Ἡ ἀρχέγονη κατάσταση τοῦ Ἀδάμ (Γ΄) Ἡ γυμνότητα τοῦ Ἀδάμ (Α΄).

†.Συνεχίζουμε το μάθημά μας από την προηγούμενη η φορά, παιδιά, για να δούμε ποιά ήταν η πρόπτωτική κατάσταση τοῦ Ἀδάμ μέσα στον Παράδεισο, ὥστε νά ἔχουμε ἕνα μέτρο συγκρίσεως, ἀλλά καί ἕνα πρότυπο μιμήσεως, ἕνα ἀρχέτυπο. Βέβαια, ἐπειδή δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα γιά τόν Ἀδάμ, ὅπως λέγαμε την περασμένη φορά, καί εἶναι πολύ δύσκολο νὰ ἔχουμε τήν εἰκόνα τῆς προπτωτικής του καταστάσεως, το κλειδί να κατανοήσουμε τόν ἀρχαῖο Ἀδάμ, κατά τόν ἅγιο Εἰρηναῖο, ἐπίσκοπο Λυῶνος, εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός λοιπόν ἀποτελεῖ τήν κλεῖδα, το κλειδί κατανοήσεως τοῦ Ἀδάμ,

   Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεῖα, πού εἶναι ἤδη καταχωρημένα μέσα στήν Ἁγία Γραφή, γιά τό πρόσωπο τοῦ Ἀδάμ, γιά τήν ἀρχέγονη κατάστασή του.

   Ὁ Ἀδάμ ἦταν προφήτης. Καί τό προφητικό χάρισμα ἀναμφισβήτητα δίνεται σ' ἐκείνους πού ἔχουν τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Ἄρα εἶχε τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Καί μάλιστα ἦταν προφήτης τόσο του παρελθόντος, ὅσο καί τοῦ μέλλοντος.

   Ἦταν προφήτης τοῦ παρελθόντος, γιατί ὅταν εἶδε τὴν Εὔα εἶπε: «τοῦτο νῦν ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων καὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκός μου» (Γέν. 2, 23). Ἐνῶ ἡ δημιουργία της Εύας ήταν μία πράξη που συνέβη στο παρελθόν –δεν ἔχει σημασία τό ὅτι δέν συνέβη στο απώτατο παρελθόν ἀλλά ἁπλῶς στο παρελθόν– δείχνει πώς εἶναι προφήτης τοῦ παρελθόντος, ἀφοῦ, βλέποντάς την, ἀποκαλύπτει ὅτι αὐτή κατάγεται ἀπό τόν ἑαυτό του. Από που μποροῦσε νά τό ξέρει αὐτό ὁ Ἀδάμ, ὅτι ἡ Εὔα κατάγεται ἀπό ἐκεῖνον, ἐφόσον ὁ Θεός τόν ὑπέβαλε σέ ἔκσταση, ἕνα εἶδος ὑπνώσεως; Ἄρα λοιπόν προφητικῷ τῷ τρόπῳ ὁ Ἀδάμ εἶπε αὐτά πού εἶπε.

   Αλλά εἶναι καί προφήτης του μέλλοντος, διότι ὅταν εἶδε τήν Εὔα εἶπε: «ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα καὶ προσκολληθήσεται τῇ ἰδίᾳ γυναικί, καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν» (Γέν 2, 24). Και πράγματι, παιδιά, ἐκεῖνο τό ὁποῖο εἶπε ὁ Ἀδάμ μέ προφητική γλώσσα ισχύει μέχρι σήμερα· εἶναι λοιπόν προφήτης καί τοῦ μέλλοντος.

   Ὁ Ἀδάμ, ἀκόμα, ἀφοῦ ἦταν καί προφήτης, εἶχε μία πληρότητα πνευματικῶν δυνάμεων, καί σέ τίποτα δέν ὑπολειπόταν δηλαδή ἦταν πλήρης καί ὁλόκληρος ἄνθρωπος.

   Αὐτό τό σημεῖο τό ὑπογραμμίζω, ὅτι ἦταν πλήρης καί ὁλόκληρος ἄνθρωπος. Από πού τό ξέρουμε αυτό; ἀπό μία φαινομενικῶς ἀσήμαντη πράξη που συνέβη.

   Ὁ Ἀδάμ ἦταν μόνος στόν Παράδεισο· δέν ὑπῆρχε κανείς ἄλλος. Καί ὅπως σᾶς ἔλεγα μιά περασμένη φορά, οὔτε ζῶα ὑπῆρχαν στον Παράδεισο, κατά τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό. (Βλ. Μάθημα 306, καί ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Περὶ Παραδείσου, PG 94, 913ΑΒ). Δέν ὑπῆρχαν ζῶα ἐκεῖ μέσα. Τὰ ζῶα ὁδηγήθηκαν ἀπό τόν Θεό στον Παράδεισο για νὰ τὰ ὀνοματίσει ὁ Ἀδάμ,

   Ὅταν δέ τά εἰσήγαγε ὁ Θεός στόν Παράδεισο τά ζῶα, αὐτά παρήλασαν, τρόπον τινά, μπροστά από τόν Ἀδάμ, κι ἐκεῖνος τά ἔβλεπε καί τούς ἔδινε ὀνόματα. Εσένα θα σε λένε λιοντάρι. Εσένα θά σέ λένε τίγρη. Ἐσένα θα σέ λένε σκύλο, γάτα, ἄλογο... Ὅλα τά ζῶα πέρασαν από μπροστά του.

   Αυτό γιατί τό ἔκανε ὁ Θεός; Τό ἔκανε αὐτό τό λέει ἡ Ἁγία Γραφή- γιά νά δεῖ ὁ Ἀδάμ ὅτι κανένα ζῶο ἀπ' ὅσα παρήλασαν μπροστά του δέν ἦταν ὅμοιο μέ αὐτόν. Ἔβλεπε τά ζῶα τό κάθε ἕνα νά μήν εἶναι μόνο του δέν ἔβλεπε μόνο ἕνα λιοντάρι· ἔβλεπε περισσότερα λιοντάρια- κι ἔτσι ἔπρεπε νά ἀντιληφθεῖ ὅτι τό κάθε ζῶο στο γένος του ἀνῆκε σε κάποιο πλῆθος. Ἀλλά ὁ Ἀδάμ ἦταν μόνος· δέν ὑπῆρχε κανείς πού νά τοῦ μοιάζει, κανένα ζῶο. Καί ἔτσι τοῦ γεννήθηκε μές στην ψυχή ἡ ἐπιθυμία νά ἔχει ἕναν σύντροφο, μιά συντροφιά, μιά κοινωνία, πού νά εἶναι τῆς ἴδιας του κατασκευῆς, δηλαδή ἕναν ἄνθρωπο.

   Εἶναι πολύ σοφό. Γενικά βλέπουμε, παιδιά, πώς ὅταν ὁ Θεός θέλει να δώσει κάτι, γεννάει πρῶτα τήν ἐπιθυμία. Ὅπως καί ὅταν ἐπρόκειτο νά ἔλθει ὁ Χριστός, εἶχε δημιουργηθεῖ στήν ἀνθρωπότητα ἡ προσδοκία γι᾽ Αὐτόν. Καί αὐτή ἡ προσδοκία δέν ὑπῆρχε μόνο στούς Ἑβραίους, ἀλλά ἦταν καί προσδοκία τῶν ἐθνῶν, ὅπως προφητεύει ὁ Ἰακώβ. (Γέν. 49, 10). Ἦταν προσδοκία ὅλων τῶν ἐθνῶν, ὥστε, ὅταν θά ἔφθανε τό Εὐαγγέλιο σ' αὐτούς, νά τό δεχθοῦν. (Ὁ Θεός, διά τοῦ σπερματικοῦ λόγου του (Ἰουστίνου, Ἀπολογία Α΄, PG 6, 396B), εἰσέδυε στίς καρδιές τῶν καλοπροαίρετων ἀνθρώπων σέ ὅλο τόν κόσμο, προετοιμάζοντάς τους νά Τόν δεχθοῦν, ὅταν θά ἐρχόταν το πλήρωμα τοῦ χρόνου (Γαλ. 4, 4). Βλ. Λεωνίδα Ἰ. Φιλιππίδη, Ἡ παγκόσμιος προσδοκία Θεανθρώπου Λυτρωτοῦ, ἔκδ. Πανελλήνια Ένωση Γονέων, Ἀθῆναι 2003).

   Εἶναι κάτι που βλέπουμε ὅτι ὁ Θεός μᾶς προπαρασκευάζει ψυχολογικά, θα λέγαμε, γιά ἐκεῖνο πού θέλει να δώσει. Ποτέ δεν δίνει κάτι χωρίς μία ψυχολογική προπαρασκευή.

   Ἔτσι, ὁ Ἀδάμ ψυχολογικά προπαρασκευάζεται. Συνειδητοποίησε: Εἶμαι μόνος μου!... Ἴσως μέχρι τότε δέν μπόρεσε να συλλάβει τήν ἔννοια τοῦ μόνος μου, διότι δέν εἶχε καμμία εἰκόνα ἄλλου ἀνθρώπου. Αὐτό εἶναι τό κύριο σημεῖο στο γιατί ὁ Θεός παρήλασε τά ζῶα μπροστά στόν Ἀδάμ· ἔπρεπε νά ἀποκτήσει αὐτήν τήν ἐπίγνωση τῆς ἀπουσίας μιᾶς ἀνθρώπινης κοινωνίας.

   Ὑπάρχει ὅμως καί ἕνα ἄλλο σημεῖο, πού μοιάζει ὅτι δέν εἶναι ἴσως σπουδαῖο, ἀλλά εἶναι ἐξαιρετικά σημαντικό· εἶναι τό ἑξῆς· ὅτι ὁ Ἀδάμ ἔδωσε ὀνόματα.

   Θά μποροῦσε ὁ Ἀδάμ, ὅταν περνοῦσαν τά ζῶα, ἁπλῶς νά τά βλέπει τίποτε ἄλλο. Τί ἔννοια θά εἶχε τό νά δώσει ὀνόματα στά ζῶα; Καί ὅμως αὐτό ἔχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία, γιατί δείχνει ὅτι γιά νά μπορεῖ κανείς, μία ὕπαρξη, ὁ ἄνθρωπος, νά δώσει ὀνόματα, σημαίνει ὅτι ἔχει τήν ἱκανότητα μιας διανοητικῆς διαδικασίας.. 

   Μπορεῖ ἡ γάτα μου να δώσει ὀνόματα; Μπορεῖ ὁ σκύλος μου να δώσει ὀνόματα; Μπορεῖ ἡ ἀγελάδα μου νὰ δώσει ὀνόματα; Ὄχι, γιατί εἶναι ἄλογα ζώα. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως δίνει ονόματα, γιατί ἔχει τή δυνατότητα τῆς λογικῆς καί μπορεῖ νά κάνει αυτήν τή διανοητική διαδικασία,

   Ξέρετε ὅτι τό ὄνομα βοηθάει στο να μπορούμε να συνεννοηθοῦμε. Λέμε τραπέζι, κι αυτό σημαίνει ὅτι μιλᾶμε γιά ἕνα ἀντικείμενο πού γνωρίζουμε ὅλοι· κι ἐνῶ το τραπέζι μπορεῖ νά ἀπουσιάζει, να μή τό βλέπουμε μπροστά μας, καταλαβαίνουμε για ποιό αντικείμενο μιλάμε. Αυτό σημαίνει ὅτι τό ὄνομα εἶναι μιά ἔννοια. Ἡ ἔννοια αὐτή, ὅταν προφερθεῖ ὡς λόγος καί φθάσει στην ακοή τοῦ ἄλλου, στο μυαλό του, δημιουργεῖ τήν ἀντίστοιχη ἔννοια, μέ μία νοητική εἰκόνα. Αυτή λοιπόν ἡ διαδικασία, τό νά περνῶ ἀπό τίς εἰκόνες στίς ἔννοιες καί ἀπό τίς ἔννοιες στις εικόνες, εἶναι καθαρά μία διανοητική ἐργασία, πού μόνο ἕνας πλήρης, ἕνας λογικός νοῦς δύναται νά κάνει.

   Συμπέρασμα: Ὁ Ἀδάμ ἦταν πλήρης ἄνθρωπος, μέ πλήρεις διανοητικές δυνατότητες καί ἱκανότητες! Ἄρα δέν ἐξελίχθηκε· δέν ἔχουμε δηλαδή ἕνα προϊόν ἐξελίξεως. (Γιά τήν θεωρία τῆς ἐξελίξεως, βλ. π. Ἀθανασίου Μυτιληναίου, Α΄, Μάθημα 11ο, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2017). Ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ἦταν ἐξαρχῆς μία ὕπαρξη ἑκατό τοῖς ἑκατό λογική!... Καί ὄχι μόνο λογική, αλλά καί ἀπό πλευρᾶς ἀνθρώπινης ποιότητος ὁ Ἀδάμ ἦταν ἀνώτερος ἀπό κάθε μεταγενέστερό του ἄνθρωπο· ἦταν καί προφήτης!

   Μάλιστα, μετά τήν πτώση, κάθε απόγονός του εἶχε μία έκπτωση, μία αμαύρωση θα λέγαμε τῶν δυνάμεών του. Ὄχι βέβαια πώς οἱ ἀπόγονοι τοῦ Ἀδάμ ἔπαψαν νά εἶναι ἄνθρωποι· ὄχι! ἦταν ἄνθρωποι ἑκατό τοῖς ἑκατό! ἀλλά ὑπῆρξε μία μείωση, κατά κάποιον τρόπο,μία αμαύρωση αὐτῶν τῶν δυνατοτήτων, τῶν διανοητικῶν τους δυνάμεων.

   Ὁ ἄνθρωπος κάποτε πέφτει σ' ἕναν βαρβαρισμό, σέ μία ἀγριότητα, καί γίνεται βάρβαρος, ἀπολίτιστος. Σήμερα ἔχουμε ἀπολίτιστους ἀνθρώπους, ἔχουμε φυλές ἀπολίτιστες. Ωστόσο, αὐτοί εἶναι ἑκατό τοῖς ἑκατό ἄνθρωποι· ἑκατό τοῖς ἑκατό! Ἄν ὅμως πάρετε τα παιδιά αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων ἀπό τό περιβάλλον πού γεννήθηκαν καί τά ἐκπολιτίσετε, θά ἀποδώσουν ὅπως καί οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι, οἱ πολιτισμένοι· δέν τίθεται θέμα. Ἀλλά ἔχουν γενικά μιά κατάπτωση τῶν διανοητικῶν δυνάμεων, ἕνεκα μή καλλιεργείας· εἶναι πολύ φυσικό.

   Ἐδῶ ἔρχομαι νά ἀπαντήσω στήν ἀπορία μιᾶς κοπέλας. Λέει: Ἐφόσον ἔχει ἀποδειχθεῖ πώς ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἐξελιχθεῖ ἀπό τήν ἀρχική του μορφή –Νεαντερτάλειος Ἄνθρωπος καί τά λοιπά– ἡ ὕπαρξη του Αδάμ σέ ποιό στάδιο τοποθετεῖται; Ὑπῆρξε πρίν ἀπό τά ἀνθρωπολογικά ευρήματα πού ἔχουμε, ή μήπως ἐμφανίστηκε σέ κάποιο στάδιο ἐξελίξεως τοῦ ἀνθρώπου, δεδομένου ὅτι ἀρχαιότερα ευρήματα μαρτυροῦν πώς ὁ ἄνθρωπος δέν μιλοῦσε;

   Καταρχάς θά ἤθελα νά πῶ στήν καλή αυτή κοπέλα πού ἔδωσε τήν ἀπορία τό ἑξῆς: ἤ πρέπει νά εἶναι καινούργια κοπέλα, νά ἦρθε μόλις την περασμένη φορά, ἤ μέχρι σήμερα νά μήν κατανόησε τίποτε ἀπό τά μαθήματα πού κάναμε. Τί θέλω νά πῶ μ' αὐτό;

   Μά ἐδῶ μιλοῦμε γιά τόν Ἀδάμ, ὁ ὁποῖος εἶναι πλήρης και τέλειος ἄνθρωπος. Καί παρουσιάζουμε τήν ἀρχέγονη, τήν ἀρχική του δηλαδή κατάσταση, πρίν τήν πτώση, καί τήν προβάλλουμε γιά νά τή μιμηθοῦμε ἐμεῖς. Πῶς μποροῦμε λοιπόν να ρωτάμε σε ποιό στάδιο τοποθετεῖται ὁ Ἀδάμ;... Ἔχουμε δηλαδή ἀνθρώπους καί πρό τοῦ Ἀδάμ; Αναμφισβήτητα ὄχι.

   Ὅσο γι᾿ αὐτά πού λέει ἐδῶ, ὅτι ἔχει ἀποδειχθεῖ πώς ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἐξελιχθεῖ ἀπό τήν αρχική του μορφή καί ὅτι τά ἀρχαιότερα ευρήματα πού ἔχουμε μαρτυροῦν πώς ὁ ἄνθρωπος δέν μιλοῦσε, αὐτά εἶναι τα γνωστά παραμύθια τῆς Χαλιμᾶς!... Διότι, ἄν τό θέλετε, εἶναι θεωρίες, πού στήν τελευταία ανάλυση –λυποῦμαι πού τό λέω– πού τίς ὑποστηρίζουν καί τίς ὑποθάλπουν κάποιες, δυστυχῶς, πολιτικές σκοπιμότητες, ἤ κοσμοθεωριακές σκοπιμότητες. Ὅταν λέμε κοσμοθεωριακή σκοπιμότητα, ἐννοοῦμε, ἄς ποῦμε, τόν Ὑλισμό· εἶναι γνωστό.

   Σᾶς τό ἔχω πεῖ καί μιά ἄλλη φορά παλαιότερα, ὅτι ὁ Δαρβίνος, ὅταν διατύπωσε τη θεωρία τῆς ἐξελίξεως, δέν εἶχε καμμία πρόθεση ὁ ἴδιος νά παρουσιάσει ὅτι ὁ ἄνθρωπος κατάγεται από τά ζῶα. Αὐτό τό πράγμα δέν τό εἶπε ἄμεσα ὁ Δαρβίνος. Παρατήρησε μόνο καί εἶπε ὅτι ὑπάρχει μία κλιμάκωση τῶν εἰδῶν τῶν ζώων. (Ὁ Δαρβίνος, ὅπως παρατηρεῖ ὁ ἱστορικός τῆς ἐπιστήμης John Hedley Brooke, δέν ἀμφισβήτησε τήν ἰδέα τῆς δημιουργίας ὡς πρός τό γενικό δόγμα στο οποίο αναφέρονται οἱ Χριστιανοί, λέγοντας ὅτι τό σύμπαν ὀφείλει τήν ὕπαρξή του καί τή συνέχισή του στόν Θεό, ἀλλά τήν πολύ στενότερη ιδέα ὅτι κάθε είδος είχε δημιουργηθεῖ ξεχωριστά μέ κάποιο τρόπο, εἴτε ἀπό θεϊκή παρέμβαση εἴτε διαφορετικά)

   Αλλά ἡ θεωρία του αυτή, τόν περασμένο αιώνα, ἔτυχε φοβερῆς καπηλεύσεως ἀπό τόν μεσουρανοῦντα τότε Υλισμό. (Γιά ἕνα διάστημα ή θεωρία τοῦ Δαρβίνου ἔπεσε σε ανυποληψία μεταξύ τῶν ἐπιστημόνων· ἀλλά ἀπό τή δεκαετία του 1950, κυρίως, ἔτυχε γενικῆς ἀποδοχῆς, καί μέ τή συνδυαστική θεωρία τῶν μεταλλάξεων, ὡς μηχανισμοῦ τῆς ἐξελίξεως καί τῆς φυσικῆς ἐπιλογῆς, πέτυχε σήμερα νά εἶναι ἡ κρατοῦσα θεωρία στη Βιολογία, γνωστή καί ὡς συνθετική θεωρία, ή Νεοδαρβινισμός). Ὁ Υλισμός πῆρε τή θεωρία αυτή καί τήν ἔκανε φλάμπουρο, γιά ν' ἀποδείξει, δῆθεν, ὅτι ὁ ἄνθρωπος αυτομάτως βρέθηκε ἐπάνω στή γῆ, ἤ, καλύτερα, εἶναι προϊόν ἐξελίξεως· ὅτι ἡ ζωή ἐπί τῆς γῆς ἐμφανίστηκε αυτομάτως καί ὅτι δέν ὑπάρχει οὔτε Θεός οὔτε σχέδιο δημιουργίας.

   Αλλά τί λέμε από πέρυσι ἐδῶ στά μαθήματα αὐτά; τί θέλουμε να καταδείξουμε; ὅτι ὁ Ἀδάμ δέν ἔχει καμμία σχέση μ' αὐτή τή θεωρία. Καί ἐπί τέλους εἶναι μία θεωρία. Αὐτό τό ἔχει ἀποδειχθεῖ πού λένε –τό λέω ἄλλη μία φορ–- δέν ἰσχύει, δέν ἔχει ἀποδειχθεῖ τίποτα!... Μπορεῖ νά ὑπάρχουν κάποιες ενδείξεις· ἀλλά πολλές φορές στήν ἐπιστήμη, ὅταν ἔρχονται κάποιες ἀντίθετες ἐνδείξεις, οἱ νεότερες ματαιώνουν, δηλαδή ακυρώνουν τίς προηγούμενες ενδείξεις. Δέν μποροῦμε λοιπόν να λέμε ὅτι αὐτά τά πράγματα εἶναι μία ἐπιστημονική ἀλήθεια. (Ὁ Δαρβίνος εἶχε σοβαρές επιφυλάξεις και προβληματισμούς γιά πολλά ἐπιμέρους σημεῖα καί θέματα, καί ἔβρισκε ἀδύναμη τή θεωρία του νά τά ἐξηγήσει ἱκανοποιητικά γι' αυτό κατέφευγε συχνά σέ ὑποθετικές ἐκφράσεις του τύπου: πιθανόν, ἴσως, θά ἔπρεπε, ὑποθέτω, μοῦ φαίνεται ὅτι, εἶμαι διατεθειμένος να πιστέψω, φανταζόμαστε..., ἐκφράσεις δηλαδή πού ἀποκαλύπτουν τήν ὑποθετική δομή τῆς θεωρίας του καί τήν προσπάθεια ἑρμηνείας πολλῶν γεγονότων πού τήν ἀντιστρατεύονταν, ὅπως ἡ ἔλλειψη μεταβατικῶν μορφῶν, τό αἴνιγμα τῶν καμβριανῶν ἀπολιθωμάτων –τό Holy Grail τῆς παλαιοντολογίας– ἡ ὕπαρξη πολύπλοκων ὀργάνων (μάτι, αὐτί, ἐγκέφαλος), τό ἔνστικτο στα ἔντομα καί τά πουλιά και ἄλλα πολλά. Βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμος Α', Μάθημα 11ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2017).

   Αὐτά καί ὡς ἀπάντηση στην απορία. 

  Ὥστε ὁ Ἀδάμ ήταν μία ὕπαρξη ἐξ ὁλοκλήρου λογική ἀπαρχῆς. Ἀπό τή δημιουργία της αὐτή ἡ ὕπαρξη ήταν λογική· μποροῦσε δηλαδή να κάνει συλλογισμούς καί νά ἔχει ὅλη τή δυνατότητα νοητικῆς διαδικασίας να σκεφθεῖ, νά δώσει ὀνόματα, να δημιουργήσει ἔννοιες, εἰκόνες, καί τά λοιπά καί τά λοιπά. Ὅλα αὐτά λοιπόν δείχνουν ὅτι ὁ Ἀδάμ ήταν τέλειος, τελειότατος ἄνθρωπος! (Περί τῆς δομῆς καί τῶν χαρακτηριστικῶν τοῦ ἀνθρώπου, βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μαθήματα 13ο-17ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2018).

