Τό δένδρο τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ (Β΄)

†.Όπως θυμᾶστε, παιδιά, την περασμένη φορά εἴχαμε αναφερθεῖ στό θέμα του δένδρου τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ, καί εἴχαμε δεῖ τί ἀκριβῶς εἶναι αὐτή ἡ γνώση. Εἴχαμε πεῖ ὅτι ὁ Ἀδάμ ἦταν νήπιος, καί ὡς νήπιος βεβαίως δέν ἦταν δυνατόν νά μπορέσει να κάνει καλή χρήση τῶν δικῶν του δυνάμεων. Γι' αὐτόν τόν λόγο ὁ Θεός τοῦ εἶπε ὅτι δέν ἔπρεπε νά δοκιμάσει ἀπό τό δένδρο τῆς γνώσεως· δηλαδή τοῦ ἔθεσε καθαρά θέμα ὑπακοῆς. 

   Ὅταν ὁ διάβολος κατόπιν θά ἐρχόταν νά τοῦ πεῖ ψέματα πώς ὁ Θεός ἔδωσε αὐτήν τήν ἐντολή γιά νά μή θεωθοῦν αὐτός καί ἡ Εὔα, θά τοῦ ἀποκάλυπτε τί δυνατότητες εἶχε. Διότι πράγματι ὁ Ἀδάμ θά θεωνόταν· εἶναι γνωστό ὅτι ὁ προορισμός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ θέωση. (Ὁ Θεόφιλος Αντιοχείας φαίνεται πώς χρησιμοποιεῖ πρῶτος τόν ὅρο θέωση, στην Πρὸς Αὐτόλυκον ἐπιστολή του, περιορίζοντας τή σημασία του σ' αυτήν τῆς ἀθανασίας. Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος συσχετίζει τήν ἔννοια της θεώσεως μέ τήν ἐνσάρκωση τοῦ Λόγου. Ο δέ Θεοδώρητος Κύρου αἰτιολογεῖ: «Οὕτω καὶ θεὸς ὁ ἄνθρωπος ὠνομάσθη, ἐπειδὴ εἰκὼν προσηγορεύθη Θεοῦ.» (Ερωτήσεις εἰς τὴν Γένεσιν, Κ', PG 80, 105D). Ἴσως ὁ πιό ἀναγνωρισμένος ὅρος γιά τήν θέωση προέρχεται ἀπό τόν μέγα Αθανάσιο (Λόγος περὶ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου, PG 25, 96: «αὐτὸς γὰρ ἐν ηνθρώπησε, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν»). Κατά τόν μεγάλο ρώσο θεολόγο π. Γεώργιο Φλωρόφσκι, θέωση σημαίνει υἱοθεσία ἀπό τόν Θεό (Οἱ Ἀνατολικοί Πατέρες του 4ου αιώνα, ἐκδ. Πουρναρᾶς, Θεσ/νίκη 1991, σ. 69). Βλ. Ρωμ. 8, 15. Γαλ. 4, 5. Ἐφεσ. 1, 4) Ἔρχεται ὅμως ὁ διάβολος καί τοῦ ἀποκαλύπτει τό πράγμα ἄκαιρα. Αυτή λοιπόν ή γνώση ἦταν μίαγνώση ὠφέλιμη ἀλλά ἄκαιρη· καί ἀφοῦ ἦταν ἄκαιρη, ἦταν καί ἐπικίνδυνη. Τό ἁμάρτημα τοῦ Ἀδάμ ἦταν ἡ παρακοή, τό ὅτι δηλαδή δέν ὑπάκουσε στον Θεό.

   Αλλά τό γεγονός ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ἄν καί νηπιάζει ἀκόμα, προσπαθεῖ νά ἐκμεταλλευθεῖ τίς δυνάμεις τῆς φύσεως ἤ τίς δυνατότητες τις δικές του, συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

   Ὑπάρχει ἕνας μύθος εὐρωπαϊκός, του λεγομένου μαθητευόμενου μάγου, πού κάποιος μεγάλος μουσουργός τόν ἔχει κάνει καί μουσικό ἔργο. (Ἦταν ὁ Γάλλος συνθέτης, μουσικοκριτικός και δάσκαλος, Πώλ Ντυκά (Paul Abraham Dukas, 1865-1935) Θά σᾶς τόν πῶ μέ δύο λόγια. 

   Κάποτε ἦταν ἕνας μάγος καί εἶχε ἕναν μαθητευόμενο. Εἶχε ἕνα μεγάλο δωμάτιο, μέσα στό ὁποῖο εἶχε ὅλα τά μαγικά του σκευάσματα, μαγικά βιβλία καί λοιπά.

   Μιά μέρα λοιπόν ὁ μάγος εἶπε στον μαθητή του ὅτι θά ἀπουσιάσει, καί γι' αὐτό ἔπρεπε νά προσέξει μερικά πράγματα. Ἐπιπλέον τοῦ ἔδωσε τήν ἐντολή να σφουγγαρίσει τόν χῶρο ὅσο ἐκεῖνος θά ἔλειπε. Ὅταν ἔφυγε τό ἀφεντικό του, ὁ μαθητευόμενος σκέφθηκε ὅτι θά ἦταν καλό νά μήν πάει να βγάλει αυτός νερό από τό πηγάδι, ἀλλά νά ἐπικαλεστεῖ τίς μαγικές δυνάμεις γιά νά τοῦ φέρουν τό νερό. 

   Πράγματι, ἄνοιξε ἕνα χοντρό βιβλίο, κι ἐκεῖ βρῆκε μιά συνταγή γιά τόν σκοπό πού ἤθελε. Ἐπικαλέστηκε λοιπόν τις δυνάμεις αυτές, οἱ ὁποῖες ἐμφανίστηκαν καί τόν ρώτησαν τί ἤθελε. Αὐτός εἶπε: Θέλω νά μοῦ φέρετε νερό ἀπό τό πηγάδι. Καί τότε ἄρχισαν νά ἔρχονται οἱ κουβάδες μέ τό νερό ὁ ἕνας μετά τόν ἄλλον καί νά χύνουν τό νερό μέσα ἐκεῖ στό δωμάτιο γιά νά πλυθεῖ ὁ χῶρος. 

   Βέβαια, ἔτριβε τα χέρια του ἀπό τή χαρά του ὁ μαθητευόμενος μάγος, ὅταν εἶδε ὅτι μέ τόν τρόπο αὐτόν μποροῦσε νά ἔχει νερό. Τί ὡραῖα, τί θαυμάσια... ἔλεγε, δέν κουβαλάω ἐγώ νερό· κουβαλοῦν αὐτές οἱ δυνάμεις!

   Εἶδε ὅμως ὅτι οἱ κουβάδες συνέχιζαν νά ἔρχονται διαρκῶς καί διαρκῶς, ἀλλά δέν γνώριζε μέ ποιόν τρόπο να σταματήσει τόν ἐρχομό τους. Ἄνοιξε πάλι τό χοντρό τό βιβλίο νά βρεῖ κάτι αντίστοιχο, ἀλλά δέν μποροῦσε νά βρεῖ τίποτα. Ἔτσι, τό νερό ἄρχισε ν᾿ ἀνεβαίνει· συνέχεια ἔρχονταν οἱ κουβάδες καί ἄδειαζαν τό νερό. Τότε ἄρχισε νά ἀνησυχεί, καί φυσικά δέν ἤξερε τί να κάνει· κόντευαν να πλημμυρίσουν ὅλα μέσα σ' ἐκεῖνον τόν χῶρο! 

   Επάνω στήν ὥρα ἔρχεται καί τό αφεντικό του, ο μάγος. Τοῦ λέει: Τί εἶναι αὐτά! Τότε ἐκεῖνος, πού βέβαια γνώριζε τη μαγική συνταγή, κατάφερε να στα ματήσει τίς δυνάμεις ἐκεῖνες που κουβαλούσαν μέ τόν τρόπο αὐτόν τό νερό στον μαθητευόμενο μάγο. 

   Αὐτός ὁ μύθος αὐτό ἀκριβῶς ἐκφράζει τη στάση τοῦ ἀνθρώπου ἔναντι τοῦ δένδρου τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ. Αὐτό εἶναι. Εἶναι φοβερό! 

   Πράγματι, μέχρι σήμερα ἡ ἀνθρωπότητα δέν κατάφερε να ὡριμάσει –δέν κατάφερε σαν σύνολο έννοεῖται– καί τελικά ἔμεινε στάσιμη η κατάστασή της, ἐπειδή δέν γνώρισε τόν Ἰησοῦ Χριστό. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἦρθε να διορθώσει τα πράγματα καί νά δώσει τήν ὡριμότητα ἐκείνη που χρειαζόταν, γιά νά μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἀντιληφθεῖ καί τίς δυνάμεις τῆς φύσεως, ἀλλά καί τίς δυνάμεις τοῦ ἑαυτοῦ του. 

   Εἴχαμε πεῖ τήν περασμένη φορά πώς ἡ μία ἀπό τίς κύριες δυνάμεις τοῦ ἀνθρώπου εἶναι καί ἡ ἐλευθερία πού ἔχει· μιά ἐλευθερία τῆς ὁποίας τό μέγεθος μένει ἀκατανόητο στόν ἄνθρωπο. Τόσο μεγάλη εἶναι αὐτή ἡ ἐλευθερία, πού ὁ Θεός ὄχι μόνο δέν ἐμποδίζει τόν ἄνθρωπο νά ἁμαρτήσει, ἀλλά καί παρασκευάζει το σχέδιο τῆς σωτηρίας του! Μέχρι αὐτοῦ τοῦ βαθμοῦ εἶναι ἡ ἐλευθερία πού δόθηκε στόν ἄνθρωπο! Καί ἡ ἄλλη κύρια δύναμη εἶναι ἡ δυνατότητα τοῦ ἀνθρώπου νά θεωθεῖ. 

Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν, ἐπειδή ἀκριβῶς δέν ἔκανε καλή χρήση τῶν πραγμάτων στον Παράδεισο, συνεχίζει νά νηπιάζει. Ὅταν ἐπί παραδείγματι λέει ἐγώ εἶμαι ὁ θεός, ἐγώ θά θεωθῶ μόνος μου, συνεχίζει αὐτό τό προπατορικό αμάρτημα· μιμεῖται δηλαδή τή στάση πού τήρησαν οἱ πρωτόπλαστοι ἀπέναντι στον Θεό, γιά τό θέμα του δένδρου τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ. 

   Λέγαμε ἐπίσης τήν περασμένη φορά ὅτι ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἁμάρτησε, ἄρχισαν να συσσωρεύονται ἐκεῖ μέσα στο βάθος τῆς ψυχῆς του ὅλες θα λέγαμε οἱ καταβολές τοῦ κακοῦ· εἶναι αὐτό πού λέμε ὑποσυνείδητο. Μέσα στο υποσυνείδητό μας υπάρχουν ὅλες οἱ καταβολές τῶν διαστροφῶν τῆς ψυχῆς ὅλων τῶν γενεῶν καί ὅλων τῶν προγόνων μας. (Ὁ Ἑλβετός ψυχίατρος Κάρλ Γιούνγκ (1875-1961) αὐτό τό όνομάζει συλλογικό ἀσυνείδητο –σέ ἀντιδιαστολή μέ τό προσωπικό ασυνείδητο- καί τό ὁρίζει ὡς τήν περιοχή τῆς ψυχῆς πού εἶναι ἀπείρως ἀρχαιότερη ἀπό τήν προσωπική ζωή του ατόμου, καί φαίνεται πώς περιέχει ορισμένα σχέδια, τα αρχέτυπα, πού εἶναι κοινά γιά ὅλη τήν ἀνθρωπότητα. Τό συλλογικό υποσυνείδητο, ὅπως λέει, εἶναι μιά βάση δεδομένων, πού χρειάστηκε αἰῶνες γιά νά συγκροτηθεῖ, ἀλλά συνοδεύει πλέον τήν ἀνθρώπινη ύπαρξη. Ἡ συλλογική κληρονομιά τῆς ἀνθρωπότητος υπάρχει στον καθένα μας, ἀποτελώντας ἕνα συλλογικό ασυνείδητο, πού ἐντυπώθηκε στο DNA και βρίσκεται στη βάση του ψυχισμοῦ, ἀποτελώντας το θεμέλιο πάνω στό ὁποῖο ἀναπτύσσεται ὁ ἀτομικός ψυχισμός μας. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος: Εἶναι ἕνα μυστήριο ὁ ἄνθρωπος. Φέρουμε μέσα μας κληρονομιά αἰώνων, ὅλο τό καλό πού βιώθηκε ἀπό τούς προφῆτες, τούς ἁγίους, τούς μάρτυρες, τούς ἀποστόλους, καί κυρίως ἀπό τόν κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό· ἀλλά ἐπίσης καί τό κακό που υπάρχει στον κόσμο, από τον Αδάμ μέχρι σήμερα. (ἀπό τό Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου Βίος και Λόγοι, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Χρυσοπηγής, 2015)

   Ἐγώ κουβαλάω μέσα μου ὅ,τι οἱ πρόγονοί μου ἔζησαν, ὅ,τι οἱ πρόγονοί μου διέστρεψαν, ὅ,τι στραβό ἔκαναν, ἐγώ τό ζῶ μέσα μου. Ὅταν ἔρχομαι στον κόσμο, ἡ ψυχή μου ἀναμφισβήτητα δέν εἶναι ἁμαρτωλή· ἔχω ὅμως μία τάση, μία ροπή πρός τήν ἁμαρτία. 

   Προσέξτε· αὐτά ὅλα δέν εἶναι ἡ ἁμαρτία· ἁπλῶς εἶναι οἱ καταβολές πού ὑπάρχουν στήν ψυχή. Γι' αυτό βλέπετε ἕνα μικρό παιδάκι νά ἔχει ἀτομισμό, ἐγωισμό, πεῖσμα, ἰδιοτέλεια καί λοιπά. Μάλιστα εἶπα ὅλα αὐτά –πού εἶναι συνώνυμα– γιατί ἕνα μικρό παιδί, πολύ μικρό, ἑνός-δύο ἐτῶν, δέν θά πάει να κλέψει, οὔτε νά πεῖ ψέματα· ἀκόμα δέν τά ἔμαθε αὐτά· ἔχει ὅμως ἰδιοτέλεια, πού σημαίνει ὅτι ἔχει αὐτόν τόν ἐγωκεντρισμό. Αὐτός ὅμως ὁ ἐγωισμός ἀπό που προῆλθε; Τόν διδάχθηκε; Ὄχι. Μήπως ἡ ψυχή ἦρθε ἁμαρτωλή στόν κόσμο; Ὄχι. Αλλά τί εἶναι αὐτά τά ἄσχημα στοιχεῖα; Εἶναι οἱ καταβολές πού ὑπάρχουν ἀπό τούς προγόνους. 

   Ἔχουμε βεβαίως τις καλές καταβολές, ἔχουμε καί τις κακές καταβολές. Σᾶς θυμίζω τούς προγόνους τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού ἄλλοι ἀπ' αὐτούς εἶχαν καλές καταβολές, ἄλλοι ὅμως εἶχαν κακές. (Εἶναι ἀξιοσημείωτον ὅτι τά ὀνόματα γυναικῶν, Θάμαρ, Ραχάβ, Ρούθ καί τῆς συζύγου τοῦ Οὐρίου, παρεισάγονται ἐν τῇ γενεαλογίᾳ. Ἡ Ρούθ ὑπῆρξε Μωαβῖτις καί οὐχί Ἰουδαία, ἐνῶ αἱ ἄλλαι τρεῖς ὑπῆρξαν ἔνοχοι βαρέων ἁμαρτημάτων. Ἡ παράθεσις ὀνομάτων ἅτινα ἠδύναντο νά θεωρηθῶσι ἀκατάλληλα διά τήν παρεισαγωγήν ἐν τῇ γενεαλογίᾳ τοῦ Μεσσίου ἐγένετο από σκοποῦ. Βλ. (Π. Τρεμπέλα, Ὑπόμνημα εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον, ἐκδ. Ζωή, Ἀθῆναι 1958, σ. 27.) Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὸν ἅγιον Ματθαῖον τὸν Εὐαγγελιστήν, Ὁμιλία Γ΄, PG 57, 34, καί Ζιγαβηνοῦ, Ἑρμηνεία τοῦ Κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγελίου, PG 129, 124A-C) Αλλά οἱ κοντινοί πρόγονοι τοῦ Χριστοῦ εἶχαν ἅγιες καταβολές -ἄν καί δέν μᾶς ἐνδιαφέρει γιά τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ γιατί ἦταν Θεός. Ἡ Θεοτόκος πάντως εἶχε καλές καταβολές ἀπό τούς προγόνους της. Η ψυχική της καθαρότητα ήταν καρπός ὄχι μόνο τῆς δικῆς της προσπάθειας, ἀλλά, θα λέγαμε, και καρπός τῶν προγόνων της. Εἶναι σπουδαῖο αὐτό... πολύ σπουδαῖο! 

   Πάνω σ' αὐτό, λέει κάποιος συγγραφέας –ὁ Τίχαμερ Τώθ: Παιδί μου, ἀγωνίσου να μείνεις ἁγνός· τά παιδιά σου θά σέ εὐγνωμονοῦν, γιατί γιά ἐκεῖνα θά εἶναι εὐκολότερη ἡ ἁγνότητα. (Tihamér Tóth, Ούγγρος Θεολόγος - ἱερέας. Βλ. Τά ἁγνά νιάτα, μτφρ. Ιωάννης Γ. Παναγιωτίδης, ἐκδ. Αστήρ, 1991, σσ. 193) Πῶς θά πετύχουν εὐκολότερα τήν ἁγνότητα; Γιατί θά ἔχουν καλές καταβολές. Ὅταν, ἐπί παραδείγματι, οἱ γονεῖς εἶναι ἀλκοολικοί, εἶναι φιλήδονοι καί λοιπά, τά παιδιά τους τί θά γίνουν; θα πάρουν αὐτά τά χαρακτηριστικά, τίς καταβολές. 

   Ἡ ψυχή λοιπόν δέν ἔρχεται ἁμαρτωλή στόν κόσμο· ἔρχεται ὅμως μέ καταβολές διεστραμμένες. Ποῦ εἶναι αὐτές οἱ καταβολές; στη συνείδηση ή στο υποσυνείδητο; Εἶναι στήν ὅλη δομή τοῦ ἀνθρώπου, γιά νά εἶμαι ἀκριβέστερος, ἀκόμη καί στή σωματική δομή τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί στό ὑποσυνείδητο. 

   Ἄν ἐγώ θά ἤθελα νά κοιτάξω μέσα στό ὑποσυνείδητό μου καί νά δῶ αὐτές τίς διαστροφές, θα τρομάξω! Ἔρχεται λοιπόν ὁ Θεός να κρύψει τό ὑποσυνείδητο, νά μήν τό δεῖ ὁ ἄνθρωπος, γιατί θά τρομάξει. 

   Μοιάζει καί ἐδῶ ἡ περίπτωση σάν τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ, πού δέν πρέπει να δοκιμάσω. Δεν πρέπει νά δῶ τό ὑποσυνείδητό μου· θά τρομάξω. Κάποτε ὅμως πρέπει νά τό δῶ... νά τό δῶ καί νά τό καθαρίσω. Τό ἔργο αὐτό τοῦ καθαρισμοῦ τοῦ ὑποσυνειδήτου τό κάνει ὁ Χριστιανός πού ἀναλαμβάνει μέ κάθε συνέπεια καί ἐπιμέλεια τό ἔργο τῆς σωτηρίας του, κατεξοχήν δέ οἱ ἀσκητές. Σᾶς ἔλεγα καί τήν περασμένη φορά ὅτι στήν ἔρημο οἱ ἀσκητές αὐτό ἐπιδιώκουν προσπαθοῦν δηλαδή νά δοῦν τό ὑποσυνείδητό τους, νά δοῦν τόν ἑαυτό τους, καί νά τόν διορθώσουν· ἔργο τρομερά επίπονο καί δύσκολο, πραγματικά! 

   Θά σᾶς ἔλεγα ἕνα παράδειγμα. Ἄν διαβάσετε ἕνα βιβλίο ψυχολογίας -που στην πραγματικότητα εἶναι ἕνα βοήθημα γιά νά ξεσκεπαστεί το υποσυνείδητο– και δεῖτε ἐκεῖ μερικά χαρακτηριστικά, που λέτε ὅτι τά ἔχετε κι ἐσεῖς αὐτά, ξέρετε τί ζημία μπορεῖτε να πάθετε, ἄν δέν εἶστε σέ θέση νά ἀντιμετωπίσετε ἐκεῖνα πού ἀνακαλύπτετε στόν ἑαυτό σας; Ὁ ἐγωισμός μας βέβαια δέν μᾶς ἀφήνει νά δοῦμε ἐκεῖνα πού ἔχουμε, καί δέν τά παραδέχεται. Μιλάει, ἐπί παραδείγματι, το βιβλίο πού διαβάζω γιά κάποια διαστροφή, πού ἐνδεχομένως νά ἔχω κι ἐγώ. Εγώ ταράσσομαι, γιατί ὁ ἐγωισμός μου δέν μ' ἀφήνει νά τό δεχθῶ, ἐπειδή χάνω το γόητρό μου. Καί τό γόητρό μου το χάνω ὄχι μόνο μέσα στο κοινωνικό σύνολο πού ζῶ· το χάνω καί ἐγώ γιά τόν ἴδιο μου τόν ἑαυτό μπροστά στά ἴδια μου τά μάτια. Και σκέφτομαι: Α, ὥστε μπορεῖ νά εἶμαι αὐτό;... Δέν το παραδέχομαι! ἤ: Γιατί ἐγώ νά εἶμαι αὐτό; 

   Αλλά δέν μπορεῖτε να φανταστεῖτε πόσο ἐπικίνδυνο πράγμα εἶναι νά διαβάσει ἕνας ἄνθρωπος, ἰδίως νέος, ἕνα βιβλίο ψυχολογίας. Εἶναι πάρα πολύ ἐπικίνδυνο. Ελπίζω μ' αὐτό πού σᾶς λέω νά μήν σᾶς κεντρίσω πιό πολύ τήν ὄρεξη, καί πᾶτε νά τό διαβάσετε... θα εἴσαστε ἄξιοι τῆς τύχης σας. Ειλικρινά μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος να πάθει διαταραχές, να πάθει ψυχώσεις, να πάθει νευρώσεις, να πάθει πολύ κακό. 

   Ἔρχονται ἄνθρωποι πού μοῦ λένε: Διάβασα, ξέρετε, ἐκεῖνο τό βιβλίο, καί βρῆκα ἐκεῖνο κι ἐκεῖνο, καί ἀνακάλυψα ὅτι εἶμαι ἐκεῖνο κι ἐκεῖνο! Καί λέω: Ἄλλη φορά δέν θά ξαναδιαβάσεις τέτοια βιβλία! 

   Δηλαδή, εἶναι κακά αὐτά τά βιβλία; Ὄχι. Αλλά τί; δέν εἶναι σέ θέση ὁ συγκεκριμμένος ἄνθρωπος να διαβάσει τέτοια βιβλία. Δέν εἶναι σε θέση, δέν πρέπει να διαβάσει.

   Πῶς θά μποροῦσε κανείς νά προχωρήσει σέ μιά κάθαρση τοῦ ἑαυτοῦ του; Εἶναι μεγάλο ερώτημα αυτό. 

   Σᾶς τό ἐξήγησα, ὅτι ὁ Χριστιανός τό πετυχαίνει, καί μάλιστα ὁ ἀσκητής στήν ἔρημο. Λοιπόν, ή βασική προϋπόθεση νά ἰδῶ τό ὑποσυνείδητό μου στα κατάβαθά του καί νά μήν πάθω κακό, είναι τό νά ἔχω φτάσει σέ μιά κάποια ὡριμότητα ταπεινώσεως. Δηλαδή, ὅταν θά ἀνακαλύψω τί ἔχω μέσα μου, νά μήν ἀρχίσω να νευριάζω, να θυμώνω, νά ἀγωνιῶ μέ τόν ἑαυτό μου, γιατί νά ἔχω αὐτό τό Α ἤ τό Β χαρακτηριστικό; αλλά νά πῶ: Αὐτός εἶμαι!... καί νά τό πῶ ἁπλᾶ. Προσέξτε: Ἔχεις αὐτήν τή διαστροφή. Μάλιστα. Αὐτός εἶσαι, ἄνθρωπε. Ἐγώ αὐτός εἶμαι!... Νά τό παραδεχθῶ. Από τήν στιγμή πού θά τό παραδεχθῶ, δέν κινδυνεύω, οὔτε ἀπό συγκρούσεις, οὔτε ἀπό ψυχώσεις, οὔτε ἀπό νευρώσεις, οὔτε ἀπό τίποτε· δηλαδή ἔχω φθάσει σέ μιά ώριμότητα, καί εἶμαι τώρα ἕτοιμος να ξεκινήσω τήν κάθαρση τοῦ ὑποσυνειδήτου μου καί νά ἐλευθερωθῶ. 

