Ἡ αἴσθηση τῆς γεύσεως (Β΄) Αἰσθήσεις - ἡδονή - ὀδύνη (Β΄) Περί τοῦ ἰδίου θελήματος (Α΄).

†.Θυμόσαστε, παιδιά, ὅτι στο προηγούμενο μάθημα εἴχαμε αναφερθεί στο θέμα των αισθήσεων, στην ἡδονή καί τήν ὀδύνη. Εἴχαμε πεῖ πώς ὅταν οἱ αἱσθήσεις ἀρχίζουν νά ἱκανοποιοῦνται ἐμπαθῶς, τότε βεβαίως ἀρχίζει ἡ ἡδονή, ἡ ὁποία εἶναι δεμένη μέ τήν ὀδύνη, μέ τόν πόνο, καί πώς ἡ ἐσχάτη ὀδύνη εἶναι ὁ θάνατος. Αὐτά λέγαμε την περασμένη φορά· ἀλλά δέν εἴχαμε τελειώσει το θέμα μας.

   Ἐπίσης εἴχαμε ἀναφερθεῖ καί σ' ἕνα ὡραῖο παράδειγμα τοῦ ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου –δέν εἶναι δικό του ἁπλῶς τό χρησιμοποιεῖ–, πού μία γάτα γλείφει μία λαδωμένη λίμα, ἡ γλώσσα της αἱμορραγεί, καί ἀρχίζει να αισθάνεται μιά εὐχαρίστηση ἀπό τήν γεύση τοῦ αἵματός της· ἀλλά ὅσο περισσότερο προσπαθεῖ νά γλείψει τή λίμα, τόσο πιο πολύ ἡ γλώσσα της πληγώνεται, τό αἷμα τρέχει πιο πολύ, και τελικά πεθαίνει. Βλέπει κανείς ἐδῶ τόν κλειστό κύκλο τῆς ἡδονῆς καί τῆς ὀδύνης.

   Ὑπάρχουν ὅμως κι ἄλλα πολλά πού ἀποδεικνύουν αὐτήν τή σχέση. Προσέξτε. 

   Λέει ἡ Ἁγία Γραφή στις Παροιμίες: «μέλι ἀποστάζει ἀπὸ χειλέων γυναικὸς πόρνης, ἢ πρὸς καιρὸν λιπαίνει σὸν φάρυγγα, ὕστερον μέντοι πικρότερον χολῆς εὑρήσεις» (Παροιμ. 5, 3). Αναφέρεται στο θέμα τῆς ἀνηθικότητος.

   Θά παρακαλέσω πάρα πολύ, αὐτό τό σημεῖο νά τό προσέξετε, μικροί-μεγάλοι. Διότι, στο κατάντημα πού φτάσαμε, δυστυχῶς, ἔχοντας δάσκαλο την τηλεόραση... ἀλλά καί τούς διεφθαρμένους ἀνθρώπους, πού ἔχουν ὑπερπλεονάσει στήν κοινωνία, οἱ ἄνθρωποι μαθαίνουν πολλά ανήθικα πράγματα καί ἀποπειρῶνται νά τά δοκιμάσουν.

   Σημειῶστε ὅτι ὁ σύγχρονος νέος δέν μένει πλέον σε μία θεωρητική γνώση, ὅπως παλαιότερα πού οἱ νέοι γνώριζαν μερικά, ἀλλά δέν τολμούσαν να δοκιμάσουν. Σήμερα δοκιμάζουν. Καί δοκιμάζουν γιατί δέν ὑπάρχει κανένας φραγμός. Ὄχι μόνο δέν ὑπάρχει φραγμός, ἀλλά ὑπάρχει καί ἐξώθηση, σπρώξιμο, γιά νά δοκιμάσει κανείς ἐκεῖνο πού θά τοῦ προκαλέσει πολλή ζημία.

   Ἔτσι, ὁ Παροιμιαστής αναφέρεται ἐδῶ στο θέμα τῶν σαρκικῶν ἁμαρτημάτων, καί λέει ὅτι ἴσως ἐκεῖ νά βρεῖς πολλή εὐχαρίστηση μέλι, λέει, στάζουν τα χείλη τῆς πόρνης γυναίκας! Αλλά ὅταν δοκιμάσεις αὐτό τό μέλι, πού προσωρινά γλυκαίνει τόν λαιμό –μεταφορική ἡ ἔννοια–, πού γιά μιά στιγμή σ' εὐχαριστεῖ τρώγοντας αὐτό τό μέλι τῆς ἁμαρτίας, γρήγορα θα καταλάβεις ὅτι αὐτό εἶναι πικρότερο καί ἀπό τή χολή! 

   Γι' αὐτό προσέξτε πάρα πολύ, ἰδιαιτέρως πολύ, τά σαρκικά ἁμαρτήματα. Πιστέψτε με· ὅταν κάποτε μεγαλώσετε και φθάσετε πρό τῶν πυλῶν τοῦ γάμου –ἄν ὁ Θεός σᾶς προορίζει φυσικά γιά τόν γάμο–  έχοντας καιτό σῶμα σας καί τήν ψυχή σας καθαρά ἀπό τήν ἁμαρτία, την κάθε σαρκική ἁμαρτία, θά θεωροῦσα μέγα κέρδος τό ὅτι ἀκούσατε τα μαθήματα αὐτά στο κατηχητικό μας σχολείο. Μέγα κέρδος θά τό θεωροῦσα αὐτό! Κέρδος εἰς Χριστόν! κέρδος πού ἔχει κατάθεση στην τράπεζα τοῦ Οὐρανοῦ!... Μά καί ἐδῶ στή γῆ ἔχει κατάθεση, γιατί ὁ ἁγνός ἄνθρωπος ἔχει πολλά τά κέρδη, ἔχει πολλά τά ὀφέλη καί στήν παροῦσα ζωή. Δέν εἶναι μόνο ἡ μέλλουσα ζωή· εἶναι καί ἡ παροῦσα ζωή. Ἕνας νέος ἁγνός ἔχει νά δοκιμάσει πολλούς γλυκούς καρπούς καί σ' αὐτή, τήν παροῦσα ζωή.

   Ἄν τό θέλετε, γιά νά μιλήσω γιά τή γήινη πραγματικότητα, σᾶς λέω τοῦτο· καί ἄν ἀκόμα ὑποτεθεῖ ὅτι δέν ὑπῆρχε ὁ Οὐρανός, δέν ὑπῆρχε ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, δέν ὑπῆρχε οὔτε ἡ Κόλαση, καί θά ἔπρεπε νά μιλᾶμε πάνω σέ μιά γήινη πραγματικότητα, θά σᾶς ἔλεγα ὅτι πραγματικά θά ἄξιζε ὁ κόπος και πάλι νά περιφρουρήσετε τήν ἁγνότητά σας, γιατί θα θέλαμε να κάνετε ἕναν εὐτυχισμένο γάμο.

   Μιά ζωή πού σπαταλιέται στην ποικίλη ανηθικότητα καί στήν ποικίλη ἁμαρτία δέν εἶναι δυνατόν νά σταθεῖ κατάλληλη γιά μιά μελλοντική ὄμορφη οίκογενειακή ζωή. Δέν εἶναι δυνατόν. Πολλές φορές οἱ νέοι καί οἱ νέες φθάνουν ναυάγια πρό τοῦ γάμου, γιά νά συνεχιστοῦν τά ναυάγια και μέσα στον γάμο! Δέν ἔχουν τις προϋποθέσεις, καί τίς πνευματικές, καί τίς σωματικές πολλές φορές... γιατί εἶναι ἄρρωστοι, ποικίλες ἀρρώστιες τούς ἔχουν καταφάει, καί δέν εἶναι κατάλληλοι να προσέλθουν στον γάμο καί νά κάνουν μία εύτυχισμένη οἰκογενειακή ζωή.

   Θά ἔχετε ἴσως διαβάσει ἕνα βιβλίο παλιό, πού εἶναι πάντα ἐπίκαιρο, τοῦ Tihamer Toth, πού μιλάει για τήν ἁγνότητα· λέγεται Αγνά Νειάτα. Σ' ἕνα κεφάλαιο λέει: Τα κακόμοιρα τα παιδιά σου! καί βάζει ἕνα θαυμαστικό. Αὐτός εἶναι ὁ τίτλος ενός κεφαλαίου. Αναφέρει στο κεφάλαιο αυτό τίς ἐπιπτώσεις πού θά ἔχουν τά παιδιά σου λόγῳ τῆς δικῆς σου ἄτακτης ζωῆς. Γι' αυτό λέει τα κακόμοιρα τα παιδιά σου!

   Ἔχω γνωρίσει πολλούς νέους, πού ὅταν μοῦ ἀνέφεραν τί εἶχαν πάθει, τί εἶχε συμβεῖ σ' αὐτούς, τούς εἶπα: Παιδάκι μου, δεν σκέφτηκες την μελλοντική σου οἰκογένεια καί τά μελλοντικά παιδιά σου, αὐτά πού θα γεννήσεις;... Δέν τό σκέφτηκες αὐτό;... 

   Λοιπόν, παιδιά, προσέξτε ἡδονή καί ὀδύνη εἶναι δεμένα μεταξύ τους. Βέβαια, ἂν βγεῖτε στον δρόμο και δεῖτε τούς ἀνθρώπους τῆς ἁμαρτίας, να κινοῦνται, να γελοῦν, νά εἶναι σάν τις πεταλούδες οἱ κοπέλες, ντυμένες εὐχάριστα, ὡραῖα, οἱ νέοι τό ἴδιο, πειράγματα, χάχανα... μήν πεῖτε τί εὐτυχισμένοι εἶναι αὐτοί οἱ νέοι... γιά δές τους... ὅλο χαρά εἶναι...! Ὄχι, παιδιά, μή ζηλέψετε αὐτόν τόν τρόπο τῆς ζωῆς τους. Μέσα τους ἔχουν νεκροταφεῖο! Μέσα τους εἶναι τάφοι βρωμεροί, πού ζοῦν πολλές φορές μια βρωμερή ἁμαρτία! Μή ζηλέψετε τίποτε ἀπό αὐτούς! Καί νά θυμᾶστε πάντοτε τό δέσιμο ἡδονῆς καί ὀδύνης. Μάλιστα ἐδῶ ἔχουμε τήν ὀδύνη τοῦ θανάτου· τοῦ πνευματικοῦ βεβαίως πρῶτα θανάτου, καί μετά τοῦ σωματικοῦ. (Βλ. Ρωμ. 6, 23: «τὰ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος»)

   Καί ἐδῶ ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει: «Αἱ γὰρ ἡδοναί, δεινοί τινες του σώματος δήμιοι· μᾶλλον δὲ δημίων  δεινότεροι· κατατείνουσι γὰρ ἀχειροποιήτοις δεσμοῖς» (Εἰς τὴν ἁγία μάρτυρα Θέκλα, PG 50, 745). Εἴδατε πῶς ἀποκαλεῖ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τά πάθη, τίς ἡδονές; Δημίους! Καί μάλιστα δεινότερους, χειρότερους από τους δημίους, οἱ ὁποῖοι πραγματικά φονεύουν, σκοτώνουν, περνᾶνε στούς ἀνθρώπους χειροπέδες ἀχειροποίητες, ὄχι φτιαγμένες μέ τα χέρια, καί τούς κάνουν δέσμιους τῶν παθῶν τους.

   Ἡ ἀνηθικότητα λοιπόν εἶναι τό ὑπ' ἀριθμόν ἕνα ἡδύ τῆς ζωῆς. Ἔχουμε ὅμως καί ἄλλα ἀπό τά λεγόμενα ἡδέα τῆς ζωῆς, τά γλυκά τῆς ζωῆς, τή dolche vita που λένε, τή γλυκιά ζωή· εἶναι τά ποτά, εἶναι τό κάπνισμα, εἶναι τά ναρκωτικά, εἶναι τά ποικίλα θεάματα καί ἀκροάματα, τά ἀνήθικα, τα βρώμικα, τά πορνικά, εἶναι τα διάφορα πάρτις, εἶναι οἱ χοροί... Ὅλα αὐτά εἶναι τά ἡδέα τῆς ζωῆς. Καί ὅμως, ἐκεῖ εἶναι τό δηλητήριο! Γι' αὐτό ἂς προσέξουμε.

   Πολλές φορές παροτρύνουμε ἕναν ἄνθρωπο πού ἔχει πέσει σε τέτοια πάθη νά ἀπαλλαγεῖ ἀπ' αὐτά, ἀλλ' αὐτός ἀδυνατεῖ. Χτυπητό παράδειγμα τά ναρκωτικά. Πεῖτε σέ ἕναν νέο νά ἀπαλλαγεῖ ἀπό τά ναρκωτικά θα σᾶς δηλώσει ανημπόρια, ἀδυναμία. Φθάσαμε στο σημεῖο νά ἐξηγοῦμε γιά τά ναρκωτικά στα παιδιά τοῦ γυμνασίου... θά ἔλεγα ἀκόμα καί στά παιδιά τοῦ δημοτικοῦ σχολείου, γιατί τά ναρκωτικά ἔχουν μπεῖ ἀκόμη και στο δημοτικό σχολείο!...

   Μοῦ ἔλεγαν –δέν εἶναι καινούργιο· είναι παλιό– ὅτι στην Αμερική ὑπάρχει ένα παιχνίδι για παιδιά, κάτι σαν αυτοκόλλητο, πού γιά να κολλήσει πρέπει να βάλεις καί λίγο σάλιο με το στόμα σου, όπως συνηθίζουν πολλοί να κλείνουν τους φακέλους. Μέ τήν εὐκαιρία σᾶς λέω ποτέ μή βάζετε στο στόμα σας τους φακέλους. Λοιπόν, για να κολλήσει αυτό το κάτι, πρέπει να το βάλεις στο στόμα σου νά τό σαλιώσεις γιά νά κολλήσει. Ἐκεῖ ὅμως ἔχουν βάλει ἴχνη ναρκωτικού! γιά νά συνηθίσουν τα μικρά παιδιά στα ναρκωτικά!

   Εἴδατε οἱ ἔμποροι τοῦ θανάτου, εἴδατε οἱ ἄνθρωποι τοῦ κολασμένου αὐτοῦ κέρδους, μέχρι ποιοῦ σημείου φθάνουν;... Γι' αυτό ας προσέχουμε πάρα πολύ. Ηδονή-οδύνη, ἡδονή-θάνατος! Καί σᾶς τονίζω ὅτι πρῶτα ἔρχεται ὁ θάνατος τῆς ψυχῆς, καί μετά ο βιολογικός θάνατος. Και λέγοντας βιολογικό, δέν ἐννοῶ αὐτόν τόν λεγόμενο φυσικό θάνατο, πού πεθαίνουμε σε κάποια μεγάλη ηλικία στη ζωή μας, αλλά τον πρόωρο θάνατο.

   Δηλαδή, παιδάκι μου, έκανες χρήση ναρκωτικών; δέν ξέρω ἄν θά φθάσεις παραπάνω ἀπό τά τριάντα, μέ τριάντα πέντε σου χρόνια, η σαράντα! Δέν τό ξέρω αυτό. Θα πεθάνεις· δέν θά ζήσεις!

   Είναι φοβερό αυτό· γι' αυτό λοιπόν ἄς τό ξέρουμε, για να προσέχουμε.

   Σέ ὅλα αὐτά, πού είναι μέσα στην αλυσίδα αἰσθήσεις - ηδονή - οδύνη, ποια στάση πρέπει να κρατήσουμε; πῶς πρέπει να σταθοῦμε; Θά ἤθελα να προσέξτε λοιπόν αὐτά πού θά σᾶς πῶ τώρα.

   Πρῶτα-πρῶτα, δέν πρέπει νά δίνουμε ἐμπαθῆ ὕλη στις αισθήσεις μας, παρά μόνο ὅ,τι αυτές χρειάζονται. Να μάθουμε να διακρίνουμε τό ἀναγκαῖο ἀπό τό περιττό, και προπαντός από το ηδονιστικό. Μ' αυτό εννοούμε ότι θα φάμε και θα πιούμε μόνο ἐκεῖνα πού ἔχουμε ανάγκη για να συντηρηθούμε στη ζωή. Μή πιοῦμε τίποτα παραπέρα ἀπό ἐκεῖνο πού θά μᾶς συντηρήσει. Μή φᾶμε τίποτε περισσότερο ἀπό αὐτό πού θά μᾶς συντηρήσει. Μή μετέλθουμε στη ζωή μας κάτι πού δέν θά εἶχε να προσθέσει κάτι στη βιολογική μας ζωή, άλλά τό ζητάμε μόνο καί μόνο γιατί είναι γλυκό. Μή τό μετέλθεις αὐτό. Μή δίνουμε τέτοια ύλη στις αισθήσεις μας, στα μάτια μας, στα αυτιά μας, στην ὄσφρησή μας, στη γεύση μας, και προπαντός στην τυραννικότατη αισθηση τῆς ἀφῆς, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος. (Συμβουλευτικὸν Εγχειρίδιον, Κεφ. Ζ΄, Περὶ φυλακῆς τῆς Αφῆς· τί εἶναι ἡ ἀφὴ καὶ ἡ αὐτῆς ἐνέργεια, σ. 96 κ.ε) 

   Εἶναι πολύ τυρρανική ἡ αἴσθηση τῆς ἀφῆς! Χέρια πού ἔμαθαν νά πιάνουν ἐκεῖνα πού δέν πρέπει να πιάνουν, ξένα σώματα ἤ ὅ,τι ἄλλο, δέν θά μπορέσουν αὐτό τό πάθος νά τό κόψουν ποτέ. Ἔχω δεῖ μεγάλους ἀνθρώπους, ἡλικιωμένους, που στή ζωή τους ἔδωσαν τροφή, ὕλη στήν αἴσθηση τῆς ἀφῆς, καί δέν μποροῦν πιά νά ἀπαλλαγοῦν ἀπό τό πάθος αὐτό.

   Με συγχωρεῖτε πού μιλάω ἔτσι. Αλλά ἐσεῖς τά μαθαίνετε ἀπ᾽ ἔξω, μέ τή σέσουλα τά μαθαίνετε, καί ἐγώ θά διστάσω νά σᾶς τὰ πῶ;... (Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν Α΄ Πρὸς Κορινθίους, PG 61, 320: «Ταῦτα εἰ καὶ σαφέστερον τοῦ δέοντος εἴρηται, μηδεὶς ἐγὼ καλείτω· οὐ γὰρ λόγων σεμνότητι καλλωπίζεσθαι βούλομαι, αλλὰ ποιῆσαι σεμνοὺς τοὺς ἀκούοντας») Μπαίνουν μερικοί μέσα στα λεωφορεῖα, μέσα στον συνωστισμό, στα πλήθη, ὅπου εἶναι, μόνο καί μόνο γιά νά ἀγγίξουν! Γιατί; Ἔμαθαν, συνήθισαν τήν αἴσθηση τῆς ἀφῆς νά τήν ἱκανοποιοὖν, ἁμαρτωλά ἐννοεῖται.

   Ποτέ μήν ἐπιτρέψετε νά σᾶς ἀγγίξει κανείς ἁμαρτωλά, καί ποτέ μήν ἐπιτρέψετε τόν ἑαυτό σας να αγγίξει ἁμαρτωλά κάποιον ἄλλον! Προσέχετε πάρα πολύ! Αμαρτωλά εἶπα· γιατί βεβαίως κάποιον ἄνθρωπο μποροῦμε νά τόν χαιρετήσουμε· αὐτό δέν εἶναι ἁμαρτωλό. Ἀλλά ἄς προσέξουμε οποιαδήποτε βάση ἁμαρτωλότητος, τά αἴτια τῆς ἁμαρτίας. (Πρβλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Δ', Μάθημα 46ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2020, υποσ. 20, σελ. 245)

   Γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «τῆς σαρκὸς πρόνοιαν μὴ ποιεῖσθε εἰς ἐπιθυμίας» (Ρωμ. 13, 14). Εἴδατε τί λέει; τῆς σαρκός πρόνοιαν. Θα φροντίσω τό σῶμα μου· θά ντυθῶ, θα φάω, θά πλυθῶ, θα πιω... θα κάνω αὐτά πού εἶναι ἀναγκαῖα, αὐτά πού εἶναι πρόνοια τῆς σάρκας· μή μεταβάλω ὅμως τήν πρόνοια, τη φροντίδα τῆς σάρκας, σέ ἐπιθυμία, γιατί τότε θα πεθάνω καί πνευματικά, ἀλλά καί βιολογικά πολλές φορές.

   Δεύτερον –ἐδῶ προσέξτε λιγάκι– να μάθουμε τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἐλευθερία, ὥστε νά μή κάνουμε παρά-χρησή της. Λέμε ἐλευθερία! Σήμερα όλοι πιπιλίζουμε τήν καραμέλα αυτή τῆς ἐλευθερίας. Καί ὅταν ὁ ἄλλος θά ἤθελε τάχα νά μᾶς δεσμεύσει σε κάτι, ἀκόμη καί νά μᾶς πεῖ κάτσε να διαβάσεις τα μαθήματα τοῦ σχολείου σου ἤ πήγαινε πλύσου, ἔλα να φας ἢ πήγαινε για ύπνο, πράγματα νόμιμα δηλαδή που μποροῦν νά μᾶς ποῦν οἱ γονεῖς μας ἢ οἱ δάσκαλοί μας, τότε έχουμε πρόχειρο τό επιχείρημά μας ὅτι μᾶς δεσμεύουν τήν ἐλευθερία, ὅτι μᾶς καταπιέζουν ἤ ὅ,τι ἄλλο! Πρέπει λοιπόν να μάθουτί ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἐλευθερία.

   Ἔχω διαλέξει μερικά χωρία από την Αγία Γραφή γιά νά σᾶς δείξω ποια ἀκριβῶς εἶναι ἡ σωστή ἔννοια τῆς ἐλευθερίας. Ἀκοῦστε λοιπόν.

   Πρώτον: «Πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾽ οὐ πάντα συμφέρει· πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾽ οὐκ ἐγὼ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τινος» (Α' Κορ. 6, 12). Ὅλα μοῦ ἐπιτρέπονται, ἀλλά δέν μέ συμφέρουν ὅλα· ὅλα μου ἐπιτρέπονται, ἀλλά δέν θά ἐξουσιαστῶ ἀπό τίποτα. Τί ὡραῖο αὐτό!... φλάμπουρο ἀληθινῆς ἐλευθερίας!

   Μοῦ ἐπιτρέπεται να πέσω ἀπό τήν ταράτσα τοῦ ἑβδόμου πατώματος τῆς πολυκατοικίας· ποιός μέ ἐμποδίζει; Δίνω ἕνα πήδημα ηρωικό καί πέφτω κάτω στον δρόμο, στην άσφαλτο· με συμφέρει ὅμως; Κανείς δέν μέ ἐμποδίζει να πάω στο φαρμακεῖο νά πάρω ἕνα δηλητήριο καί νά τό πιῶ· μέ συμφέρει; Κανείς δέν θά μέ πίεζε νά πάω στο σχολεῖο, ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι οἱ γονεῖς μου δέν φρόντιζαν γιά μένα ή δέν θά εἶχα γονεῖς. Μέ συμφέρει νά μήν πάω στο σχολείο; Στή δικαιοδοσία μου εἶναι νά μή θέλω να μάθω μία τέχνη· με συμφέρει; Καί οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. 

