†.Μένουν ἀκόμη κάποια σημεῖα, παιδιά, ἀπό τόν θανάσιμα εκεινο διάλογο που διαμείφθηκε ανάμεσα στον διάβολο καί τήν Εὔα. Βλέπετε, ἐξαντλήσαμε αρκετά μαθήματα –εἶναι τό ἕκτο μάθημα πού ἔχουμε σήμερα, ἂν θυμᾶμαι καλά– γύρω ἀπό τόν διάλογο τοῦ διαβόλου καί τῆς Εὔας. Ὅπως εἴδαμε τήν περασμένη φορά, δέν φαίνεται πουθενά σ' αὐτόν τόν διάλογο ὁ Ἀδάμ· φαίνεται μόνη ἡ Εὔα. Μένουν λοιπόν ἀκόμη ἕνα-δύο σημεῖα, τά ὁποῖα καί θά ἀναλύσουμε, γιά νά προχωρήσουμε πιό κάτω.
Ὁ διάβολος εἶπε ὅτι ἕνα προσόν ἀπό τήν βρώση τοῦ καρποῦ θά ἦταν καί ἡ διάνοιξη τῶν ματιῶν. Ὅταν δοκιμάσετε ἀπό τόν καρπό αὐτόν, θά ἀνοιχθοῦν τά μάτια σας, «διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφθαλμοί» (Γέν. 3, 5). Βέβαια εἶναι περιττό νά σᾶς πῶ ὅτι αὐτό συνέβη ἀπό τήν ἀνάποδη, ὅπως θά δοῦμε στη συνέχεια. Βεβαίως καί ἀνοίχθηκαν τά μάτια τῶν πρωτοπλάστων! Συνεπῶς ἦταν ἕνα ψέμα, σε σχέση μ' ἐκεῖνο πού ὑποστήριξε ὁ διἄβολος καὶ τοὺς ὑποσχέθηκε, ὅτι δηλαδή θά ἀποκτοῦσαν μία παγγνωσία. Θ᾿ ἀνοίξουν τα μάτια σας, καί θά γνωρίζετε το καλό καί τό κακό. Το λέμε και στη σύγκχρονη γλώσσα μας, ξέρετε, ὡς ἔκφραση. Διάβασε ένα βιβλία, ν' ἀνοίξουν τα μάτια σου. Μάθε γράμματα, ν' ἀνοίξουν τα μάτια σου. Μάθε μία τέχνη, ν᾿ ἀνοίξουν τα μάτια σου. Βγές ἔξω στον κόσμο, ν᾿ ἀνοίξουν τα μάτια σου. Είναι κοινή ἔκφραση. Τί ἐννοοῦμε μὲ αὐτό; Νὰ πλατυνθεῖ ἡ γνώση σου, νά πλατυνθεῖ ἡ ἐμπειρία σου.
Αυτό ἤθελε νά πεῖ καί ὁ διάβολος στους πρωτοπλάστους· ὅτι ἀφοῦ θά ἀποκτήσετε τήν ἰδιότητα τῆς ισοθείας, μέ βάση αυτήν θα ανοιχθούν τα μάτια σας και θα βλέπετε τα πάντα.
Αλλά τά μάτια τῶν πρωτοπλάστων ἦταν κλειστά; Ὄχι βεβαίως, δέν ἦταν κλειστά. Αλλά τί; Ὅ,τι ἀκριβῶς σᾶς εἶπα προηγουμένως. Μέ τήν κοινή αὐτή ἔκφραση πού λέμε, να πλατύνει ή σκέψη σας, να βλέπετε ἐκεῖνο πού μέχρι τώρα δέν τό βλέπατε· μέ αὐτήν τήν ἔννοια τά μάτια τους ήταν κλειστά.
Ἐπάνω σ' αὐτό λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Οὐδὲ γὰρ ἡ ἐκ τοῦ ξύλου βρῶσις αὐτῶν τοὺς ὀφθαλμοὺς διήνοιξε». Δέν ἄνοιξε τα μάτια τους, λέει, τό ὅτι ἔφαγαν τόν καρπό του δέντρου.
Διότι, πράγματι, ὅπως μᾶς σημειώνει τό ἱερό κείμενο, μετά ἀπό τή βρώση ανοίχθηκαν τα μάτια τους. (Βλ. Γέν. 3, 7) Απλωσε το χέρι της ἡ Εὔα γιά νά φάει τόν καρπό, –ω, πόσα ἔχουμε να πούμε γύρω ἀπό ἐκεῖνο τό ἅπλωσε τό χέρι της...– ἀλλά ἐκεῖ πού τήν εἵλκυσε ἡ ἡδονή, βρῆκε τήν ὀδύνη! Θά τό δοῦμε, πρῶτα ὁ Θεός.
Ἡ Εὔα άπλωσε το χέρι να φάει. Αλλά τί ήταν έν κεῖνο πού θά τῆς ἔδινε τή γνώση; Μήπως το ξύλον, δηλαδή τό δένδρο, μέ τόν καρπό του; Όχι. Είχαμε ήδηδεῖ σ' ἕνα περασμένο μάθημα τί ἦταν αὐτό τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. (Βλ. Μαθήματα 39ο και 40ο)
Καί συνεχίζει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «καὶ γὰρ καὶ πρὸ τῆς βρώσεως ἔβλεπον· ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἡ τούτου βρῶσις παρακοῆς ἣν ὑπόθεσις, καὶ τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ δοθείσης ἐντολῆς παράβασις, δι᾿ ἣν αἰτίαν λοιπὸν καὶ τὴν δόξαν τὴν περιστέλλουσαν αὐτοὺς ἀφηρέθησαν, ἀναξίους ἑαυτοὺς τῆς τιμῆς τῆς τοσαύτης καταστήσαντες». Λέει, ἔβλεπαν καί πρῶτα. Ἀσφαλῶς. Από ποιά ἄποψη θά ἄνοιγαν τά μάτια τῶν πρωτοπλάστων -όπως καί ἀνοίχθηκαν– καί εἶδαν ὅτι εἶναι γυμνοί; Δέν τό ἔβλεπαν μέχρι τότε; Το δένδρο δέν εἶχε τίποτε τό κακό· ἁπλῶς ἦταν ἡ παράβαση. Όλα βρίσκονταν στην παράβαση τῆς ἐντολῆς.
Ἔτσι, ὅταν παρέβησαν τήν ἐντολή, αντελήφθησαν ὅτι δέν εἶχαν τό ντύσιμο πού ὑπῆρχε σ' αυτούς πρίν, δηλαδή ἡ δόξα πού τούς περιέβαλλε, πού τούς ἔντυνε. Τούς ἀφαιρέθηκε ἡ δόξα, γιατί ἔγιναν ἀνάξιοι τέτοιας τιμῆς.
»Διὰ τοῦτο τῇ οἰκείᾳ συνηθείᾳ κατακολουθοῦσα ἡ Γραφή φησιν· Ἔφαγον, καὶ διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί, καὶ ἔγνωσαν ὅτι γυμνοὶ ἦσαν». Κατά τήν συνήθεια πού ἐκφράζεται ἡ Γραφή, λέει ὅτι ἔφαγαν, ἀνοίχθηκαν τά μάτια τους καί ἔμαθαν ὅτι ἦταν γυμνοί.
