†.Καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεός· οὐ καλὸν εἶναι τὸν ἄνθρωπον μόνον· ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν κατ' αὐτόν» (Γέν. 2, 18). Καί εἶπε ὁ Κύριος ὁ Θεός: Δέν εἶναι καλό πράγμα νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος μόνος του· πρέπει να δημιουργήσουμε καί κάποιον ὅμοιο μέ ἐκεῖνον, πού νά εἶναι βοηθός του.
Βεβαίως, γιά τή δημιουργία τῆς γυναίκας ἤδη μιλήσαμε, παιδιά, ὅταν πιο μπροστά τό ἱερό κείμενο μᾶς ἔλεγε ὅτι ὁ Θεός «ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς» (Γέν. 1, 27). Αὐτό, ἄν θυμόσαστε, τό ἀναλύσαμε πέρυσι, στα περσινα μας μαθήματα. (Βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 150, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2018, σ. 69 κ.ε.) Ἐδῶ, ὅπως τό καταγράφει ἡ Ἁγία Γραφή, δέν πρόκειται βεβαίως νά μᾶς ξαναπεῖ γιά τή δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά ἔρχεται νά μᾶς περιγράψει μέ λεπτομερή τρόπο την δημιουργία τῆς γυναίκας, καί ἀκριβῶς αὐτό εἶναι τό ἐνδιαφέρον.
Δηλαδή λέει ἐκεῖ ὅτι ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνδρα καί τή γυναίκα· ἔκανε τόν ἄνθρωπο, ἄνδρα καί γυναίκα. Αυτό σημαίνει ὅτι καί ἡ γυναίκα καί ὁ ἄνδρας εἶναι ἄνθρωποι. Πῶς ἔγινε ὅμως ἡ γυναίκα, αὐτό δέν μᾶς τό εἶχε περιγράψει· μᾶς εἶπε μόνο γιά τόν Ἀδάμ, ὅτι ὁ Θεός πῆρε χῶμα ἀπό τή γῆ. Θυμόσαστε πού εἴχαμε πεῖ πέρυσι ὅτι ἡ σωματική κατασκευή τοῦ Ἀδάμ δέν ἀποτελεῖται παρά από υλικά που συναντοῦμε μέσα στη δημιουργία. (Βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 21ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2018, σ. 230 κ.ε.) Αλλά καί ἡ ψυχή του εἶναι ἀποτέλεσμα ίδιαίτερης δημιουργικῆς πράξεως, κτίσμα ὅμως· ὁ Θεός «ἐνεφύσησε» καί ἔκανε τόν πρῶτο ἄνθρωπο. (Βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μαθήματα 23ο και 240)
Ἡ Εὔα ὅμως πῶς ἔγινε, ἀφοῦ δημιουργήθηκε ἐκ τῶν ὑστέρων; Αὐτό, ὅπως σᾶς ἐξήγησα, ἔρχεται τώρα νά μᾶς τό περιγράψει ἡ Ἁγία Γραφή.
Πάντως, ὅταν λέει ἐδῶ εἶπε ὁ Θεός· δέν εἶναι καλό νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος μόνος του· ἄς δημιουργήσουμε σ' αυτόν βοηθό, πού νά εἶναι ὅμοιος μέ τόν Ἀδάμ, δείχνει ὅτι πάλι ὁ Θεός ἀποφασίζει γιά τήν γυναίκα, ὅπως ἀκριβῶς εἶχε ἀποφασίσει καί γιά τόν Αδάμ. Μέ ἄλλα λόγια, βλέπουμε ὅτι λέει κι ἐδῶ τό «ποιήσωμεν». Ὅπως τό εἶπε γιά τόν ἄνδρα, τό λέει τώρα καί γιά τήν γυναίκα «ποιήσωμεν»!
Ἐξηγούσαμε πέρυσι ὅτι ὁ Ἀδάμ εἶναι δημιούργημα καί τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος. Αλλά ἐδῶ τώρα τί λέει; ὅτι καί ἡ γυναίκα εἶναι δημιούργημα καί τῶν τριῶν προσώπων τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Βεβαίως, ὅταν ὁ Θεός δημιουργεῖ, δέν δημιουργεῖ μόνο ὁ Πατήρ ἤ μόνο ὁ Υἱός ἤ μόνο τό Πνεῦμα τό Ἅγιο· καί τά τρία πρόσωπα δημιουργοῦν, ἐπειδή ὁ Θεός εἶναι μία ουσία, εἶναι ἕνας. Ἔτσι, χρησιμοποιεῖ τό ρημα «ποιήσωμεν», σε πληθυντικό αριθμό, τόσο διότι θέλει να δείξει καί νά παρουσιάσει τό τριαδικόν τῆς Θεότητος, τό ὁποῖο θά κατανοηθεῖ καί θά ἀποκαλυφθεῖ στην Καινή Διαθήκη, ὅσο καί διότι θέλει να δείξει τήν τιμητική κατασκευή τῆς γυναίκας, πού εἶναι ἴσης ἀξίας μέ τήν τιμητική κατασκευή τοῦ ἄνδρα. (Τήν πατερική τριαδολογική ἑρμηνεία τοῦ «ποιήσωμεν» συναντοῦμε σέ ἕνα πλῆθος πατερικῶν ὑπομνημάτων. Βλ. Μ. Βασιλείου, Περὶ τῆς ἀνθρώπου κατασκευῆς, Α΄, PG 30, 13Β: «Νῦν μέντοι ποιήσωμεν, ἵνα γνωρίσῃς Πατέρα, Υἱὸν καὶ Ἅγιον Πνεῦμα», καί στο Εἰς τὴν Ἑξαήμερον, ὁμιλ. Θ', PG 29, 205ABC. Θεοδωρήτου, Εἰς τὰ ἄπορα τῆς Θείας Γραφῆς κατ' ἐκλογήν, PG 80, 101: «Ὀλιγάκις δὲ πληθυντικῶς τὴν διάλεξιν σχηματίζει, τῶν τῆς Τριάδος προσώπων ἐμφαίνοντο τὸν ἀριθμόν». Αγ. Γρηγορίου Νύσσης, Εἰς τῆς Γραφῆς ῥήματα ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ' εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν, Α', PG 44, 260BC: «Οὐκ εἶπεν "ποίησον", ἀλλὰ "ποιήσωμεν ἄνθρωπον", ἵνα νοήσῃς τὴν δεσποτείαν, ἵνα μὴ τὸν Πατέρα ἐπιγινώσκων, τὸν Υἱὸν ἀγνοῇς, ἵνα εἰδῇς ὅτι Πατὴρ ἐποίησε δι᾿ Υἱοῦ καὶ Υἱὸς ἐκτίσατο πατρώω θελήματι». Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλ. Η', PG 53, 93, και στο PG 53, 71: «Οὐδὲ γὰρ προστακτικῶς εἶπε ποίησον, ὡς ὑποδεστέρῳ ἢ ὡς ἐλάττονι κατὰ τὴν οὐσίαν, ἀλλὰ μετὰ πολλῆς ἰσοτιμίας ποιήσωμεν». Αγ. Θεοφίλου Αντιοχείας, Πρὸς Αὐτόλυκον, 2, PG 6, 1081: «Οὐκ ἄλλῳ δέ τινι εἴρηκε ποιήσωμεν, ἀλλὰ τῷ ἑαυτοῦ Λόγῳ καὶ τῇ ἑαυτοῦ Σοφία». Θεοδωρήτου Κύρου, Εἰς τὰ άπορα τῆς Θείας Γραφῆς κατ' ἐκλογήν, PG 80, 101C. Βασιλείου Σελευκείας, Εἰς τὸν Ἀδάμ, Λόγος Β', PG 85, 44C. Μ. Αθανασίου, Λόγος κατὰ Ἑλλήνων, 46, PG 25, 93. κ.ά.)
Γι' αὐτό, λέει ἐδῶ ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «ἵνα μάθῃ ὁ Ἀδὰμ ὅτι ὁμότιμον αὐτῷ τὸ ζῷον μέλλει εἶναι τὸ διαπλαττόμενον». Ἐδῶ ζῶον εἶναι ἡ γυναίκα· ζῶον μέ τήν ἔννοια ζωντανό ὄν, ὅτι ἔχει ζωή· ὄχι ὅτι εἶναι ζῶο, κτήνος. Νά μάθει ὁ Ἀδάμ δηλαδή ὅτι ἡ γυναίκα εἶναι ὁμότιμη μέ τόν ἴδιο· εἶναι τῆς ἴδιας τιμῆς, τῆς ἴδιας ἀξίας. «Διὰ τοῦτο καθάπερ ἐπ' αὐτοῦ ἔλεγε, Ποιήσωμεν, οὕτω καὶ νῦν φησι, Ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν κατ' αὐτόν» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία ιδ', PG 53, 116, 11-15). Ὅπως τότε ἔλεγε να κάνουμε, ἔτσι καί τώρα λέει νά κάνουμε, καί στόν Ἀδάμ καί στήν Εὔα.
