ εἰπεῖν, τήν πίστη… κ.λπ… κ.λπ…, τότε αὐτός ὁ νοῦς εἶναι ἄρρωστος.
Μπορεῖ ἀκόμα νά ἀρρωστήσει τό συναίσθημα. Θά μοῦ πεῖτε: «Ἀπό τί μπορεῖ νά ἀρρωστήσει;». Εἶναι ἐκεῖνο πού λέμε νοσηρά αἰσθήματα, νοσηρά συναισθήματα. Νοσηρότητες. Δέν εἶναι καλό πρᾶγμα, ὅταν ἀγαπᾶμε ὑπερβολικά κάτι πού δέν πρέπει… ξέρω γώ… ν’ ἀγαπῶ τήν γάτα μου, τό σκυλάκι μου, νά πηγαίνω νά ξοδεύω πάρα πολλά λεφτά γιά νά τό ταΐζω ὅταν τά παιδιά τῆς γειτονιᾶς μου μπορεῖ νά ὑστεροῦνται ἀπό ψωμί… κ.λπ. κ.λπ… κ.λπ… αὐτό εἶναι ἕνα νοσηρόν αἴσθημα. Νοσηρές, λοιπόν, καταστάσεις τῆς ψυχῆς, κυρίως τοῦ συναισθήματος. Θέλω νά καταλάβετε ὅτι ἡ ἁμαρτία προσβάλλει κάτι ἀπό τίς τρεῖς αὐτές δυνάμεις τῆς ψυχῆς. Τό συναίσθημα μπορεῖ ἀκόμη νά προσβληθεῖ ἀπό τό μῖσος. Θά ‘μαι προσεκτικός. Θά προσέχω τόν ἑαυτό μου, νά μήν ἀρρωστήσει τό συναίσθημά μου. Καί βέβαια μέ τήν νεωτέρα, θά λέγαμε, τοποθέτηση τῶν πραγμάτων, ἡ καρδιά εἶναι ἡ ἕδρα τοῦ συναισθήματος, ἐνῶ κατά τήν ἀρχαῖα ψυχολογία ἡ καρδιά εἶναι ἡ ἕδρα τῶν νοημάτων, δηλαδή δέν εἶχε ἀκόμη κατανοηθεῖ ὁ ρόλος τοῦ ἐγκεφάλου πού εἶναι ἡ ἕδρα τοῦ νοῦ. Δέν ἔχουν σημασία αὐτά… δέν ἔχει καμμία σημασία, δηλαδή μπορεῖ νά ἀποτελοῦν αὐτά ἕδρες τῆς ψυχῆς, στήν πραγματικότητα εἶναι ἡ μία καί ἀδιαίρετη ψυχή. Ποῦ ἔχει τήν ἕδρα της δέν ἔχει καί πάρα πολλή σημασία, καθόλου σημασία δέν ἔχει. Φέρ’ εἰπεῖν, ἄν κάνω μία ἐγχείρηση κι ἀλλάξω τήν καρδιά μου, πάρω μία καινούρια καρδιά, τί θά πιστεύατε, θά ἀποκτήσω τά συναισθήματα τοῦ δότου αὐτῆς τῆς καρδιᾶς, καί θά χάσω τά δικά μου συναισθήματα; Ἀναμφισβήτητα ὄχι. Ὂχι. Ἡ ψυχή, παιδιἀ, εἶναι ἁπλωμένη σέ ὁλόκληρο τό σῶμα. Θέλετε νά εἶμαι ἀκριβέστερος; Ὁλόκληρο τό σῶμα ὑπόκειται εἰς τήν ψυχήν. Τό σῶμα δέν περιέχει τήν ψυχήν, ἀλλά ἡ ψυχή περιέχει τό σῶμα. Ἀλλά δέν θέλω τώρα νά ποῦμε πιό πολλά.
