Ἡ ἐξαπάτηση καί ἡ περιέργεια τῆς Εὔας.

†.Έως τώρα, παιδιά, ἀναλύσαμε τά τοῦ διαλόγου μεταξύ τῆς Εὔας καί τοῦ διαβόλου. Θά ἐνθυμεῖστε ὅτι γιά τά θέματα ἐκεῖνα ἀφιερώσαμε πολλά μαθήματα –ἂν θυμᾶμαι, ἕξι– καί εἴδαμε ὅτι ὑπάρχει πολύ περιεχόμενο στον διάλογο αυτόν ἀνάμεσα στήν Εὔα καί τόν ὄφι, δηλαδή τόν διάβολο.

   Αλλά τίθεται ἕνα ἐρώτημα: Ἄραγε ἐκεῖνος ὁ διάλογος πού ἔγινε ἀνάμεσα στήν Εὔα καί τόν διάβολο εἶχε συνέπειες; εἶχε ἀποτελέσματα; Καί ἄν εἶχε, αὐτά ποῦ ἐπέπεσαν; ποιόν ἔβλαψαν; τόν διάβολο ἤ τήν Εὔα; Τί ἀποτελέσματα εἶχε αὐτός ὁ διάλογος;

   Ἀσφαλῶς καί εἶχε ἀποτελέσματα ὀλέθρια, παιδιά, καταστρεπτικότατα, τόσο γιά τούς πρωτοπλάστους ὅσο καί γιά τούς ἀπογόνους τους, ἀλλά καί γιά τήν κτιστή δημιουργία, ἀκόμη καί γιά τόν ἴδιο τόν διάβολο. Αυτός  δέ, μ' αὐτή τήν πράξη του, πέραν τῶν ὅσων ὑπερηφανεύθηκε ἔναντι τοῦ Θεοῦ, ἀναμφισβήτητα θά ἔχει καί βαρύτερη κόλαση ἀπό τόν Θεό.

   Θα πρέπει ὅμως νά δοῦμε αὐτά πού διημείφθησαν μετά τον διάλογο, γιατί ἀποτελολῦν σπουδαῖα στοιχεῖα, γεμάτα θεολογία, ἀλλά καί πρακτικά συμπεράσματα, πού μᾶς εἶναι πολύ χρήσιμα στη ζωή μας. 

   Ἤδη ὁ διάβολος πέτυχε νά ἐξαπατήσει τήν Εὔα καί νά τήν ὁδηγήσει σε μία τέτοια κατάσταση σκέψεωνκαί ἐπιθυμιῶν, ὥστε νά γίνει ἡ ἴδια δέσμια των σκέψεών της καί τῶν ἐπιθυμιών της, φυσικά πάντοτε μέ τή δική της θέληση. Εφόσον ἔφθασε νά ἀνοίξει διάλογο μέ τόν διάβολο, γεννήθηκαν, ἤ ἀναπτύχθηκαν μέσα στην ὕπαρξή της, μέσα στην ψυχή της, καταστάσεις πολύ ἔντονες καί πρωτόγνωρες, τίς ὁποῖες βεβαίως πρέπει να ἀναλύσουμε. Αντιστοίχως και στην ψυχή τοῦ Ἀδάμ δημιουργήθηκαν ἀνάλογες καταστάσεις.

   Θά σᾶς πῶ ἐνδεικτικά μόνο μία περίπτωση, γιά νά δεῖτε τί βάθος ὑπάρχει, καί ὅτι δέν πρέπει νά ἀπουσιάζουμε ἀπό τά μαθήματά μας. 

   Ὅταν ὁ Θεός ρώτησε τόν Ἀδάμ, Ἀδάμ, ποῦ εἶσαι; ἐκεῖνος ἀπάντησε: Κρύφτηκα, γιατί φοβήθηκα... Καί ὅταν ὁ Θεός τόν ξαναρώτησε Γιατί φοβήθηκες; Μήπως ἔφαγες ἀπό τόν καρπό πού εἶπα νά μή φᾶτε; ἐκεῖνος εἶπε: Δεν φταίω ἐγώ· ἡ γυναίκα πού μοῦ ἔδωσες! Ἐπάνω σ' αὐτή τήν φράση σχολιάζω ένα μόνο σημεῖο, ἄν καί ὑπάρχει πλησμονή σημείων· ὅταν θά φθάσουμε ἐκεῖ, θά τό δεῖτε.

   Ἐκείνη τή στιγμή ὁ Ἀδάμ εἶχε νά διαλέξει ανάμεσα σέ δύο θέσεις. Ἡ μία ἦταν νά πεῖ: Κύριε, ἔφταιξα, καί συγχώρεσέ με, ἤ συγχώρεσέ μας γι' αὐτό πού κάναμε. Ήταν ἡ μία θέση, ἡ μετάνοια· ἡ ἀναγνώριση του λάθους καί ἡ μετάνοια. Ἡ ἄλλη θέση ἦταν νά πεῖ στόν Θεό: Δέν φταίω ἐγώ, ἀλλά ἡ γυναίκα πού μοῦ ἔδωσες, τήν ὁποία θέση καί ἐπέλεξε. 

   Ξέρετε ὅμως τί ἔγινε ἐδῶ στον Αδάμ; ἀναμφισβήτητα του δημιουργήθηκε μία ενοχή, καθώς παρέβη μια ἐντολή. Αὐτή τήν ἐνοχή τήν συνειδητοποίησε ὁ Ἀδάμ· δέν τήν ἀναγνωρίζει ὅμως, ἀλλά κάνει κάτι ἄλλο· τήν ἀπωθεῖ. Ποῦ τήν ἀπωθεῖ; στο υποσυνείδητο. Από τήν στιγμή ἐκείνη ὁ Ἀδάμ, δηλαδή ἡ ἀνθρωπότητα, ἀποκτὰ ὑποσυνείδητο. Καί ἀπωθήθηκε στο υποσυνείδητο ἡ ἐνοχή γιατί, όπως τουλάχιστον βλέπουμε στην Αγία Γραφή, ὁ Ἀδάμ, κάποια στιγμή, ἔστω καί ἐκ τῶν ὑστέρων, δέν ἔδειξε κάποια μετάνοια.

   Ἔχουμε λοιπόν απώθηση τῆς ἐνοχῆς στό νεοδημιουργημένο υποσυνείδητο, μέ ἀποτέλεσμα νά ἔχουμε στό ἀνθρώπινο γένος ὅλα αὐτά πού λέμε ψυχολογικά προβλήματα. Ολόκληρη ή νευρολογία, ἡ ψυχολογία καί ἡ ψυχιατρική στηρίζονται σ' αὐτό τό σημεῖο, ἐπάνω στο θέμα ἐνοχή. Ἡ ἐνοχή αυτή τελικά εἴτε διαλύεται μέ τήν μετάνοια, εἴτε ἀπωθεῖται στο υποσυνείδητο –θά ἔχετε ἀκούσει τή λέξη ἀπωθημένα– μέ ἀποτέλεσμα τή δημιουργία ψυχολογικών προβλημάτων.

   Ἀπ᾿ αὐτό καί μόνο πού σᾶς εἶπα, παιδιά, μπορείτενα καταλάβετε πόσο σπουδαῖα θέματα εἶναι αὐτά πού, πρῶτα ὁ Θεός, θά ποῦμε ἐφέτος.

   Ἀλλά ἄς δοῦμε τί λέει τό 6ο χωρίο, ἐκεῖ πού εἶχαμε σταματήσει πέρυσι.

   «Καὶ εἶδεν ἡ γυνή, ὅτι καλὸν τὸ ξύλον εἰς βρῶσιν καὶ ὅτι ἀρεστὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν καὶ ὡραῖόν ἐστι τοῦ κατανοῆσαι, καὶ λαβοῦσα ἀπὸ τοῦ καρποῦ αὐτοῦ ἔφαγε.» (Γέν. 3, 6) Ἡ γυναίκα, ἡ Εὔα, εἶδε ὅτι ἦταν «καλὸν τὸ ξύλον» –καλό σημαίνει ὡραῖο, ἄν καί χρησιμοποιεῖ καί παρακάτω τη λέξη ὡραῖον– ὅτι τό δένδρο ἦταν ὡραῖο, δηλαδή νά τρῶς τούς καρπούς του, καί ὅτι ἦταν πολύ ἀρεστό, ἐπιθυμητό δηλαδή, στό νά τό βλέπεις, ἀλλά καί πολύ ὡραῖο «τοῦ κατανοῆσαι», στό νά τό ἀπολαμβάνεις.

   Ἐδῶ ὑπάρχουν τρία ἐπίθετα, καλόν, ἀρεστόν καί ὡραῖον, τά ὁποῖα εἶναι συνώνυμα. 

   Καί ἅπλωσε το χέρι της ἡ Εὔα καί ἔφαγε. Δηλαδή βλέπουμε ἐδῶ, παιδιά, ὅτι ἡ Εὔα ἐξαπατήθηκε ἀπό τήν  ἴδια της τήν ἐπιθυμία.

   Ἐπάνω σ' αὐτό τό «εἶδεν» θά δεῖτε πόσα πράγματα θά ποῦμε· ὄχι σήμερα όμως. Πολλά πράγματα! Θά μείνετε έκπληκτοι ἅμα δεῖτε τί μπορεῖ νά πεῖ κανείς πάνω σε μία λέξη.

   Αλλά ἐδῶ ἡ Εὔα δέχθηκε, θα λέγαμε, μία ἐπίθεση τέτοια, πού νά τῆς προκληθεῖ ἡ ἐπιθυμία. Ὅταν, ἐπί παραδείγματι, περνάμε ἔξω ἀπό ἕνα κατάστημα, ἕνα σουβλατζίδικο, καί μυρίζουμε τη μυρωδιά, τήν τσίκνα ἀπό τό σουβλάκι, ἀμέσως δημιουργεῖται μία ἐπιθυμία. Αν μάλιστα ἔχουμε και χρήματα, δέν διστάζουμε να μπούμε στο κατάστημα να πάρουμε ἕνα σουβλάκι και νά τό φᾶμε γιά νά ἱκανοποιήσουμε τήν ἐπιθυμία μας. 

   Αὐτό ἔπαθε καί ἡ Εὔα, παιδιά· δελεάστηκε από αὐτό πού εἶδε, καί ὑπέκυψε στήν ἐπιθυμία της. Ἡ ἐπιθυμία αυτή γεννήθηκε μέσα της γιά πρώτη φορά. Αυτό ἔχει πάρα πολλή σημασία, ότι για πρώτη φορά γεννιέται ἡ ἐπιθυμία μέσα στην Εὔα· θά τό δοῦμε αὐτό σέ ἰδιαίτερο μάθημα μάλιστα.

   Ουσιαστικά ὅμως ἡ Εὔα ἔπαθε κάτι κακό· ἐξαπατήθηκε! Ναί, μποροῦσε νά ἐξαπατηθεῖ· γι' αὐτό καί ἐξαπατήθηκε. Μάλιστα, ἡ ἴδια ἡ Αγία Γραφή μᾶς τό σημειώνει στο βιβλίο της Γενέσεως, λίγο πιο κάτω: «καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς τῇ γυναικί· τί τοῦτο ἐποίησας; καὶ εἶπεν ἡ γυνή· ὁ ὄφις ἠπάτησέ με, καὶ ἔφαγον» (Γέν. 3, 13). Ὁ ὄφις μέ ἐξαπάτησε καί παρέβηκα τήν ἐντολή Σου, καί ἔφαγα. Ὥστε λοιπόν ἡ Εὔα ἐξαπατήθηκε.

   Το σημειώνει αὐτό καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν Α' Προς Τιμόθεον ἐπιστολή: «Ἀδὰμ πρῶτος ἐπλάσθη, εἶτα Εὔα· καὶ Ἀδὰμ οὐκ ἠπατήθη, ἡ δὲ γυνὴ ἀπατηθεῖσα ἐν παραβάσει γέγονε» (Α' Τιμ. 2, 15). Πρῶτα πλάστηκε ὁ Αδάμ καί ὕστερα ἡ Εὔα· καί ὁ Ἀδάμ δέν ἐξαπατήθηκε, ἀλλά ἡ γυναίκα, ἀπατηθεῖσα, ἔπεσε στήν παράβαση.

   Καί στήν Β΄ Προς Κορινθίους ἐπιστολή του, μᾶς λέει: «φοβοῦμαι δὲ μήπως, ὡς ὁ ὄφις Εὔαν ἐξηπάτησεν ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτοῦ, οὕτω φθαρῇ τὰ νοήματα ὑμῶν ἀπὸ τῆς ἁπλότητος τῆς εἰς τὸν Χριστόν» (Β΄ Κορ. 11, 3). Φοβᾶμαι μήπως, ὅπως τό φίδι ἐξαπάτησε τήν Εύα μέ τήν κακία του, ἔτσι θά διαφθαροῦν καί οἱ σκέψεις σας καί θά ἀπομακρυνθοῦν ἀπό τήν ἁπλότητα πρός τόν Χριστό. Ἐκεῖνο πού ἔπαθε ἡ Εὔα, νά ἐξαπατηθεῖ ἀπό τό φίδι, ἀπό τόν διάβολο, φοβᾶται ὁ Ἀπόστολος μήπως πάθουν τό ἴδιο πράγμα καί οἱ Κορίνθιοι.

   Ὥστε λοιπόν ἡ Εὔα ἐξαπατήθηκε. Ὁ Ἀδάμ ὅμως δέν ἐξαπατήθηκε· ἀλλά τί; παρασύρθηκε. 

   Ὑπάρχει διαφορά μεταξύ τοῦ νά ἐξαπατηθεῖς καί τοῦ νά παρασυρθεῖς;

   Ὑπάρχει. Ἡ ἐξαπάτηση προϋποθέτει λιγότερη δύναμη στο να καταλάβεις κάτι, νά ἐννοήσεις κάτι, ἐνῶ τό να παρασυρθεῖς προϋποθέτει λιγότερη δύναμη στο νά θέλεις. Συνεπῶς ἡ ἐξαπάτηση τῆς γυναίκας ἦταν στό ἐπίπεδο τό νοητικό· ἐξαπατήθηκε νοητικά ἡ Εὔα. Δηλαδή, συγκεκριμένα, σκέφτηκε: Ὡραῖο πράγμα να γίνει κανείς θεός! τῆς ἄρεσε ἡ πρόταση τοῦ διαβόλου. Ἔτσι, σκέφθηκε ὅτι ἦταν μια ευκαιρία πού μποροῦσε νά τήν ἐκμεταλλευθεῖ. Πράγματι λοιπόν ἐδῶ ἔχουμε μιά ἐξαπάτηση τοῦ νοῦ τῆς Εὔας.

   Αντιθέτως, ὁ Ἀδάμ μποροῦσε νά γνωρίζει ανά πᾶσα στιγμή ὅτι αὐτό πού κάνει δέν εἶναι σωστό, ὅτι συνιστᾶ παράβαση τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ, ὅτι αὐτό θά ἐπιφέρει τόν θάνατο, ὅπως εἶπε ὁ Θεός. Ἄρα, ἀφοῦ τό ξέρει, τό πρόβλημά του δέν εἶναι ἐπί νοητικοῦ ἐπιπέδου, ἀλλά εἶναι ἐπί βουλητικοῦ ἐπιπέδου· ἔχει ἀσθενή βούληση, καί παρασύρεται.

   Εἶναι αὐτό πού λέμε: Ξέρω ὅτι σήμερα εἶναι Παρασκευή καί ὅτι πρέπει να νηστέψω. Ἀλλά δέν μπορῶ· τρέχουν τα σάλια μου ἀπ' τό σουβλάκι πού βλέπω, καί τό τρώω. Ἐδῶ δέν ἐξαπατῶμαι, ἀλλά παρασύρομαι. Πότε ἐξαπατῶμαι; Ὅταν μέ πείσουν –στο παράδειγμα πού εἶπα– ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας τώρα ἔχει καταργήσει τή νηστεία τῆς Παρασκευῆς, καί μποροῦμε νά τρῶμε. Αὐτό εἶναι ἐξαπάτηση. Καταλάβατε λοιπόν τή διαφορά τοῦ παρασύρομαι καί τοῦ ἐξαπατῶμαι; 

   Βέβαια, καί οἱ γυναῖκες καί οἱ ἄνδρες μποροῦν νά ἐξαπατηθοῦν. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει ὅτι «γυναικῶν τὸ ἀπατᾶσθαι» (Βλ. PG 61, 555 και PG 62, 644), ὅτι οἱ γυναῖκες μποροῦν εὐκολότερα νά ἀπατηθοῦν, ἐνῶ οἱ ἄνδρες να παρασυρθοῦν. Ξαναλέω ὅμως πώς αὐτό δέν σημαίνει ὅτι ἕνας ἄνδρας δέν μπορεῖ νά ἐξαπατηθεῖ κάποια στιγμή, ἤ ὅτι μιά γυναίκα δέν μπορεῖ νά παρασυρθεῖ. Πάντως, ὅπως κι ἄν ἔχει τό πράγμα, ἡ ἐξαπάτηση ὀφείλεται σέ ἔλλειψη ταπεινώσεως. Εἶναι πολύ απλό. Κοιτάξτε πόσο ἁπλό. 

   Θά μποροῦσε ἡ Εὔα νά πεῖ: Δέν ξέρω τί εἶναι αὐτό πού μοῦ λές, διάβολε· αλλά ξέρω ὅτι ὁ Θεός εἶπε νά μή φᾶμε ἀπό τόν καρπό αὐτόν. Από τη στιγμή που θα βάλω σέ μιά διαδικασία τόν ὀρθολογισμό μου να καταλάβει κάτι, ἐκεῖ θά ἐξαπατηθῶ. Ὅταν ὅμως πῶ ἁπλᾶ τό εἶπε ὁ Θεός, τελείωσε, τότε σώθηκα. Αὐτό εἶναι ἡ ταπείνωση.

   Καί μάλιστα σᾶς τό συνιστῶ. Κάποτε μπορεῖ νά βρεθεῖτε μέ ἀνθρώπους πού νά εἶναι δεινοί στό νά σᾶς ποῦν σπουδαῖα πράγματα καί νά σᾶς πείσουν, νά σᾶς κολλήσουν στον τοίχο, πού λέμε. Ἐσεῖς ὅμως θά εἶσαστε γαντζωμένοι στο θέλημα τοῦ Θεοῦ! Θά πεῖτε, καί σ' αὐτούς καί στόν ἑαυτό σας: Δέν μπορῶ νά σοῦ ἀπαντήσω, δέν ξέρω πιό πολλά· ἀλλά ξέρω μόνο ὅτι αὐτό τό λέει ὁ Θεός, πού ἐγώ πιστεύω. Ὅ,τι καί ἄν μοῦ λές τώρα ἐσύ, δέν τό δέχομαι. Τό λέει ὁ Θεός, τό λέει ἡ Ἐκκλησία, τελείωσε! Αὐτό εἶναι ταπείνωση. Γιατί εἶναι ταπείνωση; Διότι ἁπλούστατα δέν βάζουμε ὡς αὐθεντία τή δική μας κρίση καί τή δική μας σκέψη, ἀλλά βάζουμε ὡς αὐθεντία τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, βάζουμε ὡς αὐθεντία δηλαδή τόν ἴδιο τόν Θεό. Αὐτό εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο.

   Πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι ἕνα ἀκόμη στοιχεῖο εἶναι ἡ κολακεία, πού ἔρχεται να μεγαλώσει περισσότερο τήν ἀπάτη.

   Θυμηθεῖτε ἐκεῖνον τόν αισώπειο μύθο, πού ἡ ἀλεπού εἶπε στον κόρακα ὅτι ἔχει πολύ ωραία φωνή. Ενώ ἐκεῖνος κρατάει στο στόμα του ἕνα κομμάτι τυρί, αὐτή τοῦ λέει: Τί ὡραῖα πού τραγουδᾶς, κόρακα!... Μου κάνεις τή χάρη ν᾿ ἀκούσω λίγο τή φωνή σου; Κι ἐκεῖνος κολακεύτηκε καί ἐξαπατήθηκε. Δέν παρασύρθηκε ἐξαπατήθηκε ὁ κόρακας. Βεβαίως, γιά νά τραγουδήσει –καί τί θά τραγουδοῦσε; ἕνα κρά θά ἔκανε!– ἔπρεπε νά ἀνοίξει τό στόμα του. Αφησε λοιπόν τό τυρί να τοῦ πέσει κάτω γιά νά τραγουδήσει, τό ἅρπαξε ἡ ἀλεπού καί ἔφυγε. Πῶς κατάφερε ἡ ἀλεπού νά τό πετύχει αὐτό; Μέ τήν κολακεία· εἶπε στον κόρακα ὅτι εἶναι πολύ ωραία ἡ φωνή του.

   Το καταλάβατε λοιπόν ὅτι στην περίπτωση τῆς Εὔας ή κολακεία ήταν πολύ σημαντική; Ὁ διάβολος εἶπε στήν Εὔα «ἔσεσθε ὡς θεοί», θά γίνετε σάν θεοί! Μικρό πράγμα εἶναι αὐτό; Συνεπῶς κολακεύτηκε ἡ Εὔα. 

   Εἶναι σάν νά ἔρθει κάποιος στο σπίτι σας καί νά πεῖ στον πατέρα σας: Ξέρεις, τήν κόρη σου, φτωχοί ἄνθρωποι εἴσαστε, θα τη βάλουμε σε μια μεγάλη θέση, θά ἔχει πολύ μεγάλο μισθό, και μέσα σ' ἕνα - δύο χρόνια θ᾽ ἀποκτήσετε μια πολυκατοικία, γιατί εἴσαστε ἄνθρωποι σπουδαῖοι καί τό ἀξίζετε! Αρχίζει κανείς λοιπόν να λογαριάζει μερικά πράγματα. Ἔτσι καί ἡ Εὔα· ὅταν ἄκουσε ὅτι μπορεῖ νά γίνει μία θεός, ἀναμφισβήτητα κολακεύτηκε.

   Στο σημεῖο αὐτό θά ἤθελα πολύ νά προσέξουμε. Μή ξεχνᾶμε ὅτι ὁ διάβολος τήν ἴδια μέθοδο μεταχειρίζεται σέ ὅλες τίς γενιές τῶν ἀνθρώπων, δηλαδή στούς ἀπογόνους τοῦ Ἀδάμ. Ποιά μέθοδο; τήν ἐξαπάτηση. 

   Καί θά ἤθελα, πρῶτα-πρῶτα, νά σᾶς ἐπισημάνω να προσέξετε τήν φιλαρέσκεια καί τή μόδα. Βεβαίως, φιλαρέσκεια δέν ἔχουν μόνο οἱ γυναῖκες· ἁπλῶς τήν ἔχουν περισσότερο οἱ γυναῖκες. Φιλαρέσκεια ἔχουν καί οἱ ἄνδρες, ὅπως καί τή μόδα. Μόδα και φιλαρέσκεια πᾶνε μαζί, διότι ἡ μόδα δέν κάνει τίποτε ἄλλο παρά νά κολακεύει τήν φιλαρέσκεια. Ὅταν θά ντυθεῖς μέ κάποια ροῦχα, μέ κάποια στολή, μέ κάποια υποδήματα, καί σοῦ ποῦν οἱ ἄλλοι σοῦ πηγαίνει, σέ κάνει χαριτωμένο, χαριτωμένη, αναμφισβήτητα ἐκεῖ κολακεύεσαι.

