Τό δένδρο τῆς ζωῆς.

†.Τήν περασμένη φορά, στο τελευταῖο μας μάθημα, εἴδαμε, παιδιά, τί ἦταν τό δένδρο τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ. Καί ὅτι αὐτή ἡ γνώση θά ἐρχόταν στούς πρωτοπλάστους τόν κατάλληλο καιρό γι' αὐτούς. Αλλά επειδή ἔκαναν ἄκαιρη χρήση, ἑπόμενο ἦταν να πάθουν ὅ,τι ἔπαθαν.

   Φυσικά, το κύριο σημεῖο τῆς ἁμαρτίας τῶν πρωτοπλάστων, ὅπως θά δοῦμε στη συνέχεια, ἦταν ἡ αὐτονομία, ἦταν ἡ παρακοή, πού ἔκαναν ἐξαιτίας τῆς αὐτονομίας τους. Ἤθελαν δηλαδή νά ἔχουν μία χειραφέτηση ἀπό τόν Θεό· δέν ἤθελαν νά εἶναι κάτω ἀπό τήν πρόνοια, τήν διακυβέρνηση καί τή φροντίδα τοῦ Θεοῦ.

   Εἶναι ἐκεῖνο πού δυστυχῶς παρουσιάζεται πάντοτε στόν ἄνθρωπο, ἰδίως στον νέο ἄνθρωπο. Αυτό, τό προπατορικό ἁμάρτημα, πραγματικά κυλᾶ μέσα στούς ἀνθρώπους. Κι ἐνῶ κατηγοροῦμε τους πρωτοπλάστους καί ἀποροῦμε, μά πῶς δέν τό ἀντιλήφθηκαν ὅτι ἦταν ἁμάρτημα; ὅμως κι ἐμεῖς τό ἐπαναλαμβάνουμε. Θά τό δοῦμε ὅμως ἀργότερα αὐτό, ὅταν θά ἔχει σημειωθεῖ ἡ πτώση τῶν πρωτοπλάστων.

   Τώρα θα πρέπει νά δοῦμε τί ἦταν τό δένδρο τῆς ζωῆς.

   Ἡ Ἁγία Γραφή λέει ὅτι ὁ Θεός φύτεψε στο μέσον τοῦ Παραδείσου τό δένδρο τῆς ζωῆς καί τό δένδρο τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ. Τί ἦταν λοιπόν αυτό το δένδρο τῆς ζωῆς;

   Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέει: «Ξύλον μὲν ζωῆς τὴν ἐκ πάντων τῶν αἰσθητῶν ἐγγινομένην θειοτέραν ἔννοιαν, καὶ τὴν δι' αὐτῶν ἐπὶ τὸν ἁπάντων γενεσιουργόν τε, καὶ δημιουργὸν καὶ αἴτιον ἀναγωγήν... μόνην τε τοῦ καλοῦ φέρων τὴν μέθεξιν... Διὰ πάντων, οἶμαι, τῶν κτισμάτων ἐπ᾿ ἐμὲ τὸν ποιητὴν ἀναβιβάσθητι, λέγων, καὶ ἕνα καρπὸν ἐκ πάντων κάρπωσαι, ἐμὲ τὴν ὄντως ζωήν ... Οὕτω γὰρ ἔσῃ ἀθάνατος.» (Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Περὶ Παραδείσου, κεφ. ΚΕ', PG 94, 917BC).

   Δηλαδή: Ὡς ξύλον ζωῆς, λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, πρέπει νά ἐννοήσουμε τη βαθύτερη περί τοῦ Θεοῦ ἔννοια, πού δημιουργείται μέσα μας, ἀπ' ὅλα τά αἰσθητά, καί τήν ἀναγωγή διά μέσου αὐτῶν πρός τόν ποιητή και δημιουργό και αἴτιον ὅλων τῶν ὄντων. Καί ὅτι ὁ μοναδικός καρπός, τόν ὁποῖο τελικά ὁ ἄνθρωπος θά ἐπιθυμοῦσε νά καρπωθεῖ, πέρα καί πάνω ἀπό ὅλους τούς καρπούς του Παραδείσου, θά ἦταν αὐτός ὁ ἴδιος ὁ Θεός, ὁ Ὁποῖος δίνει τήν πραγματική ζωή. «καὶ ἕνα καρπὸν ἐκ πάντων κάρπωσαι» λέει· ἕναν καρπό θά καρπώσεις ἀπό ὅλους τούς καρπούς, «ἐμὲ τὴν ὄντως ζωήν», ἐμένα τήν πραγματική ζωή· «οὕτω γὰρ ἔσῃ ἀθάνατος», γιατί ἔτσι πραγματικά θα γίνεις ἀθάνατος.

   Δηλαδή, θα λέγαμε ὅτι τό δένδρο αυτό, ὅπως καί τό ἄλλο τό δένδρο, τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ δεν είχε τίποτε θαυματουργικές ιδιότητες· ήταν κοινό δένδρο. Το ακούσατε; Το ὑπογραμμίζω· ήταν κοινό δένδρο· δέν εἶχε κάτι το ιδιαίτερο. Ὅπως λοιπόν τό ἕνα δένδρο δέν είχε κάτι το δηλητηριώδες, ὥστε νά πάθουν κακό, να πεθάνουν (και φυσικά ὁ Ἀδάμ δέν  πέθανε ἀμέσως τρώγοντας τόν καρπό· θά τό δοῦμε αὐτό· διότι ὁ Θεός εἶπε τήν ἡμέρα πού θά φᾶτε θα πεθάνετε, ἀλλά δέν πέθαναν· καί θά δοῦμε τί εἶναι αὐτός ὁ θάνατος), ἔτσι κι ἐδῶ, δέν εἶναι ὅτι ὁ καρπός αὐτός εἶχε μέσα κάτι πού νά παρείχε τή ζωή. Δέν ήταν περιεκτικός ζωῆς· ὄχι ἦταν κοινός καρπός ἑνός δένδρου.

   Τότε ποῦ ἦταν ἡ ζωή; Μᾶς τό λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, καί σᾶς τό ἐξήγησα. Ὅπως ἐκεῖ μέ τήν παρακοή μπῆκε ὁ θάνατος, ἔτσι ἐδῶ μέ τήν ὑπακοή θά ἔμπαινε ἡ ζωή. Τό πρῶτο λοιπόν εἶναι ἡ ὑπακοή. (Επίσης βλ. ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, κεφ. 256, 9-10: «Ἔδει οὖν τὸν Ἀδὰμ διὰ τῆς ἀδιακρίτου ὑπακοῆς ἑνωθῆναι Θεῷ καὶ πλουτήσαι τῇ ἑνώσει τὴν θέωσιν ἐν καιρῷ, ὅτε ὁ φύσει Θεὸς ηυδόκει, καὶ πάντων τὴν ἀληθῆ γνωσίν τε καὶ διάκρισιν καὶ τὴν ἀπέραντον ζωήν.»)

   Ὕστερα ὁ Ἀδάμ, μέ τήν ὑπακοή πού θά ἔκανε, θά εἶχε μία ἀναγωγή. Αὐτή ἡ ἀναγωγή εἶναι πολύ σπουδαία. Ποιά εἶναι αὐτή ἡ ἀναγωγή; ὅτι ὁ ἄνθρωπος, διά τῶν κτισμάτων, θά μποροῦσε νά φθάσει πρός τόν Δημιουργό, ὁ Ὁποῖος εἶναι ὁ μοναδικός καρπός ζωής. Τό ὅτι εἶναι ὁ μοναδικός καρπός ζωής, θά τό δοῦμε στη συνέχεια τοῦ μαθήματός μας. Αλλά τώρα θά δοῦμε τήν ἀντίθετη ὄψη, διαβάζοντας το 1ο κεφάλαιο τῆς Πρός Ρωμαίους ἐπιστολῆς.

   Ἐκεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει ὅτι ὁ Θεός γίνεται γνωστός διά τῶν δημιουργημάτων Του. Αλλά οἱ ἄνθρωποι δεν θέλησαν να γνωρίσουν τον Θεό διά μέσου τῆς δημιουργίας Του, γιατί αμαυρώθηκε ἡ νόησή τους. Τα πάθη σκότισαν τό μυαλό τους σε τέτοιο βαθμό, ωστε ἔκαναν σύγχυση –προσέξτε αὐτό τό σημείο– μεταξύ Κτίστου καί κτισμάτων. Καί ἀντί νά δοῦν διά τῶν κτισμάτων τόν Κτίστη, ἔμειναν στα κτίσματα, καί λάτρεψαν αὐτά ἀντί γι' Αυτόν.

   Ακοῦστε ἕνα παράδειγμα, πού εἶναι μάλιστα βασικό καί θεμελιῶδες· εἶναι γιά τόν ἥλιο. Ὁ ἥλιος εἶναι ἕνα σῶμα διάπυρο. Βέβαια δέν μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι οἱ ἀρχαῖοι γνώριζαν ἀκριβῶς τί εἶναι ὁ ἥλιος, ἀλλά δέν εἶναι καί πολύ δύσκολο να σκεφθεῖ κανείς ὅτι ὁ ἥλιος δέν μπορεῖ νά εἶναι θεός, απλούστατα γιατί ὁ ἥλιος παρέχει μία θερμότητα, εἶναι ἕνα διάπυρο σῶμα, εἶναι μιά φωτιά· μιά φωτιά μάλιστα σε χιλιάδες βαθμούς.

   Ἔτσι, θά ἔπρεπε οἱ ἄνθρωποι να πουν: Αὐτό τό πράγμα, αὐτό τό ἀντικείμενο που λέγεται ἥλιος, ποιός τό ἔφτιαξε; Ἐκεῖνος πού τό ἔφτιαξε πρέπει νά εἶναι πολύ ανώτερος ἀπό τόν ἥλιο. Καί ἔτσι, διά τοῦ ἡλίου, διά τοῦ κτίσματος, νά ἀναχθοῦν, νά ἀνεβοῦν στόν Δημιουργό,

   Αλλά τί ἔκαναν; Εἶπαν ὅτι ὁ ἥλιος εἶναι θεός!... γιατί –όπως τόν βλέπουμε να μεσουρανεῖ, ἰδίως κατά το θερινό ηλιοστάσιο, πού ἔχουμε πολλή ηλιοφάνεια καί ὁ ἥλιος εἶναι ψηλά, στο βορειότερο σημείο τοῦ οὐρανοῦ– τότε ἔχουμε πολλή καρποφορία πάνω στή γῆ, Ὥστε λοιπόν ἐκεῖνος πού παρέχει τή ζωή ἐπί τῆς γῆς εἶναι ὁ ἥλιος· ἐλᾶτε λοιπόν νά τόν λατρεύσουμε!...

   Θά σᾶς ἔλεγα πώς ὅλες οἱ εἰδωλολατρικές θρησκεῖες ἔχουν ὡς κεντρική λατρεία τόν ἥλιο. Ὅλες. Έμεῖς οἱ Ἕλληνες λατρέψαμε τόν ἥλιο στο πρόσωπο τοῦ θεοῦ Ἀπόλλωνος.

   Βεβαίως δέν εἶναι μόνο ὁ ἥλιος· εἶναι καί ἡ γῆ, ἡ ὁποία γονιμοποιεῖται ἀπό τόν ἥλιο. 

   Καί δέν εἶναι χωρίς σημασία τό ὅτι ὁ ἥλιος φέρεται μέ ἀρσενικό ὄνομα καί ἡ γῆ φέρεται μέ θηλυκό ὄνομα. Δέν είναι χωρίς σημασία ὅτι ὁ Ἀπόλλων εἶναι ἀρσενικοῦ γένους καί ἡ Δήμητρα εἶναι θηλυκού γένους. Ακριβῶς ἀντίστοιχο εἶναι στήν Αἴγυπτο. Εἶναι ὁ Ὄσιρις, πού ἀντιστοιχεῖ μέ τόν δικό μας τόν Απόλλωνα, τόν Ἥλιο, καί ἡ Ἴσις, πού ἀντιστοιχεῖ μέ τή δική μας τή Δήμητρα, πού εἶναι ἡ θεά Γη. Καί τώρα ὁ Ἥλιος γονιμοποιεῖ τή Γῆ· δηλαδή εἶναι ἕνα ζεῦγος. Οἱ ἄνθρωποι ἔβλεπαν τή γονιμότητα πάντοτε στη σύμπλεξη ἑνός ζεύγους, ἔστω καί ἄν αὐτό λέγεται Ἥλιος καί Γῆ. Ἄρα γι' αὐτούς αὐτό ἦταν ἡ θεότητα. Καί λάτρεψαν τόν ἥλιο καί λάτρεψαν τή γῆ!... 

   Εἶναι δέ χαρακτηριστικό τό ὅραμα πού ἔδειξε ὁ  Θεός στον προφήτη Ιεζεκιήλ, ὅταν ἦταν στη Βαβυλώνα, γιά τό τί λατρεύουν στά Ἱεροσόλυμα οἱ ἄρχοντες! Καί ἀφοῦ τοῦ ἔδειξε πολλά ἐκεῖ, πῶς θυμιάζουν τά εἰδωλολατρικά σύμβολα καί λοιπά, τοῦ ἔδειξε καί τούς ἄρχοντες νά ἔχουν τά ὀπίσθιά τους πρός τόν ναό τοῦ Σολομῶντος, να κοιτάζουν τόν ἥλιο καί νά τόν λατρεύουν (εἶναι μία από τις δράσεις και αυτή). Υιέ ἀνθρώπου, λέει ὁ Θεός στον προφήτη, βλέπεις;... βλέπεις τί κάνουν;... (Βλ. Ιεζ. 8, 8-18)

   Ὀργίζεται ὁ Θεός, γιατί ὁ ἄνθρωπος δέν κατάφερε να κάνει αὐτήν τήν ἀναγωγή, ν' ἀνεβεῖ ἀπό τά κτίσματα πρός τόν Δημιουργό. Γιατί; διότι δοκίμασε από τόν καρπό τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ, καί ἔπεσε.