   Βλέπουμε λοιπόν ὅτι ὅλα μοῦ ἐπιτρέπονται, ὅλα μπορῶ νά τά κάνω, ἀλλά δέν μέ συμφέρουν ὅλα. 

   Ἀκοῦστε τώρα πῶς εἶναι τοποθετημένα τά πράγματα στη σύγχρονη εποχή. Κρατοῦμε τὸ πρῶτο μέρος· «πάντα μοι ἔξεστιν», ὅλα μοῦ ἐπιτρέπονται. Όμως τό δεύτερο μέρος τῆς Ἁγίας Γραφῆς, τό «ἀλλ᾽ οὐ πάντα συμφέρει», τό ἀποσιωπούμε. 

   Ἴσως σᾶς πεῖ κάποιος: Δέν μοῦ ἐπιτρέπεται να πιω ναρκωτικά; Πάω, παίρνω καί πίνω. Σεῖς ὅμως, παιδιά, ἀποκτώντας σαφῆ ἀντίληψη γιά τήν ἔννοια τῆς ἐλευθερίας, θά τοῦ ἀπαντήσετε: Σοῦ ἐπιτρέπεται μέν, δέν σε συμφέρει δέ!

   Ἐγώ, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, δέν θά ἐξουσιασθῶ ἀπό τίποτα· ἐγώ θά εἶμαι τό ἀφεντικό. Τί θά πεῖ «οὐκ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τινος»; Κανένα πάθος δέν θα γίνει αφεντικό μου. Επί παραδείγματι, οἱ κακές συνήθειες. Ξέρετε τί εἶναι ἡ συνήθεια; Είναι εξουσία πάνω στο σβέρκο μας, πάνω στο κεφάλι μας. Πῶς ξεκινάει ή συνήθεια; Αυτό πού ἔπρεπε νά μήν κάνω, δέν πρόσεξα, τό ἔκανα πολλές φορές, ἐνῶ δέν ἔπρεπε, καί τελικά μοῦ ἔγινε συνήθεια. Καί ή συνήθεια ἔγινε δευτέρα φύσις, (Βλ. Αἰσώπου Παροιμίαι, 23.1: «Δευτέρα φύσις συνήθεια») ὅπως λέγεται, καί δέν μπορῶ εὔκολα να ἀπαλλαγῶ ἀπ' αὐτή· εἶμαι κάτω ἀπό τήν ἐξουσία της. 

   Βλέπετε λοιπόν; ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά εἶναι ἀληθινά ελεύθερος· νά μήν είναι κάτω ἀπό καμμία ἐξουσία παθῶν.

   Ἄλλο χωρίο τῆς Ἁγίας Γραφής: «Ελευθερίαν αὐτοῖς ἐπαγγελλόμενοι, αὐτοὶ δοῦλοι ὑπάρχοντες τῆς φθορᾶς» (Β΄ Πέτρ. 2, 19). Μᾶς ὑπόσχονται ἐλευθερία, ἐνῶ οἱ ἴδιοι εἰναι δοῦλοι τῆς φθορᾶς. Πρόκειται γιά τούς κράχτες τῆς ἐλευθερίας! Δέν ὑπάρχει πιο εύκολο πράγμα από τό νά γίνει κάποιος κράχτης τῆς ἐλευθερίας· νά πεῖ, ἂς πούμε, σ' ἐσᾶς: Τι κάθεσαι και ακους τους γονεῖς σου; Τι κάθεσαι και ακους τους καθηγητές σου;... Σέ μαντρώνουν, αυτές τις ωραίες και ηλιόλουστες ημέρες, σέ τέσσερα ντουβάρια, σε καρφώνουν ἐκεῖ σέ ἕνα θρανιο, καί σου στύβουν το μυαλό να μάθεις γράμματα;... Σήκω φύγε· μήν πηγαίνεις στο σχολείο!.. Αὐτοί εἶναι οἱ κράχτες τῆς ἐλευθερίας!

   Ἐπίσης θά σᾶς ποῦν οἱ ἄνθρωποι αὐτοί ὅτι ἡ ἁγνότητα δημιουργεῖ κόμπλεξ, δημιουργεῖ ἀρρώστιες, δημιουργεῖ ἀνικανότητες, δημιουργεῖ δέν ξέρω τί! Αὐτοί εἶναι οἱ κράχτες τῆς ἐλευθερίας. Ἐκεῖνοι πού ἀναφέρονται εἴτε στον Φροϋδισμό –ξέρετε τί εἶναι ὁ Φροϋδισμός– (Ψυχαναλυτική θεωρία (αγγλικά freudism) τοῦ ἑβραϊκῆς καταγωγής νευρολόγου-ψυχιάτρου Sigmund Freud, ὑμνητῆ τῆς ἀθείας και του πανσεξουαλισμοῦ, πού πάντα ερμήνευε τις σκέψεις καὶ συμπεριφορές τῶν ἀνθρώπων με βάση τό γενετήσιο ἔνστικτο) ἐκεῖνοι πού ἀναφέρονται στη θεωρία τῆς ἐξελίξεως, στόν Ὑλισμό καί σέ οτιδήποτε ἄλλο, στά συνθήματα τῆς γλυκιᾶς ζωῆς... αὐτοί εἶναι οἱ κράχτες τῆς ἐλευθερίας! Ἴσως σοῦ πεῖ ὁ ἄλλος: Δέν ὑπάρχει Θεός. Γιατί νά δώσεις λόγο τῶν πράξεών σου στον Θεό; Ποιῶν πράξεών σου;... ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος κατάγεται ἀπό τόν πίθηκο... ἤ ὅ,τι ἄλλο!

   Αὐτοί εἶναι οἱ κράχτες τῆς ἐλευθερίας. Μήν τούς ἀκούσετε! Γι' αὐτούς λέει τώρα ὁ ἀπόστολος Πέτρος ὅτι ὑπόσχονται ἐλευθερία, ἀλλά οἱ ἴδιοι εἶναι δοῦλοι τῆς φθορᾶς. Ἐσύ είσαι δοῦλος τῆς φθορᾶς, καί θά ἔλθεις νά μοῦ μιλήσεις ἐσύ γιά ἐλευθερία;... Ἀφοῦ ἐσύ είσαι αἰχμάλωτος, ἀφοῦ εἶσαι δοῦλος τῆς ἀνελευθερίας καί τῆς φθορᾶς, πῶς μπορεῖς ἐσύ νά μοῦ μιλᾶς για ἐλευθερία;...

   Τρίτο χωρίο: «Μὴ ὡς ἐπικάλυμμα ἔχοντες τῆς κακίας τὴν ἐλευθερίαν» (Α΄ Πέτρ. 2, 16). Ἐδῶ τώρα εἶναι ἡ πρόφαση πού ἔχουμε για να κάνουμε τήν ἁμαρτία, το κάλυμμα· δηλαδή τό περίβλημα τό εξωτερικό εἶναι ἡ ἐλευθερία. Δέν ἔχω τὴν ἐλευθερία να κάνω αυτό;... Δέν μπορῶ νά πάω σ' ἕναν χορό;... Παιδί μου, θα πάθεις κακό. Μά εἶμαι ἐλεύθερος γιατί να με δεσμεύσεις;... Ναί. Πρόσεξε όμως, διότι χρησιμοποιεῖς ἁπλῶς τό κάλυμμα, τό πρόσχημα τῆς ἐλευθερίας· στην πραγματικότητα ὅμως ἀναζητᾶς τήν ἁμαρτία. Πρόσεξε λοιπόν! Ποτέ μην ἔχουμε ὡς ἐπικάλυμμα, ὡς δικαιολογία, τήν ἐλευθερία.

   Ἄλλο χωρίο, τοῦ ἀποστόλου Παύλου: «Ὑμεῖς ἐπ' ἐλευθερία ἐκλήθητε, ἀδελφοί· μόνον μὴ τὴν ἐλευθερίαν εἰς ἀφορμὴν τῇ σαρκί» (Γαλ. 5, 13). Ἔχει τήν ἴδια ἔννοια μέ το προηγούμενο χωρίο. Ἐσεῖς, ἀδελφοί, κληθήκατε ἀπό τόν Κύριο γιά νά εἶστε ἐλεύθεροι ἀπό κάθε δουλεία· ᾶς προσέχουμε ὅμως νά μήν χρησιμοποιοῦμε τήν ἐλευθερία ὡς πρόφαση για να ζούμε σύμφωνα μέ τίςἐπιθυμίες τῆς σάρκας· δέν μᾶς συμφέρει, δέν πρέπει!

   Ἕνα ἄλλο χωρίο: «οὗ δὲ τὸ Πνεῦμα Κυρίου, ἐκεῖ ἐλευθερία» (Β΄ Κορ. 3, 17)· ὅπου εἶναι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖ εἶναι καί ἡ ἐλευθερία. 

   Αλήθεια, εἴπαμε πολλά γιά τήν έλευθερία. Ὅμως θα προσθέσω κάτι, πρίν τό ἀναλύσουμε αυτό. Δέν πειράζει ἄν κάνω μιά παρέκβαση στον λόγο μου.

   Ελευθερία δέν εἶναι νά κάνω ὅ,τι θέλω· δέν εἶναι ἡ ἐπιλογή ανάμεσα στο καλό καί στο κακό. Το ξαναλέῳ, δέν εἶναι ἡ ἐπιλογή, αλλά ἡ δυνατότητα να κάνω το καλό. Θά τό πῶ ἄλλη μία φορά: ἡ ἐλευθερία δέν εἶναι θέμα ἐπιλογῆς!

   Ἄν μοῦ πεῖτε ὅτι παίζω μέ τίς λέξεις, τί θά πεῖ δέν εἶναι θέμα ἐπιλογῆς ἡ ἐλευθερία; θά σᾶς ἀπαντήσω: Ἂν τό θέμα τῆς ἐλευθερίας ἦταν θέμα ἐπιλογῆς μεταξύ καλοῦ καί κακοῦ, τότε γιατί υπάρχει ή Κόλαση; Ἐάν ὁ Θεός, ἐπί παραδείγματι, μᾶς ἔλεγε εἶσαι ἐλεύθερος, διάλεξε ὅ,τι θέλεις, ἐγώ θά ἔλεγα: Μ' ἀρέσει αὐτό ἢ με ἀρέσει ἐκεῖνο, μ' ἀρέσει τό ἄσπρο ἢ μὲ ἀρέσει τό μαῦρο. Αλλά, ἐάν ἐγώ διαλέξω το μαύρο, γιατί νά ἔχω Κόλαση; Δέν μοῦ εἶπες να διαλέξω; Γιατί μέ τιμωρεῖς;

   Ἔτσι, καί μόνη ἡ παρουσία τῆς Κολάσεως δείχνει ὅτι δέν μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά ἐλευθερία ἐπιλογῆς, ἀλλά μόνο γιά δυνατότητα πραγματώσεως τοῦ καλοῦ. Ἄρα πρέπει νά ἔχω τη δυνατότητα, τήν ἱκανότητα να κάνω τό καλό, καί ὄχι νά ἐπιλέγω ἀνάμεσα στο καλό και στο κακό.

   Θέλετε νά ἀποκτήσετε το μέτρο τῆς ἐλευθερίας; Θέλετε να ξέρετε τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἐλευθερία; Γιατί ὅσα σᾶς εἶπα, καί ἄλλα τόσα νά ἐπιστρατεύσω, ἤ νά τά γράψουμε σέ ἐφημερίδες, ἤ νά τά κάνουμε φέιγ-βολάν καί νά τά σκορπίσουμε στην πόλη μας, τί θά πιστεύατε; θα πιστεύατε ὅτι οἱ κάτοικοι τῆς πόλεώς μας, με μόνη τήν ἀνάγνωση, θά γίνονταν ἀληθινά ἐλεύθεροι ἄνθρωποι; Δέν τό νομίζω. Τότε τί χρειάζεται; Αὐτό πού λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος· «οὐ δὲ –τό «ού» εἶναι ἀναφορικό, ὅπου– τὸ πνεῦμα Κυρίου, ἐκεῖ ἐλευθερία»· ὅπου υπάρχει τό Πνεῦμα τοῦ Κυρίου, ἐκεῖ εἶναι καί ἡ ἐλευθερία δηλαδή στον πνευματικό ἄνθρωπο. Να γίνουμε πνευματικοί άνθρωποι, για να κατανοήσουμε την έλευθερία, και φυσικά να τη ζήσουμε. Ὅπου λείπει το Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, ἐκεῖ δέν ὑπάρχει ἐλευθερία· οὔτε καν μυρωδιά, οὔτε κἄν ὑποψία ἐλευθερίας... αλλά δεσμά και φθορά καί δουλεία!

   Καί τέλος, ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης λέει: «ἐὰν ὁ υἱὸς ὑμᾶς ἐλευθερώσῃ, ὄντως ἐλεύθεροι έσεσθε» (Ἰωάν. 8, 36) Ἐὰν ὁ «υἱός» σᾶς ἐλευθερώσει, θά εἶστε πραγματικά ἐλεύθεροι. Ποιός εἶναι ὁ «υἱός»; ὁ ἐνανθρωπήσας Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ἀλλά ἀπό τί μᾶς ἐλευθερώνει ὁ Χριστός; Μᾶς ἐλευθερώνει καί ἀπό ἠθικά, ἀλλά καί ἀπό ὀντολογικά θέματα. Θά σᾶς πῶ μερικά ἠθικά: εἶναι ὅλα τά πάθη· σε θέλει ἅγιο ὁ Χριστός, καί σέ ἐλευθερώνει, από ἠθικῆς πλευρᾶς. Νά πῶ καί μερικά ὀντολογικά –τί μερικά; ὀντολογικό μόνο ἕνα εἶναι– μᾶς ἐλευθερώνει, παιδιά, ἀπό τή φθορά τοῦ θανάτου· θά ἀναστηθοῦμε εἰς ζωήν αἰώνιον. Καί πράγματι μόνο ὁ «υἱός» μπορεῖ νά μᾶς ἐλευθερώσει κανείς ἄλλος.

   Τί δυστυχία... Πόσων κλαυθμῶν καί ὀδυρμῶν ἄξιοι εἶναι οἱ ἄνθρωποι, ὅταν ἀφήνουν τόν Ἰησοῦ Χριστό καί πηγαίνουν –που;- στο χάος, στο τίποτα!... Παιδιά, μήν ἀφήσουμε ποτέ τόν Ἰησοῦ Χριστό! εἶναι ἐκεῖνος πού μᾶς ἐλευθερώνει καί ἠθικά καί ὀντολογικά, ὅπως σᾶς ἐξήγησα.

   Ἐπανέρχομαι στη στάση πού πρέπει να κρατήσουμε ἔναντι τῶν αἰσθήσεων. Ἕνα τρίτο πού πρέπει να κάνουμε εἶναι νά ἀναπτύξουμε πνευματική ζωή. Δέν μποροῦμε ἀλλιῶς να ξεφύγουμε ἀπό ἐκείνη τήν φοβερή αλυσίδα, αἰσθήσεις - ηδονή -  ὀδύνη, ἄν δέν ἀναπτύξουμε πνευματική ζωή.

   Καί τέταρτον, πρέπει να καλλιεργήσουμε τίς πνευματικές ηδονές. Ποιές εἶναι αὐτές; Σας βεβαιώνω μόνο τοῦτο: εἶναι ἀληθινά ἡδονές! Καί ἄν εἶχα τη δυνατότητα νά σᾶς πῶ πιό πολλά, θά σᾶς μιλοῦσα ὅπως μιλάει ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ο Σύρος πάνω στο σημεῖο αὐτό. («Ὅταν ἐν καιρῷ μακρῷ ἐν τῷ σῷ κελλίῳ ἐν ἔργοις κόπου καὶ φυλακῆς τῶν κρυπτῶν καὶ τῇ συστολῇ τῶν αἰσθήσεων ἐκ πάσης ἀπαντήσεως ἐπισκιάσῃ σοι ή δύναμις τῆς ἡσυχίας, πρῶτον μὲν ἀπαντᾷς χαρᾷ τῇ ἐκτὸς αἰτίας κατακρατούσῃ ἐν καιρῷ καὶ καιρῷ ἐν τῇ ψυχῇ σου, καὶ τότε ἀνοίγονται οἱ ὀφθαλμοί σου τοῦ ἰδεῖν τὴν ἰσχὺν τῆς κτίσεως τοῦ Θεοῦ καὶ τὸ κάλλος τῶν κτισμάτων και τὰ τὸ μέτρον τῆς καθαρότητός σου. Καὶ ὅταν ὁ νοῦς ὁδηγηθῇ ἐν θαύματι τῆς θεωρίας ταύτης, τότε καὶ ἡ νὺξ καὶ ἡ ἡμέρα ἐν ἔσται αὐτῷ ἐν τοῖς θαύμασι τοῖς ἐνδόξοις τῶν κτισμάτων τοῦ Θεοῦ. Καὶ ἐντεῦθεν κλέπτεται ἐξ αὐτῆς τῆς ψυχῆς ἡ αἴσθησις τῶν παθῶν ἐν τῇ ἡδονῇ τῆς θεωρίας ταύτης. Καὶ ἐν αὐτῇ εἰσέρχεται εἰς τοὺς δύο βαθμοὺς τῶν ἀποκαλύψεων τῶν νοητῶν, τοὺς ὄντας ἐν τῇ τάξει τῇ μετὰ ταύτην, ἐκ τῆς καθαρότητος καὶ ἐπάνω.» (Φιλοκαλία τῶν Νηπτικῶν, ΕΠΕ 8Γ, Επιστολή Γ΄, 18, σσ. 334-336) Ἀλλά θά μοῦ ἐπιτρέψετε νά μήν σᾶς πῶ τίποτα περισσότερο, παρά μόνο ὅτι ἀληθινή χαρά καί εὐχαρίστηση, ἀληθινή τρυφή, ἀληθινή απόλαυση, εἶναι ὅταν κανείς μελετάει τήν Κτίση καί τήν Ἁγία Γραφή! 

   Ὅταν μελετᾶς τήν κτίση, ὅταν γίνεσαι ἕνας ἐπιστήμων τρόπον τινά –ὄχι ἐπιστήμων μέ τήν ἔννοια ὅτι πηγαίνεις στο πανεπιστήμιο, ἀλλά μέ τήν ἔννοια ὅτι εἶσαι παρατηρητικός– όταν παρατηρεῖς ὁτιδήποτε ὑπάρχει στήν κτίση –προσέξτε: ὁτιδήποτε υπάρχει!–, ὅταν παρατηρεῖς τά φαινόμενα τῆς φύσεως, παρατηρεῖς τά ὄντα, εἴτε τά ἄψυχα –τά ἀζωικά- εἴτε τά ζωικά –τό φυτικό και το ζωικό βασίλειο– είτε ακόμα και την νεκρή ὕλη, ὅταν παρατηρεῖς καί προσέχεις καί ἐρευνᾶς καί μελετάς, ξέρετε τί χαρά καί τί εὐχαρίστηση δίνει....

   Ἐγώ, παιδιά, θά σᾶς ἔλεγα να στραφεῖτε πρός αὐτές τίς πνευματικές ηδονές! Ἕνας ἄνθρωπος, ὅταν ἔχει νά ἀσχοληθεῖ μέ τέτοια θέματα, δέν κάθεται νά ἀσχοληθεῖ μέ τίς ἡδονές τοῦ κόσμου τούτου. Γι᾿ αὐτό σήμερα οι νέοι μας εἶναι φτωχοί, ἔχουν φτωχύνει, ἔχουν ἀδειάσει· νομίζουν ὅτι ἡ χαρά καί ἡ εὐτυχία –χαρά βέβαια ἐπιφανειακά· ἔτσι τή λένε, καταχρηστικά– καί ἡ μοναδική πηγή ἡδονῶν εἶναι σ' αὐτά πού προσφέρουν τα κέντρα διασκεδάσεως καί τά λοιπά! Σας βεβαιώνω ἄλλη μία φορά: αὐτός πού ἀσχολεῖται μέ τή Δημιουργία θεωρεί σκύβαλα, (Πρβλ. Φιλιπ. 3, 8) τιποτένια, χαμερπῆ ὅλα ἐκεῖνα πού προσφέρουν οἱ ἡδονές τοῦ κόσμου τούτου. 

   Καί τό ἄλλο στοιχείο τρυφῆς, παιδιά, εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή. Ὅταν κανείς ἀρχίσει να μελετᾶ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, νά μελετᾶ ὅμως ἐπισταμένα, καί ἀρχίσει να βλέπει πῶς πραγματώθηκαν και πραγματώνονται οἱ προφητεῖες, ἐκεῖνο το σύμπλεγμα θα λέγαμε τῶν περιπτώσεων τῆς ἀγάπης καί τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ μέσα στόν λόγο Του, ὅταν αὐτά τά πράγματα αρχίσει νά τά μελετα καί νά τά βλέπει καί νά τά ἐξιχνιάζει, σᾶς βεβαιώνω πώς νιώθει ἀληθινή ἡδονή! τόση, πού νά ἀναφωνεῖ: Τί ὡραῖα πράγματα!... Αν κάποιος μποροῦσε νά τόν ἀκούει ἀπό μιά κλειδαρότρυπα, θά τόν ἄκουγε νά τό λέει αὐτό καί δυνατά, γιατί δέν μπορεῖ νά τό πεῖ μόνο από μέσα του, θέλει νά τό ἀκούσουν καί τ' αυτιά του: Τί ὡραῖα πράγματα!... Τί σοφά πράγματα!... Τί θαυμάσια πράγματα!... Ποιά ή σοφία τοῦ Θεοῦ!...

   Αὐτές εἶναι οἱ πνευματικές ηδονές, παιδιά, πού ἀντισταθμίζουν τίς ἄλλες ἡδονές, τῶν αἰσθήσεων, τῆς παρούσης ζωῆς, πού εἶναι θανατηφόρες, ἐνῶ οἱ ἡδονὲς οἱ πνευματικές δίνουν ζωή. 

   Καί τώρα μπαίνουμε σ' ἕνα καινούργιο κεφάλαιο, πάντα ὅμως βρισκόμενοι πρό τοῦ δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, ἑρμηνεύοντας τό ἴδιο χωριο, τή στιγμή πού ἡ Εὔα στάθηκε μπροστά στούς καρπούς τοῦ δένδρου καί ἅπλωσε το χέρι της γιά νά φάει, ἀφοῦ πείστηκε ἀπό τόν διάβολο ὅτι ἔτσι ἔπρεπε νά κάνει. Ἔτσι, μιλήσαμε γιά τήν περιέργεια, γιά τίς ἐμπαθεῖς αἰσθήσεις, γιά τήν ἡδονή, γιά τήν ὀδύνη, καί τώρα ἐρχόμαστε σ' ἕνα καινούργιο θέμα· γιά τήν ἐπιτέλεση τοῦ ἰδίου θελήματος. Παρακαλώ, προσέξτε.

