Ἡ ἀρχέγονος κατάστασις τοῦ Ἀδάμ.Β'.

†.Συνεχίζουμε, παιδιά, τήν ἀνάλυση της προπτωτικῆς καταστάσεως τοῦ Ἀδάμ, γιατί, όπως λέγαμε τήν περασμένη φορά, ὁ Ἀδάμ στόν Παράδεισο ἀποτελεῖ μοντέλο, ὑπόδειγμα, πού πρέπει νά ἔχουμε μπροστά στα μάτια μας, γιά νά τό μιμηθοῦμε. Ἐπειδή ὅμως ὁ παλαιός Ἀδάμ ξέπεσε, ἔχουμε ὡς ὑπόδειγμα τόν Ἰησοῦ Χριστό, πού, κατά τόν ἅγιο Εἰρηναῖο, ἀποτελεῖ τό κλειδί γιά νά γνωρίσουμε ἀλλά καί νά κατανοήσουμε τήν προπτωτική κατάσταση του Αδάμ.

   Αὐτό εἶναι πολύ ἀναγκαῖο στήν ἐποχή μας –καί σέ κάθε ἐποχή φυσικά, ἰδιαιτέρως ὅμως στήν ἐποχή μας– πού ὑπάρχουν πολλά ἄλλα ὑποδείγματα προς μίμηση. Ὁ καθένας προβάλλει κι ἕνα ὑπόδειγμα προς μίμηση. Καί βλέπετε τή νεολαία –ὅλου τοῦ κόσμου τή νεολαία, ὅλης τῆς ὑφηλίου– να κάνει εἴδωλά της ἐκείνους πού προβάλλονται, καί αὐτούς νά θέλει να μιμεῖται.

   Γι' αὐτό θά πρέπει ἐμεῖς, οἱ ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, να κατανοήσουμε πολύ καλά ὅτι ἔχουμε ὑπόδειγμα προς μίμηση· τόν παλαιό Αδάμ, πριν πέσει, στο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι, βλέποντας τόν Ἰησοῦ Χριστό, ὀφείλουμε νά Τόν μιμούμαστε, νά Τόν ζοῦμε, γιά νά γίνουμε ἀληθινοί απόγονοι τοῦ προπτωτικοῦ Ἀδάμ.

   Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, σέ ἕνα ὡραῖο κεφάλαιό του, στό Περὶ ἀνθρώπου, μᾶς ἀναφέρει πῶς ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο καί ὅτι ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά γίνει ὅπως τόν ἔκανε ὁ Θεός, ὡς ἑξῆς:

   «Ἐποίησεν οὖν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον ἄκακον, εὐθύν, ἐνάρετον, ἄλυπον, ἀμέριμνον, πάσῃ ἀρετῇ κατηγλαϊσμένον, πᾶσιν ἀγαθοῖς κομῶντα, οἷόν τινα κόσμον δεύτερον, ἐν μεγάλῳ μικρόν, ἄγγελον ἄλλον, προσκυνητὴν μικτόν, ἐπόπτην τῆς ὁρατῆς κτίσεως, μύστην τῆς νοουμένης, βασιλέα τῶν ἐπὶ γῆς, βασιλευόμενον ἄνωθεν, ἐπίγειον καὶ οὐράνιον, πρόσκαιρον καὶ ἀθάνατον, ὁρατὸν καὶ νοούμενον, μέσον μεγέθους καὶ ταπεινότητος, τὸν αὐτὸν πνεῦμα καὶ σάρκα ... ζῷον ἐνταῦθα οἰκονομούμενον, τουτέστιν ἐν τῷ παρόντι βίῳ, καὶ ἀλλαχοῦ μεθιστάμενον ἐν τῷ αἰῶνι τῷ μέλλοντι, καὶ πέρας τοῦ μυστηρίου τῇ πρὸς Θεὸν νεύσει θεούμενον ... διὸ καὶ μικρὸς κόσμος ὁ ἄνθρωπός ἐστιν.» (Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, Β΄ (12) 26, Περὶ ἀνθρώπου, ΕΠΕ 19, 1, σσ. 210-212, 216.)

   Ἀξίζει νά τό δοῦμε αὐτό σέ μία ἀνάλυση.

   Ὁ Θεός, λέει ὁ ἅγιος πατήρ, ἔκανε τόν ἄνθρωπο ἄκακο.

   Πράγματι, ἡ οὐσία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀδιάφορη οὔτε καλή οὔτε κακή. Ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀγαθή. Ὁ Θεός ἔκανε τά πλάσματά Του, τά λογικά Του ὄντα, οὔτε καλά οὔτε κακά. Ανάλογα μέ τήν προαίρεσή τους τά λογικά ὄντα θά στρέφονταν εἴτε πρός τήν κακία εἴτε πρός τήν ἀρετή. Ἡ οὐσία τῶν ὄντων παραμένει πάντοτε ουδέτερη ὡς πρός τό καλό ἤ τό κακό. Ο Θεός δέν ἔκανε οὐσίες ὄντων κακές.

   Ὁ διάβολος δέν εἶναι πονηρός στην ουσία του, αλλά εἶναι πονηρός στην προαίρεσή του. Καί ὁ πονηρός ἄνθρωπος δέν εἶναι πονηρός στην ουσία του, ἀλλά εἶναι πονηρός στήν προαίρεσή του. (Ὁ ἅγ. Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής γράφει: «Οὐ περὶ τὴν οὐσίαν τῶν γεγονότων τὸ κακὸν θεωρεῖται, ἀλλὰ περὶ τὴν ἐσφαλμένην καὶ ἀλόγιστον κίνησιν.» (Εκατοντάς Δ΄, Περὶ Ἀγάπης, ιδ΄, ΕΠΕ 14, 314). Βλ. ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Κατὰ Μανιχαίων διάλόγος, PG 94, 1517.)

   Συνεπῶς ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο τόν ἔκανε ἄκακο, τόν ἔκανε εὐθύ. Ὤ, αὐτό τό εὐθὺς ἄνθρωπος!...

   Αὐτή ἡ εὐθύτητα ἀποτελεῖ ἕνα βασικό στοιχεῖο τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ εὐθύτητα, ξέρετε, δέν εἶναι ἁπλῶς το νά λέμε τήν ἀλήθεια, ἀλλά εἶναι κάτι πολύ θεμελιωδέστερο καί βασικότερο. Ξέρετε τί εἶναι; Εἶναι τό νά ἔχουμε τό ἐσωτερικό μας ἴδιο μέ τό έξωτερικό μας· δηλαδή, ὅποιος εἶμαι ἀπό ἔξω, ὁ ἴδιος νά εἶμαι καί ἀπόμέσα. Αὐτό εἶναι τρομερά δύσκολο σήμερα! (Βλ. Ἰωάν. 1, 48.)

   Θά δοῦμε, σέ ἕνα προσεχές θέμα, τόν Θεό νά ντύνει τούς πρωτοπλάστους μέ τούς δερμάτινους χιτῶνες. (Βλ. Γέν. 3, 21.) Γιατί ὁ Θεός ντύνει τούς ἀνθρώπους; Ποιός ὁ λόγος; Αὐτή ἡ γύμνωση τί γύμνωση ήταν; Ήταν πραγματικά γύμνωση τοῦ σώματος;

   Σᾶς λέω ἀπό τώρα, γιά νά συνηθίζουμε σε μερικές ἔννοιες, πώς ἦταν γύμνωση τῆς προσωπικότητος, και ὄχι γύμνωση του σώματος.

   Ὁ ἄνθρωπος πού αἰσθάνεται γύμνωση τῆς προσωπικότητός του αἰσθάνεται ἄσχημα. Αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό. Αυτό σημαίνει ὅτι ἀπό τή στιγμή πού θά γίνει διαστρέβλωση, δηλαδή δέν θά ὑπάρχει μία εὐθύτητα μεταξύ τοῦ ἔσω καί τοῦ ἔξω, ἀλλά θά ὑπάρχει μία ψεύτικη κατάσταση, τότε ὁ ἄνθρωπος ντρέπεται νά ἐκφράσει τόν ἐσωτερικό του κόσμο, καί ἀμέσως ντύνεται, ἤ, ἂν θέλετε, βάζει ἕνα προσωπεῖο.

   Μόνο ἂν βαθύνει κανείς σ' αὐτά τά πράγματα, μπορεῖ νά τά καταλάβει. Γι' αὐτό σᾶς ἐξήγησα ὅτι τό να κάνει ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο εὐθύ, σημαίνει ὅτι δέν ὑπῆρχε διαφορά στόν ἐσωτερικό ἀπό τόν ἐξωτερικό του κόσμο.

   Αὐτό τό βλέπετε καθαρά σ' ἕνα πολύ μικρό παιδί, παρ' ὅτι εἶναι παιδί ἡμῶν τῶν μεταπτωτικῶν, καί τό ἴδιο μεταπτωτικό, ἀλλά ἀκόμη δέν ἔχει προστεθεῖ μέσα του καί ἡ ἐπίκτητη κακία. Καί βλέπετε ὅτι, ὅσο εἶναι δυνατόν, διατηρεῖ αὐτό τό ἔσω καί τό ἔξω ἴδιο, ἴσο· συνδέει αὐτά τά δύο, τό μέσα καί τό ἔξω, μία εὐθεῖα. Ὅταν ὅμως τό παιδί ἀρχίζει να μεγαλώνει, πονηρεύεται ὅπως λέμε, καί τά πράγματα αλλάζουν. Γι' αυτό και ὁ Χριστός εἶπε ὅτι ἄν δέν στραφεῖτε νά γίνετε σάν τά παιδιά, στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν μπαίνετε. (Ματθ. 18, 3. Διευκρινίζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Ἀδελφοί, μὴ παιδία γίνεσθε ταῖς φρεσίν, ἀλλὰ τῇ κακίᾳ νηπιάζετε, ταῖς δὲ φρεσὶ τέλειοι γίνεσθε» (Α' Κορ. 14, 20). Καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος συμπληρώνει: «Διὸ παρακαλῶ, τὴν παιδικὴν ταύτην διάνοιαν ἀφέντες, τῶν οὐρανῶν ἐπιλαβώμεθα. Καὶ γὰρ ἄνδρας ἡμᾶς ὁ Χριστὸς εἶναι βούλεται, ἄνδρας τελείους... Νηπιάσωμεν τοίνυν τῇ κακίᾳ, καὶ τὴν πονηρίαν φυγόντες, τῆς ἀρετῆς ἐπιλαβώμεθα, ἵνα καὶ τῶν αἰωνίων ἐπιτύχωμεν ἀγαθῶν.» (PG 58, 724).

   Τί σημαίνει αὐτό, ὅτι πρέπει να στραφούμε και να γίνουμε σαν τά παιδιά;

   Σημαίνει ὅτι θά πρέπει να δεχθοῦμε τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὄχι μόνο σαν θέμα πίστεως, ἀλλά καί σάν θέμα ἀγάπης καί σάν θέμα ζωῆς, ὄχι μόνο στίς ἐξωτερικές μας ἐκδηλώσεις, ἀλλά καί στίς ἐσωτερικές μας τό ἴδιο. Νά μήν ἔχουμε κάτι διαφορετικό από μέσα μας ἀπ' ὅ,τι ἐνεργοῦμε ἐξωτερικά.

   Εἶναι δύσκολο, σᾶς τό ξαναλέω, ἀλλά ἀναγκαῖο. Ωστόσο, μ' αὐτό πού μᾶς λέει ἐδῶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, δείχνει ποιός ἦταν ὁ παλαιός ἄνθρωπος.

   Μάλιστα, στα λεγόμενα Λόγια του Κυρίου (λό-γι-α· ὄχι λό- για), πού μᾶς διασώζει ὁ ἅγιος Κλήμης Ρώμης στην Β΄ Προς Κορινθίους ἐπιστολή του, μᾶς λέει τρία σημεῖα ἀπό ἐκεῖνα πού ὁ Χριστός εἶπε, ἀλλά δέν γράφηκαν στα εὐαγγέλια. Καί ὁ ἅγιος Κλήμης Ρώμης εἶναι ἀποστολικός Πατέρας, δηλαδή εἶναι ἀπό τούς Πατέρες πού ἦταν μετά τούς ἁγίους Αποστόλους· ἄρα ἔχουν μία ἀμεσότητα παραδόσεως. (Αποστολικοί Πατέρες ὀνομάζονται οἱ πρῶτοι μετά τούς Αποστόλους συγγραφεῖς, οἱ ὁποῖοι ὑπῆρξαν μαθητές, συνοδοί, αυτόπτες καί αὐτήκοοι τῶν Ἀποστόλων. Ἔζησαν κατά τον 1ο καί τήν ἀρχή του 2ου μ.Χ. αἰῶνος. Τα γραπτά τους ἔργα ἔχουν μεγάλο κύρος γιατί γράφηκαν στους χρόνους ἀμέσως μετά τούς Αποστόλους, διατηρώντας πολλές Αποστολικές παραδόσεις. Αὐτοί εἶναι: ὁ ἅγιος Κλήμης, ἐπίσκοπος Ρώμης, ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος, ἐπίσκοπος Αντιοχείας, ὁ ἅγιος Πολύκαρπος, ἐπίσκοπος Σμύρνης, ὁ Παπίας, ἐπίσκοπος Ἱεραπόλεως Φρυγίας, ὁ Ἑρμᾶς, καί οἱ ἀνώνυμοι συγγραφεῖς τῶν ἔργων Διδαχή τῶν Δώδεκα Αποστόλων, Ἐπιστολή πρός Διόγνητον, Ἐπιστολή Βαρνάβα, Μαρτύριον Πολυκάρπου.)

  Ἕνα ἀπό τά σημεῖα αὐτά πού εἶπε ὁ Χριστός, καί δεν καταγράφηκε στην Αγία Γραφή, στό Εὐαγγέλιο, εἶναι καί αὐτό τό σημεῖο· ὅταν τό ἔσω, λέει, γίνει ἴδιο με το έξω· αυτή εἶναι ἡ εὐθύτητα. («Επερωτηθεὶς γὰρ αὐτὸς ὁ Κύριος ὑπό τινος, πότε ἥξει αὐτοῦ ἡ βασιλεία, εἶπεν· "Ὅταν ἔσται τὰ δύο ἕν, καὶ τὸ ἔξω ὡς τὸ ἔσω, καὶ τὸ ἄρσεν μετὰ τῆς θηλείας, οὔτε ἄρσεν οὔτε θῆλυ". Τὰ δύο δὲ ἕν ἐστιν, ὅταν λαλῶμεν ἑαυτοῖς ἀλήθειαν, καὶ ἐν δυσὶ σώμασιν ἀνυποκρίτως εἴη μία ψυχή. Καὶ τὸ ἔξω ὡς τὸ ἔσω, τοῦτο λέγει τὴν ψυχὴν λέγει τὸ ἔσω, τὸ δὲ ἔξω τὸ σῶμα λέγει. Ὃν τρόπον οὖν σου τὸ σῶμα φαίνεται, οὕτως καὶ ἡ ψυχή σου δῆλος ἔστω ἐν τοῖς καλοῖς ἔργοις.» (Κεφ. ΙΒ', PG 1, 345B, 348Α)

   Είναι λοιπόν πολύ περισσότερο ἀπό ἐκεῖνο πού σήμερα λέμε ὅτι αὐτός εἶναι εὐθὺς ἄνθρωπος. Βέβαια εἶναι μία ἐπιδερμική κατάσταση αὐτό πού ἐννοοῦμε σήμερα ὡς ἀρετή, ὅτι κάποιος εἶναι εὐθύς ἄνθρωπος· εἶναι πολύ αναιμικό, μπροστά σ' ἐκεῖνο τό ἀρχέγονο, τό ἀρχικό, πού ὑπῆρχε στόν Ἀδάμ, στούς πρωτοπλάστους.

   Ακόμη ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο ἐνάρετον... τόν ἔκανε καί ἄλυπον, χωρίς λύπες.

   Ξέρετε, ἡ λύπη εἶναι μία κατάσταση μεταπτωτική. Ὁ ἄνθρωπος πού μπῆκε πιά μέσα σέ ἕνα κανάλι περιπετείας συντροφεύεται ἀπό τήν λύπη. Καί μόνο γιατί ξέρει ὅτι θά πεθάνει, ἡ ψυχή του γεμίζει ἀπό λύπη! Ὁ Θεός ὅμως ἔκανε τόν ἄνθρωπο νά εἶναι ἄλυπος.

   Ἐπίσης τόν ἔκανε ἀμέριμνον –ὤ, τό θέμα τῆς μέριμνας!... Ἐδῶ θά σᾶς πῶ κάτι –νά τό θυμηθεῖτε λίγο παρακάτω, ὅταν θά σᾶς τό ἀναφέρω πάλι– γιά νά δεῖτε τί εἶναι ὁ Χριστιανισμός.

   Ὁ ἄνθρωπος εἶναι μεμεριμνημένος, μεριμνητικός, δηλαδή εἶναι γεμᾶτος από μέριμνες καί αὐτό τόν κάνει νά εἶναι ἀγχώδης. Ὁ Χριστός ὅμως εἶπε: «μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καὶ τί πίητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε» (Ματθ. 6, 25' 31. Λουκᾶ 12, 22.). Μή νοιάζεστε γιά τή ζωή σας τί θά φᾶτε καί τί θά πιεῖτε, οὔτε γιά τό σῶμα σας τί θα ντυθεῖτε.

   Μή μεριμνᾶτε!... Ποιά εἶναι αὐτή ἡ μέριμνα;

   Εἶναι ἡ ἀγωνιώδης φροντίδα. Αὐτή ἡ ἀγωνιώδης φροντίδα δέν ὑπῆρχε στον Παράδεισο. Καί ὁ Χριστός μᾶς διορθώνει. Προσέξτε: ἄν τό ἀντιλαμβάνεστε, τό Εὐαγγέλιο μᾶς διορθώνει! Τί διορθώνει; Διορθώνει ἐκεῖνο πού συνέβη στον Αδάμ μετά τήν πτώση του, γιά νὰ μᾶς ἐπαναφέρει στην κατάσταση πού ἦταν ὁ Ἀδάμ πρό τῆς πτώσεώς του.

   Τόν ἔκανε ἀκόμη «πάσῃ ἀρετῇ κατηγλαϊσμένον» τόν ἔκανε να λάμπει από κάθε ἀρετή, στολισμένο μέ κάθε λαμπρότητα ἀρετῆς!

   Τόν ἔκανε ἐπίσης ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο «πᾶσιν ἀγαθοῖς κομῶντα, οἷόν τινα κόσμον δεύτερον, ἐν μεγάλῳ μικρόν». Ἔκανε, λέει, τόν Ἀδάμ νά εἶναι στολισμένος, προικισμένος μέ ὅλα τά ἀγαθά, σε κάποιον κόσμο δεύτερο, μικρό, μέσα σέ μεγάλο κόσμο. Τόν ἔκανε δηλαδή σάν ἕναν μικρό κόσμο, πού εἶναι μέσα σ' ἕναν μεγάλο κόσμο.

   Αὐτό τουλάχιστον μᾶς τό λέει καί ἡ ἐπιστήμη, ἰδίως ἡ ψυχολογία, ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνας μικρόκοσμος· καί εἶναι ἕνας κόσμος που βρίσκεται μέσα σέ ναν μεγάλο κόσμο. Μάλιστα, ἂν τό θέλετε, δέν τό λέω ἐγώ, οὔτε οἱ Πατέρες στην ανάλυση πού θά σᾶς πῶ τό λέει ἡ ἐπιστήμη.

   Ὁ Ἀλεξίς Καρέλ, ἕνας διάσημος βιολόγος, ἔγραψε ένα βιβλίο μέ τόν τίτλο Ὁ ἄνθρωπος, αὐτός ὁ ἄγνωστος.(Αλεξίς Καρέλ (Alexis Carrel, 1873-1944), Γάλλος χειρουργός καί βιολόγος. Πῆρε τό βραβεῖο Νόμπελ στη φυσιολογία και τήν ἰατρική τό 1912 καί τό βραβεῖο Nordhoff-Jung Prize γιά τήν Ἔρευνα τοῦ Καρκίνου το 1931. Το 1936 εξέδωσε το βιβλίο του Ὁ ἄνθρωπος, αὐτός ὁ ἄγνωστος (L' homme, cet inconnu). Εἶναι λίγο παλιό βιβλίο, περίπου σαράντα χρόνια πίσω από σήμερα. Γράφει λοιπόν κάπου ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι μέσος, μεταξύ μικροκόσμου και μεγακόσμου. ("Στήν κλίμακα τῶν μεγεθῶν, τό ἀνθρώπινο σῶμα βρίσκεται στη μέση απόσταση ανάμεσα στό ἄτομο καί στό ἀστέρι. Ανάλογα μέ τά ἀντικείμενα πού το συγκρίνουμε, φαίνεται μικρό ή μεγάλο". (Ελληνική απόδοση Νάσου Τζαρτζάνου, ἐκδ. Κ. Κακουλίδη, κεφ. Γ΄, Τό σῶμα καί οἱ φυσιολογικές λειτουργίες, ΙΙ, Διαστάσεις καί μορφή τοῦ σώματος, Αθήνα 1990, σσ. 62-63)

   Το φαντάζεσθε;... Αὐτός ὁ μικρός ἄνθρωπος;...

   Ὅταν λέμε εἶναι μέσος, συγκεκριμένα, ἐννοοῦμε ὅτι εἶναι στο μέσον, μεταξύ τοῦ ἀχανοῦς σύμπαντος, τοῦ μεγακόσμου δηλαδή, καί του μικροκόσμου, τῶν ἀτόμων τῆς ὕλης. Καί μάλιστα ὁ Καρέλ τό ἀποδεικνύει αὐτό μέ νούμερα, μέ ἀριθμούς. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι πολύ μικρός ὡς πρός τό σύμπαν, ἀλλά πολύ μεγάλος ὡς πρός τά ἄτομα τῆς ὕλης· εἶναι λοιπόν στο μέσον μεταξύ αὐτῶν τῶν δύο κόσμων, τῶν δύο ἀκροτήτων. Δηλαδή, ἄν πάρουμε τό μέγεθος του σύμπαντος καί τό μέγεθος ἑνός ατόμου, στή μέση βρίσκεται ὁ ἄνθρωπος.

   Οἱ δέ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως σᾶς εἶπα, μᾶς λένε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνας μικρός κόσμος μέσα σ' ἕναν μεγάλο κόσμο. Αὐτό ὅμως τό λέει καί ἡ βιολογία καί ἡ ψυχολογία ἀλλά καί ἡ θεολογία, ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι ἁπλῶς ἕνας μικρός κόσμος μέσα σ' ἕναν μεγάλο, ἀλλά εἶναι κι ἕνας ἀπηρτισμένος κόσμος, δηλαδή ένας κόσμος πού εἶναι κλειστός.

