†. Τήν περασμένη φορά, παιδιά, λέγαμε γιά τόν Παράδεισο τόν ἀρχαῖο, ὅπως ὁ Θεός τόν δημιούργησε, γιά νά τοποθετήσει ἐκεῖ τούς πρωτοπλάστους, τόν Ἀδάμ πρῶτα και στη συνέχεια τήν Εὔα.
Σκεφθεῖτε ὅτι οἱ ἄνθρωποι, μέσα στήν Ἱστορία, πάντοτε ψάχνουν νά βροῦν πρότυπα, καί μάλιστα για τήν ἐκπαίδευση, γιατί ἐκεῖ τό πράγμα κυρίως τοποθετεῖται. Ψάχνουμε να βροῦμε τί πρότυπα θα δώσουμε στα παιδιά μας, ποιό πρότυπο ἀνθρώπου θά ἔχουν. Μάλιστα, πολλές φορές, ἔχουμε καί ζῶντα πρόσωπα πρότυπα· ὄχι μόνο ἰδέες.
Καί ἀναρρωτιόμαστε τώρα, φέρ' εἰπεῖν, στη σύγχρονη παιδαγωγική: Το παιδί μας τί πρέπει να γίνει; τί πρότυπο θά ἔχει; ἀλλά καί ὅλα τά παιδιά τῆς Ἑλλάδος, ποιά θά εἶναι τά πρότυπά τους; πῶς θά κινηθοῦν;Ἔχουμε πεῖ ἀκόμη ὅτι θέλουμε να φτιάξουμε τον νέο ἄνθρωπο, τόν σύγχρονο ἄνθρωπο, αὐτόν δηλαδή που δέν θά ἔχει καμμία σχέση μέ τήν ἀγωγή τοῦ παλαιότερου ἀνθρώπου.
Ἔτσι, ὁ ἄνθρωπος παραπαίει μέσα στήν Ἱστορία, ἀναζητῶντας πρότυπα. Αλλά τοῦτο συμβαίνει ἐπειδή ἔχει χάσει τό ἀληθινό του πρότυπο. Καί ἐν προκειμένῳ τό ἀληθινό πρότυπο τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ γενάρχης του, εἶναι ὁ πρῶτος ἄνθρωπος.
Γιατί ἐμεῖς δέν βρίσκουμε πρότυπα; Διότι τά ἀναζητοῦμε ἀνάμεσα στους πεσμένους ἀνθρώπους, στούς πεπτωκότες. Ὅποιον κι ἂν θέλουμε νά ἀντιγράψουμε, θά ἔχει μονομέρεια· ἤ ἀκόμη δέν θά εἶναι ἐκεῖνο πού θά ἔπρεπε νά εἶναι, καί νομίζουμε ὅτι εἶναι. Συνεπῶς, ἐφόσον ψάχνουμε νά βροῦμε τα πρότυπά μας μέσα στούς πεσμένους ἀνθρώπους, αυτό πάντοτε θά ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα να παραπαίουμε σ' αυτή τήν ἀναζήτηση.
Γι' αὐτό κάνουμε αὐτές τίς ἀναλύσεις ἐδῶ. Πρέπει νά πᾶμε νά δοῦμε τόν γενάρχη μας, τόν Ἀδάμ. Ὄχι ὅμως ὅπως ἦταν ὅταν κι αὐτός ἔπεσε· γιατί τότε, ἄν τόν δοῦμε ἔτσι, θά εἴμαστε πραγματικά κατ' εικόνα του, ἐννοεῖται ὅτι θά τοῦ μοιάζουμε, καί δέν ἔχουμε τίποτα να πάρουμε. Πρέπει νά τόν δοῦμε πρίν ἀπό τήν πτώση, ὅπως βγῆκε ἀπό τά χέρια τοῦ Θεοῦ, τοῦ Δημιουργοῦ.
Ἀλλά θά μοῦ πεῖτε: Μποροῦμε νά γνωρίζουμε τά χαρακτηριστικά τοῦ γενάρχη μας;
Ναί. Μερικά μᾶς δίνει ἡ Ἁγία Γραφή. Μερικά· όχι ὅλα· συνεπῶς δέν εἶναι ἐπαρκή. Ποῦ θά ἀναζητήσουμε λοιπόν να βροῦμε τα χαρακτηριστικά τοῦ γενάρχη μας;
Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος, ἐπίσκοπος Λυῶνος, χρησιμοποιεῖ ἕνα κλειδί γιά να μπορέσει να βρεῖ τή λύση σ' αὐτό τό ἐρώτημα. Καί τό κλειδί τό βρίσκει στόν Ἰησοῦ Χριστό.
Τόν Ἰησοῦ Χριστό ὁ ἀπόστολος Παῦλος τόν ἀποκαλεῖ νέο Ἀδάμ. (Βλ. Α΄ Κορ. 15, 45.) ὁ ὁποῖος ἦλθε νά ἀναπληρώσει τόν παλαιό Αδάμ. Ἐκεῖνα λοιπόν πού θά μπορούσαμε να γνωρίζουμε γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό –καί γνωρίζουμε πολλά πράγματα– θά μπορούσαμε νά τά ἀποδώσουμε στον Αδάμ πρό τῆς πτώσεώς του. (Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, περιγράφοντας τά ἰδιώματα τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ, ἀναφέρει πώς ὅλα ὅσα εἶχε ὁ πρῶτος Αδάμ ἔχει καί ὁ δεύτερος, ὁ νέος Ἀδάμ, ἐκτός βέβαια τῆς ἁμαρτίας: «Τέλειον δὲ Θεὸν ὁμολογοῦντες τὸν αὐτὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ τέλειον ἄνθρωπόν φαμεν τὸν αὐτὸν πάντα ἔχειν, ὅσα ὁ Πατήρ, πλὴν τῆς ἀγεννησίας, καὶ πάντα ἔχειν, ὅσα ὁ Ἀδὰμ ὁ πρῶτος, δίχα μόνης τῆς ἁμαρτίας, ἅτινά ἐστι σῶμα καὶ ψυχὴ λογική τε καὶ νοερά.» (Εκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Κεφ. 57, ΕΠΕ 19, 1, σ. 338).
Ἄρα ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι τό κλειδί τῆς κατανοήσεως τοῦ γενάρχη μας, τοῦ Ἀδάμ, ὅπως ἦταν μέσα στον Παράδεισο καί ποιά ἦταν ἡ ἀρχέγονη δικαιοσύνη του, δηλαδή ἡ ἀρχική του ἀρετή, τά ἀρχικά του προσόντα, γιά νά μποροῦμε νά τά μιμηθοῦμε, νά τά ἀντιγράψουμε.
Σημειῶστε δέ ὅτι καί τό κατ' εικόνα καί τό καθ' ὁμοίωσιν ὑπάρχουν δυνάμει σ' ὅλους τούς ἀνθρώπους· δέν τά χάσαμε αὐτά. Μπορεῖ νά ἀμαυρώθηκε τό κατ' εἰκόνα, μπορεῖ ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ νά εἶναι πεσμένη μέσα μας, δέν εἶναι ὅμως ἐξαφανισμένη· ἐξ ἄλλου αυτό θά πεῖ πεσμένη. Γι' αὐτό δέν μποροῦμε να βρούμε καί πρότυπα γιατί ἂν εἴχαμε μία ἀνορθωμένη εικόνα, τότε δέν θά ἐτίθετο θέμα, το πρόβλημα δέν θά ὑπῆρχε. Ἐπειδή δέν ὑπάρχει ἀνορθωμένη εἰκόνα, γι' αυτό και ζητοῦμε πρότυπα.
Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι το κλειδί γιά νά κατανοήσουμε τόν γενάρχη μας, τόν παλαιό Αδάμ, εἶναι ὁ νέος Ἀδάμ, ὁ Ἰησοῦς Χριστός.