Τί λέει ἐδῶ ὁ Θεός; Ὁ Θεός λέει ὅτι δέν εἶναι καλό ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι μόνος. Τί σημαίνει αυτό;
Ἐδῶ θά ἤθελα νά προσέξετε.
Ἐδῶ ὑπῆρχε ἡ ἀνάγκη στόν ἄνθρωπο, στόν Ἀδάμ, νά ἔχει μία ὁμοειδή κοινωνία· δηλαδή ὁ ἄνθρωπος να ἔχει μία κοινωνία μέ κάποιον ἄλλον ἄνθρωπο. Βέβαια, ὁ Ἀδάμ εἶχε μία κοινωνία μέ τόν Θεό· άλλά αὐτή ἡ κοινωνία ἦταν ἄλλης διαστάσεως. Φυσικά ὁ ἄνθρωπος, γενικά, θά ἔχει κοινωνία μέ τόν Θεό, ὅπως καί ὁ Θεός μέ τόν ἄνθρωπο. Αὐτό ὅμως φαίνεται ὅτι δέν εἶναι ἐπαρκές γιά τόν ἄνθρωπο. Βεβαίως, τα τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος ἔχουν κοινωνία μεταξύ τους. Αλλά, ἐάν ἔχει κοινωνία ὁ Πατήρ μέ τόν Υἱό, καί ὁ Υἱός μέ τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, τά πρόσωπα αὐτά εἶναι ὁμότιμα· εἶναι Θεός ὁ Πατήρ, Θεός καί ὁ Υἱός, Θεός καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Ἡ κοινωνία τους λοιπόν εἶναι κοινωνία ὁμοειδής καί ὁμότιμος, επειδή καί τά τρία πρόσωπα εἶναι Θεότητα. (Βλ. μεγ. Βασιλείου, Επιστολή 38,4, PG 32, 332D-333A: «Οὐ γὰρ ἐστιν ἐπινοῆσαι τομὴν ἢ διαίρεσιν κατ᾽ οὐδένα τρόπον, ὡς ἢ Υἱὸν χωρὶς Πατρὸς νοηθῆναι, ἢ τὸ Πνεῦμα τοῦ Υἱοῦ διαζευχθῆναι· αλλά τις ἄρρητος καί ἀκατανόητος ἐν τούτοις καταλαμβάνεται καί ἡ κοινωνία καί ἡ διάκρισις»)
Θα μπορούσαμε λοιπόν νά ποῦμε ὅτι ὁ Ἀδάμ δέν θά εἶχε καί πάρα πολλή ἄνεση στην κοινωνία του μέ τον Θεό –ὅσο καί ἄν μοιάζει αυτό περίεργο– ὅση θά είχε στην κοινωνία του μέ ἕναν ἄνθρωπο. Ἦταν ἀνάγκη λοιπόν να έχει μία κοινωνία καί μέ ἕναν ἄνθρωπο. Μ' αὐτή τήν ἔννοια ὁ Θεός εἶπε ὅτι δέν εἶναι καλό ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι μόνος του,
Αυτό δείχνει ὅτι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν θά εἶναι μόνο ἕνας ἄνθρωπος μέ τόν Θεό, ἀλλά ἐκεῖ θά εἶναι πολλοί άνθρωποι, θά εἶναι ὅλοι οἱ Ἅγιοι.
Υπάρχει μια λαϊκή παροιμία που λέει: Μόνος σου; οὔτε στον Παράδεισο!... Δηλαδή, ὁ Παράδεισος δὲν εἶναι Παράδεισος ὅταν εἶσαι μόνος σου, ἐνῶ ἦ κοινωνία τῶν ἀνθρώπων εἶναι κάτι πού κάνει καί τόν τόπο ακόμη Παράδεισο.
Σημειώστε ὅτι στην Κόλαση δέν θά ὑπάρχει κοινωνία. Δηλαδή οἱ κολασμένοι στην Κόλαση δέν θά ἔχουν κοινωνία μεταξύ τους. Καί λέω δέν θά ἔχουν διότι ἀκόμη ἡ Κόλαση δέν ἐνεργεῖται, ἀφοῦ δέν ἔχει πάει κανείς ἀκόμη στήν Κόλαση. Καί στόν Ἅδη, ἄν θέλετε, δέν ὑπάρχει κοινωνία μεταξύ τῶν ψυχῶν. Ὅσες ψυχές εἶναι ἐκεῖ δέν δέχονται τή χάρη τοῦ Θεοῦ, τό φῶς τοῦ Θεοῦ, τή δόξα τοῦ Θεοῦ.
Εἶναι φοβερό πράγμα, παιδιά, ἡ ἀπουσία αὐτῆς τῆς κοινωνίας! Αλλά στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ θά ὑπάρχει ἡ κοινωνία τῶν Ἁγίων μεταξύ τους, ἀλλά καί μέ τόν Θεό. Αὐτό ἔχει πάρα πολλή σημασία. Θά ὑπάρχει δηλαδή μιά κοινωνία οριζόντια και κάθετη. Ὅπως ἀκριβῶς καί μέσα στήν Ἐκκλησία, ἔχουμε μία κοινωνία οριζόντια και κάθετη.
Ποιά εἶναι ἡ ὁριζόντια; Εἶναι ἡ κοινωνία μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους. Καί ποιά εἶναι ἡ κάθετη; Εἶναι ἡ κοινωνία μέ τόν Θεό. Ποτέ δέν μπορεῖ νά πεῖ ὁ ἄνθρωπος ἐγώ θέλω νά ἔχω κοινωνία μόνο μέ τόν Θεό, καί δέν μ' ἐνδιαφέρει τί κάνουν οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι. Αὐτό εἶναι ἔξω ἀπό τήν πραγματικότητα πού λέγεται Ἐκκλησία· διότι ἡ σωτηρία εἶναι μέσα στήν Ἐκκλησία. Καί ἀνάμεσα σέ ὅλα τά ἄλλα στοιχεία που συνιστούν τη σωτηρία μας μέσα στήν Ἐκκλησία εἶναι καί αὐτό τό στοιχεῖο, ὅτι δέν μπορεῖς νά σωθεῖς μόνος σου· πρέπει να σωθεῖς μαζί μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους, καί δέν μπορεῖς νά μήν ἔχεις κοινωνία μαζί τους. (Γιά τόν ἀνθρωποκεντρισμό πού ἐπικρατεῖ στόν Παπισμό και τήν ἀτομοκρατία στον Προτεσταντισμό, σέ ἀντιδιαστολή πρός τήν Ὀρθοδοξία, βλ. ἁγ. Νεκταρίου Πενταπόλεως, Αἱ Οἰκουμενικαὶ Σύνοδοι, ἐκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1972, σ. 73)
Θυμηθεῖτε ἀκόμη καί ἐκείνη τήν ἐρώτηση πού ἔκανε ὁ νομικός στόν Κύριο γιά τό ποιές εἶναι οἱ μεγάλες ἐντολές. Ὁ Κύριος τί εἶπε; «ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου... καὶ τὸν πλησίον σου» (Ματθ. 22, 34-40. Λουκᾶ 10, 26). Γιατί δέν εἶπε μόνα «ἀγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου» καί νά παραλείψει «καὶ τὸν πλησίον σου»; Διότι εἶναι δύο ἐντολές πού εἶναι σπουδαῖες· δέν μπορεῖ νά σταθεῖ ἡ μιά χωρίς τήν ἄλλη.
Ὥστε λοιπόν, ὅταν ἐδῶ λέει ὁ Θεός ὅτι δέν εἶναι καλό πράγμα ὁ ἄνθρωπος νά εἶναι μόνος, σημαίνει ὅτι ἔπρεπε νά ὑπάρξει κοινωνία ὁμοειδής στον Αδάμ.