   Ξέρετε ποιός εἶναι ὁ ὁρισμός τῆς ταπεινοφροσύνης, κατά τόν μέγα Βασίλειο; ἡ «ἐπάνοδος ἐπὶ τὴν οἰκείαν ἀξίαν» (Σχόλια εἰς τὸν προφήτην Ησαΐαν, Κεφ. Γ', PG 30, 260ΑΒ: «Η γὰρ ἀπόθεσις τοῦ ματαίου φρονήματος καὶ ἡ ἀπὸ τοῦ ἐπάρματος καὶ ὕψους ἀλαζονικοῦ καὶ οἰήματος διακένου τὴν οἰκείαν ἀξίαν ἐπάνοδος, ταπείνωσίς ἐστιν ἐπαινετή»), ἡ ἐπιστροφή στην προσωπική αξία, τό να γυρίσει κανείς στην πραγματική του αξία. Αὐτή εἶναι ἡ ταπείνωση· δηλαδή αὐτό πού σᾶς λέω τόσην ώρα· τό νά ἀναγνωρίσω καί νά πῶ: Αὐτός εἶμαι· οὔτε πιό κάτω οὔτε πιό πάνω. 

   Πολλές φορές ὁ ἄνθρωπος, γιά νά φέρει ισοστάθμιση σέ μιά ἁμαρτωλή του κατάσταση πού δέν παραδέχεται, φθάνει στούς ἀντίποδες, στό ἄλλο ἄκρο τοῦ ἴδιου θέματος, προσπαθώντας να δημιουργήσει στον ἑαυτό του τήν ψευδαίσθηση ὅτι δέν ὑπάρχει αὐτή ἡ κατάσταση!

   Παράδειγμα. Εἶμαι ἡττοπαθής τύπος· δηλαδή τά χάνω, τά κάνω θάλασσα, τα μπερδεύω, καί τά λοιπά, δέν μπορῶ ν' ἀντιμετωπίσω μία κατάσταση μέ ἕναν ρεαλισμό τῆς ζωῆς. Μία κακή μέθοδος γιά νά ἐπιτύχω τήν θεραπεία τοῦ θέματος εἶναι ἡ ἑξῆς· ν' ἀρχίσω να πείθω τόν ἑαυτό μου ὅτι δέν εἶμαι ἡττοπαθής, ἀλλά ὅτι εἶμαι γενναῖος, καί υἱοθετῶ τό ἄλλο ἄκρο τοῦ ἴδιου θέματος, τήν θρασύτητα. Ἔχετε ακούσει τόν χαρακτηρισμό θρασύδειλος; Εἶναι ὁ δειλός πού προσπαθεῖ στά μάτια τοῦ ἴδιου τοῦ ἑαυτοῦ του να φανεῖ ὅτι εἶναι γενναῖος. Στήν πραγματικότητα ὅμως εἶναι θρασύς· δέν εἶναι γενναῖος. Γιά νά γίνει γενναῖος πρέπει να δεχθεῖ ὅτι εἶναι δειλός, καί νά ἀγωνιστεῖ νά τό διορθώσει αὐτό. 

   Ἔτσι, παιδιά, εἶναι μεγάλα πράγματα αὐτά, πού πραγματικά θα πρέπει νά τά προσέξουμε, γιά νά προχωρήσουμε σωστά και να διορθώσουμε τόν ἑαυτό μας, γιατί, ξαναλέω ἄλλη μία φορά, τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ εἶναι πάντοτε μπροστά μας. Καί αὐτό ισχύει γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους, κάθε τόπου και κάθε χρόνου· δεν τέθηκε μόνο τότε. Ὁμοίως καί τό δένδρο τῆς ζωῆς εἶναι πάντοτε μπροστά μας, τουλάχιστον μετά Χριστόν, ὅπως θά σᾶς τό πῶ στή συνέχεια, ἤ, ἄν δέν προλάβουμε σήμερα, στο προσεχές μάθημά μας. 

   Γιατί ὅμως τό δένδρο αὐτό, τό ξύλον, λεγόταν τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ; Ὄχι βεβαίως ἐπειδή εἶχε τέτοια ἰδιότητα, πού νά προκαλεῖ τήν ἀφύπνιση, αὐτό τό ξύπνημα στόν ἄνθρωπο, ὥστε νά μπορεῖ ἀμέσως νά διακρίνει ὅτι κάτι εἶναι καλό καί κάτι ἄλλο εἶναι κακό. Ὄχι βεβαίως. Ἦταν κοινό δένδρο. Ἀκοῦστε: ἦταν κοινό δένδρο. Τό θέμα ἦταν στήν ὑπακοή ἤ στήν παρακοή. 

   Γιά νά γίνει καλύτερα κατανοητό αυτό, ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει πολλά παραδείγματα· ἐγώ θά σᾶς πῶ ἕνα, γιά νά μή καθυστερούμε. 

   Συνηθίζει ἡ Ἁγία Γραφή να δίδει ὀνόματα σέ τόπους, καί πρόσωπα ἀκόμη, από κάποιο γεγονός, από ἕνα περιστατικό ἤ ἀπό μία κατάσταση ενός τόπου. 

   Κάποτε, ἐπί παραδείγματι, ὁ Ἰσαάκ εἶχε ἀνοίξει ἕνα πηγάδι. Και κάποιοι γείτονες ἐκεῖ, ἀπό ἄλλον λαό, διεκδίκησαν το πηγάδι αυτό για λογαριασμό τους. Ἐπειδή τό νερό ἐκεῖ στήν περιοχή δέν ἦταν πάρα πολύ, ζήλεψαν ὅταν εἶδαν το πηγάδι αυτό τοῦ Ἰσαάκ μέ πολύ νερό, καί τοῦ εἶπαν: Τό πηγάδι αὐτό εἶναι δικό μας... αὐτά πού κάνουν καί οἱ γείτονες μεταξύ τους πολλές φορές, καί μετακινοῦν τά ὅρια τῶν κτημάτων τους. Ὄχι, λέει ὁ Ἰσαάκ, αὐτό τό κομμάτι τῆς γῆς εἶναι δικό μου. Ὄχι δικό μας!... καί βέβαια ἔφθασαν σέ σημεῖο νά διαπληκτισθοῦν. Ὁ Ἰσαάκ ὅμως, πού ἦταν ἕνας ἤρεμος ἄνθρωπος, υποχώρησε καί ἔφυγε. 

   Δέν θά σᾶς πῶ τήν ἱστορία παρακάτω, παρά θά σᾶς πῶ ὅτι τό πηγάδι αὐτό τό ὀνόμασε ὁ ἴδιος ὁ Ἰσαάκ ἐχθρία, φρέαρ τῆς ἔχθρας, πηγάδι τῆς ἐχθρότητος εἶναι στη Γένεση, 26, 21. Ακούσατε; ὀνόμασε το πηγάδι ἔχθρα! Αλλά τό πηγάδι εἶχε τίποτα πού νά προκαλεῖ τήν ἔχθρα; Ὄχι. Αλλά ὀνομάστηκε ἔχθρα λόγω του περιστατικοῦ πού συνέβη ἀνάμεσα στόν Ἰσαάκ καί τούς γείτονές του.

   Αὐτό λοιπόν συμβαίνει καί ἐδῶ μέ τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Δέν ὀνομάστηκε το δένδρο ἔτσι ἐπειδή εἶχε κάτι· ἀλλά ὅτι ἄν παράκουαν οἱ πρωτόπλαστοι τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, τότε θά ἀποκτοῦσαν τή γνώση τῆς ἁμαρτίας, τοῦ κακοῦ, ὡς ἐμπειρία –τή γνώση τοῦ καλοῦ τήν εἶχαν ἀπό πιό μπροστά. Συνεπῶς, ἀπό τήν παρακοή θα γνώριζαν τό κακό· ὄχι ἀπό τό δένδρο αυτό καθεαυτό. Τό ὄνομα τοῦ δένδρου λοιπόν ἔχει σχέση μέ τήν στάση τῶν πρωτοπλάστων. (Βλ. Θεοδωρήτου Κύρου, Εἰς τὰ ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς κατ ἐκλογήν. Εἰς τὴν Γένεσιν, Ερώτησις ΚΖ', PG 80, 124D: «Καὶ πῶς οἷόν τε ἦν τοὺς λόγῳ τετιμημένους καὶ κατ' εἰκόνα θείαν γεγενημένους, οὐκ ἔχειν διάκρισιν ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ; Πῶς δ᾽ ἂν αὐτοῖς ἐτεθείκει νόμον τῆς δικαιοσύνης ἡ ἄβυσσος, ταύτην οὐκ ἔχουσιν ἐν τῇ φύσει τὴν γνῶσιν, μηδὲ γινώσκουσιν ὡς ἀγαθὸν μὲν τὸ φυλάξαι τὴν ἐντολήν, ολέθριον δὲ τὸ παραβῆναι; Εἶχον οὖν ἄρα τὴν γνῶσιν· τὴν δὲ πεῖραν ποσέλαβον ὕστερον.»)

   Γνώριζε ἄραγε ὁ Ἀδάμ τό καλό καί τό κακό πρίν ἀπό τή δοκιμή;

   Αναμφισβήτητα, ναί. Διότι θά ἦταν πολύ περίεργο νά ποῦμε ὅτι ὁ Ἀδάμ δέν γνώριζε τό κακό πρίν δοκιμάσει τόν καρπό αὐτοῦ τοῦ δένδρου. Τότε τί ἔννοια θά εἶχε ἡ ἐντολή πού ἔδωσε ὁ Θεός νά μή δοκιμάσουν; Τί σημαίνει αὐτό; Σημαίνει πώς θά ἦταν ἀδιανόητο νά δοθεῖ ἐντολή, ἄν δέν ὑπῆρχε ἡ γνώση τῶν πραγμάτων. 

   Τότε λοιπόν ποῦ ἦταν ἡ γνώση αὐτοῦ τοῦ κακοῦ; 

   Ἡ γνώση στον Αδάμ ἦταν ψιλή, πού θά πεῖ γυμνή γνώση, θά πεῖ θεωρητική γνώση· ἐνῶ ἡ γνώση μετά τήν παράβαση τῆς ἐντολῆς ἦταν ἐμπειρική. 

   Γιά νά καταλάβετε, σᾶς ἐρωτῶ: Ὁ Θεός γνωρίζει το κακό; Τό γνωρίζει. Πῶς ὅμως τό γνωρίζει; ἐμπειρικά; Δηλαδή ὁ ἴδιος ἔκανε κάτι κακό, κι ἀπό τήν πεῖρα πού ἔχει ξέρει τό κακό; Ὄχι βέβαια. Ὁ Θεός γνωρίζει μόνο θεωρητικά το κακό πρακτικά δέν τό ξέρει. 

   Ἄλλο παράδειγμα· προσέξτε να δεῖτε. Ἐγώ πονῶ, πεινῶ, διψῶ, πεθαίνω. Αὐτά ὁ Θεός τά γνωρίζει; Ναί, τά γνωρίζει, ἀλλά θεωρητικά ὄχι ἐμπειρικά. Ωστόσο, κάποια φορά τά γνώρισε καί ὁ Θεός αὐτά ἐμπειρικά, ὅταν ὁ ἴδιος ὁ Θεός Λόγος πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση. Γι' αυτό λέει στήν Πρός Ἑβραίους ἐπιστολή του ὁ ἀπόστολος Παῦλος «ἔμαθεν ἀφ᾽ ὧν ἔπαθε» (Έβρ. 5, 8), ἔμαθε ἀπό ἐκεῖνα πού ἔπαθε· ἔμαθε τί θά πεῖ πεινῶ, τί θά πεῖ διψῶ, τί θά πεῖ πεθαίνω. Ὁ Θεός λοιπόν, μετά τήν ένανθρώπησή Του, ἔχει ἐμπειρία, ἔχει ἐμπειρική γνώση τῆς ἀνθρώπινης καταστάσεως, ἐκτός ἀπό τήν ἁμαρτία. Ὁ Θεός λοιπόν γνωρίζει τήν ἁμαρτία θεωρητικά, καί ὄχι ἐμπειρικά· ξέρει τί εἶναι τό κακό. 

   Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν, ὁ Ἀδάμ, γνώριζε τί ἦταν τό κακό· διότι, ἐπαναλαμβάνω, ἐάν δέν τό γνώριζε, δέν θά εἶχε νόημα νά τοῦ δοθεῖ αὐτή ἡ ἐντολή.

   Δίνουμε εντολή ποτέ στα ζῶα; μην κάνεις αὐτό καί μήν κάνεις ἐκεῖνο;... Λέμε ποτέ στις γάτες κοίταξε, γάτα· μή φᾶς τά ψάρια –όταν τα βάζουμε στο τραπέζι ἐπάνω– μήν τά φᾶς τά ψάρια. Το λέμε αυτό ποτέ στις γάτες μας; Δέν ἔχει ἔννοια· γιατί; διότι τό ζῶο δέν ἔχει οὔτε λογική οὔτε τή γνώση γιά νά δεχθεῖ ἐντολή. 

   Ἄν λοιπόν ὁ Ἀδάμ δέν ξεχώριζε τό καλό από τό κακό θεωρητικά, θά ἦταν κατώτερος κι ἀπό τά ζῶα· θά ἦταν ζῶο, ἂν θέλετε. 

   Αλλά, ὅπως σᾶς ἐξήγησα, ἔλαβε πεῖρα. Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «ἔμαθε δὲ ὕστερον σαφέστερον δι' αὐτῆς τῶν πραγμάτων τῆς πείρας» (Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 54, 610), ὕστερα ἔμαθε πιό καθαρά, ἀπό τήν ἴδια τήν πεῖρα ἐπάνω στα πράγματα. 

   Αλλά ἡ γνώση τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, χωρίς τήν πεῖρα, χωρίς να δοκιμάσουμε, –ἐδῶ θέλω λίγο να προσέξετε· εἶναι σπουδαῖο αὐτό πού θά σᾶς πῶς– μᾶς προσπορίζει τήν φυσική διάκριση, παιδιά. 

   Τί εἶναι αὐτή ἡ φυσική διάκριση;

   Προσέξτε ὅμως μία προϋπόθεση χωρίς τήν ἐμπειρία τοῦ κακοῦ! Γιατί χωρίς; Διότι, ὅταν ἀποκτήσω αυτή τήν ἐμπειρία τοῦ κακοῦ, τότε μοῦ εἶναι πιά ἄχρηστη αὐτή ἡ διάκριση· ἀφοῦ τήν ἔπαθα, την βίωσα.

   Σᾶς λέω ἕνα παράδειγμα τελεσίδικο, γιά νά τό καταλάβετε. Ξέρω ὅτι ἕνα περίστροφο, ὅταν ἐκπυρσοκροτήσει, σκοτώνει; Το ξέρω. Η γνώση μου αὐτή τί εἴδους εἶναι; Εἶναι θεωρητική γνώση, ψιλή. Αὐτή ἡ γνώση μπορεῖ νά μοῦ δώσει τή διάκριση ὅτι δέν πρέπει να σκαλίζω τή σκανδάλη, για παράδειγμα, γιατί θα πάρει φωτιά τό ὅπλο καί θά μέ σκοτώσει; Το ξέρω αυτό. Ἔχω λοιπόν τή διάκριση να ξεχωρίσω ὅτι αὐτό εἶναι ἐπικίνδυνο ἀντικείμενο. Εάν ὅμως θελήσω να αποκτήσω καί τήν προσωπική πεῖρα, δηλαδή να βάλω τό περίστροφο στον κρόταφό μου και να τραβήξω τή σκανδάλη, τότε ἡ σφαίρα θα σφηνωθεῖ μέσα στο κεφάλι μου. Θά ἀποκτήσω βεβαίως τήν πεῖρα· ἀλλά θά μοῦ εἶναι περιττή, γιατί πιά θά ἔχω σκοτωθεῖ· σέ τί θά μέ ὠφελήσει;

   Θά μοῦ πεῖτε ὅμως ὅτι ὑπάρχουν και περιπτώσεις πού ἀποκτάει κανείς μιά ἐμπειρία, ἀφοῦ πρῶτα ζημιωθεῖ, ἀφοῦ πρῶτα καεί. Αλλά γιατί, παιδιά, να φθάσει ἐκεῖ τό πράγμα; Πρέπει νά ἔχουμε τήν φυσική διάκριση, γιά νά μή φθάσουμε στο σημεῖο ἐκεῖνο γιατί ἄν πάθουμε κάτι κακό, τότε σέ τί θά μᾶς χρησίμευε ἡ διάκριση; Θά μοῦ πεῖτε, γιά τό μέλλον. Ἔστω· ἀλλά τό θέμα εἶναι νά μήν πάθουμε κάποιο ανεπανόρθωτο κακό. Συνεπῶς θά πρέπει νά ἔχουμε αὐτήν τή φυσική διάκριση. (Μιά παροιμία λέει πώς πεῖρα εἶναι ἡ φωτιά πού σέ φωτίζει, ἀφοῦ πρῶτα σέ κάψει· ενώ σοφία εἶναι ἡ φωτιά πού σέ φωτίζει, χωρίς πρῶτα να σε κάψει)

   Θά σᾶς ἔλεγα ὅτι σήμερα, στήν ἐποχή μας, δέν ὑπάρχει φυσική διάκριση. Λέω φυσική· δέν λέω πνευματική· θά σᾶς μιλήσω λίγο πιο κάτω γιά τήν πνευματική. Σήμερα λοιπόν δέν ὑπάρχει φυσική διάκριση στούς ἀνθρώπους. Στούς πιό πολλούς ανθρώπους δέν ὑπάρχει. Νομίζουν ὅτι πρέπει νά τά δοκιμάζουν ἐμπειρικά ὅλα, γιά νά ἔχουν γνώση τῶν πραγμάτων· κι αὐτό εἶναι πολύ κακό. Μάλιστα για να δικαιολογηθοῦν ἐπιστρατεύουν καί ἕνα χωρίο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, καλῶς τοποθετημένο καί κακῶς ἑρμηνευόμενο, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Κύριλλος. Ποιό εἶναι; Εἶναι ἀπό τήν Α' Προς Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Παύλου (5, 21). Εκεῖ λέει: «τὰ πάντα δοκιμάζετε, τὸ καλὸν κατέχετε».

   Ἄν ποῦμε σέ κάποιον Μή πηγαίνεις σε ντισκοτέκ, εἶναι ἁμαρτία· θά πέσεις ἐκεῖ, θά ἁμαρτήσεις μέ τούς ἀνθρώπους πού θά γνωρίσεις ἐκεῖ μέσα... και λοιπά, ἀπαντᾶ: Α, ὄχι· δέν ἔχω αὐτήν τή γνώμη. Ἡ γνώμη μου εἶναι ὅτι πρέπει να πάω καί ἐκεῖ γιά νά γνωρίσω τά πράγματα. Καί ἄν ὑποτεθεῖ ὅτι, δοκιμάζοντας κάτι, θα πάθω κακό, κατόπιν θά ἔχω την δύναμη να μήν ξαναπάω ἐκεῖ. 

   Πρῶτα-πρῶτα δέν μπορεῖς νά ξέρεις ἄν θά ἔχεις τή δύναμη να φύγεις ἀπό ἐκεῖ. Ἔχετε δεῖ ἴσως ἐκεῖνα τα μυγόχαρτα. Τώρα πιά δέν τά χρησιμοποιοῦν. Αλλά μέ τήν εὐκαιρία σᾶς λέω ὅτι εἶναι τά πιό υγιεινά γιά νά ἐξολοθρεύουμε τίς μύγες. Δέν εἶναι καθόλου ἐπικίνδυνα, σάν ἐκεῖνα τά σπρέι, πού δηλητηριάζουν τις μύγες καί εἶναι ἐπικίνδυνα. Μήν τά χρησιμοποιεῖτε· εἶναι πολύ ἐπικίνδυνα. Τα πιο υγιεινά εἶναι ἐκεῖνα τά παλιά, τά κλασσικά. Εἶναι ἕνα χαρτί πού κρέμεται ἀπό τό ταβάνι καί ἔχει ἐπάνω κόλλα που μοιάζει μέ μέλι. Βέβαια δέν εἶναι πολύ ευχάριστο τό θέαμα· εἶναι ὅμως πολύ χρήσιμο καί διδακτικό. Καί βλέπετε τή μύγα, μόλις τό βάλετε αυτό, πάπ, πάει και κάθεται. Βέβαια, τό εἶδε σάν μέλι, καί πῆγε γιά νά δοκιμάσει. Εἶπα διδακτικό; Ναί, αὐτό τό πράγμα πού σᾶς λέω τόσην ὥρα συμβαίνει καί μέ τούς ἀνθρώπους. 

   Πῆγες, κοπέλα μου, παιδί μου, πήγες μέχρι τήν ντισκοτέκ· ἄραγε θά ἔχεις τή δύναμη νά μήν ξαναπάς;Γνώρισες ἕνα ἀγόρι, ἕνα κορίτσι· ἔχεις τή δύναμη να μήν προχωρήσεις παρακάτω; Κάπνισες ένα τσιγάρο· ἔ-χεις τή δύναμη νά μήν ξανακαπνίσεις; Μπορῶ νά σᾶς πῶ ὅτι, σε συντριπτική πλειοψηφία, ἐκεῖνος πού ἔβαλε ένα τσιγάρο στο στόμα του, ἔβαλε καί δεύτερο· καί ἄν ἔβαλε καί δεύτερο, ἔβαλε καί τό πολλοστό. Ἔχεις τή δύναμη νά πεῖς θά δοκιμάσω ἕνα χάπι ναρκωτικό, άλλά δέν θά τό ξαναπιῶ πιά; Δέν μποροῦμε νά τό ποῦμε.

   Λοιπόν, ὑπάρχει αὐτή ἡ ἄποψη γιά τό «τὰ πάντα δοκιμάζετε, τὸ καλὸν κατέχετε». Εἶναι ἐσφαλμένη αὐτή ἡ ἑρμηνεία.

   Θά μοῦ πεῖτε: Δέν τό λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος αὐτό; Ναί, ἀλλά δέν ἐννοεῖ νά δοκιμάζουμε τα πάντα, νά τά ἐξετάζουμε, καί νά κρατᾶμε τό καλό. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρεται στο θέμα τῆς προφητείας τῶν προφητῶν, πού μιλοῦσαν στήν ὁμήγυρη τῆς Ἐκκλησίας, καί λέει: Μήν περιφρονεῖτε τις προφητεῖες. Ἀκοῦστε τόν κάθε προφήτη τί ἔχει νά πεῖ. Κρατῆστε αὐτό τό καλό πού εἰπώθηκε, καί ἐκεῖνο πού δέν εἶναι σωστό ἀφῆστε το. Αναφέρεται στο θέμα τῶν προφητῶν. Προφήτης, μέ τήν εὐρεία ἔννοια, δηλαδή ὁμιλητής· ὄχι μέ τήν εἰδική ἔννοια. Δέν σᾶς ἐξηγῶ πιό πολλά.

   Θά ἦταν δυνατόν ποτέ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ νά μᾶς στέλνει να δοκιμάσουμε τήν ἁμαρτία;... Εἶναι δυνατόν ποτέ;... Μήν χρησιμοποιούμε λοιπόν τό χωρίο αυτό γιά να δικαιολογούμαστε απέναντι στούς ἄλλους, ἀλλά καί  στόν ἑαυτό μας, ὅτι μποροῦμε νά τά δοκιμάζουμε ὅλα, ἀρκεῖ νά κρατήσουμε τό καλό. 

   Σᾶς εἶπα ὅτι χρειάζεται ή φυσική διάκριση, χωρίς νά ἔχουμε ἐμπειρία. Τί εἶναι ἡ διάκριση; Εἶναι ὁ διαχωρισμός· νά μπορῶ νά ξεχωρίζω τό καλό ἀπό τό κακό. Καί τί εἶναι ἡ φυσική διάκριση; Εἶναι τό νά ἔχουμεἐκ φύσεως αὐτήν τή δυνατότητα διακρίσεως. 

   Αὐτό ὅμως εἶναι ἡ συνισταμένη πολλῶν στοιχείων. 