   Αὐτό τό θέμα –κλειστός κόσμος– θά ἤθελα νά τό προσέξετε ἰδιαίτερα. Τί θά πεῖ κλειστός κόσμος; Θά πεῖ πλήρης! Πλήρης, τέλειος κόσμος! Καί ἄν ἔπρεπε να συγκριθεῖ ὁ ἄνθρωπος ὡς μικρόκοσμος σε σχέση μέ τόν κόσμο πού εἶναι ἔξω ἀπό αὐτόν, τόν μεγάκοσμο, θα λέγαμε ὅτι αὐτός ὁ μικρόκοσμος δέν εἶναι ἁπλῶς κλειστός κόσμος, ἀλλά εἶναι κατά πολύ τελειότερος τοῦ ἄλλου, τοῦ μεγάλου κόσμου. (Βλ. Επιλογή Ψαλμῶν, Τόμ. Β΄, Ὁμιλία 12η, Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2015, σ. 168, ὅπου ὁ π. Ἀθανάσιος ἀναλύει τό ψαλμικό «ἄβυσσος ἄβυσσον ἐπικαλεῖται» (Ψαλμ. 41,8). Ασύγκριτα πιό ἀπέραντη εἶναι ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη, ἐφ' ὅσον πλάστηκε κατ' εἰκόνα τοῦ ἄπειρου Θεοῦ. Αὐτό φαίνεται καί ἀπό τόν λόγο τοῦ Κυρίου «τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴ ψυχὴν αὐτοῦ; ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;» (Μάρκ. 8,36). Δέν εἴμαστε λοιπόν ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι ὁ μικρόκοσμος ἀλλά ὁ μεγάκοσμος.)

   «Ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον», συνεχίζει να λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, «ἄγγελον ἄλλον, προσκυνητὴν μικτόν». Ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἄλλος ἄγγελος, μέ σύνθετη φύση, πού προσκυνᾶ τόν Θεό. Δηλαδή οἱ ἄγγελοι προσκυνοῦν τόν Θεό μέ τήν πνευματική τους, τή νοερή τους φύση, ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος προσκυνᾶ τόν Θεό μέ τή μικτή του φύση, την υλική και πνευματική.

   Συνεχίζει: «ἐπόπτην τῆς ὁρατῆς κτίσεως». Ἔκανε τόν ἄνθρωπο θεατή τῆς ὁρατῆς κτίσεως· νά μπορεῖ νά βλέπει τήν κτίση.

   Θὰ μοῦ πεῖτε ὅτι καί τά ζῶα μποροῦν νά βλέπουν τήν κτίση. Ἡ γάτα μου κάθεται στο παράθυρο και βλέπει κάτω πού περνάει ὁ κόσμος ἀπό τό πεζοδρόμιο. Προσωπικά, δέν ἔχω κάποιο παράθυρο πού νά βλέπει σε κάποιον δρόμο από κάτω· ἔκφραση εἶναι. Αλλά θά ἔχετε δεῖ πολλές φορές τίς γάτες, πού ἔχουν συνδεθεῖ πολύ μέ τό σπίτι, κάποιες ώρες νά πᾶνε στο παράθυρο, να κάθονται καί νά βλέπουν, να κόβουν κίνηση –ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ αὐτή ἡ ἔκφραση.

   Ἡ γάτα, βλέποντας τον κόσμο πού περνάει και ὅ,τι ἄλλο ὑπάρχει γύρω της, νομίζετε ὅτι εἶναι θεατής τοῦ ὁρατοῦ κόσμου; Ὄχι. Γιατί; Διότι δέν εἶναι λογική. Αληθινός ὁρατής τοῦ κόσμου, θεατής του κόσμου, εἶναι ὁ ἄνθρωπος, πού ἔχει λογική, νόηση. Η γάτα βλέπει μόνο· τίποτε ἄλλο. Τίποτε ἄλλο· βλέπει. Αλλά νοῦς ὁρᾶ καὶ νοῦς ἀκούει. Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν, πού εἶναι λογικός, βλέπει πραγματικά τήν ὁρατή κτίση, τήν ἐξηγεῖ καί τήν κατανοεῖ, ἐνῶ ἡ γάτα οὔτε ἐξηγεῖ οὔτε κατανοεῖ. (Σύμφωνα μέ τόν Επίχαρμο (ποιητή και φιλόσοφο, 540-450 π. Χ.), «νοῦς ὁρᾷ καὶ νοῦς ἀκούει· τἆλλα κωφὰ καὶ τυφλά». Χωρίς τή νοητική ἐπεξεργασία θά ἦταν ἄχρηστες οἱ πληροφορίες που συλλαμβάνουν τά αισθητήρια ὄργανά μας. Από τόν νό-ο (νοῦ) παράγεται τό νο-έω (νοῶ), πού ἀρχικά σήμαινε βλέπω, ἐνῶ ἀργότερα ἀντιλαμβάνομαι μέ τόν νοῦ. Ἔτσι, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἐννοεῖ, φέρνει στη σκέψη του, στόν νοῦ του, τά ἐρεθίσματα πού προέρχονται ἀπό τίς ἰδιότητες τῶν ἀντικειμένων, τῶν ὀντοτήτων τοῦ ἐξωτερικοῦ κόσμου, καί σχηματίζει τίς ἔννοιές τους. Τίς δέ ἔννοιες –τίς ἀντανακλάσεις δηλαδή τῶν ἀντικειμένων στόν νοῦ του– τίς ἐχει ἀντιστοιχίσει μέ μία ή περισσότερες λέξεις.)

   Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν εἶναι ἐπόπτης τῆς ὁρατῆς κτίσεως.

   Ακόμη ὁ Θεός τόν ἔκανε «μύστην τῆς νοουμένης». Εἶναι μύστης, δηλαδή γνώστης τῶν μυστηρίων, τῆς νοητῆς κτίσεως, δηλαδή τοῦ πνευματικοῦ κόσμου. Εἶναι γνώστης... Μεγάλο πράγμα αυτό! Για σκεφθεῖτε, ἀλήθεια... σκεφθεῖτε ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀνάγεται, ἀνεβαίνει, καί μπορεῖ νά διεισδύει μέσα στόν πνευματικό κόσμο! Εἶναι τό μόνο κτίσμα, ἀπό ὅλη τήν ὁρατή δημιουργία, πού μπορεῖ νά τό κάνει αὐτό.

   Ἐπίσης ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο «βασιλέα τῶν ἐπὶ γῆς», βασιλέα τῆς κτίσεως, καί «βασιλευόμενον ἄνωθεν», καί κυβερνώμενο ἀπό τόν Θεό.

   Θυμᾶμαι πού μᾶς ἔλεγε ἡ μητέρα μου να ταΐζουμε τά ζωντανά, νά μήν τά ἀφήνουμε να ταλαιπωρούνται, νά μή τά βασανίζουμε τά ζῶα...

   Μάλιστα, κάνω τώρα μιά ἔκκληση, ὄχι μόνο στην ἀγάπη σας, ἀλλά καί στή θεολογική σας κατάρτιση. Ὄχι μόνο στήν ἀγάπη, δηλαδή ὄχι μόνο νά λέμε συναισθηματικά παιδί μου, νά ἀγαπᾶς τά ζῶα... –αὐτό εἶναι μία απλή κουβέντα– ἀλλά καί στή θεολογική σας κατανόηση κάνω μιά ἔκκληση· νά ἀγαπᾶμε τά ζῶα! νά μήν τα κακομεταχειριζόμαστε ποτέ τά ζῶα!

   Ἔλεγε λοιπόν ἡ μητέρα μου ὅτι ὁ βασιλιάς τῶν ζώων, καί ὁ θεός τῶν ζώων, εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Δέν εἶναι λανθασμένη ἡ ἔκφραση· εἶναι σωστή. Εἶναι λοιπόν βασιλιάς τῆς δημιουργίας ὁ ἄνθρωπος, αλλά βασιλεύεται, κυβερνᾶται ἀπό τόν Θεό. (Βλ. Μάθημα 306, υποσημ. 15, σελ. 140.)

   Ἐπίσης ἔκανε τόν ἄνθρωπο «ἐπίγειον καὶ οὐράνιον» καί ἐπίγειο καί οὐράνιο. Θυμηθεῖτε αὐτό· ἔχει μία ὡραία θέση παρακάτω.

   Τόν ἔπλασε «πρόσκαιρον καὶ ἀθάνατον». Ὁ ἄνθρωπος, ἰδίως μετά την πτώση του, ἔγινε πρόσκαιρος· ἀλλά μέ τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ γίνεται πάλι ἀθάνατος. Ὅμως θά ἦταν ἀθάνατος ὁ ἄνθρωπος ἐάν δέν ἔπεφτε, καί δέν θά ἦταν πρόσκαιρος.

   Ἐπί πλέον τόν ἔφτιαξε «ορατὸν καὶ νοούμενον», δηλαδή νά ἔχει ψυχή καί σῶμα· τό σῶμα εἶναι ὁρατό, τό πνεῦμα εἶναι ἀόρατο.

   Ακόμα, «μέσον μεγέθους καὶ ταπεινότητος»· να εἶναι στή μέση ἑνός μεγάλου κόσμου, τοῦ πνεύματος, καί ἑνός μικροῦ κόσμου, τοῦ σώματος. Καί τοῦτο διότι τό πνεῦμα του δείχνει το μεγαλεῖο του, ἐνῶ τό σῶμα του δείχνει τήν ταπείνωσή του.

   Δηλαδή, αὐτήν τήν στιγμή ἐγώ δέν μπορῶ νά κινηθῶ ὅπως κινεῖται τό πνεῦμα μου ἤ ὅπως θά κινεῖτο ένας ἄγγελος· ἔχω μία βραδύτητα, μία δυσκινησία. Ἄλλο τώρα θέμα ὅτι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὅταν βρεθοῦμε ξανά μέ τά σώματά μας, αὐτή ἡ δυσκινησία δέν θά ὑπάρχει πιά οὔτε στό σῶμα.

   Σᾶς θυμίζω τόν ἀναστημένο Χριστό –τό κλειδί τῆς κατανοήσεως– ὁ ὁποῖος μποροῦσε νά ἐμφανίζεται σε χώρους κλειστούς τῶν θυρῶν κεκλεισμένων, λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, ἔστη ὁ Ἰησοῦς» (Ἰωάν. 20, 19.) ἤ ἀκόμη να ἀναλαμβάνεται στόν οὐρανό, κάτι που δείχνει ὅτι δέν ἔχουμε πιά μία κατάσταση βαρύτητος. Δέν ὑπόκειται πιά ὁ Χριστός στούς φυσικούς και βιολογικούς νόμους, δέν τρώει, δέν πίνει, ἀλλά εἶναι πιά ἐλευθερωμένος· τό σῶμα Του εἶναι κάτω ἀπό τίς ἐπιταγές τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἶναι καινούργιο σῶμα.

   Ἔτσι λοιπόν αὐτό τό «σῶμα τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν», ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὁ Κύριος, δυνάμει τοῦ δικοῦ Του ἀναστημένου σώματος, «μετασχηματίσει», θά τό μετασχηματίσει, θά τό μεταμορφώσει, «ὥστε γενέσθαι αὐτὸ σύμμορφον τῷ σώματι τῆς δόξης αὐτοῦ», (Φιλιπ. 3, 21.) ὥστε νά γίνει τῆς ἴδιας μορφῆς μέ τό ἔνδοξο σῶμα Του.

   Καί συνεχίζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός: «τὸν αὐτὸν πνεῦμα καὶ σάρκα»· δηλαδή ὁ ἄνθρωπος συνίσταται ἀπό πνεῦμα καί σάρκα.

   Από μιά ἄποψη, ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλουσιότερος ἀπό τόν ἄγγελο, γιατί ὁ ἄνθρωπος ἔχει δύο ουσίες. Τί λέτε; δέν εἶμαι πλουσιότερος, ἄν ἔχω δύο ουσίες ἀντί νά ἔχω μία; Ἡ οὐσία τοῦ πνεύματός μου εἶναι ἡ ἴδια μέ τήν οὐσία τοῦ ἀγγέλου· πνεῦμα ὁ ἄγγελος, πνεῦμα καί ἡ ψυχή μου. Ἐγώ ὅμως ἐπιπλέον ἔχω καί τό σῶμα. Ἔτσι, εἶμαι περισσότερο πλούσιος ἀπό τόν ἄγγελο.

   Θέλετε ἀκόμη νά δεῖτε κάτι, πού εἶναι καταπληκτικό; Ὁ Θεός, θά λέγαμε, παρέμενε σέ μία πτωχεία. Ὁ Θεός ὅμως, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ἀπό τόν καιρό πού ἐνανθρώπησε πλούτισε. Πῶς πλούτισε; Προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση, δηλαδή τήν ὑλική φύση, τήν κτιστή δημιουργία, πού σημαίνει ὅτι προσέλαβε κάτι πού δέν είχε. Από μιάν άποψη λοιπόν, ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, μέ τήν ἐνανθρώπησή Του, ἔγινε πλουσιότερος. Καί κάτι ἀκόμα· ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἔγινε ἄνθρωπος· δέν ἔγινε ἄγγελος. Αυτό σημαίνει πώς ὁ ἄνθρωπος εἶναι μία πιο πλούσια ὕπαρξη. (Ὁ π. Ἀθανάσιος, ἀναλύοντας τό ψαλμικό «ἠλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ' ἀγγέλους», ἔλεγε: Λοιπόν, προσέξτε: «Ἔκανες τόν ἄνθρωπο λίγο πιό κάτω, μιά ιδέα πιό κάτω, ἀπό τούς ἀγγέλους.» Το Εβραϊκό κείμενο ὅμως ἔχει: «λίγο πιό κάτω ἀπό τόν Θεό»! Εἶναι ἀκριβέστερη ἔκφραση γιατί εἶναι ἀπό τό πρωτότυπο (Βλ. Ἑρμηνεία Ψαλμῶν, Τόμ. Β΄, Ὁμιλία 8η, ἐκδ. Ι.Μ. Κομνηνείου). Πράγματι, τό ἑβραϊκό κείμενο λέει: «ἠλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ' Ελοχίμ». Τό ὄνομα Ελοχίμ εἶναι πληθυντικός του Eloah και χρησιμοποιεῖται συχνά ἐνάρθρως με σημασία ἑνικοῦ, γιά νά προσδιορίσει τόν ἕνα καί μοναδικό Θεό, τόν ὑπέρτατο καί ἀληθινό, τόν ζῶντα Θεόν (Δ' Βασ. 19,4) τόν Θεόν τῶν θεῶν καί τόν Κύριον τῶν κυρίων (Δευτ. 10,17. Ψαλμ. 135,2). Τό Ελοχίμ, στόν ἑνικό, φανερώνει τήν πληρότητα τῆς δυνάμεως τοῦ μοναδικοῦ Θεοῦ καί χαρακτηρίζεται ὡς πληθυντικός τῆς μεγαλειότητος ἤ τῆς ὑπεροχῆς ἤ τοῦ μεγέθους μέ τήν ἔννοια τῆς πληρότητος τῆς θεότητος, τοῦ Θεοῦ μέ ἀπόλυτη ἔννοια, τοῦ θείου ὡς μία πολλαπλότητα δυνάμεων (Σταῦρ. Καλαντζάκης, Καρδία καινή καί Πνεῦμα καινόν, Θεσ/νίκη 1998, σσ. 77-78). Μερικές φορές οἱ Ο' τό μεταφράζουν ανάλογα πρός τά συμφραζόμενα τοῦ ἐδαφίου: Εξοδ. 21, 6 ὡς κριτήριον τοῦ Θεοῦ, Ἔξοδ. 18, 11 ὡς τούς θεούς, καί Ψαλμ. 8, 5 ὡς παρ' ἀγγέλους). Να σημειωθεῖ δέ ὅτι καί ἄλλοι ἀρχαῖοι μεταφραστές, ἐκτός τῶν Ο΄, μεταφράζουν τήν λέξη Ελοχίμ ὡς Θεός (Βλ. Μεταφράσεις Ἀκύλα, Συμμάχου καί Θεοδοτίωνος).

   Θέλετε ἀκόμη να δεῖτε; Ὁ ἄνθρωπος εἶναι τό πρόσωπο ἐκεῖνο πού ἑνώνει τόν πνευματικό καί τόν ύλικό κόσμο. Αὐτόν τόν πνευματικό καί τόν υλικό κόσμο τόν ἔχει ἑνώσει ὁ Χριστός μέ τήν ἐνανθρώπησή Του· ἀλλά ὁ ἄνθρωπος ἑνώνει τόν κτιστό πνευματικό κόσμο μέ τόν υλικό. Ὁ Χριστός ενώνει τόν ἄκτιστο πνευματικό κόσμο, δηλαδή τόν ἑαυτό του, τή Θεότητά Του, μέ τόν κτιστό πνευματικό κόσμο, δηλαδή τήν ἀνθρώπινη ψυχή Του, καί μέ τόν υλικό κόσμο, δηλαδή τό σώμα Του. Στο πρόσωπο λοιπόν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, σε ένα πρόσωπο, ἔχουμε τή συγκέντρωση κτιστοῦ καί ἀκτίστου, (Ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖ ἐπιτομή τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ. Γιά τόν κεντρικότατο ρόλο του μέσα σ' αυτή, σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, γράφει πολλά ὁ π. Στινολοάε. Ἐνδεικτικά αναφέρουμε: Ὁ ἄνθρωπος ὑψώνει μαζί του στόν Θεό ὅλη τήν δημιουργία γιατί εἶναι ὁ κεντρικός κρίκος πού ἑνώνει ὅλα τά διαφοροποιημένα μέρη τῆς πραγματικότητος. Ἡ βασική ἕνωση ὅλων τῶν μερῶν ἐνεργοποιεῖται στόν ἄνθρωπο βαθμιαῖα καί προοδεύει πρός τά ἄνω, δηλαδή ὁδηγεῖ ὅλα τά μέρη (τοῦ κόσμου) στήν ἕνωση μέ τόν Θεό.» (Αγ. Μαξίμου Ὁμολογητοῦ, Φιλοσοφικά καί Θεολογικά ερωτήματα, εισαγωγή-σχόλια π. Δημητρ. Στανιλοάε, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι 1978, σσ. 39-40).

   Από μια άποψη λοιπόν ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλουσιότερος, ὅπως σας είπα, ἀπό τόν ἄγγελο.

   Καί τώρα ἀκοῦστε μία πολύ ωραία φράση τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ. Εἶναι πολύ ὡραία, πολύ χαρακτηριστική! Θά σᾶς τήν ξαναδιαβάσω: «ζῷον ἐνταῦθα οἰκονομούμενον, τουτέστιν ἐν τῷ παρόντι βίω, καὶ ἀλλαχοῦ μεθιστάμενον ἐν τῷ αἰῶνι τῷ μέλλοντι, καὶ πέρας τοῦ μυστηρίου τῇ πρὸς Θεὸν νεύσει θεούμενον». Δηλαδή, δημιούργησε τόν ἄνθρωπο ζῶσα, ζωντανή ὕπαρξη, πού κατ' οἰκονομίαν ζεῖ ἐδῶ στή γῆ, στόν παρόντα βίο, καί πού μεταβαίνει ἀλλοῦ, δηλαδή στή μέλλουσα ζωή, καί τό πέρας, ἡ κατάληξη τοῦ μυστηρίου εἶναι ὅτι θεώνεται μέ τήν ὑπακοή του στόν Θεό.

   Αὐτό τό τελευταῖο χωρίο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ εἶναι πραγματικά υπέροχο.

   Καί ἐρχόμαστε τώρα σέ ἕνα ἄλλο σημεῖο.

   Ὅπως βλέπετε, μ' αὐτά πού εἴπαμε την περασμένη φορά, ἀλλά καί μ' αυτά πού σήμερα στη συνέχεια θα πούμε, δίνουμε την εικόνα του Αδάμ μέσα στον Παράδεισο.

   Ἡ κατάσταση τοῦ Ἀδάμ ἦταν ὄντως φυσική.

   Τί θά πεῖ φυσική; Φυσική θά πεῖ ὅπως βγῆκε ἀπό τα χέρια τοῦ Θεοῦ. Αὐτό εἶναι ἡ φυσική κατάσταση.

   Παρακαλῶ, αὐτήν τήν παράγραφο προσέξτε την ιδιαιτέρως! πολύ!

   Τί σημαίνει φυσική κατάσταση;

   Λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης: «ὅτι οἰκεία μὲν καὶ κατὰ φύσιν τοῖς ἀνθρώποις ἐστίν ἡ ζωὴ ἡ πρὸς τὴν θείαν φύσιν ώμοιωμένη». (Εξήγησις ἀκριβής. Εἰς τὸν Ἐκκλησιαστὴν τοῦ Σολομῶντος, Ομιλία Α΄, ΕΠΕ, τ. 6, σ. 306.) Ποιά λέει πώς εἶναι ἡ ἀληθινή καί φυσική ζωή στόν ἄνθρωπο; Εκείνη που μοιάζει μέ τή θεία φύση. Αὐτή εἶναι ἡ πραγματική φυσική ζωή στόν ἄνθρωπο.

   Ἀκοῦστε τί λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός: «Μένοντες οὖν ἐν τῷ κατὰ φύσιν, ἐν τῇ ἀρετῇ ἐσμέν· ἐκκλίνοντες δὲ ἐκ τοῦ κατὰ φύσιν, ἤγουν ἐκ τῆς ἀρετῆς, εἰς τὸ παρὰ φύσιν ἐρχόμεθα καὶ ἐν τῇ κακίᾳ γινόμεθα» (Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, Β΄, κεφ. 44, Περὶ προγνώσεως καὶ προορισμού, ΕΠΕ 19, 1, σ. 272.). Ἄν μένουμε στο κατά φύσιν, τότε βρισκόμαστε μέσα στήν ἀρετή· φεύγοντας ὅμως ἀπό τό κατά φύσιν, ἐρχόμαστε στο παρά φύσιν καί ζοῦμε μέσα στήν κακία. Ἄν τηροῦμε δηλαδή τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, τότε μένουμε στο κατά φύσιν ὅταν ἀφήσουμε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, τότε εἴμαστε στο παρά φύσιν, ζοῦμε μέσα στην κακία.

   Ὁ Ἀδάμ μέσα στον Παράδεισο ἦταν στο κατά φύσιν· ἔξω ὅμως ἀπό τόν Παράδεισο πέρασε στο παρά φύσιν. Ἔκτοτε μένουμε στο παρά φύσιν. Ζῶντας ὅμως χριστιανικά, επανερχόμαστε στο κατά φύσιν. Εἴδατε λοιπόν τί ἀξία ἔχει ὁ Χριστιανισμός!

   Θυμηθεῖτε αὐτό πού σᾶς εἶπα πιό μπροστά γιά τό τί εἶναι ὁ Χριστιανισμός. Ξέρετε, παιδιά, τί εἶναι; Ακοῦστε: ὁ Χριστιανισμός δέν εἶναι κοινωνικό σύστημα οὔτε πολιτική. Παιδιά, ὁ Χριστιανισμός δέν ἔρχεται νά διορθώσει τό πῶς θά φᾶμε καί τό πῶς θά πιοῦμε. Ακοῦστε τί εἶναι: ὁ Χριστιανισμός εἶναι ἡ ἐπαναφορά ἀπό τό παρά φύσιν στο κατά φύσιν· μᾶς ξαναφέρνει στο κατά φύσιν, γιατί βρισκόμαστε στο παρά φύσιν.

