†.Συνεχίζουμε τα θέματά μας, παιδιά, στα τρία πρώτα κεφάλαια του βιβλίου τῆς Γενέσεως. Μετά την δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας, ἐρχόμαστε νά δοῦμε μερικά συμπληρωματικά γεγονότα, πού στάθηκαν ἡ αἰτία να φανεῖ ὅτι τελικά ἀνατρέπεται τό ἔργο τοῦ Θεοῦ. Αὐτό τό κάλλιστο δημιούργημα, ὁ ἄνθρωπος, ἐξετράπη του σκοπού του, καί φαίνεται πώς ὅ,τι ἔκανε ὁ Θεός τελικά κατέληξε σε μία ματαιότητα.
Αὐτό βέβαια εἶναι φαινομενικό, ὅπως θά δεῖτε στη συνέχεια. Διότι, εάν τό σύμπαν ἔγινε γιά τόν ἄνθρωπο καί ὁ ἄνθρωπος ἐξετράπη του σκοπού του, τότε καί τό σύμπαν δέν ἔχει νόημα. Καί συνεπῶς ὁλόκληρη ἡ δημιουργία, ἡ κτιστή ορατή δημιουργία, πραγματικά μοιάζει ὅτι καταλήγει στο τίποτα, σε μία ἀποτυχία. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμος Α΄, Μαθήματα 80 και 12ο, ἐκδ. Ίερ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης, 2017, καί Τόμος Γ΄, Μάθημα 28ο, υποσ. 17, σελ. 92, Στόμιον 2019).
Αλλά, ἐκεῖ ἀκριβῶς πού τά πράγματα φαίνονται ὅτι ἀποτυγχάνουν, αναδεικνύεται ή σοφία τοῦ Θεοῦ καί τά ἐπαναφέρει στόν ἀρχικό σκοπό τους. Ἐκεῖνα πού στο πρόσωπο τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας, τῶν ἀνθρώπων δηλαδή, προκάλεσαν τήν ἀποτυχία, ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ τά ἀνατρέπει καί ἐπιφέρει τή διόρθωση καί τήν ἐπιτυχία. Τελικά, ὅλο τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ βρίσκει τήν καταξίωσή του καί τή δικαίωσή του, ὥστε στο τέλος να ἀποδειχθεῖ ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὁ ἕνας καί μόνος σοφός Θεός, ὅπως λέει στην Α' Προς Τιμόθεον ἐπιστολή τουὁ ἀπόστολος Παῦλος. (Α' Τιμ. 1, 17. Βλ. Ρωμ. 14, 26)
Εἶναι, πράγματι, ὁ μόνος σοφός Θεός! Ἄν κανείς βαθαίνει μέσα σ' αυτό τό μυστήριο τῆς ἀγάπης του Θεοῦ, βλέπει καί τό μυστήριο τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ!
Αλλά ἂς δοῦμε τα πράγματα μέ τή σειρά τους.
«Καὶ ἐξανέτειλεν ὁ Θεὸς ἔτι ἐκ τῆς γῆς πᾶν ξύλον ὡραῖον εἰς ὅρασιν καὶ καλὸν εἰς βρῶσιν καὶ τὸ ξύλον τῆς ζωῆς ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου καὶ τὸ ξύλον τοῦ εἰδέναι γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ.
»καὶ ἐνετείλατο Κύριος ὁ Θεὸς τῷ Ἀδὰμ λέγων· ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ, ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ' αὐτοῦ· ἡ δ᾽ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ' αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε.» (Γέν. 2, 9 16-17)
Νά σᾶς τό ἀποδώσω.
Καί ὁ Θεός ἔδωσε ἐντολή να φυτρώσει ἀκόμη ἀπό τήν γῆ κάθε δένδρο, ὄμορφο νά τό βλέπει κανείς και θρεπτικό καί εὔγευστο νά τό δοκιμάζει, νά τό τρώει. Ὁμοίως ὁ Θεός ἔδωσε ἐντολή να φυτρώσει το δέντροτῆς ζωῆς στό μέσο τοῦ Παραδείσου, καθώς καί τό δένδρο πού ἄν δοκίμαζε κανείς τόν καρπό του θα μπορούσε νά ἔχει τή γνώση τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ,
Καί ὁ Θεός παρήγγειλε στον Αδάμ καί τοῦ εἶπε: Από κάθε δένδρο πού βρίσκεται μέσα στον Παράδεισο μπορείτε να φάτε τούς καρπούς του· ἀπό τό δένδρο ὅμως τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ δέν θά φᾶτε. Διότι τήν ἡμέρα πού θά ἐπιχειρήσετε νά φᾶτε από τόν καρπό τούτου τοῦ δένδρου θά πεθάνετε.
Πραγματικά, παιδιά, θα λέγαμε ὅτι αὐτοί οἱ δύο στίχοι εἶναι ἡ καρδία ἑνός μυστηρίου.
Θα μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι δύο εἶναι τά μυστήρια, μέσα σ' αὐτά τά τρία πρώτα κεφάλαια· πρῶτον, ὅτι τό δημιούργημα ἄνθρωπος εἶναι κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ· καί δεύτερον, εἶναι ἡ δοκιμασία καί ἡ περιπέτεια μέσα στήν ὁποία θά μπεῖ ὁ ἄνθρωπος καί θά δημιουργήσει τήν ἱστορία του· ἱστορία κοιλάδος κλαυθμῶνος (Πρβλ. Κριταί 2, 5. Ψαλμ. 83, 7), δηλαδή πένθους, λύπης, θανάτου, μια περιπέτεια φοβερή, μια περιπέτεια πού ἔφερε τόν Θεό στή γῆ καί σταυρώθηκε. Αὐτό εἶναι τό δεύτερο μυστήριο, τό ὁποῖο ξεκινᾶ ἀπό τά δύο ἀκριβῶς αὐτά δέντρα.
Γι' αὐτό θά παρακαλέσω πάρα πολύ, ἐπειδή ὑπάρχει καί πολύ μεγάλη ἄγνοια γύρω από το θέμα αυτόστούς ἀνθρώπους καί πολλή παρεξήγηση γύρω από τά δένδρα αὐτά –τί τάχα νά ἦταν; τί νά σημαίνουν;- γι' αὐτόν τόν λόγο θά παρακαλέσω να προσέξετε, ὥστεκαί τυχόν απορίες νά σᾶς λυθοῦν, ἀλλά καί νά διαφωτισθεῖ αὐτό τό μεγάλο θέμα, το γιατί υπάρχει αὐτή ἡ ταλαιπωρία τοῦ ἀνθρώπινου γένους, τί ἀκριβῶς εἶναι. Ομοίως νά γίνει κατανοητό ὅτι δέν πρέπει να αἰτιόμαστε τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα καί νά λέμε πώς φταινε εκεῖνοι γιά ὅσα τραβάμε ἐμεῖς· ὄχι! Τό δυστύχημα εἶναι ὅτι τό ἴδιο ἁμάρτημα τό ἐπαναλαμβάνουμε καί ἐμεῖς, ὅπως θά τό δοῦμε στη συνέχεια.
Βλέπουμε ἐδῶ ὅτι ὁ Θεός ἰδιαιτέρως φυτεύει στο μέσον τοῦ Παραδείσου δύο δένδρα· ἕνα τῆς γνώσεως καί ἕνα τῆς ζωῆς.