   Ποιό εἶναι λοιπόν τό δένδρο τῆς ζωῆς; Να φθάσει ὁ ἄνθρωπος να γνωρίσει τον Δημιουργό του. Και τότε θά ἔχει τήν μέθεξιν. Μέθεξις εἶναι ἀπό τό ρῆμα μετέχω. Ὅπως θα ξέρετε, στον μέλλοντα τό ρῆμα ἔχω γίνεται έξω καί παίρνει δασεία. (Αρα χρειάζεται ἡ δασεία να την ξέρουμε... χρειάζεται!) Ἔτσι λοιπόν ή πρόθεση μετά γίνεται μεθ- καί λέμε μέθεξις.  Ὄχι μέτεξις, ἀλλά μέθεξις, πού σημαίνει μετοχή. Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος θά εἶχε μέθεξη μέ τόν Θεό, μετοχή μέ τόν Θεό, καί ἔτσι θά εἶχε τή ζωή, τήν αἰώνια ζωή. (Βλ. ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου Πίστεως, κεφ. 256, 1: «ξύλον μὲν ζωῆς ἡ μετοχὴ τοῦ Θεοῦ». Ὅπως παρατηροῦν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, καί εἰδικότερα ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὁ Θεός είναι καί παραμένει κατά τήν οὐσίαν Του υπερβατικός καί ἀμέθεκτος οὔτε οἱ ἄνθρωποι οὔτε οἱ ἄγγελοι δύνανται να γνωρίσουν τήν οὐσίαν τουἤ νά μεθέξουν αὐτῆς. Παρά ταῦτα ὅμως ὁ Θεός διατηρεῖ τήνπραγματικήν καί ἄμεσον σχέσιν μετά τοῦ κόσμου διά τῆς φυσικῆς του ἐνεργείας, ἡ ὁποία, ὡς ἀπαύγασμα τῆς ἀκτίστου θείας ουσίας, εἶναι ἐπίσης ἄκτιστος. (Γεωργίου Μαντζαρίδου, Η περί θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου διδασκαλία Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Θεσσαλονίκη 1963, σ. 103)

   Αὐτήν τή μέθεξη τήν ἔχασε ὁριστικά ὁ ἄνθρωπος; Ὄχι· θά τό δεῖτε στη συνέχεια, καί θά καταλάβετε καλύτερα τί σημαίνει δένδρον τῆς ζωῆς. Ἐγώ ἁπλῶς σᾶς ἔκανα μιά ἀνάλυση, με βάση ἐκεῖνα πού μᾶς λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός.

   Το ευτύχημα εἶναι ὅτι ὅταν ὁ Ἀδάμ παρέβη τελικά τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ –γιατί τώρα ἐξετάζουμε τά δύο δένδρα μόνα τους– καί οἱ πρωτόπλαστοι ἐκδιώχθηκαν τοῦ Παραδείσου, ὁ Θεός ἔδωσε ἐντολή να κλειστεῖ ὁ δρόμος πρός τό δένδρο τῆς ζωῆς –θά δοῦμε τί εἶναι αὐτός ὁ δρόμος– γιά νά μήν ἁπλώσει το χέρι του ὁ 'Αδάμ καί φάει, καί τό κακό γίνει ἀθάνατο. Ποιό κακό; Τό κακό πού ἤδη ἔγινε τῆς ἀποστασίας, τῆς αὐτονομίας, τῆς παρακοῆς. Γιατί, ἀλλιῶς, ὁ ἄνθρωπος θά ἔμενε ἀθάνατος μέσα στο κακό.

   Ἄρα λοιπόν ὁ θάνατος είχε διπλό χαρακτήρα. Βεβαίως πρῶτα πρῶτα θά ποῦμε ὅτι δέν τόν ἔκανε ὁ Θεός τόν θάνατο. (Βλ. Σοφ. Σολ. 1, 13: «ὁ Θεὸς θάνατον οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ τέρπεται ἐπ' ἀπωλεία ζώντων») Αλλά αυτό ήταν μία τιμωρία καί ταυτοχρόνως μία εὐεργεσία.

   Κατά κανόνα, μιά τιμωρία εἶναι εὐεργεσία. Διότι ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς τιμωρίας; τί διάσταση παίρνει ἡ τιμωρία; διάσταση ἐκδικήσεως ἢ παιδαγωγήσεως; Ἄν, ἐπί παραδείγματι, ἡ πολιτεία ἕναν πού ἔκανε ἕνα κακό τόν βάζει στή φυλακή, τόν βάζει γιά νά τόν ἐκδικηθεῖ, νά αἰσθανθεί δηλαδή ή κοινωνία μιά ἱκανοποίηση, ὅτι αὐτός ἐπιτέλους τιμωρεῖται, ἄσ' τον ἐκεῖ νά λιώνει; ἢ τόν βάζει στη φυλακή γιά νά παιδαγωγηθεῖ καί νά μήν τό ξανακάνει; Εἶναι τό δεύτερο. Κι ἄν στά ἀνθρώπινα συστήματα υπάρχουν ατέλειες, αναμφισβήτητα, ὁ Θεός ὅμως ποτέ δέν ἔχει ἀτέλειες, ποτέ δέν κάνει λάθη! Ὁ Θεός ὅταν παιδαγωγεί, πάντα ἀποβλέπει σέ ἕνα καλό· δέν εἶναι ἀτελής ὁ Θεός.

   Ὁ Θεός λοιπόν ἤθελε να παιδαγωγήσει. Ο θάνατος μπαίνει ὡς παιδαγωγία, γιά νά μή γίνει το κακό ἀθάνατο, νά μήν εἶναι ὁ ἄνθρωπος αἰωνίως στο κακό. (Ὁ ἱερός Χρυσόστομος παρατηρεῖ: «Εἰ γὰρ καὶ ἐξ ἁμαρτίας ὁ θάνατος εἰσενήνεκται, ἀλλ᾽ ὅμως εἰς εὐεργεσίαν ἡμῶν ὁ Θεὸς ἐν χαρίσατο» (Εἰς τὸν ΡΙΔ΄ Ψαλμόν, ΕΠΕ 6, 528-530), προφανώς ἵνα μὴ τὸ κακὸν ἀθάνατον γένηται. Ο Θεοδώρητος Κύρου, στο PG 80, ερώτ. Μ΄, 141C, λέει: «Μεταλαβεῖν δὲ αὐτὸν τοῦ καρποῦ τοῦ ξύλου τῆς ζωῆς διεκώλυσεν· οὐ φθονῶν αὐτῷ τῆς ἀθανάτου ζωῆς, ἀλλὰ τῆς ἁμαρτίας ἐπέχων τὸν δρόμον. Ιατρεία τοίνυν ὁ θάνατος· οὐ τιμωρία. Ἐπέχει γὰρ τῆς ἁμαρτίας τὴν ὁρμήν· ὁ γὰρ ἀποθανών, φησί δεδικαίωται ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας» (Ρωμ. 6,7). Οδέ ἅγιος Επιφάνιος Κύπρου τό αἰτιολογεί: «Ὥσπερ οὖν ἀλεξιφαρμάκου τρόπον ὑπὸ τοῦ ἀλεξητῆρος ἡμῶν, καὶ ἀληθῶς ἰατροῦ Θεοῦ πρὸς ἐκρίζωσιν τῆς ἁμαρτίας παρελήφθη ὁ θάνατος, καὶ ἀφανισμόν, ἵνα μὴ διαιωνίζον ἐν ἡμῖν εἴη τὸ κακὸν ἀθάνατον, ἅτε ἐν ἀθανάτοις ἀνατείλαν· αὐτοὶ δὲ λελωβημένοι, καὶ ἐκστάντες νοσούντων τρόπον τῆς οἰκείας ἀρετῆς, ἐπὶ πολὺ διατρίβωμεν, ἅτε ἐν ὑφεστηκόσιν ἀεὶ καὶ ἀθανάτοις σώμασι τὴν κατὰ τὸ ἁμάρτημα μεγάλην τρέφοντες νόσον. Διὸ δὴ καλῶς ταύτην πρὸς ἄμφω σωτηρίαν καὶ ψυχῆς καὶ σώματος φαρμακευτικῆς τρόπον καθάρσεως τὸν θάνατον ὁ Θεὸς εὔρατο, ἵνα πανάμωμοι καὶ ἀσινεῖς οὐτως ἐξεργασθῶμεν.» (Κατὰ Ωριγένους, ΚϚ', PG 41, 1112BC).Ἔρχεται ὁ θάνατος, τιμωρεῖται ὁ ἄνθρωπος, για να γίνει μία καινούργια δημιουργία, ὅπως τή βλέπουμε στο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

   Ὥστε πῶς διορθώθηκε το κακό; Σας τό εἶπα ἤδη· διορθώθηκε μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ.