»Διὰ τὴν παράβασιν τῆς ἐντολῆς γυμνωθέντες τῆς ἄνωθεν ῥοπῆς», ἐξαιτίας τῆς παραβάσεως τῆς ἐντολῆς ἀπογυμνωθέντες ἀπό τήν ἄνωθεν ροπή, ἀπό τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, «αἴσθησιν λαμβάνουσι καὶ τῆς αἰσθητῆς γυμνότητος», ἀποκτοῦν καί τήν αἴσθηση ὅτι ἦταν γυμνοί, ὅτι δέν φοροῦσαν ροῦχα, «ἵνα διὰ τῆς καταλαβούσης αὐτοὺς αἰσχύνης γνῶσιν ἀκριβῶς εἰς οἷον αὐτοὺς ὅλισθον ἤγαγε τὸ παραβῆναι τὴν ἐντολὴν τοῦ Δεσπότου», ὥστε μέ τήν ντροπή πού τούς κατέλαβε να γνωρίσουν ἀκριβῶς σέ τί ολίσθημα, σε ποιό σημείο πτώσεως τούς οδήγησε ή παράβαση τῆς ἐντολῆς τοῦ Κυρίου.
Λοιπόν, πρῶτα δέν ἦταν γυμνοί. Τό λέγαμε σ' ἕνα περασμένο μάθημα αυτό, ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι δέν ἦταν γυμνοί, γιατί ήταν ντυμένοι μέ θεία δόξα. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμ. Γ', Μαθήματα 33ο και 34ο, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2019) Αυτήν τή δόξα τώρα τή χάνουν. Πράγματι, ἀνοίγουν τά μάτια τους καί βλέπουν τί ἔχασαν. Προσέξτε βλέπουν τί ἔχασαν! Τό ἴδιο παθαίνει καί ἕνα παιδί, πού μέχρι να χάσει τήν ἁπλότητά του, τήν αγνότητά του, δέν ἀντιλαμβάνεται ὅτι κρατάει ἕνα θησαυρό. Τότε μόνο καταλαβαίνει ὅτι εἶχε ἕναν θησαυρό, ὅταν τόν χάσει. Καί ἐν προκειμένω σᾶς λέω ὅτι μόνο ὅταν χάσουμε τήν ἁγνότητα, τήν σωφροσύνη, τήν καθαρότητα τοῦ σώματος καί τῆς ψυχῆς ἀπό σαρκικά ἁμαρτήματα καταλαβαίνουμε τί χάσαμε. Μέχρι νά τό χάσουμε δέν τό ἐκτιμοῦμε αὐτό· μετά ὅμως τό ἐκτιμοῦμε καί ὀδυρόμαστε. Τότε, θά λέγαμε, ἀνοίγουν τά μάτια μας καί βλέπουμε τί εἴχαμε καί τί δέν ἔχουμε τώρα. Είναι σπουδαῖο.
Πραγματικά, ἦταν αὐτή ἡ δόξα πού τούς περιέβαλλε, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος· δέν ήταν γυμνοί. «οὐδὲ γὰρ ἦσαν γυμνοί· ἡ γὰρ ἄνωθεν δόξα παντὸς ἱματίου μᾶλλον αὐτοὺς περιέσκεπε ... τὸ ἱμάτιον ἐκεῖνο τὸ καινὸν καὶ παράδοξον, τὸ τῆς δόξης λέγων»· οὔτε ἦσαν γυμνοί, γιατί η χάρη τοῦ Θεοῦ τούς σκέπαζε περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλο ἔνδυμα ... τό ἔνδυμα ἐκεῖνο τό καινούργιο καί περίεργο, αὐτό τό τῆς θείας δόξης ἐννοῶ. «Οἱ γὰρ τοσαύτη δόξῃ περιεσταλμένοι, νῦν φύλλα συκῆς ῥάπτουσι, καὶ ποιοῦσιν ἑαυτοῖς περιζώματα» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία IG', PG 53, 131). Αὐτοί πού ἦταν μέ τόση δόξα ντυμένοι, τώρα ράβουν φύλλα συκιᾶς καί φτιάχνουν γιά τούς ἑαυτούς τους ενδύματα, πρόχειρο ντύσιμο.
Βέβαια δέν τό ἐξαντλῶ τό θέμα, γιατί θά ἔρθουμε πάλι στο σημεῖο αὐτό μετά την παράβαση, ὅταν θά ἀκούσουν τήν φωνή τοῦ Θεοῦ, θα φοβηθοῦν, θα κρυφτοῦν καί θά φροντίσουν να κάνουν αυτήν την πρόχειρη στολή από τα φύλλα της συκιάς. Αὐτό θά τό δοῦμε ἀργότερα, ἴσως τοῦ χρόνου, πρῶτα ὁ Θεός.
Ὅπως ἀντιλαμβάνεσθε, τά θέματα αὐτά εἶναι πάρα πολύ μεγάλα, ἀνθρωπολογικά, περιέχουν χριστιανική ἀνθρωπολογία καί δείχνουν τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος, τί ἦταν, τί ἔγινε καί τί πρέπει να γίνει. Γιά τό τί πρέπει να γίνουμε, ὁ δείκτης, το πρότυπό μας, σᾶς τό ἔχω πεῖ σ' ἕνα παλαιό μάθημα, εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ νέος Αδάμ. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμ. Γ', Μάθημα 31ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2019)
Αλλά γιατί αισθάνθηκαν ντροπή οἱ πρωτόπλαστοι, Ἤδη τό εἴπαμε. Ὁ λόγος ήταν γιά νά τούς παρακινήσει να καταλάβουν ὅτι κάτι ἔχασαν. Ἄραγε υπάρχουν μέλη του σώματος γιά τά ὁποῖα μπορούμε –προσέξτε αυτό το σημείο– νά ντρεπόμαστε; Ἀσφαλῶς ὄχι. Ας λάβουμε ὑπ' ὄψιν ότι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν θά υπάρχει κοινός ἱματισμός, σαν κι αὐτόν πού φορᾶμε, ἀλλά ἡ ἀρχαία στολή, ή στολή ή πρώτη.
Αὐτήν ἀναφέρει στην παραβολή τοῦ ἀσώτου ὁ Κύριος. «Ἐξενέγκατε τὴν σχολὴν τὴν πρώτην» (Λουκά 15, 22) λέει ἐκεῖ, καί ἐννοεῖ τοῦ Βαπτίσματος. Ξέρετε τί εἶναι ἡ στολή τοῦ Βαπτίσματος; Εἶναι ἐκείνη ἡ στολή τῶν πρωτοπλάστων. Ἀλλά δέν τή βλέπουμε. Εἶναι θεοΰφαντη στολή, εἶναι ἡ θεία δόξα. Δέν τήν βλέπουμε· ἀκριβῶς ὅπως δὲν ἔβλεπαν τή θεία δόξα οἱ ἄνθρωποι στο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστός στο Θαβώρ δὲν πῆρε κάποια θεία δόξα για να τη δείξει στους τρεῖς μαθητές, ἀλλὰ ἄνοιξε τα μάτια τους γιά νά δοῦν τή δόξα πού είχε πάντα. Ἔτσι λοιπόν κι ἐμεῖς, ἔχουμε τή θεία δόξα. Θέλετε νά σᾶς τή δείξω;
Οἱ ἅγιοι –πού δέν λερώνουν τό σῶμα τους καί τήν ψυχή τους μέ ἁμαρτίες– διατηροῦν αὐτήν τή θεοῦφαντη στολή, καί γι' αὐτό τά ζῶα τούς εὐλαβοῦνται, ὅπως κάποτε τόν Ἀδάμ· γι' αυτό, κατά κανόνα, τά ἄγρια θηρία δέν κατασπαράζουν ἁγίους. Μάλιστα στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως μία απειλή εναντίον ἐκείνων πού παραβαίνουν το θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι καί τά ἄγρια θηρία. (Βλ. Αποκ, 6, 8) Ἔτσι, τά ἄγρια θηρία ἔχουν μιά εὐλάβεια απέναντι σ' αὐτήν τή θεοΰφαντη στολή. Ναί, παιδιά είναι καταπληκτικό. Ο Αδάμ μπορούσε να αγγίζει όλα τα ζώα, χωρίς να παθαίνει ἀπολύτως τίποτα, καί τά ζῶα τοῦ ὑποτάσσονταν.