Ἔτσι, οἱ ἄνθρωποι πιά –ἡ πρώτη κοινωνία, ὁ Αδάμ καί ἡ Εὔα, καί τά παιδιά τους αργότερα, αλλά και οἱ ἀπόγονοί τους– μαζί μέ τόν Θεό συνιστοῦν τήν Ἐκκλησία, συνιστοῦν τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Γι' αυτό στό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως γράφει: «ἰδοὺ ἡ σκηνὴ τοῦ Θεοῦ μετὰ τῶν ἀνθρώπων, καὶ σκηνώσει μετ' αὐτῶν, καὶ αὐτοὶ λαὸς αὐτοῦ ἔσονται, καὶ αὐτὸς ὁ Θεὸς μετ' αὐτῶν ἔσται» (Αποκ. 21, 3). Νά, ἡ σκηνή τοῦ Θεοῦ μαζί μέ τούς ἀνθρώπους, καί θά κατοικήσει μαζί μέ αυτούς, καί αὐτοί θα είναι λαός Του, καί ὁ ἴδιος ὁ Θεός θά είναι μαζί τους.
Ὥστε βλέπουμε ἐδῶ, παιδιά, πολύ καθαρά ὅτι αὐτή ἡ κοινωνία ἦταν ἀναγκαιότατη.
Και λέει στη συνέχεια: «ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν κατ' αὐτόν» (Γέν. 2, 18). Ἄς δημιουργήσουμε για χάρη του βοηθό ὅμοιο μ' αὐτόν. Ἐδῶ, σ' αυτήν τή φρασούλα, μᾶς ἀναφέρει τά γνωρίσματα αὐτοῦ τοῦ νέου ὄντος, δηλαδή τῆς γυναίκας. (Πρῶτος σκοπός τοῦ γάμου εἶναι ἡ ἀλληλοβοήθεια τῶν συζύγων γιά τή θέωση· εἶναι ἐκεῖνο πού εἶπε ὁ Θεός γιά τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα, «ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν κατ' αὐτόν». Αὐτό τό «κατ' αὐτόν» σημαίνει νά εἶναι ὅμοιος μέ τόν Ἀδάμ, δηλαδή ἄνθρωπος αναμφισβήτητα θά μποροῦσε νά κάνει καί ἕνα ζῶο πού νά ἐξυπηρετεῖ τόν Ἀδάμ Αλλά λέει νά τόν κάνουμε νά εἶναι βοηθός. Σε τί; Στό να σωθοῦν καί νά θεωθοῦν. (π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Το μυστήριο τοῦ Γάμου, Ὁμιλία 4η, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2011, σ. 133.) Βλ. Α' Κορ. 7, 14, καί ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς Γένεσιν, Ὁμιλ. 15, PG 53, 122. Πρβλ. Παναγ. Τρεμπέλα, Δογματική Γ΄, ἔκδ. Ὁ Σωτήρ, Ἀθῆναι 1981, σ. 324)
Τί σημαίνει το «κατ' αὐτόν»;
Σημαίνει ὅτι ἡ κατασκευή τῆς γυναίκας θά εἶναι σύμφωνα μέ τήν κατασκευή του Αδάμ δηλαδή θά εἶναι καί ἡ γυναίκα πλήρης και τέλειος ἄνθρωπος. Δέν θά ὑστερεῖ ἡ γυναίκα, ὡς δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, ἔναντι τοῦ Ἀδάμ. Σέ τίποτα δέν θά ὑστερεῖ. Πλήρης καί τέλειος ἄνθρωπος θά εἶναι ἡ γυναίκα, αὐτό τό ὂν πού θά ἔκανε δίπλα στον Αδάμ. Καί μάλιστα θά εἶναι «κατ' αὐτόν», δηλαδή ἀπολύτως ὅμοια ὄντα. Απολύτως! Ὁ ἄνδρας ἄνθρωπος, ἡ γυναίκα ἄνθρωπος. (Ἡ ἀπόλυτη ισοτιμία ανδρός καί γυναικός πῆρε σάρκα και ὀστᾶ μόνο στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας, βασισμένη στα λόγια του ἀποστόλου Παύλου: «οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Γαλ. 3, 28)
Βλέπετε πόσο ἐπιμένω στο σημεῖο αὐτό; Ἐπιμένω διότι μέσα στήν Ἱστορία ἔχουν γίνει καταχρήσεις. Κατάχρηση εἶναι νά θεωρεῖται ὅτι ἡ γυναίκα δέν εἶναι ἄνθρωπος. Στήν ἀρχαιότητα οἱ Λατίνοι θεωροῦσαν τή γυναίκα αντικείμενο, res, πράγμα!
Αλλά ὑπέρβαση καί ὑπερβολή εἶναι κι ἐκεῖνο πού ζοῦμε σήμερα, τό νά θέλει δηλαδή ἡ γυναίκα να μοιάζει μέ τόν ἄνδρα παραπάνω ἀπό ἐκεῖνο πού ὁ Θεός ἔχει ορίσει! Καί ναί μέν ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα εἶναι ισότιμοι ἔναντι τοῦ Θεοῦ, ἀλλά αυτό δεν σημαίνει ὅτι καί οἱ ρόλοι πού θα παίξουν εἶναι ἴδιοι· οἱ ρόλοι τους εἶναι διαφορετικοί.
Ἐπί παραδείγματι, ἐγώ εἶμαι ἱερέας, καί ἔχω νάπαίξω ἕναν ρόλο –ἐπιτρέψτε μου νά τό πῶ μ' αὐτήν τήν ἔκφραση. Ὁ λαϊκός ἔχει μία ἄλλη θέση. Δέν σημαίνει μ' αὐτό ὅμως ὅτι ἐγώ καί ὁ λαϊκός δέν εἴμαστε ἄνθρωποι. Εἴμαστε μέν ἄνθρωποι, οἱ ρόλοι μας ὅμως εἶναι διαφορετικοί. Ὁ πατέρας ἄνθρωπος εἶναι, καί τό παιδί του ἄνθρωπος εἶναι· ἀλλά ὁ πατέρας ἔχει να παίξει ἕναν ρόλο, τόν ρόλο του πατέρα καί ἡ μάνα ἔχει ἕναν ἄλλον ρόλο, αὐτόν τῆς μάνας· ἀλλά καί τό παιδί ἔχει τόν ρόλο τοῦ παιδιοῦ.
Σήμερα ἡ γυναίκα, επειδή πάσχει ἀπό ἕνα αἴσθημα μειονεκτικότητος –αὐτό πού καταστάλαξε μέσα της ἀπό τούς αἰῶνες, καί ὄχι ἀσφαλῶς ἀπό χριστιανική πηγ–- νιώθει ὅτι ὑστερεῖ ἔναντι τοῦ ἀνδρός, καί θέλει να μιμηθεῖ τόν ἄνδρα σε ρόλους πού δέν εἶναι δικοί της.
Τό νά θέλει νά βγαίνει ἔξω νά ἐργάζεται, αὐτό εἶναι μία απόπειρα να μιμηθεῖ τόν ἄνδρα. Ἔφθασε ναπεῖ ὅτι θά γίνει και στρατιωτίνα καί χωροφυλακίνα!...Ναί, θά γίνει στρατιωτίνα και χωροφυλακίνα, αλλά θά πρέπει να κάνει και μερικά πράγματα δύσκολα γιά τή φύση της, πού ἐκεῖ μετά ἡ γυναίκα... ὑποχωρεῖ, οπισθοχωρεῖ. Θα πρέπει να φυλάξει σκοπιά, να κινηθεῖ ὅπως οἱ ἄνδρες, να σηκώσει βάρη καί τά λοιπά... Μά, οὔτε ὁ ρόλος της, οὔτε ἡ κατασκευή της είναι γι' αυτά τα πράγματα. Δέν εἶναι ἡ κατασκευή της· πως να το κάνουμε; πῶς νά γίνει; Ε, αὐτό κάποιες γυναῖκες δέν μποροῦν νά τό ἀντιληφθοῦν.
Σᾶς τό λέω, καί σᾶς τό ἔχω πεῖ πολλές φορές, ὅτι κάποτε αὐτό θά πρέπει νά τό καταλάβετε, ἄν θέλετε να λέγεστε χριστιανές κοπέλες.
Τί θά πεῖ βοηθός; Λέει: «ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν κατ' αὐτόν». Τί σημαίνει ὅτι θά γινόταν βοηθός στόν Αδάμ; Σέ τί βοηθός;
Αὐτό τό βοηθός, παιδιά, ἔχει τίς ἑξῆς σημασίες.