   Ἐδῶ ὅμως τώρα ἔρχεται ἕνα τεράστιο πρόβλημα, πολύ μεγάλο, τό ὁποῖο ἀπασχολεῖ κάθε ἄνθρωπο –θά πρέπει κι ἐσᾶς νά σᾶς ἔχει ἀπασχολήσει: Τί θά πεῖ ζῶ φυσική ζωή;

   Σήμερα ὑπάρχει ἡ ἔκφραση ζῶ φυσική ζωή, και ἐννοοῦμε ὅτι φροντίζουμε να τρῶμε υγιεινά, δηλαδή νά μήν τρῶμε τηγανητά, αλλά κυρίως χορταρικά, να τρῶμε λίγο κρέας ἤ καί καθόλου, να κοιμόμαστε ἕξι μέ ὀκτώ ώρες, να ζούμε στο ύπαιθρο... Αὐτό θά πεῖ γιά μᾶς ζῶ φυσική ζωή.

   Ὤ, παιδιά….! Βλέπετε; αὐτό εἶναι ὑποκατάστατο. Αὐτό εἶναι μία άποψη, μια πτυχή τῆς φυσικῆς ζωῆς, ἀλλά δέν εἶναι ἡ ὄντως φυσική ζωή, ή πραγματικά φυσική ζωή.

   Τί εἶναι ὅμως ἡ φυσική ζωή; Εἶναι νά μήν ἁμαρτάνουμε! Να προσπαθοῦμε ἀνά πάσα στιγμή να μοιάσουμε τοῦ Θεοῦ, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης, δηλαδή να μοιάσουμε στη θεία φύση· αὐτό θά πεῖ φυσική ζωή. (Βλ. ύποσημ. 18, σελ. 192. Πρβλ. Ματθ. 5, 48.)

   Ὅπως θά ξέρετε –καί ἐδῶ τώρα εἶναι το πρόβλημα στο σχολείο σας, ὅταν βλέπετε νά ὑπάρχει πολλή διαφθορά, θά σᾶς ποῦν ὅτι ἐκεῖνος ἢ ἐκείνη πού ἔχει φίλη ἤ φίλο, πού μπορεῖ νά πηγαίνει ὅπου θέλει και να ζεῖ ὅπως θέλει, αυτός ζεῖ μιά φυσική ζωή!... Καί ὅταν μάλιστα ζεῖ τήν ἁμαρτία τῆς ἀνηθικότητος, λένε πώς αὐτό εἶναι φυσική ζωή!...

   Τό θέμα ὅμως δέν εἶναι δεδομένο τό θέμα εἶναι ζητούμενο. Εἶναι πράγματι φυσική ζωή; Ἐάν ἀφήνω τίς ὁρμές καί τίς ἐπιθυμίες μου νά μέ κατευθύνουν για να λέγομαι φυσικός ἄνθρωπος, εἶναι πράγματι κατά φύσιν ἡ ζωή αὐτή;

   Ὁ ἀπόστολος Παῦλος μᾶς λέει –γι' αυτό σᾶς εἶπα ὅτι εἶναι ζητούμενο, καί ὄχι δεδομένο– ὅτι ὁ ἄνθρωπος πού ἀφήνει τίς ἐπιθυμίες του να κυριαρχοῦν στή ζωή του, αυτός λέγεται ψυχικός ἄνθρωπος, (Βλ. Α΄ Κορ. 2, 4.) ζωϊκός, ζωώδης, δηλαδή κτηνώδης! Ἔτσι χαρακτηρίζεται ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο· ψυχικός, δηλαδή βιολογικός άνθρωπος, πού διακατέχεται από ἕναν ψυχισμό, ὄχι μέ τήν ἔννοια τοῦ πνεύματος, αλλά μέ τήν ἔννοια τῶν ὁρμεμφύτων του καί τῶν ἐνστίκτων του. (Ὁρμέμφυτο εἶναι αὐτό πού συμβαίνει αυτόματα από φυσική ὁρμή, ἡ ἰδιότητα ἀνθρώπων και ζώων κατά τήν ὁποία ἡ ἐνέργεια συντελεῖται ὄχι ἀπό ὑπολογισμό, αλλά από φυσική αυτόματη ἐν όρμηση· ἀλλιῶς ἔνστικτο.)

   Αυτός λοιπόν εἶναι ὁ φυσικός ἄνθρωπος;...

   Νά ἡ ἀξία τῶν μαθημάτων που κάνουμε, παιδιά!

   Φυσικός άνθρωπος εἶναι αὐτός πού ξαναγυρίζει και γίνεται ὅπως ὁ προπτωτικός Αδάμ, ἢ ὁ κατά Χριστόν ἄνθρωπος. Αὐτός εἶναι ὁ φυσικός ἄνθρωπος.

   Ἐρχόμαστε τώρα σέ κάτι ἄλλο, καί προσέξτε το, παιδιά.

   Σήμερα ὑπάρχει ἡ ψυχολογία καί ἡ παιδαγωγική. Μάλιστα εἶναι πολύ της μόδας νά ἔχουμε καί συμβούλους ψυχολόγους στα σχολεία μας, πού τά ἐπισκέπτονται για να κάνουν κάποιες ψυχαναλύσεις τῶν μαθητῶν καί λοιπά καί λοιπά. Ἔτσι, ἐάν ἔχουμε ἕνα πρόβλημα, τρέχουμε στον ψυχολόγο· ἐάν ἔχουμε ἕνα δυνατότερο πρόβλημα, πού να συνδέεται καί μέ τήν ὑγεία μας γενικά, πᾶμε σ᾿ ἕναν ψυχίατρο.

   Ὅσο γιά τήν παιδαγωγική, αὐτή ἀσκεῖται καί στό σπίτι μας καί στό σχολεῖο. Καί στήν ἴδια τήν κοινωνία, συνειδητά ἤ ἀσυνείδητα, ἀσκεῖται μία παιδαγωγική. Ἡ τηλεόραση, ὁ κινηματογράφος, τό ραδιόφωνο, τό ἔντυπο, ἑκούσια ἤ ἀκούσια, ἀσκοῦν μία παιδαγωγική.

   Ρωτοῦμε λοιπόν: Ἡ ψυχολογία καί ἡ παιδαγωγική πού ἀσκεῖται σήμερα ποιό αντικείμενο ἔχει; ποιόν ἐξετάζει; Ἐξετάζει τόν προπτωτικό ἄνθρωπο ἤ τόν μεταπτωτικό;

   Τό ἀντικείμενό τους, παιδιά, καί τῆς ψυχολογίας καί τῆς παιδαγωγικῆς, εἶναι ὁ μεταπτωτικός ἄνθρωπος. Ἄρα καί τά συμπεράσματα που βγάζει εἶναι καί αὐτά μεταπτωτικά· δηλαδή; λανθασμένα!

   Ἔτσι, ἐπί παραδείγματι, ὅταν σέ δεῖ ὅτι ἐπιθυμεῖς μερικά πράγματα, ἐπιθυμεῖς νά ἔχεις, ἄς ποῦμε, μία ἀπελευθέρωση... νά πᾶς νά γλεντήσεις, νά ἀσωτεύσεις, ἀλλά δέν μπορεῖς, γιατί μερικά πράγματα σε δεσμεύουν, καί ἀρχίζεις νά ἔχεις μία νευρικότητα καί μία ἀντιδραστικότητα, τότε οἱ γονεῖς σου σέ πᾶνε στόν ψυχολόγο ἢ στον ψυχίατρο (σᾶς εἶπα εἶναι βαρύτερη ἡ περίπτωση ἐκεῖ, γιατί ὁ ψυχίατρος εἶναι καί γιατρός, ἐνῶ ὁ ψυχολόγος δέν εἶναι γιατρός), καί ὁ ψυχολόγος ἀποφαίνεται: Τό παιδί, ὁ νέος ἢ ἡ νέα, πρέπει νά ἀφήσει ἐλευθερωμένο τόν ἑαυτό του να κάνει ὅ,τι θέλει, γιατί αὐτή ἡ "καταπίεση" τοῦ δημιουργεῖ ζημιά, τοῦ κάνει κακό. Πρέπει λοιπόν τό παιδί νά ἐλευθερωθεῖ, πρέπει να κάνει ὅ,τι θέλει!

   Δηλαδή;...

   Δηλαδή, ἄν τοῦ ἀρέσει, νά τά κάνει γυαλιά-καρφιά!...

   Δηλαδή, γιατρέ, ἤ κύριε ψυχολόγε, ἂν τό παιδί του ἔρθει –ἔχω παραδείγματα τέτοια!– νά τά σπάσει ὅλα μέσα στο σπίτι, νά τό ἀφήσουμε;

   Νά τό ἀφήσετε. Ναί, νά τό ἀφήσετε!...

   Λοιπόν, παιδιά, ὁ Κύριος μᾶς εἶπε πώς ἀπό τόν καρπό θά καταλάβουμε τό δένδρο. Ἄν ὁ καρπός εἶναι σαπρός, σάπιος, τότε καί τό δένδρο εἶναι σάπιο. (Βλ. Ματθ. 12, 33.) Από τά ἀποτελέσματα, ἀπό τίς προτροπές και συμβουλές πού δίνει ἡ παιδαγωγική καί ἡ ψυχολογία, τί κοινωνία φτιάξαμε; ἰδεώδη ή φρικώδη; Από τόν καρπό βγάζουμε τά συμπεράσματα. Ἀφοῦ ἔχουμε φρικώδη καρπό, τί πορεία ἔχουμε; λανθασμένη· γιατί; διότι ἡ παιδαγωγική καί ἡ ψυχολογία ἔχουν μείνει στόν μεταπτωτικό ἄνθρωπο, καί τά συμπεράσματα που βγάζουν εἶναι μεταπτωτικά καί λανθασμένα.

   Πρακτικά, ἴσως μέ ρωτούσατε: Νά πᾶμε σέ ἕναν ψυχολόγο; σέ ἕναν ψυχίατρο; Ξέρετε τί εἶναι ὁ ψυχολόγος; Εἶναι ἕνα ὑποκατάστατο τῆς ἐξομολογήσεως σε έναν καλό πνευματικό. Αυτό εἶναι ὁ ψυχολόγος υποκατάστατο είναι. Επειδή οἱ ἄνθρωποι δέν πᾶνε πιά στους πνευματικούς, πηγαίνουν στα υποκατάστατα, τους ψυχολόγους. Ναί! Φοβερό! Ὁ πνευματικός ἐδῶ ἔχει να παίξει ἕνα σπουδαῖο ρόλο. Ξέρετε γιατί; διότι ὁ πνευματικός εἶναι κληρικός· γνωρίζει τόν λόγο του Θεοῦ, γνωρίζει τόν Ἰησοῦ Χριστό, γνωρίζει καί τόν μεταπτωτικό Αδάμ καί τόν προπτωτικό Ἀδάμ, ὅπως σᾶς τόν παρουσιάζω τώρα.

   Τί λέτε ὅτι θά κάνει ὁ πνευματικός; θά προσπαθήσει να δώσει συνέχεια καί διέξοδο στίς ὁρμές καί τίς ἐπιθυμίες ἑνός νέου ανθρώπου, τάχα γιά νά μήν καταπιεστεῖ καί πάθει κακό, τάχα γιά νά μή χαρακτηριστεῖ ἀφύσικος καί τά λοιπά; Ὄχι, ἀλλά θά διορθώσει. Τί θα διορθώσει; Θα πάρει τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν παρά φύσιν κατάστασή του καί θά τόν ὁδηγήσει στην κατά φύσιν ζωή. Καί ἡ κατά φύσιν ζωή εἶναι ἡ ζωή τοῦ Χριστοῦ, ἡ χριστιανική ζωή· αὐτή εἶναι ἡ κατά φύσιν ζωή. Οτιδήποτε ἄλλο, ἔξω ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό, πού δέν ὁδηγεῖ σέ μία προπτωτική κατάσταση τόν ἄνθρωπο, σέ ἕνα κατά φύσιν, εἶναι παρά φύσιν.

   Αντιλαμβάνεστε τώρα ὅτι αὐτό πού σᾶς λέω, τό τελευταῖο, –ἀφοῦ βέβαια κινηθήκαμε ἀπό τά πρῶτα, ἀπό τίς πρῶτες θέσεις του θέματός μας– πόσο σπουδαῖο θέμα εἶναι; Αντιλαμβάνεστε τί ἔχουμε να κερδίσουμε ἐάν κατανοήσουμε τά πράγματα; Αν κάτι μέσα μας δέν πηγαίνει καλά, σημαίνει ὅτι ἡ στάση μας δέν εἶναι ἡ σωστή ἔναντι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, καί πρέπει να διορθωθοῦμε.

   Θὰ σᾶς πῶ ἕνα μικρό παράδειγμα, γιά νά δεῖτε γιατί τρέχουν οἱ ἄνθρωποι, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, στους ψυχολόγους. Ακούστε το.

   Ὅταν ἀνεβοῦν μέχρι το κεφάλι μας τα προβλήματά μας καί πολλαπλασιαστούν σάν τίς τρίχες τῆς κεφαλῆς μας, πανικοβαλόμαστε. Λέμε: προβλήματα, προβλήματα, προβλήματα!... Τί εἶναι αὐτά τά προβλήματα; Γιατί δημιουργήθηκαν; Διότι ὁ ἄνθρωπος εἶναι βουτηγμένος μέσα στή μέριμνα!

   Ακόμη, ὁ ἄνθρωπος αἰσθάνεται μόνος του μέσα στο σύμπαν. Σ' αὐτές τίς πολύβουες, τίς πυκνοκατοικημένες πόλεις μας, πού κουτουλᾶμε τούς ἄλλους ὅταν περπατᾶμε στόν δρόμο, οἱ ἄνθρωποι ἔχουν μοναξιά, μεγάλη μοναξιά. Γιατί; Διότι, ὅπως σε μία ρόδα τοῦ ποδηλάτου ἔχουμε ἕνα κέντρο, μιά περιφέρεια, καί ἀκτίνες πού συνδέουν τήν περιφέρεια μέ τό κέντρο, ἔτσι καί ἐδῶ, ὁ κάθε ἄνθρωπος πρέπει να συνδέεται μέ τό κέντρο Χριστός καί μέ τήν περιφέρεια συνάνθρωπος. Αὐτά πέθαναν ὅμως· ἀπό τίς κοινωνίες μας έχουν πεθάνει αὐτά, καί ἔτσι ὁ ἄνθρωπος ζεῖ μόνος του.

   Καί ὅταν μελετήσει κάποτε καί συναισθανθεῖ τί εἶναι τό σύμπαν, αισθάνεται πώς αυτό πέφτει επάνω του, στούς ὤμους του, πέφτει μέσα στην ψυχή του... να τόν πλακώσει καί νά τόν ἰσοπεδώσει το σύμπαν! Γιατί; Διότι δέν πιστεύει στον Θεό πολύ παραπάνω δέν πιστεύει στόν Θεό ὡς Πατέρα. Δέν ἔχει αὐτήν τήν κοινωνία μέ τόν Θεό, δέν ἔχει αὐτήν τή σχέση μέ τόν Θεό δέν ἔχει ἀκόμα τήν κοινωνία καί μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους.

   Ὁ πιστός, ὅταν λέει ἐκεῖνο τό ἀνεκτίμητο, «Πάτερ ἡμῶν, ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς», Πάτερ ἡμῶν, Πατέρα μας... αναγνωρίζει τόν Θεό ως Πατέρα του καί τούς ανθρώποὺς ὡς ἀδελφούς του· ἀναγνωρίζει ὅτι εἶναι Πατέρας ὅλων τῶν ἀνθρώπων, ἀληθινός Πατέρας!... καί ἐμεῖς είμαστε κατά χάριν παιδιά Του, ἀληθινά κατά χάριν παιδιά Του!... καί μάλιστα θεούμενα, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος εἶναι «ζῶον οἰκονομούμενον καὶ θεούμενον», πού λέει ἐδῶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός!

   Ἕνας ἄνθρωπος λοιπόν που νιώθει ἔτσι, πέστε μου σᾶς παρακαλῶ, θα καταλήξει σε ψυχολόγους;... Ποτέ. Ποτέ! Θά ἔχει προβλήματα σάν τά μαλλιά τῆς κεφαλῆς του;... Ποτέ! Θά ζεῖ τήν ἐν Χριστῷ ἁπλότητα· ἐκείνη τήν ἁπλότητα πού εἶχε ὁ Ἀδάμ μέσα στόν Παράδεισο, πριν πέσει.

   Ὥστε, παιδιά, μεγάλο κεφάλαιο αυτό. Θα πρέπει να ξαναγυρίσουμε καί νά ἐνατενίσουμε το κλειδί κατανοήσεως τοῦ Ἀδάμ, τόν Ἰησοῦ Χριστό. Καί τότε θά ζοῦμε πάλι τήν ἀρχέγονη κατάσταση, τήν προπτωτική κατάσταση, αὐτήν πού ἀποκτοῦμε βγαίνοντας ἀπό τήν κολυμβήθρα και ζώντας τήν χριστιανική ζωή.

   Ἀλλ᾿ ὅμως, παιδιά, τό θέμα μας δέν τελείωσε ακόμη· ὁ Ἀδάμ ἔχει καί ἄλλα χαρακτηριστικά, τό ὁποῖα, πρῶτα ὁ Θεός, θά δοῦμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή.

   Κυριακή, 20 Νοεμβρίου 1983

32η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ὁ ἄνθρωπος στον Παράδεισο. Ἡ ἀρχέγονη κατάσταση του Αδάμ (Α΄).

  

†. Τήν περασμένη φορά, παιδιά, λέγαμε γιά τόν Παράδεισο τόν ἀρχαῖο, ὅπως ὁ Θεός τόν δημιούργησε, γιά νά τοποθετήσει ἐκεῖ τούς πρωτοπλάστους, τόν Ἀδάμ πρῶτα και στη συνέχεια τήν Εὔα.

   Θα πρέπει ὅμως νά δοῦμε τόν ἄνθρωπο μέσα στον Παράδεισο τοῦ Θεοῦ, δηλαδή ποιός ἦταν ἐξ ἀρχῆς ὁ πρωτόπλαστος, ὁ Ἀδάμ. Αὐτό ἔχει τεράστια άνθρωπολογική αξία, γιατί μαθαίνουμε ποιός ἦταν ὁ Ἀδάμ στήν πρώτη του δημιουργία καί ποιές οἱ προοπτικές του, βάσει τῶν ὁποίων πρέπει να κινηθοῦμε κι ἐμεῖς.

   Σκεφθεῖτε ὅτι οἱ ἄνθρωποι, μέσα στήν Ἱστορία, πάντοτε ψάχνουν νά βροῦν πρότυπα, καί μάλιστα για τήν ἐκπαίδευση, γιατί ἐκεῖ τό πράγμα κυρίως τοποθετεῖται. Ψάχνουμε να βροῦμε τί πρότυπα θα δώσουμε στα παιδιά μας, ποιό πρότυπο ἀνθρώπου θά ἔχουν. Μάλιστα, πολλές φορές, ἔχουμε καί ζῶντα πρόσωπα πρότυπα· ὄχι μόνο ἰδέες.

   Καί ἀναρρωτιόμαστε τώρα, φέρ' εἰπεῖν, στη σύγχρονη παιδαγωγική: Το παιδί μας τί πρέπει να γίνει; τί πρότυπο θά ἔχει; ἀλλά καί ὅλα τά παιδιά τῆς Ἑλλάδος, ποιά θά εἶναι τά πρότυπά τους; πῶς θά κινηθοῦν;Ἔχουμε πεῖ ἀκόμη ὅτι θέλουμε να φτιάξουμε τον νέο ἄνθρωπο, τόν σύγχρονο ἄνθρωπο, αὐτόν δηλαδή που δέν θά ἔχει καμμία σχέση μέ τήν ἀγωγή τοῦ παλαιότερου ἀνθρώπου.

   Ἔτσι, ὁ ἄνθρωπος παραπαίει μέσα στήν Ἱστορία, ἀναζητῶντας πρότυπα. Αλλά τοῦτο συμβαίνει ἐπειδή ἔχει χάσει τό ἀληθινό του πρότυπο. Καί ἐν προκειμένῳ τό ἀληθινό πρότυπο τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ γενάρχης του, εἶναι ὁ πρῶτος ἄνθρωπος.

   Γιατί ἐμεῖς δέν βρίσκουμε πρότυπα; Διότι τά ἀναζητοῦμε ἀνάμεσα στους πεσμένους ἀνθρώπους, στούς πεπτωκότες. Ὅποιον κι ἂν θέλουμε νά ἀντιγράψουμε, θά ἔχει μονομέρεια· ἤ ἀκόμη δέν θά εἶναι ἐκεῖνο πού θά ἔπρεπε νά εἶναι, καί νομίζουμε ὅτι εἶναι. Συνεπῶς, ἐφόσον ψάχνουμε νά βροῦμε τα πρότυπά μας μέσα στούς πεσμένους ἀνθρώπους, αυτό πάντοτε θά ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα να παραπαίουμε σ' αυτή τήν ἀναζήτηση.

   Γι' αὐτό κάνουμε αὐτές τίς ἀναλύσεις ἐδῶ. Πρέπει νά πᾶμε νά δοῦμε τόν γενάρχη μας, τόν Ἀδάμ. Ὄχι ὅμως ὅπως ἦταν ὅταν κι αὐτός ἔπεσε· γιατί τότε, ἄν τόν δοῦμε ἔτσι, θά εἴμαστε πραγματικά κατ' εικόνα του, ἐννοεῖται ὅτι θά τοῦ μοιάζουμε, καί δέν ἔχουμε τίποτα να πάρουμε. Πρέπει νά τόν δοῦμε πρίν ἀπό τήν πτώση, ὅπως βγῆκε ἀπό τά χέρια τοῦ Θεοῦ, τοῦ Δημιουργοῦ.

   Ἀλλά θά μοῦ πεῖτε: Μποροῦμε νά γνωρίζουμε τά χαρακτηριστικά τοῦ γενάρχη μας;

   Ναί. Μερικά μᾶς δίνει ἡ Ἁγία Γραφή. Μερικά· όχι ὅλα· συνεπῶς δέν εἶναι ἐπαρκή. Ποῦ θά ἀναζητήσουμε λοιπόν να βροῦμε τα χαρακτηριστικά τοῦ γενάρχη μας;

   Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος, ἐπίσκοπος Λυῶνος, χρησιμοποιεῖ ἕνα κλειδί γιά να μπορέσει να βρεῖ τή λύση σ' αὐτό τό ἐρώτημα. Καί τό κλειδί τό βρίσκει στόν Ἰησοῦ Χριστό.