   Ἀλλά ἀντιλαμβάνεστε, παιδιά, ὅταν κανείς γίνεται δοῦλος τῆς φιλαρεσκείας του, ὅταν χαζεύει στόν καθρέφτη ὧρες τῶν ὡρῶν, τότε αρχίζει να δημιουργεῖται ἕνα κύκλωμα αὐταρεσκείας, δηλαδή ἀρχίζει νά έρωτεύεται, νά ἀγαπάει τόν ἑαυτό του... να χαμογελᾶ στόν καθρέφτη, καί νά ξαναχαμογελα στον καθρέφτη, καί να στολίζεται, καί νά ξαναφτιάχνεται... Τό ἀντιλαμβάνεστε ὅτι αὐτό εἶναι μιά ἀπάτη; Ὁ δέ καθρέφτης ἐξαπατᾶ. Δέν ἐξαπατᾶ βέβαια ὁ καθρέφτης ὡς ἀντικείμενο, ἀφοῦ ἕνα γυαλί εἶναι, ἀλλά ἡ ἀπάτη ὑπάρχει μέσα στην ψυχή μας. Προσέξτε λοιπόν, διότι ἡ φιλαρέσκεια, ἰδίως γιά τήν γυναίκα, εἶναι ἡ πεπονόφλουδα ἐκείνη πού, ἅμα τήν πατήσει, μπορεῖ νά βρεθεῖ ἐκεῖ πού δέν θα περίμενε ποτέ. Ὅταν ὁ ἄλλος τῆς πεῖ ἔχεις ὡραία φωνή... ἔχεις ὡραῖα μάτια... ἔχεις ὡραῖο παράστημα... εἶσαι ἔξυπνη... ἤ δέν ξέρω τί ἄλλο, ἐκεῖ τήν παθαίνει ἡ κοπέλα· ἰδιαιτέρως ἡ κοπέλα!

   Κι ἕνα δεύτερο σημεῖο, ἐπίσης ἀξιοσημείωτο. Μία κοπέλα, ἤ ἕνα ἀγόρι, μπορεῖ νά ἐξαπατηθεῖ σέ ἠθικῆς φύσεως θέματα, ἰδίως γύρω ἀπό τό ἄλλο φύλο, ὅταν νομίζει ὅτι ἐκεῖ θά βρει μια πληρότητα, μιά κατανόηση, θὰ βρεῖ τοῦτο ἢ ἐκεῖνο, καί δέν θά ὑστερεῖ ἔναντι τῶν ἄλλων πού κάνουν ἔτσι, γιατί αυτό λέει ἡ μόδα.

   Καί μή ξεχνᾶτε, μόδα δέν εἶναι μόνο στο ντύσιμο· μόδα εἶναι μιά νοοτροπία, ἕνας τρόπος τοῦ σκέπτεσθαι, πῶς σκέπτομαι σέ μιά δεδομένη εποχή. Ἂς ποῦμε μόδα σήμερα εἶναι ἔτσι να παντρευόμαστε, ἔτσι νά φτιάχνουμε το σπίτι μας... νά ἔχουμε αυτοκίνητο, νά ἔχουμε ἐκεῖνο καί ἐκεῖνο ἤ ὅ,τι ἄλλο... ἤ νά μήν ἔχουμε ἐκεῖνο κι ἐκεῖνο πού εἶχαν οἱ παλαιότεροι. Αὐτό εἶναι ἕνας τρόπος τοῦ σκέπτεσθαι. Ἄν θέλετε, ἡ μόδα, στην ἐποχή μας τουλάχιστον, εἶναι ὑλιστική· διότι καί ἡ νοοτροπία τῆς ἐποχῆς μας εἶναι ὑλιστική, καθώς σκεφτόμαστε υλιστικά. Μή νομίζετε λοιπόν ὅτι ἡ μόδα εἶναι κάτι περιορισμένο.

   Ἔτσι, πολλές φορές, σέ θέματα ἠθικῆς φύσεως, ὑπάρχει μέγας κίνδυνος νά ἐξαπατηθοῦμε.

   Μάλιστα ὁ διάβολος μᾶς ἐξαπατᾶ καί μᾶς ἀπομακρύνει ἀπό τήν ἐν Χριστῷ ἁπλότητα. Θά ἐπαναλάβω αὐτό πού ἀναφέρει στούς Κορινθίους ὁ Ἀπόστολος: Φοβᾶμαι δέ μήπως ἐξαπατηθεῖτε, ὅπως ἡ Εὔα ἐξαπατήθηκε ἀπό τόν ὄφι. Καί λέει στη συνέχεια: «εἰ μὲν γὰρ ὁ ἐρχόμενος ἄλλον Ἰησοῦν κηρύσσει ὃν οὐκ ἐκηρύξαμεν, ἢ πνεῦμα ἕτερον λαμβάνετε ὃ οὐκ ἐλάβετε, ἢ εὐαγγέλιον ἕτερον ὃ οὐκ ἐδέξασθε, καλῶς ἀνείχεσθε...» (Β΄ Κορ. 11, 4) καί οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. Κοιτάξτε· περνάει σέ ἕνα ἄλλο θέμα ὁ ἀπόστολος Παῦλος, στο θέμα τῆς πίστεως, καί λέει: Φοβᾶμαι μήπως ἔρθουν ἄνθρωποι καί σᾶς κηρύξουν ἄλλο Εὐαγγέλιο, ἄλλον Ἰησοῦ Χριστό, ἄλλη ἠθική... Αὐτό τό πράγμα δέν εἶναι καινούργιο, παιδιά· ἡ ἐποχή μας κηρύσσει πραγματικά ἕνα ἄλλο Εὐαγγέλιο.

   Σήμερα βέβαια στην Ελλάδα, κατά τεκμήριο, εἴμαστε ὀρθόδοξοι Χριστιανοί. Παρά ταῦτα, ὅταν κάποιος κάνει κάτι πού εἶναι πραγματικά ὀρθόδοξο, θά τοῦ ποῦν οἱ ἄλλοι: Καλά, κι ἐμεῖς Χριστιανοί δέν εἴμαστε;... Τότε ἐδῶ κάτι συμβαίνει· κάποιο ἄλλο Εὐαγγέλιο ἔχει ὁ ἕνας καί κάποιο ἄλλο Εὐαγγέλιο ἔχουν οἱ ἄλλοι. Ναί. Ἔχει διαμορφωθεῖ ἕνα ἄλλο Εὐαγγέλιο καί ἕνας ἄλλος Ἰησοῦς Χριστός στη σκέψη τους, στη  νοοτροπία τους· ἕνας ἄλλος Ἰησοῦς Χριστός! Ξέρετε πόσο μεγάλος κίνδυνος ὑπάρχει; Καί μάλιστα ἕνας Ἰησοῦς Χριστός πού μπορεῖ νά ἱκανοποιεῖ, φέρ' εἰπεῖν, ἐγκόσμιες ὑποθέσεις, υλικά πράγματα! Γιατί ὄχι; Ἐξ ἄλλου τί εἶναι αἵρεση; Αἵρεση εἶναι τό νά λέει κανείς πράγματα διαφορετικά απ' αὐτά πού μᾶς προσφέρθηκαν. Ἐκεῖ ὅμως δέν εἶναι ὁ Χριστός ὁ ἀληθινός, δέν εἶναι τό ἀληθινό Εὐαγγέλιο.

   Βλέπετε πόσο μεγάλος κίνδυνος ὑπάρχει; Πρέπει λοιπόν να προσέξουμε και στο σημεῖο αὐτό. 

   Ακόμη πρέπει να προσέξουμε καί σέ συνήθειες τῆς σύγχρονης νεολαίας, ὥστε νά μήν ἐξαπατηθοῦμε. Μήν ποῦμε: Καπνίζουν οἱ ἄλλοι; θά καπνίσω κι εγώ. Παίρνουν ναρκωτικά οἱ ἄλλοι; θά πάρω κι ἐγώ, θά δοκιμάσω. Χρησιμοποιοῦν οἰνοπνευματώδη ποτά οἱ ἄλλοι; θά χρησιμοποιήσω κι ἐγώ. Παιδιά, προσέξτε καί σ' αὐτό τό σημεῖο.

   Βέβαια, ξέραμε μέχρι τώρα ὅτι οἱ ἄνδρες παρασύρονταν στο κρασί, γενικά στα οινοπνευματώδη ποτά, ὅπως καί στό τσιγάρο. Αλλά σήμερα... Τί νά πῶ; Κομίζω γλαύκας εἰς Ἀθήνας, δηλαδή φέρνω κουκουβάγιες στην Αθήνα, ὅπως ἔλεγε ἕνα παλιό γνωμικό, ἐνῶ εἶναι γεμάτη ἡ Ἀθήνα ἀπό κουκουβάγιες. Το ξέρετε ὅλοι σας· τά κορίτσια σ' αὐτές τίς παραβάσεις ἔχουν ὑπερβεῖ τά ἴδια τα αγόρια! Πάρα πολλά κορίτσια στήν ἐποχή μας καπνίζουν! Πάρα πολλά κορίτσια στήν ἐποχή μας χρησιμοποιοῦν οινοπνευματώδη ποτά! ἀκόμη καί ναρκωτικά!...

   Παιδάκια, προσέξτε. Ἐδῶ φεύγουμε ἀπό τήν ἐν Χριστῷ ἁπλότητα καί πηγαίνουμε σέ ἄλλους χώρους, τούς ὁποίους ἐγώ δέν σᾶς κήρυξα, ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Κάτι ἀλλότρια εὐαγγέλια καί ἀλλότριους Χριστούς μόνο ὁ διάβολος σπέρνει· ὁ Χριστός, ὁ ἀληθινός Χριστός, ἀσφαλῶς ὄχι. Μήν πεῖτε στή ζωή σας μά εἶναι μόδα, μά οἱ συμμαθήτριές μου καπνίζουν, μά ἐγώ θά ὑστερῶ; Καί μπορεῖ αὐτές πού καπνίζουν, ἢ οἱ συμμαθητές σας, νά σᾶς εἰρωνευτοῦν. Ἐσεῖς ὅμως θά πεῖτε: Ὄχι, ἐγώ δέν καπνίζω. Βέβαια πηγαίνετε σε κοινό σχολεῖο, μέ καλούς καί κακούς. Δέν ἔχει σημασία καί μέσα στήν κοινωνία εἶναι καί καλοί καί κακοί. Ἐσεῖς θά πεῖτε: Ὄχι· ἐγώ δέν καπνίζω, ἐγώ δέν πίνω, ἐγώ δέν παίρνω ναρκωτικά ἤ ὅ,τι ἄλλο. Τό νά μπορεῖ κανείς νά λέει τό ὄχι εἶναι μεγάλο πράγμα!

   Προσέξτε λοιπόν, παιδιά, μήν ἐξαπατηθεῖτε. Εἶναι πολύ μεγάλο τό δόλωμα, φοβερός ὁ κίνδυνος στήν ἐποχή μας, νά ἐξαπατηθοῦν οἱ νέοι μας σέ ὅλα αὐτά τά κακά. Καί, ἀπ' ὅσα βεβαίως ἔρχονται στη δημοσιότητα, βλέπουμε αὐτά τά κακόμοιρα παιδιά να πεθαίνουν ἀπό τά ναρκωτικά καί ἀπό τήν ποικίλη ἀσωτία στούς δρόμους!

   Πρίν ἀπό καμμιά εικοσαριά μέρες, εἶχα δεῖ στήν κεντρική πλατεία τῆς Λαρίσης κάποιον νέο, σ' ἕνα ἀπό τα πολυσύχναστα δρομάκια της που κόβει τή διαγώνια τῆς πλατείας. Ὁ νέος αὐτός, πού δέν θά ἦταν εἴκοσι πέντε χρονῶν, ἦταν ξαπλωμένος στο δρομάκι αὐτό εἶχε βάλει ἕναν ἄδειο ταξιδιωτικό σάκκο για προσκέφαλο, ξυπόλητος, μέ πολύ βρώμικα πόδια καί λοιπά, καί κοιμόταν ἐκεῖ!... Ἄν πραγματικά νύσταζε, θά πήγαινε να κοιμηθεῖ ἐκεῖ; Αναμφισβήτητα, ὄχι. Ἔστω νά μήν ἦταν στο σπίτι του, κάπου θα πήγαινε να κοιμηθεῖ. Ἐκεῖ θά κοιμόταν; ἐκεῖ μέσα στον δρόμο, που περνοῦσαν ὅλοι;... Κάτι συνέβαινε λοιπόν. Δέν θέλει νά τό σκεφθεῖ κανείς πολύ· προφανῶς εἶχε κάνει χρήση ναρκωτικῶν.

   Ἡ ἐποχή μας δέ –αὐτή ἡ περίεργη ψυχρή παράξενη ἐποχή μας!– εἶναι τέτοια, πού περνοῦσαν ὅλοι ἀπό ἐκεῖ, ἔριχναν μια ματιά, αλλά κανείς δέν ἐνδιαφερόταν, τί τάχα νά εἶναι αὐτός ὁ νέος καί γιατί νά βρίσκεται ἐκεῖ. Σέ μιά ἄλλη εποχή, θα γύριζαν γύρω του να δοῦν τί συμβαίνει, τί ἔπαθε αυτός· θά τόν σκουντούσαν, θά τόν ρωτοῦσαν ἂν εἶναι καλά· τώρα όμως κανείς! Οὔτε ἀκόμα καί τά ὄργανα τῆς δημοσίας τάξεως ἐνδιαφέρονται νά ἐνοχλήσουν τέτοιους τύπους. Ἐκεῖ κοιμόταν· ἤπιε τά ναρκωτικά του, καί κοιμόταν ἐκεῖ!

   Καί ἔτσι θρηνοῦμε πάρα πολλές χιλιάδες θύματα. Καί στήν Ἑλλάδα πιά τό κακό ἄρχισε νά φουντώνει, ὅπως ἤδη σέ πολύ χειρότερο βαθμό εἶναι σέ ἄλλες χῶρες. Προσέξτε λοιπόν μήν ἐξαπατηθεῖτε. 

   Ἀλλά καί κάτι ἄλλο ἀκόμη. Υπάρχει κίνδυνος ἐξαπατήσεως από κοσμικά στοιχεῖα, προπαντός καί κυρίως ἀπό τήν φιλοσοφία, ἀπό τόν κοινωνισμό (Ο παλαιός όρος πού χρησιμοποιήθηκε ἀντί τοῦ ὅρου σοσιαλισμός (γαλλ. socialisme). Στην Ελλάδα ή λέξη μαρτυρεῖται ἀπό τό 1834 στον Γ. Θεοχαρόπουλο) καί ἀπό την πολιτική. Θά ἔχετε προσέξει τί διακινεῖται στους νέους μας σήμερα από τέτοιες ιδέες φιλοσοφικές, κοινωνιστικές και πολιτικές... Τί διακινεῖται στους νέους μας!... Καί βλέπετε τούς νέους μας νά ἀποκτοῦν ἰδέες περίεργες καί παράξενες, πολλές φορές δέ καί ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ὑλιστικές ἀντιλήψεις, τέτοιες, πού φυσικά εἶναι ἀληθινή καταστροφή γιά τή νεολαία. 

   Γι' αὐτόν τόν λόγο θα παρακαλοῦσα νά προσέξετε στο σημεῖο αὐτό. Θά λέτε στόν ἑαυτό σας: Εγώ εἶμαι μαθητής, εἶμαι μαθήτρια· δέν μ' ἐνδιαφέρει τίποτε ἄλλο ἔξω ἀπό ἐκεῖνα πού μαθαίνω στο σχολεῖο. Δέν θά ἤθελα νά παρασυρθῶ ἀπό ρεύματα φιλοσοφικά, κοινωνιστικά ἤ πολιτικά. Ξαναλέω ἄλλη μιά φορά: Εἶμαι μαθητής, εἶμαι μαθήτρια· θα κοιτάξω τή δουλειά μου· ὅλα τ' ἄλλα δέν εἶναι γιά μένα. Επειδή δέ εἶστε καί ἀνώριμοι –καί εἶναι πολύ φυσικό αυτό, γιατί εἶστε σέ νεαρή ἡλικία– ἀντιλαμβάνεστε πόσο εὔκολα μποροῦν νά σᾶς ἐπηρεάσουν ὅλα αὐτά, καί στό τέλος νά σᾶς πετάξουν στο περιθώριο τῆς ζωῆς. Θά σᾶς χρησιμοποιήσουν κάποιοι ὅσο σᾶς χρειάζονται, καί κατόπιν θά σᾶς πετάξουν στο περιθώριο, στο πεζοδρόμιο τῆς ζωῆς.

   Γι' αὐτό λέει στούς Κολασσαεῖς ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Βλέπετε μή τις ὑμᾶς ἔσται ὁ συλαγωγῶν διὰ τῆς φιλοσοφίας καὶ κενῆς ἀπάτης, κατὰ τὴν παράδοσιν τῶν ἀνθρώπων, κατὰ τὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου καὶ οὐ κατὰ Χριστόν» (Κολ. 2, 8). Ποιά εἶναι τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου; Εἶναι αὐτά πού σᾶς εἶπα, τά κοσμικά στοιχεῖα, τά όποῖα στην πραγματικότητα εἶναι μία κουφότητα, μία κενή ἀπάτη, κούφια ἀπάτη! Προσέξτε, λέει, μή παρασυρθεῖτε καί φύγετε από τον Χριστό, καί ἀκολουθήσετε αὐτά ὅλα που στην πραγματικότητα σᾶς προσφέρει μέ τήν διαλεκτική του ὁ διάβολος. (Διαλεκτική (>διαλέγομαι) εἶναι ἡ μέθοδος αναζητήσεως τῆς ἀλήθειας διά ἐρωταποκρίσεων, πού ξεκινάει από μία θέση, την ὁποία στη συνέχεια θέτει σε αμφισβήτηση, μέ τήν ἀντιπαράθεση ἀπόψεων, γιά νά καταλήξει στη σύνθεση τῶν ἀντιθέσεων)

   Ὑπάρχει ὅμως καί ἕνα δεύτερο στοιχεῖο πού βρίσκουμε τώρα μέσα στην ψυχή τῆς Εὔας. Καί μιλώ γιά τήν Εὔα, γιατί στο προσκήνιο δεν φαίνεται ὁ Ἀδάμ. Μήπως εἶναι λίγο πιό πέρα; Μήπως θά ἔρθει μετά; Πάντως τό θέμα εἶναι ὅτι ὅταν ἡ Εὔα δοκιμάζει τόν καρπό, δίνει καί στόν Αδάμ.

   Αλλά γιατί ἄραγε δεν παίρνει μέρος ὁ Ἀδάμ; Τό λέγαμε σ' ἕνα προηγούμενο μάθημα. (Βλ. π. Ἀθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Δ', Μάθημα 47ο, ἐκδ. Ἱ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2020) Η δέν παίρνει μέρος καί ἀφήνει στη γυναίκα του τήν πρωτοβουλία σε ἕνα τόσο σπουδαῖο θέμα –κακῶς!– ἢ δέν ἦταν παρών. Καί φαίνεται ὅτι μᾶλλον τό δεύτερο πρέπει νά συνέβαινε· δέν ἦταν παρών. Διότι στόν Ἐκκλησιαστή διαβάζουμε ὅτι ἀγαθότεροι οἱ δύο ὑπέρ τόν ἕνα. («Αγαθοὶ οἱ δύο ὑπὲρ τὸν ἕνα... ὅτι ἐὰν πέσωσιν, ὁ εἷς ἐγερεῖ τὸν μέτοχον αὐτοῦ, καὶ οὐαὶ αὐτῷ τῷ ἑνί, ὅταν πέσῃ καὶ μὴ ᾖ δεύτερος ἐγεῖραι αὐτόν.» (Ἐκκλ. 4, 9-10)) Δηλαδή σ' ἕναν κίνδυνο εἶναι προτιμότερο νά εἶναι δύο ἀπό τό νά εἶναι ἕνας. Ἄν ἦταν μπροστά καί ὁ Ἀδάμ, ἴσως νά ἔλεγε: Για στάσου τί λέει το φίδι;... καί θά ὑπῆρχε ἴσως ἡ ἐλπίδα νὰ σωθοῦν. Αλλά φαίνεται πώς ὁ διάβολος διάλεξε μια στιγμή πού ἡ Εὔα ἦταν ἀπομονωμένη. Καί ὅταν ὁ διάβολος ἀπομονώσει τόν ἄνθρωπο, εἶναι φοβερό.

   Ξέρετε πόσες φορές ὁ διάβολος ἐπιχειρεῖ νά μᾶςἀπομονώσει; Ἂς ποῦμε, μᾶς ἀπομονώνει στις σκέψεις μας, να λύσουμε μόνοι μας ἕνα θέμα –πού θά μπορούσε αυτό να λυθεῖ πολύ εύκολα εάν ζητούσαμε ἀπό ἄλλους νὰ μᾶς βοηθήσουν– κι ἔτσι αὐτό νά μᾶς ταλαιπωρήσει σε ὑπερθετικό βαθμό επειδή εἴμαστε μόνοι μας. Εἶναι μία από τις μεθόδους τοῦ διαβόλου τό νά ἀπομονώνει, καί ἐκεῖ νά σκοτώνει τίς ἀνθρώπινες ψυχές, άλλά καί τά σώματα πολλές φορές.

   Μία δεύτερη συνέπεια αὐτοῦ τοῦ διαλόγου εἶναι ὅτι μέσα στήν ψυχή τῆς Εὔας δημιουργήθηκε ἡ περιέργεια. Μέχρι τήν στιγμή ἐκείνη δέν εἶχε λόγους ἡ Εὔα νά εἶναι περίεργη· τώρα ὅμως τῆς δημιουργεῖται μιά περιέργεια· διότι, ὅταν λέει «εἶδε ὅτι καλὸν τὸ ξύλον εἰς βρῶσιν καὶ ὅτι ἀρεστὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν καὶ ὡραῖόν ἐστι τοῦ κατανοῆσαι» καί λοιπά, ὅλα αὐτά δείχνουν ὅτι ἡ Εὔα ἄρχισε μέσα της νά γεννᾶ τήν περιέργεια.

   Καί τώρα ἡ Εὔα, μετά τήν ἀπάτη πού ὑπέστη, προχωρά στην ἔμπρακτη περιέργεια, δηλαδή αὐτήν πού φθάνει στη δοκιμή. Ἡ Εὔα εἶδε, ἐπιθύμησε, δοκίμασε, ἔπεσε, πέθανε. Ὅλα αὐτά ξεκίνησαν ἀπό τό «εἶδεν». Ὅλα αὐτά χάλκευσαν τήν περιέργεια. Αλλά αὐτή ἡ περιέργεια κατέστρεψε ὄχι μόνο τους πρωτοπλάστους ἀλλά καί ὅλο τό ἀνθρώπινο γένος.