Βεβαίως, πρῶτα πρῶτα, στό νά ὑπάρξει μία κοινωνία ανάμεσα στους δύο αὐτούς ἀνθρώπους –ὅπως ἀκριβῶς μπορεῖ νά εἶναι καί δύο φίλοι τοῦ ἴδιου φύλου, δύο ἄνδρες ἤ δύο γυναῖκες, πού ἔχουν μιά κοινωνία, μία φιλία. Αὐτή ἡ κοινωνία, ἄνδρα και γυναίκας, εἶναι σπουδαία, πάρα πολύ σπουδαία. Εἶναι, θά ἔλεγα, ἴσως τό πρῶτο σημεῖο καί τό κυριότατο αὐτή ἡ κοινωνία. Τά ἄλλα πού θά σᾶς πῶ πιό κάτω εἶναι σπουδαῖα, ἀλλά αὐτό ὅμως νομίζω ὅτι εἶναι τό σπουδαιότερο ἀπ' ὅλ · νά ἔχουν μιά κοινωνία.
Ἐδῶ ὅμως ὑπάρχει μία διαστροφή. Πάρα πολλοί ἄνθρωποι, ἐπειδὴ ἴσως ἀπογοητεύθηκαν ἀπό ἄλλους ἀνθρώπους, θά ἤθελαν νά ζήσουν μία κοινωνία με τα ζώα, (Ἐδῶ πολύ ταιριάζει ή χαρακτηριστική φράση του Μενέλαου Λουντέμη, Γνώρισα τούς ἀνθρώπους, καί ἀγάπησα τά ζῶα!)
Βλέπετε, συντηροῦν ἕνα σκυλάκι, μία γατούλα, καί τό φροντίζουν μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, πού εἶναι εξωφρενικό καί ἐξοργιστικό! Μπορεῖ νά εἶναι ἕνας ἄνδρας, μία γυναίκα. Ἔχουν κλειδωμένη την πόρτα τοῦ σπιτιοῦ τους, δέν ἔχουν κοινωνία μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους, θέλουν νά εἶναι μόνοι τους, καί νά ἔχουν ἕνα σκυλάκι, νά τό ταΐζουν καί τό ποτίζουν πιό πολύ καί ἀπό ὅ,τι ἕνα μωρό παιδάκι! Καί ἄν ἀρρωστήσει... γιατρούς και γιατρικά!
Ὑπάρχουν δέ καί κλινικές σκύλων –ἴσως νά τό ἔχετε υπόψη σας αυτό το πράγμα– καί εἰδικές τροφές καί εἰδικά αξεσουάρ –νά τό πῶ καί ἔτσι– κι ἄλλα πολλά! Μάλιστα, πολλές φορές βγάζουν περίπατο τά σκυλιά αυτά, αγοράζουν από το περίπτερο σοκολάτα... και μπροστά στα μάτια τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, προκλητικότατα, θα δώσουν τη σοκολάτα στο σκυλί!
Αὐτοί οἱ ἄνθρωποι ζοῦν μία κοινωνία διαστροφῆς. Δέν σημαίνει βέβαια ότι καί μέ τά ζῶα δέν μποροῦμε νά ἔχουμε μιά κοινωνία καί μ' αυτά ἔχουμε κάποια κοινωνία. Μάλιστα ὁ ἀγαθός ἄνθρωπος αἰσθάνεται πολύ ὡραῖα καί μέ τά ζῶα. Ἄς τό ποῦμε, μιλάει μέ τά ζῶα ὁ ἄνθρωπος! Πῶς μιλάει μέ τά ζῶα; Νά, θά χαϊδέψει τον σκύλο του, την κατσίκα του, τόν γάιδαρό του... Πῶς νά σᾶς τό πῶ...
Μάλιστα οἱ ἀγρότες, πού ζοῦν μέ τά ζωντανά τους, τὰ ἀγαποῦν πάρα πολύ. Ὁ τσοπάνης, για παράδειγμα, μέ τά πρόβατά του, μέ τίς κατσίκες του, ἔχει μια κοινωνία. Βεβαίως δέν εἶναι μία πλήρης και τέλεια κοινωνία, ὅπως μιλᾶμε τόση ὥρα, ἀλλά εἶναι ὅμως μία κοινωνία.
Τό ἴδιο καί μέ τά πουλιά.
Ἀκόμη καί μέ τά φυτά μπορεῖ νά ἔχουμε μία κοινωνία!
Ἂν ἔχουμε γλάστρες, παρατηροῦμε πῶς μεγαλώνουν τα λουλούδια. Ἔχετε πανσέδες; Ἀσφαλῶς θά ξέρετε τούς πανσέδες. Οἱ πανσέδες μοιάζουν σαν προσωπάκια. Ὅπως ἀνοίγουν καί σέ κοιτάζουν, εἶναι σάν να σου λένε Καλημέρα! (Ο Κάρολος Λινναῖος (1707-1778), πατέρας τῆς Βοτανικῆς, συνήθιζε να βγαίνει στήν ἐξοχή καί νά χαιρετά τά ἀγριολούλουδα χτυπώντας τα τρυφερά μέ τό μπαστουνάκι του, λέγοντάς τα πώς τον ξεκούφαιναν μέ τίς φωνές τους!) Εἶναι μιά κοινωνία καί αυτό, είναι μια κάποια κοινωνία. Αλλά τό νά ἔχει κάποιος κοινωνία μόνο μέ τούς πανσέδες καί μέ τά λουλούδια ἤ μέ τούς παπαγάλους καί μέ τά καναρίνια, αὐτό εἶναι διαστροφή.
Ξέρετε ἐπίσης ὅτι κάποιοι εκκεντρικοί ἄνθρωποι κληροδοτούν χιλιάδες ἢ ἑκατομμύρια δολάρια στον παπαγάλο τους, στη γάτα τους καί στόν σκύλο τους;... Το ξέρετε αυτό;... Αὐτό εἶναι διαστροφή, παιδιά!
Λοιπόν, πρῶτο σημεῖο ἡ Εὔα ἔγινε βοηθός κατ' αὐτόν γιά νά ἀποτελεῖ μέ τόν Αδάμ κοινωνία.
Δεύτερο σημεῖο. Γιά ποιόν σκοπό ὁ Θεός ἔπλασε τόν Ἀδάμ; Γιά νά θεωθεῖ, δηλαδή νά ἀσκήσει τήν ἀρεττή, ν' ἀνεβεῖ ψηλά στήν πνευματική ζωή καί νά φθάσει στη θέωση. Ἡ Εὔα, ἀφοῦ ἦταν ἄνθρωπος, ἔπρεπε καί αυτή να φθάσει στη θέωση.
Αλλά ἡ Εὔα –ἐδῶ τώρα προσέξτε– ὄφειλε νά βοηθήσει τόν Ἀδάμ στον σκοπό γιά τόν ὁποῖο πλάστηκε· ἀλλά τό ἴδιο καί ὁ Ἀδάμ θά βοηθοῦσε τήν Εὔα στο να ἀνεβοῦν χέρι με χέρι τα σκαλοπάτια τῆς θεώσεως. (Ένα πολύ ὡραῖο ποίημα τοῦ Βερίτη λέει: Μαζί θα περπατήσουμε χέρι μέ χέρι, στο δρόμο τοῦτο πού στη θέωση θά μᾶς φέρει. (Ἅπαντα Ποιήματα, ἐκδ. Δαμασκός, Ἀθῆναι 1982, σ. 131)
Αὐτός εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖος σκοπός, παιδιά, τό νά βροῦν τό νόημα τῆς ὑπάρξεώς τους, καί μέσα σ' αὐτή τήν κοινωνία τους νά ἀρχίσουν νά ἀνεβαίνουν τα σκαλοπάτια τῆς θεώσεως.
Κι ἐδῶ ὅμως ἔχουμε μία διαστροφή σήμερα. Βλέπετε, πολλές φορές, ἡ παρέα μας, πού εἶναι μία κοινωνία, κάποτε μᾶς καταστρέφει μᾶς καταστρέφει και μᾶς στέλνει στην Κόλαση! Καί ἄν θέλετε, σέ μιά στενότερη κοινωνία, μέσα στόν γάμο, ἀντί ἡ γυναίκα νά βοηθήσει τόν ἄνδρα γιά τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, τόν στέλνει στην Κόλαση! Καί ἀντίστροφα ὁ ἄνδρας, ἀντί να βοηθήσει τή σύζυγό του γιά τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, τήν σπρώχνει στην Κόλαση! Ὅλα αὐτά, ὅπως βλέπετε, εἶναι διαστροφές.