   Ὅταν ὁ Θεός μιλάει ἐδῶ στή Γένεση, καί παντοῦ στήν Παλαιά Διαθήκη, ποιός εἶναι; ποιό πρόσωπο τῆς Αγίας Τριάδος εἶναι; Είναι το δεύτερο πρόσωπο· είναι ὁ Υἱός· Αὐτός μιλάει. (Ηδη ἀπό τούς πρώτους στίχους τῆς Γενέσεως υποδηλώνεται ὁ Ἅγιος Τριαδικός Θεός, όπως λέει ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος Λυῶνος: «...τοῦ μὲν Πατρὸς εὐδοκοῦντος καὶ κελεύοντος, τοῦ δὲ Υἱοῦ πράσσοντος καὶ δημιουργοῦντος, τοῦ δὲ Πνεύματος τρέφοντας καὶ αύξοντος» (Κατὰ Αἱρέσεων, 4, PG 7, 1108BC). Ο δέ Θεόφιλος Αντιοχείας ὑποστηρίζει πως στην Παλαιά Διαθήκη ἐνεργοῦσε ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ: «Ὁ μὲν Θεὸς καὶ Πατὴρ τῶν ὅλων ἀχώρητός ἐστιν καὶ ἐν τόπῳ οὐχ εὑρίσκεται· ὁ δὲ λόγος αὐτοῦ, δι' ού τὰ πάντα πεποίηκεν, ἀναλαμβάνων τὸ πρόσωπον τοῦ Πατρὸς καὶ Κυρίου τῶν ὅλων, οὗτος παρεγένετο εἰς τὸν παράδεισον ἐν προσώπῳ τοῦ Θεοῦ καὶ ὡμίλει τῷ Ἀδάμ. Καὶ γὰρ αὐτὴ ἡ θεία Γραφὴ διδάσκει ἡμᾶς τὸν Ἀδὰμ λέγοντα τῆς φωνῆς ἀκηκοέναι. Φωνὴ δὲ τί ἄλλο ἐστὶν ἀλλ᾽ ἢ ὁ Λόγος ὁ τοῦ Θεοῦ, ὅς ἐστιν καὶ Υἱὸς αὐτοῦ; Ὅθεν διδάσκουσιν ἡμᾶς αἱ ἅγιαι Γραφαί, καὶ πάντες οἱ πνευματοφόροι, ἐξ ὧν Ἰωάννης λέγει· Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, δεικνὺς ὅτι ἐν πρώτοις μόνος ἦν ὁ Θεὸς καὶ ἐν αὐτῷ ὁ Λόγος» (Πρὸς Αὐτόλυκον, PG 6, 1088ΑΒ). Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Α΄, Μάθημα 30, ἔκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2017) Ἐκεῖνος λοιπόν πού ἔδινε τίς δημιουργικές εντολές, ἐκεῖνος πού μιλούσε στον Παράδεισο μέ τούς πρωτοπλάστους, ἤ ὅ,τι ἄλλο ἐνεργοῦσε, θά ἐρχόταν κάποια στιγμή πού ὁ ἴδιος θά γινόταν ἄνθρωπος καί θά συναναστρεφόταν τόν ἄνθρωπο. Αὐτό εἶναι ἀκατανόητο. Καί ὄχι μόνο θά ἐρχόταν κάποια στιγμή καί θά ἔβρισκε κάποιους απογόνους τοῦ Ἀδάμ ἐπάνω στή γῆ, ἀλλά καί κάτι περισσότερο· θα κατέβαινε καί στόν Ἅδη! 

   Ένα ὡραῖο τροπάριο τῶν Ἐγκωμίων τοῦ Μεγάλου Σαββάτου λέει ότι κατέβηκε μέχρι τόν Ἅδη για να συναντήσει ἐκεῖ τόν Ἀδάμ! (Στάσις Α΄: «Ἐπὶ γῆς κατῆλθες, ἵνα σώσῃς Αδάμ· καὶ ἐν γῇ μὴ εὑρηκὼς τοῦτον Δέσποτα, μέχρις ᾅδου κατελήλυθας ζητῶν.») Διότι θά δοῦμε ὅτι τοῦ τό ὑποσχέθηκε τοῦ Ἀδάμ αὐτό· τοῦ τό ὑποσχέθηκε ὅτι θά τόν συναντήσει· καί τόν συνάντησε στον Αδη. Καί τόν πῆρε ἀπό ἐκεῖ τόν Ἀδάμ, καί τήν Εὔα, καί τούς ἔσωσε. Βέβαια. Ἔτσι, τό κακό αυτό διορθώθηκε μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ ἴδιου τοῦ Θεοῦ.

   Ἀλλά θά λέγαμε τώρα, ἐκεῖνο το δένδρο τῆς ζωῆς, στον Παράδεισο, τί νά ἀπέγινε ἄραγε;

   Μά, παιδιά, αὐτό ἦταν ἕνα κοινό δένδρο· δέν εἶχε τίποτα το ιδιαίτερο. Τώρα ὅμως αὐτό τό δένδρο έχει μεταφερθεῖ, εἶναι κάπου ἀλλοῦ. Τό δένδρον τῆς ζωῆς –προσέξτε το αὐτό– εἶναι ὁ Σταυρός!...

   Ξέρετε, σᾶς τό ἔχω καί ἄλλοτε πεῖ, ὅτι τό δένδρο στην Αγία Γραφή λέγεται ξύλον. Το ξύλον τῆς γνώσεως πονηροῦ καί καλοῦ καί τό ξύλον τῆς ζωῆς. Λοιπόν, τό ξύλον τῆς ζωῆς τώρα εἶναι ὁ τίμιος Σταυρός! Αυτός εἶναι τό δένδρο τῆς ζωῆς· ἀπό ξύλο φτιαγμένος. (Βλ. άγ. Ιωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, κεφ. ΠΔ΄, Περὶ σταυροῦ, PG 94, 1132D: «Τούτον τὸν τίμιον σταυρὸν προετύπωσε τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, τὸ ἐν παραδείσῳ ὑπὸ Θεοῦ πεφυτευμένον. Ἐπειδὴ γὰρ διὰ ξύλου ὁ θάνατος, ἔδει διὰ ξύλου δωρηθῆναι τὴν ζωὴν καὶ τὴν ἀνάστασιν.»)

   Καί ὁ καρπός του ποιός είναι άραγε; γιατί εἴδαμε ὅτι ἐμποδίστηκαν οἱ πρωτόπλαστοι να κόψουν καί νά φᾶνε ἀπό τόν καρπό ἐκεῖνον.

   Ὁ καρπός του, ὅπως ὅλοι οἱ καρποί, εἶναι ἐπάνω στο δένδρο. Εάν λοιπόν ὁ σταυρός είναι τό ξύλον τῆς ζωῆς, τότε ὁ καρπός αὐτοῦ τοῦ ξύλου ποιός είναι; Ο Ἰησοῦς Χριστός, καρφωμένος ἐπάνω στον σταυρό! (Βλ. άγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν παραβολὴν περὶ συκής, PG 59, 590: «Ξύλον ὁ σταυρός, ἄρτος τὸ σῶμα Χριστοῦ»)

   Καί τώρα πρέπει να φάμε τόν καρπό αὐτόν, γιά νά ζήσουμε. Καί ποιός εἶναι ὁ καρπός αυτός; Τό Σῶμα καί τό Αίμα τοῦ Χριστοῦ!!! (Βλ. ἁγίου Κλήμεντος Αλεξανδρέως, Στρωματεῖς, β.5, PG 8, 109BC: «... ὁ Μωυσῆς "ξύλον ζωῆς ὠνόμασεν ἐν τῷ παραδείσῳ πεφυτευμένον. Ἐν τούτῳ καὶ ὁ Λόγος ἦνθησέν τε καὶ ἐκαρποφόρησεν σὰρξ γενόμενος, καὶ τοὺς γευσαμένους τῆς χρηστότητος αὐτοῦ ἐζωοποίησεν....»)