   Ὁ Ἀδάμ, ἀκόμα, εἶχε θεῖες ἐπισκέψεις· εἶχε δηλαδή ἐκεῖνο τό ὁποῖο κατόπιν θά νοσταλγοῦσε ἡ ἀνθρωπότητα, καί νοσταλγεί μέχρι σήμερα, τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο θα μπορέσει να συναντήσει τόν Θεό καί νά ἔχει κοινωνία μαζί Του. Μια κοινωνία ὅμως ὄχι ἁπλῶς διά τῆς προσευχῆς. Ὁ ᾿Αδάμ πρέπει νά προσευχόταν· ἀλλὰ ἡ κοινωνία του δέν ἦταν μόνο διά τῆς προσευχῆς·  ἦταν κάτι περισσότερο. (Ορισμένοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας πιστεύουν ὅτι ὁ νοῦς τῶν πρωτοπλάστων ἦταν ἐν θεοπτίᾳ. Εἶναι ἰσχυρή αὐτή ἡ παράδοση είναι ἡ Ἀλεξανδρινή σχολή. Στην Αντιοχειανή ὅμως θεολογία υπῆρχε ἡ μνήμη Θεοῦ, μέ θεοπτία κάποτε-κάποτε, αλλά κυρίως μέ την μνήμη καί τήν δική τους ἐμπειρία τῆς ἀσκητικῆς. (Από τό Ἐμπειρική Δογματική τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας, κατά τις προφορικές παραδόσεις τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη, Τόμος Β΄, Μητρ. Ναυπάκτου καί ἁγ. Βλασίου Ιεροθέου Βλάχου).

   Τί κοινωνία εἶχαν οἱ μαθητές μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό; Εἶχαν μία κοινωνία ὁλότελα ἀνθρώπινη. Δέν μπόρεσαν νά ἀντιληφθοῦν ὅμως ὅτι ἐκεῖνος πού συναναστρεφόταν μαζί τους ἦταν ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός! Αυτό δέν μποροῦσαν ποτέ να το συλλάβουν. Θα γράψει ὁ Λουκᾶς στις Πράξεις ὅτι ἦταν «συναλιζόμενος» (Πράξ. 1, 4. Συναλίζομαι (συντἁλίζομαι): τρώω αλατισμένο φαγητό μαζί μέ κάποιον (μαζί φάγαμε ψωμί καί ἁλάτι), τρώω στό ἴδιο τραπέζι, κατ' επέκτασιν συναναστρέφομαι) μετά τῶν μαθητῶν Του ὁ Κύριος, δηλαδή ἔτρωγε μαζί τους! Ἔφαγε καί ἤπιε μαζί μας, θά πεῖ σέ μιά ὁμιλία του ὁ ἀπόστολος Πέτρος. (Πράξ. 10, 41). Εἶναι πολύ σημαντικό αυτό. Τόσο ἀνθρώπινη κοινωνία; Ναί, τόσο ἀνθρώπινη!

   Μά, στον Παράδεισο ὁ Θεός δέν ἦταν ἄνθρωπος· τί εἶδους κοινωνία ἦταν αὐτή;

   Ἦταν βέβαια μία ακατανόητη γιά μᾶς κοινωνία· ἀλλά ἦταν ὅμως μία κοινωνία. Από που τό ξέρουμε; ἀπό τόν διάλογο πού ἀνοίχθηκε ανάμεσα στόν Θεό καί τόν Ἀδάμ, ὅταν παρέβη τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ ὁ Ἀδάμ και κρύφτηκε μόλις ἄκουσε τή φωνή Του·  Ἀδάμ, που εἶσαι;... Αὐτό βεβαίως –τό ἄκουσε τή φωνή Του– εἶναι ίσως μιά ἀνθρωποπαθής καί ἀνθρωπομορφική ἔκφραση· ἀλλά δείχνει πώς ἔχουμε κοινωνία· ἔχουμε κοινωνία πραγματική.

   Ὁ Θεός ἐδῶ χρησιμοποιεῖ μιά ἀνθρώπινη φωνή. (Θά δοῦμε ἀργότερα ὅτι καί ὁ διάβολος θά χρησιμοποιήσει ἀνθρώπινη φωνή, καί μάλιστα ἀπό τό στόμα ενός φιδιοῦ.) Ὁ Θεός συνομιλεῖ, ἔχει κοινωνία μέ τόν Ἀδάμ. Έτσι, τον ρωτάει ὁ Θεός: Γιατί κρύφτηκες... Μήπος παρέβης τὴν ἐντολή μου καί ἔφαγες ἀπό τόν καρπό του δένδρου ποὺ σοῦ εἶπα νά μή φας; (Γέν. 3, 11)

   Κοιτάξτε: Γιατί κρύφτηκες;... Αυτό σημαίνει ὅτι πρώτα ὁ Ἀδάμ δεχόταν τήν ἐπίσκεψη τοῦ Θεοῦ χωρίς να κρύβεται. Δὲν ὑπῆρχε λόγος να κρυφτεί. Γιά ποιόν λόγο να κρυφτεῖ; Ἄρα ὁ Ἀδάμ εἶχε μία κοινωνία μετά τοῦ Θεοῦ.

   Πέστε μου λοιπόν, σᾶς παρακαλῶ αὐτή ἡ κοινωνια τοῦ Ἀδάμ μέ τόν Θεό δέν είναι κάτι παρά πολύ μεγάλο... Σᾶς εἶτα, εἶναι ὕψιστη ἐπιθυμία τῆς ἀνθρωπότητας, ὅλων τῶν αἰώνων, ὅλων τῶν ἐποχῶν, ὅλων τῶν λαῶν, ἡ ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό!

   Αὐτῇ ὅμως ἡ ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό ἔσπασε, καί έσπασε όταν σημειώθηκε ἡ ἐνοχή, τό ἁμάρτημα τοῦ ἀνθρώπου ἀπέναντι στον Θεό.

   Βέβαια, αὐτή ἡ κοινωνία μέ τόν Θεό θά ἀποκατασταθεῖ ἀργότερα, καί θά ἀποκατασταθεῖ μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό. Ἀλλά αὐτή ἡ κοινωνία, ὅσο ζοῦμε ἐδῶ στή γῆ, δέν εἶναι τέλεια. Ὅταν ὅμως τό σύμπαν θα γίνει καινούργιο καί ὅταν θά ἀναστηθοῦν οἱ νεκροί καί ὅταν οἱ εὐσεβεῖς θὰ βρεθοῦν στόν καινούργιο ἀνακαινισμένο κόσμο, τότε ἐκεῖ, ὅπως μᾶς λέει τό βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, θα κατοικήσει ὁ Θεός μαζί τους. (Αποκ. 21, 3). Κατεβαίνει ἡ ἄνω Ἱερουσαλήμ, ἡ Ἐκκλησία, στόν καινούργιο αυτόν χῶρο, τοῦ καινούργιου οὐρανοῦ καί τῆς καινούργιας γῆς, καί ὁ Θεός θά κατοικήσει μαζί τους, αἰωνίως.

   Αυτή λοιπόν τώρα ἡ κοινωνία πού διασπάστηκε μέ τήν ἁμαρτία θά ἀποκατασταθεῖ. Πότε; Τότε. Μερικώς ἐδῶ στή γῆς ἤ, καλύτερα, ἐξ ὁλοκλήρου, αλλά δυνάμει τό ἐνεργείᾳ ἐπιφυλάσσεται γιά τό μέλλον. Τό ἐνεργεία θά εἶναι ὅταν θά ἀποκατασταθεῖ ὁ κόσμος, δηλαδή τό σύμπαν, ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, καί θά ζήσουμε μέσα σ' αὐτήν τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Τότε θά ἔχουμε μία πλήρη μετά τοῦ Θεοῦ κοινωνία. (Ὁ ὅρος δυνάμει δηλώνει τήν ἱκανότητα ἑνός ὄντος ἢ πράγματος νά πάρει τήν τελική του μορφή π.χ. ὁ σπόρος εἶναι δυνάμει φυτό· τό μάρμαρο εἶναι δυνάμει ἄγαλμα. Ὁ ὅρος ἐνεργεία σημαίνει τή μορφή πού πῆρε ἕνα ἐν δυνάμει ὄν· σημαίνει τήν ἀλλαγή καταστάσεως ἑνός πράγματος ἢ ὄντος· π.χ. ἀπό ἀκατέργαστο μάρμαρο ἤ σπόρο, σέ ἄγαλμα ἤ σέ φυτό ἀντίστοιχα).

   Μ' ὅλα αὐτά πού λέμε, ειδικά μ' αὐτό τό τελευταῖο μάλιστα, καταλαβαίνετε σε τί πλεονεκτική θέση ἦταν ὁ Αδάμ; Πολύ μεγάλη θέση, σπουδαία θέση... νά ἔχεις κοινωνία μέ τόν Θεό!...

   Καί τώρα ἐρχόμαστε σέ ἕνα ἄλλο θέμα. Ὁ Ἀδάμ, μέσα στον Παράδεισο, ἦταν ντυμένος; φοροῦσε ρούχα; Μᾶς λέει ἡ Ἁγία Γραφή ὅτι ἦταν γυμνός· «καὶ ἦσαν οἱ δύο γυμνοί, ὅ τε Ἀδὰμ καὶ ἡ γυνὴ αὐτοῦ» (Γέν. 2, 25). Πράγματι ·γιατί νά βάλει ροῦχα ὁ Ἀδάμ; Δέν ὑπῆρχε λόγος να φορέσει ρούχα. Αλλά ἦταν γυμνός πραγματικά;

   Ὄχι, παιδιά, ὁ Ἀδάμ δέν ἦταν γυμνός.

   Τότε πῶς ἦταν ντυμένος; Ὁ Θεός κανένα ὂν δέν τό ἔκανε γυμνό. Κανένα ζῶο δέν τό ἔχει κάνει γυμνό. Θά τό δοῦμε καί λίγο πιο κάτω, θά τό δοῦμε πλατύτερα αὐτό τό σημεῖο. Πάρτε ἕνα ζῶο, ὁποιοδήποτε ζῶο· ὅλα ἔχουν τό ἔνδυμά τους, ἔχουν τόν τρόπο τοῦ ὁπλισμοῦ τους. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι μόνο ὁ ἄνθρωπος γεννιέται γυμνός. Κι ἀκοῦμε πάρα πολύ συχνά τήν ἔκφραση γυμνός βγῆκα ἀπό τήν κοιλιά τῆς μάνας μου, γυμνός θα φύγω καί ἀπό τόν κόσμο αὐτόν. (Βλ. Ἰώβ 1, 21). Γυμνός!... Αὐτή ἡ γύμνωση εἶναι ἕνα μεταπτωτικό φαινόμενο.

   Ὁ Ἀδάμ ὅμως δέν ήταν γυμνός. Ἦταν γυμνός μέ τήν ἔννοια ὅτι δέν φοροῦσε ροῦχα· ἀλλά δέν ἦταν γυμνός! Ἄλλωστε τα ρούχα εἶναι ἕνα προϊόν μιᾶς τεχνικῆς, ἑνός πολιτισμοῦ. Πολιτισμός ὅμως δέν ὑπῆρχε μέσα στον Παράδεισο. Δέν ὑπῆρχε ἴχνος πολιτισμοῦ μέσα στον Παράδεισο· ὑπῆρχε αὐτή ἡ ἀπόλυτη φυσικότητα, τα πάντα ἦταν ὅπως βγῆκαν ἀπό τά χέρια τοῦ Θεου.

   Ὅταν λέμε πολιτισμός, πάντα ἐννοοῦμε κάτι πού βγαίνει ἀπό τά χέρια τοῦ ἀνθρώπου. Δέν ὑπῆρχε λοιπόν πολιτισμός· ἄρα δέν ὑπῆρχε καί ἔνδυση. Πολύ ἀργότερα θά δοῦμε ὅτι οἱ ἀπόγονοι τοῦ Ἀδάμ, εἰδικότερα οἱ ἀπόγονοι τοῦ Κάιν, θά ἐπινοήσουν τήν ὕφανση. Μάλιστα μιά ἀπόγονος του Κάιν εἶναι ἐκείνη ἡ ὁποία ἐπινοεῖ τήν ὕφανση. (Κατά τήν ἑβραϊκή παράδοση, ἡ Νοεμά, κόρη τοῦ σφυροκόπου χαλκέως και σιδηρουργοῦ Θεβέλ, ἐφηύρε τό γνέσιμο τῶν μαλλιῶν καί τήν ὕφανση. Βλ. Γέν. 4, 22 καί Ἀρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, ἔκδ. Β. Ρηγόπουλος, Θεσσαλονίκη 1976, σ. 72).

   Τί λέτε, λοιπόν; ἦταν γυμνός ὁ Ἀδάμ; Δέν θά ἀδικεῖτο, ἐάν ὅλα τά ζῶα ἦσαν ντυμένα, καί μόνο αυτός ἦταν γυμνός; Δέν θά ἀδικεῖτο;

   Παιδιά, ὁ Ἀδάμ ἦταν ντυμένος. Μέ τί ἦταν ντυμένος; Μέ θεία δόξα. Θεία δόξα! Αὐτή ἡ θεία δόξα εἶναι κάτι καταπληκτικό!

   Πάλι θα χρησιμοποιήσουμε ἐδῶ τό κλειδί Ἰησοῦς Χριστός, κατά τόν ἅγιο Εἰρηναῖο. (Βλ. Μάθημα 31ο).

   Τόν Χριστό, ὅταν ἦρθε στον κόσμο, οἱ ἄνθρωποι τόν ἔβλεπαν ὡς ἁπλό ἄνθρωπο. Ὅμως στην πραγματικότητα ἦταν ὅπως τόν ἔβλεπαν; Ὄχι. Πῶς ἦταν; Εἶχε θεία δόξα! Δηλαδή ἡ ἀνθρώπινη φύση Του είχε θεία δόξα, καί τήν εἶχε ἀπό τή Θεότητά Του, λόγω τῆς ἀντιδόσεως τῶν ἰδιωμάτων, ὅπως λέμε στη δογματική· δηλαδή τίς ἰδιότητες πού ἔχει ἡ Θεότητα, τίς παίρνει και ἡ ἀνθρωπότητα τοῦ Χριστοῦ. (Μέ τό ὅρο αντίδοση ἰδιωμάτων ἐννοοῦμε ὅτι τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ εἶναι κοινός φορέας ὅλων τῶν ἰδιωμάτων καί ἐνεργειῶν καί τῶν δύο φύσεων, τῆς θείας καί τῆς ἀνθρώπινης. Στήν ἀντίδοση τῶν ἰδιωμάτων ή θεία φύση αντιδίδει κυρίως τα δικά της στήν ἀνθρώπινη καί ὄχι τό ἀντίθετο. Ἡ πτυχή αυτή του δόγματος εἶναι πολύ σημαντική, γιατί ἀποτελεῖ τή λυδία λίθο αναγνωρίσεως και σταθμίσεως τῶν χριστολογικῶν κακοδοξιῶν καί αἱρέσεων. (Βλ. ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, Γ΄, κεφ. δ', PG 94, 9974. Ανδρέα Θεοδώρου, ὁμ. Καθηγητοῦ Παν/μίου Ἀθηνῶν, Ἀπαντήσεις σε ερωτήματα δογματικά, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, σσ. 93-96. ΘΗΕ, τ. Β, στ. 863).

   Ἀκοῦστε πῶς τό λέει αὐτό ἕνα πολύ ὡραῖο καί δογματικότατο τροπάριο τῆς 6ης Αυγούστου, ὅταν ὁ Χριστός μεταμορφώθηκε μπροστά στα μάτια τῶν μαθητῶν Του. Ἀκοῦστε τί λέει: «Σήμερον ἐπ᾿ ὄρους Θαβώρ, μεταμορφωθεὶς ἐπὶ τῶν μαθητῶν, ἔδειξε τὸ ἀρχέτυπον κάλλος τῆς εἰκόνος ἐν ἑαυτῷ, τὴν ἀνθρωπίνην ἀναλαβὼν οὐσίαν... τὴν ἀμαυρωθεῖσαν ἐν Ἀδὰμ φύσιν, μεταμορφωθείς, απαστράψαι πάλιν πεποίηκας, μεταστοιχειώσας αὐτὴν εἰς τὴν σὴν τῆς Θεότητος δόξαν τε καὶ λαμπρότητα» –είναι ἀπό τά ιδιόμελα τῶν ἀποστίχων τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς Μεταμορφώσεως.

   Ἄς τό ἀποδώσουμε: Σήμερα μεταμορφώθηκε ἐπάνω στό ὄρος Θαβώρ ὁ Κύριος καί ἔδειξε στούς μαθητές Του τό ἀρχέτυπο κάλλος τῆς εἰκόνος στόν ἑαυτό Του. Ἀρχέτυπο σημαίνει τό ἀρχαῖο, τό ἀρχικό. Τήν ἀρχική ομορφιά, πού εἶχε ὁ Ἀδάμ, τήν ἔδειξε στόν ἑαυτό Του, ἀφοῦ ἀνέλαβε τήν οὐσία τήν ἀνθρώπινη, «τὴν ἀνθρωπίνην ἀναλαβὼν οὐσίαν», ἀφοῦ δηλαδή ἔγινε ἄνθρωπος. Ἔδειξε δηλαδή τί ἦταν ὁ ἄνθρωπος στόν Παράδεισο. Καί τήν φύση πού ἀμαυρώθηκε στόν Ἀδάμ, «τὴν ἀμαυρωθεῖσαν ἐν Ἀδὰμ φύσιν, μεταμορφωθεὶς», όταν μεταμορφώθηκε καί ἔλαμψε, τήν ἔκανε πάλι να ἀπαστράψει, τήν μεταστοιχείωσε, τήν ἔκανε καινούργια. Καί τή δική Του δόξα και τη λαμπρότητα τήν ξαναδίνει στήν ἀνθρώπινη φύση, ἐκείνη πού εἶχε ὁ Ἀδάμ πρίν ἁμαρτήσει.

   Αὐτό, παιδιά, δέν ξέρω πῶς τό βλέπετε, ἀλλά εἶναι καταπληκτικό! Ἄν κάποτε ἀντιληφθοῦμε, δηλαδή συνειδητοποιήσουμε, ὅτι ὁ ἄνθρωπος είχε αὐτήν τή δόξα, αὐτήν τήν ἔνδυση, τότε αυτό πρέπει νά μᾶς κάνει πραγματικά νά αἰσθανθοῦμε ἕνα μεγαλεῖο! Διότι θά ἐπανακτήσει ὁ ἄνθρωπος αὐτήν τή δόξα. Θυμᾶστε πού εἶπε ὁ Χριστός ὅτι οἱ δίκαιοι θά λάμψουν σάν τόν ἥλιο στη Βασιλεία τοῦ Πατρός αὐτῶν; (Ματθ. 13, 43).

   Ἐκεῖνο πού εἶχε ὁ Ἀδάμ καί τό ἔχασε, καί πού τώρα τό ἔχει ὁ Χριστός, ἀφοῦ τό ἀνέλαβε στόν ἑαυτό Του, στήν ἀνθρώπινη φύση Του, αὐτό μᾶς τό δείχνει ὡς γεγονός, μέ τήν Μεταμόρφωσή Του, ὅτι θά τό ἔχουμε καί ἐμεῖς στόν μέλλοντα αἰώνα! Γιά νά μήν πῶ ὅτι αὐτή ἡ θεία δόξα σε μερικούς, στούς Ἁγίους, ἀρχίζει ἀπό τήν παροῦσα ζωή! Καί σέ μερικούς Ἁγίους ἤδη φαίνεται ἀπό τήν παροῦσα ζωή! Δηλαδή υπάρχουν Ἅγιοι πού ἔχουν λάμψει, και λάμπουν, ὅπως ἔλαμπε καί ὁ Χριστός ἐπάνω στό ὄρος Θαβώρ!

   Καί ἔτσι ἀποδεικνύεται ὁ Χριστός ἀληθής. Αποδεικνύεται καί ὁ ἀρχαῖος Αδάμ ἀληθής· ὅτι ἔτσι ἦταν πρό τῆς πτώσεως· ἐκεῖνο πού τώρα ἐμεῖς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ μποροῦμε πάλι νά ἀποκτήσουμε. Διότι, λέω ἄλλη μία φορά, ὁ Χριστός εἶναι ὁ καινούργιος, ὁ δεύτερος Αδάμ.

   Αλλά ἂς δοῦμε λίγο λεπτομερέστερα τό θέμα.

   Λέει στο βιβλίο τῆς Γενέσεως: «Καὶ ἦσαν οἱ δύο γυμνοί, ὅ τε Ἀδὰμ καὶ ἡ γυνὴ αὐτοῦ, καὶ οὐκ ἠσχύνοντο» (Γέν. 2, 25)· ἦσαν καί οἱ δύο γυμνοί, καί δέν ντρέπονταν.

   Βεβαίως ἡ φράση καί δέν ντρέπονταν εἶναι πολύ φυσικό νά ἔχει γραφτεί μετά τήν πτώση. Διότι θά ἦταν ἀδιανόητο πράγμα να γράφει τό κείμενο ὅτι δέν ντρέπονταν, ἄν δέν ὑπῆρχε θέμα νά ντρέπονται. Γιατί να ντρέπονται; Αλλά, ἀφοῦ ἔγινε ἡ πτώση καί τότε σημειώθηκε καί τό αἴσθημα τῆς ντροπῆς, εἶναι πολύ φυσικό να γραφτεῖ στό βιβλίο αυτό ὅτι δέν ντρέπονταν τότε. Προσέξτε αὐτό εἶναι πολύ λεπτό σημεῖο.

   Εἴπαμε ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι δέν φοροῦσαν ροῦχα ἦταν ντυμένοι τή θεία δόξα. Ὅταν ἔχασαν τή θεία δόξα, τότε ὁ Θεός ἔντυσε τους πρωτοπλάστους μέ δερμάτινους χιτῶνες, δηλαδή μέ προβιές ζώων.

   Δεν θα μιλήσω γιά τούς δερμάτινους χιτώνες σήμέρα, γιατί ἀποτελεῖ ἕνα ξεχωριστό θέμα, αλλά θα μιλήσουμε κάπως αργότερα. Πρέπει να μεσολαβήσει ή πτώση, ἡ παρακοή τῶν πρωτοπλάστων καί ἡ ἔξοδός τους ἀπό τόν Παράδεισο, καί ἐκεῖ θά δοῦμε πώς τότε πιά ὁ Θεός τούς ἔντυσε μέ τούς δερμάτινους χιτῶνες. θ' αργήσουμε να μιλήσουμε γιά τό θέμα αυτό· αλλά γιά τήν ὥρα σᾶς λέω ὅτι ὁ Θεός ἔντυσε τούς πρωτοπλάστους μ' αὐτούς τούς δερμάτινους χιτῶνες. Δηλαδή θέλω να καταλάβετε ὅτι οἱ δερμάτινοι χιτῶνες μπήκαν στούς πρωτοπλάστους ἔξω τοῦ Παραδείσου· ὄχι μέσα στον Παράδεισο.