Τρίτο σημεῖο. Ἡ Εὔα δημιουργήθηκε ἐν ὄψει τῆς πτώσεως.
Ὁ Θεός εἶναι παντογνώστης και προγνώστης. Γιά τόν Θεό δέν ὑπάρχει χρόνος. Ἐκεῖνο πού μᾶς ἐμποδίζει νά γνωρίζουμε τί θά γίνει σέ λίγο εἶναι τό φαινόμενα τοῦ χρόνου. Ὅταν δέν ὑπάρχει ὁ χρόνος, τότε δέν ἐμποδιζόμαστε νά γνωρίζουμε το κάθε τί. Γιά τόν Θεό δὲν ὑπάρχει χρόνος· ἄρα λοιπόν ὁ Θεός γνωρίζει το μέλλον. Μόνος ὁ Θεός γνωρίζει το μέλλον. Λοιπόν, γνώριζε ὁ Θεός ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι θά ἁμάρταναν, καί ἁμαρτάνοντας θά εἰσερχόταν ὁ θάνατος στή ζωή τῶν ἀνθρώπων, καί ἔτσι θα ματαιωνόταν ὅλο τό σχέδιο τῆς δημιουργίας.
Γι' αυτό τώρα, παιδιά, ὁ Θεός δημιουργεῖ τόν ἄν δρα καί τή γυναίκα, προπαρασκευαστικά τρόπον τινά, για να φτάσουν στην κοινωνία τοῦ γάμου. Ὄχι μόνο στήν ἁπλή κοινωνία, αὐτήν πού ἔχουν οἱ ἄνθρωποι μεταξύ τους, ἀλλά νά προχωρήσουν καί στήν κοινωνία τοῦ γάμου, καί μέσα ἐκεῖ νά ἀποκτήσουν παιδιά. Αὐτό σημαίνει ὅτι, πεθαίνοντας αὐτοί, θά ἄφηναν ἀπογόνους. Ἔτσι, ἡ δημιουργία, ὅλο αυτό τό σύμπαν πού ὁ Θεός ἔκανε γιά τόν ἄνθρωπο, δέν θά ἦταν μία δημιουργία μάταιη· πού γιά μιά στιγμή ὁ ἄνθρωπος ἁμαρτάνει, πεθαίνει, καί ὅλα πηγαίνουν χαμένα.
Βλέπουμε ἐδῶ τήν σοφία τοῦ Θεοῦ!
Καί, τέλος, τέταρτη περίπτωση. Ὁ Θεός δημιουργεῖ τήν Εὔα, ὥστε αὐτοί οἱ δύο ἄνθρωποι, ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα, νά ἀναπτύξουν τήν ἀγάπη καί τήν ἀλληλεξάρτηση, καί στήν εὐρύτερη κοινωνία, ἀλλά καί στόν γάμο μέσα.
Δηλαδή, γιά νά τό καταλάβετε, ἐάν ὁ Ἀδάμ ἔμενε μόνος του, καί ὁ Θεός ἀποφάσιζε να κάνει καί ἄλλους ἀνθρώπους καί τούς δημιουργοῦσε ὅπως δημιούργησε τόν Ἀδάμ, πιθανότατα δέν θά ὑπῆρχε μία στενή σχέση ἀγάπης ανάμεσά τους. Τώρα ὅμως ὁ Θεός δημιουργεῖ τήν Εὔα (θά τό δοῦμε λίγο πιό κάτω, ὅτι τήν ἔβγαλε ἀπό τήν πλευρά τοῦ Ἀδάμ, ἀπό τό εἶναι του, ἀπό τήν οὐσία του, καί αὐτό εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο) για να ὑπάρξει ἡ ἀγάπη, ν' αναπτυχθεῖ αὐτή ἡ ἀγάπη.
Παιδιά, ξέρετε τί εἶναι ἐκεῖνο πού θά μπορούσε νά μᾶς κάνει νά ἔχουμε ἀγάπη, ὄχι μόνο μέσα στόν γάμο, ἀλλά καί μέσα σε μια ευρύτερη κοινωνία; Εἶναι ἡ γνώση δύο πραγμάτων· ὅτι εἴμαστε ἐκ φύσεως ἀδελφοί, ὁμοούσιοι, ἀλλά καί ἐπί πλέον εἴμαστε ἀδελφοί, μέλη, πού ἀνήκουμε στό ἴδιο σῶμα τοῦ Χριστοῦ, τήνἘκκλησία. Δυό φορές ἀδελφοί!
Τό πρῶτο, εἴμαστε ἐκ φύσεως ἀδελφοί, γιατί, κοιτάξτε, ὅ,τι ἔχω ἔχετε, καί ὅ,τι ἔχετε ἔχω. Δηλαδή ὅ,τι ἔχουμε, τά μέλη μας, τά πάντα, ὅ,τι ἔχει ἕνας ἄνθρωπος, τό ἔχει καί ὁ ἄλλος δίπλα. Καί ἔχουμε τήν ἴδια ουσία· ὁ ἕνας κατάγεται από τόν ἄλλο. Τό ἀκούσατε αυτό πουεἶπα; ὁ ἕνας κατάγεται ἀπό τόν ἄλλο! Εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο! Τό ἀνακαλύψατε αυτό;
Σᾶς τό ἔχω πεῖ κι ἄλλη φορά πώς ἂν κάποτε άνακαλύψει ὁ ἄνθρωπος ὅτι ὁ ἄλλος ἄνθρωπος εἶναι ὁμοούσιός του, θά κάνει τή μεγαλύτερη ανακάλυψη στή ζωή του! Καί αὐτή ἡ ἀνακάλυψη δέν ἔχει νά κάνει μέ τό νά τή διαβάσουμε κάπου ἤ νά τήν ἀκούσουμε, ὅπως σᾶς τή λέω εγώ τώρα. Θα λέγατε αὐτή εἶναι ἡ σπουδαία ανακάλυψη;... Ναί, παιδιά, γιατί ἡ σπουδαιότητα τῆς ἀνακαλύψεως ἔγκειται στό νά τήν ἀνακαλύψεις βιωματικά, να συγκλονισθεῖς, να συγκινηθεῖς, καί νά πεῖς: Γιά κοίταξε... καί ὁ διπλανός μου εἶναι ἄνθρωπος!...
Αὔριο τό παιδάκι πού θά κρατάτε στα χέρια σας, το παιδάκι σας, θά τό βλέπετε καί θά λέτε: Τί εἶναι αὐτό;... Από που ἦρθε αὐτό τό παιδί;... Δικό μου εἶναι;... Τί θὰ πεῖ δικό μου.... Δηλαδή, ἦλθε από την ουσία σου το παιδάκι. Ἀπό τήν ουσία σου! εἶναι ὁμοούσιό σου!... Θ α συγκλονιστεῖτε καί θά μέ θυμηθεῖτε! Θα συγκλονιστείτε πραγματικά!
Αὐτή εἶναι ἡ φυσική μας διάσταση· εἴμαστε ἀδελφοί, ἔχουμε ὅλοι τήν ἴδια ουσία, εἴμαστε ὁμοούσιοι· πολυπρόσωποι, ἀλλά ὁμοούσιοι.
Ἡ ἄλλη μας συγγένεια εἶναι ὅτι κοινωνοῦμε ὅλοι τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ, καί συνεπῶς ἀνήκουμε τώρα καί σέ ἕνα ἄλλο σῶμα, στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ. Τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ ὅμως ξέρετε από ποῦ εἶναι; εἶναι ἀπό τή φύση τή δική μας πάλι, γιατί τό πῆρε από τήν Θεοτόκο, ἡ ὁποία εἶναι ἀπόγονος τοῦ Ἀδάμ. Αλλά αυτό τώρα τό σῶμα, πού παίρνουμε στη θεία Εὐχαριστία, εἶναι τό ἐξαγιασμένο σῶμα, ἑνωμένο μέ τήν Θεότητα· εἶναι τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι ὁ νέος Ἀδάμ, θά λέγαμε ὁ προπτωτικός Αδάμ, ὁ ἀνακαινισμένος Αδάμ. Καί ἔτσι ἡ παλαιά μας φύση ἀνακαινίζεται μέ τήν καινούργια φύση τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι πολύ σπουδαῖο· ἀποτελεῖ μυστήριο πραγματικά· ἕνα βαθύ μυστήριο... μυστήριο ἀγάπης!