   Πρῶτα-πρῶτα εἶναι τῆς εὐφυΐας, τῆς ἐξυπνάδας.

   Ἐπίσης εἶναι τό στοιχεῖο τῆς παρατηρητικότητος· τό νά μπορεῖ κανείς να παρατηρεῖ. Σᾶς ἐρωτῶ: πόσες φορές ἤρθατε ἐδῶ; Δέν ξέρω ἄν ποτέ κάνατε τόν κόπο να μετρήσετε πόσα σκαλοπάτια εἶναι ἀπό τόν δρόμο μέχρι ἐδῶ κάτω. (Εννοεῖ τό ὑπόγειο τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους Λαρίσης, ὅπου γίνονταν τά κατηχητικά αυτά μαθήματα) Εἶμαι σίγουρος ὅτι κανείς δέν θά μποροῦσε νά μοῦ πεῖ τώρα πόσα σκαλοπάτια εἶναι. Θά μέ ρωτήσετε: ἐσεῖς τά μετρήσατε;... Οὔτε κι ἐγώ τά μέτρησα. Εἶναι πολύ σπουδαῖο, ἀγαπητοί μου, νά εἶναι κανείς παρατηρητικός· νά μπορεῖ νά βλέπει καί νά προσέχει τό καθετί.

   Σᾶς εἶπα τό παράδειγμα γιά νά σᾶς ἐπισημάνω ὅτι κάτι πού οἱ ἄλλοι δέν τό προσέχουν, ἐκεῖνος πού ἔχει μέσα του αὐτό τό πολύτιμο στοιχεῖο τῆς διακρίσεως τό παρατηρεῖ, τοῦ εἶναι χρήσιμο. 

   Ἡ παρατηρητικότητα, συνδυαζόμενη μέ εὐφυΐα, κάνει τούς μεγάλους ἐφευρέτες· ὁ συνδυασμός δηλαδή πού μπορεῖ νά γίνεται μέσα μας αὐτοῦ τοῦ ὑλικοῦ πού προσλαμβάνουμε. Να παίρνω αυτό κι ἐκεῖνο, νά διαβάζω αυτό κι αυτό, νά ἀκούω τοῦτο κι ἐκεῖνο, νά βλέπω αὐτό καί τό ἄλλο, καί νά ἔχω τήν ἱκανότητα ὅλα αὐτά νά τά συνδυάσω. Εἶναι ὅπως ἀκριβῶς ἡ νοικοκυρά πού μέσα στην κουζίνα της έχει μια μικρή αποθήκη τροφίμων, ἔχει ντουλάπια, καί ἔχει μέσα μπουκάλια καί κουτιά μέ διάφορα υλικά, καί μπορεῖ αὐτά τά ὑλικά νά τά ἀνακατέψει καταλλήλως καί νά φτιάξει διάφορα ὡραῖα φαγητά και γλυκά.

   Ἕνα ἀκόμα στοιχεῖο τῆς φυσικῆς διακρίσεως εἶναι καί ἡ σοφία. Τί εἶναι ἡ σοφία; Σοφία δέν εἶναι ἡ εὐφυΐα, ἡ ὀξύνοια· σοφία εἶναι τό ἀπόθεμα γνώσεων, τό να ξέρει κανείς πολλά πράγματα· αὐτό εἶναι σοφία. Ἄλλο σοφία καί ἄλλο εὐφυΐα.

   Ὁπότε ὅλα αὐτά μαζί, στή συνισταμένη τους, μᾶς δίνουν τό σπουδαῖο ἐκεῖνο προσόν καί ἐξαιρετικά πολύτιμο πού λέγεται φυσική διάκριση· να μποροῦμε νά ξεχωρίσουμε το ποιόν, τό ποσόν, τόν χρόνο καί λοιπά, καί νά ἐνεργοῦμε καταλλήλως.

   Οἱ πρωτόπλαστοι κλήθηκαν νά ἔχουν καί νά ώριμάσουν στην φυσική διάκριση. Ὅταν ὅμως θά ὡρίμαζαν σ' αὐτήν τή φυσική διάκριση, τότε θά 'ρχόταν ὁ Θεός καί θά τούς ἔδινε ἕνα δῶρο· αὐτό πού δίνει καί στόν κάθε πιστό, ὅταν ωριμάσει στη φυσική διάκριση. Ξέρετε ποιό εἶναι αὐτό; Εἶναι ἡ πνευματική διάκριση. Ὄχι αὐτή πού ἀποκτάει ὁ ἄνθρωπος, μέ τά στοιχεῖα πού σᾶς ἀνέφερα προηγουμένως, ἀλλά ἡ διάκριση ὡς δῶρο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τί εἶναι αὐτό; Εἶναι κάτι πολύ βαθύτερο. Μ' αὐτήν ὁ ἄνθρωπος βλέπει και διακρίνει ἐκεῖνα τά ὁποῖα ὁ ἄλλος, μέ μόνη τή φυσική διάκριση, δέν μπορεῖ σχεδόν καθόλου να διακρίνει.

   Ἔτσι, παιδιά, οἱ πρωτόπλαστοι, ἐάν τηροῦσαν τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, θά ἀποκτοῦσαν καί τήν πνευματική διάκριση.

   Εἶναι πολύ μεγάλο πράγμα! Διότι, ξέρετε, ὁ σκοτισμένος νοῦς δέν μπορεῖ νά ἔχει ποτέ οὔτε πνευματική οὔτε φυσική διάκριση. Καί σκοτισμένος νοῦς εἶναι ὁ κάθε νοῦς πού ἁμαρτάνει. (Βλ. Ρωμ. 1, 21· 28) Λές στόν ἄλλον μήν τό κάνεις αὐτό· θά πάθεις κακό, καί δέν τό βλέπει!... Μπορεῖ νά τό ἔχουν πάθει τόσοι ἄλλοι γύρω του, μά αυτός δέν τό βλέπει! Ἐξ ἄλλου διάκριση τί θά πεῖ; ὄχι μόνο ξεχώρισμα, ἀλλά καί ὅραση, να μπορεῖ κανείς νά βλέπει.

   Οἱ πρωτόπλαστοι μποροῦσαν νά διακρίνουν πολύ καλά. Σέ λίγο –θά τό ἀναλύσουμε αυτό προσεχῶς– θά ἐρχόταν ὁ διάβολος, σαν φίδι. Θά μποροῦσαν νά ποῦν: Τί εἶναι αὐτά πού μᾶς λέει αυτό;... Και γιατί μᾶς τά λέει αὐτά; Γιατί να πιάσουμε κουβέντα μαζί του;... Καί γιατί να πεισθοῦμε σέ ὅσα μᾶς λέει;... Καί, καί... Δέν τό ἔκαναν· καί αὐτό δείχνει ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι δυστυχῶς δέν εἶχαν ὡριμάσει στη φυσική διάκριση.

   Λένε ὅτι ἡ ἐντολή που δόθηκε στούς πρωτοπλάστους στάθηκε ἡ αἰτία τῆς πτώσεώς τους. Αὐτό ὅμως δέν εἶναι ἀλήθεια. Διότι ὁ νόμος καί ἡ ἐντολή δέν σπρώχνουν στο κακό, αλλά προστατεύουν ἀπό τό κακό. Δέν μποροῦμε νά ποῦμε δηλαδή ὅτι ἐπειδή δόθηκε ἡ ἐντολή, ὁ νόμος, μή δοκιμάσετε, γι' αὐτό καί ἁμάρτησαν οἱ πρωτόπλαστοι· ὅτι δόθηκε δηλαδή ὁ νόμος σάν μιά ἀφορμή γιά νά πέσουν οἱ πρωτόπλαστοι στήν ἁμαρτία.

   Θα λέγαμε ὅτι καί ἐντολή ἀκόμη νά μήν δινόταν, οἱ πρωτόπλαστοι θά μποροῦσαν πάλι να πέσουν στήν ἁμαρτία· σέ ποιά ἁμαρτία; στήν ἁμαρτία τῆς αὐτονομίας. Καί ποιά εἶναι αὐτή ἡ ἁμαρτία τῆς αὐτονομίας; τό Δέν σ' ἔχω ἀνάγκη, Θεέ!... εἶμαι αυτόνομος!... 

   Προσέξτε: σ' αὐτό τό ἁμάρτημα κατά πλησμονήν γίνεται κατάχρηση τῆς ἐλευθερίας. Δέν σ' ἔχω ἀνάγκη, Θεέ!... Καί μάλιστα μποροῦμε νά ποῦμε ἐδῶ ὅτι λείπει καί ἡ εὐφυΐα· διότι ὁ ἀληθινά εὐφυής ἄνθρωπος ποτέ δέν θά δεχόταν νά ἔχει μιά αὐτονομία, νά λέει ὅτι δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό τόν Θεό.

   Ακόμα καί ὁ λαός τό λέει αυτό· Μή λές δέν ἔχω ἀνάγκη ἀπό τόν γείτονά μου, ἀπό τόν συγγενή μου... ἐπειδή πολλές φορές εἴμαστε ἕτοιμοι νά τά χαλάσουμε μαζί τους, και λέμε: Καί τί ἀνάγκη τούς ἔχω;... Θά τάχαλάσω, θά μαλώσω μαζί τους!... Μή λέμε δέν ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό κανέναν. Ἔχουμε ανάγκη ἀκόμη καί ἀπό ἕνα μυρμήγκι! Πῶς γίνεται αὐτό; Υπάρχουν κάτι ἱστοριοῦλες πού μᾶς πείθουν ὅτι ἔχουμε ἀνάγκη πραγματικά κι ἀπό ἕνα μυρμήγκι! (Βλ. σχετικό μύθο τοῦ Αἰσώπου, μέ τό λιοντάρι καί τό ποντίκι)

   Γείτονάς σου εἶναι, συγγενής σου εἶναι, βρίσκεσαι σέ μιά ἀνάγκη· ποιόν θά φωνάξεις; Τόν γείτονα θά φωνάξεις. Ἄρα τόν ἔχεις ἀνάγκη. Εάν λοιπόν τόν γείτονα τόν ἔχεις ἀνάγκη, καί δέν πρέπει νά τά χαλάσεις μαζί του, πόσο περισσότερο ἔχεις ἀνάγκη τόν Θεό!... Ἄρα δέν μπορεῖς νά εἶσαι αὐτόνομος. 

   Οἱ πρωτόπλαστοι, παιδιά, ἀκόμη καί ἄν δέν εἶχαν τήν ἐντολή νά μή δοκιμάσουν από τον καρπό, θά μποροῦσαν πάλι νά κάνουν τό ἴδιο, γιατί ἡ ἀνυπακοή, στό βάθος, αὐτό εἶχε ὡς περιεχόμενο· τήν αὐτονομία. Αὐτό εἶχε στο βάθος. Θά τό δοῦμε ὅταν θά φθάσουμε ἐκεῖ, ὅταν θά δοκιμάσουν τόν καρπό. Οἱ πρωτόπλαστοι θά μποροῦσαν κάποια στιγμή νά ποῦν: Για στάσου γιατί πρέπει νά ἀκοῦμε τόν Θεό; Ελεύθεροι δέν εἴμαστε; Καί θά μποροῦσε πάλι νά ἔρθει ὁ διάβολος και να τούς πεῖ τό ἴδιο πράγμα. Ὄχι γιά τόν καρπό, ἄ, μπά! η αλλά νά τούς πεῖ: Δεν νομίζετε ὅτι σαν πολύ πηγαίνει νά ἀκοῦτε τόν Θεό;... Δέν μπορεῖτε τάχα να ζήσετε μόνοι σας;...

   Ὁ ἴδιος ψιθυρισμός τοῦ ἴδιου τοῦ ἀρχέκακου διαβόλου, ὁ ἴδιος καί στούς σημερινούς ἀνθρώπους, σ' ὅλους τούς αἰῶνες, ἰδίως στους νέους. Τί ἀνάγκη ἔχεις τούς γονεῖς σου; Τί ἀνάγκη ἔχεις τούς καθηγητές σου; Τί ἀνάγκη ἔχεις ἀπό τήν κοινωνία; Δέν τούς χρειάζεσαι· αὐτόνομος νά εἶσαι! Μπορεῖς νά ζήσεις πολύ ὡραῖα. Δέν θά ἔχεις κανέναν πάνω ἀπό τό κεφάλι σου. Θά εἶσαι μόνος σου, θά εἶσαι κύριος τοῦ ἑαυτοῦ σου. Δέν χρειάζεται νά ἔχεις πάνω ἀπ' τό κεφάλι σου καμμία αὐθεντία. Πάρε ὅλες τίς αὐθεντίες, πού λέγονται γονεῖς, καθηγητές, ἱερεῖς, Ἐκκλησία, πίστη... καί ὅλα ποδοπάτησέ τα, καί θά εἶσαι αὐτόνομος, θά εἶσαι κύριος, θά εἶσαι πολύ σπουδαῖος, θά εἶσαι ἐλεύθερος!...

   Θυμηθεῖτε, παρακαλῶ, αὐτό πού ἔγραψαν στον τάφο τοῦ Καζαντζάκη, θυμηθείτε το αυτό. Δέν ἐλπίζω τίποτα. Δέν φοβοῦμαι τίποτα. Εἶμαι λέφτερος!... (Αὐτό τό ἀπόφθεγμα δέν ἀνήκει στον Νίκο Καζαντζάκη, ὅπως νομίζεται, ἀλλά ἕλκει τήν καταγωγή του ἀπό τόν φιλόσοφο Δημώνακτα τόν Κύπριο: «Ἐρωτήσαντος δέ τινος, τίς αὐτῷ ὅρος εὐδαιμονίας εἶναι δοκεῖ, μόνον εὐδαίμονα ἔφη τὸν ἐλεύθερον· ἐκείνου δὲ φήσαντος πολλοὺς ἐλευθέρους εἶναι, ἀλλ᾽ ἐκεῖνον νομίζω τὸν μήτε ἐλπίζοντά τι μήτε δεδιότα.» (Λουκιανός, Βίος Δημώνακτος, παράγραφοι 19.4-20.2)

   Ἄ, τότε εἶσαι ἐλεύθερος, Καζαντζάκη... ὅταν δέν πιστεύεις σε τίποτα... δηλαδή ὅταν δέν δέχεσαι καμμία αὐθεντία!...

   Μποροῦμε λοιπόν νά ποῦμε ὅτι τό ἴδιο ἁμάρτημα ὑπάρχει καί σήμερα, καί θά ὑπάρχει μέχρι πού νά τελειώσει ὁ κόσμος. 

   Βλέπετε; Μποροῦσαν οἱ πρωτόπλαστοι νά άμαρτήσουν καί χωρίς το δένδρο, καί χωρίς τήν ἐντολή; Ναί. Ἄρα δέν ἦταν ἡ αἰτία τῆς πτώσεώς τους ἡ ἐντολή. Αντιθέτως, ἡ ἐντολή ἦρθε να περιφρουρήσει, ἦρθε να εἰδοποιήσει καί νά πεῖ: Προσέξτε! διότι ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι παραβαίνετε τήν ἐντολή μου, δηλαδή πάρετε αέρα, καί φθάσετε στο θέμα τῆς αὐτονομίας, σᾶς τό λέω, θα πεθάνετε.

   Ειδοποιήθηκαν. Καί τό σπουδαῖο εἶναι ὅτι ὁ Θεός δέν ἔστειλε οὔτε ἄγγελο οὔτε ἀρχάγγελο γιά νά είδοποιήσει τούς πρωτοπλάστους, ἀλλά ὁ ἴδιος ὁ Θεός πού δίνει τήν ἐντολή τούς εἰδοποιεῖ. Αὐτό δείχνει πόσο ἐκτιμοῦσε τούς πρωτοπλάστους ὁ Θεός!

   Ἔτσι ἔχουν τά πράγματα, παιδιά.

   Πάντως τό θέμα εἶναι ὅτι αὐτή ἡ πτώση πού τότε συνέβη –γιά τήν ὁποία θά μιλήσουμε διεξοδικά στα ἑπόμενα μαθήματά μας– θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι δέν ἔμεινε ἐκεῖ. Οἱ ἄνθρωποι ἔπεσαν, κάνοντας κακή χρήση τῆς ἐλευθερίας τους, –ὅλα αὐτά πού ἐξηγοῦμε τώρα– ἁμάρτησαν καί διώχθηκαν από τον Παράδεισο, τούς ἔβγαλε ὁ Θεός.

   Ὁ Θεός ἔβγαλε τόν Αδάμ ἀπό τόν Παράδεισο. Αλλά, προσέξτε όμως, ἔβαλε τόν ληστή μέσα! (Βλ. Λουκᾶ 23, 43)

   Ὑπάρχει διαφορά ανάμεσα στον Αδάμ καί τόν ληστή; Πολύ μεγάλη διαφορά! Αυτό σημαίνει ὅμως ὅτι ὁ Ἀδάμ μπορεῖ νά ξαναμπεῖ πάλι.

   Ἕνα ὡραῖο τροπάριο τῆς Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς λέει ὅτι κάθησε ὁ Ἀδάμ ἀπέναντι τοῦ Παραδείσου καί ἔλεγε κλαίγοντας: Ώ Παράδεισε, πού σέ ἔχασα... Με τόν ἦχο τῶν φύλλων τῶν δένδρων σου, κάνε προσευχή στόν Θεό, στον Δημιουργό μας, να μή μου κλείσει ολότελα τήν πόρτα!... (Παράδεισε πάντιμε, τὸ ὡραιότατον κάλλος... ἤχῳ τῶν φύλλων σου, Πλάστην τὸν τῶν ὅλων ἱκέτευε, τὰς πύλας ὑπανοιξαί μοι, ἃς τῇ παραβάσει ἀπέκλεισα... (Εσπερινό στιχηρό προσόμοιο)

   Καί ὁ ἄνθρωπος, παιδιά, ξαναμπήκε στον Παράδεισο· μπῆκε μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό. Πρῶτος μπῆκε ὁ μετανοήσας ληστής.

   Γι' αὐτό, δέν πρέπει νά κλαῖμε καί νά λέμε ὅτι χάσαμε τόν Παράδεισο. Τα πράγματα δέν μένουν ἐκεῖ, στήν πτώση τους· ὁ Παράδεισος ξανακερδήθηκε!

   Ὅλα αὐτά ὅμως θά τά δοῦμε στή συνέχεια.

Κυριακή, 29 Ιανουαρίου 1984

40η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Τό δένδρο τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ (Α΄)

†.Συνεχίζουμε τα θέματά μας, παιδιά, στα τρία πρώτα κεφάλαια του βιβλίου τῆς Γενέσεως. Μετά την δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας, ἐρχόμαστε νά δοῦμε μερικά συμπληρωματικά γεγονότα, πού στάθηκαν ἡ αἰτία να φανεῖ ὅτι τελικά ἀνατρέπεται τό ἔργο τοῦ Θεοῦ. Αὐτό τό κάλλιστο δημιούργημα, ὁ ἄνθρωπος, ἐξετράπη του σκοπού του, καί φαίνεται πώς ὅ,τι ἔκανε ὁ Θεός τελικά κατέληξε σε μία ματαιότητα.

   Αὐτό βέβαια εἶναι φαινομενικό, ὅπως θά δεῖτε στη συνέχεια. Διότι, εάν τό σύμπαν ἔγινε γιά τόν ἄνθρωπο καί ὁ ἄνθρωπος ἐξετράπη του σκοπού του, τότε καί τό σύμπαν δέν ἔχει νόημα. Καί συνεπῶς ὁλόκληρη ἡ δημιουργία, ἡ κτιστή ορατή δημιουργία, πραγματικά μοιάζει ὅτι καταλήγει στο τίποτα, σε μία ἀποτυχία. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμος Α΄, Μαθήματα 80 και 12ο, ἐκδ. Ίερ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης, 2017, καί Τόμος Γ΄, Μάθημα 28ο, υποσ. 17, σελ. 92, Στόμιον 2019).

  Αλλά, ἐκεῖ ἀκριβῶς πού τά πράγματα φαίνονται ὅτι ἀποτυγχάνουν, αναδεικνύεται ή σοφία τοῦ Θεοῦ καί τά ἐπαναφέρει στόν ἀρχικό σκοπό τους. Ἐκεῖνα πού στο πρόσωπο τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας, τῶν ἀνθρώπων δηλαδή, προκάλεσαν τήν ἀποτυχία, ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ τά ἀνατρέπει καί ἐπιφέρει τή διόρθωση καί τήν ἐπιτυχία. Τελικά, ὅλο τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ βρίσκει τήν καταξίωσή του καί τή δικαίωσή του, ὥστε στο τέλος να ἀποδειχθεῖ ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὁ ἕνας καί μόνος σοφός Θεός, ὅπως λέει στην Α' Προς Τιμόθεον ἐπιστολή τουὁ ἀπόστολος Παῦλος. (Α' Τιμ. 1, 17. Βλ. Ρωμ. 14, 26)

   Εἶναι, πράγματι, ὁ μόνος σοφός Θεός! Ἄν κανείς βαθαίνει μέσα σ' αυτό τό μυστήριο τῆς ἀγάπης του Θεοῦ, βλέπει καί τό μυστήριο τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ!

   Αλλά ἂς δοῦμε τα πράγματα μέ τή σειρά τους.

   «Καὶ ἐξανέτειλεν ὁ Θεὸς ἔτι ἐκ τῆς γῆς πᾶν ξύλον ὡραῖον εἰς ὅρασιν καὶ καλὸν εἰς βρῶσιν καὶ τὸ ξύλον τῆς ζωῆς ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου καὶ τὸ ξύλον τοῦ εἰδέναι γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ. 

   »καὶ ἐνετείλατο Κύριος ὁ Θεὸς τῷ Ἀδὰμ λέγων· ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ, ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ' αὐτοῦ· ἡ δ᾽ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ' αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε.» (Γέν. 2, 9 16-17)

   Νά σᾶς τό ἀποδώσω.

   Καί ὁ Θεός ἔδωσε ἐντολή να φυτρώσει ἀκόμη ἀπό τήν γῆ κάθε δένδρο, ὄμορφο νά τό βλέπει κανείς και θρεπτικό καί εὔγευστο νά τό δοκιμάζει, νά τό τρώει. Ὁμοίως ὁ Θεός ἔδωσε ἐντολή να φυτρώσει το δέντροτῆς ζωῆς στό μέσο τοῦ Παραδείσου, καθώς καί τό δένδρο πού ἄν δοκίμαζε κανείς τόν καρπό του θα μπορούσε νά ἔχει τή γνώση τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ,

   Καί ὁ Θεός παρήγγειλε στον Αδάμ καί τοῦ εἶπε: Από κάθε δένδρο πού βρίσκεται μέσα στον Παράδεισο μπορείτε να φάτε τούς καρπούς του· ἀπό τό δένδρο ὅμως τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ δέν θά φᾶτε. Διότι τήν ἡμέρα πού θά ἐπιχειρήσετε νά φᾶτε από τόν καρπό τούτου τοῦ δένδρου θά πεθάνετε.

   Πραγματικά, παιδιά, θα λέγαμε ὅτι αὐτοί οἱ δύο στίχοι εἶναι ἡ καρδία ἑνός μυστηρίου.

   Θα μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι δύο εἶναι τά μυστήρια, μέσα σ' αὐτά τά τρία πρώτα κεφάλαια· πρῶτον, ὅτι τό δημιούργημα ἄνθρωπος εἶναι κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ· καί δεύτερον, εἶναι ἡ δοκιμασία καί ἡ περιπέτεια μέσα στήν ὁποία θά μπεῖ ὁ ἄνθρωπος καί θά δημιουργήσει τήν ἱστορία του· ἱστορία κοιλάδος κλαυθμῶνος (Πρβλ. Κριταί 2, 5. Ψαλμ. 83, 7), δηλαδή πένθους, λύπης, θανάτου, μια περιπέτεια φοβερή, μια περιπέτεια πού ἔφερε τόν Θεό στή γῆ καί σταυρώθηκε. Αὐτό εἶναι τό δεύτερο μυστήριο, τό ὁποῖο ξεκινᾶ ἀπό τά δύο ἀκριβῶς αὐτά δέντρα.