Καί τώρα, παιδιά, ἂς δοῦμε πῶς ἔχουν τα πράγματα ἐδῶ.
Διαβάζουμε στην Παλαιά Διαθήκη: «Καὶ ἔλαβε Κύριος ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε, καὶ ἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἐργάζεσθαι αὐτὸν καὶ φυλάσσειν» (Γέν. 2, 15.). Καί πῆρε ὁ Κύριος ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο πού δημιούργησε καί τόν ἔβαλε μέσα στόν Παράδεισο τῆς ἀπολαύσεως, γιά νά ἐργάζεται αὐτόν καί γιά νά τόν φυλάει.
Να λοιπόν ἕνα χαρακτηριστικό ἐδῶ· δύο, ἄν θέλετε· τό νά ἐργάζεται καί νά φυλάει τόν Παράδεισο.
Ὅταν ὁ Ἀδάμ τοποθετήθηκε μέσα στόν Παράδεισο, σέ ποιά ἡλικία ἦταν; Ἤ, καλύτερα, ὅταν ὁ Θεός ἔκανε τόν Ἀδάμ, σέ ποιά ἡλικία τόν ἔπλασε; Ἦταν νήπιο; ἦταν μεγάλης ἡλικίας; Διότι ὁ Ἀδάμ δέν γεννήθηκε. Λέει σαφῶς ἡ Ἁγία Γραφή: «καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς» (Γέν. 2, 7.) πῆρε χῶμα ἀπό τή γῆ ὁ Θεός καί ἔκανε τόν ἄνθρωπο. Πῶς λοιπόν ἦταν ὁ πρῶτος ἄνθρωπος; Ήταν σε μεγάλη ηλικία, ώριμη, ἤ σε νηπιακή ηλικία;
Ἔχοντας τό κλειδί πού χρησιμοποιεῖ ὁ ἅγιος Ειρηναῖος, θα λέγαμε ὅτι ὁ Χριστός, πού ἀνέλαβε τόν παλαιό Αδάμ στους ώμους του καί ἔγινε ἄνθρωπος, δέν ἦλθε στον κόσμο σε μεγάλη ηλικία, αλλά ήλθε ὡς νήπιο.
Μποροῦσε νά ἔλθει καί σέ μεγάλη ἡλικία; Βέβαια. Πῶς θά μποροῦσε νά ἔλθει;
Μάλιστα, ἂν θέλετε να ξέρετε, στις παραδόσεις τῶν Ἑβραίων ὑπῆρχε ἡ ἄποψη ὅτι ὁ Μεσσίας θά ἔρθει σε μεγάλη ἡλικία. Καί μάλιστα αυτό Τοῦ τό εἶπαν· ὅτι θά ἔρθει δηλαδή κάπως ἀπό τόν οὐρανό, ἡ προέλευση τοῦ Μεσσία θά εἶναι ἄγνωστη. (Βλ. Ἰωάν. 7, 25-27.) Ἐμεῖς δέν γνωρίζουμε πῶς θά ἔρθει ὁ Μεσσίας, εἶπαν στον Κύριο. Εσένα ὅμως σέ ξέρουμε. Ξέρουμε ὅτι ὑπῆρξες παιδάκι, ὅτι γεννήθηκες, γιατί ξέρουμε τήν μητέρα σου καί τόν πατέρα σου. (Βλ. Ματθ. 13, 55-57.) Αναρωτιόνταν: Αὐτός δέν εἶναι ὁ υἱός τοῦ τέκτονος, τοῦ Ἰωσήφ, καί τῆς Μαρίας, πού ἐμεῖς γνωρίζουμε τά ἀδέλφια του καί τίς ἀδελφές του;... (Βλ. Ἰωάν. 6, 42.)
Ἐννοεῖται, δηλαδή, γιά νά λύσω τήν ἀπορία σας ἐδῶ, ὅτι ὁ Ἰωσήφ φυσικά δέν ἦταν ποτέ σύζυγος τῆς Θεοτόκου. Κατά νόμον υπολογιζόταν ὡς σύζυγος. Κατά νόμον ὅμως· ποτέ στην πραγματικότητα δέν ἦταν. Καί τά ἀδέλφια αὐτά τοῦ Χριστοῦ, δέν ἦταν παρά τά παιδιά τοῦ Ἰωσήφ ἀπό τήν πρώτη καί ἤδη ἀποθανοῦσα σύζυγό του.
Βλέπετε τί τοῦ εἶπαν τοῦ Κυρίου; Γι' αυτό καί ἀμφισβητοῦν τήν μεσσιανικότητά Του ἐπειδή ὁ Κύριος, θα λέγαμε, στα μάτια τους γεννήθηκε φυσιολογικά, ξεκίνησε τή ζωή Του ἀπό τήν νηπιακή ηλικία. Αυτό τούς σκανδαλίζει.
Ὁ Κύριος ὅμως ἀναλαμβάνει πλήρως τόν Ἀδάμ καί γίνεται νήπιο, ὄχι γιά νά προσλάβει μόνο τήν ανθρώπινή μας φύση, ἀλλά καί γιά νά κινηθεῖ στήν ἴδια πορεία πού ἀκολούθησε καί ὁ Ἀδάμ. Ἄρα –πάντοτε κατά τόν ἅγιο Εἰρηναῖο– ὁ Ἀδάμ στον Παράδεισο ἦταν νήπιο· ἤ, τουλάχιστον, πρίν τόν βάλει ὁ Θεός στόν Παράδεισο ἦταν νήπιο, καί ὅταν ὡρίμασε, μεγάλωσε, τόν τοποθέτησε μέσα στόν Παράδεισο. Πάντως, ὅπως καί νά ἔχει τό πράγμα, ἡ ἡλικία τοῦ Ἀδάμ ἦταν νηπιακή.
Καί ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας λέει: «Τῇ δὲ οὔσῃ ἡλικία ὅδε Ἀδὰμ ἔτι νήπιος ἦν» (Πρὸς Αὐτόλυκον 2,25, PG 6, 1092ΑΒ.)· ἦταν νήπιος στήν ἡλικία ὁ Ἀδάμ.
Αλλά τί ἔκανε ὁ Ἀδάμ μέσα στόν Παράδεισο, σάν μικρό παιδί πού ἦταν;
Θά ἔκανε ὅ,τι κάνει κάθε παιδί θά μεγάλωνε και θά πρόκοβε, καί στήν ἡλικία και στη σοφία.
Ἀκοῦστε γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό. Ὅταν ὁ Ἰησοῦς, δωδεκαετής, ἐπιστρέφει στην Ναζαρέτ ἀπό τά Ἱεροσόλυμα ἀπό ἕνα προσκύνημα, πού ἦταν καί ὁ Ἰωσήφ καί ἡ Θεοτόκος, μᾶς σημειώνει ὁ ἱερός εὐαγγελιστής Λουκᾶς ὅτι «Ἰησοῦς προέκοπτε σοφίᾳ καὶ ἡλικίᾳ» (Λουκᾶ 2, 52. Βλ. καί Λουκᾶ 2, 40.), δηλαδή πρόκοβε, ἀναπτυσσόταν, καί στή σοφία, δηλαδὴ ἀναπτύσσονταν οἱ διανοητικές του δυνάμεις –μή ξεχνᾶτε πώς ὁ Θεός δέν ἔχει διανοητικές δυνάμεις, εἶναι ἀστεῖο νά τό λέει κανείς, αλλά πρόκειται γιά τήν ἀνθρώπινη φύση Του- αναπτυσσόταν καί στήν ἡλικία, δηλαδή στό ἀνάστημα, στήν ἄνδρωση.