   Στήν ἑλληνική μυθολογία, ὅπως καί στήν αἰγυπτιακή, ἔχουμε κάτι ανάλογο, πού ἀπηχεῖ αὐτήν τήν ἀλήθεια τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Φυσικά, όπως θα γνωρίζετε, αυτά, μέ τίς παραδόσεις τῶν ἀνθρώπων, ὑπέστησαν κάποιες αλλοιώσεις καί τροποποιήσεις –όπως και στον μύθο του Προμηθέως καί σέ πολλά ἄλλα– ἀλλά ὁ πυρήνας πάντα μένει ὁ ἴδιος. Ὅλα αὐτά ἀπηχοῦν τήν Παλαιά Διαθήκη· μόνο πού στην Παλαιά Διαθήκη ἔχουμε τήν ἀλήθεια καί μόνο τήν ἀλήθεια, ἐνῶ σέ ὅλα τ' ἄλλα ἔχουμε μυθικό μέν περίβλημα, ὁ πυρήνας ὅμως εἶναι μιά πραγματικότητα. (Στη μνήμη πολλῶν ἀρχαίων λαῶν παρέμειναν νωπές οἱ ἀφηγήσεις τῶν προγόνων τους, πού μεταβιβάστηκαν από γενιά σε γενιά· ὅμως, λόγω τοῦ χονδροειδούς πολυθεϊσμοῦ τους, ἐφθάρησαν καί ἐξογκώθηκαν μέ μυθολογικά στοιχεῖα. Οἱ ἀρχαῖες αυτές διηγήσεις καί παραδόσεις κράτησαν τήν καθαρή αρχική τους μορφή μόνο στόν Ἰσραηλιτικό λαό, πού ἔγινε ὁ θεματοφύλακας τῆς μο νοθεϊστικῆς πίστεως. Βεβαίως, ὑπῆρξαν προσπάθειες νά ἀποδειχθεῖ πώς οἱ μύθοι τῶν ἀρχαίων λαῶν ὑπῆρξαν τό πρότυπο τῆς Βίβλου· ἀλλά ἡ ἀπροκατάληπτη μελέτη τοῦ ὅλου θέματος καταδεικνύει πώς οἱ ἐλάχιστες ομοιότητες μεταξύ τῆς Βίβλου καί τῶν ἀρχαίων μυθολογιῶν εἶναι ἐπιφανειακές, ἐνῶ οἱ διαφορές τους θεμελιώδεις. Οἱ ὁμοιότητες μαρτυροῦν τήν ὕπαρξη κοινῆς πηγῆς, ἀπό τήν ὁποία ἀντλοῦν τόσο ἡ Βίβλος ὅσο καί οἱ ἀρχαῖοι μύθοι, οἱ ὁποῖοι ἀναμφίβολα, σ' ἕνα μεγάλο μέρος τους, εἶναι ἁπλῶς παρεφθαρμένες καί παραποιημένες αναμνήσεις βιβλικῶν γεγονότων. Βλ. Werner Keller, Η Βίβλος ὡς Ἱστορία Λαῶν καί Πολιτισμῶν, ἐκδ. Ἱστορική Βιβλιοθήκη, 1968, Νικ. Βασιλειάδη, Αρχαιολογία καί Ἁγία Γραφή, Αθήνα 1996, καί Σάββα Αγουρίδου, Μύθος - Ἱστορία - Θεολογία, Αθήνα 1988)

   Θά γνωρίζετε ἴσως τόν μύθο της Πανδώρας. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Θά σᾶς πῶ μία ἐκδοχή τοῦ μύθου.

   Ὁ Ζεύς ἤθελε να κάνει κακό στούς ἀνθρώπους, ἐπειδή ὁ Προμηθέας ἔκλεψε τή φωτιά ἀπό τόν οὐρανό καὶ τοὺς τὴν ἔδωσε. Πρῶτα λοιπόν ὑπῆρχαν μόνον ἄνδρες, καὶ ἡ Πανδώρα εἶναι ἡ πρώτη γυναίκα, πού τήν ἔπλασε ὁ Ζεύς. Δέν ἐπεκτείνομαι στον μύθο, δέν μᾶς ἐνδιαφέρει αὐτήν τή στιγμή, παρά θά σταθῶ μόνο στο ὅτι, ἐπειδή ἦταν ἡ πρώτη γυναίκα, τῆς ἔδωσε, λέει ὁ μύθος, ἕνα γαμήλιο δῶρο. Αὐτό ἦταν μια πυξίς, πυξίδα, δηλαδή ἕνα πυθίον, ἕνα κουτί.

   Εἰπώθηκε δέ ὅτι αὐτό ἦταν γεμᾶτο δῶρα γιά τόν γάμο της μέ τούς ἀνθρώπους, τούς ἄνδρες, γιά τούς ὁποίους ὁ Ζεύς ἔπλασε την Πανδώρα. Σημειῶστε ὅτι ὁ Προμηθέας, γνωρίζοντας τήν πονηριά του Διός, εἶπε στούς ἀνθρώπους νά μή τό ἀνοίξουν τό κουτί. Τελικά ὅμως τό κουτί ἀνοίχθηκε ἀπό τήν Πανδώρα, καί τότε ξεχύθηκαν ὅλα τά κακά ἐπάνω στή γῆ.

   Τί δείχνει αὐτός ὁ μύθος; Δείχνει ὅτι ἡ γυναίκα, μέ τήν παράβασή της, μέ τήν περιέργειά της –τί νά ἔχει ἐκεῖνο τό κουτί ἄραγε;...– τό ἄνοιξε, κι ἀπό ἐκεῖ ξεχύθηκαν ὅλα τά κακά ἐπάνω στήν ἀνθρωπότητα, μαζί καί ὁ θάνατος.

   Ἕνας Ἕλληνας ποιητής (Εἶναι ὁ Ἡσίοδος, που συνέταξε τη Θεογονία καί τά Ἔργα καί Ημέραι γύρω στο 750 π.Χ.. Στόν Αἰσχύλο, ἡ ἐλπίδα, ἀντί νά εἶναι κλεισμένη στο πιθάρι τῆς Πανδώρας, ἀποτελεῖ στήν πραγματικότητα τό δῶρο τοῦ Προμηθέως πρός τούς ἀνθρώπους. Σύμφωνα μέ τον Αἴσωπο, ὁ Δίας είχε συγκεντρώσει ὅλα τά ἀγαθά σέ ἕνα κλεισμένο πιθάρι, αλλά τό ἐμπιστεύθηκε σέ ἀνθρώπινα χέρια. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως δέν είχε αυτοέλεγχο, καί θέλοντας νά δεῖ τί περιεῖχε τό πιθάρι, τό ἄνοιξε. Ἔτσι ὅλα τά καλά που περιείχε πέταξαν ἀμέσως ξανά πρός τόν οὐρανό καί τούς θεούς, και στο πιθάρι ἀπὸ έμεινε μονάχα ἡ ἐλπίδα. Σε αυτή την περίπτωση ὅμως τό πιθάρι τό ἀνοίγει ἄνδρας.), –σᾶς εἶπα πολλοί ἔχουν δουλέψει ἐπάνω σ' αὐτόν τόν μύθο– λέει τό ἑξῆς χαριτωμένο· ὅτι ἔσπευσε κάποιος καί ἔκλεισε το κουτί, καί πρόλαβε νά ἐγκλωβιστεῖ μέσα στο κουτί ἡ ἐλπίδα. Ὅτι δηλαδή βγῆκαν από μέσα πολλά κακά, αλλά ἔμεινε ἡ ἐλπίδα. Καί αὐτή ἡ ἐλπίδα δέν ἀπηχεῖ παρά τόν Ἰησοῦ Χριστό.

   Βλέπετε λοιπόν ὅτι καί οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες καί οἱ ἀρχαῖοι λαοί εἶχαν φτιάξει κάτι ανάλογο, γιά νά δείξουν τί συμφορά μπῆκε στό ἀνθρώπινο γένος μέ τήν περιέργεια τῆς γυναίκας, καί γενικά μέ τήν περιέργεια! Γι' αὐτό καί ζηταμε στην προσευχή μας: «Κύριε καὶ Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργείας, φιλαρχίας καὶ ἀργολογίας μή μοι δῷς... (Κατανυκτική εὐχή τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ ὁποία ἀποδίδεται στόν ἅγιο Ἐφραίμ τόν Σύρο)

   Ἐν τούτοις θά σᾶς ἔλεγα, παιδιά, ὅτι ἡ περιέργεια, πού ἐμφανίζεται σάν κακία καί σάν πάθος, δέν εἶναι παρά ἕνα ὑποκατάστατο μιᾶς ἀγαθῆς περιέργειας, πού εἶναι μάλιστα καί ἔμφυτη στόν ἄνθρωπο. Εἶναι ἐκεῖνο πού ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, ὅτι φύσει ὁ ἄνθρωπος ὀρέγεται τοῦ εἰδέναι («Πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει» (Αριστοτέλους, Μετὰ τὰ φυσικά, βιβλίο Α΄, 9804,21), ἐκ φύσεως δηλαδή ὁ ἄνθρωπος ἐπιθυμεῖ νά γνωρίζει, ἔχει ἀπό τή φύση του τήν ἐπιθυμία, τήν περιέργεια να γνωρίζει.

   Ἡ περιέργεια δέ, ὡς τάση γνωστική, θά ἔκανε βέβαια τούς πρωτοπλάστους να γνωρίσουν βαθύτερα και μεταπτωτικά βαθύτερα τόν Δημιουργό τους· ἀλλά καί ἀκόμα, ἡ καλῶς νοουμένη περιέργεια θά ἦταν μιά ἀναζήτηση τοῦ ἀρχετύπου τους, δηλαδή τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ Λόγου.

   Ἔτσι, ἡ περιέργεια, μέ τήν καλή, μέ τήν ἀγαθή τηςδιάσταση, ἐμφανίζεται ὡς φιλομάθεια, σαν μια δίψατῆς ψυχῆς, μιά δίψα τοῦ ἀνθρώπου γιά τή γνώση, για τήν ἐπιστήμη.

   Ὁ Ἰσοκράτης γράφει θαυμάσια στον Δημόνικο: «Ἐὰν ᾖς φιλομαθής, ἔσει καὶ πολυμαθής· ἃ μὲν ἐπίστασαι, ταῦτα διαφύλαττε ταῖς μελέταις, ἃ δὲ μὴ μεμάθηκας, προσλάμβανε ταῖς ἐπιστήμαις.» (Πρὸς Δημόνικον, 18, 1-3). Ἄν εἶσαι φιλομαθής, δηλαδή ἀγαπᾶς νά μαθαίνεις, τότε θά γίνεις καί πολυμαθής, θα γνωρίσεις πολλά πράγματα. Ἐκεῖνα πού γνωρίζεις να τα διατηρεῖς μέ τήν συνεχή μελέτη· ὅσα ὅμως δέν ἔχεις μάθει, νά τά προσλαμβά νεις διά τῶν ἐπιστημῶν. Ἡ μελέτη διατηρεῖ τίς γνώσεις καί ἡ ἐπιστήμη τίς πολλαπλασιάζει. Εἶναι πολύ σπουδαῖο τό νά εἶναι κανείς φιλομαθής.

   Λέει στη Σοφία Σειράχ: «οὐκ ἔστιν ἀντάλλαγμα πεπαιδευμένης ψυχῆς» (Σοφ. Σειρ. 21, 16), δηλαδή δέν ὑπάρχει ἀντάλλαγμα μορφωμένης ψυχῆς, δέν ὑπάρχει ὡραιότερο πράγμα ἀπό τόν μορφωμένο ἄνθρωπο. 

   Κάποτε συναντᾶμε ἀνθρώπους, καί δυστυχῶς πολύ συχνά, πού ὄχι μόνο δέν εἶναι χριστιανικά μορφωμένοι, ἀλλά οὔτε κἄν κοινωνικά· δέν ξέρουν οὔτε κἄν να χαιρετήσουν, οὔτε κἄν νά μιλήσουν, οὔτε κἄν νά καθήσουν σέ μιά καρέκλα! Εἶναι δυστύχημα. Γι' αὐτό καί θά πρέπει νά ἀποκτήσουμε πεπαιδευμένην ψυχήν, μορφωμένη ψυχή. Πολύ περισσότερο ὅμως, παιδιά, πρέπει να μελετήσουμε τον λόγο τοῦ Θεοῦ, τήν Ἁγία Γραφή, πού ἔχει πλῆθος σοφίας, γιατί ἐκεῖ εἶναι ἡ θεολογία, ὑπάρχει βάθος ἐκεῖ· ἐκεῖ νά ἔχουμε περιέργεια!

   Περιέργεια ακόμη πρέπει νά ἔχουμε καί γιά τήν ἴδια τή δημιουργία. Γράφει θαυμάσια ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος τά ἑξῆς· ἀκοῦστε: «Ανάγνωθι συνεχῶς καὶ ἀκορέστως ἐν ταῖς βίβλοις τῶν διδασκάλων περὶ προνοίας Θεοῦ, διότι αὗται καθοδηγοῦσι τὸν νοῦν εἰς τὸ ἰδεῖν τὴν τάξιν τῶν κτισμάτων τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἔργων αὐτοῦ, καὶ ἐνδυναμοῦσιν αὐτὸν ἐξ αὐτῶν, καὶ κατασκευάζουσιν αὐτὸν κεκτῆσθαι νοήματα φωτολαμπῆ ἐκ τῆς λεπτότητος αὐτῶν καὶ ὁδεῦσαι ποιοῦσι μετὰ καθαρότητος πρὸς κατανόησιν τῶν κτισμάτων τοῦ Θεου.» (Λόγοι Ασκητικοί, Λόγος ΚΓ΄, Περὶ ἀγάπης Θεοῦ καὶ ἀποταγῆς καὶ τῆς ἐν αὐτῷ ἀναπαύσεως, ΕΠΕ 8α, 366).

   Λέει: Να διαβάζεις αχόρταστα τά βιβλία τῶν διδασκάλων πού μιλοῦν γιά τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ –θά λέγαμε, τά φυσιοδιφικά βιβλία: Φυτολογίες, Ζωολογίες, Αστρονομίες, Γεωλογίες καί τά λοιπά– γιατί αυτά καθοδηγοῦν τόν ἀνθρώπινο νοῦ στό νά δεῖ τήν τάξη τῶν κτισμάτων τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἔργων Του, νά τόν δυναμώνουν καί νά τόν κάνουν νά ἀποκτᾶ φωτεινά νοήματα ἀπό τή λεπτότητά τους καί νά τόν ὠθοῦν μέ καθαρότητα πρός τήν κατανόηση τῶν κτισμάτων τοῦ Θεοῦ. Μέ τόν τρόπο αὐτόν, ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου λεπτύνεται, λέει ὁ ἅγιος, καί ἀρχίζει νά ἀγαπᾶ ἐκεῖνα πού ἀξίζουν. Γιατί, μή ξεχνᾶτε, ἡ γνώση πρέπει νά εἶναι ὑγιής. Ἐάν ἔχω γνώσεις και σοφία δαιμονική, τότε σέ τί ἔχω νά ὠφεληθῶ;

   Ὑπάρχει ὅμως καί ἡ ἔνοχη περιέργεια, πού εἶναι προϊόν τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου, τοῦ πεσμένου. Αὐτῇ ἐκδηλώνεται ὅταν ἔχω περιέργεια να μάθω τά μυστήρια τοῦ Θεοῦ. Ποιά μυστήρια τοῦ Θεοῦ; Ἐκεῖνα ποὺ ὁ Θεός ἀποσιωπά. Να μάθω, ἐπί παραδείγματι, το ὄνομα τοῦ Ἀντιχρίστου, καί ἔτσι να πέσω σέ μιά ἀριθμοσοφία.

   Κυκλοφορεί στη Λάρισα ἕνα περιοδικό μέ ἀριθμοσοφία δηλαδή, από τα νούμερα, τούς ἀριθμούς, νά προσπαθῶ νὰ βγάλω κάποια συμπεράσματα. Ἤ ἀκόμη να μάθω πότε θὰ ἔρθει ξανά ὁ Χριστός, πότε θα γίνει ἡ Β΄ Παρουσία Του. Μά ὁ ἴδιος ὁ Κύριος δέν εἶπε αὐτὸ νὰ μὴν τὸ ἐρευνοῦμε; Δέν εἶπε «οὐκ ἔστιν ὑμῶν γνῶναι χρόνους καὶ καιροὺς οὓς ὁ πατὴρ ἔθετο ὑπὸ τὴν ἰδίαν αὐτοῦ ἐξουσίαν» (Πράξ. 1, 7), ὅτι δέν εἶναι δικό σας θέμα νὰ ἐρευνᾶτε χρόνους και καιρούς; Τό ἴδιο λέει καί ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ Σιναΐτης: «Οὐ δεῖ περιεργάζεσθαι τὰ σεσιωπημένα τῇ θείᾳ Γραφῇ» (Οδηγός, PG 89,40Β. Πρβλ. άγ. Ειρηναίου: «Ασφαλέστερον καὶ ἀκινδυνότερον τὸ περιμένειν τὴν ἔκβασιν τῆς προφητείας ἢ τὸ καταστοχάζεσθαι καὶ ὑπομαντεύεσθαι.» (Κατὰ Αἱρέσεων, V, 30, 3. PG 7,1205C)). Δέν πρέπει, λέει, να περιεργάζεται κανείς ἐκεῖνα πού ἀποσιωπᾶ ἡ Αγία Γραφή.

   Ἐδῶ πρέπει νά ποῦμε πώς μία τέτοια περιέργεια ὁδηγεῖ στήν πλάνη. Γι' αυτό καί ἔχουμε τόσες πλάνες στήν ἐποχή μας.

   Ακόμη, εἶναι ἡ περιέργεια πού ἔχουμε γιά τό μέλλον· που καταφεύγει κανείς σε μαντικές μεθόδους, δηλαδή να μαντεύεται. Τί θα γίνει; Θά παντρευτῶ; δέν θα παντρευτώ;... Θα πετύχω; δέν θά πετύχω;... Ἔτσι, ἔχουμε τήν χειρομαντία, ἔχουμε τήν καφεμαντία – τό φλυτζάνι πού τό ἀναποδογυρίζουμε και βλέπουμε τι έχει νά μᾶς πληροφορήσει για το μέλλον– και άλλου είδους μαντείες. Ὅλα αὐτά, πραγματικά, εἶναι μία περιέργεια παραπλανητική, βλαβερή. (Ἡ μαντεία εἶναι θρησκευτική άποψη που κινείται ἔξω ἀπό τόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας. Η Αγία Γραφή απαγορεύει στους πιστούς να καταφεύγουν στους μάγους και μάντεις (Δευτ. 18, 10. Ησ. 47, 13-14). Στο Λευϊτ. 19,31, αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Οὐκ ἀκολουθήσετε ἐγγαστριμύθοις, καὶ τοῖς ἐπαοιδοῖς οὐ προσκολληθήσεσθε, ἐκμιανθῆναι ἐν αὐτοῖς· ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν»· δέν θά ἀκολουθήσετε αὐτούς πού ἔχουν πνεῦμα μαντείας, ὥστε νά μιαίνεστε ἀνάμεσα σ' αυτούς· ἐγώ είμαι Κύριος ὁ Θεός σας! Οἱ Ἀποστολικές Διαταγές λένε: «Φεύγετε... επαοιδάς, κλήδονας, μαντείας, καθαρισμούς, οιωνισμούς, ορνιθοσκοπίας, νεκυομαντείας, ἐπιφωνήσεις.» (7, 3). Οι θεοφόροι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας κανονίζουν (ἐπιτιμοῦν) αὐτούς πού ἀσχολοῦνται με αυτά. Ὁ μέγας Βασίλειος τούς θέτει τό ἐπιτίμιο τῆς ἀκοινωνησίας για 20 χρόνια. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης τούς ἀπαγορεύει την θεία Κοινωνία διά βίου, γιατί τούς θεωρεῖ ἀρνητές τοῦ Χριστοῦ. Ὁ άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης φανερώνει ποὺ ὁδηγεῖ ἡ σχέση του πλανεμένου ἀνθρώπου μέ τή μαγεία: Τα μαγικά ὁδηγοῦσιν τόσον ἐκείνους οπού τά μεταχειρίζονται, ὅσον καί ἐκείνους οπού τά ζητοῦν, εἰς τήν λατρείαν καί προσκύνησιν τῶν εἰδώλων καί τῶν δαιμόνων, ἐνῶ αὐτοί πού τά δέχονται ἐν γνώσει τους, ὅλοι γίνονται κατοικία τῆς ἐνεργείας τοῦ ἀκαθάρτου πνεύματος (Λόγος κατά τῶν μαγικῶν εἰδῶν). «Μὴ θύειν εἰδώλοις, μὴ μαντεία περιεργάζεσθαι.» (Εὐσεβίου Καισαρείας, Βίος μεγάλου Κωνσταντίνου, 4, 25,1). «Εἰ βούλει Χριστιανός γενέσθαι, φέροι μου... πάντα τα περίεργά σου» (Καλλινίκου μοναχού). Πρβλ. «τῶν τὰ περίεργα πραξάντων» (Πράξ. 19, 19))

   Ἐπίσης υπάρχει καί ἡ περιέργεια τῶν αἰσθήσεων τῆς ὁράσεως, τῆς ἀκοῆς καί τοῦ σέξ. Τί εἶναι αὐτό; Τί εἶναι ἐκεῖνο; Περιέργεια να μάθουμε ξένες υποθέσεις· τί κάνει αυτός καί τί κάνει ἐκείνη! 

   Ὁ μέγας Βασίλειος λέει: «παῦσαι τὰ τοῦ δεῖνος κακὰ περιεργαζόμενος» (Ὁμιλία εἰς τὸ Πρόσεχε σεαυτῷ, ΒΕΠΕΣ 54, 33.20). Παῦσε νά ἀσχολεῖσαι καὶ να περιεργάζεσαι τά ἄσχημα πού κάνει ὁ ἄλλος. Και ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σύρος, «μὴ περιεργάζον τὰ μὴ ἴδιά σου, διὰ νὰ μὴ ἀπωλέσῃς τὰ ἴδιά σου» (Βλ. Σοφ. Σειρ. 3, 21). Μήν περιεργάζεσαι τα ξένα πράγματα, γιά νά μή χάσεις τα δικά σου. 

   Πῶς θεραπεύεται κανείς ἀπό τήν περιέργεια; Μέ τήν αὐτογνωσία, δηλαδή να μάθω εγώ ποιός εἶμαι, καί μέ τήν καλλιέργεια τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον. 

   Αλλά, πρῶτα ὁ Θεός, θα συνεχίσουμε. Νά σᾶς εὐλογεῖ ὁ Θεός.