   Σᾶς εἶπα προηγουμένως ὅτι θά δεῖτε πως δόθηκε ή λύση. Να την η λύση. Είναι καταπληκτικό. Και τώρα βλέπουμε τον Χριστό να παρέχει τον καρπό αὐτόν, τό Σώμα Του και το Αίμα Του, γιά τή ζωή τῆς ἀνθρωπότητος. Τώρα, ὅποιος θέλει μπορεί να φάει τον καρπόν αὐτόν. (Βλ. Θεοδωρήτου Κύρου, Εἰς τὸν προφήτην Ησαΐαν, κεφ. ΞΕ, PG 81, 488BC: «Γέγονε δὲ ἡμῖν ξύλον ζωῆς ὁ σωτήριος σταυρός ἐδέξατο γὰρ οἷόν τινα καρπὸν τὸ ζωοποιόν σώμα, εἰς ὅ οἱ τὰςχεῖρας ἐκτείνοντες καὶ τοῦ καρποῦ μεταλαμβάνοντες τὴν αἰώνιαν ζώσι ζωήν.»)

   Ὁ δρόμος τότε κλείστηκε· αλλά μετά ανοίχθηκε. Κι ὁ δρόμος πού κλείστηκε ήταν ὅτι μέ τόν θάνατό του ὁ Ἀδάμ δεν μπόρεσε ν' ἀνεβεῖ στόν οὐρανό.

   Τρία πράγματα ἔκλεισαν τον δρόμο. Τό πρῶτο ἦταν ἡ ἁμαρτία. Δέν μποροῦσε ὁ ἁμαρτωλός ἄνθρωπος νά ἔχει πιά μέθεξη τοῦ Θεοῦ. Το δεύτερο ήταν ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἀθάνατος, ἐνῶ ὁ ἄνθρωπος είναι θνητός. Πῶς θά ἦταν δυνατόν ποτέ ὁ ἀθάνατος Θεός νά ἔχει κοινωνία μέ τόν θνητό ἄνθρωπο; Θά πέθαινε ὁ ἄνθρωπος· ὁ Θεός θά ἔμενε. Καί τό τρίτο, ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὕλη, κτιστός, ἐνῶ ὁ Θεός εἶναι ἄκτιστος. Πῶς θά ἦταν δυνατόν νά ὑπάρχει λοιπόν μία τέτοια κοινωνία; Ο δρόμος εἶναι πραγματικά κλειστός καί ἡ δίοδός του εἶναι παντελῶς ἀδύνατη. Ποιός μπορούσε να νικήσει την ἁμαρτία, τήν ὑλική του κατασκευή καί τόν θάνατο; Κανένας.

   Λοιπόν, ἀκοῦστε. Είπε ὁ Θεός να φυλάγεται ὁ δρόμος μέ τήν πύρινη ρομφαία τῶν Χερουβείμ. Θά τό δούμε αυτό όταν θα φθάσουν στο σημεῖα ἐκεῖνο. Δεν εἶναι τό θέμα μας ἐδῶ, ἀλλά ἀκροθιγώς τώρα τό ἀναφέρω, για να ολοκληρώσω αυτό που λέμε καί νά τό δεῖτε καλύτερα. Τώρα πιά ὁ δρόμος αὐτός δέν φυλάγεται. Ξέρετε γιατί; διότι ἀνοίχτηκε μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Κυρίου. Ἀκοῦστε το.

   Ὁ Χριστός στον σταυρό Του νίκησε τήν ἁμαρτία, μέ τόν θάνατό του νίκησε τον θάνατο, καί μέ τήν ἐνανθρώπησή Του ὁ Θεός ἔγινε καί ἄνθρωπος. Ἀφοῦ λοιπόν ὁ Θεός ἔγινε καί ἄνθρωπος, ἄρα ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἔχει κοινωνία μέ τόν Θεό. Διότι δέν μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι δέν ταιριάζει ὁ ἄκτιστος Θεός μέ τόν κτιστο ἄνθρωπο, ἀφοῦ τώρα ὁ Θεός πῆρε καί τό κτιστό μέρος· ποιό; τήν ἀνθρώπινη φύση. Ὁ Χριστός ἀνέβηκε στόν οὐρανό, ἀνέβασε καί τήν ἀνθρώπινη φύση και τήν ἔβαλε στα δεξιά τοῦ Θεοῦ Πατρός στα δεξιά της Αγίας Τριάδος, ἄν τό θέλετε ἀκριβέστερα. Αυτό σημαίνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀνέβηκε στόν οὐρανό. (Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν παραβολὴν περὶ συκῆς, PG 59, 590; «Ἐπὶ τοῦτο τὸ ἱκρίον τοῦ σταυροῦ ἀναβὰς ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, καὶ τὰς χεῖρας αὐτοῦ ἐκπετάσας, καὶ τὰς ἐν τῷ ἀέρι πετομένας δυνάμεις ἐξελάσας, ἀνεμπόδιστον ἡμῖν τὴν εἰς οὐρανὸν πορείαν ηυτρέπιζε, καὶ κλίμακα μακρὰν ἡμῖν τὴν πίστιν ἀπὸ γῆς εἰς οὐρανὸν ἀνατείνας...»)

   Ποιός ἄνοιξε τον δρόμο λοιπόν; τόν ἄνοιξε ὁ Χριστός. Ἀφοῦ λοιπόν ὁ Χριστός άνοιξε τον δρόμο, με την ἐνανθρώπησή Του, τη σταύρωσή Του, τόν θάνατό Του, τήν ἀνάστασή Του, την ανάληψή Του, τώρα μπορούμε κι ἐμεῖς νά ἀκολουθήσουμε.

   Ἔρχεται λοιπόν ὁ Χριστός –τοῦ ὁποίου ὅλα αὐτά τα στοιχεῖα εἶναι κατοχυρωμένα με γεγονότα– καί μᾶς λέει: «ἐὰν μὴ φάγητε τὴν σάρκα τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ πίητε αὐτοῦ τὸ αἷμα, οὐκ ἔχετε ζωὴν ἐν ἑαυτοῖς, ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον» (Ιωάν. 6, 53). Τώρα λοιπόν προτρεπόμαστε να φᾶμε τη σάρκα Του και να πιούμε το αίμα Του, δηλαδή παρακινούμαστε να φάμε τον καρπόν τῆς ζωῆς.