Προσέξτε αὐτό τό σημεῖο θά μᾶς χρειαστεῖ στό επόμενο θέμα μας, καί εἶναι θεμελιωδέστατο καί γιά σᾶς ὡς πρός τή σύγχρονη ζωή σας.
Παρότι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἔγινε ἄνθρωπος καί ξεκινάει τή ζωή Του ἀπό τή νηπιακή ἡλικία –ξεκινώντας πρῶτα μέ τή σύλληψη ἐκ Πνεύματος Ἁγίου, τήν κύηση ἐννέα μηνῶν στα σπλάχνα τῆς Θεοτόκου, μέ γέννηση καί μέ μεγάλωμα ἕως τά τριάντα του χρόνια- δέν δείχνει κάποια ἰδιαίτερη σοφία· ὅπως, ἐπί παραδείγματι, να γεννηθεῖ καί νά ἀρχίσει νά μιλάει! Κάτι τέτοιο θά ἦταν τερατώδες!
Ναί μέν σέ ἡλικία δώδεκα ἐτῶν βλέπουμε σοφία, ἀλλά ἡ ἡλικία αὐτή δέν εἶναι καί πολύ μικρή. Μήπως δέν ἔχουμε και πάρα πολλά παιδιά πού ἔχουν πολλή σοφία στα δώδεκα χρόνια τους;... Πόσα τέτοια παιδιά- θαύματα ἔχουμε!...
Αλλά ἐδῶ βέβαια, στη σοφία τοῦ Χριστοῦ, διαφαίνεται ὄχι κάτι τό κοσμικό αλλά κάτι τό οὐράνιο. Τό βλέπουμε καί στήν ἀπάντηση πού ἔδωσε ὁ Ἰησοῦς στή Θεοτόκο καί στόν Ἰωσήφ· «οὐκ ᾔδειτε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ εἶναί με; (Λουκᾶ 2, 49.). Δεν γνωρίζατε ὅτι πρέπει να βρίσκομαι στο σπίτι του Πατέρα μου. Καί αὐτό ἦταν μία απάντηση στη Θεοτόκο, ὅταν Τοῦ εἶπε ἀνήσυχη ἐγώ, ἡ μητέρα σου, κι ὁ πατέρας σου σε γυρεύαμε! Αλλά ποιός πατέρας του...! Ἦταν βαθύς ὁ λόγος τοῦ Ἰησοῦ, ἀπό τόν ὁποῖο διακρίνεται ἡ σοφία Του.
Ὁ Ἰησοῦς λοιπόν, μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του, παρουσιάζει μία ἐξέλιξη ἀνθρώπινη, μά ἐντελῶς-ἐντελῶς ἀνθρώπινη.
Ἡ Ἐκκλησία μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄπειρη· ἡ γνώση ὅμως τῆς ἀνθρώπινης φύσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ πού ἔγινε ἄνθρωπος εἶναι πεπερασμένη. Δηλαδή ὁ Χριστός εἶχε δύο γνώσεις· τήν θεία καί τήν ἀνθρώπινη· ὅπως καί δύο θελήσεις. Προσέξτε: εἶχε δύο γνώσεις! Μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του δέν γνωρίζει τά πάντα· μέ τή θεία φύση Του γνωρίζει τά πάντα. Για παράδειγμα, ρώτησε τόν Πιλᾶτο: Ποιός σοῦ τό εἶπε αὐτό; Από μόνος σου τό λές; ἢ σοῦ τό εἶπαν οἱ Ἑβραῖοι; (Ἰωάν. 18, 34.)
Ἡ γνώση λοιπόν τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀνθρώπινη γνώση· ἀλλά, προσέξτε, ἀνθρώπινη γνώση τέτοια πού θά εἶχε ὁ ἄνθρωπος ὅπως ἀκριβῶς θά ἔβγαινε ἀπό τά χέρια τοῦ Θεοῦ· δηλαδή τή γνώση πού εἶχε ὁ Ἀδάμ, ὁ παλιός Αδάμ.
Ὅταν λοιπόν βλέπουμε τόν Ἰησοῦ Χριστό, βλέπουμε τόν Ἀδάμ τόν παλαιό, στον Παράδεισο μέσα. Καί βλέπουμε ὅτι ὅπως ὁ Χριστός μεγαλώνει, ἔτσι μεγαλώνει καί ὁ Ἀδάμ. Βέβαια, ὁ Χριστός δέν εἶχε καμμία ἁμαρτία· ἀλλά καί ὁ Ἀδάμ δέν εἶχε καμμία ἁμαρτία, οὔτε ἔλλειψη, ὅπως θά τό δοῦμε ἀκριβῶς λίγο πιό κάτω.
Ὥστε ἐδῶ τώρα ὁ Ἀδάμ ὄφειλε, μέ τή χάρη του Θεοῦ, να προκόβει στήν ἁγιότητα.
Είναι πολύ σκανδαλώδης ἐκεῖνος ὁ στίχος του Λουκᾶ, μέ τόν ὁποῖο τελειώνει το 2ο κεφάλαιό του, λέγοντας ὅτι ὁ Ἰησοῦς ήταν κάτω από τήν ὑπακοή των γονέων του, ὑποτασσόταν σ' αυτούς, καί ὅτι πρόκοβε στήν ἡλικία καί στή σοφία. (Λουκά 2, 51.) Καί γιατί εἶναι σκανδαλώδες; διότι δείχνει τήν ἐντελῶς-ἐντελῶς ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, ὅτι ἦταν ἄνθρωπος ἑκατό τοῖς ἑκατό.
Σπουδαῖο αὐτό. Να γιατί ἀποτελεῖ τό κλειδί γιά νά κατανοήσουμε τόν Ἀδάμ, ὅπως σᾶς ἐξήγησα.
Αλλά ὅταν ὁ Θεός εἶπε στόν Ἀδάμ νά ἐργάζεται τον Παράδεισο, ποιά ἦταν αὐτή ἡ ἐργασία; Ἔπρεπε να σκάβει; ἔπρεπε νά ποτίζει;
Δέν ὑπῆρχε ἀνάγκη γιά ὅλα αὐτά, παιδιά· οὔτε γιά σκάψιμο οὔτε γιά πότισμα.
Μήπως ἔπρεπε νά κτίσει σπίτι;
Ἡ ἔννοια τοῦ σπιτιοῦ μέσα στόν Παράδεισο ἦταν τελείως ἄγνωστη. Ἡ ἔννοια τοῦ σπιτιοῦ, δηλαδή τοῦ καταφυγίου –γιατί αὐτό εἶναι τό σπίτι–, θά ἔρθει αργότερα, ὅταν ὁ ἄνθρωπος βρεθεῖ ἐκτεθειμένος, ἔξω ἀπό τον Παράδεισο.
Ξέρετε, ὅταν γνωρίζει ὁ ἄνθρωπος ὅτι περιβάλλεται από κάποια ντουβάρια, αἰσθάνεται ὅτι προστατεύεται, καί ἔχει ἕνα αἴσθημα ασφαλείας. Ποιός ἄνθρωπος μένει τό βράδυ ἔξω στον δρόμο; Ποιός; Κανένας. Γιατί; Ὁ κάθε ἄνθρωπος νιώθει τήν ἀνάγκη, ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι πρέπει νά ἀσφαλισθεῖ· ὅταν κοιμηθεῖ, νά ἀσφαλισθεῖ ἀπό τό κρύο, από τά ζουζούνια, από το κουνούπια, ἀπό τά θηρία... νά ἀσφαλισθεῖ ἀπό τούς κακούς ανθρώπους, καί οὕτω καθ' ἑξῆς· δηλαδή θέλει νά ἔχει τό αἴσθημα τῆς ἀσφαλείας.