Ὥστε λοιπόν αὐτήν τή στολή θα ξαναπάρουμε, ή μᾶλλον τήν ἔχουμε πάρει ἤδη, ἀλλά τή λερώνουμε καθημερινά. Γι' αὐτό ἔχουμε το μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως. Ἡ Ἐξομολόγηση εἶναι τό καθαριστήριο αὐτῆς τῆς στολῆς. Πηγαίνουμε, ἐξομολογούμαστε και καθαρίζουμε αὐτήν τή θεοΰφαντη στολή. Πῶς λοιπόν κάποιοι τήν ἀπαξιώνουν καί λένε ἔ, καί τί εἶναι ἡ Ἐξομολόγηση.... Αὐτό εἶναι ἡ Ἐξομολόγηση. Βέβαια, δέν είναι μόνον αὐτό, ἀλλά εἶναι καί αὐτό ἡ Ἐξομολόγηση.
Ακόμη, παρατηροῦμε καί τό φαινόμενο τῆς ντροπῆς. Τό μικρό παιδί, ξέρετε, το πολύ μικρό παιδί, δέν ντρέπεται· ὅμως, μόλις αρχίσει να μεγαλώνει, ἀρχίζει νά ἔχει τό αἴσθημα τῆς ντροπῆς γιὰ κάποια μέλη τοῦ σώματός του. Γιατί άραγε; Ἐξ ἐνστίκτου αναπτύσσεται αὐτό. Γιατί ὅμως;
Ὅταν ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα ἁμάρτησαν παραβαίνοντας τήν ἐντολή, ὁ Θεός ἔβαλε την ντροπή μέσα τους για ορισμένα μέλη τοῦ σώματος, ὥστε νά ἀφυπνίζουν τή συνείδηση ότι κάποια παράβαση έχει γίνει. Βέβαια ἡ παράβαση σημειώθηκε στους προγόνους μας· ἀλλά καί σ' ἐμᾶς μπορεῖ νά συμβεῖ αὐτή ἡ παράβαση, καί μάλιστα ἀκριβῶς σ' ἐκεῖνα τὰ σημεῖα στά ὁποῖα πρέπει να διατηροῦμε τὸ σχῆμα τῆς ντροπῆς, τό κάλυμμα.
Δέν ὑπάρχουν βεβαίως οντολογικῶς ἄτιμα μέλη, δηλαδή μή τίμια. Τη λέξη τήν παίρνω ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο, ὁ ὁποῖος μιλάει για τίμια καί ἄτιμα μέλη, εὔσχημα καί ἄσχημα. (Βλ. Α΄ Κορ. 12, 22-26. Ρωμ. 12, 4-5. Πρβλ. Ρωμ. 9, 21. Β' Τιμ. 2, 20-21) Ποιά εἶναι τά τίμια μέλη; Τα μάτια, τα αυτιά, τα χέρια. Τά ἄτιμα; Εἶναι ἐκεῖνα πού καλύπτουμε. Τά λέει ἄτιμα μέ τήν ἔννοια ὅτι δέν ἔχουν τιμή. Ἀλλά αὐτή ἡ κατάσταση ἐπῆλθε μετά την πτώση τῶν πρωτοπλάστων γιά τόν λόγο που σᾶς ἐξήγησα· γιανά μᾶς ὑπενθυμίζει, ὅπως μᾶς εἶπε ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὅτι ἔχουμε παραβεῖ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Καί ἐκεῖ ἀκριβῶς ὑπάρχει μια ευαισθησία, πού μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἁμαρτήσει, αλλά μέ τήν ντροπή προστατεύεται ταυτοχρόνως. Υπάρχει λοιπόν ή προστασία τῆς σωφροσύνης ἀφενός, καί ἀφετέρου ἡ ὑπενθύμιση στον κάθε ἄνθρωπο ὅτι εἶναι ἁμαρτωλός.
Ἐδῶ βέβαια θα μπορούσα να κάνω μια παρέκβαση καί νά ρωτήσω: καί ἐκεῖνοι πού ξεγυμνώνονται και δεν ντρέπονται;
Α, ξέρετε, είναι πάρα πολύ χαρακτηριστικό το να ποδοπατούμε κάποτε ἐκεῖνο πού ὁ Θεός έχει βάλει ἔμφυτα μέσα μας. Μήπως ή συνείδηση δέν εἶναι ἔμφυτη; Μήπως ή συνείδηση δέν εἶναι ἡ φωνή τοῦ Θεοῦ; Δέν μᾶς ἐλέγχει ὅταν κάνουμε μία αμαρτία;
Κάποτε κάποιος ἄνθρωπος, καί μόνο επειδή μίλησε κάπως άσχημα στόν ἀδελφό του, ἐσπευσμένα μου τηλεφώνησε, ἐνῶ ἐγώ ἀκόμα δέν εἶχα τελειώσει ἀπό τήν ἐκκλησία, καί μοῦ εἶπε: Με συγχωρεῖτε πού σᾶς ἐνόχλησα· ἀλλά δέν αἰσθανόμουν καλά! Καί δέν ἦταν τίποτα τό φοβερό. Εἴδατε ὅμως, ἡ συνείδηση διαμαρτυρήθηκε, καί ἤθελε να ησυχάσει. Ἐκεῖνος πού τώρα καταφέρνει να καυτηριάσει –κατά τήν ἔκφραση του ἀποστόλου Παύλου– (Βλ. Α΄ Τιμ. 4, 2) τήν συνείδησή του, δέν σημαίνει ὅτι ἡ συνείδησή του δέν τόν ἐλέγχει, αλλά αυτός κατάφερε νά τήν νεκρώσει.
Τό ἴδιο πράγμα συμβαίνει καί ἐδῶ μέ τή γύμνωση. Ὁ ἄνθρωπος πού ξεγυμνώνεται χωρίς να ντρέπεται σημαίνει πώς κατάφερε να ξεριζώσει ἀπό μέσα του τήν ντροπή. Ἔτσι, πολλές φορές ρωτάμε ἕναν ἄνθρωπο: Παιδάκι μου, ἔκανες αυτό κι ἐκεῖνο, καί δέν ντράπηκες;... Δεν ντρέπεται. Καί δέν ντρέπεται γιατί όπως καυτηριάζεται ἡ ἔμφυτη συνείδηση, καυτηριάζεται και ἡ ἔμφυτη ντροπή, καταστρέφεται. Γι' αυτό στήν ἐποχήμας ξεγυμνώνονται οἱ ἄνθρωποι, καί ἔχουμε τό φαινόμενο του γυμνισμοῦ καί τόσα ἄλλα.