Γιατί όμως τά φυτεύει στο μέσον τοῦ Παραδείσου ὁ Θεός; Τί σημαίνει αὐτό;
Σημαίνει ὅτι μέ κάθε τρόπο οἱ πρωτόπλαστοι θά μποροῦσαν νά ἔχουν συνεχῶς μπροστά τους αὐτά τά δένδρα καί νά ἐνθυμοῦνται τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Ὑπῆρχε δηλαδή σκοπιμότητα καί ἐπισήμανση σ' αὐτά τά δένδρα· γι' αὐτό δέν ἦταν σέ κάποια ἄκρη, αλλά στή μέση.
Ὁ Θεός λοιπόν φυτεύει τό ξύλον τῆς ζωῆς καί τό ξύλον τῆς γνώσεως –ξύλον θά πεῖ δένδρο. Τί σημαίνει αυτό; Μήπως σημαίνει ὅτι ἦταν πραγματικά δένδρα; Καί ἄν κανείς δοκίμαζε τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως, θά ἔφθανε στο σημεῖο να μάθει το καλό καί τό κακό, ἐνῶ ἂν δοκίμαζε τόν καρπό του δένδρου τῆς ζωῆς, θά γινόταν ἀθάνατος
Μήπως εἶχαν κάτι τά δένδρα αὐτά; Μήπως δηλαδή ὑπῆρχε καμμιά ουσία, φυσική ἤ μεταφυσική, κάτι, πού τελικά να δημιουργεῖ τό ἀνάλογο αποτέλεσμα τοῦ θανάτου ἤ τῆς ζωῆς; Διότι ὁ Θεός εἶπε: ἄν δοκιμάσετε τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ, θα πεθάνετε· καί θά πεθάνετε τήν ἡμέρα πού θά το δοκιμάσετε. Είχε λοιπόν κάτι ο καρπός του δένδρου αὐτοῦ; κάτι τό δηλητηριώδες;
Λοιπόν, παιδιά καταρχάς ἦταν δένδρα πραγματικά καί φυσικά· δέν εἶχαν κάτι ἄλλο, κάτι τό ξεχωριστό. Ἀπόδειξη, ὅτι μέχρις ὅτου ἔγινε ἡ ὑποβολή τοῦ διαβόλου, πού τούς εἶπε ὅ,τι τούς εἶπε –θά τό δοῦμε αὐτό στα προσεχῆ μας μαθήματα– οἱ πρωτόπλαστοι δέν πρόσεξαν ὅτι τά δένδρα αυτά μπορεῖ νά εἶχαν κάτι τό πιό ξεχωριστό. Δέν ἦταν διαφορετικά· ἦταν ὅπως ὅλα τ' ἄλλα δένδρα. Δέν τούς παραξένεψε να σκεφθοῦν ὅτι θά μποροῦσε τά δένδρα αὐτά νά ἔχουν κάτι ἄλλο. Καί πράγματι, δέν εἶχαν κάτι ἄλλο· ἦταν ἀπολύτως φυσικά δένδρα. (Βλ. Θεοδωρήτου Κύρου, Εἰς τὰ ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς κατ' ἐκλογήν, Εἰς τὴν Γένεσιν, Ἐρώτησις ΚϚ', PG 80, 124AB: «Ἐκ τῆς γῆς καὶ ταῦτα –τά δένδρα- βεβλαστηκέναι εἶπεν ἡ θεία Γραφή· οὐ τοίνυν ἑτέραν τινὰ φύσιν ἔχει παρὰ τὰ ἄλλα φυτά»)
Ποῦ ἦταν λοιπόν ὁ θάνατος; Ἦταν στή δοκιμή τοῦ καρποῦ τοῦ πρώτου δένδρου. Καί ποῦ ἦταν ἡ ζωή; Στή δοκιμή τοῦ καρποῦ τοῦ δευτέρου δένδρου. Καί ἡ ζωή καί ὁ θάνατος δέν ἦταν παρά στή χρήση τῆς ἐλευθερίας πού θά ἔκαναν οἱ ἄνθρωποι απέναντι στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή ἦταν θέμα ὑπακοῆς ἤ ἀνυπακοῆς. Ἡ ζωή ἤ ὁ θάνατος θά ἦταν ὄχι στούς καρπούς τῶν δένδρων ἀντιστοίχως, ἀλλά στήν ὑπακοή ἤ στήν παρακοή στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, μέ τή χρήση τῆς ἐλευθερίαςπού πῆραν οἱ πρωτόπλαστοι ἀπό τόν Θεό. (Βλ. ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Περὶ Παραδείσου, ΚΕ', PG 94, 913Β: «Τὸ μὲν ξύλον τῆς γνώσεως απόπειράν τινα καὶ δοκιμὴν καὶ γυμνάσιον τῆς τοῦ ἀνθρώπου ὑπακοῆς καὶ παρακοῆς, Διὸ καὶ ξύλον τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρὸν κέκληται, ἢ ὅτι δύναμιν ἐδίδου γνωστικὴν τοῖς μεταλαμβάνουσι τῆς οἰκείας φύσεως· ὅπερ καλὸν μὲν τοῖς τελείοις, κακὸν δὲ τοῖς ἀτελεστέροις, ἔτι καὶ τὴν αἴσθησιν λιχνοτέροις.», καί Θεοδωρήτου Κύρου, ὅ.π. PG 80, 125CD: «...μὴ τῇ ποιότητι τοῦ ξύλου, μηδὲ τῇ καινότητι τῆς βρώσεως τὰ ἁμαρτήματα κρίνεται· ἀλλὰ τῇ δόσει τῆς ἐντολῆς, ἣν ἐφ' ὅτου δήποτε παραβῆναι ἴσην ἔχει τὴν μέμψιν»).
Αὐτό, παιδιά, εἶναι ὅλο τό θέμα. Αὐτό εἶναι ὅλο τίποτε ἄλλο. Καί σᾶς τό εἶπα ἐπιγραμματικά γιά νά τό θυμᾶστε. Τώρα, αὐτό πού σᾶς εἶπα θά τό ἀναλύσουμε, θά τό κάνουμε πιο λιανά, γιά νά τό χωνέψουμε στις λεπτομέρειές του.
Λέει κάποιος ἐκκλησιαστικός συγγραφέας: «...καὶ "ξύλον γνώσεως" ἀπεκλήθη- διὰ τὴν περὶ τοῦτο γεγενημένην αἴσθησιν τῆς ἁμαρτίας ... Καὶ περὶ τούτου προετέθη ὁ ἀγὼν τῷ Ἀδὰμ.» (Θεοδωρήτου Κύρου, Εἰς τὰ ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς κατ' ἐκλογήν, Εἰς τὴν Γένεσιν, Ερώτησις KC', PG 80, 124CD, Β). Καί συμπληρώνει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Τί οὖν ἐστιν καλόν; Ἡ ὑπακοή. Τί δὲ πονηρόν; Ἡ παρακοή.» (Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 54, 610).
Ὥστε βλέπει κανείς, παιδιά, ὅτι ἐδῶ πραγματικά ἦταν μία δοκιμασία τῆς προαιρέσεως καί τῆς ἐλευθερίας τῶν ἀνθρώπων.
Στόν Παράδεισο ὑπῆρχαν, ὅπως τώρα βλέπουμε, τρεῖς κατηγορίες δένδρων· ἡ μία κατηγορία εἶναι τά πολλά δένδρα πού ὑπῆρχαν, ἡ δεύτερη κατηγορία ἦταν τό δένδρο τῆς γνώσεως καλοῦ καί κακοῦ, καί ἡ τρίτη κατηγορία τό δένδρο τῆς ζωῆς.