   Γι' αὐτό θά παρακαλέσω πάρα πολύ, ἐπειδή ὑπάρχει καί πολύ μεγάλη ἄγνοια γύρω από το θέμα αυτόστούς ἀνθρώπους καί πολλή παρεξήγηση γύρω από τά δένδρα αὐτά –τί τάχα νά ἦταν; τί νά σημαίνουν;- γι' αὐτόν τόν λόγο θά παρακαλέσω να προσέξετε, ὥστεκαί τυχόν απορίες νά σᾶς λυθοῦν, ἀλλά καί νά διαφωτισθεῖ αὐτό τό μεγάλο θέμα, το γιατί υπάρχει αὐτή ἡ ταλαιπωρία τοῦ ἀνθρώπινου γένους, τί ἀκριβῶς εἶναι. Ομοίως νά γίνει κατανοητό ὅτι δέν πρέπει να αἰτιόμαστε τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα καί νά λέμε πώς φταινε εκεῖνοι γιά ὅσα τραβάμε ἐμεῖς· ὄχι! Τό δυστύχημα εἶναι ὅτι τό ἴδιο ἁμάρτημα τό ἐπαναλαμβάνουμε καί ἐμεῖς, ὅπως θά τό δοῦμε στη συνέχεια.

   Βλέπουμε ἐδῶ ὅτι ὁ Θεός ἰδιαιτέρως φυτεύει στο μέσον τοῦ Παραδείσου δύο δένδρα· ἕνα τῆς γνώσεως καί ἕνα τῆς ζωῆς.

   Γιατί όμως τά φυτεύει στο μέσον τοῦ Παραδείσου ὁ Θεός; Τί σημαίνει αὐτό;

   Σημαίνει ὅτι μέ κάθε τρόπο οἱ πρωτόπλαστοι θά μποροῦσαν νά ἔχουν συνεχῶς μπροστά τους αὐτά τά δένδρα καί νά ἐνθυμοῦνται τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Ὑπῆρχε δηλαδή σκοπιμότητα καί ἐπισήμανση σ' αὐτά τά δένδρα· γι' αὐτό δέν ἦταν σέ κάποια ἄκρη, αλλά στή μέση.

   Ὁ Θεός λοιπόν φυτεύει τό ξύλον τῆς ζωῆς καί τό ξύλον τῆς γνώσεως –ξύλον θά πεῖ δένδρο. Τί σημαίνει αυτό; Μήπως σημαίνει ὅτι ἦταν πραγματικά δένδρα; Καί ἄν κανείς δοκίμαζε τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως, θά ἔφθανε στο σημεῖο να μάθει το καλό καί τό κακό, ἐνῶ ἂν δοκίμαζε τόν καρπό του δένδρου τῆς ζωῆς, θά γινόταν ἀθάνατος

   Μήπως εἶχαν κάτι τά δένδρα αὐτά; Μήπως δηλαδή ὑπῆρχε καμμιά ουσία, φυσική ἤ μεταφυσική, κάτι, πού τελικά να δημιουργεῖ τό ἀνάλογο αποτέλεσμα τοῦ θανάτου ἤ τῆς ζωῆς; Διότι ὁ Θεός εἶπε: ἄν δοκιμάσετε τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ, θα πεθάνετε· καί θά πεθάνετε τήν ἡμέρα πού θά το δοκιμάσετε. Είχε λοιπόν κάτι ο καρπός του δένδρου αὐτοῦ; κάτι τό δηλητηριώδες;

   Λοιπόν, παιδιά καταρχάς ἦταν δένδρα πραγματικά καί φυσικά· δέν εἶχαν κάτι ἄλλο, κάτι τό ξεχωριστό. Ἀπόδειξη, ὅτι μέχρις ὅτου ἔγινε ἡ ὑποβολή τοῦ διαβόλου, πού τούς εἶπε ὅ,τι τούς εἶπε –θά τό δοῦμε αὐτό στα προσεχῆ μας μαθήματα– οἱ πρωτόπλαστοι δέν πρόσεξαν ὅτι τά δένδρα αυτά μπορεῖ νά εἶχαν κάτι τό πιό ξεχωριστό. Δέν ἦταν διαφορετικά· ἦταν ὅπως ὅλα τ' ἄλλα δένδρα. Δέν τούς παραξένεψε να σκεφθοῦν ὅτι θά μποροῦσε τά δένδρα αὐτά νά ἔχουν κάτι ἄλλο. Καί πράγματι, δέν εἶχαν κάτι ἄλλο· ἦταν ἀπολύτως φυσικά δένδρα. (Βλ. Θεοδωρήτου Κύρου, Εἰς τὰ ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς κατ' ἐκλογήν, Εἰς τὴν Γένεσιν, Ἐρώτησις ΚϚ', PG 80, 124AB: «Ἐκ τῆς γῆς καὶ ταῦτα –τά δένδρα- βεβλαστηκέναι εἶπεν ἡ θεία Γραφή· οὐ τοίνυν ἑτέραν τινὰ φύσιν ἔχει παρὰ τὰ ἄλλα φυτά»)

   Ποῦ ἦταν λοιπόν ὁ θάνατος; Ἦταν στή δοκιμή τοῦ καρποῦ τοῦ πρώτου δένδρου. Καί ποῦ ἦταν ἡ ζωή; Στή δοκιμή τοῦ καρποῦ τοῦ δευτέρου δένδρου. Καί ἡ ζωή καί ὁ θάνατος δέν ἦταν παρά στή χρήση τῆς ἐλευθερίας πού θά ἔκαναν οἱ ἄνθρωποι απέναντι στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή ἦταν θέμα ὑπακοῆς ἤ ἀνυπακοῆς. Ἡ ζωή ἤ ὁ θάνατος θά ἦταν ὄχι στούς καρπούς τῶν δένδρων ἀντιστοίχως, ἀλλά στήν ὑπακοή ἤ στήν παρακοή στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, μέ τή χρήση τῆς ἐλευθερίαςπού πῆραν οἱ πρωτόπλαστοι ἀπό τόν Θεό. (Βλ. ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Περὶ Παραδείσου, ΚΕ', PG 94, 913Β: «Τὸ μὲν ξύλον τῆς γνώσεως απόπειράν τινα καὶ δοκιμὴν καὶ γυμνάσιον τῆς τοῦ ἀνθρώπου ὑπακοῆς καὶ παρακοῆς, Διὸ καὶ ξύλον τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρὸν κέκληται, ἢ ὅτι δύναμιν ἐδίδου γνωστικὴν τοῖς μεταλαμβάνουσι τῆς οἰκείας φύσεως· ὅπερ καλὸν μὲν τοῖς τελείοις, κακὸν δὲ τοῖς ἀτελεστέροις, ἔτι καὶ τὴν αἴσθησιν λιχνοτέροις.», καί Θεοδωρήτου Κύρου, ὅ.π. PG 80, 125CD: «...μὴ τῇ ποιότητι τοῦ ξύλου, μηδὲ τῇ καινότητι τῆς βρώσεως τὰ ἁμαρτήματα κρίνεται· ἀλλὰ τῇ δόσει τῆς ἐντολῆς, ἣν ἐφ' ὅτου δήποτε παραβῆναι ἴσην ἔχει τὴν μέμψιν»).

   Αὐτό, παιδιά, εἶναι ὅλο τό θέμα. Αὐτό εἶναι ὅλο τίποτε ἄλλο. Καί σᾶς τό εἶπα ἐπιγραμματικά γιά νά τό θυμᾶστε. Τώρα, αὐτό πού σᾶς εἶπα θά τό ἀναλύσουμε, θά τό κάνουμε πιο λιανά, γιά νά τό χωνέψουμε στις λεπτομέρειές του.

   Λέει κάποιος ἐκκλησιαστικός συγγραφέας: «...καὶ "ξύλον γνώσεως" ἀπεκλήθη- διὰ τὴν περὶ τοῦτο γεγενημένην αἴσθησιν τῆς ἁμαρτίας ... Καὶ περὶ τούτου προετέθη ὁ ἀγὼν τῷ Ἀδὰμ.» (Θεοδωρήτου Κύρου, Εἰς τὰ ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς κατ' ἐκλογήν, Εἰς τὴν Γένεσιν, Ερώτησις KC', PG 80, 124CD, Β). Καί συμπληρώνει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Τί οὖν ἐστιν καλόν; Ἡ ὑπακοή. Τί δὲ πονηρόν; Ἡ παρακοή.» (Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 54, 610).

   Ὥστε βλέπει κανείς, παιδιά, ὅτι ἐδῶ πραγματικά ἦταν μία δοκιμασία τῆς προαιρέσεως καί τῆς ἐλευθερίας τῶν ἀνθρώπων. 

   Στόν Παράδεισο ὑπῆρχαν, ὅπως τώρα βλέπουμε, τρεῖς κατηγορίες δένδρων· ἡ μία κατηγορία εἶναι τά πολλά δένδρα πού ὑπῆρχαν, ἡ δεύτερη κατηγορία ἦταν τό δένδρο τῆς γνώσεως καλοῦ καί κακοῦ, καί ἡ τρίτη κατηγορία τό δένδρο τῆς ζωῆς. 

   Λέει ἕνας ἐκκλησιαστικός συγγραφέας, ὁ Σεβηριανός: «Τρεῖς δὲ διαφοραί ξύλου ἦσαν· τὰ μὲν ἐδόθη αὐτῷ ἵνα ζῇ· τὸ δὲ ἵνα εὖ ζῇ· τὸ δὲ ἵνα ἀεὶ ζῇ.» (Αρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Η Γένεσις, ἐκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1976, σ. 50). Τρία διαφορετικά δένδρα ὑπῆρχαν: αὐτά πού δόθηκαν στον ἄνθρωπο γιά νά τρέφεται καί νά ζεῖ, ἕνα γιά νά ζεῖ καλά, καί ἕνα ἄλλο γιά νά ζεῖ γιά πάντα.

   Δηλαδή δόθηκαν στους πρωτοπλάστους τά δένδρα τά πολλά γιά νά δοκιμάζουν τούς καρπούς τους, να τρῶνε οἱ ἄνθρωποι καί νά τρέφονται· δηλαδή ἦταν τό φαΐ τους, ἡ τροφή τους. Αν δέν παρέβαιναν τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ πού τούς ἀπαγόρευε να δοκιμάσουν ἀπό ἕνα συγκεκριμένο δένδρο, θα μποροῦσαν νά ζήσουν καλά, εὐτυχισμένα καί εὐλογημένα ἐπάνω στή γῆ γιά πάντα. 

   Θά δεῖτε ὅμως στη συνέχεια, παιδιά, ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι, εὐθύς μετά τήν παράβαση, γέμισαν από πικρία καί θλίψη. Τό ἀποκορύφωμα τῆς θλίψεώς τους ξέρετε ποιό ἦταν; ὅταν εἶδαν ὅτι ὁ Κάιν, ὁ πρωτότοκος γιός τους, ὁ τρίτος ἄνθρωπος πάνω στή γῆ, σκότωσε τόν τέταρτο ἄνθρωπο πάνω στή γῆ, τόν Ἄβελ, τόν ἀδελφό του. Οἱ πρωτόπλαστοι προφανῶς δοκίμασαν μεγάλη πικρία ἀπ' αὐτό· ἦταν δέ ἡ πρώτη τους ἐμπειρία στόν θάνατο.

   Θά δοῦμε τί σημαίνει αὐτό πού τούς εἶπε ὁ Θεός, ὅτι θά πεθάνουν τήν ἡμέρα πού θά φᾶνε ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπό. Βέβαια, δέν πέθαναν ἐκείνη τήν ἡμέρα. Εἶναι δέ γνωστό ὅτι ὁ Ἀδάμ ἔζησε συνολικά εννιακόσια τριάντα χρόνια (Βλ. Γέν. 5, 5). Καί αναμφισβήτητα ἦταν ἐννιακόσια τριάντα ηλιακά χρόνια, ὅπως τά ἐννοοῦμε σήμερα· ἐννιακόσιες τριάντα περιστροφές τῆς γῆς περί τόν ἥλιο. (Βλ. Αρχ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, Πρόβλημα 15ον, Β΄ (Η μεγάλη ἡλικία τῶν ἀνθρώπων τῆς Βίβλου), ἐκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1976, σσ. 444-445) Δέν πέθανε λοιπόν ἀμέσως ὁ Ἀδάμ θά δοῦμε τό γιατί δέν πέθανε ἀμέσως. Ἄρα δέν εἶχε ἐμπειρία τοῦ θανάτου ὁ ἴδιος. Για πρώτη φορά παίρνει ἐμπειρία τοῦ θανάτου, ὅσο ζεῖ, μέ τόν θάνατο τοῦ Ἄβελ.

   Προσέξτε κάτι· ἡ ἐμπειρία του θανάτου εἶναι στόν κάθε ἄνθρωπο ἀλλά, τί λέτε; τουλάχιστον μέ τό σχῆμα πού ἔχει στήν παροῦσα ζωή, μποροῦμε νά ἔχουμε πλήρη εἰκόνα αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας; Δέν ξέρω, δέν μπορῶ νά σᾶς ἀπαντήσω, παρά μόνο σᾶς λέω τό ἑξῆς. 

   Κάποιος ἄνθρωπος δολοφονεῖται ἀπό ἕναν εχθρό του· ὁ ἐχθρός του θέλει νά τόν τιμωρήσει, καί τόν δολοφονεῖ. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος πού δολοφονεῖται ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι τώρα ὁ ἐχθρός του τόν ἐκδικεῖται; Δέν τήν ἔχει. Δέν προλαβαίνει να αποκτήσει τήν αἴσθηση ὅτι ὁ ἐχθρός του τόν δολοφονεῖ· δέν ἔχει τήν αἴσθηση αυτή. Πρέπει νά ζεῖ, γιά νά δεῖ τό κακό μπροστά του.

   Γι' αὐτό ἀκριβῶς κι ἐκεῖνοι πού θέλουν νά ἐκδικηθοῦν πραγματικά καί νά κάνουν κακό δεν φονεύουν τό θῦμα τους ἀμέσως, ἀλλά τό βασανίζουν, δίνοντάς του τήν αἴσθηση ἀνά πᾶσα στιγμή ὅτι τελικά θά φονευθεῖ, θα πεθάνει.

   Ἔτσι λοιπόν καί ὁ Ἀδάμ· πρίν ὁ ἴδιος βιώσει τήν ἐμπειρία τοῦ θανάτου, εἶδε τόν θάνατο τοῦ παιδιοῦ του, τοῦ Ἄβελ, –βίαιος θάνατος!– καί τότε ἀσφαλῶς θά εἶπε: Νά, ὁ Θεός μᾶς εἶπε ὅτι θά ἔρθει ὁ θάνατος· ἦρθε ὁ θάνατος!...

   Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν δοκίμαζε τόν καρπό αὐτοῦ τοῦ δένδρου, τότε θα ζούσε πολύ καλά ἐπάνω στή γῆ, θά ἦταν δηλαδή ἀθάνατος. Δέν σᾶς κάνει ἐντύπωση αὐτό; θά ἦταν ἀθάνατος ἐπάνω στή γῆ! Πάντως θά ζούσε πολύ καλά· δέν θά ὑπῆρχε ὅλη αὐτή ἡ θλίψη μέ τα συμπαρομαρτούντα της. 

   «Τὸ δὲ ἵνα ἀεὶ ζῇ» ἡ τρίτη κατηγορία. Κι ἄν τελικά ὁ ἄνθρωπος ἔτρωγε ἀπό τό τρίτο δένδρο, τό δένδρο τῆς ζωῆς, τότε θα γινόταν ἀθάνατος. Πότε ὅμως θά ἔτρωγε ἀπό τό τρίτο δένδρο; Μόνο όταν δέν θά παρέβαινε τήν ἐντολή ώς πρός τό δεύτερο δένδρο. Τότε ὁ Θεός θά ἔλεγε στούς πρωτοπλάστους: Δοκιμᾶστε τώρα κι ἀπ' αὐτό τό δένδρο, καί θά ζήσετε αἰωνίως. Διότι ἀπό ἐκεῖνο πού σᾶς ἀπαγόρευσα δέν δοκιμάσατε, συνεπῶς δέν παραβήκατε την εντολή μου· θά εἴσαστε εὐτυχισμένοι καί εὐλογημένοι. Ἐλᾶτε, δοκιμᾶστε καί τόν καρπό αὐτόν, γιά νά ζήσετε  αιωνίως.

   Σας κάνει ἐντύπωση αὐτό;

   Θά ρωτοῦσα: Τί θά ἦταν αὐτό πού θά ἔδινε τήν αἰώνια ζωή; ο καρπός; 

   Ὄχι· ἦταν ἡ ὑπακοή, καί μόνο ἡ ὑπακοή! (Βλ. άγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 54, 610: «Τί οὖν ἐστι καλόν; Ἡ ὑπακοή. Τί δὲ πονηρόν; Ἡ παρακοή.»)

   Σας ρωτάω πάλι: Πόσο ζοῦμε, ἂν φᾶμε τό φαγητό πού τοῶμε κάθε μέρα; Θα λέγαμε, καλύτερα, ὄχι πόσο ζούμε, αλλά γιά πόσο συντηρούμαστε μέ τό καθημερινό φαγητό;

   Ἄν φάω μιά φορά τήν ἡμέρα πολύ καλά, συντηροῦμαι γιά ἕνα εἰκοσιτετράωρο. Ὅταν τρώω κάθε μέ ρα, κάθε μέρα συντηροῦμαι· ἐξ ἄλλου ἀπό τήν ἐντολή Του καί ἀπό τόν λόγο Του ἐξαρτώνται τά πάντα. Ἔτσι λοιπόν ὁ Θεός θά ἤθελε να ζήσουν οἱ πρωτόπλαστοι, καί γενικά οἱ ἀπόγονοί τους, ἐπάνω στή γῆ αἰωνίως. 

   Αὐτά τά τρία εἴδη δένδρων λοιπόν μᾶς διαγράφονται μέ τόν τρόπο αὐτόν.

   Ἀλλά θά πεῖτε: Δηλαδή ὁ Θεός θά ἤθελε τά δένδρα αὐτά νά εἶναι δένδρα-παγίδες;... 

   Ὄχι, παιδιά. Ἡ ἀλήθεια εἶναι, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, «το ξύλον τῆς γνώσεως οὔτε φυτευθὲν ἀπ᾿ ἀρχῆς κακῶς, οὔτε ἀπαγορευθὲν φθονερῶς» (Εἰς τὰ Θεοφάνεια, Λόγος ΛΗ΄, PG 36, 324BC). Δηλαδή, ὁ Θεός δέν φύτεψε ἕνα δένδρο μέ κακό σκοπό καί μέ κακή πρόθεση, οὔτε ἀπαγορεύει στούς πρωτοπλάστους –γιατί αυτό λένε μερικοί μέχρι σήμερα- να δοκιμάσουν τόν καρπό του δένδρου, γιατί φθονοῦσε τούς πρωτοπλάστους, ὥστε νά μή γνωρίσουν τήν πραγματικότητα καί τήν ἀλήθεια. Αὐτά εἶναι κακοήθη καί ἀνόητα.

   Τότε λοιπόν τί;

   Τό δένδρο αὐτό τῆς γνώσεως, παιδιά, γιά τό ὁποῖο θα μιλήσουμε ἀρκετά, ἦταν καλό δένδρο. Καί μία ἡμέρα οἱ ἄνθρωποι θά δοκίμαζαν ἀπό τόν καρπό του δένδρου αὐτοῦ. Ἀλλά πότε; Ὄχι τότε πού ὁ Θεός τούς τό ἀπαγόρευσε. Τήν γνώση αυτή θά τήν ἀποκτοῦσαν ἀργότερα.

   Θά σᾶς διαβάσω κάτι ἀπό τόν ἅγιο Θεόφιλο Αντιοχείας. Βέβαια χρησιμοποιῶ ἀρχαῖα κείμενα, τά ὁποῖα ὅμως σᾶς τά μεταφράζω. Ξέρω ὅτι τελευταῖα δέν ἔχετε ἴσως πολλή ἐπαφή μέ τά ἀρχαῖα κείμενα, καί σᾶς δυσκολεύουν· πρέπει ὅμως νά ἔχετε.

   Μέ τήν εὐκαιρία σᾶς λέω νά μήν παύσετε νά ἔχετε μία ἐπαφή μέ τά ἀρχαῖα κείμενα, ἔστω κι ἄν δέν κάνετε αρκετά στό σχολεῖο σας. Σε λίγο δέν θά μπορεῖτε να καταλαβαίνετε οὔτε τήν κοινή λεγόμενη γλώσσα του Εὐαγγελίου, δηλαδή τή δημοτική. Τό Εὐαγγέλιο στην εποχή του γράφτηκε στη δημοτική τό γνωρίζετε αυτό;

   Οἱ ἄγνωστες λέξεις τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι πολύ λίγες· δέν εἶναι πολλές. Ἕνας πού γνωρίζει καθαρεύουσα καταλαβαίνει πολύ καλά τό Εὐαγγέλιο, τουλάχιστον γραμματικά. Ὄχι έννοιολογικά γραμματικά. Το ξέρετε λοιπόν ὅτι δέν θά μπορεῖτε να διαβάσετε οὔτε Καινή Διαθήκη; Ἡ Παλιά Διαθήκη, ὡς μετάφραση, εἶναι του 3ου αιώνα π.Χ., καί εἶναι ἡ ἑλληνιστική γλώσσα, εἶναι ἡ γλώσσα τῆς διασπορᾶς, δηλαδή ή γλώσσα ἡ ἑλληνική πού μιλοῦσαν ἔξω ἀπό τήν ηπειρωτική Ελλάδα, ὅπως στήν Αἴγυπτο, γιατί ἐκεῖ ἔγινε ἡ μετάφραση. Δέν εἶναι δηλαδή ἡ ἀττική γλώσσα, ἡ χρυσή γλώσσα, ἡ κλασσική γλώσσα! Ὡστόσο, δέν εἶναι δύσκολες αυτές οἱ γλῶσσες, οἱ διάλεκτοι. (Ὁ π. Ἀθανάσιος δέν ἔχανε τήν εὐκαιρία να τονίζει τη μεγάλη ἀξία τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς· γι' αυτό καί στίς ὁμιλίες του πρῶτα ἀνεγίνωσκε τή Γραφή καί τούς Πατέρες στο πρωτότυπο, καί στή συνέχεια μετέφραζε καί σχολίαζε. Επίσης ἐξέφραζε τήν ἔντονη δυσαρέσκεια και βαθειά του λύπη στη μεθοδευμένη ἀλλοίωση τῆς ἑλληνικῆς καί στή βαθμιαία απομάκρυνσή μας, κυρίως μέσω τοῦ σχολείου, ἀπό τήν ἀρχαία ἑλληνική, που σκοπό ἔχει τήν ἀποξένωση τοῦ λαοῦ μας ἀπό τήν πλούσια πνευματική του παράδοση, τήν αποκοπή του από τις ρίζες του καί τελικά τόν παντελῆ ἀφανισμό τοῦ ἑλληνοχριστιανικού μας πολιτισμού. Βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμ. Β΄, Μάθημα 160, ἐκδ. Ἱερ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2018, σ. 101)

   Λοιπόν, λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας: «Τὸ μὲν ξύλον τὸ τῆς γνώσεως αὐτὸ μὲν καλὸν καὶ ὁ καρπὸς αὐτοῦ καλός». Κοιτάξτε τί λέει: Καλό εἶναι τό δέν δρο τῆς γνώσεως, καλός καί ὁ καρπός του.

   Εἶναι δυνατόν νά μήν ἦταν καλό; Ἄν σᾶς ἔκανα τήν ἐρώτηση αυτή, τί θά ἀπαντούσατε ἄραγε;

   Ὁ Θεός, παιδιά, ὅ,τι δημιουργεῖ εἶναι καλό. Ὅταν δημιούργησε τα πάντα, δέν εἶπε ὅτι ὅλα ἦταν «καλά λίαν»; (Βλ. Γέν. 1, 31) Πῶς θά ἦταν δυνατόν λοιπόν να δημιουργήσει ἕνα δένδρο τό ὁποῖο νά εἶναι παγίδα, νά εἶναι κακό. καί οἱ καρποί του νά ἐπιφέρουν κακό;

   Καί συνεχίζει: «οὐ γάρ, ὡς οἴονταί τινες, θάνατον εἶχεν τὸ ξύλον»· διότι οὔτε, ὅπως νομίζουν μερικοί, τό δένδρο περιείχε τόν θάνατο. 

   Θά κάνω ἕνα ἄλλο ἐρώτημα: Εάν οἱ καρποί τοῦ δένδρου εἶχαν τόν θάνατο, ὅπως προειδοποιεῖ ὁ Θεός (θά πεθάνετε, ἅμα θά φᾶτε), τότε ποιός εἶχε βάλει τόν θάνατο στα σπέρματα αὐτοῦ τοῦ δένδρου; Ὁ Θεός. Καί τότε ποιός θά ἦταν ὁ δημιουργός τοῦ θανάτου; Ὁ Θεός! Αλλά ξέρουμε πολύ καλά ὅτι ὁ Θεός δέν εἶναι ὁ δημιουργός τοῦ θανάτου. Μᾶς τό λέει σαφῶς ἡ Ἁγία Γραφή «ὁ Θεὸς θάνατον οὐκ ἐποίησεν» (Σοφ. Σολ. 1, 13), ὁ Θεός δέν ἔκανε τόν θάνατο.