Ὥστε βλέπουμε ἐδῶ ὅτι ὑπάρχει κι ἕνας τέταρτος λόγος γιά τήν παρουσία τοῦ ἄλλου ἀνθρώπου· ἡ ἀνάπτυξη τῆς ἀγάπης, ἀλλά καί τῆς ἀλληλοεξαρτήσεως.
Ποιός ἄνθρωπος μπορεῖ ποτέ νά πεῖ Εγώ μπορῶ νὰ ζῶ μόνος μου· εἶμαι αὐτάρκης· δέν ἔχω ἀνάγκη ἀπό κανέναν; Ποιός μπορεῖ νά τό πεῖ αὐτό; Ὁ ἕνας ἐξαρτᾶται ἀπό τόν ἄλλο. Κι ὅταν ὁ ἕνας ἐξαρτᾶται ἀπό τόν ἄλλο, παιδιά, αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό.
Ας δοῦμε τώρα πῶς δημιουργήθηκε ἡ γυναίκα.
«Καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς ἔτι ἐκ τῆς γῆς πάντα τὰ θηρία τοῦ ἀγροῦ καὶ πάντα τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἤγαγεν αὐτὰ πρὸς τὸν Ἀδάμ, ἰδεῖν τί καλέσει αὐτά καὶ πᾶν ὃ ἐὰν ἐκάλεσεν αὐτὸ Ἀδὰμ ψυχὴν ζῶσαν, τοῦτο ὄνομα αὐτῷ, καὶ ἐκάλεσεν Ἀδὰμ ὀνόματα πᾶσι τοῖς κτήνεσι καὶ πᾶσι τοῖς πετεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ καὶ πᾶσι τοῖς θηρίοις τοῦ ἀγροῦ· τῷ δὲ Ἀδὰμ οὐχ εὑρέθη βοηθὸς ὅμοιος αὐτῷ.» (Γέν. 2, 19-20)
Προκειμένου να δημιουργήσει ὁ Θεός τή γυναίκα, τήν Εὔα, καί νά καλύψει ἐκεῖνο τό «οὐ καλὸν εἶναι τὸν ἄνθρωπον μόνον», προβαίνει, παιδιά, σε μία ψυχολο ικότατη πράξη, μέθοδο. Παρακολουθῆστε.
Ὁδηγεῖ τά ζῶα στον Αδάμ, γιά νά τά ὀνοματίσει, νά τούς δώσει ὀνόματα να περάσουν από μπροστά του, νά ἀντιληφθεῖ ὅτι αὐτά εἶναι ανά ζεύγη, νά ἀντιληφθεῖ ὅτι δέν βρῆκε τελικά κάτι πού νά τοῦ μοιάζει, ν' αρχίσει νά λυπᾶται, νά αἰσθάνεται μία μοναξιά, και αἰσθανόμενος τή μοναξιά, τότε νά τοῦ προσφέρει ὁ Θεός τόν σύντροφο, τήν Εὔα.
Γιά νά καταλάβετε πόσο ψυχολογημένο εἶναι αὐτό, σᾶς λέω τοῦτο. Πότε, παρακαλῶ, θά δεχθεῖ ὁ ἄλλος πρόθυμα ἕνα πιάτο φαΐ πού θά τοῦ τό δώσουμε; ὅταν δέν πεινάει ἤ ὅταν πεινάει; Πότε θά δεχθεῖ εὐχαρίστως ἕνα ποτήρι νερό; ὅταν δέν διψᾶ ἤ ὅταν διψᾶ;
Μέ ἄλλα λόγια, καταλαβαίνετε ὅτι ἔπρεπε νά δημιουργηθεῖ μία ἀνάγκη ψυχολογική μέσα στόν Ἀδάμ, ἡ ἀνάγκη τῆς συντροφικότητος. Καί αὐτή ἡ ἀνάγκη ἡ ψυχολογική δημιουργήθηκε μέ τό νά ἀντιληφθεῖ ὅτι τό καθένα ἀπό τά ζῶα ἦταν ἄρρεν ἤ θῆλυ, ἀρσενικό ή θηλυκό, καί ὅτι δέν ἔμοιαζαν τοῦ Ἀδάμ κανένα! Τί κρίμα!... Ὅλα ὡραῖα εἶναι· ἀλλά ἐγώ δέν ἔχω σύντροφο! Δηλαδή δημιουργήθηκε μέσα του ἡ ἐπιθυμία, ὁ πόθος να αποκτήσει σύντροφο.
Μέ αὐτόν τόν τρόπο, παιδιά, ὁ Θεός δημιούργησε στόν ἄνθρωπο αὐτό τό αἴσθημα τῆς ἐπιθυμίας. Πολύ σπουδαῖο, πολύ σοφό αυτό! Βλέπετε πόσο ψυχολογημένα προχωρεῖ ὁ Θεός, πῶς προβαίνει τόσο σοφά!
Αλλά ὑπάρχει καί κάτι ἄλλο σ' αυτήν τήν πράξη τοῦ Θεοῦ, κατά τήν ὁποία ὁδηγεῖ τά ζῶα στον Αδάμ γιά νά τά ὀνοματίσει, καθώς μ' αὐτόν τόν τρόπο ἐξυπηρετεῖ ταυτόχρονα ὁ Θεός καί ἄλλους σκοπούς. Μέ τήν ἴδια μέθοδο εξυπηρετεῖ καί ἄλλους σκοπούς· ἤ τουλάχιστον, ἄν τό θέλετε, σκοπούς μελλοντικούς. Ποιούς; Τί; Τό κάνει γιά μᾶς, παιδιά γιά νά μάθουμε σήμερα μερικά πράγματα. Ἀκοῦστε λοιπόν.
Τό ὅτι ὁ Ἀδάμ ἔδωσε ὀνόματα στά ζῶα σημαίνει ὅτι ὁ Ἀδάμ εἶχε ἔναρθρο λόγο, δηλαδή μιλοῦσε, ἀφοῦ μποροῦσε νά λέει ἐσύ θά λέγεσαι λιοντάρι και λοιπά.Ἔδωσε, λέει ἡ Γραφή, σέ ὅλα τά ζῶα ὀνόματα. Ἐσένα θά σέ λένε λιοντάρι. Εσένα θά σέ λένε πρόβατο. Αὐτό δείχνει ὅτι εἶχε ἔναρθρο λόγο, δηλαδή ὁμιλία, μποροῦ σε νά μιλάει.
Εἶναι γνωστό ὅτι μόνο ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἔναρθρο λόγο. Κανένα ἄλλο ζῶο δέν ἔχει ἔναρθρο λόγο. Ξέρετε τί θά πεῖ ἔναρθρος. Λέμε: Πηγαίνω στήν ἐκκλησία. Δέν ἔχω μια κραυγή άναρθρη –τό ἀντίθετο δηλαδή–, ὅπως ἔχουν τά ζῶα, πού κραυγάζουν, αλλά σχηματίζω συλλαβές, ἀφοῦ ἔχω ἄρθρωση, καί σχηματίζω λέξεις. Ὥστε λοιπόν αὐτό δείχνει ὅτι ὁ Ἀδάμ εἶχε τήν ἱκανότητα να μιλάει.
Ἀλλά θά μοῦ πεῖτε ὅτι καί ὁ παπαγάλος μιλάει. Ναί, ἀλλά ὁ παπαγάλος ἔχει ἔναρθρο λόγο; Ὄχι. Γιατί; Ἁπλῶς μιμεῖται ὅ,τι ἀκούει. Κάτι του λείπει. Ὅταν ὁ παπαγάλος λέει μια φράση, καταλαβαίνει τίποτα ἀπό αὐτά πού λέει; Τίποτα δεν καταλαβαίνει ἁπλῶς ἀκούει καί μιμεῖται. Αυτό σημαίνει ὅτι ὁ Ἀδάμ εἶχε τήν δυνατότητα τῆς λογικῆς.
Ὥστε λοιπόν ὑπῆρχε έναρθρος λόγος και λογική στον Αδάμ. Σπουδαῖα αὐτά!
Αλλά τώρα ἔρχομαι νά σᾶς ἐξηγήσω μία διαδικασία ἐπάνω σ' αὐτό, γιά νά σᾶς δώσω μία καλή εἰκόνα γιά ὅ,τι σᾶς λέω.
Εἶχε λοιπόν ὁ Ἀδάμ ἔναρθρο λόγο και λογική. Ἀλλά ὁ ἔναρθρος λόγος προϋποθέτει τη λογική.