   Γιατί σπεύδουμε να κοινωνήσουμε ἕναν ἄνθρωπο για τελευταία φορά πριν πεθάνει; Γι' αὐτόν τόν λόγο σπεύδουμε γιά νά πάρει τό ἐφόδιο τῆς ζωῆς καί νά ζήσει αἰωνίως. Ὁ ἴδιος ὁ Χριστός λέει: «καὶ ἐγὼ ἀναστήσω αὐτὸν ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρᾳ», διότι πῆρε ἐμένα τήν ζωή. (Ιωάν. 6, 53-54) Διότι ὁ Χριστός εἶναι ἡ πραγματική ζωή· δέν εἶναι μιά ιδέα. (Ἡ ἰδέα ἐδῶ μέ τήν ἔννοια τοῦ εἰδώλου ἑνός πραγματικοῦ ἀντικειμένου που σχηματίζεται στον νοῦ· κάθε ἀφηρημένη ἔννοια). Προσέξτε ἡ ζωή δέν εἶναι μιά ἔννοια· είναι μια πραγματικότητα. Ὅταν ζεῖ ἕνας ἄνθρωπος, λέμε ποτέ ὅτι αὐτός ἔχει τήν ἰδέα τῆς ζωῆς, ἢ ὅτι ἔχει τήν ἴδια τή ζωή; Ὁ Χριστός δέν εἶναι ὁ φορέας μιᾶς ιδέας τῆς ζωῆς· εἶναι ἡ ἴδια ἡ ζωή! Είπε: «ἐγώ εἰμι ἡ ἀνάστασις καὶ ἡ ζωή». (Ἰωάν. 11, 25. Βλ. Ἰωάν. 14, 6; «ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή») Ἔτσι, ὅταν ὁ ἄνθρωπος θά φάει τήν σάρκα Του καί θά πιεῖ τό αίμα Του, θά ἔχει τή ζωή. Καί προσθέτει: Ἐγώ αὐτόν, τήν ἐσχάτη ἡμέρα, θά τόν ἀναστήσω. Ποιά εἶναι ἡ ἐσχάτη ἡμέρα; Εἶναι ἡ ἡμέρα πού θά ξανάρθει ὁ Χριστός, είναι ἡ τελευταία ἡμέρα τῆς Ἱστορίας. Οπότε ὁ ἄθρωπος θα πάρει πίσω τό ἀναστημένο του σῶμα. Νικήθηκε ὁ θάνατος.

   Τί θά πεῖ θάνατος; χωρισμός ψυχῆς καί σώματος. Ἀλλά ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος θά εἶναι μαζί Του, νικήθηκε καί ἡ ἁμαρτία του. Οἱ ἁμαρτίες του συγχωρέθηκαν. Κι επειδή ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος, μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος να κάνει συντροφιά μέ τόν Θεό, νά ἔχει μετοχή μέ Αυτόν. Ἐγώ, ὁ ἄνθρωπος, μέ Αὐτόν, τόν Θεάνθρωπο! Διότι ὁ  Θεός δέν εἶναι ὁρατός στούς ἀνθρώπους –δέν εἶναι δυνατόν–, ἀλλά εἶναι ὅμως ὁρατός μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του.

   Νά, λοιπόν, πού ἀνοίχτηκε ὁ δρόμος, καί νά ποιό εἶναι τό δένδρο τῆς ζωῆς, καί νά ποιός εἶναι ὁ καρπός τοῦ δένδρου τῆς ζωῆς. Πράγματι εἶναι καταπληκτικό! 

   Γι' αυτό στη θεία Λειτουργία, στη μεγάλη ἐκείνη εὐχή τῆς ἁγίας Ἀναφορᾶς, λέμε μία μικρή εὐχούλα· ένα κομμάτι της είναι: «Μεμνημένοι τοίνυν τῆς σωτηρίου ταύτης ἐντολῆς...», ἐνθυμούμενοι λοιπόν τήν σωτήριο αὐτή ἐντολή... Τί εἶναι ἡ σωτήριος ἐντολή; Εἶναι ἡ ἐντολή τοῦ Σωτῆρος. Λέμε σωτήριον ἔτος· εἶναι τό ἔτος ἀπό γεννήσεως τοῦ Σωτῆρος. Ἔτσι κι ἐδῶ· ἐνθυμούμενοι λοιπόν τήν ἐντολὴ τοῦ Σωτῆρος... Ποιά έντολή; Αὐτή πού εἶπε λίγο πιο πάνω: «Λάβετε, φάγετε...»! Ακούστε: αὐτό τό «Λάβετε, φάγετε...» εἶναι ἐντολή!... 

   Ἄν σᾶς ρωτοῦσα ποιές εἶναι οἱ ἐντολές πού μποροῦμε νά βροῦμε μέσα στην Καινή Διαθήκη, θά μοῦ λέγατε ὅτι βρίσκουμε, ὑπό τήν μορφή βέβαια διαφόρων πτυχῶν, τίς δέκα ἐντολές τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Εἶναι ἀλήθεια. Οἱ δέκα ἐντολές τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης δέν καταργήθηκαν. Εἶναι ἀλήθεια. Αλλά ποιά εἶναι ἡ ἐντολή τῶν ἐντολῶν; Διαβάστε την θεία Λειτουργία, παρακαλῶ, ἤ ἀκοῦστε την προσεκτικά βρήκατε πουθενά νά λέει νά μή κλέψουμε, να μή ποῦμε ψέματα, να μή μοιχεύσουμε, νά μή πορνεύσουμε, νά μήν ἐπιθυμήσουμε ό,τι υπάρχει στον πλησίον; Τίποτα, τίποτα· δέν ὑπάρχει τίποτα ἀπ' αὐτά. Βρήκατε τίποτα ἐσεῖς στή θεία Λειτουργία; Τίποτα. Νά μήν ἐργαζόμαστε τήν ἐβδόμη ἡμέρα, νά τιμοῦμε τοὺς γονεῖς μας... Τίποτα! Τότε, ποιά εἶναι ἡ ἐντολή τῶν ἐντολῶν,

   Ἡ ἐντολή είναι να κοινωνήσουμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ!... Ἡ ἐντολή αὐτή ἀναφέρεται στην πρώτη ἐντολή του δεκαλόγου· «Αγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος σου καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας σου»  (Λουκά 10, 27. Βλ. Δευτ. 6, 5. 11, 1. Ματθ. 22, 37. Μάρκ. 12, 30). Ναί, διότι, ἀφοῦ ὁ Θεός ἀπό ἀγάπη ἔγινε ἄνθρωπος καί σοῦ προσφέρει τόν καρπό τῆς ζωῆς, τόν ἑαυτό του, ἐάν ἐσύ ἀπλώσεις τό χέρι σου καί τόν πάρεις τόν καρπό αὐτόν καί τόν φᾶς, σημαίνει ότι Τόν ἀγαπᾶς! Εάν όμως γυρίσεις τήν πλάτη σου καί πεῖς δέν θέλω τόν καρπό αὐτόν τῆς ζωῆς γιατί δέν τόν παραδέχομαι, σημαίνει ὅτι Τόν ἀρνεῖσαι. Ἄρα, παραβαίνεις τήν ἐντολή αυτή.

   Αλλά, ὅπως θά ξέρετε, ὅταν παραβούμε την πρώτη εντολή, τότε στην πραγματικότητα παραβαίνουμε καί ὅλες τίς ἄλλες ἐντολές. Δέν μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ἀγαποῦμε τοὺς γονεῖς μας, τιμοῦμε τόν πατέρα μας και τή μητέρα μας· εἶναι ἄχρηστο. Ἀκοῦστε: ἄχρηστο, ἄν δέν ἀγαποῦμε πρῶτα τόν Θεό! Γιατί; Πρῶτα εἶναι ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεό, καί μετά εἶναι ἡ ἀγάπη πρός τούς γονεῖς. Τό ἕνα εἶναι ἡ πρώτη εντολή, τό ἄλλο εἶναι ἡπέμπτη ἐντολή. Εἶναι δυνατόν ἡ ἱεραρχία τῶν ἐντολῶν νά εἶναι τυχαία; Δέν εἶναι.