   Ὅταν οἱ πρωτόπλαστοι στάθηκαν μπροστά στο δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, ἔπαιξαν κορώνα-γράμματα ἕνα θέμα: Ποιό θέλημα θα πρέπει νά ἀκολουθήσουμε; αὐτό πού μᾶς εἶπε ὁ Θεός ἢ αὐτό πού θέλουμε ἐμεῖς; Ἔριξαν λοιπόν κορώνα-γράμματα τό θέμα, καί ἔπεσε γράμματα... δηλαδή, θά παραμερίσουμε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, καί θά ἀκολουθήσουμε τό θέλημα τό δικό μας. Ἔτσι, παιδιά, μπῆκε τό ἴδιον θέλημα.

   Ἴδιον σημαίνει τό δικό μου· αὐτό πού θέλω ἐγώ. Αὐτό πού θέλω ἐγώ, ανεξάρτητα ἂν τό θέλει ἢ δέν τό θέλει ὁ Θεός! Θά ἔλεγα –καί ἴσως  φαίνεται παράξενο ἐκ πρώτης ὄψεως– ὅτι μπορεῖ ἐκεῖνο πού θέλω νά τό θέλει καί ὁ Θεός· ὅμως δέν τό κάνω γιατί το θέλει καί ὁ Θεός, ἀλλά γιατί τό θέλω ἐγώ. Τότε πιά δέν ἔχει καμμία ἀξία, ἀφοῦ στην πραγματικότητα ἀκολουθοῦμε τό ἴδιον θέλημα. Θὰ σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα.

   Ὁ Θεός λέει να νηστεύουμε ορισμένες ἡμέρες καί βάζει ὅρια, ἀπὸ δῶ ἕως ἐκεῖ. Ἐσύ λές: Θέλω να νηστεύω, για να κάνω σιλουέτα, γιά νά ἔχω ὑγεία σώματος νά μήν τρώω κρέας, να μην τρώω λιπαρά· να τρώω ἀπό τό φυτικό βασίλειο μόνο. Πρόσεξε· αὐτό πού κάνεις μπορεῖ νά συμπίπτει μέ τή νηστεία πού λέει ὁ Θεός· ὅμως αὐτό δέν τό κάνεις επειδή τό θέλει ὁ Θεός, αλλά γιατί το θέλεις εσύ. Συνεπώς, τί εἶναι τό ἴδιον θέλημα; Τό ἴδιον θέλημα εἶναι ὅταν ἀκολουθῶ ἐκεῖνο πού θέλω ἐγώ, καί ὄχι ἐκεῖνο πού θέλει ὁ Θεός.

   Τό ἴδιον θέλημα, παιδιά, εκφράζεται ὡς ἀποτέλεσμα μιᾶς ἀρρώστιας τῆς προσωπικότητος πού λέγεται ἐγωισμός. Ὅπως θα ξέρετε, τό ἐγώ συνιστᾶ τήν προσωπικότητα. Ὅταν λέμε ἐγώ, σημαίνει ὅτι ἔχω ἐπίγνωση τοῦ ἴδιου τοῦ προσώπου μου, αὐτοῦ πού συνιστᾶ τό πρόσωπό μου, τῆς ἴδιας μου τῆς ὑπάρξεως. 

   Μάλιστα ὁ Θεός λέει: «σχολάσατε καὶ γνῶτε ὅτι ἐγώ εἰμι ὁ Θεός» (Ψαλμ.. 45, 11), δηλαδή σταματήστε τίς ἀσχολίες σας καί μάθετε, ἀκοῦστε, ὅτι ἐγώ εἶμαι ὁ Θεός, ἐγώ εἶμαι ὁ Κύριος. Τί λέει ὁ Θεός στον Μωυσῆ; «Ἐγώ εἰμι ὁ Θεός Αβραάμ..» (Γέν. 26, 24. 28, 13) καί τά λοιπά, ἐγώ εἶμαι. Ὁ Χριστός τί εἶπε; «Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου» (Ἰωάν. 8, 12), ἐγώ εἶμαι. Τό εἶμαι ἐκφράζει ὕπαρξη, ἐνῶ τό ἐγώ ἐκφράζει συνείδηση, ή, καλύτερα, αυτοσυνείδηση τῆς ὑπάρξεως. Διότι καί ἡ γάτα μου  ὑπάρχει· ποτέ ὅμως ἡ γάτα δέν θά πεῖ ἐγώ είμαι. Η γάτα απολαμβάνει τη ζωή· κάνει μερικές  ἐξυπνάδες θα λέγαμε, τίς ὁποῖες θαυμάζουμε. Δέν ἔχει ὅμως αὐτογνωσία τῆς ὑπάρξεώς της. Μόνο τα λογικά ὄντα ἔχουν αὐτογνωσία.

   Συνεπῶς ὁ ἄνθρωπος διαθέτει ἐγώ·  τό ζώο δέν διαθέτει ἐγώ. Καί διαθέτει ὁ ἄνθρωπος τό ἐγώ, γιατί ὁ Θεός διαθέτει ἐγώ. Τί εἴπαμε; «Ἐγώ εἰμι» λέει ὁ Θεός· ἐγώ εἶμαι. Τό ἐγώ λοιπόν εἶναι ἡ καρδιά τῆς προσωπικότητος. Ἀλλά ἀπό τή στιγμή πού ὁ ἄνθρωπος διάλεξε το δικό του τό θέλημα, τότε ἀμέσως μπήκε μιά ἀρρώστια, ἡ ὁποία συνοδεύει κάθε ἄνθρωπο πού γεννιέται· εἶναι ἡ ἀρρώστια τῆς προσωπικότητος, ἡ ἀρρώστια τοῦ ἐγώ, πού λέγεται ἐγωισμός. Ὅπως λέμε καρδιά και καρδιοπάθεια, ὅπως λέμε ήπαρ καί ἡπατίτιδα, ἔτσι λέμε καί ἐγώ καί ἐγωισμός. Εἶναι ἀρρώστια, παιδιά, ὁ ἐγωισμός. Ὄχι τό ἐγώ· ὁ ἐγωισμός εἶναι ἀρρώστια.

   Ὁ ἐγωισμός λοιπόν μπῆκε στή ζωή τῶν ἀνθρώπων δυστυχῶς κληρονομικά, γιατί ὁ ἄνθρωπος ἀκολούθησε το θέλημα τό δικό του. 

   Τό θέλημα τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή τό ἴδιον θέλημα, στρέφεται εναντίον ὄχι μόνο τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ, ἀλλά καί ἐναντίον τοῦ θελήματος τῶν συνανθρώπων, δηλαδή τῶν γονέων, τῶν πρεσβυτέρων, τῶν διδασκάλων, τῶν σοφῶν καί οὕτω καθ᾿ ἑξῆς.

   Ὅταν μοῦ λένε οἱ γονεῖς μου κάνε αὐτό, καί ἐγώ λέω ὄχι, θά κάνω αὐτό πού θέλω ἐγώ, αυτό σημαίνει ὅτι ἀκολουθῶ τό ἴδιον θέλημα. Εναντι τίνος; Εναντι τῶν γονέων μου, ἢ ἀκόμη ἔναντι τῶν δασκάλων μου –ἐν εὐρείᾳ ἐννοίᾳ δάσκαλος, ὅταν μοῦ λέει ὁ δάσκαλος αυτό θα γράψεις, αὐτό θά διαβάσεις, καί ἐγώ λέω ὄχι, αὐτό πού θέλω ἐγώ θά κάνω– ἢ ἐναντίον τῆς σοφίας ένός σοφοῦ, καί οὕτω καθ᾿ ἑξῆς.

   Βλέπετε λοιπόν ὅτι τό ἴδιον θέλημα στρέφεται και ἐναντίον τοῦ θελήματος τῶν ἀνθρώπων πού μᾶς περιστοιχίζουν, καί πού θά ἔπρεπε νά προσέχουμε αυτό πού μᾶς λένε.

   Ακόμη, ὅταν πιεζόμαστε ἀπό τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ ἢ ἀπό τούς νόμους ἄλλων ἀνθρώπων πού βρίσκονται σέ μία ἐξουσία, καί μάλιστα ἀναγκαζόμαστε νά κάνουμε αὐτό πού λένε, μή ἀφήνοντάς μας περιθώρια ἐπιλογῆς, καί ἐμεῖς κάνουμε τό δικό μας θέλημα, τότε, παιδιά, παρατηρεῖται –παρακαλῶ, προσέξτε αυτό το σημεῖο πάρα πολύ– τό φαινόμενο τῆς ἀντιδράσεως, τό αἴσθημα τῆς καταπιέσεως, ἡ σκλήρυνση τῆς προσωπικότητος, καί, ὄχι σπάνια, παρατηροῦνται φαινόμενα νευροψυχικῶν διαταραχῶν!

   Δέν νομίζετε ὅμως ὅτι αὐτά τά σημεῖα θά ἔπρεπε νά ἀναλυθοῦν κάπως περισσότερο, γιά νά ἀποκτήσουμε μία καλύτερη γνώση και να προσέχουμε;

   Ἀλλά ἐπειδή, παιδιά, πέρασε ἡ ὥρα μας, πρῶτα ὁ Θεός θά συνεχίσουμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή.

Κυριακή, 28 Οκτωβρίου 1984

53η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ αἴσθηση τῆς γεύσεως (Β΄). Αἰσθήσεις - ἡδονή - οδύνη (Α΄)

†.Λέγαμε την περασμένη φορά ὅτι ἡ ἐποχή μας εἶναι μία ἐποχή στό ἔπακρον ἡδονιστική. Αναφερθήκαμε στήν αἴσθηση τῆς γεύσεως, ἀφοῦ πρῶτα εἴχαμε μιλήσει γιά τήν ὅραση, ἐπειδή οἱ πρωτόπλαστοι εἶδαν τόν καρπό και κατόπιν ἡ Εὔα ἅπλωσε το χέρι της σ' αὐτόν. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι ἡ γυναίκα ἔβαλε πρώτη τό χέρι της στον καρπό, τόν πῆρε τόν ἔφαγε και μετά τόν ἔδωσε καί στόν ἄνδρα της. Δέν ἅπλωσε ὁ Ἀδάμ τό χέρι του να κόψει τον καρπό. Αὐτό ἔχει πολλή σημασία, καθώς δείχνει μία προπέτεια ἐκ μέρους τῆς γυναικός, ἡ ὁποία προτρέχει, χωρίς πολλή σκέψη. Ὡστόσο ἅπλωσε το χέρι της καί ἔφαγε.

   Εἴχαμε λοιπόν ἀναφερθεῖ στήν αἴσθηση τῆς γεύσεως, καί εἴπαμε πώς ἄν δέν προσέξουμε, μπορεῖ αὐτή να δημιουργήσει πολύ σοβαρά προβλήματα· δηλαδή μπορεῖ νά ἀπομακρύνει τόν ἄνθρωπο ὁλότελα ἀπό τήν πνευματική ζωή. Μπορεῖ ἀκόμα, ἐάν ἡ αἴσθηση αυτή δέν φυλαχθεῖ, νά γίνει ἡ πύλη γιά νά μπουν στην ψυχή σωρηδόν ὅλα τά ἁμαρτήματα! Γι' αὐτό καί ἡ γαστριμαργία –καί ἡ λαιμαργία–  θεωρεῖται ὡς τό ἁμάρτημα πύλη τῶν ὑπολοίπων θανάσιμων ἁμαρτημάτων. (Βλ. Κλίμαξ Ἰωάννου, Λόγος ΙΔ΄, Περὶ Γαστριμαργίας, ἔκδ. Ίερᾶς Μονῆς Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 1985, σσ. 185-193) Αυτό μήν τό ξεχάσετε· νά τό θυμόσαστε πάντοτε.

   Ἔτσι, εἴχαμε πεῖ ὅτι σέ κάθε ἐποχή ὑπῆρξε ἡ ἀθεΐα. Ἰδιαιτέρως ὅμως ὑπάρχει στήν ἐποχή μας, μέ τήν εὐημερία πού τήν χαρακτηρίζει, σε μια παγκόσμια κλίμακα, τουλάχιστον ὡς πρός τόν δυτικό κόσμο –μέ τήν ἔννοια τήν πολιτιστική– γιατί υπάρχει ἕνας ἄλλος τόσος κόσμος, ἴσως και περισσότερος, πού τήν ἴδια ὥρα πεθαίνει ἀπό τήν πεῖνα· εἶναι καταπληκτικό. Σκεφτεῖτε, παιδιά, ἄκουσα τελευταῖα πώς ἐνενήντα χιλιάδες παιδιά τήν ἡμέρα πεθαίνουν ἀπό τήν πεῖνα!

   Ωστόσο, σᾶς εἶπα, ὁ δυτικός μας πολιτισμός ἔχει αὐτή τήν εὐημερία, τουλάχιστον αὐτά τά τελευταῖα χρόνια, τίς τελευταῖες μεταπολεμικές δεκαετίες, μέ ἀποτέλεσμα να θεωρεῖται ἡ ἐποχή μας ἡδονιστική στο ἔπακρον. Γι' αὐτό ἀκριβῶς κι ἀπό τόν ὀπτικό ὁρίζοντα τῆς ἐποχῆς μας ὁ Θεός ἔχει ἐξαφανισθεῖ. Διότι, ὅπως λέει θαυμάσια ὁ Θεός, διά τοῦ Μωϋσέως στή β΄ Ὠδή του, ὁ λαός ἔφαγε, ἤπιε, χόρτασε, κλώτσησε· «ἐλιπάνθη, ἐπαχύνθη, ἐπλατύνθη, καί ἀπελάκτισε» (Βλ. Δευτ. 32, 15)· λιπάνθηκε, πάχυνε, πλάτυνε καί κλώτσησε. Αὐτό τό κλώτσησε, καί ὅπως παρακάτω λέει «καὶ ἐγκατέλιπε τὸν Θεὸν τὸν ποιήσαντα αὐτὸν καὶ ἀπέστη ἀπὸ Θεοῦ σωτῆρος αὐτοῦ», ὅτι ἔφυγε ἀπό τόν Θεό τόν Σωτήρα του, δείχνει τήν ἀποστασία, δηλαδή τήν ἀπομάκρυνση ἀπό τόν Θεό, πού συνιστᾶ τό φαινόμενο τῆς ἀθεΐας. 

   Ἐμεῖς οἱ κάπως μεγαλύτεροι, ἡ περασμένη γενιά ἄς ποῦμε, βλέπουμε το φαινόμενο αυτό στούς νεωτέρους και τρίβουμε τα μάτια μας. Φυσικά δέν εἶναι φαινόμενο τῶν νεωτέρων· εἶναι φαινόμενο τῆς δικῆς μας γενιᾶς· γιατί ὁ τρόπος πού ἐμεῖς ἀναθρέψαμε και παιδαγωγήσαμε τη νεώτερη γενιά μας ἦταν ὁ τρόπος που ὁδηγεῖ στήν ἀθεΐα. Ὁ Θεός ἔχει ἐξαφανιστεῖ πιά ἀπο τόν ὀπτικό ὁρίζοντα τῆς ἐποχῆς μας.

   Αὐτό φυσικά δέν εἶναι ἀπόλυτο, διότι ὅπου περισσεύει ἡ ἁμαρτία καί ἡ ἀθεΐα, ἐκεῖ ὑπερπερισσεύει καί ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ. (Βλ. Ρωμ. 5, 20) Τήν ἴδια στιγμή μπορεῖ νά ἔχουμε καί πολύ πιστούς ἀνθρώπους, καί μάλιστα ἀπό τήν νέα γενιά, καί μάλιστα σέ καθεστῶτα ἀθεϊστικά, οἱ ὁποῖοι νὰ ζοῦν τόν πρωτοχριστιανικό ἀρχαῖο Χριστιανισμό, τήν πρωτοχριστιανική πνευματικότητα, ἔχοντας πρωτοχριστιανικό ζῆλο καί ἐνθουσιασμό. Τό ἐνθουσιαστικό στοιχεῖο μπορεῖ νά εἶναι πλούσιο σ᾽ ἐκείνους τούς νέους μας σήμερα πού ζοῦν ἀκριβῶς κάτω ἀπό πιεστικές ἀθεϊστικές καταστάσεις.

   Σήμερα κάθε πνευματική και φιλόσοφη ἐργασία συναντᾶ τήν πνευματική ὀκνηρία. Ὁ ἄλλος βαρύνεται ὅταν τοῦ πεῖς νά ἀσχοληθεῖ μέ τήν πνευματική ζωή· σου λέει: Δε βαριέσαι τώρα... αὐτά εἶναι παρωχημένα πράγματα!... 

   Πολύ χαρακτηριστικά ἔγραφε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος: «Νοῦν λεπτὸν ὄγκος ἐκδιώκει γαστέρος» (Επη Ἠθικά, PG 37, 918. Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 54, 581 και 602)· τόν λεπτό νοῦ τόν διώχνει ὁ ὄγκος τῆς κοιλιᾶς, δηλαδή ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο τρῶς καί φορτώνεσαι. Ἡ λέξη γαστήρ νοεῖται μέ εὐρεῖα ἔννοια· γιατί δέν εἶναι μόνο τό θέμα τῆς κοιλιᾶς, ἀλλά εἶναι ἡ ὅλη εὐδαιμονία καί ἀφθονία τῶν ἀγαθῶν· ὄχι μόνο εκείνων πού τρῶμε, ἀλλά καί ἐκείνων πού γενικά ἀπολαμβάνουμε. Ὅλα αὐτά λοιπόν διώχνουν τόν λεπτό νοῦν. Βεβαίως! γιατί ὁ τρόπος πού ζοῦμε σήμερα, ἡ ἐποχή μας, διώχνει τόν λεπτό νοῦν, δηλαδή τό να σκεφτεῖς φιλόσοφα, τό να σκεφτεῖς λεπτά. (Ὁ Αἴσωπος, μέ τόν μύθο τῶν Μυιῶν, μᾶς διδάσκει τό σοφό: ή λιχνεία (γαστριμαργία) πολλῶν κακῶν αἰτία γίνεται» (Fabulae 82.3.5). Ο Ξενοφῶν, στον Οικονομικό του, γράφει ὅτι ἡ λιχνεία, ἡ λαγνεία καί ἡ οἰνοφλυγία εἶναι «χαλεποὶ δεσπόται», δηλαδή δυσβάστακτοι τύραννοι· γι' αυτό συνιστούσε: «μήτε κενὸς μήτε ἄγαν πλήρης διημερεύειν» (Oeconomicus 11.18.5-6)· οὔτε νηστικός οὔτε πολύ χορτασμένος να περνᾶς τήν ἡμέρα σου. Καί ὡς πρός τήν κατανάλωση κρέατος καί κρασιοῦ ὁ Πλούταρχος, στο Περί Εὐθυμίας βιβλίο του, γράφει: «οἶνοί τε καὶ σαρκῶν ἐμφορήσεις σῶμα μὲν ἰσχυρὸν ποιοῦσι καὶ ῥωμαλέον, ψυχὴν δ᾽ ἀσθενῆ» (Ανθολόγιον, 3.21.16)· τό κρασί καί ἡ καταβρόχθιση κρεάτων μπορεῖ νά κάνουν τό σῶμα ρωμαλέο, κάνουν όμως τήν ψυχή ασθενική. Καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος συμπληρώνει: «παχεῖα γαστήρ λεπτὸν οὐ τίκτει νόον» (PG 62, 569). Βλ. ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἱερὰ Παράλληλα, Περὶ γαστριμαργίας καὶ κόρου (PG 95, 1332 κ.ε.)

   Σήμερα οἱ νέοι μας δέν σκέπτονται λεπτά, δέν σκέπτονται βαθιά· εἶναι πραγματικά ἕνα δυστύχημα. Βεβαίως φταῖνε καί ἄλλα πράγματα φταίει ἕνας γενικότερος αποπροσανατολισμός τῆς νεολαίας μας. Ἐπί παραδείγματι, βλέπουμε χιλιάδες νέους πού πᾶνε στο γήπεδο και βλέπουν ποδόσφαιρο. Θά μοῦ πεῖτε: νά μήν παίξουμε; Δέν θέλω νά πῶ αὐτό. Θά ἤθελα νά πῶ ὅμως ὅτι ὑπάρχει μιά ἀποκλειστική ενασχόληση μέ πράγματα τά ὁποῖα, στο κάτω-κάτω τῆς γραφῆς, εἶναι ἀπαξίες, δέν ἔχουν ἀξία. Πᾶς καί βλέπεις ἕνα παιχνίδι. Ε, καί τί βγῆκε ἀπ' αὐτό; Τί βγήκε;... Καί ὅταν μάλιστα διεξάγεται μέ τόσο φανατισμό! Όταν ὑπάρχουν ομαδικά παιχνίδια πού ἔχουν τζόγο, δηλαδή στοιχήματα, καί ὑπάρχει ὁ φανατισμός καί οἱ φατρίες, ὅτι ἐμεῖς νικήσαμε, ἐνῶ ἐσεῖς δέν νικήσατε, ὅλα αὐτά δημιουργοῦν, ὅπως καταλαβαίνετε, ἕναν ἀποπροσανατολισμό ἀπό εὐγενῆ καί ἀνώτερα πράγματα, μέ τά ὁποῖα θάμποροῦσε νά ἀσχοληθεῖ ἡ νεολαία μας.

   Ἀπό τήν ἄλλη ὑπάρχει καί ἡ τηλεόραση, οἱ καφετέριες, οἱ ποικίλες διασκεδάσεις καί λοιπά καί λοιπά, πού τελικά αποπροσανατολίζουν τούς νέους μας από τά λεπτά, βαθιά καί σπουδαῖα πράγματα, ἀπό τίς ἀξίες. Καί αὐτό ὁπωσδήποτε εἶναι δυστύχημα, που δείχνει ὡστόσο καί τήν κατάσταση τῆς ἐποχῆς μας. 

   Ὁ ἅγιος Μᾶρκος ὁ ἀσκητής λέει κάτι πολύ ὡραῖο, πού θά ἐπιθυμοῦσα νά τό θυμόσαστε· εἶναι μία μικρή φράση: «εἰσροὴ αἵματος, ἐκροὴν πνεύματος ἀπεργάζεται» (Φιλοκαλία, τόμ. Α΄, Επιστολή πρός τόν μονάζοντα Νικόλαον, ἐκδ. Παναγ. Τζελάτη, Εν Αθήναις 1893, σ. 78). Αἷμα εἶναι ὅταν τρῶς, ὅταν καλοπερνᾶς... δηλαδή βάζεις αἷμα, ζεῖς τή φυσιολογική σου ζωή· ἔχεις δώσει τόν τόνο στη βιολογική σου ζωή, καί ὄχι στην πνευματική. Ὅσο αἷμα βάζεις, τόσο πνεῦμα βγάζεις. Εἶναι πολύ χαρακτηριστικό. Ὅσο πιό βιολογικός, ζωικός, ζωώδης δηλαδή, ἄνθρωπος γίνεσαι, τόσο λιγότερο πνευματικός ἄνθρωπος ἀπομένεις.