   Τόν Ἰησοῦ Χριστό ὁ ἀπόστολος Παῦλος τόν ἀποκαλεῖ νέο Ἀδάμ. (Βλ. Α΄ Κορ. 15, 45.) ὁ ὁποῖος ἦλθε νά ἀναπληρώσει τόν παλαιό Αδάμ. Ἐκεῖνα λοιπόν πού θά μπορούσαμε να γνωρίζουμε γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό –καί γνωρίζουμε πολλά πράγματα– θά μπορούσαμε νά τά ἀποδώσουμε στον Αδάμ πρό τῆς πτώσεώς του. (Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, περιγράφοντας τά ἰδιώματα τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ, ἀναφέρει πώς ὅλα ὅσα εἶχε ὁ πρῶτος Αδάμ ἔχει καί ὁ δεύτερος, ὁ νέος Ἀδάμ, ἐκτός βέβαια τῆς ἁμαρτίας: «Τέλειον δὲ Θεὸν ὁμολογοῦντες τὸν αὐτὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ τέλειον ἄνθρωπόν φαμεν τὸν αὐτὸν πάντα ἔχειν, ὅσα ὁ Πατήρ, πλὴν τῆς ἀγεννησίας, καὶ πάντα ἔχειν, ὅσα ὁ Ἀδὰμ ὁ πρῶτος, δίχα μόνης τῆς ἁμαρτίας, ἅτινά ἐστι σῶμα καὶ ψυχὴ λογική τε καὶ νοερά.» (Εκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Κεφ. 57, ΕΠΕ 19, 1, σ. 338).

   Ἄρα ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι τό κλειδί τῆς κατανοήσεως τοῦ γενάρχη μας, τοῦ Ἀδάμ, ὅπως ἦταν μέσα στον Παράδεισο καί ποιά ἦταν ἡ ἀρχέγονη δικαιοσύνη του, δηλαδή ἡ ἀρχική του ἀρετή, τά ἀρχικά του προσόντα, γιά νά μποροῦμε νά τά μιμηθοῦμε, νά τά ἀντιγράψουμε.

   Σημειῶστε δέ ὅτι καί τό κατ' εικόνα καί τό καθ' ὁμοίωσιν ὑπάρχουν δυνάμει σ' ὅλους τούς ἀνθρώπους· δέν τά χάσαμε αὐτά. Μπορεῖ νά ἀμαυρώθηκε τό κατ' εἰκόνα, μπορεῖ ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ νά εἶναι πεσμένη μέσα μας, δέν εἶναι ὅμως ἐξαφανισμένη· ἐξ ἄλλου αυτό θά πεῖ πεσμένη. Γι' αὐτό δέν μποροῦμε να βρούμε καί πρότυπα γιατί ἂν εἴχαμε μία ἀνορθωμένη εικόνα, τότε δέν θά ἐτίθετο θέμα, το πρόβλημα δέν θά ὑπῆρχε. Ἐπειδή δέν ὑπάρχει ἀνορθωμένη εἰκόνα, γι' αυτό και ζητοῦμε πρότυπα.

   Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι το κλειδί γιά νά κατανοήσουμε τόν γενάρχη μας, τόν παλαιό Αδάμ, εἶναι ὁ νέος Ἀδάμ, ὁ Ἰησοῦς Χριστός.

   Καί τώρα, παιδιά, ἂς δοῦμε πῶς ἔχουν τα πράγματα ἐδῶ.

   Διαβάζουμε στην Παλαιά Διαθήκη: «Καὶ ἔλαβε Κύριος ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε, καὶ ἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἐργάζεσθαι αὐτὸν καὶ φυλάσσειν» (Γέν. 2, 15.). Καί πῆρε ὁ Κύριος ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο πού δημιούργησε καί τόν ἔβαλε μέσα στόν Παράδεισο τῆς ἀπολαύσεως, γιά νά ἐργάζεται αὐτόν καί γιά νά τόν φυλάει.

   Να λοιπόν ἕνα χαρακτηριστικό ἐδῶ· δύο, ἄν θέλετε· τό νά ἐργάζεται καί νά φυλάει τόν Παράδεισο.

   Ὅταν ὁ Ἀδάμ τοποθετήθηκε μέσα στόν Παράδεισο, σέ ποιά ἡλικία ἦταν; Ἤ, καλύτερα, ὅταν ὁ Θεός ἔκανε τόν Ἀδάμ, σέ ποιά ἡλικία τόν ἔπλασε; Ἦταν νήπιο; ἦταν μεγάλης ἡλικίας; Διότι ὁ Ἀδάμ δέν γεννήθηκε. Λέει σαφῶς ἡ Ἁγία Γραφή: «καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς» (Γέν. 2, 7.) πῆρε χῶμα ἀπό τή γῆ ὁ Θεός καί ἔκανε τόν ἄνθρωπο. Πῶς λοιπόν ἦταν ὁ πρῶτος ἄνθρωπος; Ήταν σε μεγάλη ηλικία, ώριμη, ἤ σε νηπιακή ηλικία;

   Ἔχοντας τό κλειδί πού χρησιμοποιεῖ ὁ ἅγιος Ειρηναῖος, θα λέγαμε ὅτι ὁ Χριστός, πού ἀνέλαβε τόν παλαιό Αδάμ στους ώμους του καί ἔγινε ἄνθρωπος, δέν ἦλθε στον κόσμο σε μεγάλη ηλικία, αλλά ήλθε ὡς νήπιο.

   Μποροῦσε νά ἔλθει καί σέ μεγάλη ἡλικία; Βέβαια. Πῶς θά μποροῦσε νά ἔλθει;

   Μάλιστα, ἂν θέλετε να ξέρετε, στις παραδόσεις τῶν Ἑβραίων ὑπῆρχε ἡ ἄποψη ὅτι ὁ Μεσσίας θά ἔρθει σε μεγάλη ἡλικία. Καί μάλιστα αυτό Τοῦ τό εἶπαν· ὅτι θά ἔρθει δηλαδή κάπως ἀπό τόν οὐρανό, ἡ προέλευση τοῦ Μεσσία θά εἶναι ἄγνωστη. (Βλ. Ἰωάν. 7, 25-27.) Ἐμεῖς δέν γνωρίζουμε πῶς θά ἔρθει ὁ Μεσσίας, εἶπαν στον Κύριο. Εσένα ὅμως σέ ξέρουμε. Ξέρουμε ὅτι ὑπῆρξες παιδάκι, ὅτι γεννήθηκες, γιατί ξέρουμε τήν μητέρα σου καί τόν πατέρα σου. (Βλ. Ματθ. 13, 55-57.) Αναρωτιόνταν: Αὐτός δέν εἶναι ὁ υἱός τοῦ τέκτονος, τοῦ Ἰωσήφ, καί τῆς Μαρίας, πού ἐμεῖς γνωρίζουμε τά ἀδέλφια του καί τίς ἀδελφές του;... (Βλ. Ἰωάν. 6, 42.)

   Ἐννοεῖται, δηλαδή, γιά νά λύσω τήν ἀπορία σας ἐδῶ, ὅτι ὁ Ἰωσήφ φυσικά δέν ἦταν ποτέ σύζυγος τῆς Θεοτόκου. Κατά νόμον υπολογιζόταν ὡς σύζυγος. Κατά νόμον ὅμως· ποτέ στην πραγματικότητα δέν ἦταν. Καί τά ἀδέλφια αὐτά τοῦ Χριστοῦ, δέν ἦταν παρά τά παιδιά τοῦ Ἰωσήφ ἀπό τήν πρώτη καί ἤδη ἀποθανοῦσα σύζυγό του.

   Βλέπετε τί τοῦ εἶπαν τοῦ Κυρίου; Γι' αυτό καί ἀμφισβητοῦν τήν μεσσιανικότητά Του ἐπειδή ὁ Κύριος, θα λέγαμε, στα μάτια τους γεννήθηκε φυσιολογικά, ξεκίνησε τή ζωή Του ἀπό τήν νηπιακή ηλικία. Αυτό τούς σκανδαλίζει.

   Ὁ Κύριος ὅμως ἀναλαμβάνει πλήρως τόν Ἀδάμ καί γίνεται νήπιο, ὄχι γιά νά προσλάβει μόνο τήν ανθρώπινή μας φύση, ἀλλά καί γιά νά κινηθεῖ στήν ἴδια πορεία πού ἀκολούθησε καί ὁ Ἀδάμ. Ἄρα –πάντοτε κατά τόν ἅγιο Εἰρηναῖο– ὁ Ἀδάμ στον Παράδεισο ἦταν νήπιο· ἤ, τουλάχιστον, πρίν τόν βάλει ὁ Θεός στόν Παράδεισο ἦταν νήπιο, καί ὅταν ὡρίμασε, μεγάλωσε, τόν τοποθέτησε μέσα στόν Παράδεισο. Πάντως, ὅπως καί νά ἔχει τό πράγμα, ἡ ἡλικία τοῦ Ἀδάμ ἦταν νηπιακή.

   Καί ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας λέει: «Τῇ δὲ οὔσῃ ἡλικία ὅδε Ἀδὰμ ἔτι νήπιος ἦν» (Πρὸς Αὐτόλυκον 2,25, PG 6, 1092ΑΒ.)· ἦταν νήπιος στήν ἡλικία ὁ Ἀδάμ.

   Αλλά τί ἔκανε ὁ Ἀδάμ μέσα στόν Παράδεισο, σάν μικρό παιδί πού ἦταν;

   Θά ἔκανε ὅ,τι κάνει κάθε παιδί θά μεγάλωνε και θά πρόκοβε, καί στήν ἡλικία και στη σοφία.

   Ἀκοῦστε γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό. Ὅταν ὁ Ἰησοῦς, δωδεκαετής, ἐπιστρέφει στην Ναζαρέτ ἀπό τά Ἱεροσόλυμα ἀπό ἕνα προσκύνημα, πού ἦταν καί ὁ Ἰωσήφ καί ἡ Θεοτόκος, μᾶς σημειώνει ὁ ἱερός εὐαγγελιστής Λουκᾶς ὅτι «Ἰησοῦς προέκοπτε σοφίᾳ καὶ ἡλικίᾳ» (Λουκᾶ 2, 52. Βλ. καί Λουκᾶ 2, 40.), δηλαδή πρόκοβε, ἀναπτυσσόταν, καί στή σοφία, δηλαδὴ ἀναπτύσσονταν οἱ διανοητικές του δυνάμεις –μή ξεχνᾶτε πώς ὁ Θεός δέν ἔχει διανοητικές δυνάμεις, εἶναι ἀστεῖο νά τό λέει κανείς, αλλά πρόκειται γιά τήν ἀνθρώπινη φύση Του- αναπτυσσόταν καί στήν ἡλικία, δηλαδή στό ἀνάστημα, στήν ἄνδρωση.

   Προσέξτε αὐτό τό σημεῖο θά μᾶς χρειαστεῖ στό επόμενο θέμα μας, καί εἶναι θεμελιωδέστατο καί γιά σᾶς ὡς πρός τή σύγχρονη ζωή σας.

   Παρότι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἔγινε ἄνθρωπος καί ξεκινάει τή ζωή Του ἀπό τή νηπιακή ἡλικία –ξεκινώντας πρῶτα μέ τή σύλληψη ἐκ Πνεύματος Ἁγίου, τήν κύηση ἐννέα μηνῶν στα σπλάχνα τῆς Θεοτόκου, μέ γέννηση καί μέ μεγάλωμα ἕως τά τριάντα του χρόνια- δέν δείχνει κάποια ἰδιαίτερη σοφία· ὅπως, ἐπί παραδείγματι, να γεννηθεῖ καί νά ἀρχίσει νά μιλάει! Κάτι τέτοιο θά ἦταν τερατώδες!

   Ναί μέν σέ ἡλικία δώδεκα ἐτῶν βλέπουμε σοφία, ἀλλά ἡ ἡλικία αὐτή δέν εἶναι καί πολύ μικρή. Μήπως δέν ἔχουμε και πάρα πολλά παιδιά πού ἔχουν πολλή σοφία στα δώδεκα χρόνια τους;... Πόσα τέτοια παιδιά- θαύματα ἔχουμε!...

   Αλλά ἐδῶ βέβαια, στη σοφία τοῦ Χριστοῦ, διαφαίνεται ὄχι κάτι τό κοσμικό αλλά κάτι τό οὐράνιο. Τό βλέπουμε καί στήν ἀπάντηση πού ἔδωσε ὁ Ἰησοῦς στή Θεοτόκο καί στόν Ἰωσήφ· «οὐκ ᾔδειτε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ εἶναί με; (Λουκᾶ 2, 49.). Δεν γνωρίζατε ὅτι πρέπει να βρίσκομαι στο σπίτι του Πατέρα μου. Καί αὐτό ἦταν μία απάντηση στη Θεοτόκο, ὅταν Τοῦ εἶπε ἀνήσυχη ἐγώ, ἡ μητέρα σου, κι ὁ πατέρας σου σε γυρεύαμε! Αλλά ποιός πατέρας του...! Ἦταν βαθύς ὁ λόγος τοῦ Ἰησοῦ, ἀπό τόν ὁποῖο διακρίνεται ἡ σοφία Του.

   Ὁ Ἰησοῦς λοιπόν, μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του, παρουσιάζει μία ἐξέλιξη ἀνθρώπινη, μά ἐντελῶς-ἐντελῶς ἀνθρώπινη.

   Ἡ Ἐκκλησία μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄπειρη· ἡ γνώση ὅμως τῆς ἀνθρώπινης φύσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ πού ἔγινε ἄνθρωπος εἶναι πεπερασμένη. Δηλαδή ὁ Χριστός εἶχε δύο γνώσεις· τήν θεία καί τήν ἀνθρώπινη· ὅπως καί δύο θελήσεις. Προσέξτε: εἶχε δύο γνώσεις! Μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του δέν γνωρίζει τά πάντα· μέ τή θεία φύση Του γνωρίζει τά πάντα. Για παράδειγμα, ρώτησε τόν Πιλᾶτο: Ποιός σοῦ τό εἶπε αὐτό; Από μόνος σου τό λές; ἢ σοῦ τό εἶπαν οἱ Ἑβραῖοι; (Ἰωάν. 18, 34.)

   Ἡ γνώση λοιπόν τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀνθρώπινη γνώση· ἀλλά, προσέξτε, ἀνθρώπινη γνώση τέτοια πού θά εἶχε ὁ ἄνθρωπος ὅπως ἀκριβῶς θά ἔβγαινε ἀπό τά χέρια τοῦ Θεοῦ· δηλαδή τή γνώση πού εἶχε ὁ Ἀδάμ, ὁ παλιός Αδάμ.

   Ὅταν λοιπόν βλέπουμε τόν Ἰησοῦ Χριστό, βλέπουμε τόν Ἀδάμ τόν παλαιό, στον Παράδεισο μέσα. Καί βλέπουμε ὅτι ὅπως ὁ Χριστός μεγαλώνει, ἔτσι μεγαλώνει καί ὁ Ἀδάμ. Βέβαια, ὁ Χριστός δέν εἶχε καμμία ἁμαρτία· ἀλλά καί ὁ Ἀδάμ δέν εἶχε καμμία ἁμαρτία, οὔτε ἔλλειψη, ὅπως θά τό δοῦμε ἀκριβῶς λίγο πιό κάτω.

   Ὥστε ἐδῶ τώρα ὁ Ἀδάμ ὄφειλε, μέ τή χάρη του Θεοῦ, να προκόβει στήν ἁγιότητα.

   Είναι πολύ σκανδαλώδης ἐκεῖνος ὁ στίχος του Λουκᾶ, μέ τόν ὁποῖο τελειώνει το 2ο κεφάλαιό του, λέγοντας ὅτι ὁ Ἰησοῦς ήταν κάτω από τήν ὑπακοή των γονέων του, ὑποτασσόταν σ' αυτούς, καί ὅτι πρόκοβε στήν ἡλικία καί στή σοφία. (Λουκά 2, 51.)  Καί γιατί εἶναι σκανδαλώδες; διότι δείχνει τήν ἐντελῶς-ἐντελῶς ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, ὅτι ἦταν ἄνθρωπος ἑκατό τοῖς ἑκατό.

   Σπουδαῖο αὐτό. Να γιατί ἀποτελεῖ τό κλειδί γιά νά κατανοήσουμε τόν Ἀδάμ, ὅπως σᾶς ἐξήγησα.

   Αλλά ὅταν ὁ Θεός εἶπε στόν Ἀδάμ νά ἐργάζεται τον Παράδεισο, ποιά ἦταν αὐτή ἡ ἐργασία; Ἔπρεπε να σκάβει; ἔπρεπε νά ποτίζει;

   Δέν ὑπῆρχε ἀνάγκη γιά ὅλα αὐτά, παιδιά· οὔτε γιά σκάψιμο οὔτε γιά πότισμα.

   Μήπως ἔπρεπε νά κτίσει σπίτι;

   Ἡ ἔννοια τοῦ σπιτιοῦ μέσα στόν Παράδεισο ἦταν τελείως ἄγνωστη. Ἡ ἔννοια τοῦ σπιτιοῦ, δηλαδή τοῦ καταφυγίου –γιατί αὐτό εἶναι τό σπίτι–, θά ἔρθει αργότερα, ὅταν ὁ ἄνθρωπος βρεθεῖ ἐκτεθειμένος, ἔξω ἀπό τον Παράδεισο.

   Ξέρετε, ὅταν γνωρίζει ὁ ἄνθρωπος ὅτι περιβάλλεται από κάποια ντουβάρια, αἰσθάνεται ὅτι προστατεύεται, καί ἔχει ἕνα αἴσθημα ασφαλείας. Ποιός ἄνθρωπος μένει τό βράδυ ἔξω στον δρόμο; Ποιός; Κανένας. Γιατί; Ὁ κάθε ἄνθρωπος νιώθει τήν ἀνάγκη, ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι πρέπει νά ἀσφαλισθεῖ· ὅταν κοιμηθεῖ, νά ἀσφαλισθεῖ ἀπό τό κρύο, από τά ζουζούνια, από το κουνούπια, ἀπό τά θηρία... νά ἀσφαλισθεῖ ἀπό τούς κακούς ανθρώπους, καί οὕτω καθ' ἑξῆς· δηλαδή θέλει νά ἔχει τό αἴσθημα τῆς ἀσφαλείας.

   Αὐτό τό αἴσθημα τῆς ἀσφαλείας τό ἔχουν ὅλα τά ζῶα ὅταν μπουν μέσα στη φωλιά τους· αὐτό τό νά κλειστῶ κάπου. Αὐτή ἡ ἀνάγκη δέν ὑπῆρχε στον Αδάμ. Ὁ Ἀδάμ δέν ἔχει σπίτι. Θά κτίσει σπίτι ὁ γιός του ὁ Κάιν –ἔτσι τουλάχιστον αναφέρει ἡ Ἁγία Γραφή-(Βλ. Γέν. 4, 17.) καί θά δημιουργηθεῖ ἡ πρώτη πόλη –ή λέξη πόλις προέρχεται ἀπό τό πολίζω, πού θά πεῖ φτιάχνω πόλη καί κατοικώ.

   Τί ἔπρεπε νά κάνει λοιπόν μέσα στον Παράδεισο ὁ Ἀδάμ, ἀφοῦ τοῦ εἶπε ὁ Θεός νά ἐργάζεται;

   Ἔπρεπε νά ἐργάζεται τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, δηλαδή νά μή φάει ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπό γιά τόν ὁποῖο θά μιλήσουμε ἄλλη φορά. Ἔτσι, ἀφοῦ θά έργαζόταν τήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Θεοῦ, θά ἔφτανε στην τελειότητα, την ψυχοσωματική τελειότητα· δηλαδή θά ἀναπτυσσόταν τό σῶμα του, θά ἀναπτύσσονταν οἱ ψυχικές καί πνευματικές του δυνάμεις, καί ἔτσι θά ἔφθανε στήν ἀφθαρσία καί στήν ἀθανασία· δέν θά φθειρόταν, οὔτε θά πέθαινε. Αὐτός ἦταν ὁ σκοπός.

   Ακούστε προσεκτικά πῶς τό λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας αὐτό· εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο: «Ουτε οὖν ἀθάνατον αὐτὸν ἐποίησεν, οὔτε μὴν θνητόν, ἀλλὰ ... δεκτικὸν ἀμφοτέρων· ἵνα, εἰ ρέψῃ ἐπὶ τὰ τῆς ἀθανασίας τηρήσας τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, μισθόν κομίσηται παρ' αὐτοῦ τὴν ἀθανασίαν καὶ γένηται θεός». Δηλαδή, ὁ Θεός δέν ἔκανε τόν ἄνθρωπο οὔτε ἀθάνατο ούτε θνητό, αλλά τόν ἔκανε μέ τήν δυνατότητα να τα δεχθεῖ καί τά δυό, ή τήν ἀθανασία ἤ τόν θάνατο, ἤ τό ἕνα ἤ τό ἄλλο· ὥστε, ἄν ἔχει ροπή πρός τά τῆς ἀθανασίας μέ τό να τηρήσει τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, τότε θα προσκομίσει ὡς μισθό πρός τόν ἑαυτό του τήν άθανασία καί θά γίνει κατά χάριν θεός.

   Καί συνεχίζει: «εἰ δ᾽ αὖ τραπῇ ἐπὶ τὰ τοῦ θανάτου πράγματα, παρακούσας τοῦ Θεοῦ, αὐτὸς ἑαυτῷ αἴτιὃς ᾖ τοῦ θανάτου» (Πρὸς Αὐτόλυκον, PG 6, 1093D, 1096Α.). Εάν πάλι, λέει, στραφεῖ πρός τά τοῦ θανάτου, παρακούοντας τόν Θεό, αὐτός ὁ ἴδιος θά εἶναι αἴτιος τοῦ θανάτου του.

   Ὥστε λοιπόν βλέπουμε ὅτι ὁ  ἄνθρωπος τοποθεττεῖται στόν Παράδεισο ἀπό τή νηπιακή ηλικία, γιά νά προκόψει καί στό σῶμα καί στήν ψυχή. Καί ἔτσι, φθάνοντας στην τελειότητα –ὅπως εἶπα καί σᾶς τό ξαναλέω– νά γίνει ἀθάνατος καί ἄφθαρτος.

   Ἐδῶ νά κάνω μια μικρή παρένθεση. Αὐτό σᾶς τό λέω –θά τό ξαναπῶ καί πιό κάτω– γιά νά ἔχετε ἀνά πᾶσα στιγμή δεμένο τό θέμα μέσα στήν ἀντίληψή σας. Ὅλα αὐτά θά τά ἀναλάβει ὁ Χριστός μετά, ο νέος Αδάμ. Θά περάσει από τόν θάνατο, ὅπως πέρασε καί ὁ Αδάμ, μέ τή διαφορά ὅμως ὅτι Ἐκεῖνος, ἀπό ἀνθρώπινης πλευρᾶς, τήρησε τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ· ὑπάκουσε στόν Θεό, ἔγινε ὑπάκουος μέχρι θανάτου, καί μάλιστα σταυρικοῦ· «γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ» (Φιλιπ. 2, 8.), ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος.