Λέει ἕνας ἐκκλησιαστικός συγγραφέας, ὁ Σεβηριανός: «Τρεῖς δὲ διαφοραί ξύλου ἦσαν· τὰ μὲν ἐδόθη αὐτῷ ἵνα ζῇ· τὸ δὲ ἵνα εὖ ζῇ· τὸ δὲ ἵνα ἀεὶ ζῇ.» (Αρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Η Γένεσις, ἐκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1976, σ. 50). Τρία διαφορετικά δένδρα ὑπῆρχαν: αὐτά πού δόθηκαν στον ἄνθρωπο γιά νά τρέφεται καί νά ζεῖ, ἕνα γιά νά ζεῖ καλά, καί ἕνα ἄλλο γιά νά ζεῖ γιά πάντα.
Δηλαδή δόθηκαν στους πρωτοπλάστους τά δένδρα τά πολλά γιά νά δοκιμάζουν τούς καρπούς τους, να τρῶνε οἱ ἄνθρωποι καί νά τρέφονται· δηλαδή ἦταν τό φαΐ τους, ἡ τροφή τους. Αν δέν παρέβαιναν τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ πού τούς ἀπαγόρευε να δοκιμάσουν ἀπό ἕνα συγκεκριμένο δένδρο, θα μποροῦσαν νά ζήσουν καλά, εὐτυχισμένα καί εὐλογημένα ἐπάνω στή γῆ γιά πάντα.
Θά δεῖτε ὅμως στη συνέχεια, παιδιά, ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι, εὐθύς μετά τήν παράβαση, γέμισαν από πικρία καί θλίψη. Τό ἀποκορύφωμα τῆς θλίψεώς τους ξέρετε ποιό ἦταν; ὅταν εἶδαν ὅτι ὁ Κάιν, ὁ πρωτότοκος γιός τους, ὁ τρίτος ἄνθρωπος πάνω στή γῆ, σκότωσε τόν τέταρτο ἄνθρωπο πάνω στή γῆ, τόν Ἄβελ, τόν ἀδελφό του. Οἱ πρωτόπλαστοι προφανῶς δοκίμασαν μεγάλη πικρία ἀπ' αὐτό· ἦταν δέ ἡ πρώτη τους ἐμπειρία στόν θάνατο.
Θά δοῦμε τί σημαίνει αὐτό πού τούς εἶπε ὁ Θεός, ὅτι θά πεθάνουν τήν ἡμέρα πού θά φᾶνε ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπό. Βέβαια, δέν πέθαναν ἐκείνη τήν ἡμέρα. Εἶναι δέ γνωστό ὅτι ὁ Ἀδάμ ἔζησε συνολικά εννιακόσια τριάντα χρόνια (Βλ. Γέν. 5, 5). Καί αναμφισβήτητα ἦταν ἐννιακόσια τριάντα ηλιακά χρόνια, ὅπως τά ἐννοοῦμε σήμερα· ἐννιακόσιες τριάντα περιστροφές τῆς γῆς περί τόν ἥλιο. (Βλ. Αρχ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, Πρόβλημα 15ον, Β΄ (Η μεγάλη ἡλικία τῶν ἀνθρώπων τῆς Βίβλου), ἐκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1976, σσ. 444-445) Δέν πέθανε λοιπόν ἀμέσως ὁ Ἀδάμ θά δοῦμε τό γιατί δέν πέθανε ἀμέσως. Ἄρα δέν εἶχε ἐμπειρία τοῦ θανάτου ὁ ἴδιος. Για πρώτη φορά παίρνει ἐμπειρία τοῦ θανάτου, ὅσο ζεῖ, μέ τόν θάνατο τοῦ Ἄβελ.
Προσέξτε κάτι· ἡ ἐμπειρία του θανάτου εἶναι στόν κάθε ἄνθρωπο ἀλλά, τί λέτε; τουλάχιστον μέ τό σχῆμα πού ἔχει στήν παροῦσα ζωή, μποροῦμε νά ἔχουμε πλήρη εἰκόνα αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας; Δέν ξέρω, δέν μπορῶ νά σᾶς ἀπαντήσω, παρά μόνο σᾶς λέω τό ἑξῆς.
Κάποιος ἄνθρωπος δολοφονεῖται ἀπό ἕναν εχθρό του· ὁ ἐχθρός του θέλει νά τόν τιμωρήσει, καί τόν δολοφονεῖ. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος πού δολοφονεῖται ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι τώρα ὁ ἐχθρός του τόν ἐκδικεῖται; Δέν τήν ἔχει. Δέν προλαβαίνει να αποκτήσει τήν αἴσθηση ὅτι ὁ ἐχθρός του τόν δολοφονεῖ· δέν ἔχει τήν αἴσθηση αυτή. Πρέπει νά ζεῖ, γιά νά δεῖ τό κακό μπροστά του.
Γι' αὐτό ἀκριβῶς κι ἐκεῖνοι πού θέλουν νά ἐκδικηθοῦν πραγματικά καί νά κάνουν κακό δεν φονεύουν τό θῦμα τους ἀμέσως, ἀλλά τό βασανίζουν, δίνοντάς του τήν αἴσθηση ἀνά πᾶσα στιγμή ὅτι τελικά θά φονευθεῖ, θα πεθάνει.
Ἔτσι λοιπόν καί ὁ Ἀδάμ· πρίν ὁ ἴδιος βιώσει τήν ἐμπειρία τοῦ θανάτου, εἶδε τόν θάνατο τοῦ παιδιοῦ του, τοῦ Ἄβελ, –βίαιος θάνατος!– καί τότε ἀσφαλῶς θά εἶπε: Νά, ὁ Θεός μᾶς εἶπε ὅτι θά ἔρθει ὁ θάνατος· ἦρθε ὁ θάνατος!...
Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν δοκίμαζε τόν καρπό αὐτοῦ τοῦ δένδρου, τότε θα ζούσε πολύ καλά ἐπάνω στή γῆ, θά ἦταν δηλαδή ἀθάνατος. Δέν σᾶς κάνει ἐντύπωση αὐτό; θά ἦταν ἀθάνατος ἐπάνω στή γῆ! Πάντως θά ζούσε πολύ καλά· δέν θά ὑπῆρχε ὅλη αὐτή ἡ θλίψη μέ τα συμπαρομαρτούντα της.
«Τὸ δὲ ἵνα ἀεὶ ζῇ» ἡ τρίτη κατηγορία. Κι ἄν τελικά ὁ ἄνθρωπος ἔτρωγε ἀπό τό τρίτο δένδρο, τό δένδρο τῆς ζωῆς, τότε θα γινόταν ἀθάνατος. Πότε ὅμως θά ἔτρωγε ἀπό τό τρίτο δένδρο; Μόνο όταν δέν θά παρέβαινε τήν ἐντολή ώς πρός τό δεύτερο δένδρο. Τότε ὁ Θεός θά ἔλεγε στούς πρωτοπλάστους: Δοκιμᾶστε τώρα κι ἀπ' αὐτό τό δένδρο, καί θά ζήσετε αἰωνίως. Διότι ἀπό ἐκεῖνο πού σᾶς ἀπαγόρευσα δέν δοκιμάσατε, συνεπῶς δέν παραβήκατε την εντολή μου· θά εἴσαστε εὐτυχισμένοι καί εὐλογημένοι. Ἐλᾶτε, δοκιμᾶστε καί τόν καρπό αὐτόν, γιά νά ζήσετε αιωνίως.