   Ἀλλά καί ὁ Χριστός -πού, ὅπως εἴπαμε, ἀποτελεῖ το κλειδί κατανοήσεως τοῦ ἀρχαίου Ἀδάμ, καί ἀναλαμβάνει τόν πεσμένο Αδάμ- ὅταν σταυρώθηκε ἐπί τοῦ σταυροῦ ἦταν γυμνός τελείως γυμνός! Γιά λόγους ευσχημοσύνης ζωγραφίζουν οἱ ἁγιογράφοι τόν Χριστό μέ ἕνα κάλυμμα.

   Βέβαια γνωρίζουμε ὅτι ἡ τότε καταδίκη ἐκείνων πού ὑφίσταντο τήν σταυρική ποινή ἦταν να ξεγυμνωθοῦν τελείως γιά νά διαπομπευθοῦν. Δέν ἦταν δηλαδή μόνο ὁ ἐπώδυνος ἐκεῖνος θάνατος πού ὑφίσταντο, ἀλλά ἦταν καί ἡ καταισχύνη, τό καταντρόπιασμα, ἡ διαπόμπευσή τους. Συνεπῶς ὁ Χριστός ἐπί τοῦ σταυροῦ ἦταν ἀπολύτως γυμνός!

   Γιατί ὅμως ἦταν γυμνός; Διότι αναλαμβάνει τώρα τή γύμνωση του Αδάμ. Ὄχι ὅμως ἐκείνη τή γύμνωση πού γράφει ὅτι εἶχαν οἱ πρωτόπλαστοι μέσα στόν Παράδεισο –ἐκεῖ δέν ἦταν γυμνοί· εἶχαν τή θεία δόξα– ἀλλά ἀναλαμβάνει τή γύμνωση πού εἶχαν μόλις ἔχασαν τή θεία δόξα.

   Βέβαια ὁ Χριστός, στόν σταυρό, δέν ἔχασε τή θεία Του δόξα τήν διατηροῦσε. Ἡ θεία δόξα –πού μᾶς ἔδειξε στο Θαβώρ– ὑπῆρχε πάντοτε στόν Χριστό· ἐδῶ ὅμως τώρα τήν περιέκρυβε. Ὁ Χριστός ανέλαβε τόν πεσμένο Ἀδάμ, γιατί από το σπέρμα τοῦ Ἀδάμ πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση, ἀφοῦ ἡ Θεοτόκος, ἀπό τή σάρκα τῆς ὁποίας πῆρε ύλη, δηλαδή ψυχή καί σῶμα, ἦταν ἀπόγονος τοῦ Ἀδάμ. Ἑπομένως ὁ Χριστός φέρει τήν πεσμένη φύση τοῦ Ἀδάμ. Ἐκείνη όμως τή θεία δόξα πού ἔχει, ἀπό τήν ἀντίδοση τῆς Θεότητός Του στήν ἀνθρώπινη φύση Του, τήν περικρύπτει.

   Καί τώρα βλέπουμε ἐδῶ στόν σταυρό, παιδιά, τόν Χριστό νά εἶναι γυμνός.

   Ἴσως ὅμως δέν θά ἔχετε ποτέ σκεφθεῖ τί ροῦχα φοροῦσε ὁ Χριστός ὅταν ἀναστήθηκε.

   Παιδιά, ροῦχα ὁ Χριστός δέν φοροῦσε μετά τήν ἀνάστασή Του· ἦταν περιττά τά ροῦχα.

   Θυμηθεῖτε ὅτι ὅταν πῆγαν οἱ μυροφόρες γυναῖκες στο μνῆμα, πῆγε καί ὁ ἀπόστολος Πέτρος μέ τόν Ἰωάννη τόν Εὐαγγελιστή καί ἐκεῖ στό μνῆμα εἶδαν μόνο τά ὀθόνια. (Βλ. Λουκᾶ 24, 12. Ἰωάν. 20, 6). Σαφῶς μᾶς λένε ὅτι, ἐνῶ στόν σταυρό ἦταν γυμνός καί τά ροῦχα Του τά μοίρασαν οἱ στρατιῶτες, δέν ὑπῆρχαν ροῦχα τοῦ Ἰησοῦ στο μνῆμα. Κατόπιν ὁ Νικόδημος μέ τόν Ἰωσήφ περιτύλιξαν τό σῶμα τοῦ Κυρίου μέ τά νεκρικά ἐκεῖνα ὀθόνια, δηλαδή τά σάβανα, καί κατέθεσαν τό σῶμα Του μέσα στον τάφο.

   Ὅταν ὁ Χριστός ἀναστήθηκε, βγῆκε μέσα ἀπό τά σάβανα ὅπως ἀκριβῶς βγαίνει ὁ μεταξοσκώληκας μέσα ἀπό τό βομβύκιο, το κουκούλι, σαν πεταλούδα, πού ἀφήνει τήν παλιά του κατάσταση· ἔτσι ἀκριβῶς παρουσιάστηκε καί ὁ Χριστός. Δηλαδή, βγήκε μέσα ἀπό τά σάβανα χωρίς νά πειραχθοῦν αὐτά καθόλου! Σαν να ήταν κάτι ἄλλο τό σῶμα Του. Βεβαίως ήταν κάτι ἄλλο πιά. Σῶμα πραγματικό ήταν, το παλιό Του σῶμα· ήταν ὅμως ἀνακαινισμένο.

   Οἱ μαθητές καί οἱ γυναῖκες εἶδαν τά σάβανα μέσα στον τάφο. Ἄρα λοιπόν ὁ Χριστός δέν εἶχε ροῦχα.

   Θά μοῦ πεῖτε: Δέν θά μποροῦσε νά οἰκονομήσει γιά τόν ἑαυτό του ρούχα, για να φοράει, ἀφοῦ θά ἐμφανιζόταν πρῶτα στις μυροφόρες γυναῖκες καί ὕστερα στούς μαθητές Του, ξανά και ξανά και ξανά, τόσες ἐμφανίσεις;

   Ε, λοιπόν, παιδιά, στα μάτια τῶν μαθητῶν φαινόταν ὅτι φοροῦσε ὁ Κύριος ροῦχα. Αυτό γινόταν κατ' οικονομίαν γιά τά μάτια τῶν μαθητῶν Του καί τῶν μαθητριῶν Του στήν πραγματικότητα ὅμως ὁ Χριστός δέν φοροῦσε ροῦχα, γιατί δέν εἶχε ἀνάγκη από ροῦχα. Ὅπως καί ὁ Ἀδάμ δέν εἶχε ἀνάγκη από ροῦχα στόν Παράδεισο. Καί ποιά εἶναι ἡ ἔνδυση τοῦ Χριστοῦ; Ἡ θεία δόξα! ἐκείνη πού εἶχε ὁ Ἀδάμ πριν πέσει· καί τήν ὁποία θά πάρουμε ἐμεῖς, δυνάμει του νέου Αδάμ, ὅταν θά ἀναστηθοῦμε –καί θά ἐπαναλάβω αὐτό πού σᾶς εἶπα προηγουμένως- καί θά λάμψουμε στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ σάν τόν ἥλιο!

   Ἄρα ὁ Χριστός αύτήν τή στιγμή στη Βασιλεία Του, τί λέτε; ἔχει ροῦχα;... Ὄχι.

  Ἡ Ἐκκλησία μας δέχεται ὅτι μόνο ἕνα πρόσωπο, μετά τόν Χριστό, εἶναι στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ· ἡ Θεοτόκος. Ὅλοι οἱ ἄλλοι εἶναι ὡς ψυχές, καί εἶναι στον Παράδεισο και περιμένουν τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, Τί λέτε; ἡ Θεοτόκος, μέ τό σῶμα της, στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ –ὄχι στον Παράδεισο στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ!– ἡ Θεοτόκος στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ φοράει ρούχα;... φοράει ἱμάτια;... Ὄχι. Αλλά τί ἔχει; φέρει τό πρῶτο, τό θεοΰφαντο ἱμάτιο, τῆς θείας δόξας!

   Εἶναι καταπληκτικό! Καταπληκτικό!...

   Βλέπει κανείς ὅλη τήν ἱστορία τοῦ Ἀδάμ νά περνάει ἀπό τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, καί ἔτσι μπορούμε να καταλάβουμε τί σημαίνει ὅτι ὁ Χριστός εἶναι σωτήρας μας. Καί ὅταν λέμε ὅτι ὁ Χριστός εἶναι σωτήρας μας, δέν ἐννοοῦμε ὅτι ἦρθε νά μᾶς πεῖ ὅτι πρέπει νά εἴμαστε καλοί ἄνθρωποι... αλλά ἦρθε νά μᾶς δώσει τήν παλαιά μας φόρμα, και μάλιστα βελτιωμένη, καινούργια, αἰώνια! Αὐτό σημαίνει ὅτι ὁ Χριστός εἶναι σωτήρας μας. (Ὁ π. Ἀθανάσιος, σέ μιά ὁμιλία του στήν ἑρμηνεία τῆς Ἀποκαλύψεως, ἔλεγε: Ἀλλά γι' αὐτό ἦρθε ὁ Χριστός στον κόσμο; γιά νά μᾶς κάνει ἀνθρώπους "καλούς καγαθούς", πού ἔλεγε ὁ Πλάτων;... Ἄν, ἀγαπητοί μου, ἦλθε γι' αὐτό ὁ Χριστός, τότε σας βεβαιώνω ὅτι ἦταν περιττός! Αυτό τό λένε καί οἱ Πατέρες. Ἦταν περιττός νά ἔρθει ὁ Χριστός, γιατί "καλούς καί ἀγαθούς πολίτες" θά μᾶς ἔκανε καί ὁ Πλάτων! (από τόν υπό έκδοση Τόμο Α΄, Ενότητα 4η).

   Καί ἀκόμη κάτι ἄλλο θέλω νά δεῖτε. Ἐάν ὁ Ἀδάμ δέν ὑπῆρξε, τότε δέν ὑπῆρξε οὔτε πτώση. Καί ἄν δέν ὑπῆρξε πτώση, τότε ὁ Χριστός τί ἦρθε νά κάνει; Ἔτσι, ἂν ἀγνοοῦμε αὐτά πού σᾶς λέω, τότε μέ πάρα πολλή εὐκολία μποροῦμε νά ποῦμε καί νά δεχθοῦμε ὅτι ὁ Χριστός εἶναι ἁπλῶς ἕνας κοινωνικός αναμορφωτής, ὅπως ὑπῆρξαν ὅλοι οἱ κοινωνικοί αναμορφωτές, ὅλοι οἱ φιλόσοφοι, ὅλοι οἱ κοινωνιολόγοι. (Στήν ἐρώτηση τοῦ Χριστοῦ «τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι;» πολλοί ἄνθρωποι μέσα στήν Ἱστορία προσπάθησαν νά ἑρμηνεύσουν το πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ μέ βασικό κριτήριο τή λογική τους, μέ ἀποτέλεσμα τή δημιουργία πολλῶν αἱρέσεων, τῆς ἀθεΐας τοῦ Διαφωτισμοῦ καί τοῦ Κομμουνισμοῦ, ἀλλά καί τοῦ σύγχρονου θρησκευτικοῦ συγκριτισμοῦ, τοῦ Οἰκουμενισμοῦ. Ἡ ἄποψη τῆς Ἐκκλησίας ὅμως εἶναι σαφής, καί δίνεται μέ τήν ἀπάντηση τοῦ ἀποστόλου Πέτρου: «Σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος» (Ματθ. 16, 13-16. Μαρκ. 8, 27-29. Λουκά 9, 19-20). Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας διατύπωσαν τήν πίστη τους αὐτή για το πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ μας ὁριστικά καί ἐπίσημα στόν Ὅρο τῆς Δ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, το 451 μ.Χ., στη Χαλκηδόνα, ὡς ἑξῆς: «Εἷς καὶ ὁ αὐτὸς Χριστὸς ἐν δύο φύσεσιν ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, αδιαιρέτως, ἀχωρίστως καὶ εἰς ἓν πρόσωπον καὶ μίαν ὑπόστασιν, ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν Υἱὸν καὶ μονογενῆ, τὸν Θεὸν λόγον».

   Μά τέτοια πράγματα ὁ Χριστός δέν εἶναι. Ὁ Χριστός αναλαμβάνει τόν παλαιό Ἀδάμ, γίνεται ὁ νέος Αδάμ, καί ἀνοίγει τον δρόμο γιά τούς ἀπογόνους τοῦ Αδάμ, ξεκινώντας αυτός πρῶτος, κι ἐμεῖς ἀπό πίσω για αὐτό λέγεται ὁ πρωτότοκος ἀπό τούς νεκρούς. (Βλ. Κολ. 1, 18). Ἐκεῖνος μπροστά, ἐμεῖς πίσω· γιά τήν ἐπαναφορά μας στήν πρώτη μας κατάσταση, ὅπως μᾶς δημιούργησε ὁ Θεός, τὴν ἐπιστροφή μας στό ἀρχέγονο κάλλος, σ' ἐκείνη τήν αρχαία, τήν πρώτη ομορφιά, καί πολύ-πολύ μεγαλύτερη ἀπό ἐκείνη πού εἶχε ὁ Ἀδάμ στόν Παράδεισο. Τόσο μεγαλύτερη και καλύτερη ὀμορφιά, ὥστε νά λέει ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος ὅτι τό λάθος τοῦ Ἀδάμ μᾶς ἔκανε ὄχι νά χάσουμε τόν Παράδεισο, αλλά να κερδίσουμε ἕναν καινούργιο Παράδεισο, τη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι πολύ μεγαλύτερη, πολύ ωραιότερη κι ἀφάνταστα ποθητή στούς ἀνθρώπους!

   Φθάνει μάλιστα ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος να χαρακτηρίζει το σφάλμα τῶν πρωτοπλάστων εὐτυχισμένο! Ὄχι βεβαίως ὅτι θά ἔπρεπε να πέσουμε για να τύχουμε μιᾶς βελτιώσεως· ὄχι· ἀλλά αυτό δείχνει τήν ἀγάπη του Θεοῦ στο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, γιατί ὁ Ἰησσοῦς Χριστός εἶναι ὁ ἀνακεφαλαιωτής, ὁ ἀνακαινιστής τῶν πάντων. (Βλ. Ἐφεσ. 1, 10. Αποκ. 21, 5).

   Ὥστε, ὅταν θά ἀναστηθοῦμε καί θά εἴμαστε στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, δέν θά φορᾶμε ἱματισμό, δέν θά φορᾶμε ροῦχα· αλλά τά σώματά μας, τά πραγματικά σώματά μας, θά εἶναι ντυμένα μέ τή θεία δόξα.

   Ἀλλά ἄς σταματήσουμε κάπου ἐδῶ, παιδιά, γιά νά συνεχίσουμε το θέμα αὐτῆς τῆς γυμνώσεως καί τῆς ἐνδύσεως πάλι μέ θεία δόξα, γιατί εἶναι πολύ μεγάλο, καί λάβετε υπόψη ὅτι σήμερα ζουμε ἕνα ὑποκατάστατο αὐτῆς τῆς γυμνώσεως, μέ τό νά ἐπιμένουμε σέ ἕνα φαινόμενο πού λέγεται γυμνισμός.

   Αλλά γι' αὐτά τά θέματα θα μιλήσουμε, πρῶτα ὁ Θεός, τήν ἐρχόμενη Κυριακή.

   Κυριακή, 27 Νοεμβρίου 1983

33η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ ἀρχέγονος κατάστασις τοῦ Ἀδάμ.Β'.

†.Συνεχίζουμε, παιδιά, τήν ἀνάλυση της προπτωτικῆς καταστάσεως τοῦ Ἀδάμ, γιατί, όπως λέγαμε τήν περασμένη φορά, ὁ Ἀδάμ στόν Παράδεισο ἀποτελεῖ μοντέλο, ὑπόδειγμα, πού πρέπει νά ἔχουμε μπροστά στα μάτια μας, γιά νά τό μιμηθοῦμε. Ἐπειδή ὅμως ὁ παλαιός Ἀδάμ ξέπεσε, ἔχουμε ὡς ὑπόδειγμα τόν Ἰησοῦ Χριστό, πού, κατά τόν ἅγιο Εἰρηναῖο, ἀποτελεῖ τό κλειδί γιά νά γνωρίσουμε ἀλλά καί νά κατανοήσουμε τήν προπτωτική κατάσταση του Αδάμ.

   Αὐτό εἶναι πολύ ἀναγκαῖο στήν ἐποχή μας –καί σέ κάθε ἐποχή φυσικά, ἰδιαιτέρως ὅμως στήν ἐποχή μας– πού ὑπάρχουν πολλά ἄλλα ὑποδείγματα προς μίμηση. Ὁ καθένας προβάλλει κι ἕνα ὑπόδειγμα προς μίμηση. Καί βλέπετε τή νεολαία –ὅλου τοῦ κόσμου τή νεολαία, ὅλης τῆς ὑφηλίου– να κάνει εἴδωλά της ἐκείνους πού προβάλλονται, καί αὐτούς νά θέλει να μιμεῖται.

   Γι' αὐτό θά πρέπει ἐμεῖς, οἱ ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, να κατανοήσουμε πολύ καλά ὅτι ἔχουμε ὑπόδειγμα προς μίμηση· τόν παλαιό Αδάμ, πριν πέσει, στο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι, βλέποντας τόν Ἰησοῦ Χριστό, ὀφείλουμε νά Τόν μιμούμαστε, νά Τόν ζοῦμε, γιά νά γίνουμε ἀληθινοί απόγονοι τοῦ προπτωτικοῦ Ἀδάμ.

   Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, σέ ἕνα ὡραῖο κεφάλαιό του, στό Περὶ ἀνθρώπου, μᾶς ἀναφέρει πῶς ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο καί ὅτι ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά γίνει ὅπως τόν ἔκανε ὁ Θεός, ὡς ἑξῆς:

   «Ἐποίησεν οὖν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον ἄκακον, εὐθύν, ἐνάρετον, ἄλυπον, ἀμέριμνον, πάσῃ ἀρετῇ κατηγλαϊσμένον, πᾶσιν ἀγαθοῖς κομῶντα, οἷόν τινα κόσμον δεύτερον, ἐν μεγάλῳ μικρόν, ἄγγελον ἄλλον, προσκυνητὴν μικτόν, ἐπόπτην τῆς ὁρατῆς κτίσεως, μύστην τῆς νοουμένης, βασιλέα τῶν ἐπὶ γῆς, βασιλευόμενον ἄνωθεν, ἐπίγειον καὶ οὐράνιον, πρόσκαιρον καὶ ἀθάνατον, ὁρατὸν καὶ νοούμενον, μέσον μεγέθους καὶ ταπεινότητος, τὸν αὐτὸν πνεῦμα καὶ σάρκα ... ζῷον ἐνταῦθα οἰκονομούμενον, τουτέστιν ἐν τῷ παρόντι βίῳ, καὶ ἀλλαχοῦ μεθιστάμενον ἐν τῷ αἰῶνι τῷ μέλλοντι, καὶ πέρας τοῦ μυστηρίου τῇ πρὸς Θεὸν νεύσει θεούμενον ... διὸ καὶ μικρὸς κόσμος ὁ ἄνθρωπός ἐστιν.» (Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, Β΄ (12) 26, Περὶ ἀνθρώπου, ΕΠΕ 19, 1, σσ. 210-212, 216.)

   Ἀξίζει νά τό δοῦμε αὐτό σέ μία ἀνάλυση.

   Ὁ Θεός, λέει ὁ ἅγιος πατήρ, ἔκανε τόν ἄνθρωπο ἄκακο.

   Πράγματι, ἡ οὐσία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀδιάφορη οὔτε καλή οὔτε κακή. Ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀγαθή. Ὁ Θεός ἔκανε τά πλάσματά Του, τά λογικά Του ὄντα, οὔτε καλά οὔτε κακά. Ανάλογα μέ τήν προαίρεσή τους τά λογικά ὄντα θά στρέφονταν εἴτε πρός τήν κακία εἴτε πρός τήν ἀρετή. Ἡ οὐσία τῶν ὄντων παραμένει πάντοτε ουδέτερη ὡς πρός τό καλό ἤ τό κακό. Ο Θεός δέν ἔκανε οὐσίες ὄντων κακές.

   Ὁ διάβολος δέν εἶναι πονηρός στην ουσία του, αλλά εἶναι πονηρός στην προαίρεσή του. Καί ὁ πονηρός ἄνθρωπος δέν εἶναι πονηρός στην ουσία του, ἀλλά εἶναι πονηρός στήν προαίρεσή του. (Ὁ ἅγ. Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής γράφει: «Οὐ περὶ τὴν οὐσίαν τῶν γεγονότων τὸ κακὸν θεωρεῖται, ἀλλὰ περὶ τὴν ἐσφαλμένην καὶ ἀλόγιστον κίνησιν.» (Εκατοντάς Δ΄, Περὶ Ἀγάπης, ιδ΄, ΕΠΕ 14, 314). Βλ. ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Κατὰ Μανιχαίων διάλόγος, PG 94, 1517.)

   Συνεπῶς ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο τόν ἔκανε ἄκακο, τόν ἔκανε εὐθύ. Ὤ, αὐτό τό εὐθὺς ἄνθρωπος!...

   Αὐτή ἡ εὐθύτητα ἀποτελεῖ ἕνα βασικό στοιχεῖο τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ εὐθύτητα, ξέρετε, δέν εἶναι ἁπλῶς το νά λέμε τήν ἀλήθεια, ἀλλά εἶναι κάτι πολύ θεμελιωδέστερο καί βασικότερο. Ξέρετε τί εἶναι; Εἶναι τό νά ἔχουμε τό ἐσωτερικό μας ἴδιο μέ τό έξωτερικό μας· δηλαδή, ὅποιος εἶμαι ἀπό ἔξω, ὁ ἴδιος νά εἶμαι καί ἀπόμέσα. Αὐτό εἶναι τρομερά δύσκολο σήμερα! (Βλ. Ἰωάν. 1, 48.)

   Θά δοῦμε, σέ ἕνα προσεχές θέμα, τόν Θεό νά ντύνει τούς πρωτοπλάστους μέ τούς δερμάτινους χιτῶνες. (Βλ. Γέν. 3, 21.) Γιατί ὁ Θεός ντύνει τούς ἀνθρώπους; Ποιός ὁ λόγος; Αὐτή ἡ γύμνωση τί γύμνωση ήταν; Ήταν πραγματικά γύμνωση τοῦ σώματος;

   Σᾶς λέω ἀπό τώρα, γιά νά συνηθίζουμε σε μερικές ἔννοιες, πώς ἦταν γύμνωση τῆς προσωπικότητος, και ὄχι γύμνωση του σώματος.

   Ὁ ἄνθρωπος πού αἰσθάνεται γύμνωση τῆς προσωπικότητός του αἰσθάνεται ἄσχημα. Αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό. Αυτό σημαίνει ὅτι ἀπό τή στιγμή πού θά γίνει διαστρέβλωση, δηλαδή δέν θά ὑπάρχει μία εὐθύτητα μεταξύ τοῦ ἔσω καί τοῦ ἔξω, ἀλλά θά ὑπάρχει μία ψεύτικη κατάσταση, τότε ὁ ἄνθρωπος ντρέπεται νά ἐκφράσει τόν ἐσωτερικό του κόσμο, καί ἀμέσως ντύνεται, ἤ, ἂν θέλετε, βάζει ἕνα προσωπεῖο.

   Μόνο ἂν βαθύνει κανείς σ' αὐτά τά πράγματα, μπορεῖ νά τά καταλάβει. Γι' αὐτό σᾶς ἐξήγησα ὅτι τό να κάνει ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο εὐθύ, σημαίνει ὅτι δέν ὑπῆρχε διαφορά στόν ἐσωτερικό ἀπό τόν ἐξωτερικό του κόσμο.