   Ὁ παλαιός Ἀδάμ παράκουσε ὁ νέος Ἀδάμ ὑπακούει, καί μένει στο θέλημα τοῦ Πατρός. Ἦλθα, λέει, να τηρήσω τό θέλημα του Πατέρα μου. (Ἰωάν. 6, 38. Βλ. Ἰωάν. 4,34. 5,30. Ματθ. 5,17. Ἰωάν. 15,10 κ.ά.) Μέ τήν ανθρώπινη φύση· το τονίζω αυτό το πράγμα. Πεθαίνει με τήν ἀνθρώπινη φύση επάνω στόν σταυρό· γίνεται υπάκουος ἕως θανάτου... θανάτου δέ σταυρικοῦ! Πατέρα μου, λέει στόν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ, ἂν εἶναι δυνατόν, νά μή πεθάνω... νά μήν πιῶ τό ποτήρι τοῦ θανάτου!... Ὅμως ὄχι ὅπως θέλω ἐγώ, ἀλλά ὅπως θέλεις ἐσύ! (Ματθ. 26, 39. Λουκᾶ 22, 42.) καί ἀποθνήσκει ὁ Χριστός ἐπί τοῦ σταυροῦ. Ἀνέλαβε καί τόν θάνατο τοῦ παλαιοῦ Ἀδάμ. (Βλ. Ησ. 53, 4. Ματθ. 20, 28. Μαρκ. 10, 45. Α' Κορ. 15, 3. Γαλ. 1, 4. Α΄ Ἰωάν. 2, 2. Α' Πέτρ. 2, 24. Α' Τιμ. 2, 6. Γαλ. 3, 13.)

   Τό ἀποτέλεσμα: Ὁ Χριστός ἀνέστη, καί θά ἀναστηθοῦν καί οἱ νεκροί ὅσοι πιστεύουν στον Χριστό παίρνοντας πίσω πάλι ἐκεῖνα πού εἶχαν στον Παράδεισο πρίν ξεπέσουν.

   Τί κάνει ὁ νέος Αδάμ; Διορθώνει τόν παλαιό Αδάμ. Καί πῶς τόν διορθώνει; Καί ἠθικά, καί ὀντολογικά. Τό θέμα τῆς ἀναστάσεως δέν εἶναι ἠθικό θέμα· εἶναι ὀντολογικό· διότι τό ἴδιο μου τό σῶμα, τό ὀντολογικό, τό πραγματικό, αυτή ή οντότητά μου, θά ξανασταθεῖ στά πόδια της, ὅταν θά σηκωθῶ ἀπό τόν τάφο καί θά ἀναστηθῶ. Εἶναι μεγάλο πράγμα.

   Βλέπετε λοιπόν ὅτι τό κλειδί τοῦ παλαιοῦ Ἀδάμ εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός; τό καταλαβαίνετε;

   Ἐπάνω στο θέμα «ἐργάζεσθαι» λέει πάλι ὁ ἅγιος Θεόφιλος: «Τὸ δὲ εἰπεῖν "ἐργάζεσθαι" οὐκ ἄλλην τινὰ ἐργασίαν δηλοῖ ἀλλ᾽ ἢ τὸ φυλάσσειν τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, ὅπως μὴ παρακούσας ἀπολέσῃ ἑαυτόν, καθὼς καὶ ἀπώλεσεν διὰ ἁμαρτίας» (Πρὸς Αὐτόλυκον 2, 25, PG 6, 10092A.). Το «ἐργάζεσθαι» τί σημαίνει; Νά ἐργασθεῖ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ.

   Βέβαια, ὁ ἅγιος Θεόφιλος ἐδῶ ταυτίζει το «εργάζεσθαι» μέ τό «φυλάσσειν»· παίρνει μία ἄλλη θέση του «ἐργάζεσθαι». Διότι μή ξεχναμε ὅτι πάντοτε μία λέξη στην Αγία Γραφή, μιά ἔννοια, μία ἔκφραση, δέν ἔχει μόνο μία ὄψη, ἀλλά ἔχει πολλές ὄψεις. Τό θέμα τῆς ἐργασίας δέν εἶναι μόνο στον τομέα τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν. Γιά τόν Ἀδάμ ήταν αυτό. Αλλά, τί λέτε; θά μπορούσαμε ποτέ νά ποῦμε ὅτι ὁ Ἀδάμ, ἀπό τό πρωί μέχρι το βράδυ –ἄς τό πῶ λιγάκι λαϊκά- θά εἶχε τά χέρια του στις τσέπες –ἀφοῦ δέν φοροῦσε ρούχα!– ξοδεύοντας τόν χρόνο του;... ὅπως κάνουν σήμερα δηλαδή τά ἀγόρια μας καί τά κορίτσια μας, πού βάζουν τά χέρια τους στις τσέπες, καί τρῶνε τόν χρόνο τους, ώρες τῶν ὡρῶν, στούς δρόμους και στις πλατεῖες, κάνοντας βόλτες, πέρα-δῶθε, πέρα-δῶθε, πέρα-δῶθε;... Ἄραγε αὐτό ἔκανε ὁ Ἀδάμ στόν Παράδεισο;...

   Μόνον αὐτό δέν ἔκανε, παιδιά· μόνον αὐτό! Τό «ἐργάζεσθαι» (πού εἶναι ἀπαρέμφατο, καί σημαίνει τό νά ἐργάζεται κάποιος, καί δέν εἶναι «ἐργάζεσθε», πού εἶναι προστακτική ἐνεστῶτος, β΄ πληθυντικοῦ) ἔχει καί ἄλλη ὄψη.

   Ὁ Σεβηριανός λέει τό ἑξῆς: «Φυλάττειν δὲ αὐτὸν ἀπὸ τίνος; Ληστὴς οὐκ ἦν, οὐδὲ ὁ ἐπιβουλεύων· ἀλλ᾽ἵνα φυλάξῃ αὐτὸν ἑαυτῷ, ἵνα μὴ παραβὰς ἀπολέσῃ αὐτόν» (Βλ. Αρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, σ. 51.). Να φυλάει τόν Παράδεισο ἀπό ποιόν; Ληστής δέν ὑπῆρχε, οὔτε κάποιος πού νά ἔχει κακές προθέσεις πρός τόν Παράδεισο ή τον Αδάμ αλλά ἔπρεπε να φυλάξει τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του, για να μην τον χάσει διαπράττοντας παράβαση. Έπρεπε να κάνει προσευχή! Προσευχή, παιδιά! Το φαντάζεστε αυτό;

   Ἡ προσευχή ήταν ἕνα κυριώτατο ἔργο του Αδάμ μέσα στον Παράδεισο. Η προσευχή! Ναί, κύριο έργο!

   Ἕνα κυριότατο ἔργο του Αδάμ μέσα στον Παράδεισο –θά τό δοῦμε λίγο πιο κάτω– ἦταν ἡ κοινωνία του μέ τόν Θεό. Διότι, ἐάν κι ἐμεῖς προσπαθούμε να ζοῦμε ὅλη τήν πνευματική ζωή, με πολύ κόπο και ιδρώτα καί ἀγώνα, εἶναι γιατί θέλουμε ἐκεῖ νά φθάσουμε, στό νά ἔχουμε μιά κοινωνία μέ τόν Θεό, κι αὐτό εἶναι τό ἀποκορύφωμα κάθε εργασίας μας, (Ὁ π. Αθανάσιος, σχολιάζοντας το «καὶ ὄψονται τὸ πρόσωπον αὐτοῦ» (τοῦ Ἰησοῦ), στο 22ο κεφάλαιο τῆς Ἀποκαλύψεως, ἐπιλέγει: Ἐδῶ, ἀγαπητοί μου, βρισκόμαστε στην καρδία τῆς καρδίας ὅλου τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως!... ἀκόμη καί ὁλοκλήρου τῆς Αγίας Γραφῆς!... ὅλων τῶν χριστιανικῶν ἀγώνων, τῆς πίστεως, τῆς ἐλπίδος καί τῆς ἀγάπης!... Στην καρδία βρισκόμαστε! Τα πάντα εἶναι ἐδῶ! Εἶναι ἡ κεκρυμμένη, εἶναι ἡ ποθητή, εἶναι ἡ ἐλπιζομένη, εἶναι ἡ ἀποκαραδοκουμένη αἰωνία θεωρία του προσώπου τοῦ Θεοῦ, ὅπως λέει στην Πρός Ρωμαίους ἐπιστολή ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Ρωμ. 8,19)! Αὐτό εἶναι! Ὅ,τι καί ἄν κάνουμε στη ζωή μας, κάθε αγώνας, κάθε προσπάθεια, εἶναι γιά νά φθάσουμε κάποτε νά δοῦμε τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ!...) τότε τό ἴδιο δέν μποροῦμε νά ποῦμε καί γιά τόν Ἀδάμ, ὅτι ἡ κοινωνία του μέ τόν Θεό ήταν μία εργασία, καί μάλιστα ἡ κατ' ἐξοχήν ἐργασία;

   Ἀλλά καί κάτι ακόμα· τό «ἐργάζεσθαι» ἦταν πράγματι καί τό νά ἐργάζεται, μέ τήν ἔννοια πού τό λέμε καί ἐμεῖς σήμερα.

   Μάλιστα θα μπορούσαμε νά ποῦμε τό ἑξῆς. Πολλές φορές κατηγόρησαν τόν Χριστό ὅτι ἔκανε έργασία το Σάββατο. Καί τί ἐργασία ἔκανε; θεράπευε ανήμπορους ἀνθρώπους, ἀσθενεῖς ἀνθρώπους. Τόν κατηγοροῦσαν λοιπόν ὅτι ἐργάζεται! Ναί, ἦταν ἐργασία δεν τό ἀρνεῖται κανείς· ἀλλά τί εἴδους ἐργασία; ἀπό ἐκείνη πού πράγματι εἶχε ἀπαγορεύσει ὁ Θεός; Ὁ Θεός εἶχε ἀπαγορεύσει τήν βιοποριστική εργασία τήν ἡμέρα τοῦ Σαββάτου –αντίστοιχα σήμερα τήν Κυριακή.

   Γιατί, ἀδελφέ μου, θά ἤθελες να δουλέψεις τήν Κυριακή; Γιά νά βγάλεις λεφτά. Γιατί;... Φοβᾶσαι μήπως τήν ἑπόμενη ἑβδομάδα θα πεθάνει ὁ Θεός, καί δέν θά ἔχεις να περάσεις; δέν θά ἔχεις να φᾶς;...

   Αὐτό ἀκριβῶς γινόταν καί στήν ἔρημο, πού μερικοί μάζευαν παραπάνω μάννα νά τό ἔχουν γιά τήν έπόμενη ἡμέρα ...μήπως πεθάνει ὁ Θεός καί δέν ρίξει μάννα, καί μετά πῶς θά ζοῦσουν αὐτοί!... –οἱ ἄλλοι βέβαια ἄς πέθαιναν· δέν εἶχε σημασία· αὐτοί νά ζήσουν μόνο! Εἶναι πολύ κοντά πράγματα αὐτά εἶναι δεῖγμα ἀπιστίας. Αὐτήν τήν ἐργασία ἀπαγορεύει ὁ Θεός.

   Αλλά ὑπάρχουν καί ἄλλου εἴδους ἐργασίες. Ἐδῶ, ἄς ποῦμε, Κυριακή δέν εἶναι σήμερα; Δέν κάναμε έργασία; Λειτουργήσαμε το πρωί, κινηθήκαμε μετά, ἤρθαμε ἐδῶ... Εργασία ἔγινε. Εργασία κάνω εγώ τώρα πού σᾶς μιλάω, ἐργασία κάνετε κι ἐσεῖς πού μέ ἀκοῦτε. Ο μαθητής στο σχολεῖο τί παραπάνω κάνει; Λέμε ἐργάζεται ὁ μαθητής. Τί ἄλλο κάνει; Ακούει τίς παραδόσεις τῶν μαθημάτων. Δέν εἶναι ἐργασία αὐτό; Μέ αὐτήν τήν ἔννοια, ὁ Χριστός εἶπε: «Ὁ πατήρ μου ἕως ἄρτι ἐργάζεται, κἀγὼ ἐργάζομαι»  (Ἰωάν. 5, 17.). Ποιά ἡ ἐργασία τοῦ Πατρός; ἡ συντήρηση του παντός. Ποιά ἡ ἐργασία τοῦ Υἱοῦ; ἡ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων, (Βλ. Νικηφόρου Καλλίστου, Ἑρμηνεία εἰς τοὺς Ἀναβαθμοὺς τῆς Ὀκτωήχου, ἐν Ἱεροσολύμοις 1862, σ. 28: «Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, φύσει Θεὸς ὢν τέλειος, πάντα τὰ ὑπὸ κτίσιν ὄντα, οὐρανόν, γῆν, καὶ τὰς ἐν αὐτοῖς δυνάμεις παρέχει τὰ ἑαυτῶν πράττειν. Οὐ τοῦτο δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ συνέχει ἐς δεῦρο καὶ συντηρεῖ· εἰ γὰρ ἀπρονόητα καὶ ἀνεπιμέλητα ἦσαν ἐπικουρίας Θεοῦ, ἔκπαλαι ἂν διεῤῥύη· διὰ τοῦτό φησι καὶ ὁ Κύριος, ὁ Πατήρ μου ἕως ἄρτι ἐργάζεται κἀγὼ ἐργάζομαι, ἤτοι τὴν τῶν ἀνθρώπων σωτηρίαν, ὥς τινες ἔφασαν, ἢ καὶ τὸν κόσμον αὐτόν, τὸ ἐνεργεῖν δηλαδὴ τὰ στοιχεῖα... Εἰ γοῦν ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς ἕως ἄρτι ἐργάζονται, πάντως καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἰσοδύναμον αὐτοῖς ὄν».)

   Ἐάν λοιπόν ὁ Θεός ἐργάζεται, ὁ ἄνθρωπος δεν θα πρέπει νά ἐργάζεται; Ἡ ἐργασία ἀνακλά στον ανθρωπο τήν ἐργασία τοῦ Δημιουργοῦ του, καί ἀποτελεῖ ἕνα σπουδαῖο στοιχεῖο τῆς εἰκόνας τοῦ Θεοῦ μέσα στόν ἄνθρωπο.

   Ἡ ἐργασία εἶναι εὐλογία. Ἡ ἐργασία δέν δόθηκε ἔξω ἀπό τόν Παράδεισο" δόθηκε μέσα στον Παράδεισο· μέ τή διαφορά πώς, ὄχι μόνο ἡ ἐργασία, ἀλλά καί πολλά ἄλλα πράγματα, ἔξω ἀπό τόν Παράδεισο, μεταβλήθηκαν πολλές φορές σε μία καρικατούρα, πῆραν μία ἐκτροπή. Ἔτσι, ἡ ἐργασία, στις διαστάσεις πού ὁ Θεός τήν εὐλόγησε, ξέρετε τί ἔγινε ἔξω ἀπό τόν Παράδεισο; ἔγινε δουλεία!... αὐτό πού λέμε καί στή γλώσσα μας· δουλειά! Καί μάλιστα δέν λέμε τώρα πιά ἐργασία, ἀλλά, θέλοντας να κάνουμε δῆθεν πιό ἁπλή τή γλώσσα μας, νά τή φτωχύνουμε δηλαδή στην πραγματικότητα καί ὄχι νά τήν κάνουμε πιό ἁπλή, λέμε· ἡ δουλειά μου, ἡ δουλειά... δέν λέμε ἡ ἐργασία.

   Εἶναι ὑποτιμητικό νά λέμε δουλειά, γιατί θυμίζει την δουλεία· κατεβάζουμε τον τόνο, τόν βάζουμε στη λήγουσα, καί τό κάνουμε δουλειά. Εἶναι ἡ δουλεία· καί δουλεία σημαίνει σκλαβιά!

   Πράγματι, ὅταν ὁ Θεός εἶπε στον Αδάμ μέ κόπο καί μέ ιδρώτα θα τρῶς τό ψωμί σου, (Βλ. Γέν. 3, 19.) ἡ ἐργασία μεταβλήθηκε σε δουλεία. Καί δυστυχῶς σήμερα με αυτή τήν Έννοια βλέπουμε τήν ἐργασία μας, ἐνῶ θά ἔπρεπε νά τή βλέπουμε σαν μιά αληθινή εὐλογία τοῦ Θεοῦ, μιά εὐλογία ἡ ὁποία δέν θά εἶχε τίποτα ἄλλο παρά νά μᾶς βελτιώσει καί τή σωματική μας καί τήν πνευματική μας κατάσταση.

   Πέστε σ' ἕναν ἄνθρωπο νά μή δουλέψει ποτέ, νά μή κινήσει τα χέρια του... Δέν θά ὑπῆρχε μεγαλύτερη καταδίκη από αυτό! Εἶναι φοβερό πράγμα. Φοβερό! Ὁ ἄνθρωπος θέλει νά κινεῖται· ἡ δομή τῶν μελῶν τοῦ σώματός του εἶναι γιά νά ἐργάζεται. Ἔτσι φτιάχτηκε· γιά νά ἐργάζεται. Μέ τή διαφορά μόνο πώς ἡ ἐργασία στον Παράδεισο ἦταν ἄκοπη, εὐχάριστη –ὄχι βιοποριστική, ὄχι δουλεία, ὅπως σᾶς ἐξήγησα- καί ψυχαγωγική. Ὅπως τά μικρά παιδιά ἐργάζονται παίζοντας, ἔτσι καί ὁ Ἀδάμ ἐργαζόταν, καί αὐτή ἡ ἐργασία ἦταν μία διασκέδαση.

   Βέβαια, δέν μοῦ ἀρέσει ἡ λέξη διασκέδαση, γιατί διασκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω· καί ὁ Ἀδάμ δέν διασκόρπιζε τόν χρόνο του, οὔτε τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς του, ὅπως ἐμεῖς σήμερα δια-σκεδάζουμε (ἀπό τό ρήμα σκεδάννυμι) δηλαδή διασκορπίζουμε. Ὁ Ἀδάμ ἐργαζόταν· καί αὐτό σημαίνει ὅτι μέ τήν έργασία του αὐτή ἔφτανε σέ μία ψυχ-αγωγία, σέ μία ἀγωγή τῆς ψυχῆς, δηλαδή σέ μιά ἀνάπτυξη τῆς ψυχῆς. Καί ἄν τό θέλετε –ἐπειδή πιά δυστυχῶς κρατοῦμε μόνο τις λέξεις χωρίς τό περιεχόμενο– ἐκεῖ θά πρέπει νά ὁδηγεῖ τούς ἀνθρώπους ἡ ψυχαγωγία. Γι' αὐτό, ὅταν θέλουμε να παίξουμε ἕνα παιχνίδι ἤ νά κάνουμε κάτι ἄλλο για να ψυχαγωγηθοῦμε, θα πρέπει νά ἀναρωτηθούμε: Αυτό θά μοῦ ἀνεβάσει τήν ψυχή; θά μοῦ δώσει ἀγωγή στην ψυχή μου; ἤ μήπως θά μέ καταστρέψει;

   Βλέπετε; Καταλαβαίνετε τί κάνουμε τώρα; Μία ἀνατοποθέτηση τῶν ἐννοιῶν. Σ' αυτό τί μᾶς βοηθάει; Μά, ἁπλούστατα, τό πρότυπο Αδάμ, τό ἀρχέτυπο Αδάμ. Αλλά τό ἀρχέτυπο Αδάμ δέν τό ἔχουμε. Ἔχουμε ὅμως τό ἀρχέτυπο Χριστός. Κι ἔτσι, ὅ,τι ἔχουμε στόν Αδάμ, καλῶς· ὅ,τι δέν ἔχουμε, ανατρέχουμε στόν Ἰησοῦ Χριστό. Ὅλες αὐτές οἱ ἀναθεωρήσεις λοιπόν μᾶς βοηθοῦν νά ἔχουμε τελικά μέσα μας ἕνα πρότυπο. 

   Αλλά ποιά θά ἦταν ἡ πορεία τοῦ Ἀδάμ μέσα στόν Παράδεισο; Πῶς θά ξεκινοῦσε; Εἴπαμε ὅτι ἦταν νήπιο· θά μεγάλωνε.

   Πολύ ὡραῖα μᾶς τό λέει αὐτό ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος, σε ένα πολύ δυνατό χωρίο· σᾶς τό διαβάζω: 

   «Ἔδει δὲ τὸν ἄνθρωπον πρῶτον γενέσθαι, καὶ γενόμενον αὐξῆσαι, καὶ αὐξήσαντα ανδρωθῆναι, καὶ ἀνδρωθέντα πληθυνθῆναι, καὶ πληθυνθέντα ἐνισχύσαι, καὶ ἐνισχυθέντα δοξασθῆναι, καὶ δοξασθέντα ιδεῖν τὸν ἑαυτοῦ Δεσπότην.» (Κατὰ Αἱρέσεων, Ἔλεγχος καὶ Ἀνατροπὴ τῆς Ψευδωνύμου Γνώσεως, Βιβλίο 40, PG 7, 1108CD.)

   Δηλαδή. Ἔπρεπε ὁ ἄνθρωπος πρῶτα να δημιουργηθεῖ· καί ὅταν θά δημιουργεῖτο, να αυξηθεῖ· καί αὐξανόμενος, νά ἀνδρωθεῖ, να ωριμάσει στην ηλικία· καί ὅταν ἀνδρωθεῖ, νά πληθυνθεί, να αναπτυχθεί έσωτερικά· καί ὅταν πληθυνθεῖ, νά ἐνισχυθεῖ· καί ὅταν ένισχυθεῖ, νά δοξασθεῖ· καί ὅταν δοξασθεῖ, νὰ δεῖ τὸν Δεσπότη του.

   Προσέξτε: δέν εἶπε ὁ Θεός «αὐξάνεσθε»; δέν εἶπε «καὶ πληθύνεσθε»; Το «αὐξάνεσθε» αναφέρεται στην ὡρίμανση τοῦ ἀνθρώπου ἡλικιακά. Το «πληθυνθήναι» ὅμως δέν ἀναφέρεται στο θέμα να κάνει παιδιά· διότι ὁ Ἀδάμ μπορεῖ νά μήν ἔπεφτε, καί ὁ Θεός βέβαια θα το γνώριζε αυτό. Τόν ἔκανε τελικά όπως τόν ἔκανε για  να μπορεῖ νά κάνει παιδιά. Δέν σημαίνει ὅτι οπωσδήποτε θά τόν ἔκανε ἔτσι· ὄχι. Τό ἔχουμε καί ἄλλοτε πει πώς τό θέμα γάμος εἶναι σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου. Θά εἰσερχόταν ὁ θάνατος· καί ὁ Θεός, γιά νά μή άπωλεσθεῖ τό ἀνθρώπινο γένος, δημιούργησε τους πρωτοπλάστους μέ τή δυνατότητα νά ἀφήσουν ἀπογόνους. (Βλ. Α΄ Κορ. 7, 39. Ματθ. 22, 30-32. Ομοίως βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 150, ἔκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2018,)

   Αλλά τό «πληθυνθῆναι ἐδῶ ἀναφέρεται σε κάτι ἄλλο· ἀναφέρεται στήν ἀξιοποίηση τοῦ κατ' εἰκόνα καί τοῦ καθ᾽ ὁμοίωσιν. Δηλαδή νά πληθυνθεῖ, νά ἀναπτυχθεῖ ὁ ἄνθρωπος, να μπορεῖ μέσα του να αυξήσει αὐτά τά χαρακτηριστικά, καί τότε νά ἐνισχυθεῖ, δηλαδή νά δικαιώσει τις προοπτικές του στό νά γίνει ἅγιος· καί ὅταν θά ἔφθανε να γίνει ἅγιος, τότε να δοξασθεῖ, δηλαδή νά θεωθεῖ, καί στό τέλος νά δεῖ τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. (Βλ. ύποσημ. 21, σελ. 166.)