Σας κάνει ἐντύπωση αὐτό;
Θά ρωτοῦσα: Τί θά ἦταν αὐτό πού θά ἔδινε τήν αἰώνια ζωή; ο καρπός;
Ὄχι· ἦταν ἡ ὑπακοή, καί μόνο ἡ ὑπακοή! (Βλ. άγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 54, 610: «Τί οὖν ἐστι καλόν; Ἡ ὑπακοή. Τί δὲ πονηρόν; Ἡ παρακοή.»)
Σας ρωτάω πάλι: Πόσο ζοῦμε, ἂν φᾶμε τό φαγητό πού τοῶμε κάθε μέρα; Θα λέγαμε, καλύτερα, ὄχι πόσο ζούμε, αλλά γιά πόσο συντηρούμαστε μέ τό καθημερινό φαγητό;
Ἄν φάω μιά φορά τήν ἡμέρα πολύ καλά, συντηροῦμαι γιά ἕνα εἰκοσιτετράωρο. Ὅταν τρώω κάθε μέ ρα, κάθε μέρα συντηροῦμαι· ἐξ ἄλλου ἀπό τήν ἐντολή Του καί ἀπό τόν λόγο Του ἐξαρτώνται τά πάντα. Ἔτσι λοιπόν ὁ Θεός θά ἤθελε να ζήσουν οἱ πρωτόπλαστοι, καί γενικά οἱ ἀπόγονοί τους, ἐπάνω στή γῆ αἰωνίως.
Αὐτά τά τρία εἴδη δένδρων λοιπόν μᾶς διαγράφονται μέ τόν τρόπο αὐτόν.
Ἀλλά θά πεῖτε: Δηλαδή ὁ Θεός θά ἤθελε τά δένδρα αὐτά νά εἶναι δένδρα-παγίδες;...
Ὄχι, παιδιά. Ἡ ἀλήθεια εἶναι, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, «το ξύλον τῆς γνώσεως οὔτε φυτευθὲν ἀπ᾿ ἀρχῆς κακῶς, οὔτε ἀπαγορευθὲν φθονερῶς» (Εἰς τὰ Θεοφάνεια, Λόγος ΛΗ΄, PG 36, 324BC). Δηλαδή, ὁ Θεός δέν φύτεψε ἕνα δένδρο μέ κακό σκοπό καί μέ κακή πρόθεση, οὔτε ἀπαγορεύει στούς πρωτοπλάστους –γιατί αυτό λένε μερικοί μέχρι σήμερα- να δοκιμάσουν τόν καρπό του δένδρου, γιατί φθονοῦσε τούς πρωτοπλάστους, ὥστε νά μή γνωρίσουν τήν πραγματικότητα καί τήν ἀλήθεια. Αὐτά εἶναι κακοήθη καί ἀνόητα.
Τότε λοιπόν τί;
Τό δένδρο αὐτό τῆς γνώσεως, παιδιά, γιά τό ὁποῖο θα μιλήσουμε ἀρκετά, ἦταν καλό δένδρο. Καί μία ἡμέρα οἱ ἄνθρωποι θά δοκίμαζαν ἀπό τόν καρπό του δένδρου αὐτοῦ. Ἀλλά πότε; Ὄχι τότε πού ὁ Θεός τούς τό ἀπαγόρευσε. Τήν γνώση αυτή θά τήν ἀποκτοῦσαν ἀργότερα.
Θά σᾶς διαβάσω κάτι ἀπό τόν ἅγιο Θεόφιλο Αντιοχείας. Βέβαια χρησιμοποιῶ ἀρχαῖα κείμενα, τά ὁποῖα ὅμως σᾶς τά μεταφράζω. Ξέρω ὅτι τελευταῖα δέν ἔχετε ἴσως πολλή ἐπαφή μέ τά ἀρχαῖα κείμενα, καί σᾶς δυσκολεύουν· πρέπει ὅμως νά ἔχετε.
Μέ τήν εὐκαιρία σᾶς λέω νά μήν παύσετε νά ἔχετε μία ἐπαφή μέ τά ἀρχαῖα κείμενα, ἔστω κι ἄν δέν κάνετε αρκετά στό σχολεῖο σας. Σε λίγο δέν θά μπορεῖτε να καταλαβαίνετε οὔτε τήν κοινή λεγόμενη γλώσσα του Εὐαγγελίου, δηλαδή τή δημοτική. Τό Εὐαγγέλιο στην εποχή του γράφτηκε στη δημοτική τό γνωρίζετε αυτό;
Οἱ ἄγνωστες λέξεις τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι πολύ λίγες· δέν εἶναι πολλές. Ἕνας πού γνωρίζει καθαρεύουσα καταλαβαίνει πολύ καλά τό Εὐαγγέλιο, τουλάχιστον γραμματικά. Ὄχι έννοιολογικά γραμματικά. Το ξέρετε λοιπόν ὅτι δέν θά μπορεῖτε να διαβάσετε οὔτε Καινή Διαθήκη; Ἡ Παλιά Διαθήκη, ὡς μετάφραση, εἶναι του 3ου αιώνα π.Χ., καί εἶναι ἡ ἑλληνιστική γλώσσα, εἶναι ἡ γλώσσα τῆς διασπορᾶς, δηλαδή ή γλώσσα ἡ ἑλληνική πού μιλοῦσαν ἔξω ἀπό τήν ηπειρωτική Ελλάδα, ὅπως στήν Αἴγυπτο, γιατί ἐκεῖ ἔγινε ἡ μετάφραση. Δέν εἶναι δηλαδή ἡ ἀττική γλώσσα, ἡ χρυσή γλώσσα, ἡ κλασσική γλώσσα! Ὡστόσο, δέν εἶναι δύσκολες αυτές οἱ γλῶσσες, οἱ διάλεκτοι. (Ὁ π. Ἀθανάσιος δέν ἔχανε τήν εὐκαιρία να τονίζει τη μεγάλη ἀξία τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς· γι' αυτό καί στίς ὁμιλίες του πρῶτα ἀνεγίνωσκε τή Γραφή καί τούς Πατέρες στο πρωτότυπο, καί στή συνέχεια μετέφραζε καί σχολίαζε. Επίσης ἐξέφραζε τήν ἔντονη δυσαρέσκεια και βαθειά του λύπη στη μεθοδευμένη ἀλλοίωση τῆς ἑλληνικῆς καί στή βαθμιαία απομάκρυνσή μας, κυρίως μέσω τοῦ σχολείου, ἀπό τήν ἀρχαία ἑλληνική, που σκοπό ἔχει τήν ἀποξένωση τοῦ λαοῦ μας ἀπό τήν πλούσια πνευματική του παράδοση, τήν αποκοπή του από τις ρίζες του καί τελικά τόν παντελῆ ἀφανισμό τοῦ ἑλληνοχριστιανικού μας πολιτισμού. Βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμ. Β΄, Μάθημα 160, ἐκδ. Ἱερ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2018, σ. 101)
Λοιπόν, λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας: «Τὸ μὲν ξύλον τὸ τῆς γνώσεως αὐτὸ μὲν καλὸν καὶ ὁ καρπὸς αὐτοῦ καλός». Κοιτάξτε τί λέει: Καλό εἶναι τό δέν δρο τῆς γνώσεως, καλός καί ὁ καρπός του.