Μάλιστα, τελευταῖα, κάποιοι γυμνιστές, ἐδῶ στήν Ἑλλάδα, πῆραν τήν ἐπωνυμία οἱ πρωτόπλαστοι!... Μά οἱ πρωτόπλαστοι ἔσπευσαν να ντυθοῦν! Δέν μποροῦν λοιπόν κάποιοι να λένε εἴμαστε οἱ πρωτόπλαστοι, γιατί ἁπλούστατα οὔτε θεία δόξα ἔχουν νά τούς περιβάλλει, οὔτε τίποτα... οἱ ταλαίπωροι ἄνθρωποι, πού τά ἔχουν όλα ποδοπατήσει καί ὅλα ισοπεδώσει!
Ας προσέξουμε τώρα το επόμενο σημεῖο. Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Καὶ ἔφαγον, καὶ διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί, οὐ περὶ τῶν αἰσθητῶν ὀφθαλμῶν φάσκουσα (ή Γραφή), ἀλλὰ περὶ τῆς κατὰ διάνοιαν αἰσθήσεως.» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία IC', PG 53, 131). Ἄνοιξαν τα μάτια τῆς ψυχῆς, τά μάτια τῆς διανοίας τους.
Ξέρετε τί σημαίνει αὐτό; Ἐδῶ θέλω να προσέξετε. Αὐτό σημαίνει πώς ἄρχισε ὁ ἄνθρωπος, ἄρχισαν οἱ πρωτόπλαστοι να βλέπουν διπλά! Τα μάτια αὐτά πού εἶχαν, τοῦ σώματος τά μάτια, ἐξακολουθοῦσαν νά βλέπουν ὅπως ἔβλεπαν· δέν ἔγινε καμμία μεταβολή στον ἀμφιβλιστροειδή τους ἢ κάπου ἀλλοῦ. Τώρα ὅμως ἀνοίγουν κάποια ἄλλα μάτια στη διάνοια· ή, καλύτερα, στη φαντασία. Ἐκεῖνα, τά ἄλλα μάτια, βλέπουν διαφορετικά. Συνεπῶς ἔχουμε τώρα δύο εἰδῶν μάτια· τά ἀπ' ἔξω, τά σωματικά, καί τά ἀπό μέσα, τά νοητά. Αλλά, ἔχοντας δύο ζευγάρια μάτια, παθαίνουμε μιά ἀρρώστια, που λέγεται διπλωπία· βλέπω διπλά, γιατί δέν εἶναι στόν ἴδιο ἄξονα τά από μέσα μάτια μέ τά ἀπ᾿ ἔξω.
Εἶχα κάνει μιά ἐγχείρηση πρόπερσι στο ἕνα μου μάτι, ἄν θυμᾶστε, καί ἔβλεπα διπλά τά ἀντικείμενα, γιατί σε σχέση μέ τόν ἄξονα τοῦ ἄλλου ματιοῦ, ὑπῆρχε μία μετακίνηση. Ἔτσι, βλέπουμε διπλά όταν χαλάσει ή ὁμοαξονικότητα τῶν ὀφθαλμῶν.
Αλλά τί σημαίνει στην πραγματικότητα βλέπω διπλά; Σημαίνει ὅτι ἀλλιῶς βλέπω τά πράγματα μέσα μου καί ἀλλιῶς τα βλέπουν τα μάτια μου. Πολύ απλό. Προσέξτε.
Λέει ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ο Σύρος: Τί εἶναι ἁπλότητα; Απλότητα είναι τα σχήματα πού βλέπεις νά τά ἐννοεῖς ὅπως τά βλέπεις. Καί τί εἶναι ἀπουσία ἁπλότητος; Αλλα να βλέπεις καί ἄλλα νά ἐννοεῖς. (Βλ. Φιλοκαλία τῶν νηπτικῶν καὶ ἀσκητικῶν, Λόγοι Ασκητικοί, Ἐπιστολή Δ΄, 46, ΕΠΕ 8Γ, 384)
Ἔχετε προσέξει ὅτι πολλές φορές οἱ ἄνθρωποι φτιάχνουν διάφορα σχήματα αἰσχρά; Ἐκεῖνος πού δέν ξέρει τίποτα τό αἰσχρό, βλέπει τα σχήματα αὐτά, καί δέν καταλαβαίνει κάτι ἄλλο· τά βλέπει καί σοῦ λέει: αὐτό εἶναι αὐτό. Δέν βλέπει τίποτε ἄλλο ἀπό αὐτό πού εἶναι. Ο πονηρός ὅμως ἄλλο βλέπει καί ἄλλο ἐννοεῖ. Πῶς βλέπει αὐτός; Βλέπει διπλά· ἔχει διπλωπία, ἔχει πνευματική διπλωπία.
Αλλά τό πράγμα δέν εἶναι μόνον ἐδῶ· τό δυστύχη μα εἶναι ὅτι αὐτό συναντᾶται σέ ὅλες τίς πράξεις τῆς ζωῆς μας. Από τότε, παιδιά, πού ἀνοίχθηκαν τά μάτια τῶν πρωτοπλάστων, οἱ ἀπόγονοί τους, ὅλοι ἐμεῖς, βλέπουμε το σύμπαν διπλό. Ξέρετε τί σημαίνει αυτό; Βλέπουμε το σύμπαν και καλό και κακό. Επειδή βλέπουμε τό σύμπαν διπλό –ἄν διαβάσετε καί ἄλλα βιβλία, θα το μάθετε αὐτό– ἄλλος τό βλέπει καλό κι ἄλλος τό βλέπει κακό· ἢ μᾶλλον ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος τό βλέπει και καλό καί κακό. Ἔτσι, δημιουργήθηκε μέσα μας ἕνας φακός θα λέγαμε, πού μ' αὐτόν ἐξηγοῦμε ὅλα τά πράγματα τοῦ κόσμου. Ο φακός αυτός λέγεται διαρχία. Ἔτσι, όλα τά φιλοσοφικά συστήματα βλέπουν το σύμπαν διαρχικό. Καί τόν ἄνθρωπο βλέπουν διαρχικό, δηλαδή και καλό και κακό.