   Θα λέγαμε ἀκόμα, παιδιά, ὅτι ἔχουμε καί κάποιες συνέπειες σ᾿ ὅλα αὐτά τά πράγματα καί αὐτές εἶναι πολλές. Θὰ ἤθελα νὰ σᾶς ἀναφέρω μερικά παραδείγματα ἀπό τήν Ἱστορία γενικά, πού ἔχουν ἐπισημανθεί αὐτά σαν συνέπειες αὐτῆς τῆς καταστάσεως τῆς γαστριμαργίας, τῆς ἀφθονίας τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν.

   Τα παιδιά τοῦ Ἰώβ, ὅταν συναντιοῦνταν –καί αὐτό γινόταν σχεδόν κάθε μέρα– ἐκδηλώνοντας τήν μεταξύ τους ὁμόνοια καί ἀγάπη, ἔκαναν ἀπό κοινοῦ συμπόσια· μάλιστα πότε ἔτρωγαν στοῦ ἑνός τό σπίτι και πότε στοῦ ἄλλου. Κάποια φορά ἔτρωγαν στο σπίτι τοῦ μεγάλου ἀδελφοῦ· κι ἐκεῖ ἦλθε ἡ καταστροφή. Ὁ διάβολος ζήτησε ἄδεια ἀπό τόν Θεό νά γκρεμίσει το σπίτι, να πέσει ἡ σκεπή καί νά τούς σκοτώσει ὅλους. Παρότι δέν ἦταν ἀνήθικο το συμπόσιο, ωστόσο ἦταν ἕνα συμπόσιο.

   Ὁ σοφός Ωριγένης ἑρμηνεύει πάνω σ' αὐτό καί λέει: «Καιρὸν ἐζήτει (ὁ διάβολος) τοῦ αὐτοὺς ἀπωλέσαι. Εἰ εὑρήκει ἀναγινώσκοντας, οὐκ ἂν ἥψατο τῆς οἰκίας, οὐδὲ τόπον εἶχε τοῦ αὐτοὺς ἀποκτεῖναι. Εἰ εύρήκει προσευχομένους, οὐδὲν ἠδύνατο ποιῆσαι κατ' αὐτῶν. Ἀλλ' ὅτε εὗρεν εὐκαιρίαν, ἴσχυσε. Ποῖος ἦν ὁ καιρός, μέθη ἦν, συμπόσιον ἦν.» (PG 12, 1032, και PG 17, 60). Λέει δηλαδή ὅτι ὁ διάβολος ζητοῦσε μία ευκαιρία γιά νά καταστρέψει τά παιδιά τοῦ Ἰώβ. Ἐάν τά εὕρισκε νά προσεύχονται ἤ να μελετοῦν, δέν θά μποροῦσε νά ἀκουμπήσει τό σπίτι, οὔτε θά εἶχε τόπο γιά νά τά σκοτώσει τά παιδιά· δέν θα μποροῦσε τίποτα να κάνει ἐναντίον τους. Ὅταν ὅμως βρῆκε τήν εὐκαιρία, τά κατάφερε. Ποιά ἦταν ἡ εὐκαιρία; Ήταν ἡ μέθη, ήταν τό συμπόσιο. Τήν εὐκαιρία λοιπόν τή βρῆκε ὁ διάβολος σ' ἕνα συμπόσιο πού εἶχαν τα παιδιά. Ζητούσε καιρό, ευκαιρία, κι αυτός ο καιρός ἦταν τῆς μέθης. Δηλαδή, ἐκεῖ, ὅπως γινόταν το συμπόσιο, ἔτρωγαν βεβαίως καί ἔπιναν και τραγουδούσαν και φυσικά βρίσκονταν σε μία κατάσταση πού ἔδωσε λαβή στον διάβολο.

   Ἕνα ἄλλο φοβερό παράδειγμα εἶναι τοῦ Βαλτάσαρ. Αὐτός ἦταν ἕνας ἀπόγονος, πιθανότατα εγγονός, τοῦ Ναβουχοδονόσορος, τοῦ ἱδρυτοῦ τῆς λαμπρής βαβυλωνιακῆς αὐτοκρατορίας. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος εἶχε πέσει στίς ἡδονές. Κάποια φορά είχε καλέσει στο τραπέζι του ὅλους τούς μεγιστάνες και χιλιάρχους και σπουδαίους στο παλάτι. Ζήτησε δέ νά φέρουν ἀπό τήν κειμηλιοθήκη τά ἱερά σκεύη –ποτήρια καί ἄλλα σκεύη χρυσά καί ἀργυρά– πού είχε συλήσει ὁ παππούς του ὁ Ναβουχοδονόσορ ἀπό τόν ναό τοῦ Σολομῶντος, ὅταν κατέλαβε τήν Ἰουδαία, τούς Ἰσραηλῖτες. Καί βέβαια αὐτό ἦταν ἡ ἐσχάτη ἀσέβεια, τό νά χρησιμοποιοῦν οἱ συνδαιτυμόνες του συμποσίου τά ἱερά σκεύη! Όπως ἀκριβῶς σήμερα τό νά γίνει μιά ἀναμπουμπούλα, νά ἀ ναποδογυρισθοῦν τά πάντα, τά ἱερά σκεύη τῶν ναῶν να περιέλθουν σε χέρια ἀσεβῆ, καί κάποτε να δοθεῖ ἕνα τραπέζι μεγάλο καί νά φέρουν ἐκεῖ τά ἅγια ποτήρια ἀπό τούς ναούς πού ἐσύλησαν!... Καταλαβαίνετε πράγματι ὅτι αὐτό εἶναι ἐσχάτη ἀσέβεια. Αὐτό λοιπόν συνέβη καί τότε· τά ἱερά σκεύη ἔπεσαν σε χέρια ἀσεβῆ, καί οἱ συνδαιτυμόνες τοῦ συμποσίου ἔπιναν μ' αὐτά τό κρασί τους καί διασκέδαζαν ἐκεῖ μέ γυναῖκες κατωτέρου ἤθους!

   Τότε ξαφνικά, μέσα στη νύχτα, λίγο πρίν τά μεσάνυχτα, φάνηκε ἕνα κομμένο χέρι να γράφει στον τοῖχο  μία ἐπιγραφή. Κοκκάλωσαν ὅλοι. Ήταν τρεῖς λέξεις, ἀνερμήνευτες: «μανή, θεκέλ, φάρες». Καί τότε ὁ Βαλτάσαρ ζήτησε ἀπό τούς σοφούς νά τίς ἑρμηνεύσουν. Ἐμφανίστηκε λοιπόν ὁ Δανιήλ, ερμήνευσε τί σήμαιναν αὐτές, λέγοντάς του: Βασιλιά, αὐτές οἱ λέξεις σημαίνουν ὅτι ζυγίσθηκες, μετρήθηκες, αλλά βρέθηκες λειψός, ἐλλιπής, γι' αυτό καί θά τιμωρηθεῖς. (Δαν. 5, 25) Παιδιά, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, οἱ Μηδοπέρσες μπῆκαν μέσα στη Βαβυλώνα, καί μέχρι το πρωί ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ συνδαιτυμόνες εἶχαν σφαγεῖ. Ἡ πόλη περιῆλθε ὁριστικά στα χέρια τῶν Μηδοπερσῶν, καί ἡ βαβυλωνιακή αυτοκρατορία δέν ξανάζησε πλέον στήν Ἱστορία. Εἴδατε; Αφορμή στάθηκε ἕνα συμπόσιο!

   Ακόμη, θυμηθεῖτε ἐκεῖνο τό ἀσεβέστατο τραπέζι πού παρέθεσε ὁ Ἡρώδης, κατά τη διάρκεια τοῦ ὁποίου χόρεψε ἡ Σαλώμη, ἡ νομιζόμενη κόρη του –κόρη του καί ἀνηψιά του... παράξενα συμπλέγματα– μέ ἀποτέλεσμα νά ἀποκεφαλιστεῖ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής. Βρωμερό συμπόσιο, βρωμερός χορός, μέ ἐλατήρια καί κίνητρα βρώμικα, ανήθικα, ἐλεεινά, γεμᾶτα ἀπό μίσος καί κακία, ἐκ μέρους τῆς Ἡρωδιάδας, τῆς φοβερῆς ἐκείνης γυναίκας τοῦ Ἡρώδη, πού δέν ἦταν γυναίκα του, αλλά γυναίκα τοῦ ἀδελφοῦ του. Δηλαδή, παιδιά, ὅπως καταλαβαίνετε, ἁμαρτωλές καταστάσεις, μέ αποτελέσματα οδυνηρά και φοβερά.

   Θά τό ξέρετε –πολλές φορές τό ἔχουμε δεῖ καί τό ἔχουμε ζήσει καί τό διαβάζουμε καί στίς ἐφημερίδες– στα φαγοπότια, τά άσεμνα φαγοπότια, γίνονται παρεξηγήσεις, φόνοι και φοβερές σαρκικές ἁμαρτίες. 

   Τί πρέπει λοιπόν να κάνουμε;

   Εφόσον, παιδιά, ή βρώση τοῦ ἀπαγορευμένου καρποῦ μᾶς ἔβγαλε από τον παράδεισο, θα πρέπει τώρα, για να ξαναμπούμε στον Παράδεισο, νά ὑπάρξει ή νηστεία.

   Καί βέβαια, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, ὁ καιρός τῆς νηστείας δέν εἶναι πάντοτε, αλλά ὁ καιρός τῆς ἐγκρατείας εἶναι πάντοτε. (Βλ. Κατήχησις ἐσχάτη, Λόγος Ε΄, 1.2, series tertia: «Εἰ καὶ ἡ νηστεία παρῆλθεν, ἀγαπητοί, ἀλλὰ μενέτω ἡ εὐλάβεια. Εἰ καὶ ὁ τῆς ἁγίας τεσσαρακοστῆς καιρὸς παρέδραμε, τὴν γοῦν μνήμην αὐτῆς μὴ ἀποθώμεθα. Ἔστι γὰρ καὶ μὴ νηστεύοντα νηστεύειν. Καὶ πῶς; Ἐγὼ λέγω· ὅταν βρωμάτων μὲν μεταλαμβάνωμεν, άμαρτημάτων δὲ ἀπεχώμεθα». «Παρῆλθεν ἡ νηστεία ή σωματική, ἀλλ᾽ οὐ παρῆλθεν ἡ νηστεία ή πνευματική αὕτη βελτίων ἐκείνης, κἀκείνη διὰ ταύτην ἐγένετο.» (Κατὰ μεθυόντων, PG 50, 433)) Δηλαδή δένἀπαγορεύεται να φάει κανείς σ' ἕνα τραπέζι. Δέν μοῦ λέτε, σᾶς παρακαλῶ· ὅταν ἔχουμε κάποια γιορτή, ένα γάμο, ἤ Πάσχα και Χριστούγεννα, καί μᾶς καλοῦν ἤ ἐμεῖς καλοῦμε, δέν μποροῦμε να φάμε, να κάνουμε ἔνα τραπέζι; Ἀσφαλῶς· δέν εἶναι ἁμαρτία. Ἀλλοῦ εἶναι ἡ ἁμαρτία. Τόν Κύριο δέν τόν κάλεσαν πολλές φορές σε γεύματα καί σέ δεῖπνα; Αναμφισβήτητα, ναί. Αλλά ποῦ εἶναι ἡ ἁμαρτία; Ὅταν αὐτό τό δεῖπνο, αὐτό τό τραπέζι, τό συμπόσιο, καταλήγει σε ἁμαρτία, σε μέθη, σε γαστριμαργία καί λοιπά, αὐτό εἶναι ἁμαρτία. Μποροῦμε λοιπόν, ἀναμφισβήτητα μποροῦμε, να παραθέσουμε τραπέζι ἤ νά παρακαθήσουμε σε τραπέζι, αλλά θέλει προσοχή.

   Αὐτό ἐννοεῖ τώρα ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, λέγοντας ὅτι ὁ καιρός τῆς νηστείας δέν εἶναι πάντοτε. Τό Πάσχα δεν νηστεύουμε, καί πάρα πολλές ἡμέρες μέσα στον χρόνο δεν νηστεύουμε· ἀλλά ὁ καιρός τῆς ἐγκρατείας εἶναι πάντοτε. Δέν θά πιῶ πολύ ὥστε να μεθύσω, οὔτε θα φάω τόσο, πού να φτάσω ν' ἀρρωστήσω ἤ νά σκάσω! Αντιλαμβάνεστε λοιπόν ὅτι πρέπει νά μπεῖ τό μέτρο τῆς ἐγκρατείας· ἀλλά γιά νά γίνει αυτό, πρέπει νά ἀσκηθοῦμε στο θέμα τῆς νηστείας.

   Ὁ μέγας Βασίλειος λέει: «Ἐπειδὴ οὐκ ἐνηστεύσαμεν, ἐξεπέσαμεν τοῦ παραδείσου νηστεύσωμεν τοίνυν, ἵνα πρὸς αὐτὸν ἐπανέλθωμεν.» (PG 31, 168). Ἐπειδή δέν νηστέψαμε, χάσαμε τόν παράδεισο· ἄς νηστέψουμε λοιπόν, γιά νά ξαναγυρίσουμε πίσω στον Παράδεισο.

   Βλέπουμε λοιπόν, καί εἶναι πολύ σπουδαῖο αὐτό, ὅτι ἡ νηστεία εἶναι ὁ χαλινός, τό χαλινάρι τῆς σωφροσύνης, τῆς πίστεως, τῆς φρονήσεως καί τῆς ἀνδρείας. (Βλ. Χρυσοστόμου, Περὶ νηστείας, PG 62, 732: «Καλὸς ὁ τῆς νηστείας χαλινὸς τοῖς ἀγαπῶσι τὴν ἀπὸ τῆς νηστείας ὠφέλειαν»)Παίρνω αὐτές τίς βασικές αρετές, πού ἤδη εἶχαν ἐπισημάνει καί οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες.

   Να θυμόμαστε πάντοτε ὅτι ὁ Θεός, ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στην Α΄ Προς Κορινθίους ἐπιστολή του, «καὶ ταύτην (τήν γαστέρα) καὶ ταῦτα (τά βρώματα) καταργήσει» (Α΄ Κορ. 6, 13). Μή ξεχνᾶμε ὅτι τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τόν γάμο. Γι' αὐτό μή ρίχνουμε τό βάρος στόν γάμο κάνοντάς τον σκοπό τῆς ζωῆς μας –πολλές φορές σᾶς τό ἔχω πεῖ– ἐπειδή εἶναι ἕνα σχῆμα τῆς παρούσης ζωῆς, ὅπως καί πολλά ἄλλα πράγματα. Ἔτσι καί ἡ κοιλιά, τό νά φᾶμε γιά νά ζήσουμε, εἶναι ἕνα σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου. (Βλ. Α΄ Κορ. 7, 31) Δέν θά ζούμε στον αιώνα τρώγοντας. Ο Χριστός εἶχε πεῖ: «οἱ πατέρες ὑμῶν ἔφαγον τὸ  μάννα ἐν τῇ ἐρήμῳ καὶ ἀπέθανον» (Ἰωάν. 6, 49)· ἔφαγαν τοῦτο το μάννα, πού ὁ Θεός τούς ἔριχνε στήν ἔρημο, αλλά στο τέλος πέθαναν· ἔζησαν μόνο βιολογικά. Συνεπῶς δέν θα ζήσουμε αἰωνίως τρώγοντας, ἀλλά θα ζήσουμε ὅταν θά ἔχουμε τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. (Βλ. Ματθ. 4, 4. Λουκᾶ 4, 4)

   Δεν πρέπει λοιπόν νά ξεχνᾶμε ὅτι, ἀφοῦ ζοῦμε σ αὐτό τό σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου, στο σχῆμα γάμος καί τό σχῆμα κοιλιά, γαστέρα, θα πρέπει νὰ τρῶμε· ἀναμφισβήτητα θα πρέπει νά τρῶμε, γιά νά ζοῦμε νά ζοῦμε ὅμως τήν βιολογική μας ζωή μ' ἕνα μέτρο, ὅπως Θεός θέλει, γιατί Ἐκεῖνος τό ὅρισε ἔτσι. Επίσης δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε ὅτι ὅταν θά ἀναστηθοῦμε καί θά πάρουμε τα καινούργια μας σώματα, δέν θά ὑπάρχει πιά τό πεπτικό σύστημα ὡς λειτουργία γιά νά ζοῦμε. Γι' αὐτό λέει ὁ Ἀπόστολος, ὅπως σᾶς ἐξήγησα, «ὁ Θεὸς καὶ ταύτην (τήν γαστέρα) καὶ ταῦτα (τά βρώματα) καταργήσει», θά τά καταργήσει.

   Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης μᾶς λέει ὅτι ὑπάρχουν τρεῖς τάξεις γιά τό φαγητό: εἶναι ἡ ἐγκράτεια, εἶναι ἡ αὐτάρκεια, εἶναι καί ὁ κόρος. Τί εἶναι αὐτά; 

   Ἐγκράτεια εἶναι ὅταν κάθεσαι νά φᾶς, καί σηκώνεσαι ὄχι χορτασμένος. Αὐτό θεωρεῖται ἀρετή. Ὅταν δηλαδή φᾶς, ἀλλὰ φᾶς λίγο, καί δέν ἔχεις χορτάσει, σηκώνεσαι κάπως πεινασμένος. Θά μποροῦσες καί ἄλλο νά φᾶς· δέν τρῶς ὅμως, ἀλλά ἐγκρατεύεσαι. Αὐτή εἶναι ἡ πρώτη τάξη, καί θεωρεῖται ἀρετή. 

   Ἡ δεύτερη τάξη εἶναι ἡ αὐτάρκεια· νά φᾶς τόσο, πού οὔτε νὰ πεινᾶς οὔτε νὰ αἰσθάνεσαι πλήρως χορτάτος. Μάλιστα να φᾶς τόσο, όπως λένε οἱ Πατέρες, που θὰ ἤθελες να φᾶς πέντε - δέκα ἀκόμα κουταλιές για να πεῖς χόρτασα, δηλαδή να νιώθεις μία αὐτάρκεια. Δέν πεινᾶς, καί αἰσθάνεσαι πολύ καλά. Αυτό οὔτε ἀρετή εἶναι οὔτε κακία, ἁμαρτία.

   Η τρίτη τάξη εἶναι ὁ κόρος. Κόρος –ἀπό τό κορέννυμι, πού σημαίνει χορταίνω- εἶναι ὁ χορτασμός. Θυμηθεῖτε τοὺς ἀνθρώπους στήν ἔρημο, πού ὅταν ὁ Κύριος τούς παρέθεσε γεῦμα μέ τά ψάρια καί τά ψωμιά, «ἔφαγον καὶ ἐχορτάσθησαν» (Ματθ. 14, 20. Μάρκ. 6, 42. Λουκά 9, 17), δηλαδή ἔφαγαν καλά. Ὁ κόρος λοιπόν δείχνει ὅτι ἔφαγες κι αὐτές τίς πέντε-δέκα κουταλιές, τις πέντε-δέκα παραπάνω πηρουνιές, και χόρτασες. Ἐδῶ βεβαίως δέν ὑπάρχει ἀρετή· δέν ὑπάρχει ὅμως καί ἁμαρτία· μόνο πού λίγο ἀκόμα, καί βρίσκεσαι στήν ἁμαρτία. Ἔτσι, οὔτε στον κόρο ὑπάρχει αμαρτία. 

   Λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης, ὅπως τό σημειώνει ἐδῶ ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης: «Ἂν δὲν ἠμπορῆς νὰ φυλάξης τὰ δύω», ἄν δηλαδή δέν μπορεῖς να μείνεις οὔτε στην εγκράτεια οὔτε στήν αὐτάρκεια, τότε «κἂν ἂς σταθῆς μέχρι τοῦ τρίτου», να σταθεῖς στον κόρο, «καὶ ἂς μὴ γίνεσαι ὑπερκορής», καί νά μήν τόν ξεπεράσεις, «ἐνθυμούμενος τὸ τοῦ Κυρίου ὁποῦ λέγει: “Οὐαὶ ὑμῖν οἱ ἐμπεπλησμένοι, ὅτι πεινάσετε"» (Συμβουλευτικόν Εγχειρίδιον, Κεφ. Γ', Ὅτι τρεῖς τάξεις ἔχει τὸ φαγητόν, σ. 81. Βλ. Φιλοκαλία, όσ. Γρηγορίου Σιναΐτου, Πῶς πρέπει τινὰς νὰ τρώγῃ, σ. 1193, καί Λουκά 6, 25), ἀλλοίμονο σ' ἐσᾶς πού ἔχετε χορτάσει, γιατί θά πεινάσετε. Ὑπερκορεῖς εἶναι οἱ χορτάτοι, αυτοί πού ἔφαγαν παραπάνω. Αυτοί θά πεινάσουν κάποτε και στην παρούσα ζωή, αλλά προπαντός στη μέλλουσα ζωή, μέ τήν έννοια δηλαδή ὅτι θά στερηθοῦν τά ἀγαθά τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Διότι οἱ ἄνθρωποι πού ὑπερφορτώνουν τόν ἑαυτό τους μέ ἐπίγεια ἀγαθά, αναμφισβήτητα αὐτοί δέν μποροῦν νά ἔχουν τά ἀγαθά τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

   Σημειώστε το αὐτό, παιδιά, εἶναι πάρα πολύ σημαντικό. Ὅταν, ἐπί παραδείγματι, τρῶς καί ξανατρῶς, και γυρίζεις και ξανατρῶς καί πηγαίνεις καί κάνεις ἐμετό, καί μετά ξανατρῶς καί πίνεις καί συνεχίζεις τό ίδιο, αυτό βεβαίως, καταλαβαίνετε, εἶναι ὑπερκορεσμός· ἤ, ὅταν σ' ἕνα συμπόσιο, ὅπως σᾶς ἔλεγα τήν περασμένη φορά, τρῶς καί πίνεις λίγο-λίγο, ὅλη τή νύχτα τρῶς καί πίνεις, τρῶς καί πίνεις... Αὐτό δέν εἶναι στήν πραγματικότητα τό φαγητό για να χορτάσεις, ἀλλά εἶναι γιά νά ἔχεις μία τρυφή, μία απόλαυση, μία ἡδονή.