Κυριακή, 30 Σεπτεμβρίου 1984

49η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ὁ θανάσιμος διάλογος (στ').

†.Μένουν ἀκόμη κάποια σημεῖα, παιδιά, ἀπό τόν θανάσιμα εκεινο διάλογο που διαμείφθηκε ανάμεσα στον διάβολο καί τήν Εὔα. Βλέπετε, ἐξαντλήσαμε αρκετά μαθήματα –εἶναι τό ἕκτο μάθημα πού ἔχουμε σήμερα, ἂν θυμᾶμαι καλά– γύρω ἀπό τόν διάλογο τοῦ διαβόλου καί τῆς Εὔας. Ὅπως εἴδαμε τήν περασμένη φορά, δέν φαίνεται πουθενά σ' αὐτόν τόν διάλογο ὁ Ἀδάμ· φαίνεται μόνη ἡ Εὔα. Μένουν λοιπόν ἀκόμη ἕνα-δύο σημεῖα, τά ὁποῖα καί θά ἀναλύσουμε, γιά νά προχωρήσουμε πιό κάτω. 

   Ὁ διάβολος εἶπε ὅτι ἕνα προσόν ἀπό τήν βρώση τοῦ καρποῦ θά ἦταν καί ἡ διάνοιξη τῶν ματιῶν. Ὅταν δοκιμάσετε ἀπό τόν καρπό αὐτόν, θά ἀνοιχθοῦν τά μάτια σας, «διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφθαλμοί» (Γέν. 3, 5). Βέβαια εἶναι περιττό νά σᾶς πῶ ὅτι αὐτό συνέβη ἀπό τήν ἀνάποδη, ὅπως θά δοῦμε στη συνέχεια. Βεβαίως καί ἀνοίχθηκαν τά μάτια τῶν πρωτοπλάστων! Συνεπῶς ἦταν ἕνα ψέμα, σε σχέση μ' ἐκεῖνο πού ὑποστήριξε ὁ διἄβολος καὶ τοὺς ὑποσχέθηκε, ὅτι δηλαδή θά ἀποκτοῦσαν μία παγγνωσία. Θ᾿ ἀνοίξουν τα μάτια σας, καί θά γνωρίζετε το καλό καί τό κακό. Το λέμε και στη σύγκχρονη γλώσσα μας, ξέρετε, ὡς ἔκφραση. Διάβασε ένα βιβλία, ν' ἀνοίξουν τα μάτια σου. Μάθε γράμματα, ν' ἀνοίξουν τα μάτια σου. Μάθε μία τέχνη, ν᾿ ἀνοίξουν τα μάτια σου. Βγές ἔξω στον κόσμο, ν᾿ ἀνοίξουν τα μάτια σου. Είναι κοινή ἔκφραση. Τί ἐννοοῦμε μὲ αὐτό; Νὰ πλατυνθεῖ ἡ γνώση σου, νά πλατυνθεῖ ἡ ἐμπειρία σου.

   Αυτό ἤθελε νά πεῖ καί ὁ διάβολος στους πρωτοπλάστους· ὅτι ἀφοῦ θά ἀποκτήσετε τήν ἰδιότητα τῆς ισοθείας, μέ βάση αυτήν θα ανοιχθούν τα μάτια σας και θα βλέπετε τα πάντα. 

   Αλλά τά μάτια τῶν πρωτοπλάστων ἦταν κλειστά; Ὄχι βεβαίως, δέν ἦταν κλειστά. Αλλά τί; Ὅ,τι ἀκριβῶς σᾶς εἶπα προηγουμένως. Μέ τήν κοινή αὐτή ἔκφραση πού λέμε, να πλατύνει ή σκέψη σας, να βλέπετε ἐκεῖνο πού μέχρι τώρα δέν τό βλέπατε· μέ αὐτήν τήν ἔννοια τά μάτια τους ήταν κλειστά. 

   Ἐπάνω σ' αὐτό λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Οὐδὲ γὰρ ἡ ἐκ τοῦ ξύλου βρῶσις αὐτῶν τοὺς ὀφθαλμοὺς διήνοιξε». Δέν ἄνοιξε τα μάτια τους, λέει, τό ὅτι ἔφαγαν τόν καρπό του δέντρου. 

   Διότι, πράγματι, ὅπως μᾶς σημειώνει τό ἱερό κείμενο, μετά ἀπό τή βρώση ανοίχθηκαν τα μάτια τους. (Βλ. Γέν. 3, 7) Απλωσε το χέρι της ἡ Εὔα γιά νά φάει τόν καρπό, –ω, πόσα ἔχουμε να πούμε γύρω ἀπό ἐκεῖνο τό ἅπλωσε τό χέρι της...– ἀλλά ἐκεῖ πού τήν εἵλκυσε ἡ ἡδονή, βρῆκε τήν ὀδύνη! Θά τό δοῦμε, πρῶτα ὁ Θεός. 

   Ἡ Εὔα άπλωσε το χέρι να φάει. Αλλά τί ήταν έν κεῖνο πού θά τῆς ἔδινε τή γνώση; Μήπως το ξύλον, δηλαδή τό δένδρο, μέ τόν καρπό του; Όχι. Είχαμε ήδηδεῖ σ' ἕνα περασμένο μάθημα τί ἦταν αὐτό τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. (Βλ. Μαθήματα 39ο και 40ο)

   Καί συνεχίζει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «καὶ γὰρ καὶ πρὸ τῆς βρώσεως ἔβλεπον· ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἡ τούτου βρῶσις παρακοῆς ἣν ὑπόθεσις, καὶ τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ δοθείσης ἐντολῆς παράβασις, δι᾿ ἣν αἰτίαν λοιπὸν καὶ τὴν δόξαν τὴν περιστέλλουσαν αὐτοὺς ἀφηρέθησαν, ἀναξίους ἑαυτοὺς τῆς τιμῆς τῆς τοσαύτης καταστήσαντες». Λέει, ἔβλεπαν καί πρῶτα. Ἀσφαλῶς. Από ποιά ἄποψη θά ἄνοιγαν τά μάτια τῶν πρωτοπλάστων -όπως καί ἀνοίχθηκαν– καί εἶδαν ὅτι εἶναι γυμνοί; Δέν τό ἔβλεπαν μέχρι τότε; Το δένδρο δέν εἶχε τίποτε τό κακό· ἁπλῶς ἦταν ἡ παράβαση. Όλα βρίσκονταν στην παράβαση τῆς ἐντολῆς. 

   Ἔτσι, ὅταν παρέβησαν τήν ἐντολή, αντελήφθησαν ὅτι δέν εἶχαν τό ντύσιμο πού ὑπῆρχε σ' αυτούς πρίν, δηλαδή ἡ δόξα πού τούς περιέβαλλε, πού τούς ἔντυνε. Τούς ἀφαιρέθηκε ἡ δόξα, γιατί ἔγιναν ἀνάξιοι τέτοιας τιμῆς.

   »Διὰ τοῦτο τῇ οἰκείᾳ συνηθείᾳ κατακολουθοῦσα ἡ Γραφή φησιν· Ἔφαγον, καὶ διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί, καὶ ἔγνωσαν ὅτι γυμνοὶ ἦσαν». Κατά τήν συνήθεια πού ἐκφράζεται ἡ Γραφή, λέει ὅτι ἔφαγαν, ἀνοίχθηκαν τά μάτια τους καί ἔμαθαν ὅτι ἦταν γυμνοί. 

   »Διὰ τὴν παράβασιν τῆς ἐντολῆς γυμνωθέντες τῆς ἄνωθεν ῥοπῆς», ἐξαιτίας τῆς παραβάσεως τῆς ἐντολῆς ἀπογυμνωθέντες ἀπό τήν ἄνωθεν ροπή, ἀπό τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, «αἴσθησιν λαμβάνουσι καὶ τῆς αἰσθητῆς γυμνότητος», ἀποκτοῦν καί τήν αἴσθηση ὅτι ἦταν γυμνοί, ὅτι δέν φοροῦσαν ροῦχα, «ἵνα διὰ τῆς καταλαβούσης αὐτοὺς αἰσχύνης γνῶσιν ἀκριβῶς εἰς οἷον αὐτοὺς ὅλισθον ἤγαγε τὸ παραβῆναι τὴν ἐντολὴν τοῦ Δεσπότου», ὥστε μέ τήν ντροπή πού τούς κατέλαβε να γνωρίσουν ἀκριβῶς σέ τί ολίσθημα, σε ποιό σημείο πτώσεως τούς οδήγησε ή παράβαση τῆς ἐντολῆς τοῦ Κυρίου. 

   Λοιπόν, πρῶτα δέν ἦταν γυμνοί. Τό λέγαμε σ' ἕνα περασμένο μάθημα αυτό, ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι δέν ἦταν γυμνοί, γιατί ήταν ντυμένοι μέ θεία δόξα. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμ. Γ', Μαθήματα 33ο και 34ο, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2019) Αυτήν τή δόξα τώρα τή χάνουν. Πράγματι, ἀνοίγουν τά μάτια τους καί βλέπουν τί ἔχασαν. Προσέξτε βλέπουν τί ἔχασαν! Τό ἴδιο παθαίνει καί ἕνα παιδί, πού μέχρι να χάσει τήν ἁπλότητά του, τήν αγνότητά του, δέν ἀντιλαμβάνεται ὅτι κρατάει ἕνα θησαυρό. Τότε μόνο καταλαβαίνει ὅτι εἶχε ἕναν θησαυρό, ὅταν τόν χάσει. Καί ἐν προκειμένω σᾶς λέω ὅτι μόνο ὅταν χάσουμε τήν ἁγνότητα, τήν σωφροσύνη, τήν καθαρότητα τοῦ σώματος καί τῆς ψυχῆς ἀπό σαρκικά ἁμαρτήματα καταλαβαίνουμε τί χάσαμε. Μέχρι νά τό χάσουμε δέν τό ἐκτιμοῦμε αὐτό· μετά ὅμως τό ἐκτιμοῦμε καί ὀδυρόμαστε. Τότε, θά λέγαμε, ἀνοίγουν τά μάτια μας καί βλέπουμε τί εἴχαμε καί τί δέν ἔχουμε τώρα. Είναι σπουδαῖο. 

   Πραγματικά, ἦταν αὐτή ἡ δόξα πού τούς περιέβαλλε, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος· δέν ήταν γυμνοί. «οὐδὲ γὰρ ἦσαν γυμνοί· ἡ γὰρ ἄνωθεν δόξα παντὸς ἱματίου μᾶλλον αὐτοὺς περιέσκεπε ... τὸ ἱμάτιον ἐκεῖνο τὸ καινὸν καὶ παράδοξον, τὸ τῆς δόξης λέγων»· οὔτε ἦσαν γυμνοί, γιατί η χάρη τοῦ Θεοῦ τούς σκέπαζε περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλο ἔνδυμα ... τό ἔνδυμα ἐκεῖνο τό καινούργιο καί περίεργο, αὐτό τό τῆς θείας δόξης ἐννοῶ. «Οἱ γὰρ τοσαύτη δόξῃ περιεσταλμένοι, νῦν φύλλα συκῆς ῥάπτουσι, καὶ ποιοῦσιν ἑαυτοῖς περιζώματα» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία IG', PG 53, 131). Αὐτοί πού ἦταν μέ τόση δόξα ντυμένοι, τώρα ράβουν φύλλα συκιᾶς καί φτιάχνουν γιά τούς ἑαυτούς τους ενδύματα, πρόχειρο ντύσιμο. 

   Βέβαια δέν τό ἐξαντλῶ τό θέμα, γιατί θά ἔρθουμε πάλι στο σημεῖο αὐτό μετά την παράβαση, ὅταν θά ἀκούσουν τήν φωνή τοῦ Θεοῦ, θα φοβηθοῦν, θα κρυφτοῦν καί θά φροντίσουν να κάνουν αυτήν την πρόχειρη στολή από τα φύλλα της συκιάς. Αὐτό θά τό δοῦμε ἀργότερα, ἴσως τοῦ χρόνου, πρῶτα ὁ Θεός. 

   Ὅπως ἀντιλαμβάνεσθε, τά θέματα αὐτά εἶναι πάρα πολύ μεγάλα, ἀνθρωπολογικά, περιέχουν χριστιανική ἀνθρωπολογία καί δείχνουν τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος, τί ἦταν, τί ἔγινε καί τί πρέπει να γίνει. Γιά τό τί πρέπει να γίνουμε, ὁ δείκτης, το πρότυπό μας, σᾶς τό ἔχω πεῖ σ' ἕνα παλαιό μάθημα, εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ νέος Αδάμ. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμ. Γ', Μάθημα 31ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2019)

   Αλλά γιατί αισθάνθηκαν ντροπή οἱ πρωτόπλαστοι, Ἤδη τό εἴπαμε. Ὁ λόγος ήταν γιά νά τούς παρακινήσει να καταλάβουν ὅτι κάτι ἔχασαν. Ἄραγε υπάρχουν μέλη του σώματος γιά τά ὁποῖα μπορούμε –προσέξτε αυτό το σημείο– νά ντρεπόμαστε; Ἀσφαλῶς ὄχι. Ας λάβουμε ὑπ' ὄψιν ότι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν θά υπάρχει κοινός ἱματισμός, σαν κι αὐτόν πού φορᾶμε, ἀλλά ἡ ἀρχαία στολή, ή στολή ή πρώτη. 

   Αὐτήν ἀναφέρει στην παραβολή τοῦ ἀσώτου ὁ Κύριος. «Ἐξενέγκατε τὴν σχολὴν τὴν πρώτην» (Λουκά 15, 22) λέει ἐκεῖ, καί ἐννοεῖ τοῦ Βαπτίσματος. Ξέρετε τί εἶναι ἡ στολή τοῦ Βαπτίσματος; Εἶναι ἐκείνη ἡ στολή τῶν πρωτοπλάστων. Ἀλλά δέν τή βλέπουμε. Εἶναι θεοΰφαντη στολή, εἶναι ἡ θεία δόξα. Δέν τήν βλέπουμε· ἀκριβῶς ὅπως δὲν ἔβλεπαν τή θεία δόξα οἱ ἄνθρωποι στο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὁ Χριστός στο Θαβώρ δὲν πῆρε κάποια θεία δόξα για να τη δείξει στους τρεῖς μαθητές, ἀλλὰ ἄνοιξε τα μάτια τους γιά νά δοῦν τή δόξα πού είχε πάντα. Ἔτσι λοιπόν κι ἐμεῖς, ἔχουμε τή θεία δόξα. Θέλετε νά σᾶς τή δείξω; 

   Οἱ ἅγιοι –πού δέν λερώνουν τό σῶμα τους καί τήν ψυχή τους μέ ἁμαρτίες– διατηροῦν αὐτήν τή θεοῦφαντη στολή, καί γι' αὐτό τά ζῶα τούς εὐλαβοῦνται, ὅπως κάποτε τόν Ἀδάμ· γι' αυτό, κατά κανόνα, τά ἄγρια θηρία δέν κατασπαράζουν ἁγίους. Μάλιστα στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως μία απειλή εναντίον ἐκείνων πού παραβαίνουν το θέλημα τοῦ Θεοῦ εἶναι καί τά ἄγρια θηρία. (Βλ. Αποκ, 6, 8) Ἔτσι, τά ἄγρια θηρία ἔχουν μιά εὐλάβεια απέναντι σ' αὐτήν τή θεοΰφαντη στολή. Ναί, παιδιά είναι καταπληκτικό. Ο Αδάμ μπορούσε να αγγίζει όλα τα ζώα, χωρίς να παθαίνει ἀπολύτως τίποτα, καί τά ζῶα τοῦ ὑποτάσσονταν. 

   Ὥστε λοιπόν αὐτήν τή στολή θα ξαναπάρουμε, ή μᾶλλον τήν ἔχουμε πάρει ἤδη, ἀλλά τή λερώνουμε καθημερινά. Γι' αὐτό ἔχουμε το μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως. Ἡ Ἐξομολόγηση εἶναι τό καθαριστήριο αὐτῆς τῆς στολῆς. Πηγαίνουμε, ἐξομολογούμαστε και καθαρίζουμε αὐτήν τή θεοΰφαντη στολή. Πῶς λοιπόν κάποιοι τήν ἀπαξιώνουν καί λένε ἔ, καί τί εἶναι ἡ Ἐξομολόγηση.... Αὐτό εἶναι ἡ Ἐξομολόγηση. Βέβαια, δέν είναι μόνον αὐτό, ἀλλά εἶναι καί αὐτό ἡ Ἐξομολόγηση. 

   Ακόμη, παρατηροῦμε καί τό φαινόμενο τῆς ντροπῆς. Τό μικρό παιδί, ξέρετε, το πολύ μικρό παιδί, δέν ντρέπεται· ὅμως, μόλις αρχίσει να μεγαλώνει, ἀρχίζει νά ἔχει τό αἴσθημα τῆς ντροπῆς γιὰ κάποια μέλη τοῦ σώματός του. Γιατί άραγε; Ἐξ ἐνστίκτου αναπτύσσεται αὐτό. Γιατί ὅμως;

   Ὅταν ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα ἁμάρτησαν παραβαίνοντας τήν ἐντολή, ὁ Θεός ἔβαλε την ντροπή μέσα τους  για ορισμένα μέλη τοῦ σώματος, ὥστε νά ἀφυπνίζουν τή συνείδηση ότι κάποια παράβαση έχει γίνει. Βέβαια ἡ παράβαση σημειώθηκε στους προγόνους μας· ἀλλά καί σ' ἐμᾶς μπορεῖ νά συμβεῖ αὐτή ἡ παράβαση, καί μάλιστα ἀκριβῶς σ' ἐκεῖνα τὰ σημεῖα στά ὁποῖα πρέπει να διατηροῦμε τὸ σχῆμα τῆς ντροπῆς, τό κάλυμμα. 

   Δέν ὑπάρχουν βεβαίως οντολογικῶς ἄτιμα μέλη, δηλαδή μή τίμια. Τη λέξη τήν παίρνω ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο, ὁ ὁποῖος μιλάει για τίμια καί ἄτιμα μέλη, εὔσχημα καί ἄσχημα. (Βλ. Α΄ Κορ. 12, 22-26. Ρωμ. 12, 4-5. Πρβλ. Ρωμ. 9, 21. Β' Τιμ. 2, 20-21) Ποιά εἶναι τά τίμια μέλη; Τα μάτια, τα αυτιά, τα χέρια. Τά ἄτιμα; Εἶναι ἐκεῖνα πού καλύπτουμε. Τά λέει ἄτιμα μέ τήν ἔννοια ὅτι δέν ἔχουν τιμή. Ἀλλά αὐτή ἡ κατάσταση ἐπῆλθε μετά την πτώση τῶν πρωτοπλάστων γιά τόν λόγο που σᾶς ἐξήγησα· γιανά μᾶς ὑπενθυμίζει, ὅπως μᾶς εἶπε ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὅτι ἔχουμε παραβεῖ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Καί ἐκεῖ ἀκριβῶς ὑπάρχει μια ευαισθησία, πού μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἁμαρτήσει, αλλά μέ τήν ντροπή προστατεύεται ταυτοχρόνως. Υπάρχει λοιπόν ή προστασία τῆς σωφροσύνης ἀφενός, καί ἀφετέρου ἡ ὑπενθύμιση στον κάθε ἄνθρωπο ὅτι εἶναι ἁμαρτωλός. 

   Ἐδῶ βέβαια θα μπορούσα να κάνω μια παρέκβαση καί νά ρωτήσω: καί ἐκεῖνοι πού ξεγυμνώνονται και δεν ντρέπονται; 

   Α, ξέρετε, είναι πάρα πολύ χαρακτηριστικό το να ποδοπατούμε κάποτε ἐκεῖνο πού ὁ Θεός έχει βάλει ἔμφυτα μέσα μας. Μήπως ή συνείδηση δέν εἶναι ἔμφυτη; Μήπως ή συνείδηση δέν εἶναι ἡ φωνή τοῦ Θεοῦ; Δέν μᾶς ἐλέγχει ὅταν κάνουμε μία αμαρτία; 

   Κάποτε κάποιος ἄνθρωπος, καί μόνο επειδή μίλησε κάπως άσχημα στόν ἀδελφό του, ἐσπευσμένα μου τηλεφώνησε, ἐνῶ ἐγώ ἀκόμα δέν εἶχα τελειώσει ἀπό τήν ἐκκλησία, καί μοῦ εἶπε: Με συγχωρεῖτε πού σᾶς ἐνόχλησα· ἀλλά δέν αἰσθανόμουν καλά! Καί δέν ἦταν τίποτα τό φοβερό. Εἴδατε ὅμως, ἡ συνείδηση διαμαρτυρήθηκε, καί ἤθελε να ησυχάσει. Ἐκεῖνος πού τώρα καταφέρνει να καυτηριάσει –κατά τήν ἔκφραση του ἀποστόλου Παύλου– (Βλ. Α΄ Τιμ. 4, 2) τήν συνείδησή του, δέν σημαίνει ὅτι ἡ συνείδησή του δέν τόν ἐλέγχει, αλλά αυτός κατάφερε νά τήν νεκρώσει. 

   Τό ἴδιο πράγμα συμβαίνει καί ἐδῶ μέ τή γύμνωση. Ὁ ἄνθρωπος πού ξεγυμνώνεται χωρίς να ντρέπεται σημαίνει πώς κατάφερε να ξεριζώσει ἀπό μέσα του τήν ντροπή. Ἔτσι, πολλές φορές ρωτάμε ἕναν ἄνθρωπο: Παιδάκι μου, ἔκανες αυτό κι ἐκεῖνο, καί δέν ντράπηκες;... Δεν ντρέπεται. Καί δέν ντρέπεται γιατί όπως καυτηριάζεται ἡ ἔμφυτη συνείδηση, καυτηριάζεται και ἡ ἔμφυτη ντροπή, καταστρέφεται. Γι' αυτό στήν ἐποχήμας ξεγυμνώνονται οἱ ἄνθρωποι, καί ἔχουμε τό φαινόμενο του γυμνισμοῦ καί τόσα ἄλλα. 

   Μάλιστα, τελευταῖα, κάποιοι γυμνιστές, ἐδῶ στήν Ἑλλάδα, πῆραν τήν ἐπωνυμία οἱ πρωτόπλαστοι!... Μά οἱ πρωτόπλαστοι ἔσπευσαν να ντυθοῦν! Δέν μποροῦν λοιπόν κάποιοι να λένε εἴμαστε οἱ πρωτόπλαστοι, γιατί ἁπλούστατα οὔτε θεία δόξα ἔχουν νά τούς περιβάλλει, οὔτε τίποτα... οἱ ταλαίπωροι ἄνθρωποι, πού τά ἔχουν όλα ποδοπατήσει καί ὅλα ισοπεδώσει!

   Ας προσέξουμε τώρα το επόμενο σημεῖο. Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Καὶ ἔφαγον, καὶ διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί, οὐ περὶ τῶν αἰσθητῶν ὀφθαλμῶν φάσκουσα (ή Γραφή), ἀλλὰ περὶ τῆς κατὰ διάνοιαν αἰσθήσεως.» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία IC', PG 53, 131). Ἄνοιξαν τα μάτια τῆς ψυχῆς, τά μάτια τῆς διανοίας τους. 