Ακούστε ἕνα παράδειγμα. Βλέπουμε ένα τριαντάφυλλο μέ τό στέλεχός του, το κοτσάνι, πού ἔχει ἀγκάθια. Λέει κάποιος: Για κοίταξε... καί τά τριαντάφυλλα ἔχουν ἀγκάθια!... Ἄλλος λέει: Για κοίταξε... καὶ τὰ ἀγκάθια βγάζουν τριαντάφυλλα!... Βλέπουμε καί τά δυό. Μήπως λοιπόν τό ἕνα τό ἔκανε κάποιος ἀγαθός θεός καί τό ἄλλο τό ἔκανε κάποιος ἄλλος, κακός θεός;
Καί πράγματι· τα φιλοσοφικά διαρχικά συστήματα λένε ὅτι τά πνεύματα τά ἔχει κάνει ἕνας ἀγαθός θεός· τα σώματα όμως, τήν ὕλη, τήν ἔχει κάνει ἕνας κακός θεός. Κι αὐτό δέν συμβαίνει μόνο στο σύμπαν, ἀλλά συμβαίνει καί στόν ἄνθρωπο, ἀνθρωπολογικά, ὄχι κοσμολογικά. Ὁ ἄνθρωπος, ὁμοίως, ὁρᾶται διαρχικά. Ο Πλάτων βλέπει διαρχικά· τό ἴδιο κι ὅλοι οἱ φιλόσοφοι. Ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἔργο ἑνός ἀγαθοῦ θεοῦ, ἐνῶ τό σῶμα του εἶναι ἔργο ἑνός κακοῦ θεοῦ, ἀποτελώντας φυλακή τῆς ψυχῆς, καί οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. (Κατά τον Πλάτωνα, ἡ ψυχή μπορεῖ νά φύγει από τόν κόσμο τῶν ἰδεῶν καί νά εἰσέλθει στον κόσμο τῶν αἰσθητῶν μέσω τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος. Από εκείνη την στιγμή τό σῶμα ἰσοῦται μέ σῆμα, τάφο, φυλακή τῆς ψυχῆς. Γι' αὐτό καί ἡ ψυχή ἐπιδιώκει συννεχῶς τήν φυγή της από τό σῶμα (Γοργίας 493.a.3-3: «καὶ ἡμεῖς τῷ ὄντι ἴσως τέθναμεν· ἤδη γάρ του ἔγωγε καὶ ἤκουσα τῶν σου φῶν ὡς νῦν ἡμεῖς τέθναμεν καὶ τὸ μὲν σῶμά ἐστιν ἡμῖν σῆμα...»)
Τί σημαίνει τοῦτο; Σημαίνει ότι μέσα στην ύπαρξή μας κάτι ἔσπασε –δεν υπάρχει οὔτε διπλό σύμπαν οὔτε διπλός ἄνθρωπος– καί γι' αυτό βλέπουμε διπλά. Δηλαδή διηνοίχθησαν ἡμῶν οἱ ὀφθαλμοί, καί πάθαμε αυτήν τήν ἀρρώστια, ὅπως σᾶς ἐξήγησα, τῆς διπλωπίας. Καί είναι πάρα πολύ χαρακτηριστικό.
Ρωτήθηκε κάποτε ὁ Κύριος πότε ἔρχεται μέσα μας ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ –εἶναι ἀπό τά λεγόμενα Λόγια τοῦ Κυρίου, πού διασώζει ὁ ἅγιος Κλήμης Ρώμης– κι ὁ Κύριος ἀπάντησε: ὅταν τό μέσα εἶναι ἴδιο μέ τό ἔξω. («Επερωτηθεὶς γὰρ αὐτὸς ὁ Κύριος ὑπό τινος, πότε ἥξει αὐτοῦ ἡ βασιλεία, είπεν "Ὅταν ἔσται τὰ δύο ἕν, καὶ τὸ ἔξω ὡς τὸ ἔσω, καὶ τὸ ἄρσεν μετὰ τῆς θηλείας, οὔτε ἄρσεν οὔτε θῆλυ". Τὰ δύο δὲ ἓν ἐστιν, ὅταν λαλῶμεν ἑαυτοῖς ἀλήθειαν, καὶ ἐν δυσὶ σώμασιν ἀνυποκρίτως εἴη μία ψυχή. Καὶ τὸ ἔξω ὡς τὸ ἔσω, τοῦτο λέγει· τὴν ψυχὴν λέγει τὸ ἔσω, τὸ δὲ ἔξω τὸ σῶμα λέγει. Ὃν τρόπον οὖν σου τὸ σῶμα φαίνεται, οὕτως καὶ ἡ ψυχή σου δῆλος ἔστω ἐν τοῖς καλοῖς ἔργοις.» (Κεφ. ΙΒ', PG 1, 345Β, 348Α)
Βέβαια ἐκεῖ ἐννοοῦσε κάτι ἄλλο, μέ τήν ἑρμηνεία πού κάνει ὁ ἅγιος Κλήμης· αλλά θα μπορούσαμε νά ποῦμε, χωρίς καθόλου να πέφτουμε ἔξω, ὅτι τότε ἔρχεται ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μέσα μας, ὅταν δέν ὑπάρχει διαφορά στο μέσα καί στό ἔξω, δέν ὑπάρχει διπλωπία. Γι' αὐτό ὁ Χριστός πῆρε ἕνα παιδάκι καί εἶπε: Ἐάν δέν γίνετε σαν τα παιδιά, δέν μπαίνετε στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ· δηλαδή, ἄν δέν θεραπεύσετε την διπλωπία σας, δέν μπαίνετε στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. (Βλ. Ματθ. 18, 3. Μάρκ. 10, 15. Λουκά 18, 17. Αλλά διευκρινίζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος καί λέει: «Ἀδελφοί, μὴ παιδία γίνεσθε ταῖς φρεσίν, ἀλλὰ τῇ κακίᾳ νηπιάζετε, ταῖς δὲ φρεσὶ τέλειοι γίνεσθε.» (Α΄ Κορ. 14, 20). Καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος συμπληρώνει: «Διὸ παρακαλῶ, τὴν παιδικὴν ταύτην διάνοιαν ἀφέντες, τῶν οὐρανῶν ἐπιλαβώμεθα. Καὶ γὰρ ἄνδρας ἡμᾶς ὁ Χριστὸς εἶναι βούλεται, ἄνδρας τελείους... Νηπιάσωμεν τοίνυν τῇ κακίᾳ, καὶ τὴν πονηρίαν φυγόντες, τῆς ἀρετῆς ἐπιλαβώμεθα, ἵνα καὶ τῶν αἰωνίων ἐπιτύχωμεν ἀγαθῶν.» (PG 58, 724))
Ὥστε λοιπόν εἶναι πολύ σημαντικό σημεῖο ἐκεῖνο τό «καὶ διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί» ... τρομερό! Γι' αὐτό θά ἦταν εὐχῆς ἔργον –καί θά παρακαλέσω να εὐγνωμονεῖτε τοὺς γονεῖς σας εάν σᾶς προστατεύουν– νά μή μάθετε βρώμικα πράγματα, όσο μπορεῖτε, γιά νά μήν ἀνοίξουν τά μάτια σας στήν ἁμαρτία. Νά ἔχετε τήν ἐν Χριστῷ ἁπλότητα, αυτήν που δυστυχῶς μᾶς λείπει, χωρίς τήν ὁποία παύουμε πιά νά εἴμαστε παιδιά.
Ιδιαίτερα μάλιστα τα σημερινά παιδιά, ἀγόρια καί κορίτσια, εἶναι ἕτοιμα να αποβάλουν αὐτήν τήν ἀπλότητα, για να δείξουν ότι μεγάλωσαν! Θά τούς λέγαμε: Μπορεῖς νά μεγαλώσεις, δεν σε κρατάει κανένας, καί στό ἀνάστημα και στη γνώση και στη σοφία σου· πρόσεξε μόνο νά ἔχεις απλότητα καρδιᾶς. Καί θά τήν ἔχεις τήν ἁπλότητα ὅταν δέν ἀνοιχθεῖς στο πέλαγος τῶν ἁμαρτιῶν καί τῶν παθῶν. Μπορεῖ βέβαια, ὡς ἄνθρωπος ποὺ ζεῖς σε μια διεφθαρμένη κοινωνία, να βλέπεις κάποια σχήματα· δέν θά σε πειράζουν ὅμως· θα ξέρεις ὅτι αὐτά εἶναι βρώμικα, ἀλλά δέν θά σέ πειράζουν. Καθόλου δέν θά σε πειράζουν· θά τά παραβλέπεις, θά τα βάζεις στήν ἄκρη.