Εἶναι δυνατόν νά μήν ἦταν καλό; Ἄν σᾶς ἔκανα τήν ἐρώτηση αυτή, τί θά ἀπαντούσατε ἄραγε;
Ὁ Θεός, παιδιά, ὅ,τι δημιουργεῖ εἶναι καλό. Ὅταν δημιούργησε τα πάντα, δέν εἶπε ὅτι ὅλα ἦταν «καλά λίαν»; (Βλ. Γέν. 1, 31) Πῶς θά ἦταν δυνατόν λοιπόν να δημιουργήσει ἕνα δένδρο τό ὁποῖο νά εἶναι παγίδα, νά εἶναι κακό. καί οἱ καρποί του νά ἐπιφέρουν κακό;
Καί συνεχίζει: «οὐ γάρ, ὡς οἴονταί τινες, θάνατον εἶχεν τὸ ξύλον»· διότι οὔτε, ὅπως νομίζουν μερικοί, τό δένδρο περιείχε τόν θάνατο.
Θά κάνω ἕνα ἄλλο ἐρώτημα: Εάν οἱ καρποί τοῦ δένδρου εἶχαν τόν θάνατο, ὅπως προειδοποιεῖ ὁ Θεός (θά πεθάνετε, ἅμα θά φᾶτε), τότε ποιός εἶχε βάλει τόν θάνατο στα σπέρματα αὐτοῦ τοῦ δένδρου; Ὁ Θεός. Καί τότε ποιός θά ἦταν ὁ δημιουργός τοῦ θανάτου; Ὁ Θεός! Αλλά ξέρουμε πολύ καλά ὅτι ὁ Θεός δέν εἶναι ὁ δημιουργός τοῦ θανάτου. Μᾶς τό λέει σαφῶς ἡ Ἁγία Γραφή «ὁ Θεὸς θάνατον οὐκ ἐποίησεν» (Σοφ. Σολ. 1, 13), ὁ Θεός δέν ἔκανε τόν θάνατο.
Τότε πῶς ὁ θάνατος;
Ὁ θάνατος μπῆκε ἀπό τόν φθόνο τοῦ διαβόλου καί τήν παράβαση τῆς ἐντολῆς, μέ βάση τήν προαίρεση καί τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου. Δέν εἶναι ὁ δημιουργός τοῦ θανάτου ὁ Θεός. Ἄρα, ἐάν δέν εἶναι ὁ Θεός δημιουργός του θανάτου καί ἄν ὁ Θεός δέν δημιουργεῖ τίποτα κακό, πῶς εἶναι δυνατόν αυτό τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ νά ἦταν κακό; Ἄρα ήταν καλό.
Προχωροῦμε: «οὐ γάρ τι ἕτερον ἦν ἐν τῷ καρπῷ ἢ μόνον γνῶσις». Δέν ὑπῆρχε τίποτα άλλο μέσα στον καρπό παρά μόνο ή γνώση. Τό πιό ξεχωριστό ἐκεῖ στό φάγωμα τοῦ καρποῦ ἦταν ἡ γνώση –θά δοῦμε τί εἶναι αὐτή ἡ γνώση. «ἡ δὲ γνῶσις καλή, ἐπὰν αὐτῇ οἰκείως τις χρήσηται ἡ γνώση ὅμως εἶναι καλή, ὅταν τήν χρησιμοποιήσει κανείς ὅπως πρέπει.
»Τῇ δὲ οὔσῃ ἡλικίᾳ ὅδε Ἀδὰμ ἔτι νήπιος ἦν, διό οὔπω ἠδύνατο τὴν γνῶσιν κατ᾽ ἀξίαν χωρεῖν.» (Πρὸς Αὐτόλυκον, 2.25, PG 6, 1092ΑΒ) Ὅμως ὁ Ἀδάμ ἦταν ἀκόμα στη νηπιακή ηλικία· γι' αυτό δέν μποροῦσε νά κάνει χρήση τῆς γνώσεως ἐπάξια.
Ἔχει πολλά παρακάτω, αλλά θά σᾶς τά πῶ μέ δικά μου λόγια.
Ὁ Ἀδάμ ἦταν ἀκόμη σε νηπιακή ηλικία. Ὅταν λέει νηπιακή, δέν ἐννοεῖ ὅτι ἦταν νήπιο, αὐτό πού σήμερα λέμε μωρό, ἀλλά νηπιακή ἡλικία θά πεῖ ἀνώριμη. Μέ τήν εὐρεία ἔννοια νηπιακή ἡλικία –προσέξτε- εἶναι καί ἡ δική σας ἡλικία, ἡ ἐφηβική. Μπορεῖ λοιπόνὁ Ἀδάμ νά ἦταν τότε σέ μία ἡλικία ἐφηβική. Ἄν λάβετε δέ ὑπ' ὄψιν ὅτι ἔζησε εννιακόσια τριάντα χρόνια, ἀναμφισβήτητα ἡ ἐφηβική του ἡλικία δέν θά ἦταν ἡ ἡλικία τῆς δεύτερης δεκαετίας τῆς ζωῆς του. Ἐμεῖς μετρᾶμε πιά τά χρόνια μας μέ βάση τό συνολικό μήκος τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου, πού σήμερα εἶναι ἑβδομήντα μέ ὀγδόντα χρόνια. Γιά μᾶς ἡ ἐφηβεία εἶναι στη δεύτερη ρη δεκαετία μας, ἐνῶ γιά τόν Ἀδάμ μπορεῖ ἡ ἐφηβεία του νά ἦταν στα πενήντα του χρόνια· δέν ἔχει σημασία. Τό θέμα εἶναι ὅτι ὁ Ἀδάμ ἦταν ἀκόμη νήπιος, δηλαδή δέν εἶχε πλήρη ωριμότητα· ἀργότερα θά ωρίμαζε.
Η ωριμότητα ξέρετε πότε ἔρχεται; Θά σᾶς κάνει ἐντύπωση. Ἔρχεται στο τριακοστό ἔτος τῆς ἡλικίας. Θά μέ θυμηθεῖτε. Ὅταν θα φθάνετε σ' ἐκείνη τήν ήλικία, θά μέ θυμηθεῖτε. Δέν εἶναι δέ τυχαῖο τό ὅτι ἡ Παλαιά Διαθήκη απαγόρευε τον δημόσιο βίο στόν ἄνδρα κάτω τοῦ τριακοστοῦ ἔτους τῆς ἡλικίας του. Καί ἡ Ἐκκλησία μας απαγορεύει να γίνει κανείς ἱερέας κάτω τῶν τριάντα ἐτῶν. Καί δέν εἶναι τυχαῖο τό ὅτι ὁ Χριστός βγῆκε στόν δημόσιο βίο Του γιά νά κηρύξει ὅταν ἦταν περίπου τριάντα ἐτῶν. Καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, τό ἴδιο ὅταν βγῆκε στόν δημόσιο βίο του, ἦταν τριάντα ἐτῶν. Ἄρα λοιπόν ὁ Ἀδάμ ἦταν σέ μία νηπιότητα, δηλαδή δέν εἶχε πλήρη ωριμότητα.
Τώρα συνεχίζω με δικά μου λόγια τα παρακάτω. Ἐδῶ ὁ ἅγιος Θεόφιλος λέει ὅτι ὅταν ἀποκαλύψεις σ' ἕνα νήπιο μερικά μυστικά, δηλαδή ὅταν του δώσεις γνώση, ἡ γνώση αυτή μπορεῖ νά τοῦ προκαλέσει κακό.