   Ὥστε λοιπόν, ὅταν λέει «Λάβετε, φάγετε... Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες...», σημαίνει ὅτι ἔχουμε τήν ἐντολή να γίνουμε κοινωνοί τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ· φυσικά, ἄν ἀγαπᾶμε τόν Χριστό καί ἄν ἔχουμε πιστέψει σ' Εκεῖνον.

   Πάνω στο σημεῖο αὐτό πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι ὅταν πρόκειται να κοινωνήσουμε, ἐξομολογούμαστε, ἀλλά καί διαβάζουμε τήν ἀκολουθία τῆς θείας Μεταλήψεως. Πιστεύω νά τό ξέρετε, ὅτι προκειμένου να κοινωνήσουμε, λέμε στη βραδυνή προσευχή μας τήν ἀκολουθία τῆς θείας Μεταλήψεως (είναι στη Σύνοψη ή στον Συνέκδημο ή στο Μέγα Ωρολόγιο). Σας το λέω νά τό ξέρετε αὐτό. Ἀποτελεῖ μιά προετοιμασία γιά τή θεία Κοινωνία, μαζί μέ τήν ἐξομολόγηση καί τή νηστεία. Πιστεύω, ἀντιλαμβάνεσθε ὅτι ὅλα αὐτά εἶναι μία προετοιμασία.

   Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει κάπου ὅτι ἐκεῖνος πού δέν διακρίνει τό Σῶμα καί τό Αίμα τοῦ Κυρίου, καί κοινωνεῖ ἔτσι, ἀπροετοίμαστος, κινδυνεύει νά ἀρρωστήσει δηλαδή νά ἀδιαθετήσει, να αρρωστήσει καί νά πεθάνει! «Διὰ τοῦτο ἐν ὑμῖν πολλοὶ ἀσθενεῖς καὶ ἄρρωστοι καὶ κοιμώνται ἱκανοί» · γι᾿ αὐτό καί πεθαίνουν ἀρκετοί από σᾶς, λέει, ἐπειδή ἀκριβῶς δέν προσέρχεσθε ἐπαξίως στο μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. (Α΄ Κορ. 11, 30)

   Θὰ μοῦ πεῖτε: ὅλη αὐτή ἡ προετοιμασία είναι για νὰ κοινωνήσουμε, ὅσο τοῦτο εἶναι δυνατόν στόν ἄνθρωπο, ἐπαξίως;

   Ναί. Ξέρετε ὅμως τί ἀποτελεῖ τήν κορωνίδα; Ὄχι ἄν εἶπα ψέματα ἢ δέν εἶπα ψέματα, ὄχι ἄν νήστεψα ἤ δέν νήστεψα, ὄχι ἄν διάβασα τήν ἀκολουθία ἤ ὄχι. Βέβαια, ὅλα αὐτά εἶναι προετοιμασία. Προσέξτε το· όλα ἀποτελοῦν προετοιμασία. Μ' αὐτό πού λέω δέν θέλω νὰ πῶ ὅτι καταργοῦμε αὐτά τά πράγματα –να φυλάξει ὁ Θεός!– αλλά θέλω νά σᾶς τονίσω ποιό εἶναι τό κορυφαῖο. Ποιό εἶναι, λέτε; Εἶναι ἐκεῖνο πού τήν τελευταία στιγμή θά μᾶς ὑπενθυμίσει μία ευχή τῆς θείας Μεταλήψεως.

   Ὅταν πηγαίνουμε να κοινωνήσουμε, ἔχουμε ἐκεῖ να διαβάσουμε ἕξι, ἑπτά, δέκα εὐχές καί τροπαριάκια. Ἡ πρώτη εὐχή, πού ὁ κάθε πιστός διαβάζει –καί οἱ ἱερεῖς τή διαβάζουν αὐτή, λέει: «Ἔτι πιστεύω ὅτι τοῦτο αὐτό ἐστι τὸ ἄχραντον σῶμά σου καὶ τοῦτο αὐτό ἐστι τὸ τίμιον αἷμά σου». Δηλαδή, πιστεύω ὅτι αὐτό πού τώρα θα πάρω εἶναι τό Σῶμα Σου καί τό Αἷμα Σου. Αλλά καί ὅταν βγαίνει ὁ ἱερέας, ἢ ὁ διάκονος, λέει: «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε». Αὐτό εἶναι ἡ τελευταία ὑπόμνηση. 

   Τί, δηλαδή; Να προσέλθετε με φόβο Θεού. Να προσέλθετε καί μέ πίστη. Τί θά πεῖ «μετὰ πίστεως»; ὅτι αὐτό πού θα πάρετε δέν εἶναι κρασί καί ψωμί, όπως θὰ σᾶς πληροφορήσουν οἱ αἰσθήσεις σας, ἀλλά εἶναι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ! Διότι καί οἱ πρωτόπλαστοι θά μποροῦσαν νά ποῦν: Πῶς γίνεται αὐτό, νά φᾶμε αὐτήν τήν τροφή, καί νά γίνουμε ἀθάνατοι;...

   Σ' αὐτούς ἦταν δυσκολότερο να το πιστέψουν, για τί ἀκόμα δέν εἶχαν δεῖ τόν θάνατο. Γιά μᾶς ὅμως εἶναι εὐκολότερο νά τό πιστέψουμε αυτό, διότι ὁ Χριστός, όπως καί τά γεγονότα τῆς ζωῆς Του, κατοχυρώνουν τήν ἀλήθεια. Ἀφοῦ ἀναστήθηκε καί ἀναλήφθηκε στον οὐρανό, εἶναι ὁ ἀληθινός Θεός. Ὁ ἴδιος εἶπε αὐτό εἶναι τό σῶμα μου, ἐκεῖνο εἶναι τὸ αἷμα μου.

   Μήν πεῖ κάποιος ὅτι αὐτά τά εἶπε ὁ Χριστός μόνο τότε, τήν Μεγάλη Πέμπτη, στούς μαθητές Του. Μήν τό πεῖ κανείς αὐτό· γιατί, απλούστατα, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος ὅτι κάθε ἁγία Τράπεζα, οπουδήποτε, εἶναι ἡ ἴδια μέ τό τραπέζι ἐκεῖνο, τήν τράπεζα ἐκείνη τοῦ ὑπερώου ἐκείνου τοῦ σπιτιοῦ, πού ὁ Κύριος κάθησε μέ τούς μαθητές Του στον μυστικό Δείπνο. Εἶναι τό ἴδιο ὑπερῶο! Γιατί ὁ ἴδιος ἔδωσε τήν ἐντολή, καί τό κύρος τῆς ἐντολῆς μεταβιβάζεται διά τῆς ἱεροσύνης. Ἔχουμε λοιπόν παντοῦ τό ἴδιο Μυστήριο. Ἔτσι, πιστεύω ὅτι αὐτό πού μεταλαμβάνω εἶναι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. (Βλ. ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν ἐπιστολὴν Πρὸς Ἐφεσίους, PG 62, 28.25-30.33. Πρβλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, Το Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2016)

   Καί μετά λέει ὁ ἱερέας: «Μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης, προσέλθετε». Αγάπη σε ποιόν; Αγάπη στόν Θεό. Τό ἀκούσατε; ἀγάπη στον Θεό! Μετά εἶναι ἡ ἀγάπη στον πλησίον.