Γι' αυτό, παιδιά, ἄν οἱ γονεῖς σας σᾶς κρατοῦν νά μή ξυπνήσετε –νά τό πῶ μ' αὐτή τήν ἔκφραση– δηλαδή νά μήν ἀνοίξουν τα μάτια σας, ἀγαθό ἔργο ἐπιτελοῦν, παιδαγωγικό. Μήν τούς κακίζετε λοιπόν καί μή διαμαρτύρεστε καί λέτε ὅτι θέλετε τήν ἐλευθερία σας. Ἡ ἐλευθερία αυτή δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μιά προσπάθεια νά ἀνοίξουν –με συγχωρεῖτε γιά τή διατύπωση δέν μοῦ ξεφεύγει– να ανοίξουν τα στραβά μας!... Ἔτσι τό λένε. Δέν λένε ἄνοιξε τα μάτια σου, αλλά ἄνοιξε τα στραβά σου! Γι' αυτό λέμε στραβά· γιατί τότε βλέπουμε στραβά, αλλήθωρα!
Ὅπως θά δοῦμε, ὁ Ἀδάμ δέν εἶχε οὔτε φαντασία οὔτε υποσυνείδητο. Θά τό δοῦμε αὐτό τοῦ χρόνου, γιατί εἶναι ἕνα πολύ μεγάλο θέμα. Ο Αδάμ εἶχε μόνο νόηση καί συνείδηση. Μή σᾶς ἐκπλήσσει καθόλου αὐτό. Ὅπως καί ὁ ἄνθρωπος Ἰησοῦς, δέν εἶχε οὔτε φαντασία οὔτε υποσυνείδητο. Το υποσυνείδητο εἶναι ὁ χῶρος τῶν ἀπωθημένων ἐνοχῶν μας. Εφόσον δέν εἶχε πέσει ὁ Ἀδάμ, δέν θά ὑπῆρχε τέτοιος χώρος ἀπωθημένων ἐνοχῶν. Ἀλλά αὐτό εἶναι πολύ-πολύ σπουδαῖο θέμα, πού τό ἀφήνουμε γιά τοῦ χρόνου, πρῶτα ὁ Θεός, για να κάνουμε μιά διεξοδική ανάλυση.
Ἔτσι, ὅπως καταλαβαίνετε, θα πρέπει να κάνουμε τό πᾶν γιά νά ἀποκτήσουμε αυτήν τήν ἐν Χριστῷ ἀπλότητα.
Ἐρχόμαστε τώρα σ' ἕνα ἄλλο σημεῖο τοῦ διαλόγου, το τελευταῖο.
Εἶπα τελευταῖο· ἀλλά ὅσο σκάβεις, τόσο βρίσκεις! Ειλικρινά, κάθε φορά δέν μπορῶ νά ξεκολλήσω εύκολα ἀπό ἕνα χωρίο τῆς Γενέσεως, ὅπως εἴδατε σε τόσα μαθήματα. Κι ἂν ἀκόμα ψάξει κανείς, ἄν ἀνατρέξει σε ὅλη τή βιβλιογραφία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, θ' ανακαλύψει ατελείωτα πράγματα... ατελείωτα!
Ωστόσο, ας προχωρήσουμε σ' αυτό πού εἶπε ὁ διάβολος στους πρωτοπλάστους: «καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί», καί θά γίνετε σάν θεοί, ἐάν δοκιμάσετε ἀπό τόν καρπό τούτου τοῦ δένδρου. Βέβαια ὁ διάβολος γνώριζε, ἀπό δική του πεῖρα, ὅτι δέν θά ἦταν δυνατόν ποτέ να κατακτηθεῖ ἀπό τούς πρωτοπλάστους ή θεία ουσία. Διότι τί καθιστᾶ τόν Θεό Θεόν; ἡ θεία ουσία. Αλλά τουλάχιστον νά ἀποκτήσουν μία ισοθεῖα, πού ὁ διάβολος είχε ἐπιχειρήσει νά τήν ἀποκτήσει, αλλά ξέπεσε. (Βλ. Ήσ. 14, 12-16. Αποκ. 12, 7-9)
Ωστόσο, ἐπειδή ὁ διάβολος ξέπεσε καί ἐπειδή φθονεῖ τόν ἄνθρωπο, θέλει νά τόν ἑλκύσει να παραβεῖ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, μέ τό δόλωμα τῆς ἰσοθείας, για να πέσει καί ὁ ἴδιος. Να μήν εἶμαι ἐγώ μόνο πεσμένος, λέει ὁ διάβολος, νὰ εἶσαι καί ἐσύ πεσμένος!... Εἶναι ἡ ψυχολογία τοῦ φθονεροῦ,
Ὁ ἱερός Χρυσόστομος βάζει στο στόμα τῆς Εὔας τά ἑξῆς λόγια: «Εἰ καὶ εἰς βρῶσιν καλὸν τὸ ξύλον, καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς οὕτω τέρπειν δύναται, καὶ ὡραιότης τίς ἐστιν ἄφατος ἐν αὐτῷ, παρέχει δὲ ἡμῖν ἡ τούτου μετάληψις καὶ τὴν ἀνωτάτω τιμήν, καὶ τὴν αὐτὴν ἀξίαν τῷ Δημιουργῷ ἔξομεν, τίνος ένεκεν οὐ μεταληψόμεθα τούτου;» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία IG', PG 53, 129). Ἄν εἶναι ὡραῖος αὐτός ὁ καρπός στη βρώση καί μπορεῖ νά τέρπει τά μάτια σου καί ἔχει ἀνείπωτη ὡραιότητα, γιατί νά μήν τόν δοκιμάσουμε, καί νὰ ἔχουμε τήν ἴδια ἀξία με τον Δημιουργό; Εἴδατε; «καὶ τὴν αὐτὴν ἀξίαν τῷ Δημιουργῷ ἔξομεν;»! Δηλαδή ισοθεία! Ὅ,τι εἶσαι ἐσύ, θά εἶμαι κι εγώ! Δέν θά εἶμαι ἐγώ κατώτερός σου· ἐγώ τώρα θα είμαι ἴσος μ᾿ ἐσένα, τον Θεό!...
Ὥστε λοιπόν, παιδιά, κεντρικό σημεῖο τῆς ὅλης παραβάσεως τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ στάθηκε αὐτό τό σημεῖο· ἡ ἰσοθεία. Θά τό πῶ ἄλλη μιά φορά: ἡ ἰσοθεία ἀποτελεῖ τήν οὐσία τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος! Ἐάν σᾶς ρωτήσουν τί είναι το προπατορικό αμάρτημα, να απαντήσετε: ἡ ἰσοθεία· αυτό που λέμε αὐτοθέωση, ἡ αὐτονομία. Τί θά πεῖ αὐτοθέωση; Θα γίνω θεός μόνος μου· αὐτο-θέωση. Τί θά πεῖ αὐτονομία; Δέν ἔχω ἀνάγκη ἀπό τόν Θεό· θά είμαι μόνος μου. Τό ἀντίθετο εἶναι ἡ ἑτερονομία· θά ἐξαρτώμαι από τόν Θεό. Ὄχι! ἐγώ θά εἶμαι αὐτόνομος· δέν θά ἐξαρτώμαι ἀπό τόν Θεό. Εἶναι ἡ χειραφέτηση· θα χειραφετηθῶ ἀπό τόν Θεό· δέν ἔχω ἀνάγκη ἀπό τόν Θεό.