   Ξέρετε τί σημαίνει αὐτό; Ἐδῶ θέλω να προσέξετε. Αὐτό σημαίνει πώς ἄρχισε ὁ ἄνθρωπος, ἄρχισαν οἱ πρωτόπλαστοι να βλέπουν διπλά! Τα μάτια αὐτά πού εἶχαν, τοῦ σώματος τά μάτια, ἐξακολουθοῦσαν νά βλέπουν ὅπως ἔβλεπαν· δέν ἔγινε καμμία μεταβολή στον ἀμφιβλιστροειδή τους ἢ κάπου ἀλλοῦ. Τώρα ὅμως ἀνοίγουν κάποια ἄλλα μάτια στη διάνοια· ή, καλύτερα, στη φαντασία. Ἐκεῖνα, τά ἄλλα μάτια, βλέπουν διαφορετικά. Συνεπῶς ἔχουμε τώρα δύο εἰδῶν μάτια· τά ἀπ' ἔξω, τά σωματικά, καί τά ἀπό μέσα, τά νοητά. Αλλά, ἔχοντας δύο ζευγάρια μάτια, παθαίνουμε μιά ἀρρώστια, που λέγεται διπλωπία· βλέπω διπλά, γιατί δέν εἶναι στόν ἴδιο ἄξονα τά από μέσα μάτια μέ τά ἀπ᾿ ἔξω. 

   Εἶχα κάνει μιά ἐγχείρηση πρόπερσι στο ἕνα μου μάτι, ἄν θυμᾶστε, καί ἔβλεπα διπλά τά ἀντικείμενα, γιατί σε σχέση μέ τόν ἄξονα τοῦ ἄλλου ματιοῦ, ὑπῆρχε μία μετακίνηση. Ἔτσι, βλέπουμε διπλά όταν χαλάσει ή ὁμοαξονικότητα τῶν ὀφθαλμῶν. 

   Αλλά τί σημαίνει στην πραγματικότητα βλέπω διπλά; Σημαίνει ὅτι ἀλλιῶς βλέπω τά πράγματα μέσα μου καί ἀλλιῶς τα βλέπουν τα μάτια μου. Πολύ απλό. Προσέξτε.

   Λέει ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ο Σύρος: Τί εἶναι ἁπλότητα; Απλότητα είναι τα σχήματα πού βλέπεις νά τά ἐννοεῖς ὅπως τά βλέπεις. Καί τί εἶναι ἀπουσία ἁπλότητος; Αλλα να βλέπεις καί ἄλλα νά ἐννοεῖς. (Βλ. Φιλοκαλία τῶν νηπτικῶν καὶ ἀσκητικῶν, Λόγοι Ασκητικοί, Ἐπιστολή Δ΄, 46, ΕΠΕ 8Γ, 384)

   Ἔχετε προσέξει ὅτι πολλές φορές οἱ ἄνθρωποι φτιάχνουν διάφορα σχήματα αἰσχρά; Ἐκεῖνος πού δέν ξέρει τίποτα τό αἰσχρό, βλέπει τα σχήματα αὐτά, καί δέν καταλαβαίνει κάτι ἄλλο· τά βλέπει καί σοῦ λέει: αὐτό εἶναι αὐτό. Δέν βλέπει τίποτε ἄλλο ἀπό αὐτό πού εἶναι. Ο πονηρός ὅμως ἄλλο βλέπει καί ἄλλο ἐννοεῖ. Πῶς βλέπει αὐτός; Βλέπει διπλά· ἔχει διπλωπία, ἔχει πνευματική διπλωπία. 

   Αλλά τό πράγμα δέν εἶναι μόνον ἐδῶ· τό δυστύχη μα εἶναι ὅτι αὐτό συναντᾶται σέ ὅλες τίς πράξεις τῆς ζωῆς μας. Από τότε, παιδιά, πού ἀνοίχθηκαν τά μάτια τῶν πρωτοπλάστων, οἱ ἀπόγονοί τους, ὅλοι ἐμεῖς, βλέπουμε το σύμπαν διπλό. Ξέρετε τί σημαίνει αυτό; Βλέπουμε το σύμπαν και καλό και κακό. Επειδή βλέπουμε τό σύμπαν διπλό –ἄν διαβάσετε καί ἄλλα βιβλία, θα το μάθετε αὐτό– ἄλλος τό βλέπει καλό κι ἄλλος τό βλέπει κακό· ἢ μᾶλλον ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος τό βλέπει και καλό καί κακό. Ἔτσι, δημιουργήθηκε μέσα μας ἕνας φακός θα λέγαμε, πού μ' αὐτόν ἐξηγοῦμε ὅλα τά πράγματα τοῦ κόσμου. Ο φακός αυτός λέγεται διαρχία. Ἔτσι, όλα τά φιλοσοφικά συστήματα βλέπουν το σύμπαν διαρχικό. Καί τόν ἄνθρωπο βλέπουν διαρχικό, δηλαδή και καλό και κακό. 

   Ακούστε ἕνα παράδειγμα. Βλέπουμε ένα τριαντάφυλλο μέ τό στέλεχός του, το κοτσάνι, πού ἔχει ἀγκάθια. Λέει κάποιος: Για κοίταξε... καί τά τριαντάφυλλα ἔχουν ἀγκάθια!... Ἄλλος λέει: Για κοίταξε... καὶ τὰ ἀγκάθια βγάζουν τριαντάφυλλα!... Βλέπουμε καί τά δυό. Μήπως λοιπόν τό ἕνα τό ἔκανε κάποιος ἀγαθός θεός καί τό ἄλλο τό ἔκανε κάποιος ἄλλος, κακός θεός;

   Καί πράγματι· τα φιλοσοφικά διαρχικά συστήματα λένε ὅτι τά πνεύματα τά ἔχει κάνει ἕνας ἀγαθός θεός· τα σώματα όμως, τήν ὕλη, τήν ἔχει κάνει ἕνας κακός θεός. Κι αὐτό δέν συμβαίνει μόνο στο σύμπαν, ἀλλά συμβαίνει καί στόν ἄνθρωπο, ἀνθρωπολογικά, ὄχι κοσμολογικά. Ὁ ἄνθρωπος, ὁμοίως, ὁρᾶται διαρχικά. Ο Πλάτων βλέπει διαρχικά· τό ἴδιο κι ὅλοι οἱ φιλόσοφοι. Ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἔργο ἑνός ἀγαθοῦ θεοῦ, ἐνῶ τό σῶμα του εἶναι ἔργο ἑνός κακοῦ θεοῦ, ἀποτελώντας φυλακή τῆς ψυχῆς, καί οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. (Κατά τον Πλάτωνα, ἡ ψυχή μπορεῖ νά φύγει από τόν κόσμο τῶν ἰδεῶν καί νά εἰσέλθει στον κόσμο τῶν αἰσθητῶν μέσω τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος. Από εκείνη την στιγμή τό σῶμα ἰσοῦται μέ σῆμα, τάφο, φυλακή τῆς ψυχῆς. Γι' αὐτό καί ἡ ψυχή ἐπιδιώκει συννεχῶς τήν φυγή της από τό σῶμα (Γοργίας 493.a.3-3: «καὶ ἡμεῖς τῷ ὄντι ἴσως τέθναμεν· ἤδη γάρ του ἔγωγε καὶ ἤκουσα τῶν σου φῶν ὡς νῦν ἡμεῖς τέθναμεν καὶ τὸ μὲν σῶμά ἐστιν ἡμῖν σῆμα...»)

   Τί σημαίνει τοῦτο; Σημαίνει ότι μέσα στην ύπαρξή μας κάτι ἔσπασε –δεν υπάρχει οὔτε διπλό σύμπαν οὔτε διπλός ἄνθρωπος– καί γι' αυτό βλέπουμε διπλά. Δηλαδή διηνοίχθησαν ἡμῶν οἱ ὀφθαλμοί, καί πάθαμε αυτήν τήν ἀρρώστια, ὅπως σᾶς ἐξήγησα, τῆς διπλωπίας. Καί είναι πάρα πολύ χαρακτηριστικό. 

   Ρωτήθηκε κάποτε ὁ Κύριος πότε ἔρχεται μέσα μας ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ –εἶναι ἀπό τά λεγόμενα Λόγια τοῦ Κυρίου, πού διασώζει ὁ ἅγιος Κλήμης Ρώμης– κι ὁ Κύριος ἀπάντησε: ὅταν τό μέσα εἶναι ἴδιο μέ τό ἔξω. («Επερωτηθεὶς γὰρ αὐτὸς ὁ Κύριος ὑπό τινος, πότε ἥξει αὐτοῦ ἡ βασιλεία, είπεν "Ὅταν ἔσται τὰ δύο ἕν, καὶ τὸ ἔξω ὡς τὸ ἔσω, καὶ τὸ ἄρσεν μετὰ τῆς θηλείας, οὔτε ἄρσεν οὔτε θῆλυ". Τὰ δύο δὲ ἓν ἐστιν, ὅταν λαλῶμεν ἑαυτοῖς ἀλήθειαν, καὶ ἐν δυσὶ σώμασιν ἀνυποκρίτως εἴη μία ψυχή. Καὶ τὸ ἔξω ὡς τὸ ἔσω, τοῦτο λέγει· τὴν ψυχὴν λέγει τὸ ἔσω, τὸ δὲ ἔξω τὸ σῶμα λέγει. Ὃν τρόπον οὖν σου τὸ σῶμα φαίνεται, οὕτως καὶ ἡ ψυχή σου δῆλος ἔστω ἐν τοῖς καλοῖς ἔργοις.» (Κεφ. ΙΒ', PG 1, 345Β, 348Α)

   Βέβαια ἐκεῖ ἐννοοῦσε κάτι ἄλλο, μέ τήν ἑρμηνεία πού κάνει ὁ ἅγιος Κλήμης· αλλά θα μπορούσαμε νά ποῦμε, χωρίς καθόλου να πέφτουμε ἔξω, ὅτι τότε ἔρχεται ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ μέσα μας, ὅταν δέν ὑπάρχει διαφορά στο μέσα καί στό ἔξω, δέν ὑπάρχει διπλωπία. Γι' αὐτό ὁ Χριστός πῆρε ἕνα παιδάκι καί εἶπε: Ἐάν δέν γίνετε σαν τα παιδιά, δέν μπαίνετε στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ· δηλαδή, ἄν δέν θεραπεύσετε την διπλωπία σας, δέν μπαίνετε στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. (Βλ. Ματθ. 18, 3. Μάρκ. 10, 15. Λουκά 18, 17. Αλλά διευκρινίζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος καί λέει: «Ἀδελφοί, μὴ παιδία γίνεσθε ταῖς φρεσίν, ἀλλὰ τῇ κακίᾳ νηπιάζετε, ταῖς δὲ φρεσὶ τέλειοι γίνεσθε.» (Α΄ Κορ. 14, 20). Καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος συμπληρώνει: «Διὸ παρακαλῶ, τὴν παιδικὴν ταύτην διάνοιαν ἀφέντες, τῶν οὐρανῶν ἐπιλαβώμεθα. Καὶ γὰρ ἄνδρας ἡμᾶς ὁ Χριστὸς εἶναι βούλεται, ἄνδρας τελείους... Νηπιάσωμεν τοίνυν τῇ κακίᾳ, καὶ τὴν πονηρίαν φυγόντες, τῆς ἀρετῆς ἐπιλαβώμεθα, ἵνα καὶ τῶν αἰωνίων ἐπιτύχωμεν ἀγαθῶν.» (PG 58, 724))

   Ὥστε λοιπόν εἶναι πολύ σημαντικό σημεῖο ἐκεῖνο τό «καὶ διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοί» ... τρομερό! Γι' αὐτό θά ἦταν εὐχῆς ἔργον –καί θά παρακαλέσω να εὐγνωμονεῖτε τοὺς γονεῖς σας εάν σᾶς προστατεύουν– νά μή μάθετε βρώμικα πράγματα, όσο μπορεῖτε, γιά νά μήν ἀνοίξουν τά μάτια σας στήν ἁμαρτία. Νά ἔχετε τήν ἐν Χριστῷ ἁπλότητα, αυτήν που δυστυχῶς μᾶς λείπει, χωρίς τήν ὁποία παύουμε πιά νά εἴμαστε παιδιά. 

   Ιδιαίτερα μάλιστα τα σημερινά παιδιά, ἀγόρια καί κορίτσια, εἶναι ἕτοιμα να αποβάλουν αὐτήν τήν ἀπλότητα, για να δείξουν ότι μεγάλωσαν! Θά τούς λέγαμε: Μπορεῖς νά μεγαλώσεις, δεν σε κρατάει κανένας, καί στό ἀνάστημα και στη γνώση και στη σοφία σου· πρόσεξε μόνο νά ἔχεις απλότητα καρδιᾶς. Καί θά τήν ἔχεις τήν ἁπλότητα ὅταν δέν ἀνοιχθεῖς στο πέλαγος τῶν ἁμαρτιῶν καί τῶν παθῶν. Μπορεῖ βέβαια, ὡς ἄνθρωπος ποὺ ζεῖς σε μια διεφθαρμένη κοινωνία, να βλέπεις κάποια σχήματα· δέν θά σε πειράζουν ὅμως· θα ξέρεις ὅτι αὐτά εἶναι βρώμικα, ἀλλά δέν θά σέ πειράζουν. Καθόλου δέν θά σε πειράζουν· θά τά παραβλέπεις, θά τα βάζεις στήν ἄκρη. 

   Γι' αυτό, παιδιά, ἄν οἱ γονεῖς σας σᾶς κρατοῦν νά μή ξυπνήσετε –νά τό πῶ μ' αὐτή τήν ἔκφραση– δηλαδή νά μήν ἀνοίξουν τα μάτια σας, ἀγαθό ἔργο ἐπιτελοῦν, παιδαγωγικό. Μήν τούς κακίζετε λοιπόν καί μή διαμαρτύρεστε καί λέτε ὅτι θέλετε τήν ἐλευθερία σας. Ἡ ἐλευθερία αυτή δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά μιά προσπάθεια νά ἀνοίξουν –με συγχωρεῖτε γιά τή διατύπωση δέν μοῦ ξεφεύγει– να ανοίξουν τα στραβά μας!... Ἔτσι τό λένε. Δέν λένε ἄνοιξε τα μάτια σου, αλλά ἄνοιξε τα στραβά σου! Γι' αυτό λέμε στραβά· γιατί τότε βλέπουμε στραβά, αλλήθωρα!

   Ὅπως θά δοῦμε, ὁ Ἀδάμ δέν εἶχε οὔτε φαντασία οὔτε υποσυνείδητο. Θά τό δοῦμε αὐτό τοῦ χρόνου, γιατί εἶναι ἕνα πολύ μεγάλο θέμα. Ο Αδάμ εἶχε μόνο νόηση καί συνείδηση. Μή σᾶς ἐκπλήσσει καθόλου αὐτό. Ὅπως καί ὁ ἄνθρωπος Ἰησοῦς, δέν εἶχε οὔτε φαντασία οὔτε υποσυνείδητο. Το υποσυνείδητο εἶναι ὁ χῶρος τῶν ἀπωθημένων ἐνοχῶν μας. Εφόσον δέν εἶχε πέσει ὁ Ἀδάμ, δέν θά ὑπῆρχε τέτοιος χώρος ἀπωθημένων ἐνοχῶν. Ἀλλά αὐτό εἶναι πολύ-πολύ σπουδαῖο θέμα, πού τό ἀφήνουμε γιά τοῦ χρόνου, πρῶτα ὁ Θεός, για να κάνουμε μιά διεξοδική ανάλυση.

   Ἔτσι, ὅπως καταλαβαίνετε, θα πρέπει να κάνουμε τό πᾶν γιά νά ἀποκτήσουμε αυτήν τήν ἐν Χριστῷ ἀπλότητα.

   Ἐρχόμαστε τώρα σ' ἕνα ἄλλο σημεῖο τοῦ διαλόγου, το τελευταῖο. 

   Εἶπα τελευταῖο· ἀλλά ὅσο σκάβεις, τόσο βρίσκεις! Ειλικρινά, κάθε φορά δέν μπορῶ νά ξεκολλήσω εύκολα ἀπό ἕνα χωρίο τῆς Γενέσεως, ὅπως εἴδατε σε τόσα μαθήματα. Κι ἂν ἀκόμα ψάξει κανείς, ἄν ἀνατρέξει σε ὅλη τή βιβλιογραφία τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας, θ' ανακαλύψει ατελείωτα πράγματα... ατελείωτα! 

   Ωστόσο, ας προχωρήσουμε σ' αυτό πού εἶπε ὁ διάβολος στους πρωτοπλάστους: «καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί», καί θά γίνετε σάν θεοί, ἐάν δοκιμάσετε ἀπό τόν καρπό τούτου τοῦ δένδρου. Βέβαια ὁ διάβολος γνώριζε, ἀπό δική του πεῖρα, ὅτι δέν θά ἦταν δυνατόν ποτέ να κατακτηθεῖ ἀπό τούς πρωτοπλάστους ή θεία ουσία. Διότι τί καθιστᾶ τόν Θεό Θεόν; ἡ θεία ουσία. Αλλά τουλάχιστον νά ἀποκτήσουν μία ισοθεῖα, πού ὁ διάβολος είχε ἐπιχειρήσει νά τήν ἀποκτήσει, αλλά ξέπεσε. (Βλ. Ήσ. 14, 12-16. Αποκ. 12, 7-9)

   Ωστόσο, ἐπειδή ὁ διάβολος ξέπεσε καί ἐπειδή φθονεῖ τόν ἄνθρωπο, θέλει νά τόν ἑλκύσει να παραβεῖ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, μέ τό δόλωμα τῆς ἰσοθείας, για να πέσει καί ὁ ἴδιος. Να μήν εἶμαι ἐγώ μόνο πεσμένος, λέει ὁ διάβολος, νὰ εἶσαι καί ἐσύ πεσμένος!... Εἶναι ἡ ψυχολογία τοῦ φθονεροῦ, 

   Ὁ ἱερός Χρυσόστομος βάζει στο στόμα τῆς Εὔας τά ἑξῆς λόγια: «Εἰ καὶ εἰς βρῶσιν καλὸν τὸ ξύλον, καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς οὕτω τέρπειν δύναται, καὶ ὡραιότης τίς ἐστιν ἄφατος ἐν αὐτῷ, παρέχει δὲ ἡμῖν ἡ τούτου μετάληψις καὶ τὴν ἀνωτάτω τιμήν, καὶ τὴν αὐτὴν ἀξίαν τῷ Δημιουργῷ ἔξομεν, τίνος ένεκεν οὐ μεταληψόμεθα τούτου;» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία IG', PG 53, 129). Ἄν εἶναι ὡραῖος αὐτός ὁ καρπός στη βρώση καί μπορεῖ νά τέρπει τά μάτια σου καί ἔχει ἀνείπωτη ὡραιότητα, γιατί νά μήν τόν δοκιμάσουμε, καί νὰ ἔχουμε τήν ἴδια ἀξία με τον Δημιουργό; Εἴδατε; «καὶ τὴν αὐτὴν ἀξίαν τῷ Δημιουργῷ ἔξομεν;»! Δηλαδή ισοθεία! Ὅ,τι εἶσαι ἐσύ, θά εἶμαι κι εγώ! Δέν θά εἶμαι ἐγώ κατώτερός σου· ἐγώ τώρα θα είμαι ἴσος μ᾿ ἐσένα, τον Θεό!... 

   Ὥστε λοιπόν, παιδιά, κεντρικό σημεῖο τῆς ὅλης παραβάσεως τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ στάθηκε αὐτό τό σημεῖο· ἡ ἰσοθεία. Θά τό πῶ ἄλλη μιά φορά: ἡ ἰσοθεία ἀποτελεῖ τήν οὐσία τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος! Ἐάν σᾶς ρωτήσουν τί είναι το προπατορικό αμάρτημα, να απαντήσετε: ἡ ἰσοθεία· αυτό που λέμε αὐτοθέωση, ἡ αὐτονομία. Τί θά πεῖ αὐτοθέωση; Θα γίνω θεός μόνος μου· αὐτο-θέωση. Τί θά πεῖ αὐτονομία; Δέν ἔχω ἀνάγκη ἀπό τόν Θεό· θά είμαι μόνος μου. Τό ἀντίθετο εἶναι ἡ ἑτερονομία· θά ἐξαρτώμαι από τόν Θεό. Ὄχι! ἐγώ θά εἶμαι αὐτόνομος· δέν θά ἐξαρτώμαι ἀπό τόν Θεό. Εἶναι ἡ χειραφέτηση· θα χειραφετηθῶ ἀπό τόν Θεό· δέν ἔχω ἀνάγκη ἀπό τόν Θεό. 

   Αλλά αὐτή ἡ αὐτονομία δέν εἶναι μόνο στόν ἄνθρωπο· εἶναι καί στά τοῦ ἀνθρώπου, σέ ὅσα δηλαδή ἀφοροῦν στόν ἄνθρωπο, ὅπως εἶναι ἡ ἔννοια τῆς ἠθικῆς, ἡ ἔννοια τοῦ δικαίου, τοῦ ἁγίου, τοῦ ἀληθοῦς, τοῦ ωραίου, τοῦ ὠφελίμου, τοῦ οἰκονομικού. Εάν ἔπρεπε νὰ ἀναλύσουμε αὐτά ἕνα ἕνα, θα θέλαμε πολύ χρόνο· θά σᾶς πῶ ὅμως ένα - δύο απ' αυτά, ενδεικτικά. 