   Αὐτό τό βλέπετε καθαρά σ' ἕνα πολύ μικρό παιδί, παρ' ὅτι εἶναι παιδί ἡμῶν τῶν μεταπτωτικῶν, καί τό ἴδιο μεταπτωτικό, ἀλλά ἀκόμη δέν ἔχει προστεθεῖ μέσα του καί ἡ ἐπίκτητη κακία. Καί βλέπετε ὅτι, ὅσο εἶναι δυνατόν, διατηρεῖ αὐτό τό ἔσω καί τό ἔξω ἴδιο, ἴσο· συνδέει αὐτά τά δύο, τό μέσα καί τό ἔξω, μία εὐθεῖα. Ὅταν ὅμως τό παιδί ἀρχίζει να μεγαλώνει, πονηρεύεται ὅπως λέμε, καί τά πράγματα αλλάζουν. Γι' αυτό και ὁ Χριστός εἶπε ὅτι ἄν δέν στραφεῖτε νά γίνετε σάν τά παιδιά, στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν μπαίνετε. (Ματθ. 18, 3. Διευκρινίζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Ἀδελφοί, μὴ παιδία γίνεσθε ταῖς φρεσίν, ἀλλὰ τῇ κακίᾳ νηπιάζετε, ταῖς δὲ φρεσὶ τέλειοι γίνεσθε» (Α' Κορ. 14, 20). Καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος συμπληρώνει: «Διὸ παρακαλῶ, τὴν παιδικὴν ταύτην διάνοιαν ἀφέντες, τῶν οὐρανῶν ἐπιλαβώμεθα. Καὶ γὰρ ἄνδρας ἡμᾶς ὁ Χριστὸς εἶναι βούλεται, ἄνδρας τελείους... Νηπιάσωμεν τοίνυν τῇ κακίᾳ, καὶ τὴν πονηρίαν φυγόντες, τῆς ἀρετῆς ἐπιλαβώμεθα, ἵνα καὶ τῶν αἰωνίων ἐπιτύχωμεν ἀγαθῶν.» (PG 58, 724).

   Τί σημαίνει αὐτό, ὅτι πρέπει να στραφούμε και να γίνουμε σαν τά παιδιά;

   Σημαίνει ὅτι θά πρέπει να δεχθοῦμε τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὄχι μόνο σαν θέμα πίστεως, ἀλλά καί σάν θέμα ἀγάπης καί σάν θέμα ζωῆς, ὄχι μόνο στίς ἐξωτερικές μας ἐκδηλώσεις, ἀλλά καί στίς ἐσωτερικές μας τό ἴδιο. Νά μήν ἔχουμε κάτι διαφορετικό από μέσα μας ἀπ' ὅ,τι ἐνεργοῦμε ἐξωτερικά.

   Εἶναι δύσκολο, σᾶς τό ξαναλέω, ἀλλά ἀναγκαῖο. Ωστόσο, μ' αὐτό πού μᾶς λέει ἐδῶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, δείχνει ποιός ἦταν ὁ παλαιός ἄνθρωπος.

   Μάλιστα, στα λεγόμενα Λόγια του Κυρίου (λό-γι-α· ὄχι λό- για), πού μᾶς διασώζει ὁ ἅγιος Κλήμης Ρώμης στην Β΄ Προς Κορινθίους ἐπιστολή του, μᾶς λέει τρία σημεῖα ἀπό ἐκεῖνα πού ὁ Χριστός εἶπε, ἀλλά δέν γράφηκαν στα εὐαγγέλια. Καί ὁ ἅγιος Κλήμης Ρώμης εἶναι ἀποστολικός Πατέρας, δηλαδή εἶναι ἀπό τούς Πατέρες πού ἦταν μετά τούς ἁγίους Αποστόλους· ἄρα ἔχουν μία ἀμεσότητα παραδόσεως. (Αποστολικοί Πατέρες ὀνομάζονται οἱ πρῶτοι μετά τούς Αποστόλους συγγραφεῖς, οἱ ὁποῖοι ὑπῆρξαν μαθητές, συνοδοί, αυτόπτες καί αὐτήκοοι τῶν Ἀποστόλων. Ἔζησαν κατά τον 1ο καί τήν ἀρχή του 2ου μ.Χ. αἰῶνος. Τα γραπτά τους ἔργα ἔχουν μεγάλο κύρος γιατί γράφηκαν στους χρόνους ἀμέσως μετά τούς Αποστόλους, διατηρώντας πολλές Αποστολικές παραδόσεις. Αὐτοί εἶναι: ὁ ἅγιος Κλήμης, ἐπίσκοπος Ρώμης, ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος, ἐπίσκοπος Αντιοχείας, ὁ ἅγιος Πολύκαρπος, ἐπίσκοπος Σμύρνης, ὁ Παπίας, ἐπίσκοπος Ἱεραπόλεως Φρυγίας, ὁ Ἑρμᾶς, καί οἱ ἀνώνυμοι συγγραφεῖς τῶν ἔργων Διδαχή τῶν Δώδεκα Αποστόλων, Ἐπιστολή πρός Διόγνητον, Ἐπιστολή Βαρνάβα, Μαρτύριον Πολυκάρπου.)

  Ἕνα ἀπό τά σημεῖα αὐτά πού εἶπε ὁ Χριστός, καί δεν καταγράφηκε στην Αγία Γραφή, στό Εὐαγγέλιο, εἶναι καί αὐτό τό σημεῖο· ὅταν τό ἔσω, λέει, γίνει ἴδιο με το έξω· αυτή εἶναι ἡ εὐθύτητα. («Επερωτηθεὶς γὰρ αὐτὸς ὁ Κύριος ὑπό τινος, πότε ἥξει αὐτοῦ ἡ βασιλεία, εἶπεν· "Ὅταν ἔσται τὰ δύο ἕν, καὶ τὸ ἔξω ὡς τὸ ἔσω, καὶ τὸ ἄρσεν μετὰ τῆς θηλείας, οὔτε ἄρσεν οὔτε θῆλυ". Τὰ δύο δὲ ἕν ἐστιν, ὅταν λαλῶμεν ἑαυτοῖς ἀλήθειαν, καὶ ἐν δυσὶ σώμασιν ἀνυποκρίτως εἴη μία ψυχή. Καὶ τὸ ἔξω ὡς τὸ ἔσω, τοῦτο λέγει τὴν ψυχὴν λέγει τὸ ἔσω, τὸ δὲ ἔξω τὸ σῶμα λέγει. Ὃν τρόπον οὖν σου τὸ σῶμα φαίνεται, οὕτως καὶ ἡ ψυχή σου δῆλος ἔστω ἐν τοῖς καλοῖς ἔργοις.» (Κεφ. ΙΒ', PG 1, 345B, 348Α)

   Είναι λοιπόν πολύ περισσότερο ἀπό ἐκεῖνο πού σήμερα λέμε ὅτι αὐτός εἶναι εὐθὺς ἄνθρωπος. Βέβαια εἶναι μία ἐπιδερμική κατάσταση αὐτό πού ἐννοοῦμε σήμερα ὡς ἀρετή, ὅτι κάποιος εἶναι εὐθύς ἄνθρωπος· εἶναι πολύ αναιμικό, μπροστά σ' ἐκεῖνο τό ἀρχέγονο, τό ἀρχικό, πού ὑπῆρχε στόν Ἀδάμ, στούς πρωτοπλάστους.

   Ακόμη ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο ἐνάρετον... τόν ἔκανε καί ἄλυπον, χωρίς λύπες.

   Ξέρετε, ἡ λύπη εἶναι μία κατάσταση μεταπτωτική. Ὁ ἄνθρωπος πού μπῆκε πιά μέσα σέ ἕνα κανάλι περιπετείας συντροφεύεται ἀπό τήν λύπη. Καί μόνο γιατί ξέρει ὅτι θά πεθάνει, ἡ ψυχή του γεμίζει ἀπό λύπη! Ὁ Θεός ὅμως ἔκανε τόν ἄνθρωπο νά εἶναι ἄλυπος.

   Ἐπίσης τόν ἔκανε ἀμέριμνον –ὤ, τό θέμα τῆς μέριμνας!... Ἐδῶ θά σᾶς πῶ κάτι –νά τό θυμηθεῖτε λίγο παρακάτω, ὅταν θά σᾶς τό ἀναφέρω πάλι– γιά νά δεῖτε τί εἶναι ὁ Χριστιανισμός.

   Ὁ ἄνθρωπος εἶναι μεμεριμνημένος, μεριμνητικός, δηλαδή εἶναι γεμᾶτος από μέριμνες καί αὐτό τόν κάνει νά εἶναι ἀγχώδης. Ὁ Χριστός ὅμως εἶπε: «μὴ μεριμνᾶτε τῇ ψυχῇ ὑμῶν τί φάγητε καὶ τί πίητε, μηδὲ τῷ σώματι ὑμῶν τί ἐνδύσησθε» (Ματθ. 6, 25' 31. Λουκᾶ 12, 22.). Μή νοιάζεστε γιά τή ζωή σας τί θά φᾶτε καί τί θά πιεῖτε, οὔτε γιά τό σῶμα σας τί θα ντυθεῖτε.

   Μή μεριμνᾶτε!... Ποιά εἶναι αὐτή ἡ μέριμνα;

   Εἶναι ἡ ἀγωνιώδης φροντίδα. Αὐτή ἡ ἀγωνιώδης φροντίδα δέν ὑπῆρχε στον Παράδεισο. Καί ὁ Χριστός μᾶς διορθώνει. Προσέξτε: ἄν τό ἀντιλαμβάνεστε, τό Εὐαγγέλιο μᾶς διορθώνει! Τί διορθώνει; Διορθώνει ἐκεῖνο πού συνέβη στον Αδάμ μετά τήν πτώση του, γιά νὰ μᾶς ἐπαναφέρει στην κατάσταση πού ἦταν ὁ Ἀδάμ πρό τῆς πτώσεώς του.

   Τόν ἔκανε ἀκόμη «πάσῃ ἀρετῇ κατηγλαϊσμένον» τόν ἔκανε να λάμπει από κάθε ἀρετή, στολισμένο μέ κάθε λαμπρότητα ἀρετῆς!

   Τόν ἔκανε ἐπίσης ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο «πᾶσιν ἀγαθοῖς κομῶντα, οἷόν τινα κόσμον δεύτερον, ἐν μεγάλῳ μικρόν». Ἔκανε, λέει, τόν Ἀδάμ νά εἶναι στολισμένος, προικισμένος μέ ὅλα τά ἀγαθά, σε κάποιον κόσμο δεύτερο, μικρό, μέσα σέ μεγάλο κόσμο. Τόν ἔκανε δηλαδή σάν ἕναν μικρό κόσμο, πού εἶναι μέσα σ' ἕναν μεγάλο κόσμο.

   Αὐτό τουλάχιστον μᾶς τό λέει καί ἡ ἐπιστήμη, ἰδίως ἡ ψυχολογία, ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνας μικρόκοσμος· καί εἶναι ἕνας κόσμος που βρίσκεται μέσα σέ ναν μεγάλο κόσμο. Μάλιστα, ἂν τό θέλετε, δέν τό λέω ἐγώ, οὔτε οἱ Πατέρες στην ανάλυση πού θά σᾶς πῶ τό λέει ἡ ἐπιστήμη.

   Ὁ Ἀλεξίς Καρέλ, ἕνας διάσημος βιολόγος, ἔγραψε ένα βιβλίο μέ τόν τίτλο Ὁ ἄνθρωπος, αὐτός ὁ ἄγνωστος.(Αλεξίς Καρέλ (Alexis Carrel, 1873-1944), Γάλλος χειρουργός καί βιολόγος. Πῆρε τό βραβεῖο Νόμπελ στη φυσιολογία και τήν ἰατρική τό 1912 καί τό βραβεῖο Nordhoff-Jung Prize γιά τήν Ἔρευνα τοῦ Καρκίνου το 1931. Το 1936 εξέδωσε το βιβλίο του Ὁ ἄνθρωπος, αὐτός ὁ ἄγνωστος (L' homme, cet inconnu). Εἶναι λίγο παλιό βιβλίο, περίπου σαράντα χρόνια πίσω από σήμερα. Γράφει λοιπόν κάπου ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι μέσος, μεταξύ μικροκόσμου και μεγακόσμου. ("Στήν κλίμακα τῶν μεγεθῶν, τό ἀνθρώπινο σῶμα βρίσκεται στη μέση απόσταση ανάμεσα στό ἄτομο καί στό ἀστέρι. Ανάλογα μέ τά ἀντικείμενα πού το συγκρίνουμε, φαίνεται μικρό ή μεγάλο". (Ελληνική απόδοση Νάσου Τζαρτζάνου, ἐκδ. Κ. Κακουλίδη, κεφ. Γ΄, Τό σῶμα καί οἱ φυσιολογικές λειτουργίες, ΙΙ, Διαστάσεις καί μορφή τοῦ σώματος, Αθήνα 1990, σσ. 62-63)

   Το φαντάζεσθε;... Αὐτός ὁ μικρός ἄνθρωπος;...

   Ὅταν λέμε εἶναι μέσος, συγκεκριμένα, ἐννοοῦμε ὅτι εἶναι στο μέσον, μεταξύ τοῦ ἀχανοῦς σύμπαντος, τοῦ μεγακόσμου δηλαδή, καί του μικροκόσμου, τῶν ἀτόμων τῆς ὕλης. Καί μάλιστα ὁ Καρέλ τό ἀποδεικνύει αὐτό μέ νούμερα, μέ ἀριθμούς. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι πολύ μικρός ὡς πρός τό σύμπαν, ἀλλά πολύ μεγάλος ὡς πρός τά ἄτομα τῆς ὕλης· εἶναι λοιπόν στο μέσον μεταξύ αὐτῶν τῶν δύο κόσμων, τῶν δύο ἀκροτήτων. Δηλαδή, ἄν πάρουμε τό μέγεθος του σύμπαντος καί τό μέγεθος ἑνός ατόμου, στή μέση βρίσκεται ὁ ἄνθρωπος.

   Οἱ δέ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως σᾶς εἶπα, μᾶς λένε ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνας μικρός κόσμος μέσα σ' ἕναν μεγάλο κόσμο. Αὐτό ὅμως τό λέει καί ἡ βιολογία καί ἡ ψυχολογία ἀλλά καί ἡ θεολογία, ὅτι ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι ἁπλῶς ἕνας μικρός κόσμος μέσα σ' ἕναν μεγάλο, ἀλλά εἶναι κι ἕνας ἀπηρτισμένος κόσμος, δηλαδή ένας κόσμος πού εἶναι κλειστός.

   Αὐτό τό θέμα –κλειστός κόσμος– θά ἤθελα νά τό προσέξετε ἰδιαίτερα. Τί θά πεῖ κλειστός κόσμος; Θά πεῖ πλήρης! Πλήρης, τέλειος κόσμος! Καί ἄν ἔπρεπε να συγκριθεῖ ὁ ἄνθρωπος ὡς μικρόκοσμος σε σχέση μέ τόν κόσμο πού εἶναι ἔξω ἀπό αὐτόν, τόν μεγάκοσμο, θα λέγαμε ὅτι αὐτός ὁ μικρόκοσμος δέν εἶναι ἁπλῶς κλειστός κόσμος, ἀλλά εἶναι κατά πολύ τελειότερος τοῦ ἄλλου, τοῦ μεγάλου κόσμου. (Βλ. Επιλογή Ψαλμῶν, Τόμ. Β΄, Ὁμιλία 12η, Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2015, σ. 168, ὅπου ὁ π. Ἀθανάσιος ἀναλύει τό ψαλμικό «ἄβυσσος ἄβυσσον ἐπικαλεῖται» (Ψαλμ. 41,8). Ασύγκριτα πιό ἀπέραντη εἶναι ἡ ἀνθρώπινη ὕπαρξη, ἐφ' ὅσον πλάστηκε κατ' εἰκόνα τοῦ ἄπειρου Θεοῦ. Αὐτό φαίνεται καί ἀπό τόν λόγο τοῦ Κυρίου «τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴ ψυχὴν αὐτοῦ; ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;» (Μάρκ. 8,36). Δέν εἴμαστε λοιπόν ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι ὁ μικρόκοσμος ἀλλά ὁ μεγάκοσμος.)

   «Ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον», συνεχίζει να λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, «ἄγγελον ἄλλον, προσκυνητὴν μικτόν». Ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἄλλος ἄγγελος, μέ σύνθετη φύση, πού προσκυνᾶ τόν Θεό. Δηλαδή οἱ ἄγγελοι προσκυνοῦν τόν Θεό μέ τήν πνευματική τους, τή νοερή τους φύση, ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος προσκυνᾶ τόν Θεό μέ τή μικτή του φύση, την υλική και πνευματική.

   Συνεχίζει: «ἐπόπτην τῆς ὁρατῆς κτίσεως». Ἔκανε τόν ἄνθρωπο θεατή τῆς ὁρατῆς κτίσεως· νά μπορεῖ νά βλέπει τήν κτίση.

   Θὰ μοῦ πεῖτε ὅτι καί τά ζῶα μποροῦν νά βλέπουν τήν κτίση. Ἡ γάτα μου κάθεται στο παράθυρο και βλέπει κάτω πού περνάει ὁ κόσμος ἀπό τό πεζοδρόμιο. Προσωπικά, δέν ἔχω κάποιο παράθυρο πού νά βλέπει σε κάποιον δρόμο από κάτω· ἔκφραση εἶναι. Αλλά θά ἔχετε δεῖ πολλές φορές τίς γάτες, πού ἔχουν συνδεθεῖ πολύ μέ τό σπίτι, κάποιες ώρες νά πᾶνε στο παράθυρο, να κάθονται καί νά βλέπουν, να κόβουν κίνηση –ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ αὐτή ἡ ἔκφραση.

   Ἡ γάτα, βλέποντας τον κόσμο πού περνάει και ὅ,τι ἄλλο ὑπάρχει γύρω της, νομίζετε ὅτι εἶναι θεατής τοῦ ὁρατοῦ κόσμου; Ὄχι. Γιατί; Διότι δέν εἶναι λογική. Αληθινός ὁρατής τοῦ κόσμου, θεατής του κόσμου, εἶναι ὁ ἄνθρωπος, πού ἔχει λογική, νόηση. Η γάτα βλέπει μόνο· τίποτε ἄλλο. Τίποτε ἄλλο· βλέπει. Αλλά νοῦς ὁρᾶ καὶ νοῦς ἀκούει. Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν, πού εἶναι λογικός, βλέπει πραγματικά τήν ὁρατή κτίση, τήν ἐξηγεῖ καί τήν κατανοεῖ, ἐνῶ ἡ γάτα οὔτε ἐξηγεῖ οὔτε κατανοεῖ. (Σύμφωνα μέ τόν Επίχαρμο (ποιητή και φιλόσοφο, 540-450 π. Χ.), «νοῦς ὁρᾷ καὶ νοῦς ἀκούει· τἆλλα κωφὰ καὶ τυφλά». Χωρίς τή νοητική ἐπεξεργασία θά ἦταν ἄχρηστες οἱ πληροφορίες που συλλαμβάνουν τά αισθητήρια ὄργανά μας. Από τόν νό-ο (νοῦ) παράγεται τό νο-έω (νοῶ), πού ἀρχικά σήμαινε βλέπω, ἐνῶ ἀργότερα ἀντιλαμβάνομαι μέ τόν νοῦ. Ἔτσι, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἐννοεῖ, φέρνει στη σκέψη του, στόν νοῦ του, τά ἐρεθίσματα πού προέρχονται ἀπό τίς ἰδιότητες τῶν ἀντικειμένων, τῶν ὀντοτήτων τοῦ ἐξωτερικοῦ κόσμου, καί σχηματίζει τίς ἔννοιές τους. Τίς δέ ἔννοιες –τίς ἀντανακλάσεις δηλαδή τῶν ἀντικειμένων στόν νοῦ του– τίς ἐχει ἀντιστοιχίσει μέ μία ή περισσότερες λέξεις.)

   Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν εἶναι ἐπόπτης τῆς ὁρατῆς κτίσεως.

   Ακόμη ὁ Θεός τόν ἔκανε «μύστην τῆς νοουμένης». Εἶναι μύστης, δηλαδή γνώστης τῶν μυστηρίων, τῆς νοητῆς κτίσεως, δηλαδή τοῦ πνευματικοῦ κόσμου. Εἶναι γνώστης... Μεγάλο πράγμα αυτό! Για σκεφθεῖτε, ἀλήθεια... σκεφθεῖτε ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀνάγεται, ἀνεβαίνει, καί μπορεῖ νά διεισδύει μέσα στόν πνευματικό κόσμο! Εἶναι τό μόνο κτίσμα, ἀπό ὅλη τήν ὁρατή δημιουργία, πού μπορεῖ νά τό κάνει αὐτό.

   Ἐπίσης ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο «βασιλέα τῶν ἐπὶ γῆς», βασιλέα τῆς κτίσεως, καί «βασιλευόμενον ἄνωθεν», καί κυβερνώμενο ἀπό τόν Θεό.

   Θυμᾶμαι πού μᾶς ἔλεγε ἡ μητέρα μου να ταΐζουμε τά ζωντανά, νά μήν τά ἀφήνουμε να ταλαιπωρούνται, νά μή τά βασανίζουμε τά ζῶα...

   Μάλιστα, κάνω τώρα μιά ἔκκληση, ὄχι μόνο στην ἀγάπη σας, ἀλλά καί στή θεολογική σας κατάρτιση. Ὄχι μόνο στήν ἀγάπη, δηλαδή ὄχι μόνο νά λέμε συναισθηματικά παιδί μου, νά ἀγαπᾶς τά ζῶα... –αὐτό εἶναι μία απλή κουβέντα– ἀλλά καί στή θεολογική σας κατανόηση κάνω μιά ἔκκληση· νά ἀγαπᾶμε τά ζῶα! νά μήν τα κακομεταχειριζόμαστε ποτέ τά ζῶα!

   Ἔλεγε λοιπόν ἡ μητέρα μου ὅτι ὁ βασιλιάς τῶν ζώων, καί ὁ θεός τῶν ζώων, εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Δέν εἶναι λανθασμένη ἡ ἔκφραση· εἶναι σωστή. Εἶναι λοιπόν βασιλιάς τῆς δημιουργίας ὁ ἄνθρωπος, αλλά βασιλεύεται, κυβερνᾶται ἀπό τόν Θεό. (Βλ. Μάθημα 306, υποσημ. 15, σελ. 140.)

   Ἐπίσης ἔκανε τόν ἄνθρωπο «ἐπίγειον καὶ οὐράνιον» καί ἐπίγειο καί οὐράνιο. Θυμηθεῖτε αὐτό· ἔχει μία ὡραία θέση παρακάτω.

   Τόν ἔπλασε «πρόσκαιρον καὶ ἀθάνατον». Ὁ ἄνθρωπος, ἰδίως μετά την πτώση του, ἔγινε πρόσκαιρος· ἀλλά μέ τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ γίνεται πάλι ἀθάνατος. Ὅμως θά ἦταν ἀθάνατος ὁ ἄνθρωπος ἐάν δέν ἔπεφτε, καί δέν θά ἦταν πρόσκαιρος.

   Ἐπί πλέον τόν ἔφτιαξε «ορατὸν καὶ νοούμενον», δηλαδή νά ἔχει ψυχή καί σῶμα· τό σῶμα εἶναι ὁρατό, τό πνεῦμα εἶναι ἀόρατο.