Αλλά αὐτή ἡ αὐτονομία δέν εἶναι μόνο στόν ἄνθρωπο· εἶναι καί στά τοῦ ἀνθρώπου, σέ ὅσα δηλαδή ἀφοροῦν στόν ἄνθρωπο, ὅπως εἶναι ἡ ἔννοια τῆς ἠθικῆς, ἡ ἔννοια τοῦ δικαίου, τοῦ ἁγίου, τοῦ ἀληθοῦς, τοῦ ωραίου, τοῦ ὠφελίμου, τοῦ οἰκονομικού. Εάν ἔπρεπε νὰ ἀναλύσουμε αὐτά ἕνα ἕνα, θα θέλαμε πολύ χρόνο· θά σᾶς πῶ ὅμως ένα - δύο απ' αυτά, ενδεικτικά.
Ἡ ἔννοια τοῦ ἁγίου, ἐπί παραδείγματι. Ὅπως θα ξέρετε, ὁ Πλωτίνος ὁ φιλόσοφος –ἔζησε τον 1ο αιώνα μετά Χριστόν– ήταν, ὅπως λεγόταν, ὁ ἅγιος τῆς φιλοσοφίας, τῶν φιλοσόφων· θαυμάσιος ἄνθρωπος... αλλά δέν ἦταν Χριστιανός· εἶχε ἁγιότητα, αλλά χωρίς τόν Χριστό, χωρίς τόν Θεό. Τί εἶναι αὐτή ἡ ἁγιότητα; Αυτόνομη. Ἔχουμε και στωικούς φιλοσόφους, τῶν ὁποίων τά ἔργα είναι θαυμάσια· ὡστόσο ἔχουν αυτόνομη ἁγιότητα. (Ένας τέτοιος ήταν ο Σενέκας (4 π.Χ. - 65 μ.Χ.), Ρωμαῖος πολιτικός, ρήτορας, διδάσκαλος τοῦ Νέρωνα, δραματουργός και στωικός φιλόσοφος, ὁ ὁποῖος ἀκόμα καί στούς Χριστιανούς ἔγινε συμπαθής γιά τήν ἠθική διδασκαλία του καί γιά τό τέλος του ὡς μάρτυρα τῆς φιλοσοφίας. Γνωρίζουμε ὅτι οἱ Χριστιανοί τῶν πρώττων αιώνων διάβαζαν τά ἔργα του μέ πολλή συμπάθεια. Ένας ἄλλος στωικός ἦταν καί ὁ Ἐπίκτητος (50-130 μ.Χ.), τοῦ ὁποίου ή διδασκαλία είχε θρησκευτικό χαρακτήρα, ἴσως ἐπηρεασμένος ἀπό τον Χριστιανισμό (Brun, 1965). Επίκεντρο τοῦ ἐνδιαφέροντός του ὑπῆρξε ὁ ἄνθρωπος καί ἡ ἐκπαιδευτική αγωγή γιά τήν ἀπό κτηση τῆς ἐλευθερίας (Τριαντάρη Σ. Α., 2005))
Ἔχουμε το θέμα τοῦ ἀληθοῦς, τήν ἔννοια τοῦ ἀληθοῦς· τί εἶναι ἀλήθεια. Υπάρχει ἀλήθεια ἔξω ἀπό τήν ἀλήθεια; Μά τότε δέν εἶναι ἀλήθεια. Αναμφισβήτητα, γιατί ἡ ἀλήθεια είναι μία. Καί ὅμως, θέλουμε νά ἔχουμε αλήθειες ἔξω ἀπό τήν ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ, μία αὐτό νομη ἀλήθεια. Καί τί λέμε; Ὅπως ἐγώ καταλαβαίνω τήν ἀλήθεια...
Ἔχουμε τό θέμα καί τοῦ ὡραίου. Υπάρχει ὡραῖο ἐξ ἀντικειμένου καί ἐξ ὑποκειμένου· ὅπως καί ἡ ἀλήθεια εἶναι ἐξ ἀντικειμένου καί ἐξ ὑποκειμένου. Τί θά πεῖ ἐξ ἀντικειμένου; Κάτι πού εἶναι ὡραῖο εἶναι ὡραῖο για όλους. Δέν μπορεῖ στά μάτια τα δικά σου να φαίνεται ἄσχημο καί στα δικά μου να φαίνεται όμορφο· κάτι συμβαίνει, κάτι χαλασμένο ὑπάρχει.
Για παράδειγμα, ή μουσική, ή σύγχρονη μουσική, πού είναι... φρίκη! Είναι ή τελετουργική αυτή μουσική τῶν μαύρων, ἀπολίτιστο πράγμα... είναι φοβερό! Ὅ,τι νά πῶ, εἶναι φοβερό! Δαιμονίζει τούς ἀνθρώπους ἅμα ἀκοῦν καί χορεύουν αὐτήν τή μουσική. Αν μοῦ πεῖτε λάθος κάνετε, θά σᾶς ἀπαντοῦσα: Μάλιστα· λάθος κάνετε! Τί συμβαίνει ἐδῶ; Ποιά είναι ἡ ἀντίληψη περί τοῦ ὡραίου; Είναι σπασμένο πράγμα, γιατί ἐδῶ εἶναι ἡ δαιμονική αντίληψη περί τοῦ ὡραίου, δηλαδή ἡ αὐτόνομη αντίληψη, καί ὄχι ἡ ἀντίληψη περί τοῦ ὡραίου ὅπως ὁ Θεός τήν ἔβαλε ἔμφυτα μέσα στόν ἄνθρωπο, μέσα στη φύση τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτή ἔχει ἤδη διαστραφεί.
Ἐπίσης ἡ ἔννοια τοῦ ὠφελίμου ἔχει διαστραφεί. Πόσα πράγματα λέμε ότι είναι ὠφέλιμα, ἀλλά εἶναι βλαβερά... Μά εἶναι ἢ δέν εἶναι ὠφέλιμα; Εξαρτᾶται ἀπό τό πῶς τα βλέπουμε.
Ὅπως βλέπετε, ὅλα αὐτά εἶναι προϊόντα τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ προπατορικού δηλαδή άμαρτήματος. Σ' ὅλα αὐτά δηλαδή βλέπει κανείς νά ὑπάρχει μία διάσταση διαρχική. Βέβαια στο βάθος ὑπάρχει ένα ἀπομεινάρι τῆς ἀληθείας, δυνάμει τοῦ κατ' εἰκόνα. Ωστόσο, όπως διαμορφώσαμε τον εαυτό μας, ἔχουμε τήν αὐτόνομη ἀντίληψη τῶν πραγμάτων· γι' αὐτό καί ὑπάρχει μία διάσπαση μέσα στόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο.