   Ἡ ἔννοια τοῦ ἁγίου, ἐπί παραδείγματι. Ὅπως θα ξέρετε, ὁ Πλωτίνος ὁ φιλόσοφος –ἔζησε τον 1ο αιώνα μετά Χριστόν– ήταν, ὅπως λεγόταν, ὁ ἅγιος τῆς φιλοσοφίας, τῶν φιλοσόφων· θαυμάσιος ἄνθρωπος... αλλά δέν ἦταν Χριστιανός· εἶχε ἁγιότητα, αλλά χωρίς τόν Χριστό, χωρίς τόν Θεό. Τί εἶναι αὐτή ἡ ἁγιότητα; Αυτόνομη. Ἔχουμε και στωικούς φιλοσόφους, τῶν ὁποίων τά ἔργα είναι θαυμάσια· ὡστόσο ἔχουν αυτόνομη ἁγιότητα. (Ένας τέτοιος ήταν ο Σενέκας (4 π.Χ. - 65 μ.Χ.), Ρωμαῖος πολιτικός, ρήτορας, διδάσκαλος τοῦ Νέρωνα, δραματουργός και στωικός φιλόσοφος, ὁ ὁποῖος ἀκόμα καί στούς Χριστιανούς ἔγινε συμπαθής γιά τήν ἠθική διδασκαλία του καί γιά τό τέλος του ὡς μάρτυρα τῆς φιλοσοφίας. Γνωρίζουμε ὅτι οἱ Χριστιανοί τῶν πρώττων αιώνων διάβαζαν τά ἔργα του μέ πολλή συμπάθεια. Ένας ἄλλος στωικός ἦταν καί ὁ Ἐπίκτητος (50-130 μ.Χ.), τοῦ ὁποίου ή διδασκαλία είχε θρησκευτικό χαρακτήρα, ἴσως ἐπηρεασμένος ἀπό τον Χριστιανισμό (Brun, 1965). Επίκεντρο τοῦ ἐνδιαφέροντός του ὑπῆρξε ὁ ἄνθρωπος καί ἡ ἐκπαιδευτική αγωγή γιά τήν ἀπό κτηση τῆς ἐλευθερίας (Τριαντάρη Σ. Α., 2005))

   Ἔχουμε το θέμα τοῦ ἀληθοῦς, τήν ἔννοια τοῦ ἀληθοῦς· τί εἶναι ἀλήθεια. Υπάρχει ἀλήθεια ἔξω ἀπό τήν ἀλήθεια; Μά τότε δέν εἶναι ἀλήθεια. Αναμφισβήτητα, γιατί ἡ ἀλήθεια είναι μία. Καί ὅμως, θέλουμε νά ἔχουμε αλήθειες ἔξω ἀπό τήν ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ, μία αὐτό νομη ἀλήθεια. Καί τί λέμε; Ὅπως ἐγώ καταλαβαίνω τήν ἀλήθεια... 

   Ἔχουμε τό θέμα καί τοῦ ὡραίου. Υπάρχει ὡραῖο ἐξ ἀντικειμένου καί ἐξ ὑποκειμένου· ὅπως καί ἡ ἀλήθεια εἶναι ἐξ ἀντικειμένου καί ἐξ ὑποκειμένου. Τί θά πεῖ ἐξ ἀντικειμένου; Κάτι πού εἶναι ὡραῖο εἶναι ὡραῖο για όλους. Δέν μπορεῖ στά μάτια τα δικά σου να φαίνεται ἄσχημο καί στα δικά μου να φαίνεται όμορφο· κάτι συμβαίνει, κάτι χαλασμένο ὑπάρχει. 

   Για παράδειγμα, ή μουσική, ή σύγχρονη μουσική, πού είναι... φρίκη! Είναι ή τελετουργική αυτή μουσική τῶν μαύρων, ἀπολίτιστο πράγμα... είναι φοβερό! Ὅ,τι νά πῶ, εἶναι φοβερό! Δαιμονίζει τούς ἀνθρώπους ἅμα ἀκοῦν καί χορεύουν αὐτήν τή μουσική. Αν μοῦ πεῖτε λάθος κάνετε, θά σᾶς ἀπαντοῦσα: Μάλιστα· λάθος κάνετε! Τί συμβαίνει ἐδῶ; Ποιά είναι ἡ ἀντίληψη περί τοῦ ὡραίου; Είναι σπασμένο πράγμα, γιατί ἐδῶ εἶναι ἡ δαιμονική αντίληψη περί τοῦ ὡραίου, δηλαδή ἡ αὐτόνομη αντίληψη, καί ὄχι ἡ ἀντίληψη περί τοῦ ὡραίου ὅπως ὁ Θεός τήν ἔβαλε ἔμφυτα μέσα στόν ἄνθρωπο, μέσα στη φύση τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτή ἔχει ἤδη διαστραφεί.

   Ἐπίσης ἡ ἔννοια τοῦ ὠφελίμου ἔχει διαστραφεί. Πόσα πράγματα λέμε ότι είναι ὠφέλιμα, ἀλλά εἶναι βλαβερά... Μά εἶναι ἢ δέν εἶναι ὠφέλιμα;  Εξαρτᾶται ἀπό τό πῶς τα βλέπουμε. 

   Ὅπως βλέπετε, ὅλα αὐτά εἶναι προϊόντα τῆς πτώσεως τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ προπατορικού δηλαδή άμαρτήματος. Σ' ὅλα αὐτά δηλαδή βλέπει κανείς νά ὑπάρχει μία διάσταση διαρχική. Βέβαια στο βάθος ὑπάρχει ένα ἀπομεινάρι τῆς ἀληθείας, δυνάμει τοῦ κατ' εἰκόνα. Ωστόσο, όπως διαμορφώσαμε τον εαυτό μας, ἔχουμε τήν αὐτόνομη ἀντίληψη τῶν πραγμάτων· γι' αὐτό καί ὑπάρχει μία διάσπαση μέσα στόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο. 

   Ἀπ᾿ αὐτή τήν αὐτοθέωση, τόν ἀνθρωποκεντρισμό, δημιουργήθηκε ἕνα πλῆθος καταστάσεων· ἔχουμε τό πλῆθος τῶν οὐμανισμῶν. Ουμανιστής, ουμανισμός, παράγεται ἀπό τό λατινικό homo, πού θά πεῖ ἄνθρωπος· στα ελληνικά θά τό λέγαμε ανθρωπισμός. Τί εἶναι ὅλοι αὐτοί οἱ ἀνθρωπισμοί; Είναι φιλοσοφικοί άνθρωπισμοί, κοινωνιολογικοί ἀνθρωπισμοί, δηλαδή κοινωνιολογικές θέσεις, οἱ ὁποῖες ἀναπτύσσουν ἕναν ἀνθρωπισμό, καί λοιπά. Ὅλοι αὐτοί οἱ ἀνθρωπισμοί είναι προϊόντα τοῦ προπατορικοῦ ἁμαρτήματος, γιατί όλοι είναι ἀνθρωποκεντρικοί· ἔχουν ὡς κέντρο τόν ἄνθρωπο, καί ὄχι τόν Θεό. 

   Ὑπάρχει ὅμως καί κάτι πιο φοβερό. 

   Ξέρετε ὅτι ὁ διάβολος κατάφερε καί ἔβγαλε τούς πρωτοπλάστους μέσα ἀπό τόν Παράδεισο. Ἦρθε ὁ Χριστός καί νίκησε τον διάβολο. Φυσικά, ὁ διάβολος ὑπάρχει. Καί ὅσοι ἀκοῦν καί βλέπουν τόν Χριστό εἶναι νικητές τοῦ σατανᾶ· ὅσοι δέν βλέπουν τόν Χριστό και θά ἤθελαν νά ἔχουν μία αυτονομία, τελικά βλέπουν τό πρόσωπο τοῦ διαβόλου. Αὐτούς λοιπόν τους παρακινεῖ ὁ διάβολος, κάνοντας ὁ ἴδιος μία δεύτερη απόπειρα να ἐπαναληφθεῖ τό προπατορικό αμάρτημα, σέ μιά νεώτερη έκδοση, χειρότερη τῆς πρώτης. Ξέρετε πῶς; Μέ τό να υποβιβάσουμε τον Χριστιανισμό στό ἐπίπεδο τοῦ ουμανισμοῦ! Αυτό σημαίνει ὅτι ἀπό Χριστοκεντρικό τόν κάνουμε ἀνθρωποκεντρικό τον Χριστιανισμό· δηλαδή κάνουμε ἕναν Χριστιανισμό χωρίς Χριστό.

   Αυτό στήν ἐποχή μας γίνεται σε υπερθετικό βαθμό. Ἤδη στα σχολεία μας γίνεται· ὅταν ἀκοῦμε ὅτι τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν στὸ σχολεῖο θά ἔχει κοινωνιολογικό χαρακτήρα, κοινωνιστικό καί τά λοιπά, ἀνθρωπιστικό, ουμανιστικό, δηλαδή χωρίς Χριστό. Όταν διδάσκουμε μια ἠθική χωρίς Χριστό, χωρίς τό δόγμα τῆς Ἁγίας Τριάδος, χωρίς τήν πίστη στην θεανθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, στην πραγματικότητα μπήκαμε στη δεύτερη ἀπόπειρα τοῦ διαβόλου, πού εἶναι νά κάνουμε τόν Χριστιανισμό ουμανισμό. 

   Ξέρετε σήμερα πόσοι Χριστιανοί, καί στήν Ἑλλάδα καί στήν Εὐρώπη, ἔχουν μεταβάλει τόν Χριστιανισμό σε ουμανισμό; Διάβαζα ένα βιβλιαράκι –αὐτό πού μοῦ ἔδωσε τήν ἀφορμή νά σᾶς μιλήσω γι' αυτά– μέ τίτλο: Χριστιανικός και μαρξιστικός ουμανισμός. Μά ὁ Χριστιανισμός δέν εἶναι ουμανισμός. Ἂν ἀποπειρα θοῦμε νά τόν συγκρίνουμε μέ ὅλους τούς ουμανισμούς, τόν ἀλλοιώσαμε, τόν καταστρέψαμε... γιατί, ξαναλέω, ὁ πυρήνας τοῦ οὐμανισμοῦ εἶναι ὁ ἀνθρωποκεντρισμός. Βάζουμε δηλαδή στο κέντρο αὐτόν τόν ἴδιο τόν ἄνθρωπο καί παραμερίζουμε τόν Θεό· ἤ, ἂν ὑπάρχει ὁ Θεός, δέν μᾶς ἐνδιαφέρει. Όμως δεν κυβερνάει πιά ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο, ἀλλά ὁ ἄνθρωπος κυβερνάει τόν ἑαυτό του. (Ὁ ὅσιος Ἰουστίνος Πόποβιτς κατ' επανάληψιν τονίζει τη ριζική αποτυχία τοῦ Ουμανισμού, τήν ὁριστική αδυναμία κάθε ἰδεολογίας στη μάχη κατά τῆς ἁμαρτίας, τοῦ θανάτου καί τοῦ διαβόλου. Στους ισχυρισμούς του Ουμανισμοῦ ἀντιπαραθέτει τό Εὐαγγέλιο τοῦ Θεανθρώπου, ἀποδεικνύοντας ἀκατάπαυστα τήν πλήρη ιδεολογική αντίθεση του Ουμανισμοῦ πρός τόν Χριστιανισμό. Αὐτός εἶναι ἕνας ἀνθρωπισμός μέ κέντρο τόν Ὑπεράνθρωπο, ὁ ὁποῖος μάταια προσπαθεῖ νά ἀντιταχθεῖ καί νά ἐπαναστατήσει ἐναντίον τοῦ Θεανθρώπου. Ἔτσι ὁ ἅγιος Ἰουστίνος καταγγέλλει σταθερά τα δελεάσματα καί τίς ἀπάτες τῶν διαφόρων μορφῶν τοῦ Ουμανισμοῦ, πού θεωρεῖ τόν ἄνθρωπο ὡς τό "μέτρον πάσης ἀξίας", ἐνῶ δὲν παύει νά ἐπαναλαμβάνει σταθερά ότι "μέτρον πάντων" εἶναι ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς. (Pere Justin Popovich, Philosophie Orthodoxe de la Verite, Dogmatique de l'Eglise Orthodoxe, tome 5, traduit du serbe par Jean-Louis Palierne, ed. L' Age d' Homme, Lausanne 1997, σ. 457.)

   Ὅπως καταλαβαίνετε, ὅλα αὐτά εἶναι φοβερά. 

   Καί ἕνα τελευταῖο, να κλείσουμε. Από το προπατορικό αμάρτημα ἕλκει την καταγωγή και η απόλυτη ἐλευθερία, γιατί κι αὐτή εἶναι προϊόν τῆς αὐτονομίας. Θέλω νά εἶμαι ἐλεύθερος, να κάνω ὅ,τι θέλω! 

   Αὐτά ὅλα συνιστοῦν τό προπατορικό αμάρτημα. Ἡ πρόταση τοῦ διαβόλου «καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί», θά εἶσαστε ὡς θεοί, εἶναι φοβερή. Παιδιά, ἄς προσέξουμε. Ἐάν οἱ προπάτορές μας ἔπεσαν στόν ἀνθρωποκεντρισμό, στην αυτονομία, στην αυτοθέωση, ἐμεῖς θά ποῦμε: Γιά μένα, ὁ Κύριός μου καί ὁ Θεός μου, ή ευτυχία μου καί ὁ Παράδεισός μου, είναι μόνον ὁ Ἰησοῦς Χριστός! 

Κυριακή, 1 Απριλίου 1984

48η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ο θανάσιμος διάλογος (Ε΄).

†.Βρισκόμαστε, παιδιά, στον διάλογο ανάμεσα στην Εὔα καὶ στὸν ὄφι. Θυμόσαστε ὅτι εἴχαμε αναφερθεῖ πάνω στο θέμα τῆς ἀπαντήσεώς της καί εἴχαμεπεῖ ὅτι οπωσδήποτε αὐτά πού ἀπάντησε ἡ Εὔα στάθηκαν ἢ βάση να προχωρήσει ὁ διάβολος στήν ἀνατροπή τῶν πρωτοπλάστων. 

   θὰ σᾶς θυμίσω τις μεθόδους ἐκεῖνες πού μετῆλθε και μετέρχεται πάντοτε ὁ διάβολος, πού εἶναι ἡ συνύπαρξη, ὁ διάλογος, ἡ διείσδυση καί ἡ ἀνατροπή. 

   Αλλά σέ ὅλα ἐκεῖνα πού εἶπε ἡ Εὔα καί ἔδωσε ὕλη στον διάβολο για να συνεχίσει το παρακάτω σχέδιό του το πονηρότατο, τί ἀπάντησε ὁ διάβολος; 

  Διαβάζουμε: «Καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί· οὐ θανάτω ἀποθανεῖσθε· ᾔδει γὰρ ὁ Θεός, ὅτι ᾗ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφθαλμοὶ καὶ ἔσεσθε ὡς θεοί, γινώσκοντες καλὸν καὶ πονηρόν» (Γέν. 3, 4-5). Καί εἶπε τό φίδι στη γυναίκα: Καθόλου δέν θά πεθάνετε, γιατί γνώριζε ὁ Θεός ὅτι τήν ἡμέρα πού θά γευθεῖτε αὐτόν, τόν καρπόν τούτου τοῦ δένδρου, θα διανοιχθοῦν τὰ μάτια σας καί τότε θα γίνετε σαν θεοί, γνωρίζοντας το καλό καί τό πονηρό. 

   Στα λόγια αὐτὰ τοῦ διαβόλου, παιδιά, τί νά πεῖ κανείς; Παρατηρούμε τρία πράγματα. Πρῶτα ἀπ' ὅλα, ένα τεράστιο ψέμα. Καί νά φανταστεῖτε ὅτι εἶναι το πρῶτο ψέμα μέ τό ὁποῖο ὁ διάβολος παρουσιάζει τον Θεό ψεύτη! Γι' αὐτό ὁ διάβολος πῆρε την προσηγορία, τὸ ὄνομα, διάβολος. 

   Τὰ ὀνόματα πού τοῦ ἔχουν ἀποδοθεῖ εἶναι ἀκριβῶς ἀπό τή στάση του, τη στάση κακουργίας πού παρουσιάζει· φέρ᾽ εἰπεῖν, λέγεται σατᾶν ἢ σατανᾶς, που εἶναι ἑβραϊκή λέξη καί θά πεῖ ὁ ἀντικείμενος. Χρησιμοποιεῖται καί ἡ ἑλληνική λέξη αντικείμενος, πού εἶναι αὐτός πού ἀντίκειται, αὐτός πού ἀντιλέγει, πού εἶναι ἀπέναντι. Λέει ὁ Θεός κάτι, ὁ διάβολος λέει τό ἀντίθετο, το διαφορετικό. 

   Μήπως κι ἐμεῖς ἐδῶ, ὅταν ἀπό ἕναν ἐγωισμό, λέμε κάτι τό ἀντίθετο, μήπως ἔχουμε καμμία ομοιότητα μέ τόν σατανᾶ, ὡς ἀντικείμενον στο θέλημα τοῦ Θεοῦ; Ὅταν λέμε Ὄχι, δεν πάω στήν ἐκκλησία!... Ὄχι, δέν κάνω αυτό!... μήπως ἔχουμε καμμία συγγένεια; Ας τό σκεφθεῖ ὁ καθένας μας. 

   Καί κάτι ἀκόμη. Λέγεται διάβολος γιατί διέβαλε, κατηγόρησε τόν Θεό στούς πρωτοπλάστους. Είπε δηλαδή ὅτι ὁ Θεός δέν σκέπτεται όπως τούς τά εἶπε, αλλά σκέπτεται διαφορετικά. Αρα, τί ἔκανε ἐδῶ; διέβαλε τόν Θεό στούς πρωτοπλάστους. Συνεπώς ήταν τό πρώτο μεγάλο ψέμα. 

   Γι' αὐτό καί ὁ Κύριος, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, είπε ἀργότερα: «ἐκεῖνος ἀνθρωποκτόνος ἦν ἀπ᾿ ἀρχῆς καὶ ἐν τῇ ἀληθείᾳ οὐχ ἔστηκεν, ὅτι οὐκ ἐστιν ἀλήθεια ἐν αὐτῷ· ὅταν λαλῇ τὸ ψεῦδος, ἐκ τῶν ἰδίων λαλεῖ, ὅτι ψεύστης ἐστὶ καὶ ὁ πατὴρ αὐτοῦ» (Ἰωάν. 8, 44). Ἐκεῖνος –ὁ διάβολος– ἀπό τήν ἀρχή ήταν ανθρωποκτόνος, ἤθελε δηλαδή να φονεύσει τούς ἀνθρώπους, τούς πρωτοπλάστους, καί στην αλήθεια τοῦ Θεοῦ δέν στέκεται, γιατί δεν υπάρχει αληθεια μέσα του· όταν λέει το ψέμα, από μέσα του το βγάζει, γιατί είναι ψεύτης και ο πατέρας τοῦ ψεύδους! Μόνος του ο διάβολος χαλκεύει, επινοεῖ καί ἐκφέρει το ψέμα· δεν του λέει κάποιος πες ψέματα. 

   Πράγματι λοιπόν ἐδῶ βλέπουμε τή συμφωνία τῆς Αγίας Γραφῆς, Καινῆς καί Παλαιᾶς Διαθήκης. Ὁ Ἰησούς Χριστός χαρακτηρίζει τον διάβολο ψεύτη και πατέρα τοῦ ψεύδους ἀπό τή συμπεριφορά του ἀπέναντι στούς ἀνθρώπους· ειδικά δέ γιά τούς πρωτοπλάστους ἐδῶ ἀναφέρεται καί ὡς ἀνθρωποκτόνος. 

   Ἄν, παιδιά, καμμιά φορά ὁ διάβολος πεῖ καί τήν ἀλήθεια, ἔχει τόν σκοπό του. 

   Αλήθεια, ὁ διάβολος λέει καί τήν ἀλήθεια;... 

   Ναί, ναί, ὁ διάβολος λέει καί ἀλήθεια! 

   Ὅμως ὁ Χριστός δέν εἶπε ὅτι πάντα λέει το ψέμα;

   Ἐδῶ εἶναι τώρα τό σπουδαῖο. Αν καμμιά φορά ὁ διάβολος λέει τήν ἀλήθεια, τό κάνει γιατί κι ἐδῶ εἶναι ἡ μέθοδός του, ώστε να κερδίσει τήν ἐμπιστοσύνη τοῦ ἀνθρώπου, καί νά τόν κάνει μετά να πιστέψει σ' ένα μεγαλύτερο ψέμα πού θά τοῦ παρουσιάσει. 

   Νά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα. 

   Όταν θέλουμε να πιάσουμε ψάρια στη θάλασσα, στο αγκίστρι μας βάζουμε ἕνα δόλωμα. Αὐτό πού βάζουμε είναι φαΐ, ἄς ποῦμε ἕνα κομματάκι ψωμί. Μπορούσαμε νά τό φᾶμε ἐμεῖς αὐτό τό κομματάκι το ψωμί· ἀλλά προτιμοῦμε νά τό θυσιάσουμε, προκειμένου να πιάσουμε ένα μεγάλο ψάρι, τό ὁποῖο βεβαίως ἔχει πολύ περισσότερο φαὶ ἀπ' ὅ,τι ἕνα κομματάκι ψωμί, ἕνα δόλωμα.

   Αυτό κάνει καί ὁ διάβολος. Ἡ ἀλήθεια που λέει καμμιά φορά εἶναι ἕνα δόλωμα, γιά νά μᾶς παγιδέψει καί νά ἐκφέρει μετά το μεγάλο του ψέμα. 

   Θὰ σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα ἀκόμη, ἀπό τήν Ἁγία Γραφή.

   Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, μέ τόν Λουκᾶ καί τόν Σίλα, εἶχαν πάει στούς Φιλίππους τῆς Μακεδονίας. Ἐκεῖ μία παιδίσκη, μία δούλη, ἡ ὁποία είχε πνεῦμα πύθωνος, δηλαδή ήταν μαντευομένη, ὅταν περνοῦσε ὁ Ἀπόστολος μέ τούς συνεργάτες του, πετιόταν ἀπό τό σπίτι και τούς ἀκολουθοῦσε. Αὐτή ἀνῆκε σε κάποια ἀφεντικά, πού τήν ἐκμεταλλεύονταν γιά τή μαντική της ιδιότητα, διότι μάζευαν χρήματα. Αυτή λοιπόν ἔλεγε: Αὐτοί οἱ ἄνθρωποι εἶναι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ Ὑψίστου, πού ἦρθαν ἐδῶ στήν πόλη για να κηρύξουν τήν ὁδό τῆς σωτηρίας, τό Εὐαγγέλιο. Αλήθεια δέν ἔλεγε ἡ μαντευομένη; Τήν ἀλήθεια ἔλεγε. 

   Ὅμως, ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀγανάκτησε μέ τήν συμπεριφορά, ὄχι τῆς παιδίσκης, αλλά τοῦ σατανᾶ, γιατί είχε νοῦν Χριστοῦ (Βλ. Α΄ Κορ. 2, 16) καί μποροῦσε νά βλέπει, πίσω ἀπό τίς ἐκφερόμενες αλήθειες, τό μέγα ψέμα. Κάποια στιγμή στάθηκε καί είπε στον διάβολο: Φύγε από τήν κοπέλα αυτή, καί μή ξαναγυρίσεις πίσω!... Τήν ἴδια ώρα, παιδιά, ή παιδίσκη αὐτή ἔχασε τή μαντική της ἱκανότητα, γιατί ἔφυγε ὁ διάβολος. 