   Θά ἔλεγα ὅμως, εἰδικά γιά τήν νεότητα, ἡ αἴσθηση τῆς γεύσεως πρέπει να χρησιμοποιεῖται μέ πάρα πολλή προσοχή· διότι ἤδη ὁ κάθε νέος εἶναι ἕνα καμίνι... ἕνα καμίνι ἐπιθυμιῶν καί ὁρμῶν. Ἄν λοιπόν τό καμίνι αὐτό τό ἐνισχύουμε καί μέ εὔφλεκτη ὕλη, ἀντιλαμβάνεστε τί μπορεῖ νά γίνει! (Ὁ μέγας Βασίλειος ὅμως, ὄχι μόνον δὲν συγχωρεῖ τοὺς νέους νὰ χορταίνουν, ἀλλὰ οὐδὲ νὰ τρώγουν πρὸς αὐτάρκειαν, ἀλλὰ νὰ τρώγουν μὲ ἐγκράτειαν. Λέγει γάρ: «ὁ ὑποπιασμὸς τοῦ σώματτος καὶ ἡ δουλαγωγία ὑπ᾽ οὐδενὸς ἄλλου τοσοῦτον, ὡς ὑπὸ τῆς ἐγκρατείας κατορθοῦται· τὸ γὰρ βράζον τῆς νεότητος καὶ πρὸς τὰς ὁρμὰς δυσκάθεκτον, οἷον χαλινῷ τινι τῇ ἐγκρατείᾳ κατείργεται». (Όσ. Νικοδήμου του Αγιορείτου, Συμβουλευτικὸν Ἐγχειρίδιον, Κεφ. Γ', Περὶ φυλακῆς τῆς Γεύσεως, σ. 81))

    Γι' αὐτόν τόν λόγο, ὅπως λέει τό βιβλίο τῶν Παροιμιῶν, «οὐ συμφέρει ἄφρονι τρυφή» (Παρ. 19, 10)δεν συμφέρει στον ἄφρονα ή τρυφή, ή απόλαυση. Και ὅπως ἑρμηνεύει ὁ μέγας Βασίλειος, ἄφρων εἶναι ἡ σάρκα τοῦ νέου. Δηλαδή δέν συμφέρει στον νέο ἄνθρωπο νὰ ἐπιδιώκει τήν τρυφή, τήν ἀπόλαυση. Θέλει πάρα πολλή προσοχή. (Βλ. Συμβουλευτικὸν Εγχειρίδιον, Κεφ. Γ', Ὅτι ἡ τρυφὴ βλάπτει μάλιστα τοὺς Νέους, σ. 80)

   Τό θέμα τοῦ φαγητοῦ γιά τούς νέους είναι πολύ ἐπικίνδυνο, ὄχι τόσο από βιολογικῆς πλευρᾶς, ὅσο από πνευματικῆς πλευρᾶς. Γι' αὐτό θά σᾶς ἔκανα μιά ἔκκληση. Παιδιά, να κάνετε μιά ἀρχή να νηστεύετε! Θα ξεκινήσετε ἀπό τήν Τετάρτη καί τήν Παρασκευή. Πεῖτε στη μητέρα σας ὅτι ἐπιθυμεῖτε να νηστεύετε. Καί ἄν στο σπίτι σας δέν νηστεύουν –θά ἐπιμείνετε ὡστόσο– ἐάν ἡ μητέρα σας προβάλει δικαιολογίες τεχνικῆς φύσεως, ὅτι δέν εἶναι εὔκολο πράγμα να βάζουμε δύο κατσαρόλες γιά φαΐ καί λοιπά καί λοιπά, αὐτά πολύ γρήγορα ξεπερνιούνται, γιατί εἶναι πάρα πολύ εὔκολο να βάλει κανείς δίπλα καί μιά ἄλλη κατσαρόλα μέ ἕνα νηστίσιμο φαγητό, ἕνα λαδερό ή καί ἀλάδωτο, ἀναλόγως τήν περίπτωση. Οπότε, παιδιά, θα παρακαλέσω πάρα πολύ, ξεκινήστε, επιμείνετε στο σημεῖο τοῦτο, νά νηστεύετε Τετάρτη καί Παρασκευή.

   Απευθύνομαι καί σ' ἐκεῖνες τις κοπέλες πού φοιτοῦν στό Πανεπιστήμιο, πού εἶναι δηλαδή ἔξω ἀπό τό σπίτι τους καί τρῶνε στις φοιτητικές λέσχες. Σᾶς ὑπενθυμίζω ότι τα τελευταία χρόνια –καί αὐτό εἶναι πάρα πολύ ευχάριστο– επειδή μαζεύτηκαν στίς φοιτητικές ἑστίες πάρα πολλοί νέοι που νηστεύουν, τούς προσφέρουν και φαγητό νηστίσιμο· αὐτό νά τό ἔχετε υπόψη σας. Καί ἄν ἀκόμη δεν προσφερόταν, ἕνας νέος, ἕνας φοιτητής, μπορεῖ νά βρεῖ τόν τρόπο να νηστεύει και να κρατάει την Τετάρτη καί τήν Παρασκευή. Δέν εἶναι δύσκολο πράγμα. Σας λέω μόνο τοῦτο, ὅτι καί στρατιῶτες ἀκόμη, παρότι εἶναι καθορισμένο το συσσίτιο τους, μποροῦν καί νηστεύουν. Ἔχω πολλές μαρτυρίες στρατιωτῶν πού νηστεύουν. Πολύ δέ παραπάνω ἕνας  πού εἶναι καί σέ φοιτητική Εστία, καί μπορεῖ νά βγεῖ  καί ἔξω νά φάει, ἤ νά ἔχει μαζί του, στο δωμάτιό του κάτι νά φάει, ἤ νά ἔχει ἴσως ἕνα καμινέτο, να ψήσει κάτι πρόχειρο καί τά λοιπά. Είναι πολύ απλό πράγμα, ὅταν κανείς θέλει να νηστέψει· ἀρκεῖ μόνο νά θέλει. 

   Λοιπόν, παιδιά, να βάλουμε τήν ἀρχή τῆς νηστείας Τετάρτης καί Παρασκευῆς, καί σιγά-σιγά να βάλουμε καί τίς Τεσσαρακοστές. Θά δεῖτε ὅτι θά ἀποκτήσετε στα χέρια σας ἕνα ὅπλο, τό ὅπλο τῆς ἐγκρατείας.

   Καί δέν εἶναι μόνο ἡ ἐγκράτεια τῆς κοιλιᾶς, τῆς γαστέρας, τοῦ φαγητοῦ, ἀλλά ἡ ἐγκράτεια εἶναι καί σέ ἄλλα θέματα. Θα μάθει κανείς νά λέει τό ὄχι ἐκεῖ πού πρέπει νά λέει τό ὄχι, καί αὐτό εἶναι πολύ σπουδαῖο· δηλαδή θα χαλυβδώσετε μία ωραία βούληση. Γιατί σήμερα οἱ νέοι μας δυστυχῶς, παραδομένοι αισθησιακά στίς ἡδονές τῆς ἐποχῆς, μόνο βούληση δέν διαθέτουν. Τούς δίνεις μιά μυρωδιά, μιά λιχουδιά, καί πέφτουν ἀμέσως, καί παραδίνονται... δέν ἔχουν ἰσχυρή βούληση νά ποῦν ὄχι. 

   Σᾶς θυμίζω μόνο μία περίπτωση που κάποτε ἕναν μάρτυρα τοῦ Χριστοῦ τόν εἶχαν βάλει σ' ἕναν κήπο, πολύ νέο παιδί, τόν εἶχαν δέσει, καί πῆγε μιά ἀνήθικη γυναίκα ἐκεῖ καί μέ κάθε τρόπο προσπαθούσε να του δημιουργήσει πειρασμό. Καί ἐκεῖνος —ὤ, τί βούληση!– ἔκανε κάτι τό καταπληκτικό· δεν ξέρω ποιός από μᾶς θά τό ἔκανε. Δάγκωσε τή γλώσσα του μέ τά δόντια του, τήν ἔκοψε, γιά νά πονάει καί νά ὑπερνικήσει μέ τόν τρόπο αὐτόν τίς ἐπιθυμίες που μποροῦσαν νά δημιουργηθοῦν ἀπό τόν πειρασμό πού τοῦ προκαλεῖτο. Καί μέ το στόμα του γεμάτο αἷμα ἀπό τήν κομμένη γλώσσα, ἔφτυσε αὐτήν τή γυναίκα! Καί ἔτσι, παραιτήθηκαν οἱ διώκτες του ἀπό τήν μέθοδο αυτή, γιά νά κάνουν τόν νέο αὐτόν νά ἁμαρτήσει. 

   Εἴδατε που φθάνει ἡ βούληση, σέ τί μέτρα ύψηλά; Πότε ὅμως; ὅταν ἔχουμε χαλυβδώσει τη θέλησή μας! Καί ἡ νηστεία πραγματικά χαλυβδώνει τήν βούληση, κάνει ἀνδρείους ἀνθρώπους. Οἱ τρεῖς Παῖδες τό ἴδιο ἔκαναν. Οἱ τρεῖς Παῖδες, ἄν καί αἰχμάλωτοι στη Βαβυλώνα, δέν ἔτρωγαν από τό βασιλικό παλάτι, μέ τά χοιρινά ἐκεῖνα κρέατα καί τά εἰδωλόθυτα. (Βλ. Δαν. 1) Μακάρι να είχα περισσότερο χρόνο, νά σᾶς διηγηθῶ πλῆθος παραδειγμάτων, γιά νά δεῖτε πόσο ἀξίζει ἡ νηστεία! 

   Καί τώρα, παιδιά, ἐρχόμαστε νά δοῦμε κάτι ἄλλο. Ὑπάρχει μία αλυσίδα. Μέχρι τώρα μιλήσαμε γιά τίς αἰσθήσεις, μιλήσαμε καί γιά τήν ἡδονή. Οἱ αἰσθήσεις παρέχουν τήν ἡδονή. Δεν τελειώνει ὅμως τό θέμα ἐκεῖ. Μετά τήν ἡδονή ἔρχεται ἕνα ἄλλο στοιχεῖο, πού λέγεται ὀδύνη, πόνος, θλίψη. Ἔτσι ἐδῶ ἔχουμε τήν ὁλοκλήρωση τῆς ἁλυσίδας: αἰσθήσεις - ἡδονή-ὀδύνη.

   Πράγματι· ἐνῶ πρῶτα οἱ πρωτόπλαστοι ἔβλεπαν τον καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως ἀπαθῶς, χωρίς πάθος, τώρα τόν βλέπουν ἐμπαθῶς, μέ πάθος. Οἱ αισθήσεις, ξέρετε, πάντοτε ζητοῦν τήν ἱκανοποίησή τους· πίσω ὅμως ἀπό τίς αἰσθήσεις εἶναι ἡ ψυχή. Κίνητρο αὐτῆς τῆς ἱκανοποιήσεως εἶναι πάντοτε ἡ ἡδονή· ὅτι ἄν δοκιμάσω, ἄν δῶ, ἂν ἀκούσω, θά εὐχαριστηθώ. 

   Τί εἶναι ἡ ἡδονή; Ἡ ἡδονή εἶναι ἕνα αἴσθημα εὐχαριστήσεως. Θά τό πῶ ἄλλη μία φορά: ἡ ἡδονή –ή ή τρυφή ἢ ἡ ἀπόλαυση· ὅλα αὐτά εἶναι συνώνυμα– εἶναι μία αίσθηση εὐχαριστήσεως. 

   Αὐτή διακρίνεται στην πνευματική ηδονή καί στή σωματική ήδονή. Ἡ πνευματική ηδονή, ἡ πνευματική εὐχαρίστηση, εἶναι ἐκείνη πού ἐπιφέρει στόν ἄνθρωπο μία ἄφατη, μία ανείπωτη χαρά, καί στή καρδιά και στόν νοῦ· ἀκόμη θα λέγαμε καί στίς αἰσθήσεις, ὅταν οἱ αἰσθήσεις εἶναι καθαρμένες, δηλαδή καθαρές. Ὅταν δηλαδή ὅλος ὁ ἄνθρωπος εἶναι θεοειδής, τότε αὐτή ἡ πνευματική εὐχαρίστηση εἶναι καί στήν ψυχή, εἶναι καί στό σῶμα. Γι' αὐτό καί ὁ ἀρχαῖος παράδεισος (εἶναι στό ἴδιο κεφάλαιο τῆς Γενέσεως πού τώρα ἀναλύουμε, στο 23ο χωρίο) λεγόταν παράδεισος τῆς τρυφῆς. (Βλ. Γέν. 2, 15. 3, 23-24) Διότι αὐτή ἡ τρυφή, ἡ ἀπόλαυση, δέν ἦταν μόνο στό πνεῦμα τῶν πρωτοπλάστων, αλλά ἦταν καί στό σῶμα τους. Αὐτό ὅμως γίνεται μέ τόν ὅρο, μέ τήν προϋπόθεση ὅτι ὑπάρχει κάθαρση, καθαρότητα τῆς καρδιᾶς, καί ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι ἐμπαθής. Τότε ὁλόκληρος αἰσθάνεται αὐτήν τήν εὐχαρίστηση.

   Αὐτή ἡ τρυφή, ἡ ἡδονή, εἶναι συμφυής μέ τήν κατασκευή τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή εἶναι μέσα στο κύτταρό του, καί εἶναι ἡ συμμετοχή τοῦ ἀνθρώπου στη θεία εὐφροσύνη, στη θεία χαρά, πού εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

   Μη ξεχνᾶμε ὅτι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν θά χαίρεται μόνο ἡ ψυχή μας, αλλά θά χαίρεται καί τό σώμα μας. Ολόκληρος ὁ ἄνθρωπος θά εἶναι μέσα σέ μία απόλαυση, σε μία εὐφροσύνη ἀνείπωτη. Δέν μποροῦμε νά συλλάβουμε τί ἀκριβῶς θά εἶναι αὐτό. Ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «ἃ ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδε καὶ οὗς οὐκ ἤκουσε καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν» (Α΄ Κορ. 2, 9. Βλ. Ησ. 52, 15. 64, 4). Ἐκεῖ δηλαδή θά εἶναι ὅλα ἐκεῖνα πού μάτι ποτέ δέν εἶδε καί αὐτί ποτέ δέν ἄκουσε καί ἀνθρώπινη καρδιά –ἡ ἕδρα τῶν ἐπιθυμιῶν μας– ποτέ δέν μπόρεσε να φαντασθεῖ. Δέν μποροῦμε νά φαντασθοῦμε πῶς ἀκριβῶς θά εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ἡ εὐφροσύνη αυτή θά εἶναι στον ὅλο ἄνθρωπο, καί στό σῶμα του καί στήν ψυχή του.

   Θά σᾶς διαβάσω μια μικρή περικοπή ἀπό τόν ἅγιο Ἰσαάκ τόν Σύρο, γιά νά σᾶς δείξω πῶς ἀκριβῶς συμβαίνει αυτό στόν ἄνθρωπο. Λέει στον 8ο λόγο του τά ἑξῆς:

   «Ανεπαισθήτως κατὰ καιρὸν καὶ καιρὸν ἐμπίπτει εἰς ὅλον τὸ σῶμα τρυφή τις καὶ ἀγαλλίασις, ἅπερ  γλώσσα σαρκίνη οὐ δύναται αὐτὰ ἐξειπεῖν, ἕως ἂν πάντα τὰ ἐπίγεια σποδὸν καὶ σκύβαλα ἡγήσηται, ἐν τῇ μνήμῃ ταύτῃ». Χωρίς να το καταλάβει ὁ ἄνθρωπος, κάπου-κάπου πέφτει επάνω σέ ὅλο τό σῶμα του –συμπεριλαμβανομένης ἐννοεῖται καί τῆς ψυχῆς– μιά απόλαυση καί μία ἀγαλλίαση, πού σάρκινη γλώσσα, ἀνθρώπινη, δέν μπορεῖ νά περιγράψει, ἔτσι ὥστε όλα τα ἐπίγεια νά τά θεωρεῖ ὡς στάχτη καί σκύβαλα, σ' αυτή τήν ἀνάμνηση.

   »ἐν καιρῷ, ἐν ὥρα τῆς προσευχῆς καὶ ἐν καιρῷ ἐν τῇ ἀναγνώσει καὶ ἐν καιρῷ πάλιν ἐκ τῆς διηνεκούς μελέτης καὶ τοῦ μήκους τῆς διανοίας, θερμαίνεται ὁ νοῦς»· δηλαδή, στή στιγμή αυτή, κατά τήν ὥρα τῆς προσευχῆς καί τήν ὥρα τῆς ἀναγνώσεως, ἀλλά καί τήν ὥρα τῆς συνεχούς μελέτης καί τῆς ἀφοσιώσεως τοῦ νοῦ, δηλαδή ἀπό τήν παρατεταμένη εργασία τοῦ νοῦ πάνω σε πνευματικά θέματα, ζεσταίνεται ὁ νοῦς.

   »Ὅταν δὲ ἐπιδημήσῃ τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνη ἡ τρυφὴ ἡ σφύζουσα ἐν ὅλῳ τῷ σώματι αὐτοῦ, οὕτω νομίζει ὅτι ὁ τοιοῦτος ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ, ὡς οὐκ ἔστιν ἄλλο τι ή τῶν οὐρανῶν βασιλεία ἢ τοῦτο» (Φιλοκαλία, Λόγοι Ασκητικοί, Λόγος Η΄, 6, ΕΠΕ 8Α, ἐκδ. οικος Το Βυζάντιον, Θεσσαλονίκη 1991, σσ. 204-205. Βλ. ύποσ. 10 τοῦ ἐκδότου: Σύμφωνα μέ αὐτά, ὑπάρχουν δύο εἴδη πνευματικῆς τρυφῆς. Πρώτη εἶναι ἡ ἐμπειρία τῆς καρδιᾶς, που συμβαίνει σε συγκεκριμένες εὐκαιρίες, τήν ὥρα τῆς προσευχῆς, τῆς μελέτης, τοῦ διαλογισμοῦ, καί διαβιβάζεται στον νοῦ. Δεύτερη εἶναι ἡ αισθητική εμπειρία, πού καταλαμβάνει τόν ἄνθρωπο ἐκτός τοῦ νοῦ καί συγκλονίζει τό σῶμα, καί εἶναι μία όλική εμπειρία που φέρει τὴν αἴσθηση τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν. (ὅ.π.)) Ὅταν δέ ἔλθει ἐκείνη ἡ ἀπόλαυση μέσα στόν ἄνθρωπο, πού γεμίζει ὁλόκληρη την ύπαρξή του, αἰσθάνεται πραγματικά ὅτι τήν ὥρα ἐκείνη ἡ Βασιλεία τῶν οὐρανῶν δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ αὐτό πού ζεῖ. Ἔχει μία πρόγευση αὐτῆς, γιατί αὐτὰ ἀποτελοῦν ἕνα προοίμιο. Πράγματι, εἶναι μία πρόγευση τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. 

   Ὥστε λοιπόν, παιδιά, θα λέγαμε ὅτι ἡ ἡδονή εἶναι συμφυής μέ τόν ἄνθρωπο. Κατασκεύασε ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο ἔτσι ὥστε νὰ αἰσθάνεται αὐτή τήν ἀπόλαυση. Δηλαδή εἶναι ἡ ἡδονή, ἡ εὐχαρίστηση, πού χαίρεσαι μέ τόν Θεό, χαίρεσαι μέ ὅ,τι ἀνήκει στον Θεό. Αὐτά ὅμως ὅλα, μετά την πτώση τῶν πρωτοπλάστων, ἔχουν διαστραφεῖ. Ὁ ἄνθρωπος τώρα, ἀντί νά στρέφεται προς τόν Θεό καί στὰ τοῦ Θεοῦ, στρέφεται πρός τήν κτίση, καί ἔτσι ἔχουμε τήν ἐμπάθεια· τώρα ἔχουμε τήν σαρκική ἡδονή, χωρίς τήν πνευματική τρυφή.

   Αλλά αυτή ή σαρκική ηδονή καταχρηστικῶς λέγεται ἡδονή· δέν τῆς ἀνήκει τό ὄνομα αὐτό.

   Ὁ ἅγιος Νικόδημος λέει: «Ἡ δὲ αἰσθητὴ καὶ κατὰ σάρκα ἡδονή, δέν εἶναι, οὔτε λέγεται ἡδονή, ἀλλὰ ψεύδεται τὸ ἑαυτῆς ὄνομα». Δηλαδή, ἡ αἰσθητή καί σαρκική ἡδονή δέν εἶναι οὔτε λέγεται ἡδονή, ἀλλά τό ὄνομά της είναι ψεύτικο, το δικό της όνομα ψεύτικα τό ἔχει, ἀφοῦ δέν εἶναι ἡδονή. Όταν τώρα αἰσθάνεσαι κάποια ἡδονή τοῦ σώματος, καθ' οιονδήποτε τρόπο, αὐτή εἶναι ψεύτικο πράγμα· δέν εἶναι ἡ ἀληθινή ἡδονή. Καί γιατί είναι ψεύτικη; γιατί αὐτή ἡ ἡδονή συνδέθηκε μέ τήν ὀδύνη, συνδέθηκε μέ τόν πόνο. Καί αὐτό εἶναι το πάρα πολύ σημαντικό· ὅτι, μετά τήν ήδονή, ἔρχεται ἡ ὀδύνη, ὁ πόνος!

   Καί ὅπως λέει στη συνέχεια ὁ ἅγιος Νικόδημος, «ή γὰρ αἴσθησις, ἀφοῦ γνωρίσῃ.. τὴν αἰσθητὴν ἡδονήν, συμπεπλεγμένως, δοκιμάζει καὶ τὸ πονηρόν, δηλαδή τὴν τῆς ἡδονῆς ἀδελφὴν ὀδύνην. καὶ διὰ τοῦτο κοινώς ὅλαι αἱ αἰσθηταὶ ἡδοναὶ συνηθίζονται νὰ ὀνομάζωνται –ἀκοῦστε ἕναν τίτλο:– ἐνώδυνοι ἡδοναί» (Συμβουλευτικόν Ἐγχειρίδιον, σ. 45). Διότι ή αἴσθηση, ἀφοῦ γνωρίσει τήν αἰσθητή ηδονή συμπεπλεγμένα, δοκιμάζει καί τό κακό, δηλαδή τήν ἀδελφή τῆς ἡδονῆς, τήν ὀδύνη. Καί γι' αὐτό ὅλες οἱ αισθητές ἡδονές συνηθίζεται νά ὀνομάζονται ἐπώδυνες ήδονές, ἡδονές πού ἔχουν τόν πόνο. Ὅλες οἱ ἡδονὲς ἔχουν τόν πόνο.

   Δέν ξέρω ἄν μπορείτε να μπείτε στο νόημα αὐτῶν τῶν πραγμάτων, ἄν μπορεῖτε νά θυμηθείτε ἡδονικές καταστάσεις, τί πικρία καί θλίψη και πόνο φέρουν. Μάλιστα υπάρχει καί μία παρεκτροπή, ὁ μαζοχισμός, πού αἰσθάνεται κανείς εὐχαρίστηση ὅταν κακοποιεῖται!... πού αἰσθάνεται ἡδονή ὅταν καθ' οιονδήποτε τρόπο ὑποφέρει καί πονάει!... Αὐτό πιά εἶναι τό ἄκρον ἄωτον δεσίματος ἡδονῆς καί ὀδύνης. Πραγματικά εἶναι καταπληκτικό, είναι φοβερό, εἶναι ἐνδεικτικότατο τῆς ὅλης αὐτῆς καταστάσεως! 