Για παράδειγμα, λέω σ' ἕνα μικρό παιδάκι: Βλέπεις αὐτό τό κουτάκι; Αυτό το κουτάκι ἔχει σπίρτα μέσα. Βλέπεις αὐτά τά σπίρτα; Λοιπόν, βγάζω ἕνα, –τό παιδάκι αὐτό νά εἶναι πέντε χρονῶν, νά καταλαβαίνει πολύ καλά- καί τοῦ λέω: Δές, παιδάκι μου, καλά-καλά τί θά κάνω τώρα. Τραβῶ τό σπίρτο στο πλάι του κουτιοῦ, καί μέ τήν τριβή αὐτό ἀμέσως ἀναφλέγεται. Τό παιδάκι: Μπάαα!... ἐνθουσιάζεται. Εἶδες, λοιπόν, τρίψαμε αὐτό ἐδῶ καί ἄναψε. Ἔλα τώρα, παιδάκι μου, νά δεῖς καί κάτι ἄλλο. Παίρνω ἕνα χαρτί καί τό βάζω ἐπάνω σ' ἐκεῖνο τό ἀναμμένο σπίρτο. Τό χαρτί ἁρπάζει φωτιά. Τό εἶδες αυτό; Τό εἶδα. Σοῦ ἄρεσε; Μοῦ ἄρεσε. Τό παιδί τί ἀπέκτησε; Μία γνώση. Τήν ἤξερε πρῶτα; Ὄχι. Φεύγω ἐγώ. Τό παιδάκι παίρνει τα σπίρτα... καί καίει το σπίτι!... Συνηθισμένη ἱστορία.
Τί σημαίνει αὐτό; Αυτό, παιδιά, εἶναι μία γνώση. Παρακαλῶ, προσέξτε· τώρα σᾶς ἑτοιμάζω νά ἀκούσετε μερικά δύσκολα πράγματα· ἐδῶ εἴμαστε στην καρδιά ἑνός μυστηρίου.
Ἡ γνώση πάντοτε ὠφελεῖ; Ὄχι· ἡ γνώση ὠφελεῖ μόνο υπό προϋποθέσεις.
Σᾶς θυμίζω τόν μύθο τοῦ Προμηθέως. Ξέρετε τί εἶναι αὐτός ὁ μύθος; εἶναι ἕνας ἀντίλαλος αὐτοῦ τοῦ δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, ἔξω ἀπό τή βιβλική ἱστορία, πού, μ' ἕναν ἀληθινά θαυμάσιο τρόπο ὁ Αἰσχύλος διασώζει αὐτόν τόν μύθο μέ ποιητικό τρόπο. Εννοεῖται πώς ὁ Προμηθέας δέν εἶναι ἐπινόηση τοῦ Αἰσχύλου. Ὁ Αἰσχύλος βρῆκε τόν μύθο τοῦ Προμηθέως καί τόν ἔκανε παράσταση, τόν ἔκανε τραγωδία, δηλαδή θεατρικό ἔργο.
Ἐκεῖ βλέπει κανείς μία απήχηση, ἕναν ἀντίλαλο ὅσων διηγούμαστε τώρα, που συνέβησαν μέσα στόν Παράδεισο. Ἐκεῖ λοιπόν βλέπει κανείς τό πῦρ αὐτό, πού κλέβει ὁ Προμηθέας ἀπό τούς θεούς, νά γίνεται κακό στούς ἀνθρώπους τελικά.
Βέβαια, εἶχε πεῖ στούς ἀνθρώπους ὁ Προμηθέας νά ἀναπτύξουν τις τέχνες. Οἱ τέχνες ὅμως, ἀπό τότε μέχρι σήμερα, ποῦ ἔχουν φθάσει; Ἔχουν φθάσει στήν πυρηνική ενέργεια. Καί ἡ πυρηνική ενέργεια αὐτήν τή στιγμή τί κάνει; Μᾶς ἀπειλεῖ.
Ρωτάμε λοιπόν· ἐκείνη ἡ φωτιά πού πῆρε ὁ Προμηθέας ἀπό τόν οὐρανό καί τήν ἔδωσε στούς ἀνθρώπους τί διαστάσεις παίρνει σήμερα; ἀγαθοποιές ἤ κακοποιές; Καί τό ἕνα καί τό ἄλλο. Αὐτό ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ωριμότητα ἤ τήν ανωριμότητα τῆς ἀνθρωπότητος. Εἶναι λοιπόν μεγάλο θέμα αὐτό· δέν εἶναι οὔτε γελοῖο οὔτε ἀστεῖο.
Λέει ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος, καθώς καί ὁ ἅγιος Θεόφιλος, πώς ἂν μελετούσαμε το βιβλίο τῆς Γενέσεως, τί θα βρίσκαμε μέσα... ὠκεανό γνώσεων και σοφίας, μέσα σ' αὐτές τίς ἁπλές γραμμές! Αυτές, πού κάποιοι άνόητοι καθηγητές καί ἀνόητοι δάσκαλοι –εὐτυχῶς μερικοί- κοροϊδεύουν μέσα στην τάξη και σκανδαλίζουν τα παιδιά, τούς μαθητές τους, λέγοντάς τους ὅτι αὐτά εἶναι παραμύθια! Αλλά δέν εἶναι καθόλου παραμύθια. Καθόλου! Αὐτός ὁ ἴδιος ὁ καθηγητής ἤ ὁ δάσκαλος, ἄν τοῦ θύμιζες τόν μύθο τοῦ Προμηθέα, θα παραδεχόταν μέν ὅτι εἶναι μύθος, ἀλλά δέν θά τόν κορόιδευε, καί θά ἔλεγε ὅτι εἶναι συμβολικός μύθος.
Θά τοῦ λέγαμε λοιπόν κι ἐμεῖς: Καί τήν Ἁγία Γραφή συμβολικά νά τήν ἔπαιρνες, ταλαίπωρε καθηγητά, ταλαίπωρε ἐκπαιδευτικέ, και πάλι δέν θά ἔπρεπε νά κοροϊδεύεις· πολύ παραπάνω μάλιστα πού δέν εἶναι συμβολική ἱστορία, αλλά πραγματική. Κάθησε νά τήν μελετήσεις καλά καί νά δεῖς τί σοφία βγαίνει από κεῖ μέσα... πού μέ τόση εὐκολία σπεύδεις να κατηγορήσεις και να κοροϊδέψεις και να σκανδαλίσεις απλές ψυχές -όπως τώρα εἴσαστε ἐσεῖς– εἰς βάρος τοῦ Θεοῦ καί εἰς βάρος τῶν μαθητῶν φυσικά.
Λοιπόν, παιδιά, ἐπανέρχομαι. Αφήνω τόν ἅγιο Θεόφιλο Αντιοχείας καί ἔρχομαι στόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό, πού θά μᾶς πεῖ κάτι πολύ σπουδαῖο. Προσέξτε πολύ: «Τὸ δὲ τῆς τοῦ καλοῦ τε καὶ κακοῦ γνώσεως ξύλον ἡ τῆς πολυσχιδοῦς θεωρίας διάγνωσις». Τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ εἶναι ἡ διάκριση τῆς πολυμερούς παρατηρήσεως. Ποιᾶς παρατηρήσεως; «Αὕτη δέ ἐστιν ἡ τῆς οἰκείας ἐπίσγνωσις φύσεως»· εἶναι ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας, τοῦ ἀνθρώπου, ἡ γνώση τῆς φύσεώς μας, ποιός εἶμαι ἐγώ. Αὐτή εἶναι ἡ γνώση· ἡ γνώση ποιός εἶμαι ἐγώ, ὁ ἄνθρωπος.