   Η περιπέτεια βέβαια τοῦ ἀποστόλου Παύλου και τοῦ Σίλα ἀπό τήν ἐκδίκηση τοῦ διαβόλου είναι γνωστή· διαβάστε τις Πράξεις τῶν Ἀποστόλων να τή δεῖτε. (Πράξ. 16, 16-34)

  Αλλά γιατί ὁ ἀπόστολος Παῦλος δεν δέχθηκε την διαφήμιση του σατανᾶ; Δεν θα μπορούσε να κάνει μια καλή δουλειά στην πόλη, αφου πρόσεχαν ὅλοι σ' αυτήν τη μαντευομένη καί τήν πίστευαν; Θα ήταν πάρα πολύ εύκολο να κάνει πολλούς Χριστιανούς μέσα στην πόλη ἀξιοποιώντας τήν μαρτυρία τοῦ διαβόλου. Γιατί λοιπόν ὁ διάβολος ἤθελε να κάνει κήρυγμα ὑπέρ τοῦ Εὐαγγελίου; 

   Α, νά σᾶς πῶ· ἐδῶ εἶναι ἡ πονηριά του. Ἔκανε τό κήρυγμα ὑπέρ τοῦ Εὐαγγελίου, ὥστε ὅταν θά ἔφευγε ὁ Παῦλος, νά ἀνακατέψει μαζί μέ τήν ἀλήθεια καί τό ψέμα, μαζί μέ τήν ἀλήθεια τῆς πίστεως καί τήν αἵρεση, καί νά δημιουργήσει αὐτό πού λέμε νοθεία. Ἡ νοθεία είναι μία μέθοδος τοῦ σατανᾶ. Γι' αυτόν λοιπόν τόν λόγο δέν ἤθελε ὁ ἀπόστολος Παῦλος συστάσεις ἀπό τόν διάβολο· διότι ὁ διάβολος θά ἔκανε αὐτή τήν νοθεία. 

   Νά σᾶς πῶ μιά νοθεία; Το ξεμάτιασμα. Βάζουν νερό μέ λάδι, ἀναφέρουν τό ὄνομα τοῦ Χριστοῦ, τῆς Παναγίας, τῶν Ἁγίων... Στην πραγματικότητα ὅμως δέν ἐπικαλοῦνται τόν Χριστό· νομίζουν ὅτι ἐπικαλοῦνται τόν Χριστό. Ἡ ἐκφώνηση ὅλων ἐκείνων τῶν λόγων καί ὅλη ἐκείνη ἡ διαδικασία ξέρετε ποῦ καταλήγει; να εἶναι μία παραχάραξη τοῦ Μυστηρίου τοῦ Εὐχελαίου! μία νοθεία δηλαδή. 

   Ὅπως θα ξέρετε, στη νοθεία δέν λείπει παντελῶς το πολύτιμο στοιχεῖο. Ὅταν ἔχουμε μια ψεύτικη λίρα, αυτή βέβαια ἔχει μέσα χρυσάφι· ἀλλά ἔχει λίγο, εἶναι νοθευμένη, είναι κίβδηλη. Συνεπῶς ἐδῶ βλέπουμε ὅτι ἀρχή τοῦ σατανᾶ εἶναι νά λέει κάποτε μια ἀλήθεια, γιά νά πεῖ παρακάτω ένα μεγάλο ψέμα, καί νά πλανά τούς ἀνθρώπους. Προσοχή λοιπόν, ἂς τό ξέρουμε πολύ καλά αυτό. 

   Δεύτερο στοιχεῖο. Ὁ διάβολος ἐδῶ, ἐκτός ἀπό τό ψέμα, εἶπε στην Εὔα καί μία τρομερή συκοφαντία ἐναντίον τοῦ Θεοῦ. Τί συκοφαντία; Ὅτι ὁ Θεός εἶναι φθονερός! Γνωρίζει ὁ Θεός, εἶπε, ὅτι ὅταν ἐσεῖς δοκιμάσετε ἀπό τόν καρπό θα γίνετε θεοί. Αὐτό ἦταν ἕνα ψέμα. Κι ἄν τό θέλετε μάλιστα, σᾶς πληροφορῶ ὅτι τό πρόγραμμα τοῦ Θεοῦ, δηλαδή τό θεῖο σχέδιο, ἦταν να θεωθοῦν οἱ πρωτόπλαστοι, νά γίνουν θεοί! Απόδειξη, ὅτι γι' αὐτό ἦρθε ὁ Ἰησοῦς Χριστός· για να διορθώσει μέ τήν ὑπακοή Του πρός τόν Πατέρα ἐκεῖνο πού δέν πέτυχε ὁ Ἀδάμ μέ τήν ἀνυπακοή του. Δηλαδή, όπως ἀντιλαμβάνεστε, ὁ τελικός σκοπός τοῦ Χριστιανοῦ εἶναι ή θέωση. (Ο Θεόφιλος Αντιοχείας φαίνεται πώς χρησιμοποιεῖ πρῶτος τόν ὅρο θέωση, στην Πρὸς Αὐτόλυκον ἐπιστολή του, περιορίζοντας τή σημασία του σ' αυτήν τῆς ἀθανασίας. Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος συσχετίζει τήν ἔννοια τῆς θεώσεως μέ τήν ἐνσάρκωση τοῦ Λόγου. Ο δέ Θεοδώρητος Κύρου αἰτιολογεῖ: «Οὕτω καὶ θεὸς ὁ ἄνθρωπος ὠνομάσθη, ἐπειδὴ εἰκὼν προσηγορεύθη Θεοῦ.» (Ερωτήσεις εἰς τὴν Γένεσιν, Κ΄, PG 80, 105D). Ισως ὁ πιό ἀναγνωρισμένος ὄρος γιά τήν θέωση προέρχεται ἀπό τόν μέγα Αθανάσιο (Λόγος περὶ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου, PG 25, 96: «αὐτὸς γὰρ ἐνηνθρώπησε, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν»). Κατά τόν μεγάλο Ρώσο Θεολόγο π. Γεώργιο Φλωρόφσκι, θέωση σημαίνει υἱοθεσία ἀπό τον Θεό (Οἱ Ἀνατολικοί Πατέρες του 4ου αιώνα, ἐκδ. Πουρναρας, Θεσσαλονίκη 1991, σ. 69). Βλ. Ρωμ. 8,15. Γαλ. 4,5. Ἐφεσ. 1,4 και π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μαθήματα 19ο-21ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2018)

   Τί σημαίνει θέωση; Σημαίνει να γίνει ὁ Χριστιανός ένας μικρός κατά χάριν θεός, δηλαδή να έχει μία κοινωνία μέ τόν Θεό. Καί αὐτήν τήν κοινωνία νά τήν ἔχει στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων, ὡς πλήρης ἄνθρωπος, μέ την ψυχοσωματική φύση του, όταν θα γίνει ἡ ἀνάσταση των νεκρών. Έτσι θα ήταν και οι πρωτόπλαστοι στον Παράδεισο, μή γευόμενοι θάνατον, κοινωνοῦντες μέ τόν Θεό.

  Ἄρα αὐτό πού ἦταν στο σχέδιο τοῦ Θεοῦ ὁ διάβολος τώρα τό παραποιεί, λέγοντας: Σᾶς εἶπε νά μή δοκιμάσετε γιά νά μή γίνετε θεοί, νά μήν ἀνοίξουν τά μάτια σας· ἐνῶ ἂν δοκιμάσετε, θα γίνετε σάν θεοί καί θα μπορείτε να διακρίνετε το καλό από το κακό, ὅπως καί ὁ Θεός. Ἀλλά αὐτό πού εἶπε –«οὐ θανάτῳ ἀποθανεῖσθε», δέν θά πεθάνετε μέ θάνατο– δέν ἦταν ἁπλῶς ψέμα, αλλά ήταν παραποίηση τῆς ἀλήθειας, καί λέγεται συκοφαντία. 

   Αλλά τί εἶναι συκοφαντία; Συκοφαντία εἶναι ὅταν παραποιοῦμε τήν ἀλήθεια· λέμε για κάποιον κάτι πού δέν ἀληθεύει. Ὅμως αὐτό τό κάτι, ἀφοῦ δέν τό ἔχει κάνει ὁ ἄλλος, εἶναι φυσικά εἰς βάρος του. Αυτό λέγεται συκοφαντία. Μπορῶ νά σᾶς πῶ, παιδιά, ὅτι μέχρι σήμερα αὐτή ἡ συκοφαντία τοῦ σατανᾶ καί τῶν ὀργάνων του ἐναντίον τοῦ Θεοῦ, ἐναντίον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, γίνεται διαρκῶς καί διαρκῶς. 

   Ἔχω ένα πολύ πρόχειρο παράδειγμα νά σᾶς πῶ, τὸ ὁποῖο μοῦ προκάλεσε κατάπληξη. Μια κυρία μου ἔδωσε ἕνα λεξικό, τοῦ Divry's, ἀγγλοελληνικό - ελληνο - αγγλικό, καί ἐπειδή πάρα πολλές κοπέλες από σᾶς μαθαίνετε ἀγγλικά, πᾶτε σε φροντιστήρια, σᾶς λέω πώς εἶναι ἀπό τά καλύτερα λεξικά, σύντομο καί ἀκριβές, Ωστόσο, τί ἔχουν βάλει τώρα μέσα; Στα εσώφυλλα, δηλαδή μετά τό ἐξώφυλλο, στο πρώτο φύλλο, ὅπως καί στο τελευταῖο, διαφημίζουν κάπου πέντε-έξι βιβλία τῆς ἴδιας ἐκδόσεως, τά ὁποῖα εἶναι φρικώδη. Μέ κάτι έρωτήματα που θέτουν, στρέφονται ἐναντίον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ξέρετε, λένε, ὅτι ἐκεῖνο δέν ήταν ἔτσι, αλλά ήταν ἔτσι... τό ἄλλο δέν ἔγινε ἔτσι, ἀλλά ἔγινε ἀλλιὣς;... Αὐτά τά βιβλία δέν τά ἔχω διαβάσει, αλλά μου εἶναι γνωστά. Κι αὐτά τά χρησιμοποιοῦν πάρα πολύ οἱ Μασόνοι.

   Βλέπει λοιπόν κανείς ἐκεῖ τόν δάκτυλο του Σιωνισμοῦ τῶν Ἑβραίων, διά μέσου του Μασονισμοῦ, πού ἐπιδιώκει να σπείρει στις ψυχές τῶν Χριστιανῶν, καί ἰδιαιτέρως τῶν νέων παιδιῶν, ὅπως τώρα δηλαδή μέ τή διαφήμιση μέσα στο λεξικό αὐτό τό ἀγγλοελληνικό, τήν ἀμφιβολία γιά τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Φοβερό πράγμα... φοβερό! (Ἡ ἡγεσία τῶν Σιωνιστῶν εἶναι φανατικοί καμπαλιστές, που διψοῦν νὰ ἐφαρμόσουν στην Ευρώπη το σιωνιστικό τους ὄνειρο; να συντρίψουν τον Χριστιανισμό, να διαλύσουν τα παραδοσιακά ευρωπαϊκά κράτη καί να υποτάξουν τούς πάντες καί τά πάντα σε μια πανίσχυρη ηγεσία Σιωνιστῶν, ἡ ὁποία δέν θά ἐπιτρέπει στούς λαούς οὔτε νὰ σκέφτονται! (Διόδωρος Ράμμος, Ιστορικός-Αρχαιολόγος, Γίνε θεός χωρίς τόν Θεό, ἐκδ. παραγωγή Σαΐτης, Αθήνα 2018, σ. 18). Βλ. Πρωτόκολλα τῶν Σοφῶν τῆς Σιών, Κεφάλαιον ΙΔ΄, ἐκδ. Νεκτ. Παναγόπουλος, Ἀθῆναι 1932, σσ. 114-116)

   Αυτό ξέρετε τί ἀποδεικνύει; ὅτι ὁ διάβολος συνεχίζει να συκοφαντεῖ τόν Θεό καί τόν Ἰησοῦ Χριστό. Όργανά του έχει τούς Ἰουδαίους, οἱ ὁποῖοι ἔχουν μείνει ἄπιστοι, ζηλοτυπούν τους Χριστιανούς, αἰσθάνονται φοβερά άσχημα εναντίον τῶν Χριστιανῶν. Γιά τόν λόγο αυτόν χάλκευσαν και χαλκεύουν τέτοιου είδους βιβλία, τα οποία, παρακαλώ, θέτουν σε κυκλοφορία ανάμεσα στους Χριστιανούς, γιά νά παγιδεύουν τίς ἀπλές ψυχές που πιστεύουν στον Χριστό. 

   Σᾶς τό εἶπα ἔτσι, ἐνδεικτικά, γιά νά καταλάβετε πῶς ὁ διάβολος συνεχίζει τό ἔργο τῆς συκοφαντίας ἐναντίον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Μάλιστα, καί σ' αὐτά τά βιβλία, ἀλλά καί σέ ἄλλα πού ἔχω διαβάσει, βλέπει και νείς πῶς διαβάλλεται ὁ Θεός. 

   Τελευταία μάλιστα γίνεται μια διαβολή ἐναντίον τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης· τό ξέρετε αὐτό ἀπό τά σχολεῖα σας. Λένε ὅτι ὁ Θεός τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, δῆθεν, εἶναι ἕνας ἐκδικητικός Θεός, ένας κακός, ἕνας ἄδικος, ἕνας αυταρχικός, ἕνας ἀντιφατικός Θεός... ἐνῶ ὁ Θεός τῆς Καινῆς Διαθήκης εἶναι διαφορετικός! 

   Αὐτά τά πράγματα εἶναι παραμύθια τῆς Χαλιμάς. Εἶναι τά παραμύθια ἐκεῖνα πού ἔλεγαν οἱ Γνωστικοί στους τρεῖς πρώτους αἰῶνες τοῦ Χριστιανισμοῦ. Τά παίρνουν σήμερα οἱ ἐχθροί τοῦ Χριστιανισμοῦ, τά ἀναμασοῦν, ἐπανακυκλοφορώντας τα διαρκῶς καί διαρκῶς σε βιβλία, ἀκριβῶς γιά νά καταστρέφουν τις ἀνθρώπινες ψυχές. 

   Σᾶς ξαναλέω ἄλλη μιά φορά, αὐτό εἶναι τὸ ἔργο τοῦ διαβόλου· ἡ κατασυκοφάντηση του προσώπου του Ἰησοῦ Χριστοῦ καί τοῦ ἔργου Του, δηλαδή τῆς Ἐκκλησίας.

   Ἔχουμε ὅμως καί ἕνα τρίτο κακό πού ἔκανε ἐδῶ ὁ διάβολος· ὑπέβαλε στους πρωτοπλάστους τήν ἐλπίδα τῆς ἰσοθείας, ὅτι μποροῦν νά γίνουν ισόθεοι. Αὐτό, τό τελευταῖο, ήταν το μέγιστο ψέμα. 

   Καί ὄχι μόνο ισόθεοι δέν ἔγιναν, ἀλλά ἔγιναν καί θνητοί, ἄν καί πλάστηκαν δυνάμενοι νά μή πεθάνουν. Αλλά ἐδῶ δέν θά πέθαιναν ἁπλῶς γιατί δοκίμασαν τόν καρπό, παραβαίνοντας τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, καί ὅλα θά τελείωναν, ἀλλά τούς περίμενε κάτι ακόμα χειρότερο. Επειδή ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου πλάστηκε ἀθάνατη,(Κατά τούς Πατέρες, ἡ ἀθανασία τῆς ψυχῆς δέν εἶναι φυσικό γνώρισμά της, όπως τό ἐκλαμβάνουν οἱ Ἕλληνες φιλόσοφοι (βλ. Πλάτωνος Τίμαιος, 42cd, Φαίδων 80b-81c), αλλά χάρισμα που δίνει ὁ Θεός. Τήν ἀλήθεια αυτή τονίζει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὅταν αναφέρει πώς ὁ Θεός χάρισε τήν οὐσία τῆς ψυχῆς στὸν ἄνθρωπο ἐπειδή ἤθελε να παραμείνει το πλάσμα Του γιά πάντα ἀθάνατο (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ομιλία ΚΑ', PG 53,177: «τὴν τῆς ψυχῆς οὐσίαν αὐτῷ ἐχαρίσατο βουληθεὶς αὐτὸν καὶ ἀθανάτῳ εἶναι εἰς τὸ διηνεκές»), ὅπως καί ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος Λουγδούνου, κατά τόν ὁποῖο ἡ ψυχή φύσει μέν είναι θνητή, ἀλλά μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ αθάνατη (Ἔλεγχος καὶ ἀνατροπὴ τῆς ψευδωνύμου γνώσεως, ΒΕΠΕΣ 5, 165-166: «θνητὴ καὶ φθαρτὴ ούσα (ή ψυχή), ἀθάνατος καὶ ἄφθαρτος γίνεται, οὐκ ἐξ ἰδίας ὑποστάσεως, ἀλλὰ κατὰ τὴν τοῦ Κυρίου ἐνέργειαν, τὸ δύνασθαι αὐτὸν τῷ θνητῷ τὴν ἀθανασίαν, καὶ τῷ φθαρτῷ περιποιήσασθαι τὴν ἀφθαρσίαν») θά είχε σαν συνέπεια τελικά να βρίσκεται στον Άδη, στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων, καί νά βασανίζεται. 

   Βλέπετε ὅτι ἐκεῖνο πού περιμένει ὁ διάβολος για τόν ἑαυτό του, την αιώνια τιμωρία, από φθόνο τό ἐπιθυμεῖ γιά τούς ἄλλους. Γιατί να βασανίζομαι μόνον ἐγώ;... Θέλω να βασανίζονται και τα πλάσματα του Θεοῦ πού λέγονται άνθρωποι!... Επειδή υπάρχει ο φθόνος στον διάβολο, γι' αυτό τον αποδίδει αυτόν τον φθόνο στον Θεό. (Ένας μηχανισμός ἄμυνας εἶναι καί ἡ προβολή. Αὐτή, σύμφωνα με την αναλυτική ψυχολογία, εἶναι ἡ διαδικασία όπου οἱ ἰδέες, τὰ αἰσθήματα καί οἱ διαθέσεις που βιώνει τό ὑποκείμενο ἀποδίδονται σέ ἄλλο πρόσωπο. Συχνά ὁ μηχανισμός αὐτός συνοδεύεται κι ἀπό ἰσχυρή ἀπόρριψη τοῦ ὑποκειμένου να δεχθεῖ τό λάθος του)

   Ἔτσι, ἐδῶ ξεγελά τούς πρωτοπλάστους μέ τήν ἐλπίδα μιᾶς ἱσοθεΐας, και δείχνει όλη την κακουργία του θανατώνοντάς τους και βιολογικά, δηλαδή σωματικά, ἀλλά καί πνευματικά. Ὥστε βλέπει κανείς ἐδῶ πῶς κινεῖται ὁ διάβολος προκειμένου να ξεγελάσει τους πρωτοπλάστους, μ᾿ ἕνα ψέμα, μέ μία συκοφαντία καί με ἕνα ἀκόμη ψέμα. 

   Αλλά ἐδῶ τώρα θέτουμε ἕνα ἐρώτημα. Ὅσο λέγονται αυτά μεταξύ Εὔας καί ὄφεως, εἴδατε πουθενά, ἀκούσατε πουθενά, διαβάσατε πουθενά στό ἱερό κείμενο ὅτι μετεῖχε ὁ Ἀδάμ; Ὁ διάλογος διαμείβεται μεταξύ τοῦ ὄφεως καί τῆς Εὔας. Ὁ Ἀδάμ ποῦ ἦταν, Απουσίαζε; Μήπως ήταν παρών, ἀλλά δέν μετεῖχε αὐτοῦ τοῦ διαλόγου; Θα μπορούσαμε λοιπόν νά ποῦμε καί στις δύο περιπτώσεις μερικά χρήσιμα στοιχεῖα. 

   Πρῶτα-πρῶτα, ἐάν ἀπουσίαζε ὁ Ἀδάμ, τότε θά λέγαμε ὅτι αὐτή ἡ ἀπουσία του ήταν ἀνεπίτρεπτη. 

   Θά μοῦ πεῖτε: Ἔ, πῶς, νά μήν πάει λιγάκι παραπέρα; Κάπου παραπέρα μπορεῖ νὰ πῆγε. 

   Τότε ὅμως ἐπωφελήθηκε ο διάβολος καί ἐξαπάτησε τήν Εὔα. Ἐνῶ μοιάζει νά εἶναι πολύ απλό τό πράγμα, ὅμως εἶναι πάρα πολύ σοβαρό. Βέβαια, τό νά ἀπουσιάσει ἕνας ἄνθρωπος ἀπό ἕναν ἄλλο πού εἶναι σύντροφός του, δέν είναι τόσο σπάνιο. 

   Νά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα ἀπό τήν Καινή Διαθήκη. Πρόκειται γιά μιά παραβολή πού εἶπε ὁ Χριστός. (Βλ. Ματθ. 13, 24-43) Πῆγαν ἐργάτες, λέει, κατ' ἐντολήν τοῦ ἀφεντικοῦ, καί ἔσπειραν ἕνα χωράφι. Ἔφυγαν αὐτοί. Τήν νύχτα πῆγεκάποιος κακός ἄνθρωπος καί ἔσπειρε μέσα στο χωράφι ζιζάνια. Ὅταν φύτρωσε το σιτάρι, φύτρωσαν καί τά ζιζάνια. Καί οἱ ἐργάτες λένε: Κύριε, μᾶς ἔδωσες καλό σπόρο· τα ζιζάνια ὅμως πως φύτρωσαν; Καί τούς ἀπαντᾶ ὁ κύριός τους: Ὅταν ἐσεῖς φύγατε ἀπό τό χωράφι και πήγατε σπίτι σας να κοιμηθεῖτε, τότε ἐν και ρῷ νυκτός πῆγε ὁ κακός αυτός άνθρωπος καί ἔσπειρετο χωράφι μέ ζιζάνια. Τί σημαίνει αυτό; Μήπως ὅτι οἱ ἐργάτες ἔπρεπε νά κοιμοῦνται ἐκεῖ στό χωράφι;... Δέν είναι δυνατόν. 

   Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις, πού δέν μποροῦμε νά εἴμαστε πάντοτε ἐκεῖ πού θέλουμε· ἐγώ κοντά στο ποίμνιό μου, ὁ ἕνας σύζυγος μαζί μέ τόν ἄλλο σύζυγο· ὁ ἕνας θά εἶναι κάπου ἐδῶ, ὁ ἄλλος θά εἶναι κάπου ἐκεῖ... Ἐδῶ ὅμως δέν πρόκειται περί αὐτοῦ, ἀλλά πρόκειται για μια πτυχή, θα λέγαμε, πού μπορούμε να τη σχολιάσουμε σαν πάρα πολύ χρήσιμη· ὅτι δηλαδή ο Αδάμ ἀπουσιάζει. Γιατί; δέν ξέρουμε· πάντως ὁ Ἀδάμ ἀπουσιάζει. 

   Αὐτό ὅμως εἶχε ολέθρια αποτελέσματα. Διότι ἂν ὁ Αδάμ ήταν παρών, θα συνέβαινε αυτό; Πιθανότατα όχι. Μά, θα μου πείτε, ήρθε μετά, η μπορεί και να ήταν. Θά τό δοῦμε στη συνέχεια. 