   Ἔτσι, παιδιά, οἱ πρωτόπλαστοι εἶδαν τον καρπό, τόν ἐπιθύμησαν ἐμπαθῶς, τόν γεύθηκαν, δηλαδή ίκανοποίησαν τίς αἰσθήσεις τους, καί κατόπιν ἦρθε ἡ ὀδύνη, δηλαδή ὁ θάνατος. Προσέξτε: ὁ θάνατος! Τό ἄκρον ἄωτον τῆς ὀδύνης εἶναι ὁ θάνατος. Ὁ Θεός τούς εἶχε προειδοποιήσει: «ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρα φάγητε ἀπ' αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γέν. 2, 17). μέ ἄλλα λόγια, ἄν διαστρέψετε τήν αἴσθησή σας, ἄν διαστρέψετε τήν ἡδονή σας, τότε, νά τό ξέρετε, θά μπεῖ ὁ θάνατος, θὰ μπεῖ ἡ οδύνη. Έτσι λοιπόν ἔχουμε τὸ σχῆμα αἴσθηση (όραση, ἀκοή, γεύση), ἡδονή καί μετά ὀδύνη, δηλαδή θάνατος, 

   Ἡ ἡδονή, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, μοιάζει μέ ἕνα ρινίον, μία λίμα -ή γνωστή, πού λιμάρουμε τα σίδερα– ἡ ὁποία εἶναι ἀλειμμένη μέ λάδι' καί πηγαίνει μια γάτα για να γλείψει τό λάδι ἐπάνω στή λίμα. Ὅπως ὅμως γλείφει ἡ γάτα τή λίμα, πληγώνεται ἡ γλώσσα της και τρέχει αίμα. Αλλά τό αἷμα είναι γλυκό, καί ἔτσι αἰσθάνεται τώρα μια γλύκα πάνω στή λίμα, πέρα ἀπό τήν εὐχαρίστηση τοῦ λαδιοῦ πού ἦταν ἐκεῖ. Καί προσπαθεί ακόμα πιο πολύ να γλείψει, ἀλλά ὅλο καί πιό πολύ αἷμα τῆς φεύγει, καί ἔτσι γίνεται ἕνας φαύλος κύκλος εὐχαριστήσεως καί ὀδύνης. Χάνει τό αίμα της ή γάτα γλείφοντας τή λίμα –πού εἶναι γλυκιά, ἀφοῦ εἶναι τό ἴδιο της τό αἷμα– και τελικά πεθαίνει. (Καὶ ἵνα μὲ ὁμοίωσιν ἐδικήν μου καὶ ἐγὼ εἴπω: ἡ ἡδονὴ ὁμοιάζει μὲ τὸ ῥινὶ τὸ ἀλειμμένον μὲ ἔλαιον, τὸ ὁποῖον λείχουσα ἡ γαλῇ, ἔλειχεν ἐν ταυτῷ καὶ τὸ αἷμα τῆς γλώσσης της. (Συμβουλευτικὸν Ἐγχειρίδιον, σ. 46) Εὐθύς παρακάτω ἀναφέρεται ἀκόμη ἕνα παράδειγμα: Αὐτὴ εἶναι μυῖα εἰς τὸ μέλι, ἡ ὁποία, πίνουσα τὴν γλυκύτητα τοῦ μέλιτος, παγιδεύεται ὁμοῦ εἰς τὸ μέλι καὶ ἀποθνήσκει· καὶ αὐτὴ εἶναι δέλεαρ, εἰς τὴν ἐπιφάνειαν γλυκύ, αλλὰ καταπινόμενον, θάνατος οδυνηρῶς εὑρισκόμενον. (ὅ.π.))

   Πραγματικά, ἔτσι εἶναι καί οἱ σαρκικές ἡδονές, ἀφοῦ εἶναι μέσα σ' ἕναν κλειστό κύκλο ξεκινοῦν ἀπό τόν ἄνθρωπο καί καταλήγουν πάλι στόν ἄνθρωπο –θά σᾶς τό πῶ λίγο πιο κάτω. Και τελικά τί κάνει ἡ ἡδονή; ἐπιφέρει τήν καταστροφή. 

   Τό ὅτι εἶναι κυκλική ἡ ἡδονή, τό καταλαβαίνουμε ὡς ἑξῆς. Αν λογαριάσετε τί ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἡδονή –η αισθησιακή ἡδονή· ὄχι ἡ πνευματική, γιά τήν οποία σᾶς μίλησα– θα τρομάξετε, παιδιά. Θά δεῖτε ὅτι στις άκρες τῶν αἰσθήσεών μας –ἄς ποῦμε, στη γεύση, στην όραση καί λοιπά– υπάρχει ἕνα εἰδικό νεύρο –τό γευστικό στη γεύση, τό οπτικό στήν ὅραση– πού θά μεταφέρει τήν πληροφορία στον εγκέφαλο, ὅτι τώρα κάτι γίνεται στη γλώσσα, κάτι γίνεται στα μάτια. Ἔτσι ὁ ἐγκέφαλος παίρνει μιά εἴδηση, που λέγεται εὐχαρίστηση. Μιά εἴδηση εἶναι. Αὐτή ἡ εἴδηση μεταδίδεται μέ νευρικές ὤσεις, μέ ἠλεκτρικά κύματα. Αλλά ὅση εὐχαρίστηση μπορεῖ νά αἰσθάνεται κανείς βλέποντας τήν εἰκόνα ἑνός τραπεζιοῦ μέ φαγητά στην τηλεόραση, πού μεταδίδεται μέ τά ἑρτζιανά κύματα –στην πραγματικότητα δέν ὑπάρχει τό φαγητό· αὐτό εἶναι μόνο μία εικόνα– ἄλλο τόσο μπορεῖ νά αἰσθάνεται μιά εὐχαρίστηση, ἀληθινή και πραγματική, ὅταν δίνεται κάποια κυματική εἰδοποίηση στόν ἐγκέφαλο ὅτι κάτι συμβαίνει σε μία αἴσθηση. Ἄρα, σέ τελευταία ανάλυση, ἡ εὐχαρίστηση πού νιώθει κανείς εἶναι μία απάτη... πραγματικά μία ἀπάτη!

   Αλλά αὐτό, παιδιά, θά τό δοῦμε στη συνέχεια, πρῶτα ὁ Θεός, τήν ἐρχόμενη Κυριακή.

Κυριακή, 21 Οκτωβρίου 1984

52η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ αἴσθηση τῆς γεύσεως (Α΄).

†.Πολύ συχνά, παιδιά, θά ἔχετε ἀκούσει τήν σύγχρονη ἔκφραση ὅτι πρέπει νά ἐξετάζουμε ἕνα θέμα σφαιρικά. Τοῦτο σημαίνει ὅτι πρέπει νά ἀναλύουμε κάτι ἀπό ὅλες του τις πλευρές, ἀπ' ὅλες του τίς πτυχές. Κι ἄν ἔτσι ἔχουν τά πράγματα, θα πρέπει κι ἐμεῖς νά ἐπανέλθουμε στο χωρίο ἐκεῖνο πού ἤδη εἴχαμε ἀναλύσει την περασμένη καί τήν προπερασμένη φορά. Καί μάλιστα οὔτε σήμερα θά τό τελειώσουμε αυτό τό χωρίο. «Καὶ εἶδεν ἡ γυνή, ὅτι καλὸν τὸ ξύλον εἰς  βρῶσιν καὶ ὅτι ἀρεστόν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν καὶ ὡραῖόν ἐστι τοῦ κατανοῆσαι, καὶ λαβοῦσα ἀπὸ τοῦ καρποῦ αὐτοῦ ἔφαγε· καὶ ἔδωκε καὶ τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς μετ᾿ αὐτῆς, καὶ ἔφαγον». Εἶναι στο 3ο κεφάλαιο τῆς Γενέσεως, χωρίο 6.

   Ὅπως θά θυμόσαστε, εἴδαμε ὅτι ὁ διάβολος ὑπέβαλε στήν Εὔα να δοκιμάσει τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως. Μέχρι τότε, φυσικά, ἡ Εὔα ἔβλεπε πολύ ἁπλᾶ ἐκεῖνο τό δένδρο καί τόν καρπό του. Τώρα ὅμως, μετά ἀπό αὐτήν τήν ὑποβολή, οἱ αἰσθήσεις τῆς Εὔας ἄρχισαν να δραστηριοποιοῦνται, νά ἀλλάζουν, νά μήν εἶναι ὅπως ἦταν πρῶτα, ἀλλά νά εἶναι κάτι ἄλλο, κάτι το διαφορετικό, δηλαδή δημιουργήθηκε μέσα της μία  περιέργεια, οπότε ἄρχισε νά βλέπει τόν καρπό αὐτοῦ τοῦ δένδρου ὁπωσδήποτε διαφορετικά, καί τοῦτο διότι μέσα της κάτι χάλασε.

   Τί χάλασε; Ὁ νοῦς, ὁ ἡγεμών νοῦς, ἀφοῦ, ὅπως λέει ἡ γνωστή μας παροιμία, νοῦς ὁρᾶ καί νοῦς ἀκούει, ὁ νοῦς βλέπει καί ὁ νοῦς ἀκούει. Ἄν διεφθάρη ἡ αἴσθηση τῆς ὁράσεως στην Εὔα, εἶναι γιατί, πίσω ἀπό τά μάτια, διεφθάρη ὁ ὑπάρχων νοῦς, ὁ βασιλεύς νοῦς. Αὐτός πρέπει να κυβερνάει τόν ἄνθρωπο. Εἶναι αὐτός γιά τόν ὁποῖο προσεύχεται ὁ Δαβίδ στόν ψαλμό του· «καὶ πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με» (Ψαλμ. 50, 14). Ποιό εἶναι αὐτό τό ἡγεμονικόν πνεῦμα; Εἶναι ὁ ἡγεμών νοῦς, ὁ ὀρθός νοῦς, ὁ σωστός νοῦς. Ἐάν ὁ νοῦς προδοθεῖ, θά προδώσει.

   Ἔτσι, βλέπουμε ὅτι μετά τήν αἴσθηση τῆς ὁράσεως, πού διεφθάρη στην Εὔα καί ἄρχισε νά βλέπει διαφορετικά, ἄρχισε νά δραστηριοποιεῖται καί μία ἄλλη αἴσθηση· ἡ γεύση. Ἡ Εὔα ἐπιθύμησε να δοκιμάσει τόν καρπό. Λέει ἐδῶ πώς τό ξύλον ἦταν ἀρεστό στα μάτια της νά τό βλέπει καί νά τό τρώει, αλλά «καὶ ὡραῖόν ἐστι τοῦ κατανοῆσαι»· ἦταν καί ὡραῖος αὐτός ὁ καρπός, πολύ ὡραῖος, νά τόν ἀπολαύσει –κατανοῶ ἐδῶ σημαίνει ἀπολαμβάνω. Συνεπῶς μπαίνει τώρα καί μία δεύτερη αἴσθηση, ἡ αἴσθηση τῆς γεύσεως,

   Είναι χαρακτηριστικό ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ὅταν πάρει μία απόφαση καί θέλει κάτι να δοκιμάσει, θέλει ὅλες του οἱ αἰσθήσεις να μετέχουν σ' αυτό πού θά δοκιμάσει. Αὐτό εἶναι ἐκ φύσεως. Προσέξτε ἕνα παράδειγμα.

   Ξέρετε ὅλοι πώς ὅταν πίνουμε κρασί, θέλουμε να δοκιμάσουν καί οἱ πέντε αισθήσεις μας το κρασί. Κατ' ἀρχάς τό βλέπουμε στο ποτήρι· ὕστερα μπορούμε να το μυρίσουμε· κατόπιν τό γευόμαστε· ἀλλά ἀκόμη καί το πιάνουμε το κρασί, μέ τήν ἔννοια ὅτι τό κρατάμε στο ποτήρι. Ὅμως δέν μετέχει ἡ ἀκοή· γι' αυτό τσουγκρίζουμε τα ποτήρια, γιά νά μετέχει καί ἡ ἀκοή στην πόση του κρασιού. Δηλαδή θέλει ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος νά μετέχει σ' αὐτή τήν εὐχαρίστηση.

   Βέβαια, ξαναλέω, αὐτό εἶναι στή δομή τοῦ ἀνθρώπου· ἔτσι κατασκεύασε ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο. Καί δέν εἶναι καθόλου ἐκπληκτικό ή παράξενο τό ὅτι ἡ Εὔα, ὅταν βλέπει τόν καρπό –ἔστω καί ἄν τόν βλέπει περίεργα, ἔστω καί ἄν τόν βλέπει ἐπιθυμητά– τόν κόβει και τόν τρώει· αὐτό εἶναι πολύ φυσικό, ἔρχεται ὡς συνέχεια.

   Γιατί ὅμως θέλουμε να μετέχουν ὅλες οἱ αἰσθήσεις μας; Διότι ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο ἔτσι ὥστε νά ἀπολαμβάνει μέ ὅλες του τίς αἰσθήσεις –καί μέ τό σῶμα του καί μέ τήν ψυχή του, καί μέ τίς δυό του ουσίες, μέ ὁλόκληρη τήν ὕπαρξή του– τόν ἐνανθρωπήσαντα Θεό! Αὐτό ἤθελε ὁ Θεός. Γι' αὐτόν τόν λόγο ὁ Ἰησοῦς Χριστός θεράπευε ἐκείνους πού ὑστεροῦσαν σέ μιά τους αἴσθηση. Ἐπί παραδείγματι, κάποιον πού ἦταν κουφός, τόν ἔκανε καλά· γιατί; γιά νά μπορεῖ νά ἀκούει τόν Λόγο –μέ λάμδα κεφαλαῖο. Ὅταν θά μιλοῦσε ὁ ἐνανθρωπήσας Λόγος τοῦ Θεοῦ, τό δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, νά μποροῦσε ὁ πρώην κουφός νά Τὸν ἀκούει. Ἀλλά καί στόν τυφλό ἀποκαθιστοῦσε τά μάτια του, για να μπορεῖ νά βλέπει τόν ἐνανθρωπήσαντα Υἱό τοῦ Θεοῦ.

   Γι' αὐτόν λοιπόν τόν λόγο ὁ Κύριος θεράπευε τις ἀσθένειες, καί ὄχι φυσικά γιατί αντιλαμβανόταν τό θέμα ἀπό μιά ἀνθρωπιστική ἤ κοινωνική διάσταση, ὅπως ἐμεῖς σήμερα. Ἔχουμε παρεξηγήσει τα πράγματα, και νομίζουμε ὅτι ὁ Χριστός θα πρέπει νά ἱκανοποιεῖ τίς ποικίλες ανάγκες μας –νά μᾶς θεραπεύει, νά μᾶς δίνει νὰ τρῶμε καί νά πίνουμε– μόνο σέ ἕνα κοινωνικό ἐπίπεδο, σύμφωνα μέ τήν κοινωνική αντίληψη τοῦ πῶς οἱ ἄνθρωποι να περνοῦν καλά. Δέν εἶναι ὅμως ἐκεῖ τό θέμα. Ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός Λόγος δημιούργησε έτσι τόν ἄνθρωπο, γιά νά μπορεῖ νά ἀντιλαμβάνεται τόν Δημιουργό του, νά Τόν βλέπει.

   Καί δέν εἶναι τυχαῖο ἐκεῖνο πού λέει ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης στήν πρώτη του επιστολή, ὅτι «οψόμεθα αὐτὸν καθώς ἐστι»  (Α' Ιωάν. 3, 2. Βλ. Αποκ. 22, 4), θά Τόν δοῦμε ὅπως εἶναι, καί θά μᾶς δεῖ κι Ἐκεῖνος ὅπως εἴμαστε. Ἐξ ἄλλου αὐτό εἶναι ἡ σωτηρία μας, αὐτό συνιστᾶ τή σωτηρία μας· ἡ ὅραση τοῦ Θεοῦ! Πῶς ὅμως θα γίνει αυτό; Θά ἀναστηθοῦμε. Θά ἀναστηθοῦμε κι ἐμεῖς ὅπως ἀναστήθηκε Ἐκεῖνος. Θα πάρουμε πάλι τό σῶμα μας, καινούργιο, δηλαδή ή ψυχή μας θα ενωθεῖ μ' αὐτό, ὅπως καί ἡ δική Του ή ψυχή ἑνώθηκε μέ τό σῶμα Του, πού αὐτά καί τά δύο δέν χωρίστηκαν ποτέ από τόν Θεό Λόγο. (Αὐτή τήν ἀλήθεια εκφράζει τό γνωστό τροπάριο τῆς Διακαινησίμου «Ἐν τάφῳ σωματικῶς, ἐν Ἅδου δὲ μετὰ ψυχῆς, ὡς Θεός, ἐν Παραδείσῳ δὲ μετὰ ληστοῦ, καὶ ἐν θρόνῳ ὑπῆρχες, Χριστέ, μετὰ Πατρὸς καὶ Πνεύματος, πάντα πληρῶν ὁ ἀπερίγραπτος.») Ἔτσι λοιπόν θά Τόν δοῦμε «καθώς ἐστι». Εἶναι καταπληκτικό!

   Ὥστε αὐτός εἶναι ὁ λόγος που θέλει ὁ ἄνθρωπος να μετέχουν ὅλες του οἱ αισθήσεις σε κάτι που δοκιμάζει.

   Βέβαια, καταλαβαίνετε ὅτι μέ τήν πτώση των πρωτοπλάστων οἱ αἰσθήσεις πιά ἔπαθαν μία διαστροφή, καί ἀντί ὁ ἄνθρωπος να τείνει τίς αἰσθήσεις του πρός τά αληθινά καί τά μόνιμα, τις στρέφει πρός τίς ἡδονές, πού φέρνουν τήν ὀδύνη καί εἶναι φευγαλέες.

   Ἡ Εὔα λοιπόν εἶδε τόν καρπό, ἅπλωσε το χέρι της καί τόν ἔφαγε. Ἀλλά ἀφοῦ ἅπλωσε το χέρι της καί τόν ἔφαγε, τότε ἀντελήφθη ὅτι ἦταν «ὡραῖος τοῦ κατανοῆσαι», ἦταν δηλαδή απολαυστικός. Προσέξτε αὐτήν τή λέξη ἀπολαυστικός! Ἔτσι, θα λέγαμε, πλάι στην παρέκκλιση τῆς αἰσθήσεως τῆς ὁράσεως, ἔρχεται ἡ παρέκκλιση τῆς αἰσθήσεως τῆς γεύσεως.

   Τί ἀκριβῶς ἦταν αὐτή ἡ παρέκκλιση στο θέμα τῆς γεύσεως;

   Εἶναι γνωστό ὅτι ἡ γεύση εἶναι φτιαγμένη ἀπό τόν Θεό γιά νά δοκιμάζει ὁ ἄνθρωπος ὅ,τι ἀκριβῶς τρώει, εὐχάριστο ἢ δυσάρεστο, να δοκιμάζει τό γλυκό καί τό πικρό. Αὐτή ἡ αἴσθηση συνοδεύει την τροφή, δηλαδή συνοδεύει τή θρέψη. Ἡ θρέψη είναι μία βασική λειτουργία τοῦ σώματος· γιά νά ζήσει ὁ ἄνθρωπος πρέπει να φάει. Ἀλλά ὁ Θεός στη θρέψη ἔβαλε καί τήν γεύση· ἔτσι ὁ ἄνθρωπος, ὅταν ζητάει να φάει για να τραφεῖ, ταυτοχρόνως αἰσθάνεται καί τήν εὐχάριστη γεύση ἐκείνου πού τρώει. Ὥστε τί κάνει ἡ γεύση; Η γεύση συνοδεύει τήν τροφή, καί ὁ ἄνθρωπος αἰσθάνεται εὐχάριστα.

   Ποῦ εἶναι λοιπόν ἡ παρέκκλιση τῆς γεύσεως; Ὅταν ὁ ἄνθρωπος θέλει, σ' ἐκεῖνο πού τρώει, ὄχι ἁπλῶς νὰ αἰσθάνεται τὸ εὐχάριστο, ἀλλά τό ἀπολαυστικό· δηλαδή τί; ὅταν ἐπιδιώκει την τρυφή. Ἡ τρυφή, ὅπως θά δοῦμε, εἶναι ἡ ἀπόλαυση. Ἔτσι, ὁ ἄνθρωπος ζητάει να ἱκανοποιεῖ ὄχι ἐκεῖνο πού ὑπάρχει ὡς ἀνάγκη, ἀλλά ἐκεῖνο πού δέν εἶναι ἀνάγκη, δηλαδή τήν ἀπόλαυση.

   Νὰ σᾶς θυμίσω τί γίνονταν στήν ἐποχή του Νέρωνος, ἀλλά καί ἄλλων αὐτοκρατόρων, στη Ρώμη. Ὅπως λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ἡ Ρώμη ἦταν ἐκεῖνο τό μεγάλο πηγάδι, πού τῆς ἔριχναν μέσα –καί τί δέν τῆς ἔριχναν... καί ἀπό τοῦ δέν ἔφερναν....!– ἀπό ὅλα τὰ σημεῖα τῆς αὐτοκρατορίας, τά πιό ἐκλεκτά πράγματα, καί ἔτρωγε, ἔτρωγε καί ἔτρωγε και τρώει! («Αὐτὸ τὸ αἰσθητήριον παρομοιάζει πρὸς ἐκεῖνο τὸ μέγα χάσμα, ὁποῦ αἰφνιδίως ἠνοίχθη εἰς τὸν τόπον τῆς Ῥώμης, τόσον βαθύ, ὁποῦ, ὅση ὕλη καὶ ἂν ἐρρίπτετο μέσα, ὅλη κατεβυθίζετο, καὶ οὐδέποτε τὸ ἐγέμιζεν, ὡς γράφουσιν οἱ Ἱστορικοί. Διὰ τί αὐτὸ τὸ αἰσθητήριον εἶναι ἕνας κόλπος τόσον πλατύς, ὁποῦ χωρεῖ ὅσα ἐδώδιμα ἐξάγει ἡ Γῆ καὶ ἡ Θάλασσα·  είναι πίθος τετρημμέννος, κατὰ τὸν Νύσσης Γρηγόριον, ὁ ὁποῖος πάντοτε πληροῦται, καὶ πάντοτε μένει κενός· καὶ ἑνὶ λόγῳ εἰπεῖν, εἶναι Ἅδης ἀχόρταγος.» (Συμβουλευτικὸν Εγχειρίδιον, Κεφ. ς', Περὶ φυλακῆς τῆς Γεύσεως, σσ. 76-77.) Αλλά αὐτό, παιδιά, γίνεται καί στήν ἐποχή μας καί πάντοτε. Τί ἔκαναν λοιπόν τότε; Ἔτρωγαν καί ἔπιναν. Αλλά ἐπειδή ή χωρητικότητα του στομαχιού εἶναι περιορισμένη –καί φυσικά δέν ἦταν ἡ θρέψη ὁ σκοπός εκείνων πού ἔτρωγαν, δέν ἔτρωγαν για να τραφοῦν, ἀλλά ἦταν ή τρυφή, ή γεύση μόνο, ἡ ἀπόλαυση– γι' αὐτό ἔκαναν ἐμετό, καί συνέχιζαν πάλι να τρώνε!... καί πάλι ἔκαναν ἐμετό, καί συνέχιζαν πάλι να τρώνε!