   Τότε πῶς ὁ θάνατος; 

   Ὁ θάνατος μπῆκε ἀπό τόν φθόνο τοῦ διαβόλου καί τήν παράβαση τῆς ἐντολῆς, μέ βάση τήν προαίρεση καί τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου. Δέν εἶναι ὁ δημιουργός τοῦ θανάτου ὁ Θεός. Ἄρα, ἐάν δέν εἶναι ὁ Θεός δημιουργός του θανάτου καί ἄν ὁ Θεός δέν δημιουργεῖ τίποτα κακό, πῶς εἶναι δυνατόν αυτό τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ νά ἦταν κακό; Ἄρα ήταν καλό.

   Προχωροῦμε: «οὐ γάρ τι ἕτερον ἦν ἐν τῷ καρπῷ ἢ μόνον γνῶσις». Δέν ὑπῆρχε τίποτα άλλο μέσα στον καρπό παρά μόνο ή γνώση. Τό πιό ξεχωριστό ἐκεῖ στό φάγωμα τοῦ καρποῦ ἦταν ἡ γνώση –θά δοῦμε τί εἶναι αὐτή ἡ γνώση. «ἡ δὲ γνῶσις καλή, ἐπὰν αὐτῇ οἰκείως τις χρήσηται ἡ γνώση ὅμως εἶναι καλή, ὅταν τήν χρησιμοποιήσει κανείς ὅπως πρέπει. 

   »Τῇ δὲ οὔσῃ ἡλικίᾳ ὅδε Ἀδὰμ ἔτι νήπιος ἦν, διό οὔπω ἠδύνατο τὴν γνῶσιν κατ᾽ ἀξίαν χωρεῖν.» (Πρὸς Αὐτόλυκον, 2.25, PG 6, 1092ΑΒ) Ὅμως ὁ Ἀδάμ ἦταν ἀκόμα στη νηπιακή ηλικία· γι' αυτό δέν μποροῦσε νά κάνει χρήση τῆς γνώσεως ἐπάξια.

   Ἔχει πολλά παρακάτω, αλλά θά σᾶς τά πῶ μέ δικά μου λόγια.

   Ὁ Ἀδάμ ἦταν ἀκόμη σε νηπιακή ηλικία. Ὅταν λέει νηπιακή, δέν ἐννοεῖ ὅτι ἦταν νήπιο, αὐτό πού σήμερα λέμε μωρό, ἀλλά νηπιακή ἡλικία θά πεῖ ἀνώριμη. Μέ τήν εὐρεία ἔννοια νηπιακή ἡλικία –προσέξτε- εἶναι καί ἡ δική σας ἡλικία, ἡ ἐφηβική. Μπορεῖ λοιπόνὁ Ἀδάμ νά ἦταν τότε σέ μία ἡλικία ἐφηβική. Ἄν λάβετε δέ ὑπ' ὄψιν ὅτι ἔζησε εννιακόσια τριάντα χρόνια, ἀναμφισβήτητα ἡ ἐφηβική του ἡλικία δέν θά ἦταν ἡ ἡλικία τῆς δεύτερης δεκαετίας τῆς ζωῆς του. Ἐμεῖς μετρᾶμε πιά τά χρόνια μας μέ βάση τό συνολικό μήκος τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου, πού σήμερα εἶναι ἑβδομήντα μέ ὀγδόντα χρόνια. Γιά μᾶς ἡ ἐφηβεία εἶναι στη δεύτερη ρη δεκαετία μας, ἐνῶ γιά τόν Ἀδάμ μπορεῖ ἡ ἐφηβεία του νά ἦταν στα πενήντα του χρόνια· δέν ἔχει σημασία. Τό θέμα εἶναι ὅτι ὁ Ἀδάμ ἦταν ἀκόμη νήπιος, δηλαδή δέν εἶχε πλήρη ωριμότητα· ἀργότερα θά ωρίμαζε.

   Η ωριμότητα ξέρετε πότε ἔρχεται; Θά σᾶς κάνει ἐντύπωση. Ἔρχεται στο τριακοστό ἔτος τῆς ἡλικίας. Θά μέ θυμηθεῖτε. Ὅταν θα φθάνετε σ' ἐκείνη τήν ήλικία, θά μέ θυμηθεῖτε. Δέν εἶναι δέ τυχαῖο τό ὅτι ἡ Παλαιά Διαθήκη απαγόρευε τον δημόσιο βίο στόν ἄνδρα κάτω τοῦ τριακοστοῦ ἔτους τῆς ἡλικίας του. Καί ἡ Ἐκκλησία μας απαγορεύει να γίνει κανείς ἱερέας κάτω τῶν τριάντα ἐτῶν. Καί δέν εἶναι τυχαῖο τό ὅτι ὁ Χριστός βγῆκε στόν δημόσιο βίο Του γιά νά κηρύξει ὅταν ἦταν περίπου τριάντα ἐτῶν. Καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, τό ἴδιο ὅταν βγῆκε στόν δημόσιο βίο του, ἦταν τριάντα ἐτῶν. Ἄρα λοιπόν ὁ Ἀδάμ ἦταν σέ μία νηπιότητα, δηλαδή δέν εἶχε πλήρη ωριμότητα. 

   Τώρα συνεχίζω με δικά μου λόγια τα παρακάτω. Ἐδῶ ὁ ἅγιος Θεόφιλος λέει ὅτι ὅταν ἀποκαλύψεις σ' ἕνα νήπιο μερικά μυστικά, δηλαδή ὅταν του δώσεις γνώση, ἡ γνώση αυτή μπορεῖ νά τοῦ προκαλέσει κακό. 

   Για παράδειγμα, λέω σ' ἕνα μικρό παιδάκι: Βλέπεις αὐτό τό κουτάκι; Αυτό το κουτάκι ἔχει σπίρτα μέσα. Βλέπεις αὐτά τά σπίρτα; Λοιπόν, βγάζω ἕνα, –τό παιδάκι αὐτό νά εἶναι πέντε χρονῶν, νά καταλαβαίνει πολύ καλά- καί τοῦ λέω: Δές, παιδάκι μου, καλά-καλά τί θά κάνω τώρα. Τραβῶ τό σπίρτο στο πλάι του κουτιοῦ, καί μέ τήν τριβή αὐτό ἀμέσως ἀναφλέγεται. Τό παιδάκι: Μπάαα!... ἐνθουσιάζεται. Εἶδες, λοιπόν, τρίψαμε αὐτό ἐδῶ καί ἄναψε. Ἔλα τώρα, παιδάκι μου, νά δεῖς καί κάτι ἄλλο. Παίρνω ἕνα χαρτί καί τό βάζω ἐπάνω σ' ἐκεῖνο τό ἀναμμένο σπίρτο. Τό χαρτί ἁρπάζει φωτιά. Τό εἶδες αυτό; Τό εἶδα. Σοῦ ἄρεσε; Μοῦ ἄρεσε. Τό παιδί τί ἀπέκτησε; Μία γνώση. Τήν ἤξερε πρῶτα; Ὄχι. Φεύγω ἐγώ. Τό παιδάκι παίρνει τα σπίρτα... καί καίει το σπίτι!... Συνηθισμένη ἱστορία. 

   Τί σημαίνει αὐτό; Αυτό, παιδιά, εἶναι μία γνώση. Παρακαλῶ, προσέξτε· τώρα σᾶς ἑτοιμάζω νά ἀκούσετε μερικά δύσκολα πράγματα· ἐδῶ εἴμαστε στην καρδιά ἑνός μυστηρίου.

   Ἡ γνώση πάντοτε ὠφελεῖ; Ὄχι· ἡ γνώση ὠφελεῖ μόνο υπό προϋποθέσεις.

   Σᾶς θυμίζω τόν μύθο τοῦ Προμηθέως. Ξέρετε τί εἶναι αὐτός ὁ μύθος; εἶναι ἕνας ἀντίλαλος αὐτοῦ τοῦ δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, ἔξω ἀπό τή βιβλική ἱστορία, πού, μ' ἕναν ἀληθινά θαυμάσιο τρόπο ὁ Αἰσχύλος διασώζει αὐτόν τόν μύθο μέ ποιητικό τρόπο. Εννοεῖται πώς ὁ Προμηθέας δέν εἶναι ἐπινόηση τοῦ Αἰσχύλου. Ὁ Αἰσχύλος βρῆκε τόν μύθο τοῦ Προμηθέως καί τόν ἔκανε παράσταση, τόν ἔκανε τραγωδία, δηλαδή θεατρικό ἔργο. 

   Ἐκεῖ βλέπει κανείς μία απήχηση, ἕναν ἀντίλαλο ὅσων διηγούμαστε τώρα, που συνέβησαν μέσα στόν Παράδεισο. Ἐκεῖ λοιπόν βλέπει κανείς τό πῦρ αὐτό, πού κλέβει ὁ Προμηθέας ἀπό τούς θεούς, νά γίνεται κακό στούς ἀνθρώπους τελικά. 

   Βέβαια, εἶχε πεῖ στούς ἀνθρώπους ὁ Προμηθέας νά ἀναπτύξουν τις τέχνες. Οἱ τέχνες ὅμως, ἀπό τότε μέχρι σήμερα, ποῦ ἔχουν φθάσει; Ἔχουν φθάσει στήν πυρηνική ενέργεια. Καί ἡ πυρηνική ενέργεια αὐτήν τή στιγμή τί κάνει; Μᾶς ἀπειλεῖ. 

   Ρωτάμε λοιπόν· ἐκείνη ἡ φωτιά πού πῆρε ὁ Προμηθέας ἀπό τόν οὐρανό καί τήν ἔδωσε στούς ἀνθρώπους τί διαστάσεις παίρνει σήμερα; ἀγαθοποιές ἤ κακοποιές; Καί τό ἕνα καί τό ἄλλο. Αὐτό ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ωριμότητα ἤ τήν ανωριμότητα τῆς ἀνθρωπότητος. Εἶναι λοιπόν μεγάλο θέμα αὐτό· δέν εἶναι οὔτε γελοῖο οὔτε ἀστεῖο.

   Λέει ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος, καθώς καί ὁ ἅγιος Θεόφιλος, πώς ἂν μελετούσαμε το βιβλίο τῆς Γενέσεως, τί θα βρίσκαμε μέσα... ὠκεανό γνώσεων και σοφίας, μέσα σ' αὐτές τίς ἁπλές γραμμές! Αυτές, πού κάποιοι άνόητοι καθηγητές καί ἀνόητοι δάσκαλοι –εὐτυχῶς μερικοί- κοροϊδεύουν μέσα στην τάξη και σκανδαλίζουν τα παιδιά, τούς μαθητές τους, λέγοντάς τους ὅτι αὐτά εἶναι παραμύθια! Αλλά δέν εἶναι καθόλου παραμύθια. Καθόλου! Αὐτός ὁ ἴδιος ὁ καθηγητής ἤ ὁ δάσκαλος, ἄν τοῦ θύμιζες τόν μύθο τοῦ Προμηθέα, θα παραδεχόταν μέν ὅτι εἶναι μύθος, ἀλλά δέν θά τόν κορόιδευε, καί θά ἔλεγε ὅτι εἶναι συμβολικός μύθος. 

   Θά τοῦ λέγαμε λοιπόν κι ἐμεῖς: Καί τήν Ἁγία Γραφή συμβολικά νά τήν ἔπαιρνες, ταλαίπωρε καθηγητά, ταλαίπωρε ἐκπαιδευτικέ, και πάλι δέν θά ἔπρεπε νά κοροϊδεύεις· πολύ παραπάνω μάλιστα πού δέν εἶναι συμβολική ἱστορία, αλλά πραγματική. Κάθησε νά τήν μελετήσεις καλά καί νά δεῖς τί σοφία βγαίνει από κεῖ μέσα... πού μέ τόση εὐκολία σπεύδεις να κατηγορήσεις και να κοροϊδέψεις και να σκανδαλίσεις απλές ψυχές -όπως τώρα εἴσαστε ἐσεῖς– εἰς βάρος τοῦ Θεοῦ καί εἰς βάρος τῶν μαθητῶν φυσικά. 

   Λοιπόν, παιδιά, ἐπανέρχομαι. Αφήνω τόν ἅγιο Θεόφιλο Αντιοχείας καί ἔρχομαι στόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό, πού θά μᾶς πεῖ κάτι πολύ σπουδαῖο. Προσέξτε πολύ: «Τὸ δὲ τῆς τοῦ καλοῦ τε καὶ κακοῦ γνώσεως ξύλον ἡ τῆς πολυσχιδοῦς θεωρίας διάγνωσις». Τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ εἶναι ἡ διάκριση τῆς πολυμερούς παρατηρήσεως. Ποιᾶς παρατηρήσεως; «Αὕτη δέ ἐστιν ἡ τῆς οἰκείας ἐπίσγνωσις φύσεως»· εἶναι ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας, τοῦ ἀνθρώπου, ἡ γνώση τῆς φύσεώς μας, ποιός εἶμαι ἐγώ. Αὐτή εἶναι ἡ γνώση· ἡ γνώση ποιός εἶμαι ἐγώ, ὁ ἄνθρωπος. 

   Καί συνεχίζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός (8ος αιώνας μ.Χ.): «Πασῶν δὲ τῶν ἐννοιῶν καὶ θεωριῶν τούτων ἡ καθ᾿ ἡμᾶς ὑψηλοτέρα πέφυκεν, ἡ τῆς ἡμετέρας φημί συστάσεως, ὥς φησιν ὁ θεῖος Δαυίδ· "ἐθαυμαστώθη ἡ γνῶσίς σου ἐξ ἐμοῦ", τουτέστιν "ἐκ τῆς ἐμῆς κατασκευῆς". Επισφαλὴς δὲ αὕτη τῷ Ἀδὰμ ὑπῆρχε νεοπαγεῖ ὄντι, δι᾽ ἃς εἴπομεν αἰτίας». (Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Περὶ Παραδείσου, κεφ. ΚΕ', PG 94, 916D-917BC. Πρβλ. Ψαλμ. 138, 6)

   Δηλαδή: Ἀπ᾿ ὅλες τίς ἔννοιες κι ἀπ' ὅλες τίς θεωρίες –θεωρία μέ τήν ἔννοια τοῦ βλέπω– ἀπ' ὅ,τι δηλαδή μποροῦσε νά βλέπει ὁ Ἀδάμ καί νά ἐννοιολογεῖ, ἡ πιο υψηλή παρατήρηση καί ἡ πιό σπουδαία ἔννοια ἦταν ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ του, ὅπως λέει ὁ προφήτης Δαβίδ· ἀπό τήν γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μου θαυμάζω τήν σοφία Σου. Αὐτή ὅμως ἡ γνώση ἦταν ἐπικίνδυνη γιά τόν Ἀδάμ, πού ἦταν ἄπειρος, γιά τούς λόγους πού ἐκθέσαμε. 

   Διότι, πράγματι, εἶναι ἁπλό· θά σᾶς τό δείξω ἀμέσως. Ὁ ἄνθρωπος βλέπει τόν ἥλιο, βλέπει τή σελήνη, βλέπει τά ἀστέρια. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀνώτερος ἀπ' αὐτά. Βλέπει τά ζῶα, βλέπει τα φυτά. Ὁ ἄνθρωπος εἰναι ανώτερος ἀπό τά ζῶα καί ἀπό τά φυτά. Συνεπῶς, ποιά εἶναι ἡ ὑψηλοτέρα θεωρία και ποιά εἶναι ἡ ὑψηλοτέρα ἔννοια; Ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ του. Ὅταν ὅμως σκύψει να δεῖ τόν ἑαυτό του, ὄντας ανώριμος, η γνώση τότε εἶναι ἐπικίνδυνη. Ἐδῶ λέει πώς ὁ Ἀδάμ ἦταν νεο παγής, δηλαδή καινούργιος, νεοσύστατος, ἄπειρος· δέν μποροῦσε νά ξεχωρίσει μερικά πράγματα, ἐπειδή δέν τά γνώριζε, καί τήν ἔπαθε! 

   Δηλαδή, συγκεκριμένα, ποιά εἶναι αὐτά τά πράγματα; Ἀκοῦστε. Λέει ὅτι ἡ κατασκευή τοῦ ἀνθρώπου, ἡ σύσταση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τό μυστικό τῆς γνώσεως. Ἀλλά δέν ἔπρεπε ὁ Ἀδάμ ἀκόμη να γνωρίσει τόν ἑαυτό του. Δέν ἔπρεπε. Εγώ θά σᾶς ἔλεγα ὅτι εἶναι μόνο δύο. Εἶναι πολλά· ἀλλά θα πάρω δύο, τά κυριότατα. Τό ἕνα εἶναι ἡ ἐλευθερία, ἡ δυνατότητα ἐλευθερίας, καί τό ἄλλο ἡ δυνατότητα θεώσεως. Ἀπόδειξη, ὅτι ὁ διάβολος πόνταρε πάνω σ' αὐτά, στόχευσε πάνω σ' αὐτά. Καί τί τούς εἶπε; Σᾶς εἶπε ὁ Θεός νά μή δοκιμάσετε, γιά νά μή γίνετε θεοί (Βλ. Γέν. 3, 4-5). Ἦταν δέ ἀκριβῶς τό ἀντίθετο! γιά νά γίνετε θεοί ἦταν ἡ ἀλήθεια. 

   Καί ὁ Ἀδάμ σκέφτηκε: Ἄ, ὥστε λοιπόν μπορῶ νά φάω. Δέν θά ἔρθει το χέρι τοῦ Θεοῦ, τήν ὥρα πού ἐγώ θα κόβω τόν καρπό, ... νά μέ βουτήξει ἀπό τόν σβέρκο –λαϊκή ἔκφραση– καί νά μοῦ πεῖ «Ε, στάσου! Δέν σοῦ εἶπα νά μήν φᾶς ἀπό τό δένδρο αὐτό;...», ὅπως θά ἅρπαζε ὁ χωροφύλακας ἕνα μικρό παιδί τήν ὥρα πού πάει να κλέψει ἀπό ἕνα περίπτερο.

   Ἐκεῖ ὁ Ἀδάμ ἀντελήφθη ὅτι δέν ὑπάρχει κανένα χέρι νά τόν ἐμποδίσει. Ἄ, ὥστε λοιπόν εἶμαι ἐλεύθερος! Δέν τό ἤξερα!... Ἔφαγε τόν καρπό. Τόν πήρε, τόν εἶδε... Θά τά δοῦμε ὅταν θά μιλήσουμε αναλυτικά ἐκεῖ γιά τήν Εὔα, πού τῆς φάνηκε πολύ ὡραῖος ὁ καρπός· εύγευστος, ὡραῖος! Ἔκοψε, ἔδωσε καί στόν Αδάμ. Εἶδε ὅτι δέν γίνεται τίποτα. Α, ἔχω λοιπόν τή δυνατότητα να κόψω. Εἶμαι ἐλεύθερος!... 

   Πεῖτε σ' ἕνα παιδί αὐτό πού λένε σήμερα στήν ἐποχή μας, ὅτι εἶναι ἐλεύθερο να κάνει ὅ,τι θέλει! Πείτε του ὅτι τοῦ γράψατε τήν περιουσία σας, τώρα πού εἶναι ἔφηβος! Σᾶς λέει ἡ μητέρα σας καί ὁ πατέρας σας ὅτι σᾶς ἔχουν γράψει χωράφια καί σπίτια! Ἐσεῖς τί θά κάνετε; Μόλις ἡ μητέρα σας κι ὁ πατέρας σας σᾶς μαλώσουν γιά κάτι, ἐπειδή, ἄς ποῦμε, αργήσατε λίγο να γυρίσετε στο σπίτι –για στάσου! γιατί ἄργησες;– ἐσεῖς ἴσως ἀπαντήσετε: Μή μοῦ πολυφωνάζετε... γιατί ἐγώ ἔχω δική μου περιουσία!... Ορίστε! 

   Εἶναι δέ παρανενοημένο πράγμα... εἶναι φοβερό πράγμα... –προσέξτε– τό νά ποῦν οἱ γονεῖς στό παιδί τους σοῦ γράψαμε ἕνα χωράφι, ἕνα σπίτι, ἤ ἔχεις στό ταμιευτήριο τόσα χρήματα... Καήκανε! 

   Εἶναι καλό αὐτό πού κάνουν οἱ γονεῖς; δηλαδή τό να γράψουν στα παιδιά τήν περιουσία τους; Βέβαια. Αλλά πότε ὅμως; Ὄχι τώρα πού εἶναι μικρά. Αυτό λοιπόν συνέβη καί μέ τό δένδρο τῆς γνώσεως. Δέν ἔπρεπε ὁ Ἀδάμ νά μάθει ὅτι εἶναι ἐλεύθερος! Δέν ἔπρεπε νά το μάθει τότε! Μάλιστα ἔχει πολλά ἐδῶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, παίρνοντας ὡς παράδειγμα τήν παιδική ηλικία, καί λέει: Ἄν πεῖτε σ᾽ ἕνα παιδί μερικά πράγματα πού δέν πρέπει νά τά μάθει, δέν θά εἶναι σέ κακό του; (Βλ. Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Περὶ Παραδείσου, κεφ. ΚΕ', PG 94, 1092A-D)

   Πάρτε τό ἄλλο τώρα· τη θέωση. Πεῖτε σ' ἕναν ἄνθρωπο ὅτι ἔχει τή δυνατότητα να γίνει θεός. Τό ἔμαθεαὐτό ὁ ἄνθρωπος· ἰδίως σήμερα το ξέρει καλά! Αλλά,παρά ταῦτα, δέν μπορεῖ νά γίνει θεός μόνος του, δένμπορεῖ νά γίνει θεός χωρίς τόν Θεό. Καί τί κάνει τώρα; ἀποπειρᾶται νά γίνει θεός μέ ἄλλον τρόπο μέ τόνπολιτισμό. Με αυτόν τον τρόπο, παιδιά, προσπαθεῖ νάγίνει θεός, καί εἰδικότερα μέ τήν πυρηνική ενέργεια.

   Τήν πυρηνική ενέργεια ὁ Θεός τήν ἔκρυψε μέσα στήν ὕλη. Ὁ ἄνθρωπος ἀρχικά δέν τή γνώριζε· κατάφερε ὅμως καί τήν ἐλευθέρωσε ἀπό τήν ὕλη, καί τώρα εἶναι στο χέρι του. Σάν νά ξαναμπαίνει στήν Ἱστορία γιά ἄλλη μία φορά τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Ποιό εἶναι τό δένδρο ἐδῶ; καί ποιός εἶναι αὐτός ὁ καρπός; Δένδρο εἶναι ἡ πυρηνική ενέργεια· καί καρπός εἶναι ἡ γνώση, τό νά μάθουμε τί εἶναι ἡ πυρηνική ενέργεια. Αλλά η γνώση αὐτοῦ τοῦ καρποῦ, πού λέγεται πυρηνική ενέργεια, πρέπει να χρησιμοποιηθεῖ καλά καί ὄχι ἄσχημα. Και καλή χρήση σημαίνει να δεσμεύσει ὁ ἄνθρωπος αὐτήν τήν ἐνέργεια καί νά ἠλεκτροφωτίσει τίς πόλεις, νά ἠλεκτροκινήσει ἐργοστάσια, να φτιάξει... καί τί νά μή φτιάξει! Ἐνῶ ἡ κακή χρήση ποιά εἶναι; νά τήν κάνει βόμβα καί νά τήν πετάει στα κεφάλια τῶν ἄλλων ἀνθρώπων! 

   Πεῖτε μου· αὐτήν τή στιγμή, αυτήν τη στιγμή που μιλᾶμε –Ἰανουάριος 1984– πεῖτε μου, ἡ ἀνθρωπότητα, ὡς πρός τήν πυρηνική ενέργεια, εἶναι ὥριμη ἤ νηπιώδης; Αναμφισβήτητα, εἶναι νηπιώδης· γιατί ανά πάσα στιγμή μπορεῖ νά ριχτοῦν αὐτές οἱ βόμβες, καί νά ἐξολοθρευτούμε. 