   Αὐτή θά ἔπρεπε νά ἦταν ἡ πορεία τοῦ Ἀδάμ μέσα στον Παράδεισο.

   Ξέρετε ὅμως κάτι; ἡ ἴδια πορεία ἰσχύει και για μᾶς. Τό καταπληκτικό εἶναι ὅτι ὁ Θεός δέν ἀλλάζει ἐκεῖνο πού θέτει. Στόν Ἀδάμ, ἐπί παραδείγματι, είπε: Δέν θά φᾶτε ἀπό τόν καρπό αὐτόν. Ὁ Ἀδάμ τί ἔπρεπε να κάνει; Να πιστέψει. Ὁ Θεός καί σ' ἐμᾶς πάλι λέει: Θα πιστέψεις γιά νά σωθεῖς. Τώρα ὅμως σέ τί; Σ' ἕναν νέο καρπό τῆς ζωῆς· ὄχι του δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, ἀλλά τῆς ζωῆς. (Βλ.. Μάθημα 30ο, υποσημ. 37. Ἡ εἰκόνα τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς Επανέρχεται στην Αποκάλυψη (22, 4). Αναμφίβολα πρόκειται για συμβολισμό. Στην Αποκάλυψη άλλωστε –πού ἔχει ικανή αντιστοιχία μέ τή Γένεση– επαναλαμβάνονται πολλές από τις εικόνες τῆς Παλαιάς Διαθήκης, βρίσκοντας πιά τήν τελική τους πραγμάτωση.)

   Θά δοῦμε προσεχῶς ὅτι στον Παράδεισο ὑπῆρξαν δύο δένδρα· ἕνα τῆς ζωῆς καί ἕνα τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Καί ποιό εἶναι τό δένδρο τῆς ζωῆς; ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Πρέπει να πιστέψουμε στόν Ἰησοῦ Χριστό. Τότε στους πρωτοπλάστους ὁ Θεός εἶπε: Από τόν καρπό αὐτόν μή φᾶτε. Σήμερα ὅμως μᾶς λέει: Από τόν καρπό τοῦ ἄλλου δένδρου, τῆς ζωῆς, πρέπει να φάτε, δηλαδή πρέπει να κοινωνεῖτε. (Βλ. Ιωάν. 6, 53-54.) Ἐμεῖς δέν κοινωνούμε. Τί κάνουμε δηλαδή; Δέν πιστεύουμε. Μά δέν θα ζήσουμε στήν αἰωνιότητα ἐάν δέν κοινωνοῦμε. Δέν το πιστεύουμε;

   Βλέπετε, ὁ Θεός δέν παραιτεῖται· ὅ,τι ἔθεσε ὡς τρόπο, ὡς ὁδό, ὡς μέσο, ἐπιμένει σ' αυτό πάντοτε. 

   Ἔτσι καί ἐδῶ λοιπόν ὁ Θεός δίνει πάντα τό ἴδιο διάγραμμα. Ὅπως καταλαβαίνετε, ἐκεῖνο τό «πληθυνθῆναι, πού εἴπαμε δέν σημαίνει ὅτι πρέπει νά κάνει κανείς παιδιά γιά νά σωθεῖ. Άρα έχει άλλη σημασία, καί εἶναι αὐτή ἀκριβῶς πού σᾶς ἐξήγησα,

   Ὁ Ἀδάμ πλάστηκε χωρίς ἁμαρτία, αναμάρτητος, χωρίς ἐλλείψεις, για να μπορέσει να προκόψει εύκολα.

   Ἡ ἀρετή, παιδιά, είναι πολύ εύκολη στον άνθρωπο. Ξέρετε γιατί; διότι ἡ φύση του εἶναι τέτοια πού θα μποροῦσε θαυμάσια να προκόψει στην αρετή. Παρεκτράπηκε ὅμως ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου, καί σήμερα είναι δύσκολη ἡ ἀρετή. Αὐτό εἶναι ὅλο. Κατά τα άλλα, από πλευρᾶς δομῆς μας, είναι εύκολο.

   Πρῶτα-πρῶτα ὑπάρχει η έλξη· ή έλξη του καλού· ὁ Θεός δηλαδή μᾶς ἕλκει. Εἶναι ἕνα στοιχείο που το ἔβαλε μέσα στόν κάθε ἄνθρωπο· γι' αὐτό ὁ ἄνθρωπος ἀναζητᾶ τόν Θεό. Εἶναι ὁ μεγάλος Μαγνήτης, που έλεκει τόν σίδηρο, τόν ἄνθρωπο. Καί ὑπάρχουν αυτές, θα λέγαμε, οἱ δυναμικές γραμμές από τον μεγάλο Μαγνήτη, αὐτό τό μαγνητικό πεδίο, πού ανά πάσα στιγμή μας περιβάλλει καί μᾶς ἕλκει· ἕλκει ὅλα τά δημιουργήματα καί τόν ἄνθρωπο ·κατ' ἐξοχήν τόν ἄνθρωπο.

   Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος ἀποδεικνύεται ὄχι σίδηρος αλλά χαλκός, δηλαδή ένα διαμαγνητικό υλικό, καί φεύγει ἀπό τόν χῶρο τῶν μαγνητικών γραμμών, τῆς μαγνητικῆς ἕλξεως του μεγάλου Μαγνήτου, αυτό σημαίνει ὅτι ἔπαθε μία διαστροφή. Δέν εἶναι περίεργο;

   Λέει στους Εβραίους ὁ Θεός, στην Παλαιά Διαθήκη: Εγώ σέ ἔφτιαξα ἄμπελον Σωρήχ (εἶναι ἕνα εἶδος ἀμπελιοῦ πολύ καλής ποιότητος)· πῶς ὅμως ἐσύ μεταβλήθηκες σέ ἄμπελο Σοδόμων και Γομόρρας;... (Βλ. Δευτ. 32, 32. Ησ. 5, 2.)

   Εγώ ἔτσι σέ ἔφτιαξα· πῶς ἐσύ ἔγινες κάτι ἄλλο;... Περίεργο πράγμα!... πολύ περίεργο!...

   Ὥστε λοιπόν οἱ διαστροφές πού ἔχουμε μέσα μας δέν εἶναι ἀπό τόν Θεό· οἱ διαστροφές εἶναι δικές μας. Ἔχουμε διαστραφεῖ σέ βαθμό πού πιά δέν μποροῦμε νά ἑλκυσθοῦμε ἀπό τόν Θεό, καί φθάνουμε να λέμε δέν θέλω ἤ δέν μπορῶ. Ἔχουμε πάθει πολύ μεγάλη διαστροφή! Γι' αυτό καί σᾶς εἶπα ὅτι ἡ ἀρετή θά ἦταν εὔκολη, ἄν δέν διαστρεφόταν ἡ φύση μας.

   Ὁ Χριστός ὅμως εἶπε τοῦτο· ὅτι ἡ ὁδός πρός τήν ζωή εἶναι στενή και τεθλιμμένη, καί ἡ πύλη πού ὁδηγεῖ στή ζωή εἶναι στενή. (Βλ. Ματθ. 7, 14.) Γιατί τό εἶπε αὐτό; Δέν εἶχε ὑπόψη Του τόν παλαιό Αδάμ μέσα στόν Παράδεισο, ἀλλά τούς ξεπεσμένους, τούς πεπτωκότες ἀπογόνους του. Καί ἐπειδή γνωρίζει ὅτι ἔχουμε πάθει αὐτήν τή διαστροφή, ζητᾶ τήν ἐπιστροφή μας. Αλλά τί πρέπει να κάνουμε γιά νά ξαναγυρίσουμε στήν ἕλξη προς τόν Θεό; Θά πρέπει να πιέσουμε τόν ἑαυτό μας, πρέπει νά ἀγωνιστοῦμε. Γι' αυτό λέει «ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται, καὶ βιασταὶ ἁρπάζουσιν αὐτήν» (Ματθ. 11, 12. Λουκᾶ 16, 16.).

   Ὅπως καταλαβαίνετε λοιπόν, παιδιά, εἶναι ἀνάγκη κάπως ἔτσι νά ἀρχίσουμε νά ἀντιλαμβανόμαστε τόν Ἀδάμ πρό τῆς πτώσεως.

   Αλλά, ὅπως βλέπετε, τό θέμα εἶναι μεγάλο, ἀκόμη δέν τελείωσε· ὑπάρχουν καί ἄλλα στοιχεῖα πού εἶχε ὁ Αδάμ μέσα στόν Παράδεισο, καί πού τόν ἔκαναν ἐξαίσιο... ἐξαίσιο! Θά δεῖτε ὅτι ὁ Ἀδάμ δέν ἦταν γυμνός. Διότι ὅταν τόν ρώτησε ὁ Θεός Καί ποιός σοῦ εἶπε ὅτι εἶσαι γυμνός; Ποιός σοῦ τό εἶπε;... Εγώ δέν σ᾽ ἔκανα γυμνό! (Γέν. 3,11), συμπεραίνουμε πώς δέν ἦταν γυμνός. Μά γυμνός ἦταν! Ὄχι, δέν ἦταν γυμνός ὁ Ἀδάμ· εἶχε ἔνδυμα, ἔνδοξο, καταπληκτικό, σπουδαῖο!

   Ὥστε λοιπόν ὁ Ἀδάμ εἶχε καί ἄλλα γνωρίσματα, παιδιά, τά ὑπόλοιπα γνωρίσματά του, πρῶτα ὁ Θεός, θά τά δοῦμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή.

Κυριακή 13 Νοεμβρίου 1983

31η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ὁ Παράδεισος τοῦ Θεοῦ (Β΄).

  

†. Όπως θα θυμόσαστε, παιδιά, την περασμένη φορά εἴχαμε μιλήσει γιά τόν Παράδεισο· εἴχαμε δεῖ τί εἶναι ὁ Παράδεισος. Εἴχαμε πεῖ ὅτι ὁ Παράδεισος ἦταν καί αἰσθητός καί νοητός· ἦταν ἐπάνω στή γῆ ἦταν δηλαδή τοποθετημένος σέ ἕνα μέρος τῆς γῆς, ὅπως μᾶς περιγράφει ἡ Ἁγία Γραφή, ανάμεσα στα ποτάμια Τίγρη καί Εὐφράτη, Γεῶν καί Φισῶν, κάπου στην Αρμενία. (Φυσικά, ἡ ὁριοθέτηση του τόπου δέν μπορεῖ νά προσδιοριστεί μέ ἀπόλυτη ακρίβεια, μιας καί ἡ γεωγραφική περιοχή, ἀπό ἀρχαιοτάτων χρόνων, ἔχει ὑποστεῖ τρομακτικές γεωλογικές αλλαγές.)

   Ἦταν λοιπόν ἐπί τῆς γῆς, αισθητός ὁ Παράδεισος, καί ἦταν ἕνας θαυμάσιος τόπος, ὅπως θά δοῦμε ἐδῶ. Ἦταν καί νοητός ὅμως, μέ τήν ἔννοια ὅτι ὁ Ἀδάμ, εύρισκόμενος ἐκεῖ, θά εἶχε τήν εὐκαιρία γιά μιά πνευματική αναγωγή, δηλαδή να μεταφερθεῖ πνευματικά πρός τόν Δημιουργό του, τόν Θεό.

   Ὁ Παράδεισος λοιπόν ἦταν ἕνας τόπος· ἀλλά ἕνας τόπος ἰδιαίτερης περιποιήσεως. Βέβαια, δέν ἦταν ὁλόκληρη ἡ γῆ Παράδεισος, αλλά μόνο ἕνα μέρος τῆς γῆς δηλαδή ήταν περιγεγραμμένος, θα λέγαμε, είχε ὅρια ὁ Παράδεισος αὐτός. Γι' αὐτό, ὅταν ἁμάρτησε ὁ Ἀδάμ, ὅπως θά δοῦμε παρακάτω, ὁ Θεός τόν ἔβγαλε ἀπό τόν Παράδεισο, τόν ἔβγαλε ἀπό τά ὅριά του.

   Ὁ Παράδεισος, ὅπως εἴπαμε, ἦταν ἕνας θαυμάσιος τόπος. Μᾶς τόν περιγράφει ὁ ἱερός Δαμασκηνός ὡς ἑξῆς: «οἷόν τι βασίλειον ... εὐφροσύνης καὶ θυμηδίας ἁπάσης ταμιεῖον ... εὐκραὴς δὲ καὶ ἀέρι λεπτωτάτῳ καὶ καθαρωτάτῳ περιλαμπόμενος φυτοῖς ἀειθαλέσι κομῶν, εὐωδίας πλήρης, φωτὸς ἔμπλεως, ὥρας ἁπάσης αἰσθητῆς καὶ κάλλους ὑπερβαίνων ἐπίνοιαν· θεῖον ὄντως χωρίον, καὶ ἄξιον τοῦ κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ ἐνδιαίτημα». (Περὶ Παραδείσου, PG 94, 9124-913Α.)

   Δηλαδή, ἦταν σάν ἕνα βασίλειο, δεξαμενή κάθε ομορφιᾶς καί εὐφροσύνης, περίλαμπρος τόπος, μέ κλίμα εύκρατο, γλυκό, μέ ἀέρα λεπτότατο και καθαρότατο, στολισμένος ὁλόγυρα μέ ἄφθονα φυτά, πού τά φύλ λα τους δέν πέφτουν, γεμᾶτος ἀρώματα, πλημμυρισμένος από φῶς, ὡραιότατος από κάθε αισθητή ομορφιά καί κάλλος, πού ξεπερνοῦσε κάθε φαντασία ἀνθρώπου· ἦταν πραγματικά ἕνας τόπος θεϊκός καί ἄξιος τῆς κατ' εἰκόνας τοῦ Θεοῦ κατοικίας, δηλαδή τῆς κατοικίας τοῦ ἀνθρώπου. Πραγματικά ἦταν ἕνας τόπος ἀληθινά ἀπό τόν Θεό φτιαγμένος, καί ἦταν ἄξια κατοικία γιά ἐκεῖνον πού ἦταν κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ πλασμένος, για τόν ἄνθρωπο. (Βλ. Μ. Βασιλείου, Περὶ Παραδείσου, Λόγος Γ', PG 30, 64BC.)

   Ἦταν ἕνας πανέμορφος, πανευφρόσυνος καί ὡραιότατος τόπος. Ὅλος ὁ χῶρος τοῦ Παραδείσου. Γήϊνος μέν, αλλά πολύ ὡραῖος. Αἰσθητά ὅμως ὅλα αὐτά· προσέξτε το, αἰσθητά! Μποροῦσε κανείς νά τά βλέπει μὲ τοῦτα τά φυσικά του μάτια.

   Ἕνα τροπάριο τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς τῆς Τυρινῆς συγκεκριμένα λέει ὅτι ὁ Ἀδάμ, ὅταν βγῆκε ἀπό τον Παράδεισο, κάθησε απέναντι ἀπό τόν Παράδεισο, καί ἔλεγε κλαίγοντας: Ὦ Παράδεισε, πού σέ ἔχασα...! Μέ τόν ἦχο τῶν φύλλων τῶν δένδρων σου, κάνε προσευχή στόν Θεό, στον Δημιουργό μας, νά μή μου κλείσει ὁλότελα τήν πόρτα!... («Παράδεισε πάντιμε, τὸ ὡραιότατον κάλλος... ἤχῳ τῶν φύλλων σου, Πλάστην τὸν τῶν ὅλων ἱκέτευε, τὰς πύλας ὑπανοῖξαί μοι, ας τῇ παραβάσει ἀπέκλεισα. (Εσπερινό στιχηρό προσόμοιο) Εἶναι ἕνα ὡραῖο ποιητικό σχῆμα, πού δείχνει πραγματικά ὅ,τι λέει ἡ ἔκφραση δηλαδή κάθησε ὁ Ἀδάμ ἀπέναντι ἀπό τόν Παράδεισο· ὅπως ἀκριβῶς, ἅμα μᾶς βγάζουν ἀπό ἕνα σπίτι, καθόμαστε ἀπέναντι περίλυποι καί τό κοιτάζουμε!

   Στόν Παράδεισο, παιδιά, δέν ὑπῆρχαν ζῶα.

   Λέει πάλι ὁ ἱερός Δαμασκηνός: «ἐν ᾧ (ἐνδιαιτήματι) οὐδὲν τῶν ἀλόγων ηυλίζετο, μόνος δὲ ὁ ἄνθρωπος, τῶν θείων χειρῶν τὸ πλαστούργημα». (Περὶ Παραδείσου, PG 94, 913AB.) Δέν ὑπῆρχε κανένα ζῶο ἐκεῖ μέσα· ἦταν μόνος ὁ ἄνθρωπος, τό δημιούργημα τῶν θείων χεριῶν. Ἄλογα ἐννοοῦνται ὅλα τά ζῶα πού δέν ἔχουν λογικό.

   Μέσα στόν Παράδεισο λοιπόν δέν ὑπῆρχε κανένα ζῶο· ὑπῆρχαν μόνο φυτά.

   Τό βλέπουμε αὐτό από τήν ἔκφραση τῆς Γενέσεως πού λέει: «καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς ἔτι ἐκ τῆς γῆς πάντα τὰ θηρία τοῦ ἀγροῦ καὶ πάντα τά πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἤγαγεν αὐτὰ πρὸς τὸν Ἀδάμ, ἰδεῖν τί καλέσει αὐτά». (Γέν. 2, 19.) Ἔπλασε ἐπίσης ὁ Θεός ὅλα τά θηρία καί ὅλα τά πετεινά τοῦ οὐρανοῦ καί τά ὁδήγησε στόν Ἀδάμ, γιά νά δεῖ τί ὄνομα θά τούς δώσει.

   Δέν πρόκειται βεβαίως περί νέας δημιουργίας, ἀλλά ὁδήγησε τά ζῶα πού ἤδη εἶχαν δημιουργηθεῖ. (Βλ. Αρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, ἔκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1976, σ. 52.)

   Καί ἐδῶ βλέπει κανείς ὅτι τά ζῶα ἔρχονται μέσα στόν Παράδεισο ἀπ᾽ ἔξω. Τά ὁδηγεῖ ὁ Θεός μέσα στόν Παράδεισο, γιά νά παρελάσουν μπροστά από τόν Αδάμ, νά τά ὀνοματίσει ὁ Ἀδάμ –γιά τό σημεῖο αὐτό θά μιλήσουμε ἰδιαιτέρως τήν προσεχῆ φορά– καί νά ἀντιληφθεῖ ὁ ἴδιος ὅτι ἀπό αὐτά πού περνοῦν μπροστά του –καί φυσικά, γιά νά αἰτιολογηθεῖ τό πέρασμα τῶν ζώων, τοῦ λέει ὁ Θεός νά τά ὀνοματίσει– δέν ὑπῆρχε κανένα πού νά τοῦ μοιάζει. Εἶδε, ἐπί παραδείγματι, τό πρόβατο ὅτι δέν ἦταν μόνο του· ἦταν καί ἄλλα πρόβατα δυό, τρία, τέσσερα, πέντε, δέκα. Τότε λοιπόν αντελήφθη, ἀπό τήν εἰκόνα αὐτή, ὅτι μέσα στόν Παράδεισο ἦταν μόνος του.

   Δηλαδή αὐτό ἦταν ἕνας τρόπος νά τοῦ δημιουργηθεῖ τό αἴσθημα τῆς μοναξιᾶς, ὅτι εἶναι μόνος. Ὅταν αἰσθάνθηκε ὅτι εἶναι μόνος, τότε ὁ Θεός εἶπε: Δέν εἶναι ὡραῖο ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι μόνος· θά δημιουργήσουμε ἀκόμη ἕναν ἄνθρωπο, πού θά εἶναι πλάι του, (Γέν. 2, 18.) καί δημιούργησε τήν Εὔα.

   Αλλά αυτό εἰδικά τό σημεῖο, πού εἶναι πλούσιο, θά τό ἀναλύσουμε μιά ἄλλη φορά. Ἐκεῖνο πού θέλω τώρα να καταλάβετε εἶναι ὅτι μέσα στον Παράδεισο, όπως λέει ὁ ἱερός Δαμασκηνός, ζῶα δέν ὑπῆρχαν.

   Βεβαίως, ἀρχικά, όπως λέγαμε τήν προηγούμενη φορά, ὁ Ἀδάμ δέν ἦταν μέσα στον Παράδεισο· ἦταν ἁπλῶς στή γῆ, ἀπό τήν ὁποία γῆ τόν ἔπλασε ὁ Θεός. Αλλά τώρα, μετά τή δημιουργία τοῦ Παραδείσου, ὁ Θεός παίρνει τόν Ἀδάμ καί τόν ὁδηγεῖ μέσα στον Παράδεισο δηλαδή, ὅπως λέει τό ἱερό κείμενο, «ἔθετο ἐκεῖ τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε», (Γέν. 2, 8.) ἔβαλε ἐκεῖ τόν ἄνθρωπο πού ἔπλασε. Από κάπου τόν πῆρε, καί τόν ἔβαλε ἐκεῖ μέσα στον Παράδεισο. Ὥστε ἔχουμε μία μετάθεση.

   Προσέξτε αὐτό τό σημεῖο· εἶναι κάτι πού πάρα πολλοί δέν τό γνωρίζουν και μπερδεύονται, καί λένε: Πως βγῆκε ἀπό τόν Παράδεισο;... Ἦταν κάπου ἀλλοῦ καί πετάχτηκε στή γῆ;... Δέν μποροῦν νά τό καταλάβουν. Αλλά εἶναι αὐτό, ὅπως σᾶς τό λέω.

   Ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας λέει: «Μετέθηκεν δὲ αὐτὸν ὁ Θεὸς ἐκ τῆς γῆς, ἐξ ἧς ἐγεγόνει, εἰς τὸν παράδεισον». (Πρὸς Αὐτόλυκον, PG 6, 1089D.) Τόν μετέθεσε ἀπό τή γῆ πού τόν ἔφτιαξε, δηλαδή ἀπό τόν χῶρο πού ἦταν ἔξω ἀπό τά ὅρια τοῦ Παραδείσου, καί κατόπιν τόν ὁδήγησε, τόν μετέθεσε μέσα στόν Παράδεισο.

   Αὐτό πολύ ὡραῖα μᾶς τό λέει ὁ μέγας Βασίλειος στη Θεία του Λειτουργία. Κάθε φορά πού τό βλέπω αὐτό, ὅταν λέμε τή Λειτουργία τοῦ μεγάλου Βασιλείου, τις Κυριακές τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, πάντοτε μένω σ' αὐτό τό σημεῖο. Προσέξτε.

   Ὁ ἱερέας ἀποτείνεται πρός τόν Θεό Πατέρα και λέει: «Πλάσας γὰρ τὸν ἄνθρωπον, χοῦν λαβὼν ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ εἰκόνι τῇ σῇ, ὁ Θεός, τιμήσας, τέθεικας αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς... ἀλλὰ παρακούσαντασοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ... ἐξώρισας αὐτὸν... ἐκ τοῦ παραδείσου εἰς τὸν κόσμον τοῦτον, καὶ ἀπέστρεψας εἰς τὴν γῆν ἐξ ἧς ἐλήφθη...».(Βλ. Ἱερατικόν, Εὐχή Αγίας Αναφορᾶς, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διαακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ανατυπ. 1981, σ. 131.)