   Ἐδῶ βλέπει κανείς μέ σαφήνεια ὅτι ἡ φυσική γεύση, πού συνοδεύει την τροφή όπως ο Θεός τήν δημιούργησε, παρεκκλίνει. Αὐτή εἶναι ἡ παρέκκλισή της· τό νά ἀναζητᾶται ή τρυφή, ἡ ἀπόλαυση. Δηλαδή ὁ σκοπός, πού εἶναι ἡ τροφή, μεταβάλλεται σέ μέσον, καί ἡ ἴδια ἡ ἀπόλαυση, πού εἶναι τό μέσον, γίνεται σκοπός. Αλλά, ὅπως θά ξέρετε, ὅταν ἕνα μέσον μεταβάλλεται σέ σκοπό, τότε ἔχουμε παρέκκλιση, ἔχουμε διαστροφή. Ποιά εἶναι λοιπόν ἡ παρέκκλιση τῆς αἰσθήσεως τῆς γεύσεως; Τό ὅτι ἡ τρυφή ἔγινε σκοπός, καί ὄχι ἁπλῶς ἕνα μέσο.

   Ἴσως ρωτήσετε: Μήπως εἶναι ἁμαρτία να δοκιμάζουμε ἕνα φαγητό, ἕνα φροῦτο, ἢ ὅ,τι ἄλλο, καί εἶναι νόστιμο, εἶναι ὄμορφο;

   Ὄχι, σ᾽ αὐτή τήν δοκιμή δέν ὑπάρχει ἁμαρτία. Μάλιστα γι' αὐτό ρωτήθηκε κάποτε ὁ ὅσιος Βαρσανούφιος: «Ἐπειδὴ ἐν ἑκάστῃ τροφῇ ἐστί τις φυσικὴ ἡδύτης, μὴ βλάβην ἐργάζεται τῷ μεταλαμβάνοντι;». Ἐπειδή σέ ὅ,τι τρῶμε ὑπάρχει μιά φυσική γλυκύτητα, μήπως παθαίνουμε πνευματική ζημιά ὅταν παίρνουμε μιά νόστιμη τροφή νά τή φάμε; Καί ἀπάντησε ὁ Ὅσιος: «Ο Δεσπότης Θεὸς τὴν τοιαύτην ἡδύτητα ἐν ἑκάστη τροφῇ ἐδημιούργησε· καὶ οὐκ ἔστι βλάβος τῷ μετ' εὐχαριστίας μεταλαμβάνοντι· τὴν δὲ προσπάθειαν ἀεὶ παραφυλάττεσθαι χρή· αὕτη γάρ ἐστιν ἡ βλάβη τῆς ψυχῆς» (Αποσπάσματα από το Γεροντικόν, ψογ΄, σ. 337). Εἶπε δηλαδή ὅτι ὁ Θεός ἔβαλε τήν γλυκύτητα μέσα στούς καρπούς, μέσα στα τρόφιμα· συνεπῶς δέν ὑπάρχει βλάβη πνευματική ὅταν τρῶμε μέ εὐγνωμοσύνη καί μέ εὐχαριστία ἐκεῖνα πού ἔκανε ὁ Θεός για μᾶς. Σ' αὐτό δέν ὑπάρχει βλάβη.

   Ποῦ εἶναι ἡ βλάβη; Ἐκεῖ πού ἀρχίζει νά ὑπάρχει ἡ προσπάθεια. Στη γλώσσα τῶν Πατέρων, προσπάθεια θὰ πεῖ προσκόλληση στό ἐξεζητημένο. Υπάρχει καί τό ἀντίθετο ἀπροσπάθεια, δηλαδή νά μή ζητᾶμε τό ἐξεζητημένο. Προσπάθεια λοιπόν εἶναι ἡ ἐπιθυμία μας, ἡ κίνησή μας πρός κάτι τό ἐξεζητημένο. Ὅταν ζητᾶμε το  ἐξεζητημένο στις τροφές γιά νά ἀπολαύσουμε γεύσεις, κάνοντας τήν γεύση σκοπό καί ὄχι μέσο, αὐτό εἶναι βλάβη τῆς ψυχῆς, καί πρέπει νά τό προσέξουμε.

   Ὅπως ἀντιλαμβάνεστε, παιδιά, πρέπει ἁπλᾶ νά τρῶμε· ὅ,τι ἔχει τό τραπέζι μας. Θα μαγειρεύουμε βεβαίως τό φαγητό μας· δέν θά τρῶμε ὠμές τίς τροφές. Θα μαγειρεύουμε μέ κάποια απλότητα· ὄχι κάτι τό μυθῶδες, τό ὑπερβολικό. Χωρίς πολυπλοκότητα· ὅπως θά μαγείρευε κανείς ἕνα λιτό φαγητό. Δέν θά γυρεύουμε ἰδιαίτερες γεύσεις πάντοτε. Μπορεῖ κάποτε νά μᾶς δώσουν κάτι πολύ ὡραῖο καί πολύ απολαυστικό. Ἐμεῖς δέν θά κυνηγήσουμε αυτήν τήν εὐχαρίστηση· θά τό φᾶμε, θά δοξάσουμε τόν Θεό, καί τίποτε ἄλλο·  βλάβη στην ψυχή μας δέν θά ἔχουμε. Ὅταν ὅμως γίνουμε κυνηγοί τῆς ἡδονῆς τῆς γεύσεως, τότε ἀναμφισβήτητα ἁμαρτάνουμε καί ἔχουμε βλάβη. Βλέπετε, οἱ ἄνθρωποι τρέχουν ἐκεῖ πού ἀκούγονται συμπόσια, πού ἀκούγονται τραπέζια και μεζέδες. Αὐτό ὅμως εἶναι ἀναζήτηση γεύσεων, καί εἶναι πολύ κακό.

   Τί εἶναι λοιπόν ἡ τρυφή; Εἶναι ἡ ἀπόλαυση, εἶναι ἡ πολυτέλεια, εἶναι ἡ ἡδονοθηρία, εἶναι ἡ φιληδονία.

   Μάλιστα, γιά νά τό καταλάβετε ακόμα καλύτερα, θά ἔχετε προσέξει ἴσως μερικούς ανθρώπους, ἰδίως γυναῖκες, πῶς καπνίζουν! Προσέξτε. Πάρα πολλοί αν θρωποι, κυρίως ἄνδρες, ἁπλῶς βάζουν τό τσιγάρο στο στόμα, ρουφοῦν αὐτό πού ρουφοῦν, αὐτό πού ὑπάρχει, αὐτόν τόν καπνό, καί ἁπλῶς καπνίζουν. Ἔχω δεῖ ὅμως γυναῖκες να καπνίζουν με πάθος, να ρουφοῦν ἀπολαυστικά τόν καπνό! Αυτό τώρα τί εἶναι; Εἶναι ἡ ἀναζήτηση θα λέγαμε αὐτῆς τῆς ἡδονῆς, αὐτῆς τῆς τρυφῆς.

   Ἔχετε δεῖ, ἀκόμη, πῶς τρώμε ἕνα φαγητό, κυρίως ἕνα παγωτό; Τό τρώμε λίγο-λίγο, σιγά-σιγά, γιά νά τό ἀπολαύσουμε. Ὄχι γιατί είναι παγωμένο· ὄχι... αλλά γιατί θέλουμε νά τό ἀπολαύσουμε. Καί γιά νά μή πεῖτε ὅτι τό παγωτό τό τρῶμε αργά ἐπειδή εἶναι παγωμένο, πάω σέ ἄλλο.

   Ἔχετε προσέξει, σ᾿ ἕνα συμπόσιο, σ' ἕνα τραπέζι, σέ ἕνα γλέντι, σέ ἕνα πάρτυ ἢ ἀλλοῦ, ἔχετε δεῖ ὅτι ὅλη νύχτα τρῶνε, καί ὅλο κουβαλάνε στο τραπέζι και κρασιά καί ποτά; Μά πῶς μποροῦν συνέχεια να τρῶνε;... Ἐδῶ, σ' ἕνα τέταρτο, φάγαμε, χορτάσαμε, τελειώσαμε κατελήφθη ὁ χῶρος τοῦ στομαχιού μας. Ἐκεῖ ὅμως ὅχι· δέν τρῶνε γιά νά χορτάσουν, αλλά τρῶνε καί πίνουν λίγο-λίγο, ὅλη νύχτα τρῶνε καί πίνουν, γιά νά γλεντήσουν. Ἐδῶ τί ἔχουμε; τήν ἀναζήτηση τῆς ἀπολαύσεως· δηλαδή δέν καθόμαστε στο τραπέζι μας γιά νά φᾶμε τό φαγητό μας καί νά ποῦμε ἁπλὰ εἶναι ὡραῖο τό φαγητό, δόξα τῷ Θεῷ!

   Ἡ τρυφή, κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο, ὀνομάζεται κόπρος. Ἔτσι ἐγώ ξέρω να τιμῶ τήν τρυφή μ' αὐτό τό ὄνομα· κοπριά! («Μὴ τιμήσωμεν οἴνων τοὺς ἀνθοσμίας, οψοποιῶν μαγγανείας, μύρων πολυτελείας. Μὴ γῆ καὶ θάλασσα τὴν τιμίαν ἡμῖν κόπρον δωροφορείτωσαν· οὕτω γὰρ ἐγὼ τιμᾷν οἶδα τρυφήν.» (Λόγος ΛΗ΄, Εἰς τὰ Θεοφάνια, PG 36, 316CD)

   Βέβαια, στό ἴδιο κεφάλαιο τῆς Γενέσεως, ὁ παράδεισος ὀνομάζεται παράδεισος τρυφῆς. Λέει: «καὶ ἐξἔβαλε τὸν Ἀδὰμ καὶ κατῴκισεν αὐτὸν ἀπέναντι τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς».(Γέν. 3, 24)  Δέν ἔχει ὅμως καμμία σχέση ἐδῶ ἡ λέξη τρυφή μέ ὅ,τι λέμε τόσην ώρα, γιατί ἐδῶ ἔχει μία κακή σημασία, ἐνῶ ἐκεῖ, στον παράδεισο, δέν ἔχει καμμία σημασία κακή. Ἐδῶ εἴπαμε ὅτι τρυφή εἶναι ὅταν ἡ γεύση, ἢ ὅ,τι ἄλλο, γίνεται αυτοσκοπός. Έκεῖ, ὁ παράδεισος, ἦταν μέν πάρα πολύ εὐχάριστος, ἀλλά δέν θά γινόταν αυτοσκοπός, δέν θά προσκολλοῦνταν οἱ πρωτόπλαστοι στον παράδεισο, ἀλλά θά εἶχαν αναγωγή στόν Θεό. Εἶναι αὐτό πού λέμε ἐντρύφησα στη μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἤ κατατρυφῶ στή μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς, δηλαδή βαθιά ἀπολαμβάνω μέσα στη μελέτη της Αγίας Γραφῆς. Βλέπετε, ἐδῶ τό ρῆμα τρυφῶ ἔχει καλή σημασία.

   Πάντως –γιά νά ξαναγυρίσουμε στην τρυφή μέ τήν κακή σημασία– ὅπως ἀντιλαμβάνεστε μέ αὐτά πού εἴπαμε, ἀφοῦ ἡ γεύση γίνεται σκοπός, τότε, ἀντί νά τρῶμε γιά νά ζοῦμε, ζοῦμε γιά νά τρώμε! Εἶναι φοβερό! Εἶναι ἀντιστροφή τῶν πραγμάτων.

   Εἶναι ἐκεῖνο πού ἔλεγαν οἱ Ἐπικούρειοι, καί πού μᾶς λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος σέ μιά ἐπιστολή του, Προς Κορινθίους, «φάγωμεν καὶ πίωμεν, αὔριον γὰρ ἀποθνήσκομεν» (Α΄ Κορ. 15, 32). Δε βαριέσαι... δέν ὑπάρχει τίποτα... ὅ,τι φᾶς καί ὅ,τι πιεῖς! Ας φάμε λοιπόν καί ἄς πιοῦμε σήμερα, γιατί αύριο θα πεθάνουμε!

   Θέλετε να δείτε πόσο ωραία, με πόση λεπτότητα καί πόσο χαρακτηριστικά περιγράφει το θέμα αὐτό τό βιβλίο τῆς Σοφίας Σολομῶντος; Ακούστε το· εἶναι ἀπό το 2ο κεφάλαιο (δέν ἔχω πάρει ὅλο τό κείμενο, για να μήν ἀργήσουμε):

   «Ὀλίγος ἐστὶ καὶ λυπηρὸς ὁ βίος ἡμῶν, καὶ οὐκ ἔστιν ἴασις ἐν τελευτῇ ἀνθρώπου»· λίγη εἶναι ἡ ζωή μας καί θλιβερή, καί δέν ὑπάρχει θεραπεία μετά τόν θάνατο τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ζωή μας, λέει, εἶναι μικρή καί γεμάτη από βάσανα, καί ὅταν πεθάνει κανείς δέν ὑπάρχει ἀποκατάσταση, δηλαδή δέν μπορεῖ νά ξαναγυρίσει πίσω.

   »Τέφρα ἀποβήσεται τὸ σῶμα καὶ τὸ πνεῦμα διαχυθήσεται ὡς χαῦνος ἀήρ»· τό σῶμα γίνεται στάχτη, χῶμα, καί ἡ ψυχή θα σκορπιστεῖ ἁπλῶς σάν ἕνας λεπτός ἀδύναμος αέρας· δηλαδή υλισμός πέρα για πέρα! 

   »Δεῦτε οὖν καὶ ἀπολαύσωμεν τῶν ὄντων ἀγαθῶν». Ἐλᾶτε λοιπόν, ἀφοῦ ἔτσι ἔχουν τα πράγματα, να ἀπολαύσουμε τά ὑπάρχοντα ἀγαθά. Ποιά εἶναι τά ὑπάρχοντα ἀγαθά; Εἶναι αὐτά πού βλέπουμε, αὐτά πού εἶναι φευγαλέα, αὐτά πού εἶναι μάταια· «καὶ χρησώμεθα τῇ κτίσει ὡς ἐν νεότητι σπουδαίως», καί ἐλᾶτε να χρησιμοποιήσουμε τά κτίσματα, τά δημιουργήματα, σάν νά εἴμαστε νέοι ἄνθρωποι, γρήγορα-γρήγορα, δηλαδή χωρίς να χάνουμε καιρό· ἐλᾶτε... ἐλᾶτε νὰ φᾶμε, νά πιοῦμε, νά ἀπολαύσουμε. 

   »Οἴνου πολυτελοῦς καὶ μύρων πλησθῶμεν»· ἄς χορτάσουμε μέ τά πολυτελῆ κρασιά καί ἄς γεμίσουμε ἀπό ἀρώματα. Πῶς τα λέμε σήμερα αὐτά τά ποτά; Κοκτέιλ, ουίσκι, ὅ,τι θέλετε, ὅλα αὐτά... Καί λέω αὐτά τά  ακριβά, γιατί τέτοια πάμε και αγοράζουμε.

   Ξέρετε, ἐκεῖ στό πάρκο πάνω στόν Ἅγιο Αχίλλιο, πού εἶναι τά δοχεῖα ἀπορριμμάτων, ἅμα θά πᾶτε πρωί, θὰ βρεῖτε μέσα μπουκάλια από ουίσκι· τά πίνουν τήν νύχτα ἐκεῖ στό πάρκο, κυρίως νέοι ἄνθρωποι, καί πᾶνε καί πετᾶνε ἐκεῖ τά μπουκάλια. Ουίσκι, παρακαλῶ, οὐίσκι... πού ἔχει οἰνόπνευμα 90%, φοβερό πράγμα!... Παίρνεις φωτιά ὅταν πίνεις ἐκεῖνο τό πράγμα... νερό τῆς φωτιᾶς τό ἔλεγαν κάποτε οἱ Ἰνδιάνοι τῆς Ἀμερικῆς! Νερό τῆς φωτιᾶς πραγματικά... φωτιά υγρή, πού κατακαίει τόν ἄνθρωπο! Λοιπόν, βλέπετε τί πίνουμε;... Ὅλα αὐτά τά πράγματα είναι γιατί θέλουμε να ζήσουμε τη ζωή μας...!

   »Πανταχή καταλίπωμεν σύμβολα τῆς εὐφροσύνης», παντοῦ νά ἀφήσουμε σημάδια τῆς πολυτελοῦς καί ἀπολαυστικῆς ζωῆς μας. Ἔμειναν στήν Ἱστορία τά συμπόσια! Φανταστείτε ότι στη Ρώμη κάθε βράδυ, στα αὐτοκρατορικά σκηνώματα, παραθέτονταν γεύματα σε πολύ κόσμο, ἐπισήμους καί ἄλλους ἀξιωματούχους, ἀξίας εἴκοσι χιλιάδων χρυσῶν λιρῶν στερλινών Αγγλίας. Φοβερό!... «ὅτι αὕτη ἡ μερὶς ἡμῶν καὶ ὁ κλῆρος οὗτος»· αὐτό εἶναι πού θά μᾶς μείνει· ὅλα τ' ἄλλα, δέ βαριέσαι... αὐτό θά μᾶς μείνει· να φάμε καί νά πιοῦμε! 

   Καί ἐφόσον, παιδιά, ή τροφή γίνεται ἐφεξῆς μιά ἀπόλαυση καί ἕνας σκοπός τῆς ζωῆς, ἡ αἴσθηση τῆς γεύσεως μεταβάλλεται πιά στο πάθος τῆς λαιμαργίας καί τῆς γαστριμαργίας. Ποιά εἶναι ἡ διαφορά ανάμεσα στη λαιμαργία καί τή γαστριμαργία; Το λένε οἱ λέξεις· λαιμαργία εἶναι ἡ ἐπιθυμία νά ἱκανοποιήσω τον λαιμό, ἐνῶ γαστριμαργία εἶναι ἡ ἐπιθυμία να ικανοποιήσω τόν χορτασμό στο στομάχι μου, να φάω πολύ. Η λοιπόν νά ἱκανοποιήσω τόν λαιμό μου ἤ τήν γαστέρα, τό στομάχι μου.

   Ἔτσι ἡ γαστριμαργία γίνεται ή πύλη κάθε κακοῦ. 

   Ἐφόσον ἡ Εὔα ἅπλωσε το χέρι καί ἔφαγε ἀπό τόν καρπό με παράλογον ὄρεξιν –ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας Κρήτης στον Μεγάλο Κανόνα του, («Τὸν ἐμπρησμόν, ὥσπερ Λώτ, φεύγε, ψυχή μου, τῆς ἁμαρτίας φεύγε Σόδομα καὶ Γόμορρα· φεύγε φλόγα πάσης παραλόγου ορέξεως.» (Πέμπτη Μεγάλου Κανόνος, Ὄρθρος, Ὠδή γ)) ἤ ὅπως λέει ὁ Ωσηέ, «ἐφάγετε καρπὸν ψευδή» (Ωσηέ 10, 13), φάγατε ψεύτικο καρπό– από τότε, παιδιά, ή γαστριμαργία πλέον γίνεται ἡ πύλη παντός κακοῦ. 

   Τό λένε οἱ Πατέρες αὐτό, ὅτι ἡ γαστριμαργία εἶναι ἡ πύλη παντός κακοῦ· ὅπως καί τό ἀντίθετο, ὅτι ἡ νηστεία εἶναι ἡ πύλη παντός ἀγαθοῦ· θά τό δοῦμε ὅμως στη συνέχεια.

   Λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης ὅτι ἡ γαστριμαργία εἶναι ἡ μητέρα κάθε κακοῦ. «Ἡ δὲ κατὰ τὴν γεῦσιν ἀπόλαυσις, μήτηρ, ὡς ἂν εἴποι τις, τῶν καθ᾿ ἕκαστόν ἐστι κακῶν.» Δηλαδή, ἡ ἀπόλαυση πού ἀφορᾶ στή γεύση εἶναι ἡ μάνα τῶν ἐπιμέρους κακῶν· «τίς γὰρ οὐκ οἶδεν, ὅτι ρίζα σχεδόν ἐστι τῶν περὶ τὸν βίον πλημμελημάτων ἡ περὶ τὸν λαιμὸν ἀσχολία;» Ποιός δέν γνωρίζει ὅτι ἡ ρίζα σχεδόν κάθε παρεκτροπῆς στή ζωή ἔγκειται στό νά ἀσχολεῖται κανείς περί τόν λαιμό του, δηλαδή μέ τήν λαιμαργία; «Ταύτης γὰρ ἐξήρτηται ἡ τρυφή, ἡ μέθη, ἡ γαστριμαργία, ἡ περὶ τὴν δίαιταν ἀσωτία, ἡ πληθώρα, ὁ κόρος, ὁ κῶμος, ἡ κτηνώδης καὶ ἄλογος περὶ τὰ πάθη τῆς ἀτιμίας καταφορά.» (Εἰς τὴν προσευχήν, Λόγος Ε΄, PG 44, 1185CD) γιατί ἀπό αὐτήν, τή λαιμαργία, ἐξαρτᾶται, δηλαδή ἀπορρέει, ἡ τρυφή, ἡ μέθη, ἡ γαστριμαργία, ἡ ἀσωτία που σχετίζεται μέ τό φαγητό, ἡ ἀφθονία, ὁ κορεσμός, οἱ άσεμνες γιορτές του τρύγου, ἡ κτηνώδης καί ἡ ἀπερίγραπτη κατάπτωση ἀπό τά πάθη τῆς ἀτιμίας, ὅλα ἐκεῖνα τά ἀκατονόμαστα πάθη τά ὁποῖα ἀκολουθοῦν ὕστερα ἀπό ἕνα γερό φαγοπότι. 

   Βλέπετε λοιπόν ὅτι τά πάθη ξεκινοῦν ἀπό τήν πύλη τῆς γαστριμαργίας. Απλωσε το χέρι της ἡ Εὔα καί ἔφαγε, καί ἀπό τότε μπήκαν ὅλα τά κακά στη ζωή μας, ἀφοῦ ἡ αἴσθηση τῆς γεύσεως διαστράφηκε, παρεξέκλινε.

   Ἔτσι, παιδιά, ἔχουμε τά φοβερά πάθη τῶν Σοδομιτῶν –φοβερά πάθη! ποῦ νά τά πεῖ κανείς! «αἰσχρόν ἐστι καὶ λέγειν», καί μόνο νά τά πεῖ κανείς εἶναι φοβερό πράγμα, εἶναι αἰσχρό!– ξεκίνησαν τά φοβερά αὐτά πάθη τῶν πέντε πόλεων ἀπό τήν ἀφθονία τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, ἡ ὁποία ἀφθονία ἔκανε τους Σοδομίτες τρυφηλούς, δηλαδή νά ἀγαποῦν τήν καλοπέραση, τίς ἀνέσεις καί τίς σαρκικές απολαύσεις. 