   Ρωτάμε λοιπόν· ἔπρεπε τελικά νά βρεῖ ὁ ἄνθρωπος τήν πυρηνική ενέργεια; τόν συνέφερε; Ἀσφαλῶς ὄχι, γιατί θά αυτοκαταστραφεῖ. Ἀπό τήν στιγμή όμως πού παρέβη τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί δοκίμασε ἐκεῖνον τόν πρῶτο καρπό και γνώρισε ὅτι εἶναι ἐλεύθερος καί ὅτι μπορεῖ νά θεωθεῖ, ἀπό κεῖ καί πέρα, παιδιά, τό κακό πῆρε τόν δρόμο του, και δυστυχῶς ὑπάρχει μέχρι σήμερα στόν κόσμο. Αὐτή εἶναι ἡ γνώση τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. 

   Αλλά εἶναι καί κάτι ἄλλο πολύ σπουδαῖο... πάρα πολύ σπουδαῖο! Προσέξτε. Βέβαια, θα θέλαμε πολύ χρόνο να μιλήσουμε γι' αυτό· δυστυχῶς τό ρολόι τρέχει καί δέν θά τό ἐξαντλήσουμε. 

   Δέν μοῦ λέτε: ἡ ἀνθρώπινη ψυχή έχει κάποιο βάθος; Δυσθεώρητο βάθος! Εἶναι πιό μεγάλο τό βάθος τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, παρ' ὅ,τι εἶναι τά βάθη τοῦ σύμπαντος! (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Επιλογή Ψαλμῶν, Τόμος Β΄, Ομιλία 12η, σχόλια στο ψαλμικό «ἄβυσσος ἄββυσσον ἐπικαλεῖται, (41, 8), ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2015, σ. 168. Πρβλ. Σοφ. Σειρ. 42, 18. 20)

   Ἄν ὁ ἄνθρωπος δεῖ τά βάθη του σύμπαντος, τί μπορεῖ νά πάθει; Ἴλιγγο. Ἄν δεῖ τά βάθη τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, τί μπορεῖ νά πάθει; Ὑπέρ-ἴλιγγο! 

   Μπορεῖ νά δεῖ ὁ ἄνθρωπος τό ὑποσυνείδητό του; Εἶναι πολύ δύσκολο. Εάν τό δεῖ, θά τρομάξει. Τί θά πάθει; Θά λιποψυχήσει, καί θά ἤθελε να πεθάνει. 

   Γι' αὐτό ὁ Θεός, παιδιά, μετά την πτώση τῶν πρωτοπλάστων, ὅταν ὁ ἄνθρωπος δοκίμασε τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως, ἦρθε να σκεπάσει τη συνείδηση, καί μάλιστα τό τμῆμα ἐκεῖνο τῆς συνειδήσεως γιά νά μιλήσω με σύγχρονη ορολογία- πού λέγεται ὑποσυνείδητο. Νά τό σκεπάσει, νά μήν τό βλέπει ὁ ἄνθρωπος, νά μήν βλέπει τό βάθος τῆς ψυχῆς του, διότι θα τρόμαζε, διότι θά παραιτεῖτο, διότι... πολλά διότι. 

   Ξέρετε ποιοί ἀποφασίζουν να ξεσκεπάσουν τό ϋποσυνείδητό τους; ἐκεῖνοι που καταφεύγουν στήν ἔρημο, οἱ μεγάλοι ἀσκητές· αυτοί μόνο εἶδαν κατάβαθα τό ὑποσυνείδητό τους. Ἀλλά αὐτοί δεν τρόμαξαν, γιατί εἰχαν ὡριμάσει. 

   Ἄν θά ἔλεγε κάποιος καί στήν ἔρημο τί μπορεῖ νά κάνει ἕνας ἀσκητής; θά ἀπαντούσαμε: νά ἀνακαλύψει τό δυσθεώρητο βάθος τοῦ ὑποσυνειδήτου του! Καί τί νά τό κάνει; νά τό καθαρίσει. Καί πῶς νά τό καθαρίσει;...

   Αλλά ἡ ὥρα πέρασε, παιδιά· θά συνεχίσουμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή.

Κυριακή, 22 Ιανουαρίου 1984

39η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Το μυστήριο τοῦ κατά Θεόν Γάμου.

†.Όπως εἴδαμε τήν περασμένη φορά, παιδιά, ὁ νυμφαγωγός τῆς Εὔας πρός τόν Ἀδάμ εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Θεός· διότι, ὅπως μᾶς λέει τό ἱερό κείμενο, «καὶ ᾠκοδόμησεν ὁ Θεὸς τὴν πλευράν, ἣν ἔλαβεν ἀπὸ τοῦ Ἀδάμ, εἰς γυναῖκα καὶ ἤγαγεν αὐτὴν πρὸς τὸν Ἀδάμ» (Γέν. 2, 22). Αὐτό σημαίνει ὅτι μόνο κάτι πού γίνεται κάτω ἀπό τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ πρέπει νά ἔχει τή θέση του στη ζωή μας.

   Ὅταν ὁ Ἀδάμ εἶδε τή γυναίκα νά τοῦ τήν ὁδηγεῖ ὁ Θεός, εἶπε τά περίφημα ἐκεῖνα λόγια: «ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα καὶ προσκολληθήσεται πρὸς τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν» (Γέν. 2, 24). Αὐτά τά λόγια πού εἶπε ὁ Ἀδάμ εἶναι ἀλήθεια προφητικά, τά ὁποῖα θεμελιώνουν αὐτόν τόν θεσμό τοῦ Γάμου. Νά σᾶς τά ἀποδώσω μέ δύο λόγια: Ἐξαιτίας αὐτοῦ θά ἀφήσει ὁ ἄνθρωπος τόν πατέρα του καί τήν μητέρα του καί θά ἑνωθεῖ μέ τή γυναίκα του, καί θά εἶναι οἱ δύο σε σάρκα μία.

   Από ποῦ ὅμως γνώριζε ὁ Ἀδάμ, βλέποντας τηνΕὔα, ὅτι αὐτό πού εἶπε θά συνέβαινε ὡς γάμος; Διότι ἀκόμη δέν εἶχε συμβεί τίποτα γύρω από το θέμα του γάμου, δεδομένου ὅτι ἦταν ἡ πρώτη φορά πού ἔβλεπε τήν Εὔα, καί γάμος δέν εἶχε συμβεῖ μέσα στόν Παράδεισο. Αναμφισβήτητα ἦταν λόγια προφητικά.

   Ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, «πόθεν ᾔδει τὰ μέλλοντα; ... ἐπεὶ μέχρις ἐκείνου καθάπερ ἄγγελοι οὕτω διῃτῶντο ἐν τῷ παραδείσῳ ... προφητικοῦ χαρίσματος μετέχων... ἅπαντα ταῦτα ἑώρα» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία ΙΔ', PG 53, 125). Από που γνώριζε τά μελλοντικά; Διότι μέχρι τότε ὁ Ἀδάμ ζοῦσε σάν ἄγγελος μέσα στόν Παράδεισο. Βεβαίως, ὅταν λέμε ὅτι ζοῦσε σάν ἄγγελος, δέν ἐννοοῦμε ὅτι ὁ γάμος εἶναι δαιμονικός... αλλά επειδή στούς ἀγγέλους δέν ὑπάρχει γάμος, γι' αυτό λέμε ὅτι ζοῦσε σάν ἄγγλος. Από που λοιπόν γνώριζε ὁ Ἀδάμ ὅτι θά συνέβαινε ἀπό 'δῶ καί πέρα ὁ γάμος; Ὅλα αὐτά φυσικά ἦταν μία προφητική θεώρηση, ἔβλεπε προφητικά.

   Σᾶς εἶχα πεῖ παλαιότερα ὅτι ἕνα ἀπό τά προσόντα τοῦ Ἀδάμ ἦταν καί τό προφητικό, ἦταν καί προφήτης, δηλαδή εἶχε τό προφητικό χάρισμα, και μπορούσε να βλέπει καί ἐκεῖνα πού θά γίνονταν στο μέλλον καί ἐκεῖνα πού ἔγιναν στο παρελθόν, ὅπως καί στό παρόν. Αὐτά λέγαμε μιά περασμένη φορά. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Γ΄, Μάθημα 33ο, ἐκδ. Ἱερ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2017, σσ. 201-202)

   Αλλά ἂς δοῦμε τά λόγια αυτά, τα βαρυσήμαντα πραγματικά, τά ὁποῖα ισχύουν μέχρι σήμερα. 

   Λέει: «ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα». Τί σημαίνει «ἕνεκεν τούτου»; Σημαίνει ὅτι λόγῳ τῆς στενής σχέσεως ἀνάμεσα στόν ἄνδρα καί τή γυναίκα, θά ἀφήσουν τόν πατέρακαί τή μητέρα τους! Ποιά εἶναι αὐτή ἡ στενή σχέση; Τό εἴδαμε τήν προπερασμένη φορά· ὅτι δηλαδή ὁ Θεός δημιούργησε τη γυναίκα ἀπό τήν πλευρά του Αδάμ. Συνεπῶς ὑπάρχει μία στενότατη σχέση, ἀπό τήν στιγμή πού ἡ γυναίκα εἶναι σάρκα ἀπό τή σάρκα του Αδάμ καί ὀστᾶ ἀπό τά ὀστᾶ του. 

   Θά ἤθελα νά προσέξετε πολύ το σημερινό μάθημά μας, γιατί ἔχει μερικά σημεῖα πού εἶναι θεμελιώδη καί ταυτοχρόνως παρεξηγημένα. «ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα»· ἐξ αἰτίας αὐτοῦ τοῦ στενοῦ συνδέσμου τοῦ ἄνδρα μέ τήν γυναίκα, θά ἀφήσει ὁ ἄνθρωπος τούς γονεῖς του –εἴτε ὁ ἄνδρας εἴτε ἡ γυναίκα- θά ἀφήσει τόν πατέρα καί τή μητέρα του. Τί σημαίνει αὐτό τό «καταλείψει»; 

   Πρίν από μερικά χρόνια μέ εἶχε επισκεφθεῖ κάποιος, μορφωμένος ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος ἦταν θυμωμένος μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο! Αὐτός ἐρχόταν πάνω στο Μοναστήρι συνήθως για κυνήγι. Δηλαδή εἶχε ἕνα όπλο κυνηγητικό, ἐρχόταν μέ τό αυτοκίνητό του καί πήγαινε λίγο πιό πάνω στο βουνό γιά νά κυνηγήσει. Ερχόταν πάντοτε μέ τή μητέρα του. Ἄν καί ἦταν παντρεμένος, ἐρχόταν πάντα μέ τή μητέρα του! 

   Μιά φορά τοῦ λέω: Ἡ σύζυγός σας ποῦ εἶναι; Εἴπατε ὅτι εἶστε παντρεμένος· ἡ σύζυγός σας ποῦ εἶναι; 

   Α, μοῦ λέει, δέν θέλει ἐκείνη νά ἔρχεται ἐδῶ πάνω καί τά λοιπά. 

   Τοῦ λέω: Δέν τό νομίζω. Τῆς τό εἴπατε; 

   Ἄ, ὄχι, ὄχι, μοῦ λέει, δέν χρειάζεται νά ἔρχεται. 

   Ἐρχόταν λοιπόν πάντοτε μέ τή μητέρα του! 

   Ἡ ταλαίπωρη ἐκείνη, καθισμένη μέσα στο αυτοκίνητο, περίμενε πότε θά ἐπιστρέψει ο γιός της από τό κυνήγι πού πήγαινε στο βουνό, γιά νά μπεῖ στό αυτοκίνητο καί νά φύγουν πάλι πίσω γιά τή Λάρισα. 

   Κάποτε πιάσαμε κουβέντα γύρω από τό χωρίο αὐτό τῆς Γενέσεως. Καί ἐπειδή τό ἀναφέρει ὁ ἀπόστολος Παῦλος αὐτό τό χωρίο, μέ τά λόγια πού εἶπε ὁ Ἀδάμ ὅταν εἶδε τήν Εὔα, αἰσθανόταν πολύ άσχημα καί ἔλεγε πολλά ἐναντίον τοῦ ἀποστόλου Παύλου, γιατί δέν μποροῦσε νά ἀντιληφθεῖ αὐτήν τήν ἔννοια του «καταλείψει ἄνθρωπος τον πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα»! 

   Αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἦταν κολλημένος θά λέγαμε, προσκολλημένος στη μητέρα του, καί αἰσθανόταν ὅτι αὐτά τά λόγια ἐδῶ τῆς Ἁγίας Γραφῆς τόν ἀνάγκαζαν νά ἀφήσει τή μητέρα του και να κοιτάξει τή γυναίκα του. Γι' αὐτό καί ἔλεγε πολλά εναντίον τοῦ ἀποστόλου Παύλου! Φοβερή παρανόηση! Κι ὅταν ἐγώ θέλησα να τοῦ ἐξηγήσω, τά ἔβαλε καί μ' ἐμένα, διότι πραγματικά δέν καταλάβαινε. 

   Ξέρετε πόσα πράγματα εἶναι παρεξηγημένα; 

   Διάβαζα χθές το βράδυ ἀπό τόν ἱερό Χρυσόστομο μερικά ἀπ' αὐτά πού ἔχω νά σᾶς πῶ, και μιλάει μέ μία γλώσσα πολύ καθαρή, δηλαδή μέ πολλή ἀκρίβεια, σέ βαθμό πού ἴσως κάποιος θα μποροῦσε νά σκανδαλισθεῖ. Καί λέει μάλιστα: Δεν νομίζω κάποιος ἀπό σᾶς να σκανδαλισθεῖ!... Δεν νομίζω να ντρέπεται κανείς με αὐτά πού ἀκούει από μένα!... Ντροπή εἶναι ὅλα ἐκεῖνα πού κάνετε, οἱ διασκεδάσεις καί οἱ ἀσωτεῖες, γύρω ἀπό τό θέμα τοῦ γάμου, καί ἀναφέρεται σέ μερικά ἔθιμα ἐκεῖ, στήν πόλη πού ἦταν, κι αὐτά κατηγορεῖ. Αὐτά πού σᾶς λέω, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, εἶναι σωστά πράγματα. Ἄν ὅμως ἐσεῖς εἴσαστε πονηροί, αὐτά δέν εἶναι πονηρά. Αλλά ἦρθε ἡ πονηρία νά μᾶς κάνει νά αἰσθανόμαστε ντροπή γιά τό θέμα τοῦ γάμου. (Βλ. Εἰς τὴν Πρὸς Κολοσσαεῖς ἐπιστολὴν, Ϛ', PG 62, 388-389: «Οἶδα ὅτι πολλοὶ αἰσχύνονται τοῖς λεγομένοις ... Τί αἰσχύνῃ τῷ τιμίῳ; τί ἐρυθριᾷς ἐπὶ τῷ ἀμιάντῳ; Ταῦτα αἱρετικῶν ἐστι, ταῦτα τῶν τὰς πόρνας ἐπεισαγόντων ... Βούλομαι δεῖξαι ὅτι οὐ χρὴ ἐπὶ τούτοις αἰσχύνεσθαι, ἀλλὰ τούτοις οἷς ποιεῖτε· σὺ δὲ ἐπ᾿ ἐκείνοις αἰσχύνεσθαι ἀφείς, τούτοις αἰσχύνῃ· οὐκοῦν τοῦ Θεοῦ καταγινώσκεις τοῦ οὕτω θεσπίσαντος.». Πρβλ. Εἰς τὴν Α' Πρὸς Κορινθίους ἐπιστολήν, PG 61, 320: «... οὐ γὰρ λόγων σεμνότητι καλλωπίζεσθαι βούλομαι, ἀλλὰ ποιῆσαι σεμνοὺς τοὺς ἀκούοντας»).

   Σκεφτεῖτε, παιδιά, ὅτι τέτοια θέματα πού ἀναφέρονται στον γάμο, πολλές φορές αἱρετικοί δημιούργησαν καταστάσεις ντροπῆς ἤ καταστάσεις ἀπεχθείας, σιχάματος, λέγοντας ὅτι αὐτά δέν εἶναι καλά πράγματα. (Τέτοιοι αἱρετικοί ἦταν οἱ Γνωστικοί, πού, ὡς δυαρχικοί, ἀπέρριπταν τήν ὕλη, ὡς φορέα τοῦ κακοῦ. Πίστευαν πώς πρέπει νά ἀπονεκρώσουν και καταστρέψουν τήν ὕλη μέ δύο τρόπους· ἤ μέ τήν ἀνηθικότητα καί ἀκολασία ἤ μέ τήν αὐστηρή εγκράτεια. Σύνθημά τους τό "παραχρῆσθαι τῇ σαρκὶ δεῖ". Οἱ πρῶτοι –ὅπως οἱ Νικαλαΐτες- ἐπιδίδονταν σε κάθε είδους ἀκολασία, ἐνῶ οἱ δεύτεροι - ὅπως οἱ Ἐγκρατίτες- κήρυτταν τήν ὑποχρεωτική αποχή από τόν γάμο κι ἀπό κάποιες τροφές. Όπως γράφει ὁ ἅγ. Ἐπιφάνιος Σαλαμῖνος, «Τὸν γάμον σαφῶς τοῦ διαβόλου ὁρίζονται. Ἔμψυχα δὲ βδελύσσονται ἀπαγορεύοντες, οὐχ ἕνεκεν ἐγκρατείας οὔτε πολιτείας, ἀλλὰ κατὰ φόβον καὶ ἰνδαλμὸν τοῦ μὴ καταδικασθῆναι ἀπὸ τῆς τῶν ἐμψύχων μεταλήψεως.» (Πανάριον 47, 1. PG 41,852Β. Ἐπίσης, οἱ Μοντανιστές, οἱ Ἐσσαῖοι καί οἱ Μανιχαῖοι κήρυτταν τήν ἀποχή ἀπό τόν γάμο, γιά νά μήν οριστικοποιήσουν τό ἤδη ὑπάρχον κακό. Σ' αυτό συνέβαλε καί ἡ πλατωνική καί νεοπλατωνική θεωρία γιά τόν κατώτερο κόσμο τῶν αἰσθητῶν, σε σχέση μέ τόν νοητικό κόσμο, ἡ ὁποία προώθησε τήν αγαμία καί περιφρόνη σε κάθε ὑλική καί σωματική ἐπιθυμία. Βλ. Α' Τιμ. 4, 1-4).

   Ὁ Θεός ὅμως δέν δημιουργεῖ σιχαμερά πράγματα· ἀλλά ἐπειδή διαστράφηκαν τα πράγματα μέσα μας, ἐπειδή δυστυχῶς κατέβηκε το μεγάλο αυτό θέμα του γάμου στο πεζοδρόμιο και διακωμωδεῖται μέ κάθε τρόπο καί διασύρεται και βρωμίζεται ποικιλοτρόπως, ἕνας ἄνθρωπος πού εἶναι λίγο ντροπαλός, αἰσθάνεται ντροπή τώρα καί γιά τό μυστήριο τοῦ Γάμου, ἐνῶ αὐτό δέν εἶναι σωστό. 

   Ἔτσι λοιπόν κι αὐτός ὁ ἄνθρωπος παρεξήγησε τά πράγματα. 

   Ἄς δοῦμε ὅμως αὐτό τό «καταλείψει», παιδιά, τί σημαίνει. 

   Δέν πρόκειται για ηθική εγκατάλειψη των γονιών·ὅτι δηλαδή θά ἀφήσουμε τούς γονεῖς μας, θά τούς ἐγκαταλείψουμε, δέν θά φροντίσουμε γι' αὐτούς, καί θά πάρουμε τή γυναίκα μας καί θά φύγουμε, ἤ καί ἡ γυναίκα θ᾿ ἀφήσει τούς γονείς της καί θά σηκωθεῖ νά φύγει· δέν ἐννοεῖ αὐτό ἀλλά σημαίνει μία ἐγκατάλειψη σαρκική. 

   Θά μοῦ πεῖτε: Τί εἴδους ἐγκατάλειψη σαρκική μπορεῖ νά ἔχει ἕνα παιδί μέ τούς γονεῖς του; 

   Νά σᾶς πῶ προσέξτε. Τό παιδί, ὅταν γεννιέται, εἶναι συνδεδεμένο μέ τή μάνα του μέ τόν λεγόμενο ὀμφάλιο λῶρο. Τί εἶναι αὐτός; Εἶναι ὁ σωλήνας ἐκεῖνος διά τοῦ ὁποίου το παιδί τρέφεται μέσα στα σπλάχνα τῆς μάνας του. Τότε ἐκεῖ, στο μαιευτήριο, κόβουν τόν ὀμφάλιο λῶρο εἶναι ὁ γνωστός μας ἀφαλός –ἀπό τό ομφαλός. Τόν στρίβουν, τόν δένουν, καί τελείωσε· ἀποκόπηκε ἀπό τή μάνα του τό παιδί. Μέχρι ἐκείνη τή στιγμή τό παιδί ἦταν ἑνωμένο μέ τή μητέρα του μέ τόν ὀμφάλιο λῶρο. Κόπηκε ὅμως, τόν κόψαμε, καί ἔτσι τό παιδί εἶναι ἀνεξάρτητο πλέον από τη μάνα του. 

   Δυστυχῶς ὅμως πάρα πολλοί ἄνθρωποι, ἐνῶ στό μαιευτήριο κόπηκε ὁ ὀμφάλιος λῶρος τους, ζοῦν σάν να μένουν ἑνωμένοι μέ τόν ομφάλιο λῶρο τῆς μάνας τους σ' ὅλη τους τή ζωή! Αν υποτεθεῖ ὅτι κάνουν ἕνα ταξίδι πέντε χιλιομέτρων, ξαμολιέται –μέ συγχωρεῖτε πού μιλάω ἔτσι– ξαμολιέται ὁ ὀμφάλιος λῶρος του καί γίνεται πέντε χιλιόμετρα! 

   Ξέρετε τί θέλω νά πῶ μέ αὐτό; Ὅπου καί νά πάει ὁ ἄνθρωπος, ἡ μαμά μου!... καί ὁ μπαμπάς μου!... Τό να τιμήσουμε τούς γονεῖς μας, ὅπως θά σᾶς πῶ λίγο πιό κάτω, εἶναι ἄλλη παράγραφος· ἀλλά τό νά ὑπάρχει αὐτή ἡ ἐξάρτηση σε παθολογικό βαθμό, ἰδίως σέ μεγάλη ἡλικία, εἶναι ἀκατανόητο! 

   Ὑπάρχει ἀκόμη καί μία συναισθηματική, θά λέγαμε, προσκόλληση στούς γονεῖς. Πάρα πολλές φορές συμβαίνει δυστυχῶς, ἕνας ἄνθρωπος, ἕνας ἄνδρας πού θα παντρευτεῖ μιά γυναίκα –ἤ καί ἀντιστρόφως, μία γυναίκα πού θα παντρευτεῖ ἕναν ἄνδρα– δέν κοιτάζει αὐτός ὁ ἄνθρωπος να συννενοηθεῖ μέ τή γυναίκα του, ἀλλά κοιτάζει νά συννενοηθεῖ μέ τή μητέρα του και μέ τον πατέρα του. Ξέρετε πόσο κακό πράγμα εἶναι αὐτό; Ἡ γυναίκα μένει ἀποῦσα στη γωνιά της... περιμένει τώρα νά κάνει τί; πῶς νά συννενοηθεῖ; Ὄχι· ὁ ἄνδρας θά συννενοηθεῖ μέ τή μητέρα του γιά τό τί θά μαγειρέψουν, ποῦ θά πᾶνε, τί ἔξοδα θά κάνουν... ὅλα μέ τήν μητέρα του και με τον πατέρα του Η γυναίκα; τίποτα· στή γωνιά ἡ γυναίκα· ἡ γυναίκα σάν ὑπηρέτρια! 

   Δέν ξέρω ἄν τό φαινόμενο αυτό τό ἔχετε συναντήσει. Δέν ἀποκλείεται καί μέσα στό ἴδιο τό σπίτι σας να τό ἔχετε συναντήσει τό φαινόμενο αυτό. Ξέρετε τί σημαίνει; ὅτι αὐτός ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἑνωμένος ἀκόμα μέ τόν ὀμφάλιο λῶρο τῆς μάνας του. Εἶναι κακό; Κάκιστο! γιατί ὁ γάμος αὐτός εἶναι ἀποτυχημένος. 