   Δηλαδή· ἀφοῦ ἔπλασες τόν ἄνθρωπο, παίρνοντας χῶμα ἀπό τή γῆ, καί τόν τίμησες μέ τή δική Σου τήν εἰκόνα, τόν τοποθέτησες μέσα στον Παράδεισο τῆς ἀπολαύσεως· ἀλλά, ἐπειδή παρήκουσε ἐσένα, τόν ἀληθινό Θεό, τόν ἔβγαλες ἔξω ἀπό τά ὅρια τοῦ Παραδείσου, τόν ἐξόρισες στον κόσμο αυτόν, δηλαδή στο υπόλοιπο μέρος τῆς γῆς, καί τόν ἐπέστρεψες στή γῆ ἀπό τήν οποία πλάστηκε.

   Αυτό βέβαια ἔγινε γιατί ὁ Θεός εἶχε πεῖ στόν ἄνθρωπο ὅτι, ἄν παραβεί τήν ἐντολή Του θα πεθάνει, δηλαδή θα γυρίσει στή γῆ ἀπ' ὅπου πλάστηκε, δηλαδή θά γίνει χῶμα. Ἐκεῖ τοῦ εἶπε ὁ Θεός ἐκεῖνο τό θαυμάσιο: «γῆ εἰ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ» (Γέν. 3, 19.)· θαυμάσιο, και ταυτόχρονα τραγικό! Εἶσαι χωματένιος, καί στό χῶμα θά γυρίσεις' γῆ εἶσαι, καί στή γῆ θα γυρίσεις!

   Ποιός εἶναι ὅμως ὁ σκοπός αὐτῆς τῆς μεταθέσεως τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τή γῆ στόν Παράδεισο; Γιατί δηλαδή ὁ Θεός ἔκανε τόν Παράδεισο; Καί γιατί πῆρε τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν γῆ καί τόν ἔβαλε μέσα σ' αυτόν τόν  περιγεγραμμένο τόπο, κι αυτόν τον τόπο τον πλούτισε μέ τόση ομορφιά; Προσέξτε το αυτό.

   Λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας: «διδοὺς αὐτῷ ἀφορμὴν προκοπῆς, ὅπως αὐξάνων καὶ τέλειος γενόμενος, ἔτι δὲ καὶ θεὸς ἀναδειχθείς, οὕτως καὶ εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναβῇ ἔχων ἀϊδιότητα» (Πρὸς Αὐτόλυκον, PG 6, 1089D.).

   Δηλαδή, ἀκοῦστε. Ὅταν θέλουν οἱ γονεῖς νά βοηθήσουν τα παιδιά τους να προκόψουν στα γράμματα, τί τα κάνουν, ἂν εἶναι πολύ μικρά παιδιά καί πρόκειται για πρώτη φορά νά πᾶνε στό σχολεῖο;

   Καταρχάς τούς μιλᾶνε μέ τά καλύτερα λόγια για το σχολεῖο· δηλαδή λένε: Νά δεῖς τί ὡραῖο πού εἶναι τό σχολεῖο...! Νά δεῖς τί καλοί πού εἶναι ἐκεῖ οἱ δάσκαλοι, ἡ δασκάλα, ὁ δάσκαλος, τά ἄλλα παιδάκια...! Μετά πάνε στα καταστήματα καί ψωνίζουν μιά ὡραία τσάντα! Ἐγώ θυμᾶμαι, ὅταν ἤμουν μικρός, πρίν πάω στο σχολεῖο, μοῦ εἶχαν πάρει μία σάκκα, καί μάλιστα ἦταν κρεμαστή ἀπό τούς ὤμους μου, καί φοροῦσα τή σάκκα ἄδεια καί γύριζα από 'δῶ, γύριζα από 'κει, καί καμάρωνα! Δηλαδή, μέ ἄλλα λόγια, ξέρετε τί γίνεται; κεντρίζουμε τή φιλοτιμία τοῦ παιδιοῦ μας, τοῦ δίνουμε ἕνα κίνητρο, γιά νά μάθει γράμματα με χαρά νά μήν πάρει μέ κακό μάτι τά γράμματα.

   Ἔ, λοιπόν, αὐτό κάνει τώρα κι ὁ Θεός, ὁ μεγάλος παιδαγωγός τοῦ ἀνθρώπου· τόν βάζει μέσα στόν Παράδεισο γιά νά ἔχει προκοπή τί προκοπή; πνευματική. Ὥστε ὁ Παράδεισος ἦταν ἀφορμή πνευματικῆς προκοπῆς.

   Τί θά ἔκανε μέσα στόν Παράδεισο ὁ ἄνθρωπος; 

   Θά αὐξανόταν, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος, καί θα γινόταν τέλειος.

   Ὥστε ὁ Παράδεισος ἦταν ἕνα ἐργαστήριο πνευματικῆς τελειότητος. Το φαντάζεστε τώρα, μέσα στον Παράδεισο, σ' αυτό το εργαστήριο τῆς πνευματικής τελειότητος, να φθάσει ὁ ἄνθρωπος στο σημείο να ξεπέσει καί νά ἁμαρτήσει ἀκριβῶς ἐκεῖ μέσα... Εἶναι φοβερό!

   Αλλά καί κάτι ἄλλο θά γινόταν ὁ ἄνθρωπος μέσα στον Παράδεισο· θά γινόταν θεός!

   Ὁ Θεός έκανε πάνω στή γῆ ἕνα πλάσμα, για να γίνει θεός καί αυτό. Παράξενο! «Ἔτι δὲ καὶ θεὸς ἀναδειχθείς» μας λέει ὁ Θεόφιλος Αντιοχείας· ἀκόμη δέ καί στό νά ἀναδειχθεῖ θεός! Αυτό, παιδιά, στη γλώσσα τῆς θεολογίας τῆς Ἐκκλησίας μας, λέγεται θέωσις· τό να γίνει ὁ ἄνθρωπος ἕνας μικρός θεός!... (Ο Θεόφιλος Αντιοχείας φαίνεται πώς χρησιμοποιεῖ πρῶτος τον όρο θέωση, στην Πρὸς Αὐτόλυκον ἐπιστολή του, περιορίζοντας τη σημασία του σ' αυτήν τῆς ἀθανασίας. Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος συσχετίζει την έννοια της θεώσεως μέ τήν ἐνσάρκωση τοῦ Λόγου. Ὁ δὲ Θεοδώρητος Κύρου αιτιολογεί: «Οὕτω καὶ θεὸς ὁ ἄνθρωπος ὠνομάσθη, ἐπειδὴ εἰκὼν προσηγορεύθη Θεοῦ.» (Ερωτήσεις εἰς τὴν Γένεσιν, Κ΄, PG 80, 105D). Ὅμως ὁ πιό ἀναγνωρισμένος Όρος για την θέωση προέρχεται από τον μέγα Αθανάσιο: «αὐτὸς γὰρ ἐνηνθρώπησε, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθώμεν» (Λόγος περὶ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου, PG 25, 96). Κατά τόν μεγάλο ρώσο Θεολόγο π. Γεώργιο Φλωρόφσκι, θέωσις σημαίνει υἱοθεσία ἀπὸ τόν Θεό (Οι Ανατολικοί Πατέρες του 4ου αιώνα, ἐκδ. Πουρνάρα, Θεσ/νίκη 1991, σ. 69). Βλ. Ρωμ. 8, 15. Γαλ. 4, 5. Ἐφεσ. 1, 4.)

   Θυμᾶμαι, ὅταν ἤμουν πολύ μικρός, μοῦ ἔλεγε ἡ μητέρα μου νά ἀγαπῶ τά ζῶα καί νά μή τά κακοποιῶ.

   Μέ τήν εὐκαιρία ἐδῶ θά σᾶς παρακαλοῦσα, παιδιά, τα ζώα ποτέ μή τά κακοποιεῖτε ποτέ, ποτέ, ποτέ!  Σήμερα δυστυχώς τά πιό πολλά παιδιά, ἀκόμα καί τῶν ἐπαρχιακῶν μας πόλεων, μέ τόν τρόπο πού ζουν, κλεισμένα στις πολυκατοικίες, οὔτε τή γάτα δέν ἔχουν δεῖ! Ὄχι δέν ἔχουν πιάσει· δέν ἔχουν δεῖ! Τό ἔχω παρατηρήσει αὐτό. Ἔρχονται πάνω στο Μοναστήρι μας μικρά παιδιά, πού δέν ἔχουν δεῖ ποτέ γάτα! καί ἅμα δοῦν κάποια, βάζουν τα κλάματα, τίς φωνές... Τί θηρίο, τάχα, νά εἶναι αὐτό...!

   Ἐπίσης, θά σᾶς ἔλεγα νά ἔχετε μιά ἐπαφή μέ τά ζῶα, δηλαδή μιά γνωριμία· νά μή σᾶς φοβοῦνται καί να μή τά φοβόσαστε νά τά ἀγαπᾶτε. Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά μήν κακοποιεῖ ποτέ τά ζῶα· ποτέ, ποτέ! Ενας λατίνος συγγραφέας ἔλεγε ὅτι ἐκεῖνος πού κακοποιεῖ τό σκυλί του θα κακοποιήσει καί τόν πατέρα του. Καί πράγματι, αὐτοί πού εἶναι βάναυσοι στά ζῶα, εἶναι βάναυσοι καί στούς ἀνθρώπους· εἶναι γνωστό.

   Λοιπόν, παιδιά, ἐδῶ θά λέγαμε ὅτι ὁ Ἀδάμ θά ἦταν φίλος τῶν ζώων, θά τά ἀγαποῦσε πολύ τά ζῶα, καί θά ἦταν ὁ κύριος τῶν ζώων καί ὁ θεός τους.

   Μοῦ ἔλεγε ἡ μητέρα μου: νά ἀγαπᾶς τά ζῶα, γιατί ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ θεός τῶν ζώων! Μάλιστα, πρέπει να φροντίζουμε τα κατοικίδια ζῶα, πού ἔχουν ἀνάγκη ἀπό μᾶς νά τά ταΐσουμε· ἄν εἶναι κότες, νά τούς δώσουμε τό καλαμπόκι, τό κριθάρι· ἂν εἶναι γάτες, σκυλιά, νά τούς δώσουμε το φαγητό νά φᾶνε... Καί μοῦ ἔλεγε ή μητέρα μου: Πήγαινε να ταΐσεις τις κότες, πήγαινε να ταΐσεις τόν σκύλο, διότι ὁ θεός τῶν ζώων εἶναι ὁ ἄνθρωπος!

   Αὐτό δέν εἶναι ἔκφραση· εἶναι πραγματικότητα. Ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο ἕναν μικρό θεό, νά ἐπιμελεῖται τή γῆ. Θά δοῦμε λίγο αργότερα, τήν ἄλλη φορά, ὅτι ὁ Θεός ἔβαλε τόν ἄνθρωπο στον Παράδεισο να τον φυλάει καί νά ἐργάζεται στον Παράδεισο ήταν δηλαδή ὁ προϊστάμενος, ὁ κύριος, ὁ θεός τοῦ Παραδείσου! (Ο Θεοδώρητος λέει: «Ὥσπερ γὰρ αὐτὸς τῶν ὅλων ἔχει τὴν δεσποτείαν, οὕτω δέδωκε τῷ ἀνθρώπῳ τῶν ἀλόγων ζώων τὴν ἐξ ουσίαν» (Ερωτήσεις εἰς τὴν Γένεσιν, Κ', PG 80, 105B).

   Για σκεφτεῖτε αὐτό τό πράγμα... σκεφτείτε τί μεγάλη τιμή ἔχει ὁ ἄνθρωπος!... Αὐτά πού τά λέμε τόσο  ἁπλά, ξέρετε τί μεγάλη αξία ἔχουν; Ξέρετε ότι σήμερα οἱ ἄνθρωποι προσπαθοῦν νά κατανοήσουν μέ τή φιλοσοφία τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος; Καί ὅταν κάποτε ἀνακαλύπτουν τήν ἀξία ἄνθρωπος, διακηρύσσουν καί λένε: 

   Ξέρετε; ὁ ἄνθρωπος εἶναι πρόσωπο...!

   Χαίρω πολύ, θά τούς λέγαμε, τό ξέρουμε ὅτι εἶναι πρόσωπο· ἐσεῖς τώρα τό ἀνακαλύψατε;...

   Ναί, λένε, δέν εἶναι μάζα· εἶναι πρόσωπο ὁ ἄνθρωπος!...

   Μά αὐτό ἐμεῖς τό ξέρουμε ἀπό τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ· ὅτι ὄχι μόνο ὁ ἄνθρωπος εἶναι πρόσωπο, ἀλλά καί ὅτι εἶναι ἕνας μικρός θεός ἐπάνω στή γῆ, μέ προορισμό νά θεωθεῖ!

   Καί ὅταν ἀργότερα ὁ διάβολος θά πεῖ στόν Ἀδάμ σᾶς εἶπε ὁ Θεός νά μή δοκιμάσετε ἀπό τόν καρπό γιά να μή γίνετε θεοί, (Γέν. 3, 5.) βλέπουμε πώς ἐδῶ ἔλεγε ἕνα ψέμα ὁ διάβολος· ἀλλά καί μιά αλήθεια. Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι πραγματικά θά γίνονταν θεοί· ὄχι ὅμως τρώγοντας τόν καρπό του δένδρου πού ὁ Θεός εἶπε νά μή δοκιμάσουν, αλλά θά γίνονταν θεοί ἔχοντας τήν ἐξάρτησή τους ἀπό τόν Θεό. Ὁ διάβολος θέλησε νά τούς πλανήσει, λέγοντάς τους ὅτι μπορούσαν να γίνουν θεοί χωρίς τόν Θεό. Όπως δέν μποροῦμε νά ἔχουμε εστία φωτός ἐπάνω στή γῆ ἐάν δέν ἔχουμε τόν ἥλιο, ἔτσι κι ἐδῶ.

   Αν με ρωτήσετε, Δέν μποροῦμε νά ἀνάψουμε μία φωτιά καί νά ἔχουμε φῶς ἐδῶ στή γῆ χωρίς τόν ἥλιο; σας ἀπαντῶ. Αὐτό ὅλο τό φῶς ἀπό τόν ἥλιο, δηλαδή ή ἐνέργεια αυτή, ἔχει ἀποταμιευτεί πάνω στή γῆ, παιδιά, ἑκατομμύρια χρόνια πίσω. Πῶς; Νά σᾶς πῶ ἕνα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

   Γιατί τα ξύλα, ὅταν τα καίμε, βγάζουν φωτιά, δηλαδή ἐνέργεια; Γιατί τα φυτά, ὅσο ζοῦσαν, ἔπαιρναν ἐνέργεια ἀπό τόν ἥλιο καί τήν ἐναποθήκευαν μέ τήν μορφή του ξύλου, τῆς ὕλης. Και τώρα, καίγοντας ἐμεῖς τα ξύλα, ἐλευθερώνουμε τήν ἐνέργεια αυτή. Αλλά τά φυτά τήν ἐνέργεια αὐτή τήν πῆραν ἀπό τόν ἥλιο. (Το ξύλο εἶναι μιά αποθήκη ἡλιακῆς ἐνεργείας. Κατά τή φωτοσύνθεση τα φύλλα των δένδρων λειτουργοῦν ὡς μικρά ἡλιακά πάνελ πού ἀπορροφοῦν τήν ἡλιακή ενέργεια, γιά νά μετατραπεῖ τό νερό καί τό διοξείδιο του άνθρακα σε οργανική ύλη, δηλαδή σε ξύλο. Με τον όρο καύση ἐννοοῦμε ὁποιαδήποτε χημική αντίδραση πού συνοδεύεται από ἔκλυση θερμότητος, ἴσως καί φωτός, πού συνδυάζονται συχνά μέ τήν ἐμφάνιση φλόγας, ἐξαιτίας τῶν θερμῶν αερίων προϊόντων. Για να ελευθερώσουμε τήν ἀποθηκευμέννη ηλιακή ενέργεια των ξύλων, δημιουργούμε συνθῆκες ὑψηλῆς θερμοκρασίας μέ ἐπάρκεια οξυγόνου, οπότε τό ξύλο, διαχωριζόμενο σε πτητικά αέρια καί ἄνθρακα, ἀναφλέγεται.)

   Ἔτσι καί ὁ ταλαίπωρος ἄνθρωπος, ὅλα ὅσα ἔχει τά ἔχει ἀπό τόν Θεό αλλά πλανήθηκε, καί νόμισε ὅτι θα μποροῦσε νά γίνει θεός χωρίς τόν Θεό αὐτή ἦταν ή πλάνη τοῦ σατανᾶ. Καί ὄχι μόνο αυτό, αλλά πίστεψε καί ὅτι θά ἀνέβαινε στόν οὐρανό! καί ἐπιπλέον θά εἶχε τήν αϊδιότητα, δηλαδή τήν αἰωνιότητα!

   Αὐτό, ὅπως λέει πολύ ὡραῖα ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος, ἤδη πραγματοποιήθηκε σε δύο περιπτώσεις, κυρίως ομως σε μία τρίτη στην περίπτωση του Ενώχ, ὁ ὁποῖος μετατέθηκε, στην περίπτωση τοῦ Ἠλία, ὁ ὁποῖος ἀναλήφθηκε, καί προπαντός στον Κύριο, πού πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση, καί ἀνελήφθη στόν οὐρανό. Αυτό λοιπόν που συνέβη στα πρόσωπα αυτά δείχνει τί θά γινόταν ὁ ἄνθρωπος, άν δέν ἁμάρτανε. Παρά ταῦτα, πάλι θα γίνει τό ἴδιο πράγμα ὁ ἄνθρωπος.

   Προσέξτε λοιπόν νά δεῖτε πῶς τό λέει αὐτό ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος: «Ὅπου γε Ενώχ εὐαρεστήσας τῷ Θεῷ, ἐν σώματι μετετέθη, τὴν μετάθεσιν τῶν δικαίων προμηνύων». Γιατί μετατέθηκε ὁ Ἐνώχ; Χάθηκε, λέει η Αγία Γραφή, ἐξαφανίστηκε· δέν τόν βρῆκαν πουθενά! (Γέν. 5, 24.) Γιατί μετατέθηκε στόν οὐρανό; Γιά νά προμηνύσει τήν  μετάθεση τῶν δικαίων ἀπό τή γῆ στόν οὐρανό. 

   »Καὶ Ἠλίας, ὡς ἦν ἐν τῇ τοῦ πλάσματος ὑποστάσει, ἀνελήφθη, τὴν ἀνάληψιν τῶν πνευματικῶν προφητεύων· καὶ οὐδὲν ἐνεπόδισεν αὐτοῖς τὸ σῶμα πρὸς τὴν μετάθεσιν καὶ ἀνάληψιν». (Κατὰ Αἱρέσεων, Ἔλεγχος καὶ Ἀνατροπὴ τῆς Ψευδωνύμου Γνώσεως, Βιβλίο 50, PG 7, 1134BC. Σύμφωνα μέ τή Γραφή και τούς Πατέρες, ὁ Ἐνώχ μαζί μέ τόν Ἠλία τόν Θεσβίτη θά ἔλθουν πάλι στή γῆ γιά νά ἐλέγξουν τον Αντίχριστο και να στηρίξουν τούς πιστούς νά μήν παρασυρθοῦν ἀπό τά ἀπατηλά θαύματά του, κηρύττοντας για 3,5 χρόνια. Βλ. Αποκ. 11, 3-7. Μαλ. 4, 4-5, ἅγ. Ιωάννου Δαμασκηνοῦ, Περὶ Ἀντιχρίστου, Δ΄ 99, 44, ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Λόγος εἰς τὴν ὅρασιν τοῦ Δανιήλ, 38.32-38.11, ἁγ. Ιππολύτου Ρώμης, Λόγος περὶ τῆς συντελείας του κόσμου, 21.28-30, καί Λόγοι ἀφυπνίσεως, ο προφήτης Ηλίας στην εποχή του και στά ἔσχατα, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2009.) Κι ὁ Ἠλίας, ὅπως ἦταν μέ τήν ὑπόσταση τοῦ σώματος, αναλήφθηκε, προφητεύοντας ἔτσι τήν ἀνάληψη τῶν  πνευματικῶν ἀνθρώπων· καί καθόλου δέν θά τούς ἐμπόδιζε τό σῶμα ὥστε νά μετατεθοῦν καί νά ἀναληφθοῦν. Δηλαδή, μέ τή δική του τήν ἀνάληψη ὁ προφήτης Ηλίας δημιουργοῦσε προφητεία· τήν προφητεία ὅτι οἱ πνευματικοί ἄνθρωποι θά ἀναληφθοῦν στόν οὐρανό.

   Θά ἔλεγε κανείς: Μά αυτό τό σῶμα πῶς θά ἀνέβαινε ἐπάνω;

   Τίποτε δέν ἐμπόδισε αὐτά τά δύο πρόσωπα νά μετατεθοῦν καί νά ἀναληφθοῦν μέ τό βαρύ τους σῶμα. Ὡραῖα λέει παρακάτω ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος: Τα χέρια ἐκεῖνα πού δημιούργησαν τόν ἄνθρωπο, αὐτά τά χέρια θα κρατοῦσαν τόν Ἀδάμ νά τόν ἀνεβάσουν ψηλά. (Κατὰ Αἱρέσεων, Βιβλίο 5ο, PG 7, 1134CD-1135A.)

   Αλλά κανένας, παιδιά, δέν μπορεῖ νά ματαιώσει τό ἀρχικό σχέδιο τοῦ Θεοῦ. Μπῆκε ὁ διάβολος καί ἡ  ἁμαρτία σάν σφήνα στο σχέδιο αυτό ἀλλά ὁ Θεός ὅμως δέν ἀφήνει κανέναν να ματαιώσει το σχέδιό Του. Μπορεῖ τό σχέδιό Του –κατά παραχώρηση δική του, ἔτσι τό κρίνει νά περάσει από μία περιπετειώδη πορεία, αλλά θά ξαναγυρίσει πίσω σ' ἐκεῖνο πού ἀρχικά ὁ ἴδιος ἔχει ὁρίσει.