   Ακόμα, «μέσον μεγέθους καὶ ταπεινότητος»· να εἶναι στή μέση ἑνός μεγάλου κόσμου, τοῦ πνεύματος, καί ἑνός μικροῦ κόσμου, τοῦ σώματος. Καί τοῦτο διότι τό πνεῦμα του δείχνει το μεγαλεῖο του, ἐνῶ τό σῶμα του δείχνει τήν ταπείνωσή του.

   Δηλαδή, αὐτήν τήν στιγμή ἐγώ δέν μπορῶ νά κινηθῶ ὅπως κινεῖται τό πνεῦμα μου ἤ ὅπως θά κινεῖτο ένας ἄγγελος· ἔχω μία βραδύτητα, μία δυσκινησία. Ἄλλο τώρα θέμα ὅτι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὅταν βρεθοῦμε ξανά μέ τά σώματά μας, αὐτή ἡ δυσκινησία δέν θά ὑπάρχει πιά οὔτε στό σῶμα.

   Σᾶς θυμίζω τόν ἀναστημένο Χριστό –τό κλειδί τῆς κατανοήσεως– ὁ ὁποῖος μποροῦσε νά ἐμφανίζεται σε χώρους κλειστούς τῶν θυρῶν κεκλεισμένων, λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, ἔστη ὁ Ἰησοῦς» (Ἰωάν. 20, 19.) ἤ ἀκόμη να ἀναλαμβάνεται στόν οὐρανό, κάτι που δείχνει ὅτι δέν ἔχουμε πιά μία κατάσταση βαρύτητος. Δέν ὑπόκειται πιά ὁ Χριστός στούς φυσικούς και βιολογικούς νόμους, δέν τρώει, δέν πίνει, ἀλλά εἶναι πιά ἐλευθερωμένος· τό σῶμα Του εἶναι κάτω ἀπό τίς ἐπιταγές τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἶναι καινούργιο σῶμα.

   Ἔτσι λοιπόν αὐτό τό «σῶμα τῆς ταπεινώσεως ἡμῶν», ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὁ Κύριος, δυνάμει τοῦ δικοῦ Του ἀναστημένου σώματος, «μετασχηματίσει», θά τό μετασχηματίσει, θά τό μεταμορφώσει, «ὥστε γενέσθαι αὐτὸ σύμμορφον τῷ σώματι τῆς δόξης αὐτοῦ», (Φιλιπ. 3, 21.) ὥστε νά γίνει τῆς ἴδιας μορφῆς μέ τό ἔνδοξο σῶμα Του.

   Καί συνεχίζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός: «τὸν αὐτὸν πνεῦμα καὶ σάρκα»· δηλαδή ὁ ἄνθρωπος συνίσταται ἀπό πνεῦμα καί σάρκα.

   Από μιά ἄποψη, ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλουσιότερος ἀπό τόν ἄγγελο, γιατί ὁ ἄνθρωπος ἔχει δύο ουσίες. Τί λέτε; δέν εἶμαι πλουσιότερος, ἄν ἔχω δύο ουσίες ἀντί νά ἔχω μία; Ἡ οὐσία τοῦ πνεύματός μου εἶναι ἡ ἴδια μέ τήν οὐσία τοῦ ἀγγέλου· πνεῦμα ὁ ἄγγελος, πνεῦμα καί ἡ ψυχή μου. Ἐγώ ὅμως ἐπιπλέον ἔχω καί τό σῶμα. Ἔτσι, εἶμαι περισσότερο πλούσιος ἀπό τόν ἄγγελο.

   Θέλετε ἀκόμη νά δεῖτε κάτι, πού εἶναι καταπληκτικό; Ὁ Θεός, θά λέγαμε, παρέμενε σέ μία πτωχεία. Ὁ Θεός ὅμως, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ἀπό τόν καιρό πού ἐνανθρώπησε πλούτισε. Πῶς πλούτισε; Προσέλαβε τήν ἀνθρώπινη φύση, δηλαδή τήν ὑλική φύση, τήν κτιστή δημιουργία, πού σημαίνει ὅτι προσέλαβε κάτι πού δέν είχε. Από μιάν άποψη λοιπόν, ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ, μέ τήν ἐνανθρώπησή Του, ἔγινε πλουσιότερος. Καί κάτι ἀκόμα· ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἔγινε ἄνθρωπος· δέν ἔγινε ἄγγελος. Αυτό σημαίνει πώς ὁ ἄνθρωπος εἶναι μία πιο πλούσια ὕπαρξη. (Ὁ π. Ἀθανάσιος, ἀναλύοντας τό ψαλμικό «ἠλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ' ἀγγέλους», ἔλεγε: Λοιπόν, προσέξτε: «Ἔκανες τόν ἄνθρωπο λίγο πιό κάτω, μιά ιδέα πιό κάτω, ἀπό τούς ἀγγέλους.» Το Εβραϊκό κείμενο ὅμως ἔχει: «λίγο πιό κάτω ἀπό τόν Θεό»! Εἶναι ἀκριβέστερη ἔκφραση γιατί εἶναι ἀπό τό πρωτότυπο (Βλ. Ἑρμηνεία Ψαλμῶν, Τόμ. Β΄, Ὁμιλία 8η, ἐκδ. Ι.Μ. Κομνηνείου). Πράγματι, τό ἑβραϊκό κείμενο λέει: «ἠλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ' Ελοχίμ». Τό ὄνομα Ελοχίμ εἶναι πληθυντικός του Eloah και χρησιμοποιεῖται συχνά ἐνάρθρως με σημασία ἑνικοῦ, γιά νά προσδιορίσει τόν ἕνα καί μοναδικό Θεό, τόν ὑπέρτατο καί ἀληθινό, τόν ζῶντα Θεόν (Δ' Βασ. 19,4) τόν Θεόν τῶν θεῶν καί τόν Κύριον τῶν κυρίων (Δευτ. 10,17. Ψαλμ. 135,2). Τό Ελοχίμ, στόν ἑνικό, φανερώνει τήν πληρότητα τῆς δυνάμεως τοῦ μοναδικοῦ Θεοῦ καί χαρακτηρίζεται ὡς πληθυντικός τῆς μεγαλειότητος ἤ τῆς ὑπεροχῆς ἤ τοῦ μεγέθους μέ τήν ἔννοια τῆς πληρότητος τῆς θεότητος, τοῦ Θεοῦ μέ ἀπόλυτη ἔννοια, τοῦ θείου ὡς μία πολλαπλότητα δυνάμεων (Σταῦρ. Καλαντζάκης, Καρδία καινή καί Πνεῦμα καινόν, Θεσ/νίκη 1998, σσ. 77-78). Μερικές φορές οἱ Ο' τό μεταφράζουν ανάλογα πρός τά συμφραζόμενα τοῦ ἐδαφίου: Εξοδ. 21, 6 ὡς κριτήριον τοῦ Θεοῦ, Ἔξοδ. 18, 11 ὡς τούς θεούς, καί Ψαλμ. 8, 5 ὡς παρ' ἀγγέλους). Να σημειωθεῖ δέ ὅτι καί ἄλλοι ἀρχαῖοι μεταφραστές, ἐκτός τῶν Ο΄, μεταφράζουν τήν λέξη Ελοχίμ ὡς Θεός (Βλ. Μεταφράσεις Ἀκύλα, Συμμάχου καί Θεοδοτίωνος).

   Θέλετε ἀκόμη να δεῖτε; Ὁ ἄνθρωπος εἶναι τό πρόσωπο ἐκεῖνο πού ἑνώνει τόν πνευματικό καί τόν ύλικό κόσμο. Αὐτόν τόν πνευματικό καί τόν υλικό κόσμο τόν ἔχει ἑνώσει ὁ Χριστός μέ τήν ἐνανθρώπησή Του· ἀλλά ὁ ἄνθρωπος ἑνώνει τόν κτιστό πνευματικό κόσμο μέ τόν υλικό. Ὁ Χριστός ενώνει τόν ἄκτιστο πνευματικό κόσμο, δηλαδή τόν ἑαυτό του, τή Θεότητά Του, μέ τόν κτιστό πνευματικό κόσμο, δηλαδή τήν ἀνθρώπινη ψυχή Του, καί μέ τόν υλικό κόσμο, δηλαδή τό σώμα Του. Στο πρόσωπο λοιπόν τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, σε ένα πρόσωπο, ἔχουμε τή συγκέντρωση κτιστοῦ καί ἀκτίστου, (Ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖ ἐπιτομή τῆς δημιουργίας τοῦ Θεοῦ. Γιά τόν κεντρικότατο ρόλο του μέσα σ' αυτή, σύμφωνα μέ τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, γράφει πολλά ὁ π. Στινολοάε. Ἐνδεικτικά αναφέρουμε: Ὁ ἄνθρωπος ὑψώνει μαζί του στόν Θεό ὅλη τήν δημιουργία γιατί εἶναι ὁ κεντρικός κρίκος πού ἑνώνει ὅλα τά διαφοροποιημένα μέρη τῆς πραγματικότητος. Ἡ βασική ἕνωση ὅλων τῶν μερῶν ἐνεργοποιεῖται στόν ἄνθρωπο βαθμιαῖα καί προοδεύει πρός τά ἄνω, δηλαδή ὁδηγεῖ ὅλα τά μέρη (τοῦ κόσμου) στήν ἕνωση μέ τόν Θεό.» (Αγ. Μαξίμου Ὁμολογητοῦ, Φιλοσοφικά καί Θεολογικά ερωτήματα, εισαγωγή-σχόλια π. Δημητρ. Στανιλοάε, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι 1978, σσ. 39-40).

   Από μια άποψη λοιπόν ὁ ἄνθρωπος εἶναι πλουσιότερος, ὅπως σας είπα, ἀπό τόν ἄγγελο.

   Καί τώρα ἀκοῦστε μία πολύ ωραία φράση τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ. Εἶναι πολύ ὡραία, πολύ χαρακτηριστική! Θά σᾶς τήν ξαναδιαβάσω: «ζῷον ἐνταῦθα οἰκονομούμενον, τουτέστιν ἐν τῷ παρόντι βίω, καὶ ἀλλαχοῦ μεθιστάμενον ἐν τῷ αἰῶνι τῷ μέλλοντι, καὶ πέρας τοῦ μυστηρίου τῇ πρὸς Θεὸν νεύσει θεούμενον». Δηλαδή, δημιούργησε τόν ἄνθρωπο ζῶσα, ζωντανή ὕπαρξη, πού κατ' οἰκονομίαν ζεῖ ἐδῶ στή γῆ, στόν παρόντα βίο, καί πού μεταβαίνει ἀλλοῦ, δηλαδή στή μέλλουσα ζωή, καί τό πέρας, ἡ κατάληξη τοῦ μυστηρίου εἶναι ὅτι θεώνεται μέ τήν ὑπακοή του στόν Θεό.

   Αὐτό τό τελευταῖο χωρίο τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ εἶναι πραγματικά υπέροχο.

   Καί ἐρχόμαστε τώρα σέ ἕνα ἄλλο σημεῖο.

   Ὅπως βλέπετε, μ' αὐτά πού εἴπαμε την περασμένη φορά, ἀλλά καί μ' αυτά πού σήμερα στη συνέχεια θα πούμε, δίνουμε την εικόνα του Αδάμ μέσα στον Παράδεισο.

   Ἡ κατάσταση τοῦ Ἀδάμ ἦταν ὄντως φυσική.

   Τί θά πεῖ φυσική; Φυσική θά πεῖ ὅπως βγῆκε ἀπό τα χέρια τοῦ Θεοῦ. Αὐτό εἶναι ἡ φυσική κατάσταση.

   Παρακαλῶ, αὐτήν τήν παράγραφο προσέξτε την ιδιαιτέρως! πολύ!

   Τί σημαίνει φυσική κατάσταση;

   Λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης: «ὅτι οἰκεία μὲν καὶ κατὰ φύσιν τοῖς ἀνθρώποις ἐστίν ἡ ζωὴ ἡ πρὸς τὴν θείαν φύσιν ώμοιωμένη». (Εξήγησις ἀκριβής. Εἰς τὸν Ἐκκλησιαστὴν τοῦ Σολομῶντος, Ομιλία Α΄, ΕΠΕ, τ. 6, σ. 306.) Ποιά λέει πώς εἶναι ἡ ἀληθινή καί φυσική ζωή στόν ἄνθρωπο; Εκείνη που μοιάζει μέ τή θεία φύση. Αὐτή εἶναι ἡ πραγματική φυσική ζωή στόν ἄνθρωπο.

   Ἀκοῦστε τί λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός: «Μένοντες οὖν ἐν τῷ κατὰ φύσιν, ἐν τῇ ἀρετῇ ἐσμέν· ἐκκλίνοντες δὲ ἐκ τοῦ κατὰ φύσιν, ἤγουν ἐκ τῆς ἀρετῆς, εἰς τὸ παρὰ φύσιν ἐρχόμεθα καὶ ἐν τῇ κακίᾳ γινόμεθα» (Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, Β΄, κεφ. 44, Περὶ προγνώσεως καὶ προορισμού, ΕΠΕ 19, 1, σ. 272.). Ἄν μένουμε στο κατά φύσιν, τότε βρισκόμαστε μέσα στήν ἀρετή· φεύγοντας ὅμως ἀπό τό κατά φύσιν, ἐρχόμαστε στο παρά φύσιν καί ζοῦμε μέσα στήν κακία. Ἄν τηροῦμε δηλαδή τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, τότε μένουμε στο κατά φύσιν ὅταν ἀφήσουμε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, τότε εἴμαστε στο παρά φύσιν, ζοῦμε μέσα στην κακία.

   Ὁ Ἀδάμ μέσα στον Παράδεισο ἦταν στο κατά φύσιν· ἔξω ὅμως ἀπό τόν Παράδεισο πέρασε στο παρά φύσιν. Ἔκτοτε μένουμε στο παρά φύσιν. Ζῶντας ὅμως χριστιανικά, επανερχόμαστε στο κατά φύσιν. Εἴδατε λοιπόν τί ἀξία ἔχει ὁ Χριστιανισμός!

   Θυμηθεῖτε αὐτό πού σᾶς εἶπα πιό μπροστά γιά τό τί εἶναι ὁ Χριστιανισμός. Ξέρετε, παιδιά, τί εἶναι; Ακοῦστε: ὁ Χριστιανισμός δέν εἶναι κοινωνικό σύστημα οὔτε πολιτική. Παιδιά, ὁ Χριστιανισμός δέν ἔρχεται νά διορθώσει τό πῶς θά φᾶμε καί τό πῶς θά πιοῦμε. Ακοῦστε τί εἶναι: ὁ Χριστιανισμός εἶναι ἡ ἐπαναφορά ἀπό τό παρά φύσιν στο κατά φύσιν· μᾶς ξαναφέρνει στο κατά φύσιν, γιατί βρισκόμαστε στο παρά φύσιν.

   Ἐδῶ ὅμως τώρα ἔρχεται ἕνα τεράστιο πρόβλημα, πολύ μεγάλο, τό ὁποῖο ἀπασχολεῖ κάθε ἄνθρωπο –θά πρέπει κι ἐσᾶς νά σᾶς ἔχει ἀπασχολήσει: Τί θά πεῖ ζῶ φυσική ζωή;

   Σήμερα ὑπάρχει ἡ ἔκφραση ζῶ φυσική ζωή, και ἐννοοῦμε ὅτι φροντίζουμε να τρῶμε υγιεινά, δηλαδή νά μήν τρῶμε τηγανητά, αλλά κυρίως χορταρικά, να τρῶμε λίγο κρέας ἤ καί καθόλου, να κοιμόμαστε ἕξι μέ ὀκτώ ώρες, να ζούμε στο ύπαιθρο... Αὐτό θά πεῖ γιά μᾶς ζῶ φυσική ζωή.

   Ὤ, παιδιά….! Βλέπετε; αὐτό εἶναι ὑποκατάστατο. Αὐτό εἶναι μία άποψη, μια πτυχή τῆς φυσικῆς ζωῆς, ἀλλά δέν εἶναι ἡ ὄντως φυσική ζωή, ή πραγματικά φυσική ζωή.

   Τί εἶναι ὅμως ἡ φυσική ζωή; Εἶναι νά μήν ἁμαρτάνουμε! Να προσπαθοῦμε ἀνά πάσα στιγμή να μοιάσουμε τοῦ Θεοῦ, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης, δηλαδή να μοιάσουμε στη θεία φύση· αὐτό θά πεῖ φυσική ζωή. (Βλ. ύποσημ. 18, σελ. 192. Πρβλ. Ματθ. 5, 48.)

   Ὅπως θά ξέρετε –καί ἐδῶ τώρα εἶναι το πρόβλημα στο σχολείο σας, ὅταν βλέπετε νά ὑπάρχει πολλή διαφθορά, θά σᾶς ποῦν ὅτι ἐκεῖνος ἢ ἐκείνη πού ἔχει φίλη ἤ φίλο, πού μπορεῖ νά πηγαίνει ὅπου θέλει και να ζεῖ ὅπως θέλει, αυτός ζεῖ μιά φυσική ζωή!... Καί ὅταν μάλιστα ζεῖ τήν ἁμαρτία τῆς ἀνηθικότητος, λένε πώς αὐτό εἶναι φυσική ζωή!...

   Τό θέμα ὅμως δέν εἶναι δεδομένο τό θέμα εἶναι ζητούμενο. Εἶναι πράγματι φυσική ζωή; Ἐάν ἀφήνω τίς ὁρμές καί τίς ἐπιθυμίες μου νά μέ κατευθύνουν για να λέγομαι φυσικός ἄνθρωπος, εἶναι πράγματι κατά φύσιν ἡ ζωή αὐτή;

   Ὁ ἀπόστολος Παῦλος μᾶς λέει –γι' αυτό σᾶς εἶπα ὅτι εἶναι ζητούμενο, καί ὄχι δεδομένο– ὅτι ὁ ἄνθρωπος πού ἀφήνει τίς ἐπιθυμίες του να κυριαρχοῦν στή ζωή του, αυτός λέγεται ψυχικός ἄνθρωπος, (Βλ. Α΄ Κορ. 2, 4.) ζωϊκός, ζωώδης, δηλαδή κτηνώδης! Ἔτσι χαρακτηρίζεται ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο· ψυχικός, δηλαδή βιολογικός άνθρωπος, πού διακατέχεται από ἕναν ψυχισμό, ὄχι μέ τήν ἔννοια τοῦ πνεύματος, αλλά μέ τήν ἔννοια τῶν ὁρμεμφύτων του καί τῶν ἐνστίκτων του. (Ὁρμέμφυτο εἶναι αὐτό πού συμβαίνει αυτόματα από φυσική ὁρμή, ἡ ἰδιότητα ἀνθρώπων και ζώων κατά τήν ὁποία ἡ ἐνέργεια συντελεῖται ὄχι ἀπό ὑπολογισμό, αλλά από φυσική αυτόματη ἐν όρμηση· ἀλλιῶς ἔνστικτο.)

   Αυτός λοιπόν εἶναι ὁ φυσικός ἄνθρωπος;...

   Νά ἡ ἀξία τῶν μαθημάτων που κάνουμε, παιδιά!

   Φυσικός άνθρωπος εἶναι αὐτός πού ξαναγυρίζει και γίνεται ὅπως ὁ προπτωτικός Αδάμ, ἢ ὁ κατά Χριστόν ἄνθρωπος. Αὐτός εἶναι ὁ φυσικός ἄνθρωπος.

   Ἐρχόμαστε τώρα σέ κάτι ἄλλο, καί προσέξτε το, παιδιά.

   Σήμερα ὑπάρχει ἡ ψυχολογία καί ἡ παιδαγωγική. Μάλιστα εἶναι πολύ της μόδας νά ἔχουμε καί συμβούλους ψυχολόγους στα σχολεία μας, πού τά ἐπισκέπτονται για να κάνουν κάποιες ψυχαναλύσεις τῶν μαθητῶν καί λοιπά καί λοιπά. Ἔτσι, ἐάν ἔχουμε ἕνα πρόβλημα, τρέχουμε στον ψυχολόγο· ἐάν ἔχουμε ἕνα δυνατότερο πρόβλημα, πού να συνδέεται καί μέ τήν ὑγεία μας γενικά, πᾶμε σ᾿ ἕναν ψυχίατρο.

   Ὅσο γιά τήν παιδαγωγική, αὐτή ἀσκεῖται καί στό σπίτι μας καί στό σχολεῖο. Καί στήν ἴδια τήν κοινωνία, συνειδητά ἤ ἀσυνείδητα, ἀσκεῖται μία παιδαγωγική. Ἡ τηλεόραση, ὁ κινηματογράφος, τό ραδιόφωνο, τό ἔντυπο, ἑκούσια ἤ ἀκούσια, ἀσκοῦν μία παιδαγωγική.

   Ρωτοῦμε λοιπόν: Ἡ ψυχολογία καί ἡ παιδαγωγική πού ἀσκεῖται σήμερα ποιό αντικείμενο ἔχει; ποιόν ἐξετάζει; Ἐξετάζει τόν προπτωτικό ἄνθρωπο ἤ τόν μεταπτωτικό;

   Τό ἀντικείμενό τους, παιδιά, καί τῆς ψυχολογίας καί τῆς παιδαγωγικῆς, εἶναι ὁ μεταπτωτικός ἄνθρωπος. Ἄρα καί τά συμπεράσματα που βγάζει εἶναι καί αὐτά μεταπτωτικά· δηλαδή; λανθασμένα!

   Ἔτσι, ἐπί παραδείγματι, ὅταν σέ δεῖ ὅτι ἐπιθυμεῖς μερικά πράγματα, ἐπιθυμεῖς νά ἔχεις, ἄς ποῦμε, μία ἀπελευθέρωση... νά πᾶς νά γλεντήσεις, νά ἀσωτεύσεις, ἀλλά δέν μπορεῖς, γιατί μερικά πράγματα σε δεσμεύουν, καί ἀρχίζεις νά ἔχεις μία νευρικότητα καί μία ἀντιδραστικότητα, τότε οἱ γονεῖς σου σέ πᾶνε στόν ψυχολόγο ἢ στον ψυχίατρο (σᾶς εἶπα εἶναι βαρύτερη ἡ περίπτωση ἐκεῖ, γιατί ὁ ψυχίατρος εἶναι καί γιατρός, ἐνῶ ὁ ψυχολόγος δέν εἶναι γιατρός), καί ὁ ψυχολόγος ἀποφαίνεται: Τό παιδί, ὁ νέος ἢ ἡ νέα, πρέπει νά ἀφήσει ἐλευθερωμένο τόν ἑαυτό του να κάνει ὅ,τι θέλει, γιατί αὐτή ἡ "καταπίεση" τοῦ δημιουργεῖ ζημιά, τοῦ κάνει κακό. Πρέπει λοιπόν τό παιδί νά ἐλευθερωθεῖ, πρέπει να κάνει ὅ,τι θέλει!

   Δηλαδή;...

   Δηλαδή, ἄν τοῦ ἀρέσει, νά τά κάνει γυαλιά-καρφιά!...

   Δηλαδή, γιατρέ, ἤ κύριε ψυχολόγε, ἂν τό παιδί του ἔρθει –ἔχω παραδείγματα τέτοια!– νά τά σπάσει ὅλα μέσα στο σπίτι, νά τό ἀφήσουμε;

   Νά τό ἀφήσετε. Ναί, νά τό ἀφήσετε!...