Αὐτό τό αἴσθημα τῆς ἀσφαλείας τό ἔχουν ὅλα τά ζῶα ὅταν μπουν μέσα στη φωλιά τους· αὐτό τό νά κλειστῶ κάπου. Αὐτή ἡ ἀνάγκη δέν ὑπῆρχε στον Αδάμ. Ὁ Ἀδάμ δέν ἔχει σπίτι. Θά κτίσει σπίτι ὁ γιός του ὁ Κάιν –ἔτσι τουλάχιστον αναφέρει ἡ Ἁγία Γραφή-(Βλ. Γέν. 4, 17.) καί θά δημιουργηθεῖ ἡ πρώτη πόλη –ή λέξη πόλις προέρχεται ἀπό τό πολίζω, πού θά πεῖ φτιάχνω πόλη καί κατοικώ.
Τί ἔπρεπε νά κάνει λοιπόν μέσα στον Παράδεισο ὁ Ἀδάμ, ἀφοῦ τοῦ εἶπε ὁ Θεός νά ἐργάζεται;
Ἔπρεπε νά ἐργάζεται τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, δηλαδή νά μή φάει ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπό γιά τόν ὁποῖο θά μιλήσουμε ἄλλη φορά. Ἔτσι, ἀφοῦ θά έργαζόταν τήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Θεοῦ, θά ἔφτανε στην τελειότητα, την ψυχοσωματική τελειότητα· δηλαδή θά ἀναπτυσσόταν τό σῶμα του, θά ἀναπτύσσονταν οἱ ψυχικές καί πνευματικές του δυνάμεις, καί ἔτσι θά ἔφθανε στήν ἀφθαρσία καί στήν ἀθανασία· δέν θά φθειρόταν, οὔτε θά πέθαινε. Αὐτός ἦταν ὁ σκοπός.
Ακούστε προσεκτικά πῶς τό λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας αὐτό· εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο: «Ουτε οὖν ἀθάνατον αὐτὸν ἐποίησεν, οὔτε μὴν θνητόν, ἀλλὰ ... δεκτικὸν ἀμφοτέρων· ἵνα, εἰ ρέψῃ ἐπὶ τὰ τῆς ἀθανασίας τηρήσας τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, μισθόν κομίσηται παρ' αὐτοῦ τὴν ἀθανασίαν καὶ γένηται θεός». Δηλαδή, ὁ Θεός δέν ἔκανε τόν ἄνθρωπο οὔτε ἀθάνατο ούτε θνητό, αλλά τόν ἔκανε μέ τήν δυνατότητα να τα δεχθεῖ καί τά δυό, ή τήν ἀθανασία ἤ τόν θάνατο, ἤ τό ἕνα ἤ τό ἄλλο· ὥστε, ἄν ἔχει ροπή πρός τά τῆς ἀθανασίας μέ τό να τηρήσει τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, τότε θα προσκομίσει ὡς μισθό πρός τόν ἑαυτό του τήν άθανασία καί θά γίνει κατά χάριν θεός.
Καί συνεχίζει: «εἰ δ᾽ αὖ τραπῇ ἐπὶ τὰ τοῦ θανάτου πράγματα, παρακούσας τοῦ Θεοῦ, αὐτὸς ἑαυτῷ αἴτιὃς ᾖ τοῦ θανάτου» (Πρὸς Αὐτόλυκον, PG 6, 1093D, 1096Α.). Εάν πάλι, λέει, στραφεῖ πρός τά τοῦ θανάτου, παρακούοντας τόν Θεό, αὐτός ὁ ἴδιος θά εἶναι αἴτιος τοῦ θανάτου του.
Ὥστε λοιπόν βλέπουμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος τοποθεττεῖται στόν Παράδεισο ἀπό τή νηπιακή ηλικία, γιά νά προκόψει καί στό σῶμα καί στήν ψυχή. Καί ἔτσι, φθάνοντας στην τελειότητα –ὅπως εἶπα καί σᾶς τό ξαναλέω– νά γίνει ἀθάνατος καί ἄφθαρτος.
Ἐδῶ νά κάνω μια μικρή παρένθεση. Αὐτό σᾶς τό λέω –θά τό ξαναπῶ καί πιό κάτω– γιά νά ἔχετε ἀνά πᾶσα στιγμή δεμένο τό θέμα μέσα στήν ἀντίληψή σας. Ὅλα αὐτά θά τά ἀναλάβει ὁ Χριστός μετά, ο νέος Αδάμ. Θά περάσει από τόν θάνατο, ὅπως πέρασε καί ὁ Αδάμ, μέ τή διαφορά ὅμως ὅτι Ἐκεῖνος, ἀπό ἀνθρώπινης πλευρᾶς, τήρησε τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ· ὑπάκουσε στόν Θεό, ἔγινε ὑπάκουος μέχρι θανάτου, καί μάλιστα σταυρικοῦ· «γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ» (Φιλιπ. 2, 8.), ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος.
Ὁ παλαιός Ἀδάμ παράκουσε ὁ νέος Ἀδάμ ὑπακούει, καί μένει στο θέλημα τοῦ Πατρός. Ἦλθα, λέει, να τηρήσω τό θέλημα του Πατέρα μου. (Ἰωάν. 6, 38. Βλ. Ἰωάν. 4,34. 5,30. Ματθ. 5,17. Ἰωάν. 15,10 κ.ά.) Μέ τήν ανθρώπινη φύση· το τονίζω αυτό το πράγμα. Πεθαίνει με τήν ἀνθρώπινη φύση επάνω στόν σταυρό· γίνεται υπάκουος ἕως θανάτου... θανάτου δέ σταυρικοῦ! Πατέρα μου, λέει στόν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ, ἂν εἶναι δυνατόν, νά μή πεθάνω... νά μήν πιῶ τό ποτήρι τοῦ θανάτου!... Ὅμως ὄχι ὅπως θέλω ἐγώ, ἀλλά ὅπως θέλεις ἐσύ! (Ματθ. 26, 39. Λουκᾶ 22, 42.) καί ἀποθνήσκει ὁ Χριστός ἐπί τοῦ σταυροῦ. Ἀνέλαβε καί τόν θάνατο τοῦ παλαιοῦ Ἀδάμ. (Βλ. Ησ. 53, 4. Ματθ. 20, 28. Μαρκ. 10, 45. Α' Κορ. 15, 3. Γαλ. 1, 4. Α΄ Ἰωάν. 2, 2. Α' Πέτρ. 2, 24. Α' Τιμ. 2, 6. Γαλ. 3, 13.)
Τό ἀποτέλεσμα: Ὁ Χριστός ἀνέστη, καί θά ἀναστηθοῦν καί οἱ νεκροί ὅσοι πιστεύουν στον Χριστό παίρνοντας πίσω πάλι ἐκεῖνα πού εἶχαν στον Παράδεισο πρίν ξεπέσουν.
Τί κάνει ὁ νέος Αδάμ; Διορθώνει τόν παλαιό Αδάμ. Καί πῶς τόν διορθώνει; Καί ἠθικά, καί ὀντολογικά. Τό θέμα τῆς ἀναστάσεως δέν εἶναι ἠθικό θέμα· εἶναι ὀντολογικό· διότι τό ἴδιο μου τό σῶμα, τό ὀντολογικό, τό πραγματικό, αυτή ή οντότητά μου, θά ξανασταθεῖ στά πόδια της, ὅταν θά σηκωθῶ ἀπό τόν τάφο καί θά ἀναστηθῶ. Εἶναι μεγάλο πράγμα.