   Ὅταν λοιπόν λέει ἐδῶ «καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα», σημαίνει ὅτι δέν μπορεῖ πιά ὁ ἔγγαμος νά ἐξαρτᾶται ἀπό τή μητέρα του καί τόν πατέρα του. Ἄλλο πράγμα ή συμβουλή τους, καί ἄλλο πράγμα ἡ ἐπέμβασή τους. Ἄλλο πράγμα νά τούς ρωτήσεις κάτι, καί ἄλλο πράγμα νά ἐξαρτᾶσαι ἀπό αὐτούς. Εἶναι φοβερό πράγμα. Αὐτό ἐννοεῖ ἡ Ἁγία Γραφή. Τό καταλάβατε; 

   Ἐάν αυτό τό «καταλείψει» το καταλάβετε πολύ καλά, θά λύσετε πολλά προβλήματα στον μελλοντικό σας γάμο. Να το ξέρετε αυτό. Διότι δέν εἶναι δυνατόν ποτέ στόν Θεό νά ὑπάρχουν ἀντιφάσεις. Ἐκεῖνος πού νομοθέτησε τήν ἐντολή «τίμα τον πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου, ἵνα εὖ σοι γένηται, καὶ ἵνα μακροχρόνιος γένῃ ἐπὶ τῆς γῆς τῆς ἀγαθῆς» (Εξοδ. 20, 12. Δευτ. 5, 16) δέν εἶναι δυνατόν αὐτός ὁ νομοθέτης νά μιλάει καί νά λέει ἐδῶ «καταλείψει» καί νά ἐννοεῖ δύο ἀντιφατικά πράγματα. 

   Καί τό δυστύχημα εἶναι ὅτι πολλές φορές –όπως θά σᾶς πῶ καί κάτι παρακάτω– ἐπικαλοῦνται οἱ ἄνθρωποι τήν ἐντολή «τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου»! Καί μερικοί τέτοιοι γονεῖς, δεσποτικοί, αὐταρχικοί γονεῖς, κρατοῦν τά παιδιά κοντά τους, ἀκόμα καί ἄν αὐτά ἔχουν γίνει πενήντα καί ἑξήντα χρονῶν!... Εἶναι φοβερό! 

   Μπορεῖτε να φανταστεῖτε να κρατάει ἡ μάνα ἤ ὁ πατέρας σε μεγάλη ἡλικία τα παιδιά κοντά τους –αὐτά νά εἶναι πενήντα καί ἑξήντα χρονῶν, παντρεμένοι ἄνθρωποι, μέ ἐγγόνια και δισέγγονα!– καί νά κρατοῦν αὐτοί ἀκόμα τό ταμεῖο, ἄς ποῦμε, τοῦ σπιτιοῦ;... καί νά τούς δίνουν ἐκεῖνοι χρήματα, καί νά τούς λένε πόσα καί ποῦ θά τά ξοδέψουν;... Φοβερό πράγμα! 

   Αὐτό θέλει νά πεῖ ἐδῶ ἡ Ἁγία Γραφή. Δέν εἶναι ἀντιφατικά αὐτά. 

   Εἶναι καί κάτι ἄλλο ἀκόμη· πρόκειται γιά τό θέμα τῆς ἀγαμίας. Προσέξτε ἐδῶ αὐτό τό σημεῖο. 

   Ὁ Χριστός εἶπε: «ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος» (Ματθ. 10, 37), «καὶ πᾶς ὃς ἀφῆκε πατέρα ἢ μητέρα ἕνεκεν τοῦ ὀνόματός μου ἑκατονταπλασίονα λήψεται καὶ ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσει» (Ματθ. 19, 29). Ἐκεῖνος πού ἀγαπάει, λέει, τή μητέρα του καί τόν πατέρα του πιό πάνω ἀπό μένα, αυτός δέν εἶναι ἄξιος γιά μένα. Καί ἐκεῖνος πού ἄφησε τόν πατέρα του καί τή μητέρα του γιά τό ὄνομά μου, χάριν τοῦ ὀνόματός μου, αὐτός θα πάρει ἑκατονταπλάσια στην παρούσα ζωή, καί στήν ἄλλη ζωή θά κληρονομήσει τήν αἰωνιότητα, τήν αἰώνια ζωή. 

   Τί σημαίνει αυτό; Μήπως ἐδῶ, ὁμοίως, υπάρχει καμμία ἀντίφαση; Μήπως κι ἐδῶ τό «καταλείψει» ἔχει καμμία σχέση; Προσέξτε. 

   Οπωσδήποτε ἔχει. Αὐτό τό «ὁ φιλῶν πατέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος» ἀσφαλῶς ἔμμεσα ἀναφέρεται στο «καταλείψει», που λέμε τόση ώρα, πού εἶπε ὁ Αδάμ. Διότι ἐκεῖνος πού θά ἀγαπάει τη μητέρα του και τόν πατέρα του πιό πάνω ἀπό τόν Θεό δέν εἶναι δυνατόν ποτέ νά εἶναι ἄξιος ἄνθρωπος· μένει κάτω ἀπό τήν σκιά τῶν γονιῶν του. Εἶναι φοβερό. 

   Θά πεῖ στούς γονεῖς του: Ἄκουσε μάνα μου, ἄκουσε πατέρα μου –αὐτό ἀναφέρεται στο θέμα τῆς ἀγαμίας, ὅπως εἶναι ὁ θεσμός τοῦ μοναχισμοῦ–. Σᾶς εὐχαριστῶ πού μέ γεννήσατε, μέ μεγαλώσατε· ἀλλά δέν εἶμαι ἰδιοκτησία σας! Δέν μπορῶ τήν ἀγάπη τή δική σας να τή βάλω πιό πάνω ἀπό τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ θά τή βάλω πιό πάνω, γιατί ἀποτελεῖ καί τό κριτήριο ὅλων τῶν πράξεών μου. Τό ὅτι θ᾽ ἀγαπῶ πιό πάνω ἀπό σᾶς τόν Χριστό δέν σημαίνει ὅτι καί ἐσᾶς δέν θά σᾶς ἀγαπῶ. 

   Καί μάλιστα, ἄν θέλετε, οἱ ἄνθρωποι πού ἀγαποῦν πρῶτα τόν Χριστό καί μετά τούς γονεῖς τους καί ὅλα τ' ἄλλα πρόσωπα στον κόσμο αυτό, αυτοί ἔχουνε γνήσια ἀγάπη καί ὡραία ἀγάπη, σωστή αγάπη, σώζουσα ἀγάπη. Εἶναι λοιπόν δυνατόν ποτέ, παιδιά, καί αὐτό πού σᾶς εἶπα τώρα, τό «ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμέ», νά ἔρχεται σέ ἀντίφαση μέ τό «τίμα τον πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου»;... Αναμφισβήτητα, ὄχι. Διότι ὄχι μόνο επειδή τά εἶπε ὁ ἴδιος ὁ Νομοθέτης, ἀλλά καί γιατί στήν οὐσία τό πράγμα δέν ἔρχεται σέ ἀντίθεση. Εἶναι αὐτό πού σᾶς ἐξηγῶ τόσην ὥρα. 

   Κι ὅμως, ἐκεῖνοι οἱ γονεῖς πού θά ἤθελαν νά ὑποστηρίξουν τήν ἄποψή τους, τόν αυταρχισμό τους, ἐπικαλοῦνται αὐτό. Δέν λέει ἡ Γραφή «τίμα τὸν πατέρα σου καὶ τὴν μητέρα σου».... 

   Ναί. Δέν λέει ὅμως μόνο αυτό, αγαπητέ. Τήν διάβασες ὅλη τή Γραφή; Απέκτησες τήν ἱκανότητα να διακρίνεις τό πνεῦμα τῆς Ἁγίας Γραφῆς; Παίρνεις ἕνα χωρίο, τό ξεκολλᾶς ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, καί τό ἔχεις σάν ἐπιχείρημα;... 

   Λοιπόν. Ὅλα αὐτά, παιδιά,  αναφέρονται ἐπάνω στο «καταλείψει ἄνθρωπος». Σπουδαῖο! 

   Ἐάν ὁ ἄνθρωπος δέν ἀφήσει ψυχολογικά τούς γονεῖς του –ψυχολογικά! ὄχι ἠθικά· γιατί τούς γονεῖς ἔχει χρέος πάντοτε νά τούς φροντίζει- ἐάν δέν τούς έγκαταλείψει, δέν θά ὡριμάσει στόν αιώνα τόν ἅπαντα· θά μείνει ἕνα μωρό, κάνοντας ὅ,τι τοῦ λένε οἱ γονεῖς του. Βάλε τό παλτό σου, θα κρυώσεις βγάλ' το τώρα, γιατί κάνει ζέστη... Πήγαινε ἐδῶ, πήγαινε ἐκεῖ... Κάνε ἔτσι, κάνε ἀλλιῶς...! Γιά στάσου, για στάσου, για στάσου... δέν ὡριμάζει ἔτσι ὁ ἄνθρωπος! 

   Θά πῶ ὅμως ἄλλη μία φορά, γιά νά μήν παρεξηγηθῶ. Μή νομίσετε ὅτι δέν πρέπει ν' ἀκοῦμε τοὺς γονεῖς μας, ὅταν μᾶς συμβουλεύουν· δέν θά πρέπει ὅμως νά ὑπάρχουν καί παρεμβάσεις ἀπό τούς γονεῖς. Ἄλλο ἡ συμβουλή, καί ἄλλο ἡ παρέμβαση πολύ δέ παραπάνω στην περίπτωση πού τό παιδί τους εἶναι ἀφιερωμένο στόν Θεό ἤ παντρεμένο. Δέν ἔχει τό δικαίωμα ὁ γονιός νὰ ἐπεμβαίνει μέσα στή ζωή του ζεύγους ἤ στή ζωή του ἀφιερωμένου παιδιοῦ του. 

   Σ' αὐτούς τούς λόγους του Αδάμ –πού εἶναι λόγοι τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ, παιδιά, διότι τούς ἐπαναλαμβάνει ὁ ἴδιος ὁ Χριστός- ἔχουμε τή θεμελίωση τοῦ μυστηρίου τοῦ Γάμου. Βλ. Ματθ. 19, 5-6. Μᾶρκ. 10, 7-10. Ἐφεσ. 5, 31-32.)

   Ὁ γάμος λοιπόν ἔχει μία θεολογική θεμελίωση. Εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο τό ὅτι ὁ γάμος ἔχει μία θεολογική θεμελίωση· δέν εἶναι δηλαδή ἁπλῶς ἕνας συνεταιρισμός δυό ἀνθρώπων. 

   Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος ὅτι ὁ Θεός χώρισε τόν ἕνα ἄνθρωπο καί τόν ἔκανε σέ δύο, γιά νά τούς ξαναενώσει πάλι σέ ἕναν! Πῶς τούς χώρισε; Τήν ἡμέρα πού δημιούργησε τήν Εὔα, τί ἔκανε; πῆρε ἀπό τόν Ἀδάμ ΰλη καί ἔκανε τήν Εὔα. Ἡ Εὔα εἶναι ὅ,τι εἶναι ὁ Ἀδάμ· εἶναι τό ἴδιο πράγμα. Τό ἕνα ἔγινε δύο. Αὐτά τά δύο εἶναι ἰσότιμα. Τώρα, αὐτά τά δύο πρέπει πάλι νά ἑνωθοῦν, νά γίνουν πάλι ἕνα. Γι' αὐτό λέει «καὶ προσκολληθήσεται πρὸς τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν». Γιατί «εἰς σάρκα μίαν»; Διότι ἀρχικῶς ἦταν μία σάρκα χωρίστηκε, καί τώρα πάλι θά ξαναενωθεῖ. Θά ἑνωθεῖ μέ ποιόν τρόπο; Θά ἑνωθεῖ μέσα στο μυστήριο τοῦ Γάμου. Εἶναι λοιπόν ἡ θεμελίωση πραγματικά θεολογική. (Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Πρὸς Κολοσσαείς, Ὁμιλία ΙΒ΄, ΕΠΕ 22, 342: «Τὸ εὐμήχανον τοῦ Θεοῦ τὸν ἕνα εἰς δύο διεῖλε παρὰ τὴν ἀρχήν ... Γυνὴ γὰρ καὶ ἀνὴρ οὐκ εἰσιν ἄνθρωποι δύο, ἀλλὰ ἄνθρωπος εἷς· ... Εἰ ὁ μὲν κεφαλὴ ἡ δὲ σῶμα, πῶς δύο; ... ἀπὸ γὰρ τῆς πλευρᾶς γέγονεν, καὶ ὥσπερ ἡμίτομα δύο ἓν εἰσί». Βλ. π. ᾿Αθανασίου Μυτιληναίου, Το Μυστήριο του Γάμου, Ὁμιλία 3η, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2011.)

   Ἄς δοῦμε μερικά σημεῖα πού μιλοῦν γιά τόν γάμο μέσα στην Αγία Γραφή, καί στήν Παλαιά καί στήν Καινή Διαθήκη. Γιατί, φυσικά, στο σημερινό μας μάθημα, παιδιά, δέν ἔχουμε σκοπό να μιλήσουμε γιά τόν γάμο. Προσέξτε, πρέπει νά τό διευκρινήσω αὐτό. Ἄρα δέν θά ἐξαντλήσουμε το μυστήριο τοῦ Γάμου. Μιά πού κάνουμε τήν ἑρμηνεία τώρα τῶν τριῶν πρώτων κεφαλαίων τῆς Γενέσεως, ἁπλῶς, στην πρόοδο τῶν μαθημάτων μας, συναντᾶμε καί αὐτό τό σημεῖο, καί λέμε μόνο μερικά στοιχεῖα. Ξαναλέω, δέν θά τό ἐξαντλήσω τό θέμα· θά ποῦμε μόνο μερικά στοιχεῖα. 

   Λέει στο βιβλίο τῶν Παροιμιῶν: «οἶκον καὶ ὕπαρξιν μερίζουσι πατέρες παισί, παρὰ δὲ Κυρίου ἁρμόζεται γυνὴ ἀνδρί» (Παροιμ. 19, 14.). Οἱ πατέρες, λέει, χωρίζουν, μοιράζουν στα παιδιά τους σπίτι και περιουσία (ὕπαρξις θά πεῖ περιουσία), ἀλλά ἀπό τόν Κύριο δένεται σφιχτά ἡ γυναίκα μέ τόν ἄνδρα. Ἡ ἄρμοση αυτή, ἡ ἕνωση ανδρός και γυναικός, γίνεται ἀπό τόν Θεό καί μόνο κάτω ἀπό τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ.

   Οἱ γονεῖς τί ρόλο παίζουν ἐν προκειμένῳ;

   Κανέναν ἄλλον, ἀπό τό νά δώσουνε περιουσιακά στοιχεῖα στά παιδιά τους. Τό θέμα τῆς ἑνώσεως τῶν δυό αὐτῶν ἀνθρώπων εἶναι ἔργο τοῦ Θεοῦ· δέν εἶναι ἔργο τῶν γονέων. 

   Αὐτό εἶναι πολύ σπουδαῖο γιά ὅλους μας. Διότι βλέπει κανείς ἐδῶ ὅτι τελικά τόν Γάμο τόν ἔχουμε κάνει ἐντελῶς ἀνθρώπινη υπόθεση. Καί μόνο γιατί κάναμε τον Γάμο μας πολιτικό, ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, ἀφοῦ μπόρεσε να παρεισφρήσει μέσα στη ζωή μας, ἐδῶ στήν πατρίδα μας, ὁ πολιτικός Γάμος, αὐτό καί μόνο δείχνει ὅτι ἔχουμε ἀγνοήσει πιά, δηλαδή έχουμε ξεχάσει αὐτήν τή θεολογική θεμελίωση του Γάμου, καί θέλουμε ὅλα τά πράγματα να τα ρυθμίσουμε μόνοι μας μέσα σ' αυτόν. Αὐτό εἶναι ἐσφαλμένο. Δεν θα ξεχάσετε ποτέ λοιπόν ὅτι «παρὰ Κυρίου ἁρμόζεται γυνὴ ἀνδρί», ἀπό τόν Κύριο ἁρμόζεται, ἑνώνεται ἡ γυναίκα στόν ἄνδρα! 

   Ὁ προφήτης Μαλαχίας, στο 2ο κεφάλαιο, στίχος 14, μᾶς λέει: «καὶ αὕτη –ἡ γυνή– κοινωνός σου -σύντροφός σου– καὶ γυνὴ διαθήκης σου». Πρόσεξε, λέει αὐτή πού ἔχεις παντρευτεῖ ἔγινε γυναίκα σου. 

   Προσέξτε˙ μιλῶ στό ἀρσενικό γένος γιατί αὐτή εἶναι ἡ διατύπωση στην Αγία Γραφή. Πάλι σᾶς ὑπενθυμίζω ὅτι ἰσχύει καί τό ἀντίστροφο. Αὐτή ἡ γυναίκα, λέει, εἶναι κοινωνός σου, εἶναι σύντροφός σου, καί εἶναι ἐκείνη πού ἀνήκει στήν ἴδια θρησκεία. 

   Ἐδῶ προσέξτε μία παρατήρηση.

   Ποτέ μην παντρευτεῖτε ἄνθρωπο πού ν' ἀνήκει σέ ἄλλη θρησκεία! Καί ὄχι μόνο σέ ἄλλη θρησκεία, αλλά οὔτε καί σέ ἄλλο δόγμα, νά εἶναι δηλαδή ἑτερόδοξος· πολύ χειρότερα δέ, σέ ἄλλη θρησκεία. 

   Εἶναι θλιβερό τό νά πεῖ κάποια ὅτι, προκειμένου να παντρευτεῖ ἕναν ἄνθρωπο πού νά εἶναι ἄς ποῦμε μουσουλμάνος, νά γίνει καί ἡ ἴδια μουσουλμάνα. Εἶναι φοβερό! Μην νομίσετε πώς εἶναι σπάνιο. 

   Ἔχουμε βέβαια καί τό ἀντίστροφο φαινόμενο, ἐδῶ στόν χῶρο τόν δικό μας, τόν ἑλληνικό. Ἔρχεται κάτποιος στήν Ἑλλάδα, από τα πέρατα τῆς οἰκουμένης, καί γνωρίζει μιά Ἑλληνίδα. Αὐτός εἶναι, φέρ᾽ εἰπεῖν, Βουδδιστής ἤ Μουσουλμάνος ἤ ὅ,τι ἄλλο, καί γιά νά παντρευτεῖ τήν Ἑλληνίδα, βαπτίζεται. Ὅμως δέν εἶναι δυνατόν νά γίνει θρησκευτικός Γάμος μέ ἀλλόθρησκο ἀποκλείεται ἑκατό τοῖς ἑκατό· γι' αυτό καταφεύγουν στον πολιτικό Γάμο. Βλέπετε; προτιμοῦν νά πάρουν τόν ἄνθρωπο πού θέλουν, κι ἂς μήν ἔχουν τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ!... Εἶναι φοβερό... πολύ φοβερό! 

   Αλλά ὅταν ἕνας ἄνθρωπος ἀλλάζει το πιστεύω του καί βαπτίζεται μόνο καί μόνο επειδή θέλει νά παντρευτεῖ μιά κοπέλα Ὀρθόδοξη Χριστιανή, αυτό δεί χνει ὅτι ἡ πίστη του στόν Χριστό δέν εἶναι γνήσια. Ἐγώ θά ἀμφέβαλλα πάρα πολύ γι' αὐτή του τήν ἀλλαγή. Γιατί ἀλλάζει μέ τόση ευκολία; 

   Θά μοῦ πεῖτε: Δέν εἶναι εὐτυχές γεγονός τό ὅτι αὐτός ὁ ἄνθρωπος γίνεται Ὀρθόδοξος Χριστιανός; 

   Αναμφισβήτητα, ναί. Αλλά γιατί ὅμως ἄλλαξε; Ἄν δέν ὑπῆρχε τό θέμα τοῦ Γάμου, θά ἄλλαξε; Ὄχι. Ἄρα λοιπόν ποιό εἶναι τό ελατήριό του καί τό κίνητρό του; Εἶναι μία γυναίκα. Αλλά τότε τό κίνητρο δέν εἶναι ἀνώτερο· εἶναι κατώτερο. Ἄλλαξε ὄχι διότι ἔκρινε ὅτι ὁ Χριστιανισμός εἶναι ἡ μόνη ἀληθινή θρησκεία, αλλά διότι θέλει ἁπλῶς να παντρευτεῖ μία γυναίκα. Εἶναι κατώτερα τα κριτήρια αὐτά. Νά τά ξέρετε αὐτά, νά τά θυμόσαστε, διότι ἴσως κάτι ἀπό αὐτά σας χρειαστεῖ. 

   Πάλι ὁ Μαλαχίας, στόν ἑπόμενο στίχο, ἀλλά κατά το μασοριτικό κείμενο, (Τό μασοριτικό κείμενο εἶναι μία συλλογή ἀπό ἑβραϊκά χειρόγραφα τῶν 39 ἀπό τά 49 βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης σέ φωνηεντισμένη μορφή, ἔτσι ὅπως ἐμφανίζεται μετά τήν κριτική ὑποτίθεται ἐργασία τῶν Μασοριτῶν (7ος-11ος αι. μ.Χ.), δηλαδή τῶν Ἰουδαίων λογίων πού προσπάθησαν νά ἀνασυντάξουν τό ἀρχαῖο κείμενο συμπιλώντας ἄλλα χειρόγραφα. Τό ἀξιοσημείωτο εἶναι ὅτι τά χειρόγραφα του Κουμράν συμφωνοῦν πλήρως μέ τό κείμενο τῶν Ο΄ (3ος αι. π.Χ.) καί ὄχι μέ τό μασοριτικό τῶν Ἑβραίων. Παρά ταῦτα, σέ κάποια εδάφια, τό μασοριτικό κείμενο είναι περισσότερο ακριβές από τήν ἑλληνική μετάφραση τῶν Ο'). λέει τό ἑξῆς: «Εἷς Θεός δέν ἔπλασεν εἰς ὑμᾶς σάρκα καί πνεῦμα;» ἕνας Θεός δέν ἔκανε σ' ἐσᾶς καί τή σάρκα καί τό πνεῦμα; «Σεῖς ὅμως λέγετε τί ἄλλο ζητεῖ ὁ Θεός; εἰ τέκνα. Φυλάξατε ὅμως τήν ζωήν σας, καί πρός τήν γυναῖκα τῆς νεότητός σας μή γίνεσθε ἄπιστοι, διότι μισεῖ ὁ Θεός τήν ἀπόλυσιν, Νά σᾶς τό πῶ μέ ἁπλᾶ λόγια. 

   Τότε, ὅταν κάποιος ζοῦσε μέσα σε μια συζυγική ἀπιστία, δηλαδή στη μοιχεία, μπορούσε να δικαιολογηθεῖ στόν Θεό πού τόν ἤλεγχε· Για στάσου τί κάνεις ἐδῶ πέρα; καί νά πεῖ: Δέν εἶναι ἀρκετό τό ὅτι κάνω παιδιά; Τι σε νοιάζει ἐσένα, ὦ Θεέ; Γι' αὐτό δέν παντρεύτηκα; γιά νά κάνω παιδιά. 

   Μά δέν εἶναι αὐτός ὁ σκοπός του γάμου, νά κάνουμε παιδιά!... Καί ἐγώ ἔχω ἀκούσει μέ τ' αυτιά μου κάποιον πού ἔλεγε: Τί τήν ἐνδιαφέρει τή γυναίκα μου τί κάνω ἐγώ; Στερείται τίποτα στο σπίτι; Δεν στερείται τίποτα ὅλα τ' ἀγαθά τά ἔχει· χρήματα ἔχει, τρόφιμα ἔχει, κάναμε παιδιά... Τί τήν νοιάζει τί κάνω ἐγώ παρακάτω;...

   Λάθος! Ξέρετε τί λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, στην Α΄ Πρὸς Κορινθίους ἐπιστολή, 7ο κεφάλαιο; Λέει ὅτι ὁ ἄνδρας δέν ἐξουσιάζει τό σῶμα του, ἀλλά ἡ γυναίκα του· καί ἡ γυναίκα δέν ἐξουσιάζει τό σῶμα της, ἀλλά ὁ ἄνδρας της. (Α΄ Κορ. 7, 4.)

   Τί σημαίνει αὐτό; Σημαίνει ὅτι ἐσύ, ὦ ἄνδρα, δέν ἔχεις τό δικαίωμα να χρησιμοποιεῖς τό σῶμα σου ἐρήμην τῆς γυναίκας σου, ὅπως σοῦ ἀρέσει. Κι ἐσύ, γυναίκα, δέν ἔχεις τό δικαίωμα να χρησιμοποιεῖς τό σῶμα σου ἐρήμην τοῦ ἄνδρα σου, ὅπως σοῦ ἀρέσει. Δέν σου ἐπιτρέπεται! Διότι τό σῶμα σου εἶναι σῶμα του· καί, ἀντιστρόφως, τό σῶμα του εἶναι σῶμα σου. Αὐτό ἀκριβῶς σημαίνει τό σέ σάρκα μία. Μία εἶναι ἡ σάρκα δέν ἐπιτρέπεται νά ἐμφιλοχωρήσει τίποτα! 