Ἀπ᾿ αὐτή τήν αὐτοθέωση, τόν ἀνθρωποκεντρισμό, δημιουργήθηκε ἕνα πλῆθος καταστάσεων· ἔχουμε τό πλῆθος τῶν οὐμανισμῶν. Ουμανιστής, ουμανισμός, παράγεται ἀπό τό λατινικό homo, πού θά πεῖ ἄνθρωπος· στα ελληνικά θά τό λέγαμε ανθρωπισμός. Τί εἶναι ὅλοι αὐτοί οἱ ἀνθρωπισμοί; Είναι φιλοσοφικοί άνθρωπισμοί, κοινωνιολογικοί ἀνθρωπισμοί, δηλαδή κοινωνιολογικές θέσεις, οἱ ὁποῖες ἀναπτύσσουν ἕναν ἀνθρωπισμό, καί λοιπά. Ὅλοι αὐτοί οἱ ἀνθρωπισμοί είναι προϊόντα τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, γιατί όλοι είναι ἀνθρωποκεντρικοί· ἔχουν ὡς κέντρο τόν ἄνθρωπο, καί ὄχι τόν Θεό.
Ὑπάρχει ὅμως καί κάτι πιο φοβερό.
Ξέρετε ὅτι ὁ διάβολος κατάφερε καί ἔβγαλε τούς πρωτοπλάστους μέσα ἀπό τόν Παράδεισο. Ἦρθε ὁ Χριστός καί νίκησε τον διάβολο. Φυσικά, ὁ διάβολος ὑπάρχει. Καί ὅσοι ἀκοῦν καί βλέπουν τόν Χριστό εἶναι νικητές τοῦ σατανᾶ· ὅσοι δέν βλέπουν τόν Χριστό και θά ἤθελαν νά ἔχουν μία αυτονομία, τελικά βλέπουν τό πρόσωπο τοῦ διαβόλου. Αὐτούς λοιπόν τους παρακινεῖ ὁ διάβολος, κάνοντας ὁ ἴδιος μία δεύτερη απόπειρα να ἐπαναληφθεῖ τό προπατορικό αμάρτημα, σέ μιά νεώτερη έκδοση, χειρότερη τῆς πρώτης. Ξέρετε πῶς; Μέ τό να υποβιβάσουμε τον Χριστιανισμό στό ἐπίπεδο τοῦ ουμανισμοῦ! Αυτό σημαίνει ὅτι ἀπό Χριστοκεντρικό τόν κάνουμε ἀνθρωποκεντρικό τον Χριστιανισμό· δηλαδή κάνουμε ἕναν Χριστιανισμό χωρίς Χριστό.
Αυτό στήν ἐποχή μας γίνεται σε υπερθετικό βαθμό. Ἤδη στα σχολεία μας γίνεται· ὅταν ἀκοῦμε ὅτι τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν στὸ σχολεῖο θά ἔχει κοινωνιολογικό χαρακτήρα, κοινωνιστικό καί τά λοιπά, ἀνθρωπιστικό, ουμανιστικό, δηλαδή χωρίς Χριστό. Όταν διδάσκουμε μια ἠθική χωρίς Χριστό, χωρίς τό δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος, χωρίς τήν πίστη στην θεανθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, στην πραγματικότητα μπήκαμε στη δεύτερη ἀπόπειρα τοῦ διαβόλου, πού εἶναι νά κάνουμε τόν Χριστιανισμό ουμανισμό.
Ξέρετε σήμερα πόσοι Χριστιανοί, καί στήν Ἑλλάδα καί στήν Εὐρώπη, ἔχουν μεταβάλει τόν Χριστιανισμό σε ουμανισμό; Διάβαζα ένα βιβλιαράκι –αὐτό πού μοῦ ἔδωσε τήν ἀφορμή νά σᾶς μιλήσω γι' αυτά– μέ τίτλο: Χριστιανικός και μαρξιστικός ουμανισμός. Μά ὁ Χριστιανισμός δέν εἶναι ουμανισμός. Ἂν ἀποπειρα θοῦμε νά τόν συγκρίνουμε μέ ὅλους τούς ουμανισμούς, τόν ἀλλοιώσαμε, τόν καταστρέψαμε... γιατί, ξαναλέω, ὁ πυρήνας τοῦ οὐμανισμοῦ εἶναι ὁ ἀνθρωποκεντρισμός. Βάζουμε δηλαδή στο κέντρο αὐτόν τόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο καί παραμερίζουμε τόν Θεό· ἤ, ἂν ὑπάρχει ὁ Θεός, δέν μᾶς ἐνδιαφέρει. Όμως δεν κυβερνάει πιά ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο, ἀλλά ὁ ἄνθρωπος κυβερνάει τόν ἑαυτό του. (Ὁ ὅσιος Ἰουστίνος Πόποβιτς κατ' επανάληψιν τονίζει τη ριζική αποτυχία τοῦ Ουμανισμού, τήν ὁριστική αδυναμία κάθε ἰδεολογίας στη μάχη κατά τῆς ἁμαρτίας, τοῦ θανάτου καί τοῦ διαβόλου. Στους ισχυρισμούς του Ουμανισμοῦ ἀντιπαραθέτει τό Εὐαγγέλιο τοῦ Θεανθρώπου, ἀποδεικνύοντας ἀκατάπαυστα τήν πλήρη ιδεολογική αντίθεση του Ουμανισμοῦ πρός τόν Χριστιανισμό. Αὐτός εἶναι ἕνας ἀνθρωπισμός μέ κέντρο τόν Ὑπεράνθρωπο, ὁ ὁποῖος μάταια προσπαθεῖ νά ἀντιταχθεῖ καί νά ἐπαναστατήσει ἐναντίον τοῦ Θεανθρώπου. Ἔτσι ὁ ἅγιος Ἰουστίνος καταγγέλλει σταθερά τα δελεάσματα καί τίς ἀπάτες τῶν διαφόρων μορφῶν τοῦ Ουμανισμοῦ, πού θεωρεῖ τόν ἄνθρωπο ὡς τό "μέτρον πάσης ἀξίας", ἐνῶ δὲν παύει νά ἐπαναλαμβάνει σταθερά ότι "μέτρον πάντων" εἶναι ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς. (Pere Justin Popovich, Philosophie Orthodoxe de la Verite, Dogmatique de l'Eglise Orthodoxe, tome 5, traduit du serbe par Jean-Louis Palierne, ed. L' Age d' Homme, Lausanne 1997, σ. 457.)
Ὅπως καταλαβαίνετε, ὅλα αὐτά εἶναι φοβερά.
Καί ἕνα τελευταῖο, να κλείσουμε. Από το προπατορικό αμάρτημα ἕλκει την καταγωγή και η απόλυτη ἐλευθερία, γιατί κι αὐτή εἶναι προϊόν τῆς αὐτονομίας. Θέλω νά εἶμαι ἐλεύθερος, να κάνω ὅ,τι θέλω!
Αὐτά ὅλα συνιστοῦν τό προπατορικό αμάρτημα. Ἡ πρόταση τοῦ διαβόλου «καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί», θά εἶσαστε ὡς θεοί, εἶναι φοβερή. Παιδιά, ἄς προσέξουμε. Ἐάν οἱ προπάτορές μας ἔπεσαν στόν ἀνθρωποκεντρισμό, στην αυτονομία, στην αυτοθέωση, ἐμεῖς θά ποῦμε: Γιά μένα, ὁ Κύριός μου καί ὁ Θεός μου, ή ευτυχία μου καί ὁ Παράδεισός μου, είναι μόνον ὁ Ἰησοῦς Χριστός!
Κυριακή, 1 Απριλίου 1984
48η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