   Λοιπόν, παιδιά, ὁ Κύριος μᾶς εἶπε πώς ἀπό τόν καρπό θά καταλάβουμε τό δένδρο. Ἄν ὁ καρπός εἶναι σαπρός, σάπιος, τότε καί τό δένδρο εἶναι σάπιο. (Βλ. Ματθ. 12, 33.) Από τά ἀποτελέσματα, ἀπό τίς προτροπές και συμβουλές πού δίνει ἡ παιδαγωγική καί ἡ ψυχολογία, τί κοινωνία φτιάξαμε; ἰδεώδη ή φρικώδη; Από τόν καρπό βγάζουμε τά συμπεράσματα. Ἀφοῦ ἔχουμε φρικώδη καρπό, τί πορεία ἔχουμε; λανθασμένη· γιατί; διότι ἡ παιδαγωγική καί ἡ ψυχολογία ἔχουν μείνει στόν μεταπτωτικό ἄνθρωπο, καί τά συμπεράσματα που βγάζουν εἶναι μεταπτωτικά καί λανθασμένα.

   Πρακτικά, ἴσως μέ ρωτούσατε: Νά πᾶμε σέ ἕναν ψυχολόγο; σέ ἕναν ψυχίατρο; Ξέρετε τί εἶναι ὁ ψυχολόγος; Εἶναι ἕνα ὑποκατάστατο τῆς ἐξομολογήσεως σε έναν καλό πνευματικό. Αυτό εἶναι ὁ ψυχολόγος υποκατάστατο είναι. Επειδή οἱ ἄνθρωποι δέν πᾶνε πιά στους πνευματικούς, πηγαίνουν στα υποκατάστατα, τους ψυχολόγους. Ναί! Φοβερό! Ὁ πνευματικός ἐδῶ ἔχει να παίξει ἕνα σπουδαῖο ρόλο. Ξέρετε γιατί; διότι ὁ πνευματικός εἶναι κληρικός· γνωρίζει τόν λόγο του Θεοῦ, γνωρίζει τόν Ἰησοῦ Χριστό, γνωρίζει καί τόν μεταπτωτικό Αδάμ καί τόν προπτωτικό Ἀδάμ, ὅπως σᾶς τόν παρουσιάζω τώρα.

   Τί λέτε ὅτι θά κάνει ὁ πνευματικός; θά προσπαθήσει να δώσει συνέχεια καί διέξοδο στίς ὁρμές καί τίς ἐπιθυμίες ἑνός νέου ανθρώπου, τάχα γιά νά μήν καταπιεστεῖ καί πάθει κακό, τάχα γιά νά μή χαρακτηριστεῖ ἀφύσικος καί τά λοιπά; Ὄχι, ἀλλά θά διορθώσει. Τί θα διορθώσει; Θα πάρει τόν ἄνθρωπο ἀπό τήν παρά φύσιν κατάστασή του καί θά τόν ὁδηγήσει στην κατά φύσιν ζωή. Καί ἡ κατά φύσιν ζωή εἶναι ἡ ζωή τοῦ Χριστοῦ, ἡ χριστιανική ζωή· αὐτή εἶναι ἡ κατά φύσιν ζωή. Οτιδήποτε ἄλλο, ἔξω ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό, πού δέν ὁδηγεῖ σέ μία προπτωτική κατάσταση τόν ἄνθρωπο, σέ ἕνα κατά φύσιν, εἶναι παρά φύσιν.

   Αντιλαμβάνεστε τώρα ὅτι αὐτό πού σᾶς λέω, τό τελευταῖο, –ἀφοῦ βέβαια κινηθήκαμε ἀπό τά πρῶτα, ἀπό τίς πρῶτες θέσεις του θέματός μας– πόσο σπουδαῖο θέμα εἶναι; Αντιλαμβάνεστε τί ἔχουμε να κερδίσουμε ἐάν κατανοήσουμε τά πράγματα; Αν κάτι μέσα μας δέν πηγαίνει καλά, σημαίνει ὅτι ἡ στάση μας δέν εἶναι ἡ σωστή ἔναντι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, καί πρέπει να διορθωθοῦμε.

   Θὰ σᾶς πῶ ἕνα μικρό παράδειγμα, γιά νά δεῖτε γιατί τρέχουν οἱ ἄνθρωποι, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, στους ψυχολόγους. Ακούστε το.

   Ὅταν ἀνεβοῦν μέχρι το κεφάλι μας τα προβλήματά μας καί πολλαπλασιαστούν σάν τίς τρίχες τῆς κεφαλῆς μας, πανικοβαλόμαστε. Λέμε: προβλήματα, προβλήματα, προβλήματα!... Τί εἶναι αὐτά τά προβλήματα; Γιατί δημιουργήθηκαν; Διότι ὁ ἄνθρωπος εἶναι βουτηγμένος μέσα στή μέριμνα!

   Ακόμη, ὁ ἄνθρωπος αἰσθάνεται μόνος του μέσα στο σύμπαν. Σ' αὐτές τίς πολύβουες, τίς πυκνοκατοικημένες πόλεις μας, πού κουτουλᾶμε τούς ἄλλους ὅταν περπατᾶμε στόν δρόμο, οἱ ἄνθρωποι ἔχουν μοναξιά, μεγάλη μοναξιά. Γιατί; Διότι, ὅπως σε μία ρόδα τοῦ ποδηλάτου ἔχουμε ἕνα κέντρο, μιά περιφέρεια, καί ἀκτίνες πού συνδέουν τήν περιφέρεια μέ τό κέντρο, ἔτσι καί ἐδῶ, ὁ κάθε ἄνθρωπος πρέπει να συνδέεται μέ τό κέντρο Χριστός καί μέ τήν περιφέρεια συνάνθρωπος. Αὐτά πέθαναν ὅμως· ἀπό τίς κοινωνίες μας έχουν πεθάνει αὐτά, καί ἔτσι ὁ ἄνθρωπος ζεῖ μόνος του.

   Καί ὅταν μελετήσει κάποτε καί συναισθανθεῖ τί εἶναι τό σύμπαν, αισθάνεται πώς αυτό πέφτει επάνω του, στούς ὤμους του, πέφτει μέσα στην ψυχή του... να τόν πλακώσει καί νά τόν ἰσοπεδώσει το σύμπαν! Γιατί; Διότι δέν πιστεύει στον Θεό πολύ παραπάνω δέν πιστεύει στόν Θεό ὡς Πατέρα. Δέν ἔχει αὐτήν τήν κοινωνία μέ τόν Θεό, δέν ἔχει αὐτήν τή σχέση μέ τόν Θεό δέν ἔχει ἀκόμα τήν κοινωνία καί μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους.

   Ὁ πιστός, ὅταν λέει ἐκεῖνο τό ἀνεκτίμητο, «Πάτερ ἡμῶν, ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς», Πάτερ ἡμῶν, Πατέρα μας... αναγνωρίζει τόν Θεό ως Πατέρα του καί τούς ανθρώποὺς ὡς ἀδελφούς του· ἀναγνωρίζει ὅτι εἶναι Πατέρας ὅλων τῶν ἀνθρώπων, ἀληθινός Πατέρας!... καί ἐμεῖς είμαστε κατά χάριν παιδιά Του, ἀληθινά κατά χάριν παιδιά Του!... καί μάλιστα θεούμενα, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος εἶναι «ζῶον οἰκονομούμενον καὶ θεούμενον», πού λέει ἐδῶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός!

   Ἕνας ἄνθρωπος λοιπόν που νιώθει ἔτσι, πέστε μου σᾶς παρακαλῶ, θα καταλήξει σε ψυχολόγους;... Ποτέ. Ποτέ! Θά ἔχει προβλήματα σάν τά μαλλιά τῆς κεφαλῆς του;... Ποτέ! Θά ζεῖ τήν ἐν Χριστῷ ἁπλότητα· ἐκείνη τήν ἁπλότητα πού εἶχε ὁ Ἀδάμ μέσα στόν Παράδεισο, πριν πέσει.

   Ὥστε, παιδιά, μεγάλο κεφάλαιο αυτό. Θα πρέπει να ξαναγυρίσουμε καί νά ἐνατενίσουμε το κλειδί κατανοήσεως τοῦ Ἀδάμ, τόν Ἰησοῦ Χριστό. Καί τότε θά ζοῦμε πάλι τήν ἀρχέγονη κατάσταση, τήν προπτωτική κατάσταση, αὐτήν πού ἀποκτοῦμε βγαίνοντας ἀπό τήν κολυμβήθρα και ζώντας τήν χριστιανική ζωή.

   Ἀλλ᾿ ὅμως, παιδιά, τό θέμα μας δέν τελείωσε ακόμη· ὁ Ἀδάμ ἔχει καί ἄλλα χαρακτηριστικά, τό ὁποῖα, πρῶτα ὁ Θεός, θά δοῦμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή.

   Κυριακή, 20 Νοεμβρίου 1983

32η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ὁ ἄνθρωπος στον Παράδεισο. Ἡ ἀρχέγονη κατάσταση του Αδάμ (Α΄).

  

†. Τήν περασμένη φορά, παιδιά, λέγαμε γιά τόν Παράδεισο τόν ἀρχαῖο, ὅπως ὁ Θεός τόν δημιούργησε, γιά νά τοποθετήσει ἐκεῖ τούς πρωτοπλάστους, τόν Ἀδάμ πρῶτα και στη συνέχεια τήν Εὔα.

   Θα πρέπει ὅμως νά δοῦμε τόν ἄνθρωπο μέσα στον Παράδεισο τοῦ Θεοῦ, δηλαδή ποιός ἦταν ἐξ ἀρχῆς ὁ πρωτόπλαστος, ὁ Ἀδάμ. Αὐτό ἔχει τεράστια άνθρωπολογική αξία, γιατί μαθαίνουμε ποιός ἦταν ὁ Ἀδάμ στήν πρώτη του δημιουργία καί ποιές οἱ προοπτικές του, βάσει τῶν ὁποίων πρέπει να κινηθοῦμε κι ἐμεῖς.

   Σκεφθεῖτε ὅτι οἱ ἄνθρωποι, μέσα στήν Ἱστορία, πάντοτε ψάχνουν νά βροῦν πρότυπα, καί μάλιστα για τήν ἐκπαίδευση, γιατί ἐκεῖ τό πράγμα κυρίως τοποθετεῖται. Ψάχνουμε να βροῦμε τί πρότυπα θα δώσουμε στα παιδιά μας, ποιό πρότυπο ἀνθρώπου θά ἔχουν. Μάλιστα, πολλές φορές, ἔχουμε καί ζῶντα πρόσωπα πρότυπα· ὄχι μόνο ἰδέες.

   Καί ἀναρρωτιόμαστε τώρα, φέρ' εἰπεῖν, στη σύγχρονη παιδαγωγική: Το παιδί μας τί πρέπει να γίνει; τί πρότυπο θά ἔχει; ἀλλά καί ὅλα τά παιδιά τῆς Ἑλλάδος, ποιά θά εἶναι τά πρότυπά τους; πῶς θά κινηθοῦν;Ἔχουμε πεῖ ἀκόμη ὅτι θέλουμε να φτιάξουμε τον νέο ἄνθρωπο, τόν σύγχρονο ἄνθρωπο, αὐτόν δηλαδή που δέν θά ἔχει καμμία σχέση μέ τήν ἀγωγή τοῦ παλαιότερου ἀνθρώπου.

   Ἔτσι, ὁ ἄνθρωπος παραπαίει μέσα στήν Ἱστορία, ἀναζητῶντας πρότυπα. Αλλά τοῦτο συμβαίνει ἐπειδή ἔχει χάσει τό ἀληθινό του πρότυπο. Καί ἐν προκειμένῳ τό ἀληθινό πρότυπο τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ γενάρχης του, εἶναι ὁ πρῶτος ἄνθρωπος.

   Γιατί ἐμεῖς δέν βρίσκουμε πρότυπα; Διότι τά ἀναζητοῦμε ἀνάμεσα στους πεσμένους ἀνθρώπους, στούς πεπτωκότες. Ὅποιον κι ἂν θέλουμε νά ἀντιγράψουμε, θά ἔχει μονομέρεια· ἤ ἀκόμη δέν θά εἶναι ἐκεῖνο πού θά ἔπρεπε νά εἶναι, καί νομίζουμε ὅτι εἶναι. Συνεπῶς, ἐφόσον ψάχνουμε νά βροῦμε τα πρότυπά μας μέσα στούς πεσμένους ἀνθρώπους, αυτό πάντοτε θά ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα να παραπαίουμε σ' αυτή τήν ἀναζήτηση.

   Γι' αὐτό κάνουμε αὐτές τίς ἀναλύσεις ἐδῶ. Πρέπει νά πᾶμε νά δοῦμε τόν γενάρχη μας, τόν Ἀδάμ. Ὄχι ὅμως ὅπως ἦταν ὅταν κι αὐτός ἔπεσε· γιατί τότε, ἄν τόν δοῦμε ἔτσι, θά εἴμαστε πραγματικά κατ' εικόνα του, ἐννοεῖται ὅτι θά τοῦ μοιάζουμε, καί δέν ἔχουμε τίποτα να πάρουμε. Πρέπει νά τόν δοῦμε πρίν ἀπό τήν πτώση, ὅπως βγῆκε ἀπό τά χέρια τοῦ Θεοῦ, τοῦ Δημιουργοῦ.

   Ἀλλά θά μοῦ πεῖτε: Μποροῦμε νά γνωρίζουμε τά χαρακτηριστικά τοῦ γενάρχη μας;

   Ναί. Μερικά μᾶς δίνει ἡ Ἁγία Γραφή. Μερικά· όχι ὅλα· συνεπῶς δέν εἶναι ἐπαρκή. Ποῦ θά ἀναζητήσουμε λοιπόν να βροῦμε τα χαρακτηριστικά τοῦ γενάρχη μας;

   Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος, ἐπίσκοπος Λυῶνος, χρησιμοποιεῖ ἕνα κλειδί γιά να μπορέσει να βρεῖ τή λύση σ' αὐτό τό ἐρώτημα. Καί τό κλειδί τό βρίσκει στόν Ἰησοῦ Χριστό.

   Τόν Ἰησοῦ Χριστό ὁ ἀπόστολος Παῦλος τόν ἀποκαλεῖ νέο Ἀδάμ. (Βλ. Α΄ Κορ. 15, 45.) ὁ ὁποῖος ἦλθε νά ἀναπληρώσει τόν παλαιό Αδάμ. Ἐκεῖνα λοιπόν πού θά μπορούσαμε να γνωρίζουμε γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό –καί γνωρίζουμε πολλά πράγματα– θά μπορούσαμε νά τά ἀποδώσουμε στον Αδάμ πρό τῆς πτώσεώς του. (Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, περιγράφοντας τά ἰδιώματα τῶν δύο φύσεων τοῦ Χριστοῦ, ἀναφέρει πώς ὅλα ὅσα εἶχε ὁ πρῶτος Αδάμ ἔχει καί ὁ δεύτερος, ὁ νέος Ἀδάμ, ἐκτός βέβαια τῆς ἁμαρτίας: «Τέλειον δὲ Θεὸν ὁμολογοῦντες τὸν αὐτὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ τέλειον ἄνθρωπόν φαμεν τὸν αὐτὸν πάντα ἔχειν, ὅσα ὁ Πατήρ, πλὴν τῆς ἀγεννησίας, καὶ πάντα ἔχειν, ὅσα ὁ Ἀδὰμ ὁ πρῶτος, δίχα μόνης τῆς ἁμαρτίας, ἅτινά ἐστι σῶμα καὶ ψυχὴ λογική τε καὶ νοερά.» (Εκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Κεφ. 57, ΕΠΕ 19, 1, σ. 338).

   Ἄρα ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι τό κλειδί τῆς κατανοήσεως τοῦ γενάρχη μας, τοῦ Ἀδάμ, ὅπως ἦταν μέσα στον Παράδεισο καί ποιά ἦταν ἡ ἀρχέγονη δικαιοσύνη του, δηλαδή ἡ ἀρχική του ἀρετή, τά ἀρχικά του προσόντα, γιά νά μποροῦμε νά τά μιμηθοῦμε, νά τά ἀντιγράψουμε.

   Σημειῶστε δέ ὅτι καί τό κατ' εικόνα καί τό καθ' ὁμοίωσιν ὑπάρχουν δυνάμει σ' ὅλους τούς ἀνθρώπους· δέν τά χάσαμε αὐτά. Μπορεῖ νά ἀμαυρώθηκε τό κατ' εἰκόνα, μπορεῖ ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ νά εἶναι πεσμένη μέσα μας, δέν εἶναι ὅμως ἐξαφανισμένη· ἐξ ἄλλου αυτό θά πεῖ πεσμένη. Γι' αὐτό δέν μποροῦμε να βρούμε καί πρότυπα γιατί ἂν εἴχαμε μία ἀνορθωμένη εικόνα, τότε δέν θά ἐτίθετο θέμα, το πρόβλημα δέν θά ὑπῆρχε. Ἐπειδή δέν ὑπάρχει ἀνορθωμένη εἰκόνα, γι' αυτό και ζητοῦμε πρότυπα.

   Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι το κλειδί γιά νά κατανοήσουμε τόν γενάρχη μας, τόν παλαιό Αδάμ, εἶναι ὁ νέος Ἀδάμ, ὁ Ἰησοῦς Χριστός.

   Καί τώρα, παιδιά, ἂς δοῦμε πῶς ἔχουν τα πράγματα ἐδῶ.

   Διαβάζουμε στην Παλαιά Διαθήκη: «Καὶ ἔλαβε Κύριος ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε, καὶ ἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἐργάζεσθαι αὐτὸν καὶ φυλάσσειν» (Γέν. 2, 15.). Καί πῆρε ὁ Κύριος ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο πού δημιούργησε καί τόν ἔβαλε μέσα στόν Παράδεισο τῆς ἀπολαύσεως, γιά νά ἐργάζεται αὐτόν καί γιά νά τόν φυλάει.

   Να λοιπόν ἕνα χαρακτηριστικό ἐδῶ· δύο, ἄν θέλετε· τό νά ἐργάζεται καί νά φυλάει τόν Παράδεισο.

   Ὅταν ὁ Ἀδάμ τοποθετήθηκε μέσα στόν Παράδεισο, σέ ποιά ἡλικία ἦταν; Ἤ, καλύτερα, ὅταν ὁ Θεός ἔκανε τόν Ἀδάμ, σέ ποιά ἡλικία τόν ἔπλασε; Ἦταν νήπιο; ἦταν μεγάλης ἡλικίας; Διότι ὁ Ἀδάμ δέν γεννήθηκε. Λέει σαφῶς ἡ Ἁγία Γραφή: «καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς» (Γέν. 2, 7.) πῆρε χῶμα ἀπό τή γῆ ὁ Θεός καί ἔκανε τόν ἄνθρωπο. Πῶς λοιπόν ἦταν ὁ πρῶτος ἄνθρωπος; Ήταν σε μεγάλη ηλικία, ώριμη, ἤ σε νηπιακή ηλικία;

   Ἔχοντας τό κλειδί πού χρησιμοποιεῖ ὁ ἅγιος Ειρηναῖος, θα λέγαμε ὅτι ὁ Χριστός, πού ἀνέλαβε τόν παλαιό Αδάμ στους ώμους του καί ἔγινε ἄνθρωπος, δέν ἦλθε στον κόσμο σε μεγάλη ηλικία, αλλά ήλθε ὡς νήπιο.

   Μποροῦσε νά ἔλθει καί σέ μεγάλη ἡλικία; Βέβαια. Πῶς θά μποροῦσε νά ἔλθει;

   Μάλιστα, ἂν θέλετε να ξέρετε, στις παραδόσεις τῶν Ἑβραίων ὑπῆρχε ἡ ἄποψη ὅτι ὁ Μεσσίας θά ἔρθει σε μεγάλη ἡλικία. Καί μάλιστα αυτό Τοῦ τό εἶπαν· ὅτι θά ἔρθει δηλαδή κάπως ἀπό τόν οὐρανό, ἡ προέλευση τοῦ Μεσσία θά εἶναι ἄγνωστη. (Βλ. Ἰωάν. 7, 25-27.) Ἐμεῖς δέν γνωρίζουμε πῶς θά ἔρθει ὁ Μεσσίας, εἶπαν στον Κύριο. Εσένα ὅμως σέ ξέρουμε. Ξέρουμε ὅτι ὑπῆρξες παιδάκι, ὅτι γεννήθηκες, γιατί ξέρουμε τήν μητέρα σου καί τόν πατέρα σου. (Βλ. Ματθ. 13, 55-57.) Αναρωτιόνταν: Αὐτός δέν εἶναι ὁ υἱός τοῦ τέκτονος, τοῦ Ἰωσήφ, καί τῆς Μαρίας, πού ἐμεῖς γνωρίζουμε τά ἀδέλφια του καί τίς ἀδελφές του;... (Βλ. Ἰωάν. 6, 42.)

   Ἐννοεῖται, δηλαδή, γιά νά λύσω τήν ἀπορία σας ἐδῶ, ὅτι ὁ Ἰωσήφ φυσικά δέν ἦταν ποτέ σύζυγος τῆς Θεοτόκου. Κατά νόμον υπολογιζόταν ὡς σύζυγος. Κατά νόμον ὅμως· ποτέ στην πραγματικότητα δέν ἦταν. Καί τά ἀδέλφια αὐτά τοῦ Χριστοῦ, δέν ἦταν παρά τά παιδιά τοῦ Ἰωσήφ ἀπό τήν πρώτη καί ἤδη ἀποθανοῦσα σύζυγό του.

   Βλέπετε τί τοῦ εἶπαν τοῦ Κυρίου; Γι' αυτό καί ἀμφισβητοῦν τήν μεσσιανικότητά Του ἐπειδή ὁ Κύριος, θα λέγαμε, στα μάτια τους γεννήθηκε φυσιολογικά, ξεκίνησε τή ζωή Του ἀπό τήν νηπιακή ηλικία. Αυτό τούς σκανδαλίζει.

   Ὁ Κύριος ὅμως ἀναλαμβάνει πλήρως τόν Ἀδάμ καί γίνεται νήπιο, ὄχι γιά νά προσλάβει μόνο τήν ανθρώπινή μας φύση, ἀλλά καί γιά νά κινηθεῖ στήν ἴδια πορεία πού ἀκολούθησε καί ὁ Ἀδάμ. Ἄρα –πάντοτε κατά τόν ἅγιο Εἰρηναῖο– ὁ Ἀδάμ στον Παράδεισο ἦταν νήπιο· ἤ, τουλάχιστον, πρίν τόν βάλει ὁ Θεός στόν Παράδεισο ἦταν νήπιο, καί ὅταν ὡρίμασε, μεγάλωσε, τόν τοποθέτησε μέσα στόν Παράδεισο. Πάντως, ὅπως καί νά ἔχει τό πράγμα, ἡ ἡλικία τοῦ Ἀδάμ ἦταν νηπιακή.

   Καί ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας λέει: «Τῇ δὲ οὔσῃ ἡλικία ὅδε Ἀδὰμ ἔτι νήπιος ἦν» (Πρὸς Αὐτόλυκον 2,25, PG 6, 1092ΑΒ.)· ἦταν νήπιος στήν ἡλικία ὁ Ἀδάμ.

   Αλλά τί ἔκανε ὁ Ἀδάμ μέσα στόν Παράδεισο, σάν μικρό παιδί πού ἦταν;

   Θά ἔκανε ὅ,τι κάνει κάθε παιδί θά μεγάλωνε και θά πρόκοβε, καί στήν ἡλικία και στη σοφία.