   Λέει η Αγία Γραφή τό ἑξῆς θαυμάσιο –είναι στον Ἐκκλησιαστή: «ἀγαθοὶ οἱ δύο ὑπὲρ τὸν ἕνα... ὅτι ἐὰν πέσωσιν, ὁ εἷς ἐγερεῖ τὸν μέτοχον αὐτοῦ, καὶ οὐαὶ αὐτῷ τῷ ἑνί, ὅταν πέσῃ καὶ μὴ ᾖ δεύτερος ἐγεῖραι αὐτόν» (4, 9-10). Είναι πολύ καλό νά εἶναι ἀνά δύο οἱ ἄνθρωποι, ἤ καί περισσότεροι, διότι ἂν πέσουν, ὁ ἕνας θα μπορεῖ να σηκώσει τόν συνάνθρωπό του· καί ἀλλοίμονο σ' αυτόν τόν ἕνα, πού ὅταν πέσει δέν ὑπάρχει δεύτερος για νά τόν σηκώσει. Ἔπεσε ὁ ἕνας; ὁ ἄλλος πού δέν ἔπεσε θά τόν σηκώσει· ἀλλά ἐάν εἶναι μόνος του καί πέσει, ποιός θά τόν σηκώσει; 

   Εἶναι πολύ σωστή αὐτή ἡ θέση, πράγματι· ἀλλοίμονο στο ἕναν! 

   Θυμηθεῖτε, ἐπίσης, από την Καινή Διαθήκη, ὅταν ὁ Χριστός ἔστειλε τούς μαθητές Του –ὄχι μόνο τους δώδεκα, ἀλλά καί τούς ἑβδομήκοντα- νά εὐαγγελισθοῦν τό Εὐαγγέλιο τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ σε πόλεις καί χωριά, πῶς τούς ἔστειλε; Τό θυμόσαστε; Ανά δύο. Σαφῶς τό λέει ἐκεῖ· «ἀνὰ δύο» (Βλ. Λουκά 10, 1). Γιατί ανά δύο; Ἐάν ὁ ἕνας πλανηθεῖ, νά τόν διορθώσει ὁ ἄλλος. Ἄν ὁ ἕνας πάθει κάτι, νά τόν βοηθήσει ὁ ἄλλος. Εἶναι μεγάλο πράγμα να πηγαίνουν ἀνά δύο. 

   Ἔτσι θά ἔπρεπε κι ἐδῶ.

   Θα πάρω τό θέμα τῶν συζύγων. Σήμερα, βέβαια, εἴσαστε νεαρά πρόσωπα· αὔριο ὅμως θα κάνετε δική σας οικογένεια. Ἡ παρουσία καί τῶν δύο συζύγων σε κάθε πρόβλημα εἶναι ἀναγκαιότατη. Εἶπα σε κάθε πρόβλημα. Βεβαίως, ἡ γυναίκα εἶναι στο σπίτι της και ὁ ἄνδρας είναι στη δουλειά του. Δέν ἐννοῶ αὐτή τήν περίπτωση, ἀλλά ἐννοῶ ὅτι στα προβλήματα πού ἀντιμετωπίζει το σπίτι θα πρέπει καί οἱ δύο σύζυγοι νά εἶναι μαζί. Ὅταν ὁ ἕνας κάνει λάθος, πέφτει, ὁ ἄλλος νά τόν βοηθήσει καί νά τόν σηκώσει.

   Βλέπετε πόσο σπουδαῖο εἶναι αὐτό; Βλέπετε τί βγαίνει ἀπό 'δῶ, πραγματικά; Πρέπει λοιπόν οἱ δύο σύζυγοι νά εἶναι πάντοτε μαζί· νά μή χωρίζονται. Καταλάβατε τί ἐννοῶ· νά εἶναι πάντοτε μαζί, ὄχι τοπικά, ἀλλά νά ἔχουν τή συνάφειά τους, νά ἔχουν τήν κοινωνία τους, νά ἔχουν συνεννόηση, να σκέπτονται τα πάντα μαζί οἱ δυό σύζυγοι. Σπουδαῖο! Διότι, ποῦ ἦταν ὁ Αδάμ; Ἄφησε τή γυναίκα του, θα λέγαμε, καί ἔφυγε;... Γιατί νά τό κάνει αυτό; Δέν ὄφειλε νά εἶναι ἐκεῖ; Ναί, αλλά δυστυχῶς δέν ἦταν. 

   Δεύτερον. Ἐάν ὁ Ἀδάμ ἦταν ἐκεῖ, ἀλλά δέν μιλοῦσε, κακῶς ἔπραξε, διότι όφειλε να μετέχει στον διάλογο. Γιατί; Γιά νά ἀποφευχθεῖ ἡ ὀλισθηρότητα τοῦ ἐδάφους πού ἀναπτύχθηκε ανάμεσα στήν Εὔα καί τόν διάβολο. Ὄφειλε λοιπόν να μιλήσει ὁ Ἀδάμ. Αν ήταν παρών ἀλλά δέν μίλησε, αυτό σημαίνει ὅτι ἄφησε πρωτοβουλία στη σύζυγό του, στη σύντροφό του, καί δέν ύπῆρξε συζήτηση, δέν ὑπῆρξε σύσκεψη ανάμεσά τους. 

   Εἶναι πολύ ἐπικίνδυνο πράγμα ὅταν ὁ ἕνας ἀφήνει πρωτοβουλίες στόν ἄλλο καί μένει ἀμέτοχος στίς ἐνέργειες τοῦ ἄλλου. Είναι κακό πράγμα αυτό. Η πρωτοβουλία ἔχει ἄλλη διάσταση, ἡ γόνιμη πρωτοβουλία. Όταν δηλαδή πεῖ κανείς μία γνώμη καί θά ἤθελε να πραγματοποιηθεί αυτή, πρέπει να τεθεί υπόψη καί τοῦ ἄλλου. Το να τεθεί υπόψη καί τοῦ ἄλλου δεν σημαίνει ὅτι δέν εἶναι πρωτοβουλία. Αλλά ὅταν ὁ ἕνας κινηθεί χωρίς να ρωτήσει τόν ἄλλο, ἤ δίνει τήν πρωτοβουλία χωρίς να μετέχει σε τίποτα, τότε αναμφισβήτητα ἐδῶ ἔχουμε ἕνα σοβαρό λάθος, ίσως μία καταστροφή. 

   Τί θα λέγαμε λοιπόν; Μήπως ὁ Ἀδάμ ἀπουσίαζε; Μήπως ὁ Ἀδάμ ἔδωσε τήν πρωτοβουλία στην Εὔα; Γιά σκεφθεῖτε· ὁ Ἀδάμ ἦταν ὁ ἄνδρας πού πρῶτος αὐτός  δημιουργήθηκε· ἀπό τόν Αδάμ δημιουργήθηκε ή Εὔα.  Καί τώρα τί κάνει; Αφήνει τή γυναίκα να διαφεντεύει  τρόπον τινά στή ζωή του; Αφήνει τή γυναίκα να διαχειρίζεται τίς ἐντολές πού ὁ ἴδιος πῆρε ἀπό τόν Θεό; Ἦταν μικρό πράγμα αὐτό, ἤ ἦταν πάρα πολύ σοβαρό; Καί ὅμως, βλέπετε, δεν τήρησε σωστή στάση. 

   Νά σᾶς πῶ ἄλλο ἕνα παράδειγμα πού εἶναι καίριο γιά τούς συζύγους· εἶναι ὅταν ὁ ἕνας ἀφήνει στόν ἄλλο τήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν. 

   Λέει ἐπί παραδείγματι ὁ σύζυγος: Α, ἐγώ τό κεφάλι μου τό ἔχω ἥσυχο. Δέν ἐνδιαφέρομαι καθόλου γιά τά παιδιά· ὅλα τά φροντίζει ἡ γυναίκα μου. 

   Γιατί ἡ γυναίκα σου ὅλα; Καί ἐσύ δέν πρέπει να φροντίζεις γιά τά παιδιά σου; Γιατί ἀφήνεις όλη την πρωτοβουλία σ' ἐκείνη; Καί ἄν ἐκείνη πάρει θάρρος; Καί ἄν ἐκείνη κάνει λάθος; Καί σ' ἐσένα ὁ Θεός δέν εμπιστεύθηκε τά παιδιά; Καί σ' ἐσένα δεν δόθηκε ή ἐντολή να φέρεις στον κόσμο παιδιά καί νά τά μεγαλώσεις κατά Θεόν; Γιατί λοιπόν λές δέν ἀναλαμβάνω ἐγώ;...

   Βλέπετε πόσο λεπτά σημεῖα εἶναι αὐτά καί πόσο ἐπικίνδυνα, ἄν δέν τά προσέξουμε; Καί, μή νομίζετε, αὐτά εἶναι καταστάσεις τῆς καθημερινῆς μας ζωῆς, καί μέσα στις χριστιανικές, παρακαλῶ, οἰκογένειες. Ἐσεῖς ὅμως, παιδιά, ὅταν κάποτε φτιάξετε μια χριστιανική οικογένεια, νά τά προσέχετε αὐτά· νά ὑπάρχει βουλή, συνεννόηση. 

   Συμβαίνει κάτι στα παιδιά; ή σύζυγος θά τό πεῖ στον σύζυγο, καί ἀντιστρόφως. Καί νά μή βλέπουμε αὐτό τό ἀπονενοημένο, να κρύβει ή μάνα ἀπό τόν σύζυγο, ἀπό τόν πατέρα, τα παραπατήματα τῶν παιδιῶν! Η κόρη ἢ ὁ γιός ἄργησε νά ἔρθει. Ποῦ εἶναι τό παιδί; να ρωτάει ὁ πατέρας, που κουρασμένος μπορεῖ ἐννιά ἡ ὥρα νά ἔπεσε να κοιμηθεῖ. Νά, ὅπου να 'ναι ἔρχεται... νὰ ἀπαντᾶ ἡ μάνα, καί τό παιδί να έρθει στις δώδεκα ή ὥρα τα μεσάνυχτα, στη μία ἢ στις τρεῖς! Καί νά σηκωθεῖ μάλιστα ἐκείνη καί ν' ανοίξει σιγά τήν πόρτα! Ούτε ὁ γάτος, οὔτε ἡ ζημιά! Καί ὁ ταλαίπωρος ὁ πατέρας να ἔχει τήν ἐντύπωση ὅτι τό παιδί εἶναι ἐντάξει, ἦρθε στό σπίτι νωρίς, ἦρθε καλά, κι ἐκεῖνο νά νυχτοπερπατάει! Εἶναι φοβερό πράγμα. Καί τό κρύβει αὐτό ἡ μητέρα... το κρύβει! 

   Ἐδῶ τώρα θά ἤθελα κάτι ἄλλο να προσέξετε, πού εἶναι ἰδιαίτερα πολύτιμο. Σχολιάζοντας τά τῆς Εὔας ὁ ἱερός Χρυσόστομος σέ μιά ομιλία του στη Γένεση, λέει ὅτι ἡ Εὔα ήταν «οὐκ ἀνασχομένη μεῖναι ἐπὶ τῶν οἰκείων ὅρων» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ομιλία IG', PG 53, 129). Παρακαλῶ, προσέξτε αὐτήν τή φράση του. Τό ἀνασχομένη είναι από το ρήμα ἀνέχομαι. Ἡ Εὔα δέν ἀνεχόταν να μείνει στους δικούς της όρους.

   Τήν ἴδια φράση αναφέρει και ο άγιος Γρηγόριος Θεολόγος, στον πρώτο του θεολογικό λόγο, ὡς ἑξῆς: «εἴσω τῶν ἡμετέρων όρων φιλοσοφῶμεν» (ΕΠΕ 25, 4, Λόγος ΚΖ΄, Κατὰ εὐνομιανών προδιάλεξις, σ. 18). Να φιλοσοφοῦμε μέσα ἀπό τούς δικούς μας ὄρους. Προσέξτε, γιατί εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο αὐτό, παιδιά. Τι σημαίνει δικούς μας όρους; Σημαίνει πώς ὄφειλε ή Εὔα να ξέρει τα όριά της και τις δυνατότητές της. 

   Αὐτά τά χωρία, τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου καί τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἔχουν πολύ εὐρεῖα ἔννοια. Θα μείνω λίγο στο θέμα τῆς γυναικός καί μετά θά τό γενικεύσω. 

   Στην Καινή Διαθήκη, ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφει ὅτι δέν ἐπιτρέπει στη γυναίκα να λαμβάνει μέρος στις ἐκκλησιαστικές συνάξεις καί νά μιλάει καί νά ρωτάει καί δέν ξέρω τί ἄλλο. Ὅταν θά πάει στο σπίτι της, τότε να ρωτήσει τόν ἄνδρα της τί ἦταν ἐκεῖνο πού εἰπώθηκε καί πού ἐνδεχομένως δεν κατάλαβε. (Βλ. Α΄ Κορ. 14, 34-35. Πρβλ. Α' Τιμ. 3, 11-14) Τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ τό εἶπε ἔτσι, εἴτε μᾶς ἀρέσει εἴτε δέν μᾶς ἀρέσει. Σήμερα, βλέποντας μέσα ἀπό τίς διόπτρες τοῦ φεμινισμοῦ, ἴσως νά τό κατακρίνουμε· ἀλλά τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ τό ὅρισε ἔτσι. 

   Το συμπέρασμα εἶναι ὅτι ὀφείλει ἡ γυναίκα να ρωτήσει τόν ἄνδρα της στο σπίτι· δέν πρέπει να μιλήσει στήν ἐκκλησία. Γιατί; Ἄν τό κάνει, τότε θα βγεῖ ἔξω ἀπό τούς ὅρους της. Δέν εἶναι οἱ ὅροι της αὐτοί, δέν εἶναι τά ὅριά της. 

   Ἡ Εὔα λοιπόν δέν εἶχε καμμία δικαιοδοσία να άνοίξει διάλογο μέ τό φίδι. Θά μποροῦσε, ὅταν ἄκουσε ἕνα φίδι να μιλάει, νά πεῖ: Α, στάσου· δέν ἔχω καμμιά κουβέντα μαζί σου. Ἔχω τον σύντροφό μου· αὐτός θα σου μιλήσει. 

   Σημειῶστε δέ ὅτι ἡ Εὔα ἀπατήθηκε· ὁ Ἀδάμ δέν απατήθηκε, αλλά παρασύρθηκε. Σαφώς το λέει ὁ ἅγιος ἀπόστολος Παῦλος. (Βλ. Α' Τιμ. 2, 14) Σαφῶς! Δηλαδή, ἄν καλοῦσε ἡ Εὔα τόν Ἀδάμ, τελικά θα γλύτωνε. Αλλά τί ἔκανε ἡ Εὔα καί γιατί απατήθηκε; γιατί βγῆκε ἀπό τούς ὅρους της, βγῆκε ἀπό τά ὅριά της. Μεγάλο πράγμα αὐτό, παιδιά.

   Ἐπίσης, ὅταν ἡ γυναίκα βγαίνει τῶν οἰκείων ὅρων της, δηλαδή ἀπό τή γυναικεία της αποστολή, ὡς συζύγου καί ὡς μητέρας, ἔχει συνέπειες. Τό ἴδιο ισχύει και γιά τόν ἄνδρα· θά σᾶς τό πῶ λίγο πιο κάτω. Βλέπετε, ή σύγχρονη μητέρα, ἡ σύγχρονη γυναίκα ἔχει πρό πολλοῦ βγεῖ ἀπό τούς οἰκείους όρους της! 

   Το αποτέλεσμα; τό ξέρουμε. Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Ἐμάνθανε διὰ τῆς πείρας αὐτῆς μετ᾿ οὐ πολὺ τῆς συμβουλῆς τὸ ὀλέθριον» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία ΙϚ΄, PG 53, 129). Σε λίγο ή Εὔα μάθαινε διά τῆς πεῖρας της ὅτι ἡ συμβουλή ήταν καταστροφική. 

   Ἔτσι λοιπόν, παιδιά, ὅταν βγαίνει ή γυναίκα ἀπό τούς όρους της, παθαίνει κακό. 

   Αλλά αὐτό δέν ἰσχύει μόνο γιά τή γυναίκα· ἰσχύει καί γιά τόν ἄνδρα· καί γι' αὐτόν ὑπάρχουν ὅροι. 

   Πρώτα-πρώτα, ὅταν ὁ Θεός νομοθετεῖ, στην πραγματικότητα μᾶς θέτει ἐντός τῶν οἰκείων ὅρων, ὅπως μᾶς εἶπε ὁ ἅγιος Γρηγόριος, «εἴσω τῶν οἰκείων ὅρων», μέσα στα όριά μας. 

   Ὅταν ὁ Θεός λέει δέν θά πορνεύεις, δέν θά μεθᾶς, ξέρεις τι σου λέει στην πραγματικότητα; Ο Θεός εἶναι ὁ κατασκευαστής μας, ξέρει την κατασκευή μας. Όταν λοιπόν σου λέει δέν θά κάνεις αὐτά, ἐάν ἐσύ βγείς έξω από τους όρους που σου θέτει, τους νόμους, βγαίνεις ἔξω ἀπό τίς δυνατότητές σου, τότε θα καταστραφεῖς. Θα πρέπει λοιπόν νά ποῦμε ὅτι ἡ νομοθεσία τοῦ Θεοῦ, οἱ νόμοι τοῦ Θεοῦ, μᾶς περιορίζουν «εἴσω τῶν οἰκείων ὅρων», μέσα στους οικείους ὅρους, μέσα στην μάντρα, μέσα στις δυνατότητές μας. 

   Αλλά εἶναι καί κάτι ακόμη. Τό κακό φθάνει στη γυναίκα, αλλά πρό παντός στόν ἄνδρα, στο να θέλει να βγεῖ ἔξω ἀπό τίς δυνατότητές του ὡς νοῦς· δηλαδή σέ κάποιες περιπτώσεις επεκτείνεται στο να κατανοήσει πράγματα πού εἶναι πέρα ἀπό τή δυνατότητα τῆς ἀνθρώπινης διανοίας. Γι' αυτό λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος «εἴσω τῶν ἡμετέρων ὅρων φιλοσοφῶμεν», νά φιλοσοφοῦμε μόνο ἐντός τῶν δυνατοτήτων μας. Ἐκεῖνο πού δέν φθάνει τό μυαλό μας ἂς μή τό πολυεξετάζουμε θα πάθουμε κακό. (Ὁ π. Ἀθανάσιος, σε μια ομιλία του στην ἑρμηνεία τῆς Ἀποκαλύψεως, ἔλεγε: Το μυαλό μας –ἡ δομή του εἶναι τέτοια– δουλεύει μεταξύ τοῦ μηδενός καί τοῦ ἀπείρου. Αὐτές τίς δυό ἀκρότητες δέν τίς συλλαμβάνει. Ἄν ἐπιτρέπεται νά σᾶς τό δείξω με μια μαθηματική σχέση –νά μέ συγχωρέσετε γι' αυτό– θα σχημάτιζα μια ἀνισότητα καί θά ἔβαζα αὐτά πού καταλαβαίνει τό ἀνθρώπινο μυαλό κάπου ανάμεσα στο μηδέν καί τό ἄπειρο, γιατί καταλαβαίνει μόνο ὅ,τι εἶναι πιό πάνω ἀπό τό μηδέν καί ὅ,τι είναι πιο κάτω ἀπό τό ἄπειρο. Ὅ,τι είναι πιό πάνω ἀπό τό μηδέν, τό μυαλό μας τό καταλαβαίνει· ὅ,τι είναι πιο κάτω ἀπό τό ἄπειρο, τό μυαλό μας ἐπίσης τό καταλαβαίνει· πέρα ὅμως ἀπό τό μηδέν καί πέρα ἀπό τό ἄπειρο, κόκκαλο!... Η δομή τοῦ ἀνθρώπινου μυαλού μας εἶναι τέτοια (ἀπό τόν υπό έκδοση Τόμο Α΄, Ενότητα 9η). Βλ. 19η Ομιλία τοῦ π. Ἀθανασίου στη Σοφία Σειράχ (3, 23-26), όπου ἀναλύονται μορφές ὑπερηφανείας τῆς ἀνθρώπινης διανοίας)

   Ἔτσι, παιδιά, θα μποροῦσα νά σᾶς πῶ ὅτι ὁ Θεός ἐδῶ νομοθετεῖ καί λέει͵ ὅτι καί ἡ γυναίκα καί ὁ ἄνδρας πρέπει να κινοῦνται μέσα στα πλαίσια, μέσα στους ὅρους, μέσα στις δυνατότητες ἐκεῖνες πού ἔχουν ἐκ κατασκευῆς, καί στό σῶμα τους καί στήν ψυχή τους και στη διάνοιά τους. Τότε δεν κινδυνεύουν. 

   Εἶναι ὅμως δύσκολο πράγμα να βρουμε αυτούς τούς οἰκείους ὅρους. Είναι πολύ δύσκολο.

   Καταρχάς βέβαια δέν εἶναι γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους οἱ ἴδιοι ὅροι. Υπάρχουν βέβαια ὅροι πού εἶναι γενικά γιά ὅλους· ἀλλά ἐδῶ ἔχουμε καί μιά ἐξατομίκευση δέν εἶναι γιά ὅλους. Αν δεν κάνεις γιά δήμαρχος, καί γίνεις δήμαρχος, θα καταστρέψεις την πόλη. Αν δέν κάνεις για δάσκαλος, και γίνεις δάσκαλος, θά καταστρέψεις τα παιδιά. Αν δεν κάνεις γιά ἱερέας, καί γίνεις ἱερέας, θα καταστρέψεις το ποίμνιο. Πρέπει να ἔχουμε λοιπόν ἕνα γνῶθι σαυτόν, μία αὐτογνωσία, να ξέρουμε τί δυνατότητες ἔχουμε, καί νά μή προσπαθοῦμε νά βγοῦμε ἔξω ἀπό αὐτές. 

   Ωστόσο, επανέρχομαι στο θέμα και κλείνω. 

   Ὁ Ἀδάμ, εἴτε ἀπουσίαζε εἴτε δέν ἔλαβε μέρος στον διάλογο, είχε μερίδιο ευθύνης. Ὅπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, «πολλὴ καὶ τοῦ ἀνδρὸς ἡ ῥαθυμία· ἐχρὴν ἔναυλον ἔχοντα τοῦ Θεοῦ τὴν ἐντολήν». (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία IC', PG 53, 130)

   Πολλή ἦταν καί τοῦ ἀνδρός ή ραθυμία· ἔπρεπε νά ἔχει απλό μέσα του πού νά ἀντηχεῖ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Καί τοῦ Ἀδάμ ή ραθυμία, ή πνευματική τεμπελιά, δέν ήταν λίγη· ήταν πολλή· ἔπρεπε νά ἔχει συνέχεια έναυλον, νά ἠχεῖ δυνατά μέσα στα αυτιά του, τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά επειδή τεμπέλιασε, ἀκηδίασε, ἔμεινε αργός καί δέν ἀντέδρασε, γι' αυτό κατέληξε στα γνωστα ολέθρια αποτελέσματα. 

   Ἀλλά, πρῶτα ὁ Θεός, θα συνεχίσουμε.  

Κυριακή, 25 Μαρτίου 1984

47η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.