Βλέπετε λοιπόν ὅτι τό κλειδί τοῦ παλαιοῦ Ἀδάμ εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός; τό καταλαβαίνετε;
Ἐπάνω στο θέμα «ἐργάζεσθαι» λέει πάλι ὁ ἅγιος Θεόφιλος: «Τὸ δὲ εἰπεῖν "ἐργάζεσθαι" οὐκ ἄλλην τινὰ ἐργασίαν δηλοῖ ἀλλ᾽ ἢ τὸ φυλάσσειν τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, ὅπως μὴ παρακούσας ἀπολέσῃ ἑαυτόν, καθὼς καὶ ἀπώλεσεν διὰ ἁμαρτίας» (Πρὸς Αὐτόλυκον 2, 25, PG 6, 10092A.). Το «ἐργάζεσθαι» τί σημαίνει; Νά ἐργασθεῖ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ.
Βέβαια, ὁ ἅγιος Θεόφιλος ἐδῶ ταυτίζει το «εργάζεσθαι» μέ τό «φυλάσσειν»· παίρνει μία ἄλλη θέση του «ἐργάζεσθαι». Διότι μή ξεχναμε ὅτι πάντοτε μία λέξη στην Αγία Γραφή, μιά ἔννοια, μία ἔκφραση, δέν ἔχει μόνο μία ὄψη, ἀλλά ἔχει πολλές ὄψεις. Τό θέμα τῆς ἐργασίας δέν εἶναι μόνο στον τομέα τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν. Γιά τόν Ἀδάμ ήταν αυτό. Αλλά, τί λέτε; θά μπορούσαμε ποτέ νά ποῦμε ὅτι ὁ Ἀδάμ, ἀπό τό πρωί μέχρι το βράδυ –ἄς τό πῶ λιγάκι λαϊκά- θά εἶχε τά χέρια του στις τσέπες –ἀφοῦ δέν φοροῦσε ρούχα!– ξοδεύοντας τόν χρόνο του;... ὅπως κάνουν σήμερα δηλαδή τά ἀγόρια μας καί τά κορίτσια μας, πού βάζουν τά χέρια τους στις τσέπες, καί τρῶνε τόν χρόνο τους, ώρες τῶν ὡρῶν, στούς δρόμους και στις πλατεῖες, κάνοντας βόλτες, πέρα-δῶθε, πέρα-δῶθε, πέρα-δῶθε;... Ἄραγε αὐτό ἔκανε ὁ Ἀδάμ στόν Παράδεισο;...
Μόνον αὐτό δέν ἔκανε, παιδιά· μόνον αὐτό! Τό «ἐργάζεσθαι» (πού εἶναι ἀπαρέμφατο, καί σημαίνει τό νά ἐργάζεται κάποιος, καί δέν εἶναι «ἐργάζεσθε», πού εἶναι προστακτική ἐνεστῶτος, β΄ πληθυντικοῦ) ἔχει καί ἄλλη ὄψη.
Ὁ Σεβηριανός λέει τό ἑξῆς: «Φυλάττειν δὲ αὐτὸν ἀπὸ τίνος; Ληστὴς οὐκ ἦν, οὐδὲ ὁ ἐπιβουλεύων· ἀλλ᾽ἵνα φυλάξῃ αὐτὸν ἑαυτῷ, ἵνα μὴ παραβὰς ἀπολέσῃ αὐτόν» (Βλ. Αρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, σ. 51.). Να φυλάει τόν Παράδεισο ἀπό ποιόν; Ληστής δέν ὑπῆρχε, οὔτε κάποιος πού νά ἔχει κακές προθέσεις πρός τόν Παράδεισο ή τον Αδάμ αλλά ἔπρεπε να φυλάξει τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του, για να μην τον χάσει διαπράττοντας παράβαση. Έπρεπε να κάνει προσευχή! Προσευχή, παιδιά! Το φαντάζεστε αυτό;
Ἡ προσευχή ήταν ἕνα κυριώτατο ἔργο του Αδάμ μέσα στον Παράδεισο. Η προσευχή! Ναί, κύριο έργο!
Ἕνα κυριότατο ἔργο του Αδάμ μέσα στον Παράδεισο –θά τό δοῦμε λίγο πιο κάτω– ἦταν ἡ κοινωνία του μέ τόν Θεό. Διότι, ἐάν κι ἐμεῖς προσπαθούμε να ζοῦμε ὅλη τήν πνευματική ζωή, με πολύ κόπο και ιδρώτα καί ἀγώνα, εἶναι γιατί θέλουμε ἐκεῖ νά φθάσουμε, στό νά ἔχουμε μιά κοινωνία μέ τόν Θεό, κι αὐτό εἶναι τό ἀποκορύφωμα κάθε εργασίας μας, (Ὁ π. Αθανάσιος, σχολιάζοντας το «καὶ ὄψονται τὸ πρόσωπον αὐτοῦ» (τοῦ Ἰησοῦ), στο 22ο κεφάλαιο τῆς Ἀποκαλύψεως, ἐπιλέγει: Ἐδῶ, ἀγαπητοί μου, βρισκόμαστε στην καρδία τῆς καρδίας ὅλου τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως!... ἀκόμη καί ὁλοκλήρου τῆς Αγίας Γραφῆς!... ὅλων τῶν χριστιανικῶν ἀγώνων, τῆς πίστεως, τῆς ἐλπίδος καί τῆς ἀγάπης!... Στην καρδία βρισκόμαστε! Τα πάντα εἶναι ἐδῶ! Εἶναι ἡ κεκρυμμένη, εἶναι ἡ ποθητή, εἶναι ἡ ἐλπιζομένη, εἶναι ἡ ἀποκαραδοκουμένη αἰωνία θεωρία του προσώπου τοῦ Θεοῦ, ὅπως λέει στην Πρός Ρωμαίους ἐπιστολή ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Ρωμ. 8,19)! Αὐτό εἶναι! Ὅ,τι καί ἄν κάνουμε στη ζωή μας, κάθε αγώνας, κάθε προσπάθεια, εἶναι γιά νά φθάσουμε κάποτε νά δοῦμε τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ!...) τότε τό ἴδιο δέν μποροῦμε νά ποῦμε καί γιά τόν Ἀδάμ, ὅτι ἡ κοινωνία του μέ τόν Θεό ήταν μία εργασία, καί μάλιστα ἡ κατ' ἐξοχήν ἐργασία;
Ἀλλά καί κάτι ακόμα· τό «ἐργάζεσθαι» ἦταν πράγματι καί τό νά ἐργάζεται, μέ τήν ἔννοια πού τό λέμε καί ἐμεῖς σήμερα.
Μάλιστα θα μπορούσαμε νά ποῦμε τό ἑξῆς. Πολλές φορές κατηγόρησαν τόν Χριστό ὅτι ἔκανε έργασία το Σάββατο. Καί τί ἐργασία ἔκανε; θεράπευε ανήμπορους ἀνθρώπους, ἀσθενεῖς ἀνθρώπους. Τόν κατηγοροῦσαν λοιπόν ὅτι ἐργάζεται! Ναί, ἦταν ἐργασία δεν τό ἀρνεῖται κανείς· ἀλλά τί εἴδους ἐργασία; ἀπό ἐκείνη πού πράγματι εἶχε ἀπαγορεύσει ὁ Θεός; Ὁ Θεός εἶχε ἀπαγορεύσει τήν βιοποριστική εργασία τήν ἡμέρα τοῦ Σαββάτου –αντίστοιχα σήμερα τήν Κυριακή.
Γιατί, ἀδελφέ μου, θά ἤθελες να δουλέψεις τήν Κυριακή; Γιά νά βγάλεις λεφτά. Γιατί;... Φοβᾶσαι μήπως τήν ἑπόμενη ἑβδομάδα θα πεθάνει ὁ Θεός, καί δέν θά ἔχεις να περάσεις; δέν θά ἔχεις να φᾶς;...