   Ἀκοῦστε γιά τόν Ἰησοῦ Χριστό. Ὅταν ὁ Ἰησοῦς, δωδεκαετής, ἐπιστρέφει στην Ναζαρέτ ἀπό τά Ἱεροσόλυμα ἀπό ἕνα προσκύνημα, πού ἦταν καί ὁ Ἰωσήφ καί ἡ Θεοτόκος, μᾶς σημειώνει ὁ ἱερός εὐαγγελιστής Λουκᾶς ὅτι «Ἰησοῦς προέκοπτε σοφίᾳ καὶ ἡλικίᾳ» (Λουκᾶ 2, 52. Βλ. καί Λουκᾶ 2, 40.), δηλαδή πρόκοβε, ἀναπτυσσόταν, καί στή σοφία, δηλαδὴ ἀναπτύσσονταν οἱ διανοητικές του δυνάμεις –μή ξεχνᾶτε πώς ὁ Θεός δέν ἔχει διανοητικές δυνάμεις, εἶναι ἀστεῖο νά τό λέει κανείς, αλλά πρόκειται γιά τήν ἀνθρώπινη φύση Του- αναπτυσσόταν καί στήν ἡλικία, δηλαδή στό ἀνάστημα, στήν ἄνδρωση.

   Προσέξτε αὐτό τό σημεῖο θά μᾶς χρειαστεῖ στό επόμενο θέμα μας, καί εἶναι θεμελιωδέστατο καί γιά σᾶς ὡς πρός τή σύγχρονη ζωή σας.

   Παρότι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἔγινε ἄνθρωπος καί ξεκινάει τή ζωή Του ἀπό τή νηπιακή ἡλικία –ξεκινώντας πρῶτα μέ τή σύλληψη ἐκ Πνεύματος Ἁγίου, τήν κύηση ἐννέα μηνῶν στα σπλάχνα τῆς Θεοτόκου, μέ γέννηση καί μέ μεγάλωμα ἕως τά τριάντα του χρόνια- δέν δείχνει κάποια ἰδιαίτερη σοφία· ὅπως, ἐπί παραδείγματι, να γεννηθεῖ καί νά ἀρχίσει νά μιλάει! Κάτι τέτοιο θά ἦταν τερατώδες!

   Ναί μέν σέ ἡλικία δώδεκα ἐτῶν βλέπουμε σοφία, ἀλλά ἡ ἡλικία αὐτή δέν εἶναι καί πολύ μικρή. Μήπως δέν ἔχουμε και πάρα πολλά παιδιά πού ἔχουν πολλή σοφία στα δώδεκα χρόνια τους;... Πόσα τέτοια παιδιά- θαύματα ἔχουμε!...

   Αλλά ἐδῶ βέβαια, στη σοφία τοῦ Χριστοῦ, διαφαίνεται ὄχι κάτι τό κοσμικό αλλά κάτι τό οὐράνιο. Τό βλέπουμε καί στήν ἀπάντηση πού ἔδωσε ὁ Ἰησοῦς στή Θεοτόκο καί στόν Ἰωσήφ· «οὐκ ᾔδειτε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ εἶναί με; (Λουκᾶ 2, 49.). Δεν γνωρίζατε ὅτι πρέπει να βρίσκομαι στο σπίτι του Πατέρα μου. Καί αὐτό ἦταν μία απάντηση στη Θεοτόκο, ὅταν Τοῦ εἶπε ἀνήσυχη ἐγώ, ἡ μητέρα σου, κι ὁ πατέρας σου σε γυρεύαμε! Αλλά ποιός πατέρας του...! Ἦταν βαθύς ὁ λόγος τοῦ Ἰησοῦ, ἀπό τόν ὁποῖο διακρίνεται ἡ σοφία Του.

   Ὁ Ἰησοῦς λοιπόν, μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του, παρουσιάζει μία ἐξέλιξη ἀνθρώπινη, μά ἐντελῶς-ἐντελῶς ἀνθρώπινη.

   Ἡ Ἐκκλησία μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ γνώση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄπειρη· ἡ γνώση ὅμως τῆς ἀνθρώπινης φύσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ πού ἔγινε ἄνθρωπος εἶναι πεπερασμένη. Δηλαδή ὁ Χριστός εἶχε δύο γνώσεις· τήν θεία καί τήν ἀνθρώπινη· ὅπως καί δύο θελήσεις. Προσέξτε: εἶχε δύο γνώσεις! Μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του δέν γνωρίζει τά πάντα· μέ τή θεία φύση Του γνωρίζει τά πάντα. Για παράδειγμα, ρώτησε τόν Πιλᾶτο: Ποιός σοῦ τό εἶπε αὐτό; Από μόνος σου τό λές; ἢ σοῦ τό εἶπαν οἱ Ἑβραῖοι; (Ἰωάν. 18, 34.)

   Ἡ γνώση λοιπόν τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀνθρώπινη γνώση· ἀλλά, προσέξτε, ἀνθρώπινη γνώση τέτοια πού θά εἶχε ὁ ἄνθρωπος ὅπως ἀκριβῶς θά ἔβγαινε ἀπό τά χέρια τοῦ Θεοῦ· δηλαδή τή γνώση πού εἶχε ὁ Ἀδάμ, ὁ παλιός Αδάμ.

   Ὅταν λοιπόν βλέπουμε τόν Ἰησοῦ Χριστό, βλέπουμε τόν Ἀδάμ τόν παλαιό, στον Παράδεισο μέσα. Καί βλέπουμε ὅτι ὅπως ὁ Χριστός μεγαλώνει, ἔτσι μεγαλώνει καί ὁ Ἀδάμ. Βέβαια, ὁ Χριστός δέν εἶχε καμμία ἁμαρτία· ἀλλά καί ὁ Ἀδάμ δέν εἶχε καμμία ἁμαρτία, οὔτε ἔλλειψη, ὅπως θά τό δοῦμε ἀκριβῶς λίγο πιό κάτω.

   Ὥστε ἐδῶ τώρα ὁ Ἀδάμ ὄφειλε, μέ τή χάρη του Θεοῦ, να προκόβει στήν ἁγιότητα.

   Είναι πολύ σκανδαλώδης ἐκεῖνος ὁ στίχος του Λουκᾶ, μέ τόν ὁποῖο τελειώνει το 2ο κεφάλαιό του, λέγοντας ὅτι ὁ Ἰησοῦς ήταν κάτω από τήν ὑπακοή των γονέων του, ὑποτασσόταν σ' αυτούς, καί ὅτι πρόκοβε στήν ἡλικία καί στή σοφία. (Λουκά 2, 51.)  Καί γιατί εἶναι σκανδαλώδες; διότι δείχνει τήν ἐντελῶς-ἐντελῶς ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, ὅτι ἦταν ἄνθρωπος ἑκατό τοῖς ἑκατό.

   Σπουδαῖο αὐτό. Να γιατί ἀποτελεῖ τό κλειδί γιά νά κατανοήσουμε τόν Ἀδάμ, ὅπως σᾶς ἐξήγησα.

   Αλλά ὅταν ὁ Θεός εἶπε στόν Ἀδάμ νά ἐργάζεται τον Παράδεισο, ποιά ἦταν αὐτή ἡ ἐργασία; Ἔπρεπε να σκάβει; ἔπρεπε νά ποτίζει;

   Δέν ὑπῆρχε ἀνάγκη γιά ὅλα αὐτά, παιδιά· οὔτε γιά σκάψιμο οὔτε γιά πότισμα.

   Μήπως ἔπρεπε νά κτίσει σπίτι;

   Ἡ ἔννοια τοῦ σπιτιοῦ μέσα στόν Παράδεισο ἦταν τελείως ἄγνωστη. Ἡ ἔννοια τοῦ σπιτιοῦ, δηλαδή τοῦ καταφυγίου –γιατί αὐτό εἶναι τό σπίτι–, θά ἔρθει αργότερα, ὅταν ὁ ἄνθρωπος βρεθεῖ ἐκτεθειμένος, ἔξω ἀπό τον Παράδεισο.

   Ξέρετε, ὅταν γνωρίζει ὁ ἄνθρωπος ὅτι περιβάλλεται από κάποια ντουβάρια, αἰσθάνεται ὅτι προστατεύεται, καί ἔχει ἕνα αἴσθημα ασφαλείας. Ποιός ἄνθρωπος μένει τό βράδυ ἔξω στον δρόμο; Ποιός; Κανένας. Γιατί; Ὁ κάθε ἄνθρωπος νιώθει τήν ἀνάγκη, ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι πρέπει νά ἀσφαλισθεῖ· ὅταν κοιμηθεῖ, νά ἀσφαλισθεῖ ἀπό τό κρύο, από τά ζουζούνια, από το κουνούπια, ἀπό τά θηρία... νά ἀσφαλισθεῖ ἀπό τούς κακούς ανθρώπους, καί οὕτω καθ' ἑξῆς· δηλαδή θέλει νά ἔχει τό αἴσθημα τῆς ἀσφαλείας.

   Αὐτό τό αἴσθημα τῆς ἀσφαλείας τό ἔχουν ὅλα τά ζῶα ὅταν μπουν μέσα στη φωλιά τους· αὐτό τό νά κλειστῶ κάπου. Αὐτή ἡ ἀνάγκη δέν ὑπῆρχε στον Αδάμ. Ὁ Ἀδάμ δέν ἔχει σπίτι. Θά κτίσει σπίτι ὁ γιός του ὁ Κάιν –ἔτσι τουλάχιστον αναφέρει ἡ Ἁγία Γραφή-(Βλ. Γέν. 4, 17.) καί θά δημιουργηθεῖ ἡ πρώτη πόλη –ή λέξη πόλις προέρχεται ἀπό τό πολίζω, πού θά πεῖ φτιάχνω πόλη καί κατοικώ.

   Τί ἔπρεπε νά κάνει λοιπόν μέσα στον Παράδεισο ὁ Ἀδάμ, ἀφοῦ τοῦ εἶπε ὁ Θεός νά ἐργάζεται;

   Ἔπρεπε νά ἐργάζεται τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, δηλαδή νά μή φάει ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπό γιά τόν ὁποῖο θά μιλήσουμε ἄλλη φορά. Ἔτσι, ἀφοῦ θά έργαζόταν τήν ἐντολή τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Θεοῦ, θά ἔφτανε στην τελειότητα, την ψυχοσωματική τελειότητα· δηλαδή θά ἀναπτυσσόταν τό σῶμα του, θά ἀναπτύσσονταν οἱ ψυχικές καί πνευματικές του δυνάμεις, καί ἔτσι θά ἔφθανε στήν ἀφθαρσία καί στήν ἀθανασία· δέν θά φθειρόταν, οὔτε θά πέθαινε. Αὐτός ἦταν ὁ σκοπός.

   Ακούστε προσεκτικά πῶς τό λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας αὐτό· εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο: «Ουτε οὖν ἀθάνατον αὐτὸν ἐποίησεν, οὔτε μὴν θνητόν, ἀλλὰ ... δεκτικὸν ἀμφοτέρων· ἵνα, εἰ ρέψῃ ἐπὶ τὰ τῆς ἀθανασίας τηρήσας τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, μισθόν κομίσηται παρ' αὐτοῦ τὴν ἀθανασίαν καὶ γένηται θεός». Δηλαδή, ὁ Θεός δέν ἔκανε τόν ἄνθρωπο οὔτε ἀθάνατο ούτε θνητό, αλλά τόν ἔκανε μέ τήν δυνατότητα να τα δεχθεῖ καί τά δυό, ή τήν ἀθανασία ἤ τόν θάνατο, ἤ τό ἕνα ἤ τό ἄλλο· ὥστε, ἄν ἔχει ροπή πρός τά τῆς ἀθανασίας μέ τό να τηρήσει τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, τότε θα προσκομίσει ὡς μισθό πρός τόν ἑαυτό του τήν άθανασία καί θά γίνει κατά χάριν θεός.

   Καί συνεχίζει: «εἰ δ᾽ αὖ τραπῇ ἐπὶ τὰ τοῦ θανάτου πράγματα, παρακούσας τοῦ Θεοῦ, αὐτὸς ἑαυτῷ αἴτιὃς ᾖ τοῦ θανάτου» (Πρὸς Αὐτόλυκον, PG 6, 1093D, 1096Α.). Εάν πάλι, λέει, στραφεῖ πρός τά τοῦ θανάτου, παρακούοντας τόν Θεό, αὐτός ὁ ἴδιος θά εἶναι αἴτιος τοῦ θανάτου του.

   Ὥστε λοιπόν βλέπουμε ὅτι ὁ  ἄνθρωπος τοποθεττεῖται στόν Παράδεισο ἀπό τή νηπιακή ηλικία, γιά νά προκόψει καί στό σῶμα καί στήν ψυχή. Καί ἔτσι, φθάνοντας στην τελειότητα –ὅπως εἶπα καί σᾶς τό ξαναλέω– νά γίνει ἀθάνατος καί ἄφθαρτος.

   Ἐδῶ νά κάνω μια μικρή παρένθεση. Αὐτό σᾶς τό λέω –θά τό ξαναπῶ καί πιό κάτω– γιά νά ἔχετε ἀνά πᾶσα στιγμή δεμένο τό θέμα μέσα στήν ἀντίληψή σας. Ὅλα αὐτά θά τά ἀναλάβει ὁ Χριστός μετά, ο νέος Αδάμ. Θά περάσει από τόν θάνατο, ὅπως πέρασε καί ὁ Αδάμ, μέ τή διαφορά ὅμως ὅτι Ἐκεῖνος, ἀπό ἀνθρώπινης πλευρᾶς, τήρησε τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ· ὑπάκουσε στόν Θεό, ἔγινε ὑπάκουος μέχρι θανάτου, καί μάλιστα σταυρικοῦ· «γενόμενος ὑπήκοος μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ» (Φιλιπ. 2, 8.), ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος.

   Ὁ παλαιός Ἀδάμ παράκουσε ὁ νέος Ἀδάμ ὑπακούει, καί μένει στο θέλημα τοῦ Πατρός. Ἦλθα, λέει, να τηρήσω τό θέλημα του Πατέρα μου. (Ἰωάν. 6, 38. Βλ. Ἰωάν. 4,34. 5,30. Ματθ. 5,17. Ἰωάν. 15,10 κ.ά.) Μέ τήν ανθρώπινη φύση· το τονίζω αυτό το πράγμα. Πεθαίνει με τήν ἀνθρώπινη φύση επάνω στόν σταυρό· γίνεται υπάκουος ἕως θανάτου... θανάτου δέ σταυρικοῦ! Πατέρα μου, λέει στόν κῆπο τῆς Γεθσημανῆ, ἂν εἶναι δυνατόν, νά μή πεθάνω... νά μήν πιῶ τό ποτήρι τοῦ θανάτου!... Ὅμως ὄχι ὅπως θέλω ἐγώ, ἀλλά ὅπως θέλεις ἐσύ! (Ματθ. 26, 39. Λουκᾶ 22, 42.) καί ἀποθνήσκει ὁ Χριστός ἐπί τοῦ σταυροῦ. Ἀνέλαβε καί τόν θάνατο τοῦ παλαιοῦ Ἀδάμ. (Βλ. Ησ. 53, 4. Ματθ. 20, 28. Μαρκ. 10, 45. Α' Κορ. 15, 3. Γαλ. 1, 4. Α΄ Ἰωάν. 2, 2. Α' Πέτρ. 2, 24. Α' Τιμ. 2, 6. Γαλ. 3, 13.)

   Τό ἀποτέλεσμα: Ὁ Χριστός ἀνέστη, καί θά ἀναστηθοῦν καί οἱ νεκροί ὅσοι πιστεύουν στον Χριστό παίρνοντας πίσω πάλι ἐκεῖνα πού εἶχαν στον Παράδεισο πρίν ξεπέσουν.

   Τί κάνει ὁ νέος Αδάμ; Διορθώνει τόν παλαιό Αδάμ. Καί πῶς τόν διορθώνει; Καί ἠθικά, καί ὀντολογικά. Τό θέμα τῆς ἀναστάσεως δέν εἶναι ἠθικό θέμα· εἶναι ὀντολογικό· διότι τό ἴδιο μου τό σῶμα, τό ὀντολογικό, τό πραγματικό, αυτή ή οντότητά μου, θά ξανασταθεῖ στά πόδια της, ὅταν θά σηκωθῶ ἀπό τόν τάφο καί θά ἀναστηθῶ. Εἶναι μεγάλο πράγμα.

   Βλέπετε λοιπόν ὅτι τό κλειδί τοῦ παλαιοῦ Ἀδάμ εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός; τό καταλαβαίνετε;

   Ἐπάνω στο θέμα «ἐργάζεσθαι» λέει πάλι ὁ ἅγιος Θεόφιλος: «Τὸ δὲ εἰπεῖν "ἐργάζεσθαι" οὐκ ἄλλην τινὰ ἐργασίαν δηλοῖ ἀλλ᾽ ἢ τὸ φυλάσσειν τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, ὅπως μὴ παρακούσας ἀπολέσῃ ἑαυτόν, καθὼς καὶ ἀπώλεσεν διὰ ἁμαρτίας» (Πρὸς Αὐτόλυκον 2, 25, PG 6, 10092A.). Το «ἐργάζεσθαι» τί σημαίνει; Νά ἐργασθεῖ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ.

   Βέβαια, ὁ ἅγιος Θεόφιλος ἐδῶ ταυτίζει το «εργάζεσθαι» μέ τό «φυλάσσειν»· παίρνει μία ἄλλη θέση του «ἐργάζεσθαι». Διότι μή ξεχναμε ὅτι πάντοτε μία λέξη στην Αγία Γραφή, μιά ἔννοια, μία ἔκφραση, δέν ἔχει μόνο μία ὄψη, ἀλλά ἔχει πολλές ὄψεις. Τό θέμα τῆς ἐργασίας δέν εἶναι μόνο στον τομέα τῆς τηρήσεως τῶν ἐντολῶν. Γιά τόν Ἀδάμ ήταν αυτό. Αλλά, τί λέτε; θά μπορούσαμε ποτέ νά ποῦμε ὅτι ὁ Ἀδάμ, ἀπό τό πρωί μέχρι το βράδυ –ἄς τό πῶ λιγάκι λαϊκά- θά εἶχε τά χέρια του στις τσέπες –ἀφοῦ δέν φοροῦσε ρούχα!– ξοδεύοντας τόν χρόνο του;... ὅπως κάνουν σήμερα δηλαδή τά ἀγόρια μας καί τά κορίτσια μας, πού βάζουν τά χέρια τους στις τσέπες, καί τρῶνε τόν χρόνο τους, ώρες τῶν ὡρῶν, στούς δρόμους και στις πλατεῖες, κάνοντας βόλτες, πέρα-δῶθε, πέρα-δῶθε, πέρα-δῶθε;... Ἄραγε αὐτό ἔκανε ὁ Ἀδάμ στόν Παράδεισο;...

   Μόνον αὐτό δέν ἔκανε, παιδιά· μόνον αὐτό! Τό «ἐργάζεσθαι» (πού εἶναι ἀπαρέμφατο, καί σημαίνει τό νά ἐργάζεται κάποιος, καί δέν εἶναι «ἐργάζεσθε», πού εἶναι προστακτική ἐνεστῶτος, β΄ πληθυντικοῦ) ἔχει καί ἄλλη ὄψη.

   Ὁ Σεβηριανός λέει τό ἑξῆς: «Φυλάττειν δὲ αὐτὸν ἀπὸ τίνος; Ληστὴς οὐκ ἦν, οὐδὲ ὁ ἐπιβουλεύων· ἀλλ᾽ἵνα φυλάξῃ αὐτὸν ἑαυτῷ, ἵνα μὴ παραβὰς ἀπολέσῃ αὐτόν» (Βλ. Αρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, σ. 51.). Να φυλάει τόν Παράδεισο ἀπό ποιόν; Ληστής δέν ὑπῆρχε, οὔτε κάποιος πού νά ἔχει κακές προθέσεις πρός τόν Παράδεισο ή τον Αδάμ αλλά ἔπρεπε να φυλάξει τόν ἴδιο τόν ἑαυτό του, για να μην τον χάσει διαπράττοντας παράβαση. Έπρεπε να κάνει προσευχή! Προσευχή, παιδιά! Το φαντάζεστε αυτό;

   Ἡ προσευχή ήταν ἕνα κυριώτατο ἔργο του Αδάμ μέσα στον Παράδεισο. Η προσευχή! Ναί, κύριο έργο!

   Ἕνα κυριότατο ἔργο του Αδάμ μέσα στον Παράδεισο –θά τό δοῦμε λίγο πιο κάτω– ἦταν ἡ κοινωνία του μέ τόν Θεό. Διότι, ἐάν κι ἐμεῖς προσπαθούμε να ζοῦμε ὅλη τήν πνευματική ζωή, με πολύ κόπο και ιδρώτα καί ἀγώνα, εἶναι γιατί θέλουμε ἐκεῖ νά φθάσουμε, στό νά ἔχουμε μιά κοινωνία μέ τόν Θεό, κι αὐτό εἶναι τό ἀποκορύφωμα κάθε εργασίας μας, (Ὁ π. Αθανάσιος, σχολιάζοντας το «καὶ ὄψονται τὸ πρόσωπον αὐτοῦ» (τοῦ Ἰησοῦ), στο 22ο κεφάλαιο τῆς Ἀποκαλύψεως, ἐπιλέγει: Ἐδῶ, ἀγαπητοί μου, βρισκόμαστε στην καρδία τῆς καρδίας ὅλου τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως!... ἀκόμη καί ὁλοκλήρου τῆς Αγίας Γραφῆς!... ὅλων τῶν χριστιανικῶν ἀγώνων, τῆς πίστεως, τῆς ἐλπίδος καί τῆς ἀγάπης!... Στην καρδία βρισκόμαστε! Τα πάντα εἶναι ἐδῶ! Εἶναι ἡ κεκρυμμένη, εἶναι ἡ ποθητή, εἶναι ἡ ἐλπιζομένη, εἶναι ἡ ἀποκαραδοκουμένη αἰωνία θεωρία του προσώπου τοῦ Θεοῦ, ὅπως λέει στην Πρός Ρωμαίους ἐπιστολή ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Ρωμ. 8,19)! Αὐτό εἶναι! Ὅ,τι καί ἄν κάνουμε στη ζωή μας, κάθε αγώνας, κάθε προσπάθεια, εἶναι γιά νά φθάσουμε κάποτε νά δοῦμε τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ!...) τότε τό ἴδιο δέν μποροῦμε νά ποῦμε καί γιά τόν Ἀδάμ, ὅτι ἡ κοινωνία του μέ τόν Θεό ήταν μία εργασία, καί μάλιστα ἡ κατ' ἐξοχήν ἐργασία;

   Ἀλλά καί κάτι ακόμα· τό «ἐργάζεσθαι» ἦταν πράγματι καί τό νά ἐργάζεται, μέ τήν ἔννοια πού τό λέμε καί ἐμεῖς σήμερα.

   Μάλιστα θα μπορούσαμε νά ποῦμε τό ἑξῆς. Πολλές φορές κατηγόρησαν τόν Χριστό ὅτι ἔκανε έργασία το Σάββατο. Καί τί ἐργασία ἔκανε; θεράπευε ανήμπορους ἀνθρώπους, ἀσθενεῖς ἀνθρώπους. Τόν κατηγοροῦσαν λοιπόν ὅτι ἐργάζεται! Ναί, ἦταν ἐργασία δεν τό ἀρνεῖται κανείς· ἀλλά τί εἴδους ἐργασία; ἀπό ἐκείνη πού πράγματι εἶχε ἀπαγορεύσει ὁ Θεός; Ὁ Θεός εἶχε ἀπαγορεύσει τήν βιοποριστική εργασία τήν ἡμέρα τοῦ Σαββάτου –αντίστοιχα σήμερα τήν Κυριακή.