   Ἡ μοιχεία, ἐν προκειμένῳ, εἶναι βαρύτατο ἁμάρτημα, ὅπως καί τό διαζύγιο· γι' αυτό λέει ὅτι «μισεῖ ὁ Θεός τήν ἀπόλυσιν» –ἀπόλυσις εἶναι τό διαζύγιο. 

   Θά μοῦ πεῖτε: Μά, για σταθεῖτε... για σταθεῖτε... ἀφοῦ κι ἐμεῖς σήμερα παίρνουμε διαζύγια. 

   Ἀκοῦστε ὅμως τί λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, και τό ὁποῖο ὅταν κάποτε το διάβασα μέ τρόμαξε βέβαια, ἀλλά προσπαθῶ νά προσαρμόζομαι πάντα σ' αὐτό πού λέει, γιατί εἶναι ἀληθέστατο· τί; ὅτι δέν θά κριθεῖς ἀπό τούς νόμους τῆς πολιτείας κατά τήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως ἀλλά ἀπό τούς νόμους τοῦ Θεοῦ. (Εἰς τὸ γυνὴ δέδεται νόμῳ, PG 51, 221: «Τί γὰρ ἐροῦμεν τότε τῷ μέλλοντι κρίνειν ἡμᾶς, ὅταν τὸν νόμον παρενεγκὼν εἰς μέσον καὶ ἀναγνοὺς εἶποι... Τί ἐροῦμεν, καὶ τί ἀποκρινούμεθα; Οὐ γὰρ δεῖ τοὺς παρὰ τῶν ἔξωθεν κειμένους νόμους ἐκεῖ προβαλέσθαι, ἀλλ' ἀνάγκη σιγῶντας καὶ δεδεμένους εἰς τὸ τῆς γεέννης ἀπάγεσθαι πῦρ μετὰ τῶν μοιχῶν καὶ τῶν τοὺς ἀλλοτρίους ἀδικησάντων γάμους· ὅ τε γὰρ ἀπολύσας χωρὶς αἰτίας, τῆς ἐπὶ πορνείᾳ, ὅ τε ἐκβεβλημένην γαμῶν, τοῦ ἀνδρὸς ζῶντος, ὁμοίως μετὰ τῆς ἐκβληθείσης κολάζονται. Διὸ παρακαλῶ, καὶ δέομαι καὶ ἀντιβολῶ, μήτε ἄνδρας ἐκβάλλειν γυναῖκας, μήτε γυναῖκας ἄνδρας ἀφιέναι, ἀλλ᾿ ἀκούειν τοῦ Παύλου λέγοντος...» (Α' Κορ. 7, 39). 

   Ἀκοῦστε τί λέει καί τό Εὐαγγέλιο· ὅτι δέν μπορεῖς να πάρεις διαζύγιο εκτός μιᾶς περιπτώσεως. (Βλ. Ματθ. 5, 32.) Καί ἄν ἀκόμα πάρεις διαζύγιο, δέν μπορεῖς νά παντρευτεῖς ὅσο ζεῖ ὁ σύζυγός σου! 

   Θά μοῦ πεῖτε: Τί πράγματα εἶναι αὐτά;... 

   Μά ἀκριβῶς αὐτό λέω κι εγώ τόση ὥρα· τί πράγματα εἶναι αὐτά; Ναί, ναί! 

   Θά μοῦ πεῖτε πώς καί ἡ Ἐκκλησία δίνει σήμερα διαζύγια, και ξαναπαντρεύει και ξαναπαντρεύει, και μάλιστα ἐκ διαζυγίων ξαναπαντρεύει! Καί δέν μιλᾶμε γιά τόν δεύτερο γάμο μετά από θάνατο –γιατί ἐκεῖ λέει ἡ Ἁγία Γραφή ὅτι εἶναι ἐλεύθερη ἡ γυναίκα ἤ ὁ ἄνδρας να ξαναπαντρευτεῖ, ὅταν ἔχει συμβεῖ θάνατος– (Βλ. Α΄ Κορ. 7, 39.) ἀλλά μιλᾶμε γιά γάμο μετά από διαζύγιο. 

   Ἀκοῦστε. Ἡ Ἐκκλησία ἔκανε αυτές τις παραχωρήσεις, πιεζόμενη ἀπό τήν πολιτεία, κάποιες ἐποχές. Ὅπως καί αὐτήν τή στιγμή ἡ Ἐκκλησία μας –εἴσαστε μάρτυρες τῆς ἐποχῆς μας- δέχεται τόσες καί τέτοιες πιέσεις, πού αὔριο πιθανῶς θά γίνουν νέα κατάσταση καί θά καθιερωθοῦν μέσα στήν Ἐκκλησία. 

   Ὅμως θά πῶ ἄλλη μία φορά· ὁ Χριστός εἶπε ρητῶς: Ἐκεῖνος πού παντρεύεται διαζευγμένη εἶναι μοιχός· καί ἐκείνη που παντρεύεται διαζευγμένον, χωρισμένον, εἶναι μοιχαλίδα. (Ματθ. 5, 32. Μαρκ. 10, 11-12.) Μέ βάση αὐτόν τόν νόμο θά κρίνει ὁ Θεός, καί ὄχι μέ τίς μεταβολές τῶν νόμων που χαλκεύουν οἱ πολιτείες κατά καιρούς καί κατά ἐποχές. Αὐτά, παιδιά, κρατῆστε τα ειλικρινᾶ, θά σᾶς φανοῦν πολύτιμα. 

   Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός, παιδιά, ὅταν ἔγινε θέμα περί διαζυγίου, εἶπε: «οὐκ ἀνέγνωτε ὅτι ὁ ποιήσας ἀπ' ἀρχῆς ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτοὺς καὶ εἶπεν, ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τον πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα και κολληθήσεται τῇ γυναικὶ αὐτοῦ, καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν; ὥστε οὐκέτι εἰσὶ δύο, ἀλλὰ σὰρξ μία». Δηλαδή, δέν διαβάσατε ὅτι ὁ Δημιουργός ἔκανε ἀπό τήν ἀρχή τόν ἄνδρα καί τή γυναίκα καί εἶπε ἐξαιτίας αὐτοῦ ὁ ἄνθρωπος θά ἐγκαταλείψει τον πατέρα του καί τή μητέρα του καί θά προσκολληθεῖ στή γυναίκα του, καί θά γίνουν οἱ δύο μία σάρκα, ἕνα σῶμα, 

   Α. ὥστε λοιπόν δέν εἶπε ὁ Ἀδάμ τό «ἕνεκεν τού του καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα». Ποιός τό εἶπε; Τό στόμα τοῦ Ἀδάμ τό εἶπε, ἀλλά ὁ Θεός εἶναι ἀπό πίσω. Δηλαδή; εἶναι θεόπνευ στος λόγος. Δηλαδή; ἀληθής προφητεία! Το βλέπουμε καθαρά πλέον στήν Καινή Διαθήκη. 

   Καί συνεχίζει: «ὃ οὖν ὁ Θεὸς συνέζευξεν ἄνθρωπος μὴ χωριζέτω» (Ματθ. 19, 4-7. )· ἐκεῖνο λοιπόν τό ὁποῖο ὁ Θεός ἔχει συζεύξει, ἔχει δέσει σφιχτά διά τοῦ δεσμοῦ τοῦ γάμου, ἄνθρωπος νά μήν τό χωρίζει. Καί αὐτός ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά εἶναι ἡ μητέρα του, ὁ πατέρας του, ὁ γείτονάς του, ὁ φίλος του, ἡ πολιτεία, δέν ξέρω ποιός ἄλλος. Δέν πρέπει κανείς να χωρίσει δυό ἀνθρώπους πού ἔχουν παντρευτεῖ. 

   Καί πολλές φορές γίνεται γκρίνια πάνω σ' αὐτό τό σημεῖο, παιδιά, πρέπει νά σᾶς τό πῶ, γκρίνια φοβερή. Καί ἀφοῦ παντρευτοῦν οἱ ἄνθρωποι, ἀρχίζει ἡ μητέρα: Γιατί νά τήν πάρεις αὐτή; Γιατί νά τόν πάρεις αὐτόν; καί δημιουργοῦν θέματα καί προσκόμματα και προβλήματα, γιά να χωρίσουν τούς ἀνθρώπους! 

   Μά, τώρα, παντρεύτηκαν! Αγκάλιασε τα παιδιά σου, καί τελείωνε. Γιατί παίζεις τόν ρόλο του διαβόλου; Ὁ διάβολος σέ βάζει αυτήν τη στιγμή, καί γίνεσαι κι ἐσύ διάβολος, νά χωρίσεις τά παιδιά σου πού ὁ Θεός πάντρεψε. Καλῶς-κακῶς, παντρεύτηκαν τελείωσε, πάει· τώρα τί δουλειά ἔχεις παρακάτω εσύ;... 

   Ἀλλά ὁ Γάμος, παιδιά, εἶναι μεγάλο Μυστήριο! Ἀκοῦστε νά σᾶς πῶ μερικούς χαρακτηρισμούς πού λένε οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας –μάλιστα αυτούς πού θά σᾶς πῶ εἶναι τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου· εἶναι περρίφημοι χαρακτηρισμοί. (Βλ. Εἰς τὴν ἐπιστολὴν Πρὸς Κολοσσαείς, PG 62, 387.)

   Ὁ Γάμος λέγεται καί γίνεται Μικρά Εκκλησία, ἡ λεγόμενη κατ' οίκον Εκκλησία. (Βλ. Ρωμ. 16, 4. Α' Κορ. 16, 19. Κολ. 4, 15. Φιλήμ. 2.)

   Ακόμη, ὁ Γάμος λέγεται και γίνεται τύπος τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Χριστοῦ. Γιατί; Διότι, σᾶς εἶχα πεῖ σ' ἕνα περασμένο μάθημα, ὅπως ἀπό τήν πλευρά του Αδάμ ἐξῆλθε ἡ Εὔα, ἔτσι κι ἀπό τήν λογχισμένη πλευρά τοῦ Χριστοῦ ἐξῆλθε ἡ Ἐκκλησία· τό αἷμα καί τό νερό. Αὐτά εἶναι τά δύο Μυστήρια τοῦ Βαπτίσματος καί τῆς θείας Εὐχαριστίας, δηλαδή ἡ Ἐκκλησία. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Γ΄, Μάθημα 36ο, ἐκδ. Ἱερ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2017, σσ. 287-291.)

   Ακόμη λέγεται μυστήριο και τύπος μεγάλου πράγματος. Ποιό εἶναι αὐτό τό μεγάλο πράγμα; Ἡ ἕνωση Χριστοῦ καί Ἐκκλησίας. Αλλά καί αὐτός ὁ ἴδιος ὁ Γάμος ἀποτελεῖ ἕνα μυστήροο. 

   Ακόμη λέγεται καί εἰκόνα αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ. Γιατί λέγεται ἔτσι, ἤ, ἀκόμη ἀκριβέστερα, εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος; Επειδή ἀποτελεῖ κοινωνία ἤ πρωτεκκλησία. Διότι τί εἶναι ἡ Ἐκκλησία; εἶναι μία κοινωνία προσώπων. Αλλά ἡ πρώτη Ἐκκλησία εἶναι ἀνάμεσα στα τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος· τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἔτσι, μέσα στον Γάμο ἔχουμε μία ἐκκλησία, δηλαδή μία κοινωνία ἀνθρώπων. Καί εἶναι τύπος καί πραγματικότητα ταυτοχρόνως, ἀλλά κυρίως τύπος μιᾶς ἄλλης Ἐκκλησίας· ποιᾶς; τῆς Ἐκκλησίας τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος. 

   Βλέπετε πόσο ψηλά ανεβαίνει ὁ Γάμος!... Γι' αυτό καί ὁ πρῶτος σκοπός τοῦ Γάμου δέν εἶναι ἡ τεκνογονία. Ἀπόδειξη, ὅτι ἄν κάποιοι ὡς σύζυγοι δέν κάνουν παιδιά, σημαίνει ὅτι δέν εἶναι παντρεμένοι; ὅτι δέν ἔχουν δηλαδή σύσταση Γάμου; Γι' αὐτούς εἶναι ἀνυπόστατος ὁ γάμος ἅμα δέν ἔχουν παιδιά; Κάθε ἄλλο. Ὁ πρῶτος σκοπός τοῦ Γάμου εἶναι τό μυστήριο τῆς ἀγάπης! (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Το Μυστήριο τοῦ Γάμου, Ὁμιλία 4η, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2011.)

   Μάλιστα, κάπου λέει σέ μιά ὁμιλία του ὁ ἱερός Χρυσόστομος: Μυστήριο γίνεται μεγάλο... το μυστήριο τῆς ἀγάπης (Εἰς τὴν Πρὸς Κολοσσαεῖς ἐπιστολήν, Ὁμιλία ΙΒ', PG 62, 387: «Μυστήριον τελείται μέγα . Ἰδοὺ πάλιν ἀγάπης μυστήριον».), δηλαδή, θά τό λέγαμε αλλιώτικα, γίνεται ἕνας Γάμος. Εἶναι τό μυστήριο τῆς ἀγάπης! 

   Ξέρετε τί σημαίνει αυτό; ὅτι ἡ ἀγάπη ἔχει ἕνα πλάτος καί ἕνα βάθος. Καί τό πλάτος τῆς ἀγάπης εἶναι αὐτό πού βλέπει ἕνας ἄνδρας σέ μία γυναίκα, καί μία γυναίκα σ' ἕναν ἄνδρα. Προσέξτε αὐτό τό σημεῖο. Εἶναι πολύ σπουδαῖο αὐτό πού σᾶς εἶπα. Εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο· εἶναι μιά διάσταση φυσική. 

   Ὅταν θά ἑνωθοῦν αὐτοί οἱ δύο ἄνθρωποι, δέν μποροῦν νά μένουν στήν ἐπιφάνεια –να μιλήσω λιγάκι καθαρά– καί νά λέει ὁ ἕνας στόν ἄλλο Ἔχεις ὡραῖα μάτια! Πῶς μ' ἀρέσουν τά μάτια σου!... Ἔχεις ὡραῖα φρύδια! Πῶς μ' ἀρέσουν τα φρύδια σου!... 

   Προσέξτε: καί τά μάτια καί τά φρύδια παίζουν τόν ρόλο τους, ἀναμφισβήτητα ἀλλά δέν μπορεῖ κανείς να μένει μιά ζωή στα μάτια και στα φρύδια... θα ξεθυμάνει! Ἡ ἀγάπη λοιπόν δέν ἔχει μόνο διάσταση πλάτους ἔχει καί μιά διάσταση βάθους, καί ὕψους. Πρέπει ν' ανακαλύψει τόν ἄλλο ἄνθρωπο, τήν ὀμορφιά τῆς ψυχῆς του· καί ἑνωμένοι να φτάσουν οἱ δύο σύζυγοι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. 

   Τό μυστήριο τῆς ἀγάπης –γι' αυτό λέγεται μυστήριο τῆς ἀγάπης· δέν λέγεται ἁπλῶς ἀγάπη– πρέπει νά ξεκινήσει ἀπό μιά ἐντύπωση πού θά γίνει μέ τήν παρουσία τοῦ ἄλλου προσώπου, νά μπεῖ ὁ ἕνας στό βάθος τῆς ψυχῆς τοῦ ἄλλου, καί πιασμένοι χέρι με χέρι νά ὁδηγηθοῦν στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. (Ἕνα πολύ ὡραῖο ποίημα του Γ. Βερίτη λέει: Μαζί θά περπατήσουμε χέρι με χέρι, στο δρόμο τοῦτο πού στη θέωση θά μᾶς φέρει (Άπαντα Ποιήματα, ἐκδ. Δαμασκός, Ἀθῆναι 1982, σ. 131). 

   Γι' αὐτόν τόν λόγο, παιδιά, θά πρέπει νά ὑπάρξει ἁγνότητα καί πρό τοῦ Γάμου και μετά τόν Γάμο. Καί πρό τοῦ Γάμου καί μετά τόν Γάμο! Δηλαδή μιά κοπέλα δέν πρέπει να σπαταλήσει τό ἀλάβαστρο τῆς καρδιᾶς της μέ τό ἄρωμα τῆς ἀγάπης στόν πρῶτο τυχόντα· σ' ἐκεῖνον... στόν ἄλλο... στον συμμαθητή της, στόν γείτονά της, στόν παραπέρα... 

   Δέν μπορεῖς, κοπέλα μου, να σπαταλᾶς τήν καρδιά σου, τό ἀλάβαστρο τῆς καρδιᾶς σου μέ τό ἄρωμα τῆς ἀγάπης σου· θά τό ἀνοίξεις μόνο στο πρόσωπο πού θα γνωρίσεις ὡς σύζυγό σου, και τελείωσε! Γι' αὐτό ἡ πορνεία εἶναι βαρύτατο ἁμάρτημα. 

   Σήμερα θά ἔλεγαν οἱ ἄνθρωποι: Καί ποιά κοπέλα δέν ἔχει φίλο... Καί ποιός νέος δέν ἔχει φιλενάδα... Δέν εἶναι ὅμως ἔτσι. Αυτό δείχνει την παρακμή μας, τόν ξεπεσμό μας. 

   Λοιπόν, ἄς προσέξουμε. Καί πρό τοῦ Γάμου καί μέσα στόν Γάμο ἀπόλυτη αγνότητα! Δέν μπορεῖ κανείς να κοιτάζει τρίτο πρόσωπο, ὄντας μέσα στον Γάμο. (Βλ. Ματθ. 5, 28: «..λέγω ὑμῖν ὅτι πᾶς ὁ βλέπων γυναῖκα πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι αὐτὴν ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτὴν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ»). Τί λέει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ; «Τίμιος ὁ γάμος ἐν πᾶσι καὶ ἡ κοίτη ἀμίαντος· πόρνους δὲ καὶ μοιχοὺς κρινεῖ ὁ Θεός» (Ἑβρ. 13, 4.).. Σέ ὅλα νά εἶναι τίμιος ὁ Γάμος, καί τό συζυγικό κρεβάτι ἀμόλυντο, καθαρό γιατί τούς πόρνους –πρό τοῦ Γάμου- καί τούς μοιχούς –μετά τόν Γάμο μέ τρίτα πρόσωπα– θά τούς καταδικάσει ὁ Θεός. Γι' αὐτό ἄς προσέξουμε πολύ στο σημεῖο αὐτό.

   Θά ἤθελα νά τελειώσω μέ μιά θαυμάσια προσευχή τοῦ Τωβία, ὅταν πῆρε τήν Σάρρα, τή γυναίκα του. Εἶναι στήν Παλαιά Διαθήκη, στο βιβλίο Τωβίτ, στο 8ο κεφάλαιο· σᾶς συνιστῶ νά πᾶτε νά τό βρεῖτε. Θά σᾶς τό διαβάσω. Ὑπέροχη προσευχή! Θεολογικότατη! Ακούστε. 

   Μᾶς λέει ὅτι παντρεύτηκαν καί ἔμειναν μόνοι τους στο δωμάτιό τους. Τότε λέει ὁ Τωβίας: «Ανάστηθι, ἀδελφή, καὶ προσευξώμεθα, ἵνα ἐλεήσῃ ἡμᾶς ὁ Κύριος». Ακούστε: Ἔλα να κάνουμε προσευχή!... Καί ἐκεῖνος προσεύχεται καί λέει: 

   «Εὐλογητὸς εἶ, ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν», εὐλογητός, δοξασμένος εἶσαι, Θεέ τῶν πατέρων μας, «καὶ εὐλογητὸν τὸ ὄνομά σου τὸ ἅγιον καὶ ἔνδοξον εἰς τοὺς αἰῶνας εὐλογησάτωσάν σε οἱ οὐρανοὶ καὶ πᾶσαι αἱ κτίσεις σου. σὺ ἐποίησας Αδάμ», ἐσύ ἔκανες τόν Ἀδάμ, «καὶ ἔδωκας αὐτῷ βοηθὸν Εὔαν στήριγμα τὴν γυναῖκα αὐτοῦ», τοῦ ἔδωσες σαν στήριγμα τή γυναίκα του, τήν Εὔα· «ἐκ τούτων ἐγεννήθη τὸ ἀνθρώπων σπέρμα», ἀπ' αὐτούς γεννήθηκαν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι. «σὺ εἶπας οὐ καλὸν εἶναι τὸν ἄνθρωπον μόνον, ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν ὅμοιον αὐτῷ». 

   Ἀκοῦστε τώρα αὐτό τό σημεῖο: «καὶ νῦν, Κύριε, οὐ διὰ πορνείαν ἐγὼ λαμβάνω την αδελφήν μου ταύτην, ἀλλὰ ἐπ' ἀληθείας ἐπίταξον ἐλεῆσαί με καὶ αὐτῇ συγκαταγηρᾶσαι». Και τώρα, Κύριε, σου λέω τοῦτο· ὅτι δέν παντρεύομαι αὐτήν τήν ἀδερφή μου για λόγους πορνείας, για λόγους ἐπιθυμίας... γιατί εἶναι ὡραία, γιατί εἶναι πλούσια, γιατί εἶναι... ὄχι, Κύριε! αλλά διότι ἐσύ εἶπες ἔτσι νά γίνεται ὁ Γάμος, ὅπως ἔδωσες βοηθό τήν Εὔα στόν Αδάμ. 

   Εἴδατε λοιπόν; «οὐ διὰ πορνείαν ἐγὼ λαμβάνω τὴν ἀδελφήν μου ταύτην, δηλαδή γιά να μένω στή διάσταση τοῦ πλάτους, πού σᾶς εἶπα προηγουμένως, στη φυσική διάσταση, γιά νά βλέπω τήν ὀμορφιά της και τίποτε ἄλλο· ὄχι· ἀλλά βλέπω καί τό βάθος τοῦ πράγματος. Αὐτό θέλει νά πεῖ ἐδῶ ὁ Τωβίας. 

   Καί πῶς τήν ἀποκαλεῖ τήν γυναίκα του; ἀδελφή του! Γιατί; Στήν Ἁγία Γραφή πολύ συχνά ή σύζυγος λέγεται ἀδελφή. Ξέρετε γιατί; διότι εἶναι ἴδια σάρκα. Ὅταν λέει ἀδελφή, εκφράζει τήν ἴδια σάρκα· σάν νά βγῆκαν ἀπό μία κοινή μήτρα, ἀπό τήν αὐτήν νηδύν, τήν ἴδια κοιλιά.

   Ξέρετε τί σημαίνει ἀδελφός; Παράγεται ἀπό τό ἀθροιστικό ἀ- καί τό δελφός, πού σημαίνει κοιλία. Οι Δελφοί γι' αὐτό ὀνομάστηκαν ἔτσι· ἀλλά δέν ἐξηγῶ πιό πολλά γιατί πέρασε ἡ ὥρα. (Δελφοί, ἀπό τό δελφύς, πού σημαίνει μήτρα, κοιλιά, ὁ ὀμφαλός τῆς Γῆς). Ἄρα εἴμαστε ἀπό τήν ἴδια κοιλιά. Δηλαδή; ὅτι ἡ Εὔα βγῆκε ἀπό τόν Αδάμ. Σπουδαία θεολογική τοποθέτηση! «ἀλλὰ ἐπ᾽ ἀληθείας ἐπίταξον ἐλεῆσαί με», Σε παρακαλώ, Κύριε, νά μέ ἐλεήσεις, δῶσε μου τό ἔλεός Σου, δηλαδή τό συμφέρον, ὅ,τι πρέπει, «καὶ αὐτῇ συγκαταγηρᾶσαι», καί δῶσε νά γεράσω μαζί της. Τί ὡραῖο αὐτό... και να γεράσω μαζί της!... 

   Καί ἡ Σάρρα, πού ἀκούει, «εἶπε μετ᾿ αὐτοῦ· ἀμήν» καί ἡ Σάρρα εἶπε μαζί του: ἀμήν. Τί ὡραῖο!... 

   Αυτή λοιπόν, παιδιά, εἶναι ἡ θεολογική τοποθέτηση τοῦ Γάμου· «καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα καὶ προσκολληθήσεται τῇ ἰδίᾳ γυναικί, καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μία». Αυτό σημαίνει ὅτι ὁ Γάμος θεμελιώνεται ἀπό τόν Θεό, μέ τή δική Του τήν εὐλογία. 

Κυριακή, 15 Ιανουαρίου 1984

38η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.