Αὐτό ἀκριβῶς γινόταν καί στήν ἔρημο, πού μερικοί μάζευαν παραπάνω μάννα νά τό ἔχουν γιά τήν έπόμενη ἡμέρα ...μήπως πεθάνει ὁ Θεός καί δέν ρίξει μάννα, καί μετά πῶς θά ζοῦσουν αὐτοί!... –οἱ ἄλλοι βέβαια ἄς πέθαιναν· δέν εἶχε σημασία· αὐτοί νά ζήσουν μόνο! Εἶναι πολύ κοντά πράγματα αὐτά εἶναι δεῖγμα ἀπιστίας. Αὐτήν τήν ἐργασία ἀπαγορεύει ὁ Θεός.
Αλλά ὑπάρχουν καί ἄλλου εἴδους ἐργασίες. Ἐδῶ, ἄς ποῦμε, Κυριακή δέν εἶναι σήμερα; Δέν κάναμε έργασία; Λειτουργήσαμε το πρωί, κινηθήκαμε μετά, ἤρθαμε ἐδῶ... Εργασία ἔγινε. Εργασία κάνω εγώ τώρα πού σᾶς μιλάω, ἐργασία κάνετε κι ἐσεῖς πού μέ ἀκοῦτε. Ο μαθητής στο σχολεῖο τί παραπάνω κάνει; Λέμε ἐργάζεται ὁ μαθητής. Τί ἄλλο κάνει; Ακούει τίς παραδόσεις τῶν μαθημάτων. Δέν εἶναι ἐργασία αὐτό; Μέ αὐτήν τήν ἔννοια, ὁ Χριστός εἶπε: «Ὁ πατήρ μου ἕως ἄρτι ἐργάζεται, κἀγὼ ἐργάζομαι» (Ἰωάν. 5, 17.). Ποιά ἡ ἐργασία τοῦ Πατρός; ἡ συντήρηση του παντός. Ποιά ἡ ἐργασία τοῦ Υἱοῦ; ἡ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων, (Βλ. Νικηφόρου Καλλίστου, Ἑρμηνεία εἰς τοὺς Ἀναβαθμοὺς τῆς Ὀκτωήχου, ἐν Ἱεροσολύμοις 1862, σ. 28: «Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, φύσει Θεὸς ὢν τέλειος, πάντα τὰ ὑπὸ κτίσιν ὄντα, οὐρανόν, γῆν, καὶ τὰς ἐν αὐτοῖς δυνάμεις παρέχει τὰ ἑαυτῶν πράττειν. Οὐ τοῦτο δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ συνέχει ἐς δεῦρο καὶ συντηρεῖ· εἰ γὰρ ἀπρονόητα καὶ ἀνεπιμέλητα ἦσαν ἐπικουρίας Θεοῦ, ἔκπαλαι ἂν διεῤῥύη· διὰ τοῦτό φησι καὶ ὁ Κύριος, ὁ Πατήρ μου ἕως ἄρτι ἐργάζεται κἀγὼ ἐργάζομαι, ἤτοι τὴν τῶν ἀνθρώπων σωτηρίαν, ὥς τινες ἔφασαν, ἢ καὶ τὸν κόσμον αὐτόν, τὸ ἐνεργεῖν δηλαδὴ τὰ στοιχεῖα... Εἰ γοῦν ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς ἕως ἄρτι ἐργάζονται, πάντως καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἰσοδύναμον αὐτοῖς ὄν».)
Ἐάν λοιπόν ὁ Θεός ἐργάζεται, ὁ ἄνθρωπος δεν θα πρέπει νά ἐργάζεται; Ἡ ἐργασία ἀνακλά στον ανθρωπο τήν ἐργασία τοῦ Δημιουργοῦ του, καί ἀποτελεῖ ἕνα σπουδαῖο στοιχεῖο τῆς εἰκόνας τοῦ Θεοῦ μέσα στόν ἄνθρωπο.
Ἡ ἐργασία εἶναι εὐλογία. Ἡ ἐργασία δέν δόθηκε ἔξω ἀπό τόν Παράδεισο" δόθηκε μέσα στον Παράδεισο· μέ τή διαφορά πώς, ὄχι μόνο ἡ ἐργασία, ἀλλά καί πολλά ἄλλα πράγματα, ἔξω ἀπό τόν Παράδεισο, μεταβλήθηκαν πολλές φορές σε μία καρικατούρα, πῆραν μία ἐκτροπή. Ἔτσι, ἡ ἐργασία, στις διαστάσεις πού ὁ Θεός τήν εὐλόγησε, ξέρετε τί ἔγινε ἔξω ἀπό τόν Παράδεισο; ἔγινε δουλεία!... αὐτό πού λέμε καί στή γλώσσα μας· δουλειά! Καί μάλιστα δέν λέμε τώρα πιά ἐργασία, ἀλλά, θέλοντας να κάνουμε δῆθεν πιό ἁπλή τή γλώσσα μας, νά τή φτωχύνουμε δηλαδή στην πραγματικότητα καί ὄχι νά τήν κάνουμε πιό ἁπλή, λέμε· ἡ δουλειά μου, ἡ δουλειά... δέν λέμε ἡ ἐργασία.
Εἶναι ὑποτιμητικό νά λέμε δουλειά, γιατί θυμίζει την δουλεία· κατεβάζουμε τον τόνο, τόν βάζουμε στη λήγουσα, καί τό κάνουμε δουλειά. Εἶναι ἡ δουλεία· καί δουλεία σημαίνει σκλαβιά!
Πράγματι, ὅταν ὁ Θεός εἶπε στον Αδάμ μέ κόπο καί μέ ιδρώτα θα τρῶς τό ψωμί σου, (Βλ. Γέν. 3, 19.) ἡ ἐργασία μεταβλήθηκε σε δουλεία. Καί δυστυχῶς σήμερα με αυτή τήν Έννοια βλέπουμε τήν ἐργασία μας, ἐνῶ θά ἔπρεπε νά τή βλέπουμε σαν μιά αληθινή εὐλογία τοῦ Θεοῦ, μιά εὐλογία ἡ ὁποία δέν θά εἶχε τίποτα ἄλλο παρά νά μᾶς βελτιώσει καί τή σωματική μας καί τήν πνευματική μας κατάσταση.
Πέστε σ' ἕναν ἄνθρωπο νά μή δουλέψει ποτέ, νά μή κινήσει τα χέρια του... Δέν θά ὑπῆρχε μεγαλύτερη καταδίκη από αυτό! Εἶναι φοβερό πράγμα. Φοβερό! Ὁ ἄνθρωπος θέλει νά κινεῖται· ἡ δομή τῶν μελῶν τοῦ σώματός του εἶναι γιά νά ἐργάζεται. Ἔτσι φτιάχτηκε· γιά νά ἐργάζεται. Μέ τή διαφορά μόνο πώς ἡ ἐργασία στον Παράδεισο ἦταν ἄκοπη, εὐχάριστη –ὄχι βιοποριστική, ὄχι δουλεία, ὅπως σᾶς ἐξήγησα- καί ψυχαγωγική. Ὅπως τά μικρά παιδιά ἐργάζονται παίζοντας, ἔτσι καί ὁ Ἀδάμ ἐργαζόταν, καί αὐτή ἡ ἐργασία ἦταν μία διασκέδαση.