   Ἀπευθύνεται ὁ Ἰεζεκιήλ πρός τήν Ἱερουσαλήμ, τήν ὁποία παρομοιάζει μέ ἀδελφή τῆς πόλεως Σοδόμων καί λέει: «Πλὴν τοῦτο τὸ ἀνόμημα Σοδόμων τῆς ἀδελφῆς σου, ὑπερηφανία· ἐν πλησμονῇ ἄρτων καὶ ἐν εὐθηνίᾳ οἴνου ἐσπατάλων αὐτὴ καὶ αἱ θυγατέρες αὐτῆς.» (Ιεζ. 16, 49) . Ποιό εἶναι τό ἀνόμημα; Τί ἔκαναν τα Σόδομα, ὅπως τώρα κάνουν καί τά Ἱεροσόλυμα, διότι ἐκεῖ ἀπευθύνεται ὁ Προφήτης; Βρίσκονταν «ἐν πλησμονῇ ἄρτων καὶ ἐν εὐθηνίᾳ» –εὐθηνία εἶναι ἡ αὐθονία. Εἶχαν πολλά ἀγαθά, ἄφθονα· καί τί ἔκαναν, σπαταλούσαν, σπαταλούσαν, σπαταλούσαν! Καί οἱ θυγατέρες αὐτῆς εἶναι οἱ ἄλλες τέσσερις πόλεις, εἶναι ἡ περίοικος τῶν Σοδόμων, οἱ γειτονικές πόλεις.

   Βλέπει κανείς λοιπόν ὅτι τά φοβερά ἐκεῖνα πάθη πού ἄνοιξαν τόν δρόμο να καταστραφοῦν οἱ πόλεις αὐτές μέ πῦρ καί θεῖο –τύπος τῆς μελλοντικῆς κολάσεως τῶν ἀσεβῶν ἀνθρώπων– (Βλ. Λουκά 17, 28-30, Β΄ Πέτρ. 2, 6. Ἰούδα 7) ξεκίνησαν ἀπό τήν γαστριμαργία, ἀπό τήν πληθώρα τῶν ἀγαθῶν. 

   Παιδιά, πολύ φοβᾶμαι, πάρα πολύ φοβάμαι, ὅτι καί ἡ ἐποχή μας εἶναι ἴδια, γιατί μετερχόμαστε τά ἴδια ἁμαρτήματα πού μετέρχονταν καί οἱ Σοδομίτες! Ναί! 

   Διότι τά ἁμαρτήματα ἐκεῖνα, πού δέν εἶχαν ντροπή, καί ξεχύνονταν στους δρόμους ἐκείνης τῆς ἁμαρτωλῆς πόλεως, ξεχειλίζουν καί στήν ἐποχή μας... καί στήν Εὐρώπη, καί στήν Αμερική, ἀλλά καί στήν Ἑλλάδα δυστυχῶς! Γιατί; γιατί υπάρχει πλησμονή ἀγαθῶν, καί δέν στρέφουμε το πρόσωπό μας, τα μάτια μας, πρός τόν Θεό, γιά νά τοῦ ποῦμε εὐχαριστοῦμε γιά τά ἀγαθά πού Ἐσύ μᾶς ἔδωσες! Ὁ Θεός μᾶς δίνει τά ἀγαθά. Αλλά ἐμεῖς τί κάνουμε; ἀλλάζουμε προσανατολισμό. Δέν χρειαζόμαστε πιά τόν Θεό· τά ἀγαθά Του μόνο θέλουμε. Καί ἔχοντας τά ἀγαθά Του, στο τέλος φτάνουμε να γίνουμε υλιστές, να γίνουμε σάρκες, δηλαδή σαρκικοί ἄνθρωποι, καί ἔτσι χάνουμε ἀπό τόν ὀπτικό μας ορίζοντα τόν Θεό, μέ ἀποτέλεσμα να συμβεῖ ὅ,τι συνέβη στὴν ἐποχή τοῦ Νῶε καί στήν ἐποχή τῶν Σοδό.μων και Γομόρρας.

   Σᾶς εἶπα ὅτι φοβᾶμαι πολύ· φοβάμαι πάρα πολύ μήπως καί στόν τόπο μας ἔρθει κάποια καταστροφή. Να με θυμόσαστε. Εκτός ἂν μετανοήσουμε. Προσέξτε ἐκτός ἂν μετανοήσουμε! Αλλά πολύ τό φοβᾶμαι! Ὅλος αὐτός ὁ πλεονασμός τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν –πού φτάνουμε να πετάμε και στα σκουπίδια τα υλικά μας αγαθά!– πολύ μέ φοβίζει. Να σας θυμίσω πως σ' αὐτή τήν σπατάλη μᾶς ἐμποδίζει καί ἡ ἐντολή τοῦ Χριστοῦ, πού εἶχε πεῖ «ἵνα μή τι ἀπόληται» (Ιωάν. 6, 13), τίποτα να μή χάνεται, ἀλλά νά ὑπάρχει πνεῦμα οἰκονομίας. 

   Ποιός κάνει οἰκονομία σήμερα; Κανένας· μόνο οἱ σώφρονες ἄνθρωποι. Φοβᾶμαι ὅμως ὅτι οἱ σώφρονες ἄνθρωποι εἶναι λίγοι. Καί ὅταν λέμε οἰκονομία, δέν ἐννοοῦμε βεβαίως τήν τσιγκουνιά· ἐννοοῦμε τήν καλή διαχείριση τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν· νά μήν ἀγοράζουμε από τα μαγαζιά περιττά πράγματα, και μετά τά πετάμε καί γεμίζουμε τούς σκουπιδοτενεκέδες μας. Αὐτό εἶναι σπατάλη. Δέν θά γεμίζουμε τους σκουπιδοτενεκέδες, ἀλλά ἐκεῖνο πού ἀγοράζουμε θά τό χρησιμοποιοῦμε, ἤ θά τό δωρίζουμε, ὥστε νά μήν πάει χαμένο αὐτό πού δέν χρειαζόμαστε. Δέν εἶναι τσιγκουνιά ή καλή διαχείριση τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν· εἶναι ἀνάγκη, εἶναι ἐντολή ἀπό τόν ἴδιο τόν Κύριό μας.

   Ἀλλά καί οἱ Ἑβραῖοι στήν ἔρημο, παιδιά, συνέδεσαν τήν εἰδωλολατρία μέ τά φαγητά. Θυμόσαστε τί ἔκαναν ὅταν ἔφτιαξαν ἐκεῖνο τό χρυσό ἄγαλμα, τό χρυσό μοσχάρι; Κάθησαν να φάνε· αλλά ἔφαγαν ἄσωτα. Καί τί ἔγινε; «Μετὰ τὸ φαγεῖν καὶ πιεῖν, λέει το βιβλίο τῆς Ἐξόδου, ἀνέστησαν παίζειν» (Εξοδ. 32, 6). Μετά το φαγητό καί τό πιστό τους, σηκώθηκαν καί ἔκαναν βρώμικες πράξεις. Αὐτό ἐννοεῖ τό «παίζειν»· βρώμικες πράξεις, ἀσωτία σε υπερθετικό βαθμό! Είδατε δέ τήν καταστροφή πού ἐπῆλθε καί πῶς ὀργίσθηκε ὁ Θεός ὅταν εἶδε αὐτή τήν κατάσταση; Μά κι ὁ Μωυσῆς ὀργίσθηκε καί εἶπε: Ἕνας λαός τόσο παχυλός, τόσο βορβορώδης, πού κάνει σκοπό την κοιλιά του καί τά ὑπογάστριά του, αὐτός ὁ λαός εἶναι ἀνάξιος να κρατήσει νόμους πνευματικούς, ὅπως ἦταν οἱ δέκα ἐντολές στις δυό πλάκες πού κρατοῦσε. Ἔριξε κάτω τις πλάκες καί τίς ἔσπασε, ἀκριβῶς γιατί ἡ ἀγανάκτηση του Μωυσέως ἦταν σε ὑπερθετικό βαθμό.

   Ἀλλά ἄν ρωτήσετε γιά τό φαινόμενο τῆς ἀθεΐας πῶς ἐξηγεῖται, θά σᾶς ἔλεγα τό ἑξῆς. Παρακαλῶ προσέξτε. Τό φαινόμενο τῆς ἀθεΐας στήν ἐποχή μας, ἀκόμα καί στή χώρα μας, είναι διάχυτο. Σᾶς ἔχει ἀπασχολήσει τό γιατί τάχα οἱ ἄνθρωποι, ἐνῶ ἦταν πιστοί, τώρα μεταβάλλονται σέ ἀπίστους; Πολλοί ἐκπαιδευτικοί μας στα σχολεῖα εἶναι ἄθεοι· πολλοί μαθητές μας εἶναι ἄθεοι, στα σπίτια τους εἶναι ἄθεοι. Ρωτήσατε ποιά άκριβῶς εἶναι ἡ αἰτία πού σήμερα εἶναι ἄθεοι οἱ ἄνθρωποί μας; Λοιπόν, παιδιά, καί τό φαινόμενο τῆς ἀθεΐας ἀπό ἐδῶ ἔχει τήν ἀρχή του· ἀπό τήν αἴσθηση τῆς γεύσεως!

   Θά μοῦ πεῖτε πῶς γίνεται αὐτό;... πῶς;

   Ἀκοῦστε· μάρτυς ἡ Ἁγία Γραφή. Παραπονεῖται ὁ Θεός, διά μέσου τῆς ᾠδῆς τοῦ Μωυσέως, καί λέει τό ἑξῆς:

   «Καὶ ἔφαγεν Ἰακὼβ –Ἰακώβ εἶναι οἱ ἀπόγονοι τοῦ Ἰακώβ, δηλαδή οἱ Ἰσραηλῖτες– καὶ ἐνεπλήσθη», ἔφαγε καί χόρτασε. Ἕως ἐδῶ ὑπάρχει ἁμαρτία; Ὄχι.  Θα μποροῦσε νά πεῖ ὁ Ἰσραήλ: Κύριε, μᾶς ἔδωσες τά ἀγαθά τῆς γῆς. Μᾶς εἶπες ὅτι θά μᾶς βάλεις σέ μία χώρα, τή γῆ τῆς ἐπαγγελίας, ὅπου ρέει μέλι και γάλα. Πράγματι, ἔτσι ἔγινε. Σημειώστε ὅτι ἡ Παλαιστίνη δέν ἦταν ὅπως εἶναι σήμερα, πού εἶναι ξερή γῆ, χωρίς δάση καί λοιπά· ἦταν εύφορη γῆ, εὐφορότατη, γύρω στα 1500 π.Χ.. (Ἡ ἐρημοποίηση τῆς γῆς εἶναι ἕνα εἶδος υποβαθμίσεώς της, ὅπου μιά σχετικά εύφορη περιοχή γίνεται ὅλο καί πιό άγονη, λόγω ἐλλείψεως νερού, βλαστήσεως καί ἄγριας ζωής (Geist H., The Causes and Progression of Desertification. Ashgate, 2005, p. 2). Ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι σοβαρή καί ἐκτεταμένη υποβάθμιση τῆς γῆς συνέβη πριν από πολλούς αιώνες σε κάποιες περιοχές τῆς Κίνας, τῆς Μεσογείου καί τῆς Μεσοποταμίας (https://en. wikipedia.org/wiki/Desertification). 

https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&opi=89978449&url=https://en.wikipedia.org/wiki/Desertification&ved=2ahUKEwiBvZW4yc2JAxXFgSoKHf3rK6oQFnoECBkQAQ&usg=AOvVaw3PVz85hzpaXyedTukEa6YO

Η ερημοποίηση προκαλεῖται ἀπό τήν κλιματική αλλαγή καί ἄλλες ἀνθρώπινες δραστηριότητες)

   »Καὶ ἀπελάκτισεν ὁ ἠγαπημένος», καί κλώτσησε ὁ ἀγαπημένος. Προσέξτε: Πότε «απελάκτισεν»; πότε κλώτσησε; Ὅταν ἔφαγε καί ἐνεπλήσθη· ὅταν ἔφαγε και χόρτασε.

   »Ἐλιπάνθη, ἐπαχύνθη, ἐπλατύνθη». Κοιτάξτε τά τρία αυτά συνώνυμα: «ἐλιπάνθη», γέμισε μέ λίπος, «ἐπαχύνθη», πάχυνε, «ἐπλατύνθη», χόντρυνε.

   »Καὶ ἐγκατέλιπε τὸν Θεὸν τὸν ποιήσαντα αὐτὸν καὶ ἀπέστη ἀπὸ Θεοῦ σωτῆρος αὐτοῦ» (Δευτ. 32, 15), καί ἐγκατέλειψε τόν Θεό, πού τόν δημιούργησε, καί ἀπομακρύνθηκε ἀπό τόν Θεό τόν Σωτῆρα του.

   Τό «ἀπέστη», ἔφυγε, σημαίνει ἀθεΐα. Ὄχι ἀπιστία· ἄλλο ἡ ἀπιστία καί ἄλλο ἡ ἀθεία. Ἡ ἀθεΐα εἶναι τό νά μή δέχεται κανείς πιά τίποτα, νά μή δέχεται τίποτα ἔξω ἀπό τόν ἑαυτό του, τήν αὐθεντία του, νά ίκανοποιεἰ τίς ἡδονές του καί τίποτε ἄλλο. Πότε γίνεται αυτό; Ὅταν ἀρχίσει ὁ ἄνθρωπος να τρώει καλά καί νά πίνει καλά. Ἐδῶ εἶναι τό φοβερό, παιδιά, ἐδῶ εἶναι ἡ ἀρχή τῆς ἀθεΐας.

   Ὅσο καιρό δέν εἴχαμε πλεονασμό ἀγαθῶν, στήν Δύση ολόκληρη, τότε λέγαμε ὅτι ὑπάρχει ὁ Θεός· τώρα πού χορτάσαμε, λέμε ὅτι δέν ὑπάρχει ὁ Θεός. Εἶναι τραγικό τό φαινόμενο αυτό. Αλλά δέν εἶναι μόνο τό σημεῖο τοῦτο. Ὅταν ἀρνηθοῦμε τό Εὐαγγέλιο, ἐπειδή ἀκριβῶς θεοποιήσαμε τήν κοιλιά μας, τότε εἴμαστε οἱ πιό δυστυχισμένοι ἄνθρωποι. 

   Προηγουμένως γινόταν μία Βάπτιση ἐπάνω στόν Ναό, (Εννοεῖ τόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους, στο υπόγειο τοῦ ὁποίου γίνονταν τά κατηχητικά αυτά μαθήματα) καί σκέφτεται κανείς τί νά εὐχηθεῖ σ' αὐτό τό παιδάκι. Ἂς εὐχηθοῦμε νά γίνει καλός Χριστιανός, νά μείνει στον δρόμο τοῦ Θεοῦ. Καί ὅλοι ἐμεῖς πού παρευρισκόμασταν γύρω εἴμαστε βαπτισμένοι, καί ὅλα τά παιδιά, ἐσεῖς πού μέ ἀκοῦτε, εἶστε ὅλοι βαπτισμένοι. Ἄραγε, ποῦ θά καταλήξουμε; ποῦ θά φτάσουμε;

   Ἀκοῦστε τί λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Πολλοὶ περιπατοῦσιν, οὓς πολλάκις ἔλεγον ὑμῖν, νῦν δὲ καὶ κλαίων λέγω, τοὺς ἐχθροὺς τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, ῶν τὸ τέλος ἀπώλεια, ὧν ὁ θεὸς ἡ κοιλία» (Φιλιπ. 3, 18-19). Πολλοί συμπεριφέρονται ἄσχημα, γιά τούς ὁποίους πολλές φορές σᾶς μιλοῦσα καί πού τώρα κλαίγοντας σᾶς λέω, τοὺς ἐχθρούς τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, τῶν ὁποίων τό τέλος εἶναι ἡ καταστροφή, τῶν ὁποίων θεός εἶναι ἡ κοιλιά τους!

   Εχθροί;... Ποιοί εἶναι αὐτοί οἱ ἐχθροί τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ; Μήπως τίποτα ἐχθροί πού ἔρχονται νὰ μᾶς χτυπήσουν; Ὄχι. Εἶναι ἐκεῖνοι πού ἡ κοιλιά τους εἶναι ὁ θεός τους! Από την στιγμή δηλαδή πού ὁ Χριστιανός μεταβάλλει την κοιλιά του σέ μέσον ποικίλης ἱκανοποιήσεως, γίνεται ἐχθρός τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ.

   Γιατί δέν λέει ἐχθρός τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά ἐχθρός τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ; Διότι τό Εὐαγγέλιο, παιδιά, είναι σταυρικό· δηλαδή ἀπαιτεῖ θυσία, ἀπαιτεῖ κόπο, ἀπαιτεῖ ἀγώνα, ἄσκηση. Ο σταυρός εἶναι σύμβολο τῆς ἀσκήσεως, τοῦ ἀγῶνος καί τῆς θυσίας. Γι' αυτό λέει ὅτι οἱ ἄνθρωποι αὐτοί, ἄν καί βαπτίστηκαν, ἀρνοῦνται πλέον τή δύναμη τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ ἱκανοποιοῦν τίς αἰσθήσεις τους, καί μάλιστα τήν κοιλιά τους τήν ἔκαναν θεό! Είναι φοβερό!

   Τήν ἐποχή μας, παιδιά, τη φοβερή εποχή μας, θά μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε μέ δύο χωρία τῆς Αγίας Γραφῆς.

   Τό πρῶτο: «Ἐτρυφήσατε ἐπὶ τῆς γῆς καὶ ἐσπαταλήσατε, ἐθρέψατε τὰς καρδίας ὑμῶν ὡς ἐν ἡμέρᾳ σφαγῆς» (Ιακ. 5, 5). Ζήσατε πάνω στή γῆ μέ ἀπολαύσεις, καί σπατάλες, θρέψατε τις καρδιές σας, σάν νά πηγαίνατε για σφάξιμο, όπως –με συγχωρεῖτε– τα γουρούνια πού τὰ πᾶνε για σφάξιμο! Καί πράγματι για σφάξιμο πηγαίνουμε! Ἕνας πόλεμος εἶναι τό σφάξιμο αὐτῶν τῶν καλοθρεμμένων γουρουνιῶν, ἐκεῖ πού φτάσαμε! 

   Καί τό δεύτερο χωρίο: «Ψυχὴ ἐν πλησμονῇ οὖσα κηρίοις ἐμπαίζει, ψυχῇ δὲ ἐνδεεῖ καὶ τὰ πικρὰ γλυκέα φαίνεται» (Παρ. 27, 7). Ὁ ἄνθρωπος πού εἶναι χορτασμένος ἀπό ἀγαθά, ἀηδιάζει ἀκόμα καί τήν κηρήθρα μέ τό μέλι· ὁ ἄνθρωπος ὅμως πού πεινάει, καί τά πικρά τοῦ φαίνονται γλυκά. Βλέπετε τί κάνουν τα παιδιά στο σχολεῖο, πού πετάνε στα σκουπίδια τις σοκολάτες, τά γλυκά, τά πάντα!... Σερβίρουμε στο Μοναστήρι μας στα μικρά παιδιά ἕνα γλυκό, που δίνουμε ὅταν πάει κάποιος ἐπίσκεψη... Δέν τό θέλω λένε! Γιατί; Εἶναι χορτάτα τά παιδιά! Εἶναι αὐτό πού λένε οἱ Παροιμίες, ὅτι βλέπουν ἀκόμα καί τήν κηρήθρα μέ τό μέλι, καί ἀηδιάζουν. Αλλά, στούς φτωχούς, καί τά πικρά εἶναι γλυκά. Ξερό να εἶναι τό ψωμί· ἐάν πεινᾶς, τό βλέπεις πολύ ὡραῖο. 

   Αὐτό ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἐποχή μας. Καί τά μαθητικά ἀκόμη πάρτυς, πού παίρνουν μέρος μέχρι καί παιδιά τοῦ δημοτικοῦ σχολείου, τοῦτο φανερώνει.

   Ἡ ἐποχή μας δηλαδή εἶναι στο έπακρο ἡδονιστική. Το κάπνισμα τί εἶναι; τά ναρκωτικά τί εἶναι; τά ποτά τί εἶναι; Φανερώνουν ὅτι ἡ ἐποχή μας εἶναι πέρα για πέρα ἡδονιστική.

   Στήν ἐποχή μας, ἄν θέλαμε νά τῆς βάλουμε μιά ἐπιγραφή, ξέρετε ποιά θά ἦταν μᾶλλον ἡ πιό κατάλληλη; ἐκείνη ἡ ἐπιγραφή πού μπήκε στον τάφο τοῦ Σαρδανάπαλου, πού ἔγραφε τά ἑξῆς: «Ταῦτ᾽ ἔχω ὅσσ᾽ ἔφαγον καὶ ἐφύβρισα καὶ μετ᾽ ἔρωτος τέρπν᾽ ἔπαθον, τὰ δὲ πολλὰ καὶ ὄλβια κεῖνα λέλειπται» (Βλ. Διοδώρου Σικελιώτου Βιβλιοθήκης Ἱστορικῆς, 2.23.3.11-12, ἔκδ. Teubner, Leipzig 1888, καί Πλουτάρχου, Περὶ τοῦ ἑαυτὸνἐπαινεῖν ἀνεπιφθόνως, 17 p.546 a-b). Αὐτά ἔχω, ὅσα ἔφαγα καί ὅσα ἤπια καί ὅσα ἀφροδισίασα, ἔκανα κακές καί ἀνήθικες πράξεις· αυτά μοῦ ἔμειναν, τίποτα ἄλλο· τά πολλά ὅμως καί μακάρια, ἐκεῖνα ἔχουν φύγει. Και κάποιος περαστικός πού πέρασε καί εἶδε τήν έπιγραφή εἶπε: Αὐτή ἡ ἐπιγραφή δέν ἀνήκει σ' ἕναν βασιλιά ἤ σ' ἕναν ἄνθρωπο, αλλά σέ ἕνα γουρούνι!...

   Παιδιά, αὐτή εἶναι ἡ ἐποχή μας! Γι' αὐτό, ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ἐσεῖς νά γίνετε ἄψογοι καί ἀκέραιοι, παιδιά τοῦ Θεοῦ καθαρά, μέσα σέ μιά γενεά διεφθαρμένη και διεστραμμένη. Σπεύσατε λοιπόν νά σωθεῖτε ἀπ' αὐτήν τήν σκολιά, τήν δύσκολη και διεστραμμένη ἐποχή μας. (Βλ. Φιλιπ. 2, 15)

   Αλλά τό θέμα τῆς γεύσεως ακόμα δεν τελείωσε. Θα συνεχίσουμε, πρῶτα ὁ Θεός, τήν ερχόμενη Κυριακή.

   Κυριακή, 14 Οκτωβρίου 1984

51η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.