   Πράγματι. Ὁ ἄνθρωπος ἔμεινε πιά βαρύς στή γῆ καί πέθανε, τελείωσε. Ἦρθε ὅμως ὁ Χριστός καί διόρθωσε τήν κατάσταση αὐτή. Ὁ Χριστός ἀναστήθηκε και ἀναλήφθηκε. Αναστήθηκε καί ἀναλήφθηκε στούς οὐρανούς. Τόν ἔβλεπαν, λέει, οἱ Μαθητές Του· «καὶ βλεπόντων αὐτῶν ἐπήρθη ἀπ' αὐτῶν» (Πράξ. 1, 9.)· ἐνῶ Τόν ἔβλεπαν, ἀναλήφθηκε στούς οὐρανούς. Αυτό ξέρετε τί σημαίνει, Ὅπως ἀκριβῶς μετατέθηκε ὁ Ἐνώχ καί ἀναλήφθηκε ο Ἠλίας ἀλλά ἐδῶ εἶναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτούς τούς δύο- ἔτσι θά ἀναληφθοῦμε καί ἐμεῖς, ἔχοντας πρόδρομό μας τόν Χριστό. (Ἡ μετάθεση τοῦ δικαίου Ενώχ καί ἡ «ὡς εἰς τὸν οὐρανόν, (Δ΄ Βασ. 2, 11) ἀνάληψη τοῦ προφήτου Ἠλιοῦ ὑπῆρξαν τύποι και προάγγελοι τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Χριστοῦ «εἰς τὸν οὐρανόν, (Πράξ. 1, 11), ἀλλά καί ἐν συνεχείᾳ τῆς δικῆς μας. Βλ. μεγ. Βασιλείου, Εἰς τὴν Ἀνάληψιν, Λόγος Β', PG 28, 1097BC.)

   Νά πῶς τό λέει αὐτό ὁ ἀπόστολος Παῦλος, στην Α΄ Πρός Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολή του: «Ἔπειτα ἡμεῖς οἱ ζῶντες οἱ περιλειπόμενοι ἅμα σὺν αὐτοῖς ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου εἰς ἀέρα» (Α' Θεσ. 4, 17.).  Ἔπειτα, ἐμεῖς πού θά ἔχουμε μείνει τότε –εννοεἶται οἱ ὑπόλοιποι πού θά ζοῦμε– μαζί μέ ὅλους αυτούς πού εἶχαν πεθάνει, καί πού μόλις θά ἔχουν ἀναστηθεῖ, θά ἁρπαχτοῦμε μέσα σέ σύννεφα για να προϋπαντήσουμε τόν Κύριο μετέωροι στον αέρα. Θά ἀναληφθούμε, θά πᾶμε νά συναντήσουμε τόν Κύριο, ὁ ὁποῖος θά κατέρχεται νά μᾶς συναντήσει.

   Ὥστε λοιπόν ἐκεῖνο πού ματαιώθηκε, ἐκ πρώτης ὄψεως, στον παλαιό Παράδεισο, τό ἀνανεώνει τώρα ὁ Χριστός, καί πάλι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θά ἀναληφθοῦν. Ἐννοεῖται οἱ πιστοί. Δέν μιλᾶμε γιά τούς ἀπίστους καί τούς ἀσεβεῖς· αὐτοί δέν θά ἀναληφθοῦν στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μιλᾶμε γιά τούς εὐσεβεῖς, τούς δικαίους, Αὐτοί θά ἀναληφθοῦν στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Θά ἀναληφθοῦν, ὅπως θά ἀναλαμβανόταν καί ὁ Ἀδάμ ἐάν τηροῦσε τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Δέν τό λέω ἐγώ βλέπετε πῶς τό λέει αυτό πολύ ὡραῖα καί ὁ ἅγιος Θεόφιλος Ἀντιοχείας καί ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος.

   Μᾶς λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος ὅτι ὁ Παράδεισος ήταν ἀνάμεσα στή γῆ καί στόν οὐρανό. Κοιτάξτε πῶς μᾶς τό λέει: «ὁ παράδεισος, ὡς πρὸς καλλονήν, μέσος τοῦ κόσμου καὶ τοῦ οὐρανοῦ γεγένηται» (Πρὸς Αὐτόλυκον, Βιβλ. 2, PG 6, 1089D-10924.). Ὁ Παράδεισος, ὡς πρός τήν ὀμορφιά, έχει γίνει μέσος, εἶναι ἀνάμεσα στή γῆ καί στόν οὐρανό. Μέσος κρατῆστε το αὐτό.

   Τί λέτε ὅμως, παιδιά, σήμερα υπάρχει ὁ Παράδεισος; Ἄν πᾶμε σ' ἐκεῖνον τόν τόπο πού καθορίζει γεωγραφικά ἡ Παλαιά Διαθήκη, θά τόν βροῦμε τόν Παράδεισο; Ἀσφαλῶς ὄχι.

   Τί ἀπέγινε ὁ Παράδεισος ἐκεῖνος ὁ ἀρχαῖος;

   Ἔφυγε· ἀναχώρησε ὅλος ὁ τόπος πλέον ἔγινε γῆ. Ὁ Παράδεισος μετατέθηκε. Ποῦ ὅμως πῆγε; Ὁ Παράδεισος μετατέθηκε ἐκεῖ πού ξέρει μόνο ὁ Θεός. Δέν ξέρουμε ποῦ, ἀλλά μετατοπίστηκε. Καί τώρα εἶναι πνευματικός ὁ Παράδεισος, γιατί μετά τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ οἱ ψυχές τῶν δικαίων δέν πηγαίνουν πιά στόν Ἅδη, ἀλλά πηγαίνουν στον Παράδεισο.

   Ἄρα λοιπόν ὁ Παράδεισος ὑπάρχει ἀλλά τώρα πλέον δέν εἶναι αἰσθητός, αλλά είναι πνευματικός. Καί ξέρετε γιατί δέν εἶναι αἰσθητός; Διότι ἔπρεπε νά πληρώσουν τό τίμημα οἱ ἄνθρωποι· «ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ' αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γέν. 2, 17.) τούς εἶχε πεῖ ὁ Θεός· τήν ἡμέρα πού θά φᾶτε θα πεθάνετε· καί ἔπρεπε νά πληρώσουμε ὅλοι τό τίμημα αυτό.

   Αλλά ἐκεῖνο πού θά καθιστοῦσε τόν Παράδεισο αἰσθητό θά ἦταν τό σῶμα μας. Τό σῶμα μας ὅμως, παιδιά, τό ἀφήνουμε ἐδῶ στή γῆ, πληρώνοντας τόν κοινό φόρο, τίς ἁμαρτίες μας. Προσωρινά αυτό. Συνεπῶς,  φεύγοντας ἡ ψυχή ἀπό τόν ἄνθρωπο, πηγαίνει στον Παράδεισο, ἐάν εἶναι εὐσεβής ὁ ἄνθρωπος. Αλλά τώρα ὁ Παράδεισος εἶναι πνευματικός, ἐπειδή ὑποδέχεται ὄχι ὁλόκληρο τόν ἄνθρωπο, μέ τό σῶμα του, αλλά μόνο μέ τήν ψυχή μόνο ψυχές υπάρχουν ἐκεῖ. Εἶναι δηλαδή ὁ τόπος τῶν ψυχῶν, ἀλλά μετά τήν Ανάσταση τοῦ Χριστοῦ.

   Θυμόσαστε τί εἶπε ὁ Χριστός στον ληστή; Σέ βεβαιώνω ὅτι σήμερα -και μάλιστα πρίν τελειώσει ἡ ἡμέρα- σήμερα θά εἶσαι μαζί μου στόν Παράδεισο. (Λουκᾶ 23, 43.)

   Αλλά ο ληστής δέν ἔμεινε γιά πολύ καρφωμένος στόν σταυρό γιατί του τσάκισαν τα πόδια γιά νά πεθάνει· τόν ξεκρέμασαν μετά, τό σῶμα του τό ἔθαψαν, και ἡ ψυχή του πῆγε στόν Παράδεισο. Αλλά καί ἡ ἀνθρώπινη ψυχή τοῦ Χριστοῦ, ἑνωμένη μέ τόν Θεό Λόγο, μέ τήν Θεότητα, συναντήθηκε μέ τήν ψυχή τοῦ ληστοῦ ἐκεῖ, ὅπου ὁ Χριστός εἶχε κατεβει λίγο πρίν καί εἶχε μεταβάλει τόν Ἅδη σέ Παράδεισο. (Βλ. Ησ. 14,9. Α' Κορ. 15,55 καί ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Κατηχητικό Λόγο, PG 59, 723-724.) Ὄχι ὅμως ὁλόκληρο τόν Ἅδη, αλλά μόνο γιά ὅσους πίστεψαν καί γιά τούς δικαίους πού ἦταν ἐκεῖ μετέβαλε ἕνα τμῆμα τοῦ Ἅδου σέ Παράδεισο. (Βλ. Α΄ Πέτρ. 3, 18-19, 4, 6. Πρβλ. Ἰουστίνου μάρτυρος καί φιλοσόφου, Διάλογος προς Τρύφωνα, 72.4, PG 6, 645B καί ἁγίου Ἰγνατίου Ἀντιοχείας, Πρὸς Φιλαδελφεῖς, 5.5, PG 5, 828BC.)

   Ἐκεῖ εἶναι οἱ ψυχές τῶν δικαίων καί ἁγίων στον Παράδεισο. Ἐκεῖ πῆγε καί ἡ ψυχή τοῦ ληστοῦ. Μέ τή διαφορά πώς ὁ Χριστός δέν ἔμεινε ἐκεῖ, ἀλλά ἔφυγε· ἡ ἀνθρώπινη ψυχή Του γύρισε στή γῆ, ἑνώθηκε μέ τό ἀνθρώπινο σώμα Του –καί τά δυό μαζί, ανά πάσα στιγμή ενωμένα μέ τόν Θεό Λόγο– καί ἀναστήθηκε. Αὐτό ἦταν ἡ Ἀνάσταση.

   Αὐτό θά γίνει καί μ' ἐμᾶς, παιδιά. Οἱ ψυχές τῶν δικαίων εἶναι ἐκεῖ, στον Παράδεισο, ἐκεῖ παραμένουν ἐκεῖ θά φυλάσσονται μέχρι πού νά ἔρθει ἡ ἡμέρα τῆς ἀναστάσεως τῶν νεκρῶν. Τότε θά ἐπανενωθοῦν μέ τά παλαιά σώματά τους, πού θά ἔχουν γίνει καινούργια, δηλαδή θά γίνει ἡ ἀνάσταση, καί τότε θά γίνει ἡ ἀνάληψή τους στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ –αὐτό πού θά γινόταν καί στόν Ἀδάμ, τόν παλαιό Ἀδάμ, ἄν δέν ἁμάρτανε

   Κοιτάξτε πῶς τό λέει ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος αὐτό: «δικαίοις γὰρ ἀνθρώποις καὶ πνευματοφόροις ἡτοιμάσθη ὁ παράδεισος ... κἀκεῖ μένειν τοὺς μετατεθέντας ἕως συντελείας, προοιμιαζομένους τὴν ἀφθαρσίαν» (Κατὰ Αἱρέσεων, Βιβλίο 5ο, PG 7, 1135BC.) Ὁ Παράδεισος ἑτοιμάστηκε γιά ἀνθρώπους δικαίους και πνευματοφόρους... Καί αὐτοί πού μετατέθηκαν θά μένουν ἐκεῖ, μέχρι πού νά τελειώσει ὁ κόσμος, μέχρι να τελειώσει ἡ Ἱστορία, προμηνύοντας τήν ἀφθαρσία.

   Μετά τί θά γίνει; Δέν θά ὑπάρχει ὁ Παράδεισος μετά· θά ἔχει παραχωρήσει τη θέση του στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, πού θά εἶναι ὁ τέλειος Παράδεισος! Αυτός τώρα εἶναι ἀτελής. Καί ξέρετε γιατί εἶναι ἀτελής; ἐπειδή ἐκεῖ δέν εἶναι ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος· εἶναι μόνο ἡ ψυχή του· ἐνῶ στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ θά εἶναι ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος· ὅπως ἦταν καί στόν Παράδεισο τόν ἀρχαῖο, πού ἦταν ὁ Ἀδάμ ὁλόκληρος, καί ὡς ψυχή καί ὡς σῶμα.

   Συνεπῶς, ὅπως βλέπουμε, παιδιά, ὁ Παράδεισος σήμερα, στόν ὁποῖο πηγαίνουν οἱ ψυχές τῶν δικαίων καί τῶν ἁγίων ἀνθρώπων, αὐτός ὁ Παράδεισος εἶναι ἡ μέση κατάσταση τῶν ψυχῶν, καί ἄρα δέν εἶναι τέλειος. Ἡ Ἐκκλησία μας λέει ὅτι εἶναι πρόγευση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, εἶναι μέσος αὐτός ὁ Παράδεισος, ὅπως καί ὁ ἀρχαῖος. Εἶναι μέσος, είναι δηλαδή μεταξύ γῆς καί Βασιλείας Θεοῦ· ὅπως καί ὁ ἀρχαῖος Παράδεισος ἦταν μέσος, ήταν μεταξύ γῆς καί Οὐρανοῦ. (Ο μέγας Αθανάσιος λέει πώς οἱ δίκαιοι μετά τόν θάνατό τους δοκιμάζουν μερική απόλαυση, οἱ δέ αμαρτωλοί μερική κόλαση. (Πρὸς Ἀντίοχον ἄρχοντα, PG 28, 609BC). Επίσης, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ἑρμηνεύοντας τό «ἵνα μὴ χωρὶς ἡμῶν τελειωθῶσι» (Εβρ. 11, 39-40), λέει ὅτι οἱ δίκαιοι, τῶν ὁποίων οἱ ψυχές εἶναι στον Παράδεισο, δέν ἔχουν ἀπολαύσει ἀκόμη τά ἀγαθά τῆς αἰωνίου ζωῆς, διότι περιμένουν ἐμᾶς. (Εἰς τὴν Πρὸς Ἑβραίους, Ὁμιλία ΚΗ΄, PG 63, 192)

   Ἐδῶ ὅμως πρέπει νά σᾶς πῶ τό ἑξῆς. Ὁ Παράδεισος ὁ τωρινός, αυτός πού ὁ Χριστός δημιούργησε μέ τήν κάθοδό του στόν Ἅδη, εἶναι πολύ καλύτερος τοῦ παλαιοῦ. Εἶναι πνευματικός Παράδεισος. Ἐκεῖ ὑπάρχει καί τό ἄκτιστο φῶς! Αλλά, παρά ταῦτα, θά τό ξαναπῶ ἄλλη μία φορά, εἶναι ἐλλιπής.

   Αὐτό τό βλέπουμε σε πολλά σημεία στην Αγία Γραφή. Οἱ ψυχές τῶν «ἐσφαγμένων», τῶν Μαρτύρων,  ζητοῦν πότε θά γίνει ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν! Λένε: Πότε, Κύριε, θά ἐκδικηθεῖς τό αἷμα μας πού χύθηκε στή γῆ; (Αποκ. 6, 10.) Αὐτό εἶναι ἰσοδύναμο μέ τό Πότε θά ἀναστηθοῦμε; Διότι ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει: Δεν ζητάω να βγάλω τό σῶμα μου, νά τό ἀπογδυθῶ, ἀλλά θέλω τό σῶμα μου να ντυθεῖ τήν ἀθανασία καί τήν ἀφθαρσία. (Β΄ Κορ. 5, 4. Βλ. Α΄ Κορ. 15, 53.)

   Εἶναι καλύτερος λοιπόν ὁ νέος Παράδεισος, ἀλλά εἶναι ἀτελής. Από μιάν ἄποψη ὅμως, τήν ἄποψη τῆς  ἀτελείας, εἶναι κατώτερος ἀπό τόν ἀρχαῖο Παράδεισο, γιατί ὁ ἀρχαῖος Παράδεισος ἦταν τέλειος ὡς πρός τόν ἄνθρωπο. Ὅσο γιά τό ἄκτιστο φως –πού εἴπαμε ὅτι ὑπάρχει στον νέο Παράδεισο– ὤ, τό ἄκτιστο φῶς ἦταν καί στόν ἀρχαῖο Παράδεισο! Ἦταν καί ἐκεῖ· θά τό ποῦμε κι αὐτό σ' ἕνα ἀπό τά προσεχή μας θέματα.

   Τώρα μήπως ὑπάρχει καθόλου ὁ Παράδεισος ἐδῶ στή γῆ;

   Παιδιά, ὁ Θεός ἐφύτευσε καί ἐδῶ στή γῆ κάποιον Παράδεισο. Ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ νά τό πῶ, ἔτσι, μέ μία ὄχι πολύ ωραία ἔκφραση –αλλά πῶς νά τό πῶ; Ἔχει ὁ Παράδεισος καί ἐδῶ στή γῆ... ἤ, καλύτερα, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἔχει ἐδῶ στή γῆ ἕνα Παράρτημά της! Εἶναι ἡ Ἐκκλησία! Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Παράδεισος τοῦ Θεοῦ ἐδῶ στή γῆ, εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

   Ἀκόμη καί κάτι ἄλλο ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἐντός ἡμῶν. Μᾶς τό εἶπε ὁ Κύριος. (Λουκά 17, 21.)  Μέσα μας εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ! Μέσα μας, ἂν θέλουμε, μποροῦμε να κάνουμε τήν Κόλαση ἤ τόν Παράδεισο. Ἡ Κόλαση καί ὁ Παράδεισος, ἀναμφισβήτητα, εἶναι καί ἀντικειμενικά, ἀλλά εἶναι καί ὑποκειμενικά. Θά μέ περιβάλλει ὁ Παράδεισος, ἀλλά καί τόν περιβάλλω. Θά μέ περιβάλλει ἡ Κόλαση, ἐξ ἀντικειμένου, ἀλλά καί τήν περιβάλλω, ἐξ ὑποκειμένου, εἶναι ἀπό μέσα μου.

   Ξέρετε γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ Παράδεισος; Διότι ἔχει τό δένδρον τῆς ζωῆς, πού εἶχε καί ὁ ἀρχαῖος Παράδεισος. Καί ὅπως θά δοῦμε ἀργότερα, παιδιά, όταν θα μιλήσουμε γιά τά δύο δένδρα τοῦ Παραδείσου, τό δένδρο τῆς ζωῆς εἶναι ὁ Χριστός! εἶναι τό Σῶμα Του καί τό Αἷμα Του! (Βλ. Αποκ. 22, 14 καί ἁγ. Κυρίλλου Ἱεροσολύμων, Κατήχησις τρισκαιδεκάτη φωτιζομένων, Β', PG 33, 773AB.)

   Νά λοιπόν πού ὁ Χριστός φύτεψε στή γῆ τόν Παράδεισο, ἕνα κομμάτι τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Εἶναι βέβαια ἀτελής ἀπό τήν ἑξῆς ἄποψη ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «διὰ πίστεως περιπατοῦμεν, οὐ δι' εἴδους». (Β΄ Κορ. 5, 7.) Τώρα δηλαδή ζοῦμε διά τῆς πίστεως, εἰκονικά στόν κόσμο αυτόν, στήν Ἐκκλησία· ὄχι μέ τήν ὄραση. Δέν ζοῦμε σέ μιά χειροπιαστή πραγματικότητα, ὅπως στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, καί νά ποῦμε ὅτι βλέπουμε  «πρόσωπον πρὸς πρόσωπον», αλλά περπαταμε θα λέγαμε σέ μιά σκιά.  (Βλ. Α΄ Κορ. 13, 12. Α' Ἰωάν. 3, 2. Αποκ. 22, 3-4.)

   Στόν ἀρχαῖο Παράδεισο, ἂν θυμόσαστε, σᾶς εἶχα πεῖ ὅτι ἦταν ἕνας ποταμός· ὁ ποταμός αυτός χωριζόταν  σε τέσσερα ποτάμια· τόν Τίγρη καί Εὐφράτη, τόν Γεῶν καί τόν Φισῶν. Ἀλλά ὑπῆρχε μόνο ἕνας ποταμός, πού  ἀνέβλυζε ἀπό τόν ἀρχαῖο Παράδεισο. Ξέρετε τί σημαίνει αὐτό, παιδιά; ὅτι στον νέο Παράδεισο υπάρχει καί πάλι ἕνας ποταμός.

   Διαβάζουμε στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως τό ἑξῆς: «Καὶ ἔδειξέ μοι –ὁ ἄγγελος ἔδειξε στόν Ἰωάννης– ποταμὸν ὕδατος ζωῆς λαμπρὸν ὡς κρύσταλλον, ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ ἀρνίου». (Αποκ. 22, 1.) Στον καινούργιο Παράδεισο, την Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, εἶδε ἕναν ποταμό, σαν κρύσταλλο λαμπρό. Τί ἦταν αὐτός; Ἦταν ποταμός ὕδατος ζωῆς, ποταμός πού παρέχει τή Ζωή. Ξέρετε τί εἶναι; εἶναι ἡ πνευματική αναγέννηση πού ἔχουμε ἀπό τό Βάπτισμα, μέ τήν ὁποία ὁ πιστός βλέπει το μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος· εἶναι ἀκόμα καί ἡ αἰώνια ζωή. (Βλ. Ιωάν. 7,38-39. Παρ. 18,4. Πρβλ. Ησ. 58,11. Ιεζ. 47,1-12.)

   Ὥστε ὁ Παράδεισος τοῦ Θεοῦ, παιδιά, ὅπως εἴδαμε σέ ὅλη τή διαδρομή του θέματός μας, καί στό σημερινό μάθημά μας και στο περασμένο, εἶναι ἕνα γεγονός, εἶναι μία πραγματικότητα· δέν εἶναι ἕνας μύθος. Καί ὁ Παράδεισος αὐτός ὑπάρχει· καί θά γίνει, ὅπως σᾶς εἶπα, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

   Γι' αὐτόν τόν λόγο, ἐκεῖνοι πού ἔχουν πιστέψει, ἔχουν πιστέψει στόν Ἰησοῦ Χριστό, γιατί Αὐτός μᾶς μίλησε γι' αὐτά, καί ἡ ἀνανέωση αὐτῶν τῶν πραγμάτων ἔγινε στο πρόσωπό Του. Ὅταν λοιπόν ὁ Χριστός λέει στον ληστή «ἀμὴν λέγω σοι, σήμερον μετ᾿ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ» (Λουκά 23, 43.), σέ βεβαιώνω, σήμερα θά εἶσαι μαζί μου στον Παράδεισο, πῶς μπορῶ ἐγώ νά ἀρνοῦμαι τή γνώση καί τή βεβαιότητα ὅτι ὑπάρχει Παράδεισος;

   Λένε μερικοί: Καί ποιός εἶδε τόν Παράδεισο.... Καί ποιός πῆγε ἐκεῖ καί ἦρθε νά μᾶς πεῖ...; Μά πῆγε ὁ Χριστός, ὁ δημιουργός του Παραδείσου, καί γύρισε καί μᾶς τό εἶπε, εἴδαμε τήν Ανάστασή Του! Ἔξω από το πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ὑπάρχει σκοτάδι, ὑπάρχει άγνοια, δέν ξέρουμε τίποτα.

   Γι' αὐτό θά σᾶς πῶ ἄλλη μιά φορά τόν Χριστό τόν χρειαζόμαστε! Τόν χρειαζόμαστε ὄχι μόνο γιατί μᾶς ἀποκαλύπτει ὅλα αὐτά, αλλά και γιατί χωρίς τόν Ἰησοῦ Χριστό δέν ἔχουμε γεύση ὅλων αὐτῶν τῶν θαυμασίων πραγμάτων!

   Γι' αὐτό, παιδιά, ἄς προσέξουμε. Ποτέ μην απομακρυνθοῦμε ἀπό τόν Χριστό! Ὁ Χριστός νά εἶναι ἡ ἀληθινή ζωή μας!

Νά σᾶς εὐλογεῖ ὁ Θεός.

Λάρισα, 6 Νοεμβρίου 1983

30η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.