   Γιατί, ἀδελφέ μου, θά ἤθελες να δουλέψεις τήν Κυριακή; Γιά νά βγάλεις λεφτά. Γιατί;... Φοβᾶσαι μήπως τήν ἑπόμενη ἑβδομάδα θα πεθάνει ὁ Θεός, καί δέν θά ἔχεις να περάσεις; δέν θά ἔχεις να φᾶς;...

   Αὐτό ἀκριβῶς γινόταν καί στήν ἔρημο, πού μερικοί μάζευαν παραπάνω μάννα νά τό ἔχουν γιά τήν έπόμενη ἡμέρα ...μήπως πεθάνει ὁ Θεός καί δέν ρίξει μάννα, καί μετά πῶς θά ζοῦσουν αὐτοί!... –οἱ ἄλλοι βέβαια ἄς πέθαιναν· δέν εἶχε σημασία· αὐτοί νά ζήσουν μόνο! Εἶναι πολύ κοντά πράγματα αὐτά εἶναι δεῖγμα ἀπιστίας. Αὐτήν τήν ἐργασία ἀπαγορεύει ὁ Θεός.

   Αλλά ὑπάρχουν καί ἄλλου εἴδους ἐργασίες. Ἐδῶ, ἄς ποῦμε, Κυριακή δέν εἶναι σήμερα; Δέν κάναμε έργασία; Λειτουργήσαμε το πρωί, κινηθήκαμε μετά, ἤρθαμε ἐδῶ... Εργασία ἔγινε. Εργασία κάνω εγώ τώρα πού σᾶς μιλάω, ἐργασία κάνετε κι ἐσεῖς πού μέ ἀκοῦτε. Ο μαθητής στο σχολεῖο τί παραπάνω κάνει; Λέμε ἐργάζεται ὁ μαθητής. Τί ἄλλο κάνει; Ακούει τίς παραδόσεις τῶν μαθημάτων. Δέν εἶναι ἐργασία αὐτό; Μέ αὐτήν τήν ἔννοια, ὁ Χριστός εἶπε: «Ὁ πατήρ μου ἕως ἄρτι ἐργάζεται, κἀγὼ ἐργάζομαι»  (Ἰωάν. 5, 17.). Ποιά ἡ ἐργασία τοῦ Πατρός; ἡ συντήρηση του παντός. Ποιά ἡ ἐργασία τοῦ Υἱοῦ; ἡ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων, (Βλ. Νικηφόρου Καλλίστου, Ἑρμηνεία εἰς τοὺς Ἀναβαθμοὺς τῆς Ὀκτωήχου, ἐν Ἱεροσολύμοις 1862, σ. 28: «Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, φύσει Θεὸς ὢν τέλειος, πάντα τὰ ὑπὸ κτίσιν ὄντα, οὐρανόν, γῆν, καὶ τὰς ἐν αὐτοῖς δυνάμεις παρέχει τὰ ἑαυτῶν πράττειν. Οὐ τοῦτο δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ συνέχει ἐς δεῦρο καὶ συντηρεῖ· εἰ γὰρ ἀπρονόητα καὶ ἀνεπιμέλητα ἦσαν ἐπικουρίας Θεοῦ, ἔκπαλαι ἂν διεῤῥύη· διὰ τοῦτό φησι καὶ ὁ Κύριος, ὁ Πατήρ μου ἕως ἄρτι ἐργάζεται κἀγὼ ἐργάζομαι, ἤτοι τὴν τῶν ἀνθρώπων σωτηρίαν, ὥς τινες ἔφασαν, ἢ καὶ τὸν κόσμον αὐτόν, τὸ ἐνεργεῖν δηλαδὴ τὰ στοιχεῖα... Εἰ γοῦν ὁ Πατὴρ καὶ ὁ Υἱὸς ἕως ἄρτι ἐργάζονται, πάντως καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἰσοδύναμον αὐτοῖς ὄν».)

   Ἐάν λοιπόν ὁ Θεός ἐργάζεται, ὁ ἄνθρωπος δεν θα πρέπει νά ἐργάζεται; Ἡ ἐργασία ἀνακλά στον ανθρωπο τήν ἐργασία τοῦ Δημιουργοῦ του, καί ἀποτελεῖ ἕνα σπουδαῖο στοιχεῖο τῆς εἰκόνας τοῦ Θεοῦ μέσα στόν ἄνθρωπο.

   Ἡ ἐργασία εἶναι εὐλογία. Ἡ ἐργασία δέν δόθηκε ἔξω ἀπό τόν Παράδεισο" δόθηκε μέσα στον Παράδεισο· μέ τή διαφορά πώς, ὄχι μόνο ἡ ἐργασία, ἀλλά καί πολλά ἄλλα πράγματα, ἔξω ἀπό τόν Παράδεισο, μεταβλήθηκαν πολλές φορές σε μία καρικατούρα, πῆραν μία ἐκτροπή. Ἔτσι, ἡ ἐργασία, στις διαστάσεις πού ὁ Θεός τήν εὐλόγησε, ξέρετε τί ἔγινε ἔξω ἀπό τόν Παράδεισο; ἔγινε δουλεία!... αὐτό πού λέμε καί στή γλώσσα μας· δουλειά! Καί μάλιστα δέν λέμε τώρα πιά ἐργασία, ἀλλά, θέλοντας να κάνουμε δῆθεν πιό ἁπλή τή γλώσσα μας, νά τή φτωχύνουμε δηλαδή στην πραγματικότητα καί ὄχι νά τήν κάνουμε πιό ἁπλή, λέμε· ἡ δουλειά μου, ἡ δουλειά... δέν λέμε ἡ ἐργασία.

   Εἶναι ὑποτιμητικό νά λέμε δουλειά, γιατί θυμίζει την δουλεία· κατεβάζουμε τον τόνο, τόν βάζουμε στη λήγουσα, καί τό κάνουμε δουλειά. Εἶναι ἡ δουλεία· καί δουλεία σημαίνει σκλαβιά!

   Πράγματι, ὅταν ὁ Θεός εἶπε στον Αδάμ μέ κόπο καί μέ ιδρώτα θα τρῶς τό ψωμί σου, (Βλ. Γέν. 3, 19.) ἡ ἐργασία μεταβλήθηκε σε δουλεία. Καί δυστυχῶς σήμερα με αυτή τήν Έννοια βλέπουμε τήν ἐργασία μας, ἐνῶ θά ἔπρεπε νά τή βλέπουμε σαν μιά αληθινή εὐλογία τοῦ Θεοῦ, μιά εὐλογία ἡ ὁποία δέν θά εἶχε τίποτα ἄλλο παρά νά μᾶς βελτιώσει καί τή σωματική μας καί τήν πνευματική μας κατάσταση.

   Πέστε σ' ἕναν ἄνθρωπο νά μή δουλέψει ποτέ, νά μή κινήσει τα χέρια του... Δέν θά ὑπῆρχε μεγαλύτερη καταδίκη από αυτό! Εἶναι φοβερό πράγμα. Φοβερό! Ὁ ἄνθρωπος θέλει νά κινεῖται· ἡ δομή τῶν μελῶν τοῦ σώματός του εἶναι γιά νά ἐργάζεται. Ἔτσι φτιάχτηκε· γιά νά ἐργάζεται. Μέ τή διαφορά μόνο πώς ἡ ἐργασία στον Παράδεισο ἦταν ἄκοπη, εὐχάριστη –ὄχι βιοποριστική, ὄχι δουλεία, ὅπως σᾶς ἐξήγησα- καί ψυχαγωγική. Ὅπως τά μικρά παιδιά ἐργάζονται παίζοντας, ἔτσι καί ὁ Ἀδάμ ἐργαζόταν, καί αὐτή ἡ ἐργασία ἦταν μία διασκέδαση.

   Βέβαια, δέν μοῦ ἀρέσει ἡ λέξη διασκέδαση, γιατί διασκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω· καί ὁ Ἀδάμ δέν διασκόρπιζε τόν χρόνο του, οὔτε τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς του, ὅπως ἐμεῖς σήμερα δια-σκεδάζουμε (ἀπό τό ρήμα σκεδάννυμι) δηλαδή διασκορπίζουμε. Ὁ Ἀδάμ ἐργαζόταν· καί αὐτό σημαίνει ὅτι μέ τήν έργασία του αὐτή ἔφτανε σέ μία ψυχ-αγωγία, σέ μία ἀγωγή τῆς ψυχῆς, δηλαδή σέ μιά ἀνάπτυξη τῆς ψυχῆς. Καί ἄν τό θέλετε –ἐπειδή πιά δυστυχῶς κρατοῦμε μόνο τις λέξεις χωρίς τό περιεχόμενο– ἐκεῖ θά πρέπει νά ὁδηγεῖ τούς ἀνθρώπους ἡ ψυχαγωγία. Γι' αὐτό, ὅταν θέλουμε να παίξουμε ἕνα παιχνίδι ἤ νά κάνουμε κάτι ἄλλο για να ψυχαγωγηθοῦμε, θα πρέπει νά ἀναρωτηθούμε: Αυτό θά μοῦ ἀνεβάσει τήν ψυχή; θά μοῦ δώσει ἀγωγή στην ψυχή μου; ἤ μήπως θά μέ καταστρέψει;

   Βλέπετε; Καταλαβαίνετε τί κάνουμε τώρα; Μία ἀνατοποθέτηση τῶν ἐννοιῶν. Σ' αυτό τί μᾶς βοηθάει; Μά, ἁπλούστατα, τό πρότυπο Αδάμ, τό ἀρχέτυπο Αδάμ. Αλλά τό ἀρχέτυπο Αδάμ δέν τό ἔχουμε. Ἔχουμε ὅμως τό ἀρχέτυπο Χριστός. Κι ἔτσι, ὅ,τι ἔχουμε στόν Αδάμ, καλῶς· ὅ,τι δέν ἔχουμε, ανατρέχουμε στόν Ἰησοῦ Χριστό. Ὅλες αὐτές οἱ ἀναθεωρήσεις λοιπόν μᾶς βοηθοῦν νά ἔχουμε τελικά μέσα μας ἕνα πρότυπο. 

   Αλλά ποιά θά ἦταν ἡ πορεία τοῦ Ἀδάμ μέσα στόν Παράδεισο; Πῶς θά ξεκινοῦσε; Εἴπαμε ὅτι ἦταν νήπιο· θά μεγάλωνε.

   Πολύ ὡραῖα μᾶς τό λέει αὐτό ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος, σε ένα πολύ δυνατό χωρίο· σᾶς τό διαβάζω: 

   «Ἔδει δὲ τὸν ἄνθρωπον πρῶτον γενέσθαι, καὶ γενόμενον αὐξῆσαι, καὶ αὐξήσαντα ανδρωθῆναι, καὶ ἀνδρωθέντα πληθυνθῆναι, καὶ πληθυνθέντα ἐνισχύσαι, καὶ ἐνισχυθέντα δοξασθῆναι, καὶ δοξασθέντα ιδεῖν τὸν ἑαυτοῦ Δεσπότην.» (Κατὰ Αἱρέσεων, Ἔλεγχος καὶ Ἀνατροπὴ τῆς Ψευδωνύμου Γνώσεως, Βιβλίο 40, PG 7, 1108CD.)

   Δηλαδή. Ἔπρεπε ὁ ἄνθρωπος πρῶτα να δημιουργηθεῖ· καί ὅταν θά δημιουργεῖτο, να αυξηθεῖ· καί αὐξανόμενος, νά ἀνδρωθεῖ, να ωριμάσει στην ηλικία· καί ὅταν ἀνδρωθεῖ, νά πληθυνθεί, να αναπτυχθεί έσωτερικά· καί ὅταν πληθυνθεῖ, νά ἐνισχυθεῖ· καί ὅταν ένισχυθεῖ, νά δοξασθεῖ· καί ὅταν δοξασθεῖ, νὰ δεῖ τὸν Δεσπότη του.

   Προσέξτε: δέν εἶπε ὁ Θεός «αὐξάνεσθε»; δέν εἶπε «καὶ πληθύνεσθε»; Το «αὐξάνεσθε» αναφέρεται στην ὡρίμανση τοῦ ἀνθρώπου ἡλικιακά. Το «πληθυνθήναι» ὅμως δέν ἀναφέρεται στο θέμα να κάνει παιδιά· διότι ὁ Ἀδάμ μπορεῖ νά μήν ἔπεφτε, καί ὁ Θεός βέβαια θα το γνώριζε αυτό. Τόν ἔκανε τελικά όπως τόν ἔκανε για  να μπορεῖ νά κάνει παιδιά. Δέν σημαίνει ὅτι οπωσδήποτε θά τόν ἔκανε ἔτσι· ὄχι. Τό ἔχουμε καί ἄλλοτε πει πώς τό θέμα γάμος εἶναι σχῆμα τοῦ κόσμου τούτου. Θά εἰσερχόταν ὁ θάνατος· καί ὁ Θεός, γιά νά μή άπωλεσθεῖ τό ἀνθρώπινο γένος, δημιούργησε τους πρωτοπλάστους μέ τή δυνατότητα νά ἀφήσουν ἀπογόνους. (Βλ. Α΄ Κορ. 7, 39. Ματθ. 22, 30-32. Ομοίως βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 150, ἔκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2018,)

   Αλλά τό «πληθυνθῆναι ἐδῶ ἀναφέρεται σε κάτι ἄλλο· ἀναφέρεται στήν ἀξιοποίηση τοῦ κατ' εἰκόνα καί τοῦ καθ᾽ ὁμοίωσιν. Δηλαδή νά πληθυνθεῖ, νά ἀναπτυχθεῖ ὁ ἄνθρωπος, να μπορεῖ μέσα του να αυξήσει αὐτά τά χαρακτηριστικά, καί τότε νά ἐνισχυθεῖ, δηλαδή νά δικαιώσει τις προοπτικές του στό νά γίνει ἅγιος· καί ὅταν θά ἔφθανε να γίνει ἅγιος, τότε να δοξασθεῖ, δηλαδή νά θεωθεῖ, καί στό τέλος νά δεῖ τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ. (Βλ. ύποσημ. 21, σελ. 166.)

   Αὐτή θά ἔπρεπε νά ἦταν ἡ πορεία τοῦ Ἀδάμ μέσα στον Παράδεισο.

   Ξέρετε ὅμως κάτι; ἡ ἴδια πορεία ἰσχύει και για μᾶς. Τό καταπληκτικό εἶναι ὅτι ὁ Θεός δέν ἀλλάζει ἐκεῖνο πού θέτει. Στόν Ἀδάμ, ἐπί παραδείγματι, είπε: Δέν θά φᾶτε ἀπό τόν καρπό αὐτόν. Ὁ Ἀδάμ τί ἔπρεπε να κάνει; Να πιστέψει. Ὁ Θεός καί σ' ἐμᾶς πάλι λέει: Θα πιστέψεις γιά νά σωθεῖς. Τώρα ὅμως σέ τί; Σ' ἕναν νέο καρπό τῆς ζωῆς· ὄχι του δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, ἀλλά τῆς ζωῆς. (Βλ.. Μάθημα 30ο, υποσημ. 37. Ἡ εἰκόνα τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς Επανέρχεται στην Αποκάλυψη (22, 4). Αναμφίβολα πρόκειται για συμβολισμό. Στην Αποκάλυψη άλλωστε –πού ἔχει ικανή αντιστοιχία μέ τή Γένεση– επαναλαμβάνονται πολλές από τις εικόνες τῆς Παλαιάς Διαθήκης, βρίσκοντας πιά τήν τελική τους πραγμάτωση.)

   Θά δοῦμε προσεχῶς ὅτι στον Παράδεισο ὑπῆρξαν δύο δένδρα· ἕνα τῆς ζωῆς καί ἕνα τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Καί ποιό εἶναι τό δένδρο τῆς ζωῆς; ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Πρέπει να πιστέψουμε στόν Ἰησοῦ Χριστό. Τότε στους πρωτοπλάστους ὁ Θεός εἶπε: Από τόν καρπό αὐτόν μή φᾶτε. Σήμερα ὅμως μᾶς λέει: Από τόν καρπό τοῦ ἄλλου δένδρου, τῆς ζωῆς, πρέπει να φάτε, δηλαδή πρέπει να κοινωνεῖτε. (Βλ. Ιωάν. 6, 53-54.) Ἐμεῖς δέν κοινωνούμε. Τί κάνουμε δηλαδή; Δέν πιστεύουμε. Μά δέν θα ζήσουμε στήν αἰωνιότητα ἐάν δέν κοινωνοῦμε. Δέν το πιστεύουμε;

   Βλέπετε, ὁ Θεός δέν παραιτεῖται· ὅ,τι ἔθεσε ὡς τρόπο, ὡς ὁδό, ὡς μέσο, ἐπιμένει σ' αυτό πάντοτε. 

   Ἔτσι καί ἐδῶ λοιπόν ὁ Θεός δίνει πάντα τό ἴδιο διάγραμμα. Ὅπως καταλαβαίνετε, ἐκεῖνο τό «πληθυνθῆναι, πού εἴπαμε δέν σημαίνει ὅτι πρέπει νά κάνει κανείς παιδιά γιά νά σωθεῖ. Άρα έχει άλλη σημασία, καί εἶναι αὐτή ἀκριβῶς πού σᾶς ἐξήγησα,

   Ὁ Ἀδάμ πλάστηκε χωρίς ἁμαρτία, αναμάρτητος, χωρίς ἐλλείψεις, για να μπορέσει να προκόψει εύκολα.

   Ἡ ἀρετή, παιδιά, είναι πολύ εύκολη στον άνθρωπο. Ξέρετε γιατί; διότι ἡ φύση του εἶναι τέτοια πού θα μποροῦσε θαυμάσια να προκόψει στην αρετή. Παρεκτράπηκε ὅμως ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου, καί σήμερα είναι δύσκολη ἡ ἀρετή. Αὐτό εἶναι ὅλο. Κατά τα άλλα, από πλευρᾶς δομῆς μας, είναι εύκολο.

   Πρῶτα-πρῶτα ὑπάρχει η έλξη· ή έλξη του καλού· ὁ Θεός δηλαδή μᾶς ἕλκει. Εἶναι ἕνα στοιχείο που το ἔβαλε μέσα στόν κάθε ἄνθρωπο· γι' αὐτό ὁ ἄνθρωπος ἀναζητᾶ τόν Θεό. Εἶναι ὁ μεγάλος Μαγνήτης, που έλεκει τόν σίδηρο, τόν ἄνθρωπο. Καί ὑπάρχουν αυτές, θα λέγαμε, οἱ δυναμικές γραμμές από τον μεγάλο Μαγνήτη, αὐτό τό μαγνητικό πεδίο, πού ανά πάσα στιγμή μας περιβάλλει καί μᾶς ἕλκει· ἕλκει ὅλα τά δημιουργήματα καί τόν ἄνθρωπο ·κατ' ἐξοχήν τόν ἄνθρωπο.

   Ὅταν ὅμως ὁ ἄνθρωπος ἀποδεικνύεται ὄχι σίδηρος αλλά χαλκός, δηλαδή ένα διαμαγνητικό υλικό, καί φεύγει ἀπό τόν χῶρο τῶν μαγνητικών γραμμών, τῆς μαγνητικῆς ἕλξεως του μεγάλου Μαγνήτου, αυτό σημαίνει ὅτι ἔπαθε μία διαστροφή. Δέν εἶναι περίεργο;

   Λέει στους Εβραίους ὁ Θεός, στην Παλαιά Διαθήκη: Εγώ σέ ἔφτιαξα ἄμπελον Σωρήχ (εἶναι ἕνα εἶδος ἀμπελιοῦ πολύ καλής ποιότητος)· πῶς ὅμως ἐσύ μεταβλήθηκες σέ ἄμπελο Σοδόμων και Γομόρρας;... (Βλ. Δευτ. 32, 32. Ησ. 5, 2.)

   Εγώ ἔτσι σέ ἔφτιαξα· πῶς ἐσύ ἔγινες κάτι ἄλλο;... Περίεργο πράγμα!... πολύ περίεργο!...

   Ὥστε λοιπόν οἱ διαστροφές πού ἔχουμε μέσα μας δέν εἶναι ἀπό τόν Θεό· οἱ διαστροφές εἶναι δικές μας. Ἔχουμε διαστραφεῖ σέ βαθμό πού πιά δέν μποροῦμε νά ἑλκυσθοῦμε ἀπό τόν Θεό, καί φθάνουμε να λέμε δέν θέλω ἤ δέν μπορῶ. Ἔχουμε πάθει πολύ μεγάλη διαστροφή! Γι' αυτό καί σᾶς εἶπα ὅτι ἡ ἀρετή θά ἦταν εὔκολη, ἄν δέν διαστρεφόταν ἡ φύση μας.

   Ὁ Χριστός ὅμως εἶπε τοῦτο· ὅτι ἡ ὁδός πρός τήν ζωή εἶναι στενή και τεθλιμμένη, καί ἡ πύλη πού ὁδηγεῖ στή ζωή εἶναι στενή. (Βλ. Ματθ. 7, 14.) Γιατί τό εἶπε αὐτό; Δέν εἶχε ὑπόψη Του τόν παλαιό Αδάμ μέσα στόν Παράδεισο, ἀλλά τούς ξεπεσμένους, τούς πεπτωκότες ἀπογόνους του. Καί ἐπειδή γνωρίζει ὅτι ἔχουμε πάθει αὐτήν τή διαστροφή, ζητᾶ τήν ἐπιστροφή μας. Αλλά τί πρέπει να κάνουμε γιά νά ξαναγυρίσουμε στήν ἕλξη προς τόν Θεό; Θά πρέπει να πιέσουμε τόν ἑαυτό μας, πρέπει νά ἀγωνιστοῦμε. Γι' αυτό λέει «ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν βιάζεται, καὶ βιασταὶ ἁρπάζουσιν αὐτήν» (Ματθ. 11, 12. Λουκᾶ 16, 16.).

   Ὅπως καταλαβαίνετε λοιπόν, παιδιά, εἶναι ἀνάγκη κάπως ἔτσι νά ἀρχίσουμε νά ἀντιλαμβανόμαστε τόν Ἀδάμ πρό τῆς πτώσεως.

   Αλλά, ὅπως βλέπετε, τό θέμα εἶναι μεγάλο, ἀκόμη δέν τελείωσε· ὑπάρχουν καί ἄλλα στοιχεῖα πού εἶχε ὁ Αδάμ μέσα στόν Παράδεισο, καί πού τόν ἔκαναν ἐξαίσιο... ἐξαίσιο! Θά δεῖτε ὅτι ὁ Ἀδάμ δέν ἦταν γυμνός. Διότι ὅταν τόν ρώτησε ὁ Θεός Καί ποιός σοῦ εἶπε ὅτι εἶσαι γυμνός; Ποιός σοῦ τό εἶπε;... Εγώ δέν σ᾽ ἔκανα γυμνό! (Γέν. 3,11), συμπεραίνουμε πώς δέν ἦταν γυμνός. Μά γυμνός ἦταν! Ὄχι, δέν ἦταν γυμνός ὁ Ἀδάμ· εἶχε ἔνδυμα, ἔνδοξο, καταπληκτικό, σπουδαῖο!

   Ὥστε λοιπόν ὁ Ἀδάμ εἶχε καί ἄλλα γνωρίσματα, παιδιά, τά ὑπόλοιπα γνωρίσματά του, πρῶτα ὁ Θεός, θά τά δοῦμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή.

Κυριακή 13 Νοεμβρίου 1983

31η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.