Βέβαια, δέν μοῦ ἀρέσει ἡ λέξη διασκέδαση, γιατί διασκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω· καί ὁ Ἀδάμ δέν διασκόρπιζε τόν χρόνο του, οὔτε τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς του, ὅπως ἐμεῖς σήμερα δια-σκεδάζουμε (ἀπό τό ρήμα σκεδάννυμι) δηλαδή διασκορπίζουμε. Ὁ Ἀδάμ ἐργαζόταν· καί αὐτό σημαίνει ὅτι μέ τήν έργασία του αὐτή ἔφτανε σέ μία ψυχ-αγωγία, σέ μία ἀγωγή τῆς ψυχῆς, δηλαδή σέ μιά ἀνάπτυξη τῆς ψυχῆς. Καί ἄν τό θέλετε –ἐπειδή πιά δυστυχῶς κρατοῦμε μόνο τις λέξεις χωρίς τό περιεχόμενο– ἐκεῖ θά πρέπει νά ὁδηγεῖ τούς ἀνθρώπους ἡ ψυχαγωγία. Γι' αὐτό, ὅταν θέλουμε να παίξουμε ἕνα παιχνίδι ἤ νά κάνουμε κάτι ἄλλο για να ψυχαγωγηθοῦμε, θα πρέπει νά ἀναρωτηθούμε: Αυτό θά μοῦ ἀνεβάσει τήν ψυχή; θά μοῦ δώσει ἀγωγή στην ψυχή μου; ἤ μήπως θά μέ καταστρέψει;
Βλέπετε; Καταλαβαίνετε τί κάνουμε τώρα; Μία ἀνατοποθέτηση τῶν ἐννοιῶν. Σ' αυτό τί μᾶς βοηθάει; Μά, ἁπλούστατα, τό πρότυπο Αδάμ, τό ἀρχέτυπο Αδάμ. Αλλά τό ἀρχέτυπο Αδάμ δέν τό ἔχουμε. Ἔχουμε ὅμως τό ἀρχέτυπο Χριστός. Κι ἔτσι, ὅ,τι ἔχουμε στόν Αδάμ, καλῶς· ὅ,τι δέν ἔχουμε, ανατρέχουμε στόν Ἰησοῦ Χριστό. Ὅλες αὐτές οἱ ἀναθεωρήσεις λοιπόν μᾶς βοηθοῦν νά ἔχουμε τελικά μέσα μας ἕνα πρότυπο.
Αλλά ποιά θά ἦταν ἡ πορεία τοῦ Ἀδάμ μέσα στόν Παράδεισο; Πῶς θά ξεκινοῦσε; Εἴπαμε ὅτι ἦταν νήπιο· θά μεγάλωνε.
Πολύ ὡραῖα μᾶς τό λέει αὐτό ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος, σε ένα πολύ δυνατό χωρίο· σᾶς τό διαβάζω:
«Ἔδει δὲ τὸν ἄνθρωπον πρῶτον γενέσθαι, καὶ γενόμενον αὐξῆσαι, καὶ αὐξήσαντα ανδρωθῆναι, καὶ ἀνδρωθέντα πληθυνθῆναι, καὶ πληθυνθέντα ἐνισχύσαι, καὶ ἐνισχυθέντα δοξασθῆναι, καὶ δοξασθέντα ιδεῖν τὸν ἑαυτοῦ Δεσπότην.» (Κατὰ Αἱρέσεων, Ἔλεγχος καὶ Ἀνατροπὴ τῆς Ψευδωνύμου Γνώσεως, Βιβλίο 40, PG 7, 1108CD.)
Δηλαδή. Ἔπρεπε ὁ ἄνθρωπος πρῶτα να δημιουργηθεῖ· καί ὅταν θά δημιουργεῖτο, να αυξηθεῖ· καί αὐξανόμενος, νά ἀνδρωθεῖ, να ωριμάσει στην ηλικία· καί ὅταν ἀνδρωθεῖ, νά πληθυνθεί, να αναπτυχθεί έσωτερικά· καί ὅταν πληθυνθεῖ, νά ἐνισχυθεῖ· καί ὅταν ένισχυθεῖ, νά δοξασθεῖ· καί ὅταν δοξασθεῖ, νὰ δεῖ τὸν Δεσπότη του.
Προσέξτε: δέν εἶπε ὁ Θεός «αὐξάνεσθε»; δέν εἶπε «καὶ πληθύνεσθε»; Το «αὐξάνεσθε» αναφέρεται στην ὡρίμανση τοῦ ἀνθρώπου ἡλικιακά. Το «πληθυνθήναι» ὅμως δέν ἀναφέρεται στο θέμα να κάνει παιδιά· διότι ὁ Ἀδάμ μπορεῖ νά μήν ἔπεφτε, καί ὁ Θεός βέβαια θα το γνώριζε αυτό. Τόν ἔκανε τελικά όπως τόν ἔκανε για να μπορεῖ νά κάνει παιδιά. Δέν σημαίνει ὅτι οπωσδήποτε θά τόν ἔκανε ἔτσι· ὄχι. Τό ἔχουμε καί ἄλλοτε πει πώς τό θέμα γάμος εἶναι σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου. Θά εἰσερχόταν ὁ θάνατος· καί ὁ Θεός, γιά νά μή άπωλεσθεῖ τό ἀνθρώπινο γένος, δημιούργησε τους πρωτοπλάστους μέ τή δυνατότητα νά ἀφήσουν ἀπογόνους. (Βλ. Α΄ Κορ. 7, 39. Ματθ. 22, 30-32. Ομοίως βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 150, ἔκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2018,)
Αλλά τό «πληθυνθῆναι ἐδῶ ἀναφέρεται σε κάτι ἄλλο· ἀναφέρεται στήν ἀξιοποίηση τοῦ κατ' εἰκόνα καί τοῦ καθ᾽ ὁμοίωσιν. Δηλαδή νά πληθυνθεῖ, νά ἀναπτυχθεῖ ὁ ἄνθρωπος, να μπορεῖ μέσα του να αυξήσει αὐτά τά χαρακτηριστικά, καί τότε νά ἐνισχυθεῖ, δηλαδή νά δικαιώσει τις προοπτικές του στό νά γίνει ἅγιος· καί ὅταν θά ἔφθανε να γίνει ἅγιος, τότε να δοξασθεῖ, δηλαδή νά θεωθεῖ, καί στό τέλος νά δεῖ τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. (Βλ. ύποσημ. 21, σελ. 166.)
Αὐτή θά ἔπρεπε νά ἦταν ἡ πορεία τοῦ Ἀδάμ μέσα στον Παράδεισο.
Ξέρετε ὅμως κάτι; ἡ ἴδια πορεία ἰσχύει και για μᾶς. Τό καταπληκτικό εἶναι ὅτι ὁ Θεός δέν ἀλλάζει ἐκεῖνο πού θέτει. Στόν Ἀδάμ, ἐπί παραδείγματι, είπε: Δέν θά φᾶτε ἀπό τόν καρπό αὐτόν. Ὁ Ἀδάμ τί ἔπρεπε να κάνει; Να πιστέψει. Ὁ Θεός καί σ' ἐμᾶς πάλι λέει: Θα πιστέψεις γιά νά σωθεῖς. Τώρα ὅμως σέ τί; Σ' ἕναν νέο καρπό τῆς ζωῆς· ὄχι του δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, ἀλλά τῆς ζωῆς. (Βλ.. Μάθημα 30ο, υποσημ. 37. Ἡ εἰκόνα τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς Επανέρχεται στην Αποκάλυψη (22, 4). Αναμφίβολα πρόκειται για συμβολισμό. Στην Αποκάλυψη άλλωστε –πού ἔχει ικανή αντιστοιχία μέ τή Γένεση– επαναλαμβάνονται πολλές από τις εικόνες τῆς Παλαιάς Διαθήκης, βρίσκοντας πιά τήν τελική τους πραγμάτωση.)