Θά μοῦ πεῖτε: Εἶχε λογική ὁ Ἀδάμ;...
Καί βέβαια εἶχε λογική! Αλλά, έάν εἶχε λογική ὁ Ἀδάμ, τότε δέν ἦταν ζῶο πού ἐξελίχθηκε! Νά τό σπουδαῖο! Ἄρα ὁ Ἀδάμ δέν ἦταν ζῶο πού ἐξελίχθηκε, διότι ἀπαρχῆς εἶχε λογική.
Ποῦ εἶναι οἱ θεωρίες πού ὑποστηρίζουν πώς ὁ ἄνθρωπος ἦταν ζῶο καί ἐξελίχθηκε στη λογική του και στόν ἔναρθρο λόγο του; Διότι λένε οἱ ἐξελικτικοί ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀρχικά εἶχε ἄναρθρο λόγο, δηλαδή ἔβγαζε κραυγές ὅπως τ᾿ ἀγρίμια, τά θηρία! Αλλά ἄλλο πράγμα τό νά μήν ξέρει κανείς να μιλήσει, καί ἄλλο πράγμα νά μή μπορεῖ νά μιλήσει. (Βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 206, ἔκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2017, σ. 201 κ.ε.)
Ἄν, ἐπί παραδείγματι, ἀφήσουμε στο δάσος ἕνα π αιδί καί μεγαλώσει μόνο του, δέν ξέρω μέ ποιόν τρόπο, τό παιδί αὐτό ἀσφαλῶς ἔχει τή δυνατότητα ἔναρθρου λόγου, δηλαδή μπορεῖ νά μιλήσει, αλλά δέν ἔχει μάθει να μιλάει –από που να μάθει να μιλάει; Όταν αὐτό ἀκούει μόνο τά ζῶα να φωνάζουν, τά μιμεῖται· γι' αὐτό, ὅταν ἐμεῖς τό πλησιάσουμε, βγάζει ἄναρθρες κραυγές. Ἄν ὅμως τό βάλουμε να μάθει γράμματα, δηλαδή ἀρχίσουμε νά τοῦ μιλᾶμε, θα μάθει να μιλάει. Δηλαδή τοῦ λείπει ἡ διδασκαλία· ὄχι ὅμως ἡ δυνατότητα να μιλήσει. Διότι ἔναρθρος λόγος και λογική πηγαίνουν πάντοτε μαζί. (Προφανῶς ἐδῶ ὁ π. Ἀθανάσιος ἔχει ὑπόψη του τά χαμένα παιδιά (feral children), μιά εξαιρετικά σπάνια περίπτωση παιδιῶν πού, ἄν καί ἀποσυνδέθηκαν ἀπό τούς γονεῖς τους σε βρεφική ηλικία, κατάφεραν νά ἐπιβιώσουν στήν ἄγρια φύση, εἴτε ἀπό μόνα τους εἴτε μέ τή βοήθεια ζώων. Κάποια απ' αυτά προσαρμόστηκαν εύκολα ὅταν ἐπέστρεψαν σε πολιτισμένο περιβάλλον, ἐνῶ κάποια ἄλλα δύσκολα, ανάλογα μέ τήν ἡλικία τους. Πάντως ἡ ἐπίδραση τῆς παντελοῦς ἀπουσίας ἀνθρώπινης ἐπαφῆς σέ ἕνα παιδί εἶναιπολύ βαθειά, ἀφοῦ ἡ γλωσσική ανάπτυξή του είναι αποτέλεσμα τόσο τῆς κληρονομικότητος ὅσο καί τοῦ περιβάλλοντος)
Αλλά προσέξτε καί κάτι ἄλλο. Τοῦ πῆγε ὁ Θεός τοῦ Ἀδάμ τά κατοικίδια ζώα, τα πτηνά καί τά ἄγρια ζῶα γιά νά τά ὀνοματίσει. Τό ὅτι ἀναφέρονται τά ζῶα ταξινομημένα σέ αὐτές τίς τρεῖς κατηγορίες, παιδιά, αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Ἀδάμ εἶχε τήν ἱκανότητα νά διαιρέσει καί νά ταξινομήσει!
Ἔτσι, εἶπε ὅτι αὐτά εἶναι τά κατοικίδια ζῶα, αὐτά εἶναι τά πουλιά, τά πτηνά, καί αὐτά εἶναι τά ζῶα του δάσους, δηλαδή τά ἄγρια ζῶα. Τό ἀκούσατε αυτό; Νά σᾶς ξαναδιαβάσω τό κείμενο; «καὶ ἐκάλεσεν ὁ Ἀδὰμ ὀνόματα πᾶσι τοῖς κτήνεσι καὶ πᾶσι τοῖς πετεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ καὶ πᾶσι τοῖς θηρίοις τοῦ ἀγροῦ». Ἔκανε διάκριση λοιπόν. Αλλά τό νά κάνει διαίρεση καί ταξινόμηση, αὐτό εἶναι μία ἱκανότητα. Ὅταν ὅμως ἔχει αὐτήν τήν ἱκανότητα ὁ ἄνθρωπος να κάνει διαίρεση καί ταξινόμηση, σημαίνει πώς ἔχει καί τήν ἱκανότητα νά ὁρίζει τά ζῶα. Ἔχει λοιπόν τήν ἱκανότητα καί τοῦ ὁρισμοῦ.
Ἄν ἔχετε κάνει Λογική στο σχολεῖο σας, θά τά καταλάβετε πολύ καλά αὐτά πού σᾶς λέω. Ἄν ἔχει ὁ ἄνθρωπος τήν ἱκανότητα τοῦ ὁρισμοῦ, τότε ἔχει καί τήν ἱκανότητα νά συλλογίζεται. Ξέρετε τί εἶναι ὁ συλλογισμός; Εἶναι νά κάνει μιά σειρά από ἔννοιες, να βάζει τή μία δίπλα στήν ἄλλη. Αλλά έάν ἔχει ὅμως τόν συλλογισμό, τότε ἔχει τήν κρίση καί τήν διάκριση καί τήν σύγκριση.
Μπορεῖ δηλαδή νά πεῖ: Αὐτό τό πράγμα εἶναι τό Α' δέν εἶναι τό Β. Ἄλλο τό Α καί ἄλλο τό Β. Ἄλλο τό ἀρνί καί ἄλλο ἡ γάτα· εἶναι δυό διαφορετικά. Ἔχει λοιπόν τή δυνατότητα αὐτό νά τό συλλογιστεῖ, ἔχει μιά κρίση. Ἔχοντας κρίση ὅμως, σημαίνει ὅτι ἔχει τήν ἱκανότητα να δημιουργεῖ ἔννοιες, πού εἶναι ἡ ἀφετηρία τῶν κρίσεων.
Τί εἶναι ἡ ἔννοια; Αυτήν τη στιγμή σᾶς λέω τή λέξη λιοντάρι. Ποῦ εἶναι τό λιοντάρι; Τό βλέπετε; Ὄχι· ἀλλά τό ἀναπαριστάνετε στη σκέψη σας. Μπορεῖ μία γάτα νά πεῖ στήν ἄλλη γάτα ὁ σκύλος; Δέν μπορεῖ αὐτό νά τό πεῖ. Νά πεῖ στήν ἄλλη γάτα: Ξέρεις, καημένη, μέ κυνήγησε χθές ἕνας σκύλος! Μην πηγαίνεις σ' ἐκεῖνο τό σπίτι· ἔχει ἕναν σκύλαρο φοβερό!... Μπορεῖ αὐτό νά τό πεῖ μιά γάτα; Ὄχι. Εγώ σᾶς λέω αὐτήν τή στιγμή λιοντάρι. Ποῦ εἶναι τό λιοντάρι; Ἡ λέξη λιοντάρι ἔχει μιά ἔννοια. Μέσα στόν νοῦ μου ὑπάρχει αὐτή ἡ ἔννοια, ἡ ὁποία ἐκφράζεται μέ μία λέξη, μέ ἕνα ὄνομα.(Ἔννοια εἶναι τό σύνολο τῶν κύριων γνωρισμάτων ἑνός πλήθους ὁμοειδῶν ἀντικειμένων, συγκεκριμένων ἤ ἀφηρημένων, καθώς καί ἡ μόνιμη καί ὁρισμένη παράσταση πού σχηματίζεται στον νοῦ μας ἀπό αὐτά. Αὐτό στη Γλωσσολογία ὁρίζεται ὡς σημαῖνον και σημαινόμενο. Μιά λέξη εἶναι ἕνα σημεῖο πού σημαίνει κάτι, εἶναι ἕνα σημαῖνον, ἐνῶ αὐτό τό κάτι εἶναι τό σημαινόμενο. Ἔτσι ἡ λέξη γάτα εἶναι τό σημαῖνον, ἐνῶ ἡ ἔννοια τῆς γάτας, ἤ μία συγκεκριμένη γάτα πού ἔχω μπροστά μου, εἶναι τό σημαινόμενο. Το σημαῖνον δηλαδή εἶναι μία λέξη, ἤ γενικότερα μία λεκτική περιγραφή, ἐνῶ τό σημαινόμενο εἶναι μία ἔννοια ἤ ἕνα ἀντικείμενο)
Αν λοιπόν ἔχω τήν ἱκανότητα νά δίνω ὄνομα, σημαίνει πώς ἔχω τήν ἱκανότητα να δημιουργῶ ἔννοιες. Και με καταλαβαίνετε πολύ καλά τόσην ὥρα, ἐνῶ δέν ἔχουμε μπροστά μας γάτες, σκύλους καί λιοντάρια!