Ἔτσι θά προσέχω ἀκόμα τήν βούλησή μου, νά μήν ἀρρωστήσει ἀπό τήν ἀκηδία, αὐτήν τήν πνευματική τεμπελιά. Καί εἶναι βαριά ἀρρώστεια ὅταν τήν καταλάβει τήν βούλησή μου αὐτή ἡ ἀκηδία. Ἀκόμη, λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος: «Πρόσεχε οὖν σεαυτῷ, ἵνα δυνατὸς ᾖς διακρίνειν τὸ βλάπτον ἀπὸ τοῦ σῴζοντος». «Πρόσεχε, τόν ἑαυτό σου, νά μπορεῖς νὰ διακρίνεις τί βλάπτει, τί ὠφελεῖ. Τί καταστρέφει, τί σώζει». Ἄν ρωτήσετε: «Οἱ ἄνθρωποι γνωρίζουν πῶς νά διακρίνουν;». Ἔ, οἱ πιό πολλοί ὄχι. Ναί. Εἶναι δυστύχημα. Δέν ἔχουν τήν διάκριση τί βλάπτει καί τί ὠφελεῖ.
Ἀκόμη συνιστᾶ ὁ Μ. Βασίλειος, πάντοτε στό θέμα τῆς προσοχῆς τοῦ ἑαυτοῦ μας: «Πρόσεχε σεαυτῷ, τουτέστι· πανταχόθεν σεαυτὸν περισκόπει». «Ἀπό παντοῦ», λέγει, «τόν ἑαυτό σου νά τόν βλέπεις». Γιατί; Ἐπειδή ὑπάρχουν πολλές παγίδες γύρω. Ἔχετε δεῖ τά πουλιά, -τά ὁποῖα εἶναι μονίμως φοβισμένα- πώς ὅταν κατεβοῦν κάτω στή γῆ γιά νά φᾶνε κάτι, κοιτάζουν γύρω-γύρω. Γιατί; Γιατί φοβοῦνται ὅτι κάποια παγίδα μπορεῖ κάποια στιγμή, νά στηθεῖ γι’ αὐτά. Δέν θά ‘θελα νά παρουσιάζουμε τήν νευρικότητα τῶν πουλιῶν, νά κοιτάζουμε, μ’ αὐτήν τήν ἔννοια γύρω-γύρω, ἀλλά θά πρέπει ὅμως νά εἴμαστε προσεκτικοί καί νά ἐρευνοῦμε κάθε τι, μήπως κάτι μᾶς βλάψει. Πρέπει, λοιπόν, νά περισκοποῦμε, νά ἐξετάζουμε γύρω μας.
Ἀκόμη λέγει: «Πρόσεχε σεαυτῷ, τουτέστι μήτε τοῖς σοῖς, μήτε τοῖς περὶ σέ, ἀλλὰ σεαυτῷ μόνῳ πρόσεχε». Εἶναι γνωστό, παιδιά, ὅτι περιβαλλόμεθα ἀπό πράγματα καί πρόσωπα. Ἀπό ‘να περιβάλλον, ἔμψυχο καί ἄψυχο. «Μήν προσέχεις τόσο», λέει, «αὐτά, ὅσο τόν ἑαυτόν σου. Γιατί ἄν προσέχεις τόν ἑαυτόν σου, τότε βεβαίως θά προσέξεις καί ἐκεῖνα πού εἶναι γύρω σου ἤ πρόσωπα ἤ πράγματα». Τό θέμα ὅμως εἶναι πάρα πολύ μεγάλο καί σπουδαῖο. Ἡ ὥρα ὅμως ἔχει τελειώσει, γι’ αὐτό, παιδιά, πρῶτα ὁ Θεός, θά συνεχίσουμε μετά τίς γιορτές. Τοῦτο μόνο λέμε ὅτι θά πρέπει νά προσέχουμε τόν ἑαυτό μας.
9η ομιλία στην κατηγορία "Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ".
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ. " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/h-pnevmatikh-diauhkh-toy-tvbit
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_7.html?m=1
Ἀπομαγνητοφώνηση, ψηφιοποίηση: Ἠλίας Τσακνάκης.
Επιμέλεια κειμένου : Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἡ Πνευματική Διαθήκη τοῦ Τωβίτ».🔻
https://drive.google.com/file/d/1RZ1sYHVgLqBWiFNCBGi90Z__kjEnhr2H/view?usp=drivesdk
💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