Καί συνεχίζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός (8ος αιώνας μ.Χ.): «Πασῶν δὲ τῶν ἐννοιῶν καὶ θεωριῶν τούτων ἡ καθ᾿ ἡμᾶς ὑψηλοτέρα πέφυκεν, ἡ τῆς ἡμετέρας φημί συστάσεως, ὥς φησιν ὁ θεῖος Δαυίδ· "ἐθαυμαστώθη ἡ γνῶσίς σου ἐξ ἐμοῦ", τουτέστιν "ἐκ τῆς ἐμῆς κατασκευῆς". Επισφαλὴς δὲ αὕτη τῷ Ἀδὰμ ὑπῆρχε νεοπαγεῖ ὄντι, δι᾽ ἃς εἴπομεν αἰτίας». (Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Περὶ Παραδείσου, κεφ. ΚΕ', PG 94, 916D-917BC. Πρβλ. Ψαλμ. 138, 6)
Δηλαδή: Ἀπ᾿ ὅλες τίς ἔννοιες κι ἀπ' ὅλες τίς θεωρίες –θεωρία μέ τήν ἔννοια τοῦ βλέπω– ἀπ' ὅ,τι δηλαδή μποροῦσε νά βλέπει ὁ Ἀδάμ καί νά ἐννοιολογεῖ, ἡ πιο υψηλή παρατήρηση καί ἡ πιό σπουδαία ἔννοια ἦταν ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ του, ὅπως λέει ὁ προφήτης Δαβίδ· ἀπό τήν γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μου θαυμάζω τήν σοφία Σου. Αὐτή ὅμως ἡ γνώση ἦταν ἐπικίνδυνη γιά τόν Ἀδάμ, πού ἦταν ἄπειρος, γιά τούς λόγους πού ἐκθέσαμε.
Διότι, πράγματι, εἶναι ἁπλό· θά σᾶς τό δείξω ἀμέσως. Ὁ ἄνθρωπος βλέπει τόν ἥλιο, βλέπει τή σελήνη, βλέπει τά ἀστέρια. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀνώτερος ἀπ' αὐτά. Βλέπει τά ζῶα, βλέπει τα φυτά. Ὁ ἄνθρωπος εἰναι ανώτερος ἀπό τά ζῶα καί ἀπό τά φυτά. Συνεπῶς, ποιά εἶναι ἡ ὑψηλοτέρα θεωρία και ποιά εἶναι ἡ ὑψηλοτέρα ἔννοια; Ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ του. Ὅταν ὅμως σκύψει να δεῖ τόν ἑαυτό του, ὄντας ανώριμος, η γνώση τότε εἶναι ἐπικίνδυνη. Ἐδῶ λέει πώς ὁ Ἀδάμ ἦταν νεο παγής, δηλαδή καινούργιος, νεοσύστατος, ἄπειρος· δέν μποροῦσε νά ξεχωρίσει μερικά πράγματα, ἐπειδή δέν τά γνώριζε, καί τήν ἔπαθε!
Δηλαδή, συγκεκριμένα, ποιά εἶναι αὐτά τά πράγματα; Ἀκοῦστε. Λέει ὅτι ἡ κατασκευή τοῦ ἀνθρώπου, ἡ σύσταση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τό μυστικό τῆς γνώσεως. Ἀλλά δέν ἔπρεπε ὁ Ἀδάμ ἀκόμη να γνωρίσει τόν ἑαυτό του. Δέν ἔπρεπε. Εγώ θά σᾶς ἔλεγα ὅτι εἶναι μόνο δύο. Εἶναι πολλά· ἀλλά θα πάρω δύο, τά κυριότατα. Τό ἕνα εἶναι ἡ ἐλευθερία, ἡ δυνατότητα ἐλευθερίας, καί τό ἄλλο ἡ δυνατότητα θεώσεως. Ἀπόδειξη, ὅτι ὁ διάβολος πόνταρε πάνω σ' αὐτά, στόχευσε πάνω σ' αὐτά. Καί τί τούς εἶπε; Σᾶς εἶπε ὁ Θεός νά μή δοκιμάσετε, γιά νά μή γίνετε θεοί (Βλ. Γέν. 3, 4-5). Ἦταν δέ ἀκριβῶς τό ἀντίθετο! γιά νά γίνετε θεοί ἦταν ἡ ἀλήθεια.
Καί ὁ Ἀδάμ σκέφτηκε: Ἄ, ὥστε λοιπόν μπορῶ νά φάω. Δέν θά ἔρθει το χέρι τοῦ Θεοῦ, τήν ὥρα πού ἐγώ θα κόβω τόν καρπό, ... νά μέ βουτήξει ἀπό τόν σβέρκο –λαϊκή ἔκφραση– καί νά μοῦ πεῖ «Ε, στάσου! Δέν σοῦ εἶπα νά μήν φᾶς ἀπό τό δένδρο αὐτό;...», ὅπως θά ἅρπαζε ὁ χωροφύλακας ἕνα μικρό παιδί τήν ὥρα πού πάει να κλέψει ἀπό ἕνα περίπτερο.
Ἐκεῖ ὁ Ἀδάμ ἀντελήφθη ὅτι δέν ὑπάρχει κανένα χέρι νά τόν ἐμποδίσει. Ἄ, ὥστε λοιπόν εἶμαι ἐλεύθερος! Δέν τό ἤξερα!... Ἔφαγε τόν καρπό. Τόν πήρε, τόν εἶδε... Θά τά δοῦμε ὅταν θά μιλήσουμε αναλυτικά ἐκεῖ γιά τήν Εὔα, πού τῆς φάνηκε πολύ ὡραῖος ὁ καρπός· εύγευστος, ὡραῖος! Ἔκοψε, ἔδωσε καί στόν Αδάμ. Εἶδε ὅτι δέν γίνεται τίποτα. Α, ἔχω λοιπόν τή δυνατότητα να κόψω. Εἶμαι ἐλεύθερος!...
Πεῖτε σ' ἕνα παιδί αὐτό πού λένε σήμερα στήν ἐποχή μας, ὅτι εἶναι ἐλεύθερο να κάνει ὅ,τι θέλει! Πείτε του ὅτι τοῦ γράψατε τήν περιουσία σας, τώρα πού εἶναι ἔφηβος! Σᾶς λέει ἡ μητέρα σας καί ὁ πατέρας σας ὅτι σᾶς ἔχουν γράψει χωράφια καί σπίτια! Ἐσεῖς τί θά κάνετε; Μόλις ἡ μητέρα σας κι ὁ πατέρας σας σᾶς μαλώσουν γιά κάτι, ἐπειδή, ἄς ποῦμε, αργήσατε λίγο να γυρίσετε στο σπίτι –για στάσου! γιατί ἄργησες;– ἐσεῖς ἴσως ἀπαντήσετε: Μή μοῦ πολυφωνάζετε... γιατί ἐγώ ἔχω δική μου περιουσία!... Ορίστε!
Εἶναι δέ παρανενοημένο πράγμα... εἶναι φοβερό πράγμα... –προσέξτε– τό νά ποῦν οἱ γονεῖς στό παιδί τους σοῦ γράψαμε ἕνα χωράφι, ἕνα σπίτι, ἤ ἔχεις στό ταμιευτήριο τόσα χρήματα... Καήκανε!