Αλλά όταν μπορῶ νά φτιάχνω ἔννοιες μέσα μου, σημαίνει αὐτές εἶναι ἀποτέλεσμα τῶν τεσσάρων κατά Ἀριστοτέλη λογικῶν κατηγορημάτων.
Ποιές εἶναι αὐτές οἱ τέσσερις ἀρχές τοῦ Ἀριστοτέλους, πάνω στις οποίες στηρίζεται ή λογική; Εἶναι ἡ ἀρχή τῆς ταυτότητος (Κάθε ἔννοια νοεῖται ἴση ἤ ἡ αὐτή πρός ἑαυτήν, ἤ πρός τό σύνολο τῶν γνωρισμάτων της, ὅπου καί ἐκφράζεται ὡς Α εἶναι Α, καί Α είναι (α+β+γ). Π.χ.: ὁ Ἄνθρωπος εἶναι Ἄνθρωπος, καί ὁ Ἄνθρωπος εἶναι ζῶο λογικό), ἡ ἀρχή τῆς ἀντιφάσεως (Κάθε ἔννοια δέν εἶναι δυνατόν νά νοεῖται ὡς ἀντίθετη πρός τόν ἑαυτό της, ἀλλά οὔτε καί ἔχει ἀντιφατικά γνωρίσματα, ἡ ὁποία καί διατυπώνεται ὡς Α εἶναι ὄχι Α, ἤ Α εἶναι ὄχι (α+β+γ). Π.χ.: ὁ Ἄνθρωπος εἶναι ὄχι Ἄνθρωπος, ή μή Ἄνθρωπος, ἤ ὁ Ἄνθρωπος εἶναι ὄχι ζῶο λογικό), ἡ ἀρχή τῆς τοῦ τρίτου, ἤ τοῦ μέσου ἀποκλείσεως (Δύο ἔννοιες αντιφατικά αντικείμενες πού λέγονται γιά τό ἴδιο ἀντικείμενο δέν μπορεῖ νά εἶναι καί οἱ δύο ψευδεῖς, ἀλλά οὔτε καί νοοῦνται ὡς τέτοιες· ἀλλά ἂν ἡ μία εἶναι ἀληθής, τότε ἡ ἄλλη εἶναι ὑποχρεωτικά ψευδής χωρίς ἄλλο περιθώριο. Αὐτή ἡ ἀρχή διατυπώνεται ὡς ἑξῆς: Α, ἢ εἶναι, ἤ δέν εἶναι Β. Π.χ.: το διαστημόπλοιο Χ ἢ εἶναι ἤ δέν εἶναι ἐπανδρωμένο), καί ἡ ἀρχή τοῦ ἀποχρῶντος λόγου (Καμμία ἔννοια δέν ἔχει κῦρος, ἄν δέν ἔχει λόγο πού νά πείθει γιά τήν ἀλήθεια της, δηλαδή λόγο ἀποχρῶντα. Γενικά στη φύση υπάρχει ἕνας εἰρμός καί μία ἐξάρτηση τῶν ὄντων καί τῶν ὅποιων γινομένων. Κάθε προηγούμενο αὐτῶν στή σειρά εἶναι τό αἴτιο, ἐνῶ τό ἑπόμενο τό ἀποτέλεσμα, δηλαδή τό αἰτιατόν ἐκείνου, ἰσχύοντας ἔτσι ἡ ἀρχή οὐδέν γίνεται ἄνευ αἰτίας. Αὐτή ἡ αἰτία χαρακτηρίζεται οὐσιώδης ἤ πραγματικός λόγος). Δέν σᾶς τά ἐξηγῶ πιό πολύ γιατί πέρασε ἡ ὥρα.
Το συμπέρασμα ξέρετε ποιό εἶναι, παιδιά; ὅτι ἀπ' αὐτήν τή μικρή περικοπή, που μοιάζει ὅτι δέν εἶναι καί τόσο σημαντική, βγάζουμε ἕνα πολύ σπουδαῖο πόρισμα· ὅτι δηλαδή ὁ Ἀδάμ, ἀπό τήν ἀρχή πού δημιουργήθηκε, ἦταν λογικός καί δέν εἶναι προϊόν ἐξελίξεως!
Αὐτό εἶναι πελώριο! Εἶναι ἡ καλύτερη απάντηση πού μπορεῖ νά δοθεῖ σ' ἐκείνους πού ὑποστηρίζουν ὅτι οἱ πρῶτοι ἄνθρωποι, ἤ ὁ πρῶτος ἄνθρωπος, ἦταν ζῶο. Αὐτό εἶναι ὕβρις ἐναντίον τοῦ ἴδιου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους! Εἶναι ὕβρις καί ἐναντίον καί τοῦ Θεοῦ, γιατί ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο νά εἶναι λογικός!
Ἐάν ρωτήσετε πάλι, παιδιά, πῶς ὁδηγήθηκαν τά ζῶα στόν Ἀδάμ, εἶναι ἀστεῖο καί νά τό λέμε. Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «περὶ Θεοῦ ὁμιλεῖς, καὶ τὸ πῶς λέγεις;» (Βλ. Αρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, ἔκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1976, σ. 53) Ἐδῶ λέμε ὅτι ὁ Θεός ἔκανε τά πάντα, κι ἐμεῖς ρωτᾶμε πῶς ἔφθασαν τά ζῶα μέχρι τόν Ἀδάμ;...
Ἔτσι ἀκριβῶς κάποτε ὁδηγήθηκαν τά ζῶα στόν Νῶε γιά νά τά βάλει μέσα στήν κιβωτό. Διότι ἐκεῖνος πού εἶπε στον Νῶε να βάλει τα ζώα στην κιβωτό (που να πήγαινε να μαζέψει τά ζῶα ὁ Νῶε... πέστε μου, που να πήγαινε να τα μαζέψει!...) ὁ ἴδιος ἔφερε τα ζώα μπροστά στην κιβωτό, καί ὁ Νῶε τά ὁδήγησε μέσα στην κιβωτό. Εἶναι πάρα πολύ απλό. Ὁ Θεός εἶναι ἐκεῖνος πού τά ὁδηγεῖ ἔτσι.
Θα λέγαμε τελικά ὅτι, παρά ταῦτα, ὕστερα ἀπό ὅλη αὐτήν τή σπουδαιότατη γνωστική και ψυχολογική διαδικασία πού σᾶς εἶπα, βοηθός ὅμοιος μέ τόν Ἀδάμ δεν βρέθηκε. Γνωστική διαδικασία, καθώς ἀποδεικνεται πώς ὁ Ἀδάμ ήταν λογικός, ἀλλά καί ψυχολογική διαδικασία, καθώς ὁδηγεῖ ὁ Θεός τόν Ἀδάμ να καταλάβει ὅτι εἶναι μόνος του, καί ὅτι δέν ἔχει παρέα, δέν ἔχει συντροφιά, δέν ἔχει κοινωνία.
Ἔτσι, μόλις ἀντελήφθη ὁ Ἀδάμ ὅτι εἶναι μόνος, τότε προβαίνει ὁ Θεός στό νά δημιουργήσει τήν Εὔα.
Αλλά τή μεγάλη στιγμή που δημιουργεῖται ἡ Εὔα, παιδιά, θά τή δοῦμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή.
Κυριακή, 11 Δεκεμβρίου 1983
35η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.