Θά δοῦμε προσεχῶς ὅτι στον Παράδεισο ὑπῆρξαν δύο δένδρα· ἕνα τῆς ζωῆς καί ἕνα τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Καί ποιό εἶναι τό δένδρο τῆς ζωῆς; ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Πρέπει να πιστέψουμε στόν Ἰησοῦ Χριστό. Τότε στους πρωτοπλάστους ὁ Θεός εἶπε: Από τόν καρπό αὐτόν μή φᾶτε. Σήμερα ὅμως μᾶς λέει: Από τόν καρπό τοῦ ἄλλου δένδρου, τῆς ζωῆς, πρέπει να φάτε, δηλαδή πρέπει να κοινωνεῖτε. (Βλ. Ιωάν. 6, 53-54.) Ἐμεῖς δέν κοινωνούμε. Τί κάνουμε δηλαδή; Δέν πιστεύουμε. Μά δέν θα ζήσουμε στήν αἰωνιότητα ἐάν δέν κοινωνοῦμε. Δέν το πιστεύουμε;
Βλέπετε, ὁ Θεός δέν παραιτεῖται· ὅ,τι ἔθεσε ὡς τρόπο, ὡς ὁδό, ὡς μέσο, ἐπιμένει σ' αυτό πάντοτε.
Ἔτσι καί ἐδῶ λοιπόν ὁ Θεός δίνει πάντα τό ἴδιο διάγραμμα. Ὅπως καταλαβαίνετε, ἐκεῖνο τό «πληθυνθῆναι, πού εἴπαμε δέν σημαίνει ὅτι πρέπει νά κάνει κανείς παιδιά γιά νά σωθεῖ. Άρα έχει άλλη σημασία, καί εἶναι αὐτή ἀκριβῶς πού σᾶς ἐξήγησα,
Ὁ Ἀδάμ πλάστηκε χωρίς ἁμαρτία, αναμάρτητος, χωρίς ἐλλείψεις, για να μπορέσει να προκόψει εύκολα.
Ἡ ἀρετή, παιδιά, είναι πολύ εύκολη στον άνθρωπο. Ξέρετε γιατί; διότι ἡ φύση του εἶναι τέτοια πού θα μποροῦσε θαυμάσια να προκόψει στην αρετή. Παρεκτράπηκε ὅμως ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου, καί σήμερα είναι δύσκολη ἡ ἀρετή. Αὐτό εἶναι ὅλο. Κατά τα άλλα, από πλευρᾶς δομῆς μας, είναι εύκολο.
Πρῶτα-πρῶτα ὑπάρχει η έλξη· ή έλξη του καλού· ὁ Θεός δηλαδή μᾶς ἕλκει. Εἶναι ἕνα στοιχείο που το ἔβαλε μέσα στόν κάθε ἄνθρωπο· γι' αὐτό ὁ ἄνθρωπος ἀναζητᾶ τόν Θεό. Εἶναι ὁ μεγάλος Μαγνήτης, που έλεκει τόν σίδηρο, τόν ἄνθρωπο. Καί ὑπάρχουν αυτές, θα λέγαμε, οἱ δυναμικές γραμμές από τον μεγάλο Μαγνήτη, αὐτό τό μαγνητικό πεδίο, πού ανά πάσα στιγμή μας περιβάλλει καί μᾶς ἕλκει· ἕλκει ὅλα τά δημιουργήματα καί τόν ἄνθρωπο ·κατ' ἐξοχήν τόν ἄνθρωπο.
Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος ἀποδεικνύεται ὄχι σίδηρος αλλά χαλκός, δηλαδή ένα διαμαγνητικό υλικό, καί φεύγει ἀπό τόν χῶρο τῶν μαγνητικών γραμμών, τῆς μαγνητικῆς ἕλξεως του μεγάλου Μαγνήτου, αυτό σημαίνει ὅτι ἔπαθε μία διαστροφή. Δέν εἶναι περίεργο;
Λέει στους Εβραίους ὁ Θεός, στην Παλαιά Διαθήκη: Εγώ σέ ἔφτιαξα ἄμπελον Σωρήχ (εἶναι ἕνα εἶδος ἀμπελιοῦ πολύ καλής ποιότητος)· πῶς ὅμως ἐσύ μεταβλήθηκες σέ ἄμπελο Σοδόμων και Γομόρρας;... (Βλ. Δευτ. 32, 32. Ησ. 5, 2.)
Εγώ ἔτσι σέ ἔφτιαξα· πῶς ἐσύ ἔγινες κάτι ἄλλο;... Περίεργο πράγμα!... πολύ περίεργο!...
Ὥστε λοιπόν οἱ διαστροφές πού ἔχουμε μέσα μας δέν εἶναι ἀπό τόν Θεό· οἱ διαστροφές εἶναι δικές μας. Ἔχουμε διαστραφεῖ σέ βαθμό πού πιά δέν μποροῦμε νά ἑλκυσθοῦμε ἀπό τόν Θεό, καί φθάνουμε να λέμε δέν θέλω ἤ δέν μπορῶ. Ἔχουμε πάθει πολύ μεγάλη διαστροφή! Γι' αυτό καί σᾶς εἶπα ὅτι ἡ ἀρετή θά ἦταν εὔκολη, ἄν δέν διαστρεφόταν ἡ φύση μας.
Ὁ Χριστός ὅμως εἶπε τοῦτο· ὅτι ἡ ὁδός πρός τήν ζωή εἶναι στενή και τεθλιμμένη, καί ἡ πύλη πού ὁδηγεῖ στή ζωή εἶναι στενή. (Βλ. Ματθ. 7, 14.) Γιατί τό εἶπε αὐτό; Δέν εἶχε ὑπόψη Του τόν παλαιό Αδάμ μέσα στόν Παράδεισο, ἀλλά τούς ξεπεσμένους, τούς πεπτωκότες ἀπογόνους του. Καί ἐπειδή γνωρίζει ὅτι ἔχουμε πάθει αὐτήν τή διαστροφή, ζητᾶ τήν ἐπιστροφή μας. Αλλά τί πρέπει να κάνουμε γιά νά ξαναγυρίσουμε στήν ἕλξη προς τόν Θεό; Θά πρέπει να πιέσουμε τόν ἑαυτό μας, πρέπει νά ἀγωνιστοῦμε. Γι' αυτό λέει «ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται, καὶ βιασταὶ ἁρπάζουσιν αὐτήν» (Ματθ. 11, 12. Λουκᾶ 16, 16.).
Ὅπως καταλαβαίνετε λοιπόν, παιδιά, εἶναι ἀνάγκη κάπως ἔτσι νά ἀρχίσουμε νά ἀντιλαμβανόμαστε τόν Ἀδάμ πρό τῆς πτώσεως.
Αλλά, ὅπως βλέπετε, τό θέμα εἶναι μεγάλο, ἀκόμη δέν τελείωσε· ὑπάρχουν καί ἄλλα στοιχεῖα πού εἶχε ὁ Αδάμ μέσα στόν Παράδεισο, καί πού τόν ἔκαναν ἐξαίσιο... ἐξαίσιο! Θά δεῖτε ὅτι ὁ Ἀδάμ δέν ἦταν γυμνός. Διότι ὅταν τόν ρώτησε ὁ Θεός Καί ποιός σοῦ εἶπε ὅτι εἶσαι γυμνός; Ποιός σοῦ τό εἶπε;... Εγώ δέν σ᾽ ἔκανα γυμνό! (Γέν. 3,11), συμπεραίνουμε πώς δέν ἦταν γυμνός. Μά γυμνός ἦταν! Ὄχι, δέν ἦταν γυμνός ὁ Ἀδάμ· εἶχε ἔνδυμα, ἔνδοξο, καταπληκτικό, σπουδαῖο!
Ὥστε λοιπόν ὁ Ἀδάμ εἶχε καί ἄλλα γνωρίσματα, παιδιά, τά ὑπόλοιπα γνωρίσματά του, πρῶτα ὁ Θεός, θά τά δοῦμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή.
Κυριακή 13 Νοεμβρίου 1983
31η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