Εἶναι καλό αὐτό πού κάνουν οἱ γονεῖς; δηλαδή τό να γράψουν στα παιδιά τήν περιουσία τους; Βέβαια. Αλλά πότε ὅμως; Ὄχι τώρα πού εἶναι μικρά. Αυτό λοιπόν συνέβη καί μέ τό δένδρο τῆς γνώσεως. Δέν ἔπρεπε ὁ Ἀδάμ νά μάθει ὅτι εἶναι ἐλεύθερος! Δέν ἔπρεπε νά το μάθει τότε! Μάλιστα ἔχει πολλά ἐδῶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, παίρνοντας ὡς παράδειγμα τήν παιδική ηλικία, καί λέει: Ἄν πεῖτε σ᾽ ἕνα παιδί μερικά πράγματα πού δέν πρέπει νά τά μάθει, δέν θά εἶναι σέ κακό του; (Βλ. Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Περὶ Παραδείσου, κεφ. ΚΕ', PG 94, 1092A-D)
Πάρτε τό ἄλλο τώρα· τη θέωση. Πεῖτε σ' ἕναν ἄνθρωπο ὅτι ἔχει τή δυνατότητα να γίνει θεός. Τό ἔμαθεαὐτό ὁ ἄνθρωπος· ἰδίως σήμερα το ξέρει καλά! Αλλά,παρά ταῦτα, δέν μπορεῖ νά γίνει θεός μόνος του, δένμπορεῖ νά γίνει θεός χωρίς τόν Θεό. Καί τί κάνει τώρα; ἀποπειρᾶται νά γίνει θεός μέ ἄλλον τρόπο μέ τόνπολιτισμό. Με αυτόν τον τρόπο, παιδιά, προσπαθεῖ νάγίνει θεός, καί εἰδικότερα μέ τήν πυρηνική ενέργεια.
Τήν πυρηνική ενέργεια ὁ Θεός τήν ἔκρυψε μέσα στήν ὕλη. Ὁ ἄνθρωπος ἀρχικά δέν τή γνώριζε· κατάφερε ὅμως καί τήν ἐλευθέρωσε ἀπό τήν ὕλη, καί τώρα εἶναι στο χέρι του. Σάν νά ξαναμπαίνει στήν Ἱστορία γιά ἄλλη μία φορά τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Ποιό εἶναι τό δένδρο ἐδῶ; καί ποιός εἶναι αὐτός ὁ καρπός; Δένδρο εἶναι ἡ πυρηνική ενέργεια· καί καρπός εἶναι ἡ γνώση, τό νά μάθουμε τί εἶναι ἡ πυρηνική ενέργεια. Αλλά η γνώση αὐτοῦ τοῦ καρποῦ, πού λέγεται πυρηνική ενέργεια, πρέπει να χρησιμοποιηθεῖ καλά καί ὄχι ἄσχημα. Και καλή χρήση σημαίνει να δεσμεύσει ὁ ἄνθρωπος αὐτήν τήν ἐνέργεια καί νά ἠλεκτροφωτίσει τίς πόλεις, νά ἠλεκτροκινήσει ἐργοστάσια, να φτιάξει... καί τί νά μή φτιάξει! Ἐνῶ ἡ κακή χρήση ποιά εἶναι; νά τήν κάνει βόμβα καί νά τήν πετάει στα κεφάλια τῶν ἄλλων ἀνθρώπων!
Πεῖτε μου· αὐτήν τή στιγμή, αυτήν τη στιγμή που μιλᾶμε –Ἰανουάριος 1984– πεῖτε μου, ἡ ἀνθρωπότητα, ὡς πρός τήν πυρηνική ενέργεια, εἶναι ὥριμη ἤ νηπιώδης; Αναμφισβήτητα, εἶναι νηπιώδης· γιατί ανά πάσα στιγμή μπορεῖ νά ριχτοῦν αὐτές οἱ βόμβες, καί νά ἐξολοθρευτούμε.
Ρωτάμε λοιπόν· ἔπρεπε τελικά νά βρεῖ ὁ ἄνθρωπος τήν πυρηνική ενέργεια; τόν συνέφερε; Ἀσφαλῶς ὄχι, γιατί θά αυτοκαταστραφεῖ. Ἀπό τήν στιγμή όμως πού παρέβη τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί δοκίμασε ἐκεῖνον τόν πρῶτο καρπό και γνώρισε ὅτι εἶναι ἐλεύθερος καί ὅτι μπορεῖ νά θεωθεῖ, ἀπό κεῖ καί πέρα, παιδιά, τό κακό πῆρε τόν δρόμο του, και δυστυχῶς ὑπάρχει μέχρι σήμερα στόν κόσμο. Αὐτή εἶναι ἡ γνώση τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ.
Αλλά εἶναι καί κάτι ἄλλο πολύ σπουδαῖο... πάρα πολύ σπουδαῖο! Προσέξτε. Βέβαια, θα θέλαμε πολύ χρόνο να μιλήσουμε γι' αυτό· δυστυχῶς τό ρολόι τρέχει καί δέν θά τό ἐξαντλήσουμε.
Δέν μοῦ λέτε: ἡ ἀνθρώπινη ψυχή έχει κάποιο βάθος; Δυσθεώρητο βάθος! Εἶναι πιό μεγάλο τό βάθος τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, παρ' ὅ,τι εἶναι τά βάθη τοῦ σύμπαντος! (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Επιλογή Ψαλμῶν, Τόμος Β΄, Ομιλία 12η, σχόλια στο ψαλμικό «ἄβυσσος ἄββυσσον ἐπικαλεῖται, (41, 8), ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2015, σ. 168. Πρβλ. Σοφ. Σειρ. 42, 18. 20)
Ἄν ὁ ἄνθρωπος δεῖ τά βάθη του σύμπαντος, τί μπορεῖ νά πάθει; Ἴλιγγο. Ἄν δεῖ τά βάθη τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, τί μπορεῖ νά πάθει; Ὑπέρ-ἴλιγγο!
Μπορεῖ νά δεῖ ὁ ἄνθρωπος τό ὑποσυνείδητό του; Εἶναι πολύ δύσκολο. Εάν τό δεῖ, θά τρομάξει. Τί θά πάθει; Θά λιποψυχήσει, καί θά ἤθελε να πεθάνει.
Γι' αὐτό ὁ Θεός, παιδιά, μετά την πτώση τῶν πρωτοπλάστων, ὅταν ὁ ἄνθρωπος δοκίμασε τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως, ἦρθε να σκεπάσει τη συνείδηση, καί μάλιστα τό τμῆμα ἐκεῖνο τῆς συνειδήσεως γιά νά μιλήσω με σύγχρονη ορολογία- πού λέγεται ὑποσυνείδητο. Νά τό σκεπάσει, νά μήν τό βλέπει ὁ ἄνθρωπος, νά μήν βλέπει τό βάθος τῆς ψυχῆς του, διότι θα τρόμαζε, διότι θά παραιτεῖτο, διότι... πολλά διότι.
Ξέρετε ποιοί ἀποφασίζουν να ξεσκεπάσουν τό ϋποσυνείδητό τους; ἐκεῖνοι που καταφεύγουν στήν ἔρημο, οἱ μεγάλοι ἀσκητές· αυτοί μόνο εἶδαν κατάβαθα τό ὑποσυνείδητό τους. Ἀλλά αὐτοί δεν τρόμαξαν, γιατί εἰχαν ὡριμάσει.
Ἄν θά ἔλεγε κάποιος καί στήν ἔρημο τί μπορεῖ νά κάνει ἕνας ἀσκητής; θά ἀπαντούσαμε: νά ἀνακαλύψει τό δυσθεώρητο βάθος τοῦ ὑποσυνειδήτου του! Καί τί νά τό κάνει; νά τό καθαρίσει. Καί πῶς νά τό καθαρίσει;...
Αλλά ἡ ὥρα πέρασε, παιδιά· θά συνεχίσουμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή.
Κυριακή, 22 Ιανουαρίου 1984
39η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