   Βέβαια, ὁ Κύριος μᾶς εἶπε ὅτι ὅταν προσέρχεσα ινα προσφέρεις τό δώρο σου στον ναό καί θυμηθεῖς ὅτι ἔχεις κάτι ἐναντίον τοῦ ἀδελφοῦ σου, πήγαινε πρῶτα νά ἔχεις μία καταλλαγή μαζί του, δηλαδή να συμφιλιωθεῖς, καί μετά γυρίζεις και προσφέρεις τό δώρο σου. (Βλ. Ματθ. 5, 23-24) Εἶναι σημαντικά ὅλα αὐτά· ἀλλά τό πρῶτο, τό κορυφαῖο, εἶναι ἡ πίστη καί ἡ ἀγάπη στο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἄν πάω να κοινωνήσω, καί δέν διακρίνω –αὐτή εἶναι τώρα ἡ ἔννοια του ρήματος διακρίνω, πού λέει ὁ ἀπόστολος Παύλος– δεν διακρίνω, δέν ξεχωρίζω ὅτι εἶναι τὸ Σῶμα καί το Αίμα του Χριστού, αλλά θεωρῶ, ὅπως λέει στην Προς Εβραίους, ὅτι εἶναι κάτι κοινό, τιποτένιο, κάτι πού δέν ἔχει καμμία αξία, τότε ἔχω κάνει μέγιστη ἁμαρτία. Αὐτή εἶναι ἡ μεγάλη ἁμαρτία, ἡ φοβερή ἁμαρτία! (Βλ. Εβρ. 10, 29)

   Βλέπετε λοιπόν, παιδιά, ὅτι ἔχουμε τον καρπό της ζωῆς, τὸ Σῶμα καί τό Αίμα τοῦ Χριστοῦ. Καί ἔχουμε τήν ἐντολή να γευθούμε αυτόν τον καρπό· και πρέπει νά τόν γευόμαστε. 

   Αλήθεια, πρέπει;... Ναί. Πῶς ὅμως; Πότε;

   Την υλική τροφή τήν τρώμε τρεις φορές τήν ἡμέρα το λιγότερο. Και τώρα μάλιστα πού ἔχουμε ἀφθονία ύλικῶν ἀγαθῶν, ὅλο τρώμε, ὅλο μασουλάμε, ὅλο μασάμε καί μασάμε!... Τέλος πάντων, τα κανονικά γεύματα ἑνός ἀνθρώπου είναι τρία τήν ἡμέρα. Εάν λοιπόν γιά να συντηρηθεῖ αὐτή ἡ ουσία μας θέλουμε φαγητό τρεῖς φορές τήν ἡμέρα, τότε, πέστε μου, γιά νά συντηρηθεῖ πάλι ἡ ἴδια ουσία, πόσο συχνά πρέπει να κοινωνοῦμε;  («Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον», δύναται καὶ πνευματικῶς καὶ ἁπλῶς νὰ νοηθῇ, ἐπειδὴ καὶ ἑκατέρα ἡ ἐρμηνεία θεία εὐδοκία λυσιτελεῖ εἰς σωτηρίαν... Καὶ διὰ τοῦτο «τὸν ἄρτον ἡμῶν», τουτέστι τὸν Χριστόν, καθ᾿ ἑκάστην νὰ δίδωται ἡμῖν αἰτούμεθα, ἵνα πάντοτε οἱ ἐν Χριστῷ μένοντες καὶ ζῶντες ἀπό τῆς ἁγιωσύνης αὐτοῦ καὶ τοῦ σώματος μὴ ἀπομακρυνώμεθα. (Αγίου Νεκταρίου, Μελέται περὶ τῶν Θείων Μυστηρίων, Περὶ Κυριακῆς προσευχῆς, ἐκδοθέν τό πρῶτον κατά το 1915.)

   Διότι μήν ξεχνᾶτε ὅτι τό Σῶμα καί τό Αίμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι αἰσθητά· δέν εἶναι νοητά. Δέν κοινωνοῦμε μέ τή φαντασία μας, δέν κοινωνοῦμε μέ τή νόησή μας, ἀλλά ἀνοίγουμε το στόμα μας, μέ τά τριάντα δύο μας δόντια –ἄν τά ἔχουμε ὅλα φυσικά– καί μέ τή γλώσσα μας, δηλαδή παίρνουμε κατά αισθητό τρόπο τόν Χριστό. (Βλ. «ή σάρξ μου ἀληθῶς ἐστι βρῶσις, καὶ τὸ αἷμά μου ἀληθῶς ἐστι πόσις» (Ιωάν. 6, 55)

   Εἶναι τροφή λοιπόν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ· εἶναι ἡ πηγή τῆς ζωῆς· εἶναι τροφή ὄχι μόνο τῆς ψυχῆς μου, ἀλλά καί τοῦ σώματός μου. Διότι ὁ Χριστός εἶπε ὅτι θά μέ ἀναστήσει τήν ἐσχάτη ἡμέρα. Τί θά ἀναστήσει; Τό σῶμα μου θά ἀναστήσει.

   Γι' αὐτό, παιδιά, ἐπειδή οἱ Ἅγιοι πῆραν το Σώμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, τα λείψανά τους εἶναι θαυματουργά· εἶναι κι αὐτός ὁ λόγος. Γιατί ἄγγελοι συνοδεύουν τήν ψυχή κάποιου πού ἔφυγε ἀπό τόν κόσμο αὐτόν; Τόν συνοδεύουν προς τιμήν τοῦ Χριστοῦ, τόν Ὁποῖο πῆρε ἐκεῖνος πού ἔφυγε ἀπό τόν κόσμο αυτό. Πρός τιμήν τοῦ Χριστοῦ!

   Βλέπετε λοιπόν ὅτι οἱ ἄγγελοι τιμοῦν τόν Χριστό, καί τιμᾶται ὁ ἄνθρωπος που φέρει τον Χριστό. Θα πρέπει λοιπόν να κοινωνούμε πολύ συχνά.

   Κάθε πότε; Κάθε Πάσχα; 

   Βλέπετε πῶς οἱ ἄνθρωποι τρέχουν –στενοχωρούνται μάλιστα ἄν δέν πρόλαβαν νά ἐξομολογηθοῦν– νά πᾶνε να κοινωνήσουν τις μέρες του Πάσχα; Μαλώνουν μέσα στήν ἐκκλησία... σπρώχνονται να πετύχουν αὐτό, καί μάλιστα και γρήγορα, γιατί θέλουν νά πᾶνε καί στη δουλειά τους μετά! (Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν ἐπιστολὴν Πρὸς Ἐφεσίους, Ομιλία Γ΄, PG 62, 27 κ.ε.) Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει: Ὅποτε κοινωνεῖς, Πάσχα ἐπιτελεῖς. («Ὥστε ὁσάκις ἂν προσίῃς μετὰ καθαροῦ συνειδότος, πάσχα ἐπιτελεῖς, οὐχ ὅταν νηστεύῃς, ἀλλ᾽ ὅταν τῆς θυσίας ἐκείνης μετέχης.» (Κατὰ Ἰουδαίων, PG 48, 867) Κάθε φορά που κοινωνεῖς κάνεις Πάσχα! Καί ἔχεις Πάσχα!

   Δέν θέλω νά πῶ νά μή κοινωνούμε το Πάσχα ἀλλά δέν μποροῦμε νά λέμε ὅτι θά κοινωνήσουμε μόνο το Πάσχα.

   Λοιπόν, παιδιά, συχνά να κοινωνούμε, για να παίρνουμε τον καρπόν τῆς ζωῆς, να παίρνουμε το φάρμακον τῆς ἀθανασίας, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος, («Οἱ κατ᾿ ἄνδρα κοινῇ πάντες ἐν χάριτι ἐξ ὀνόματος συνέρχεσθε ἐν μιᾷ πίστει καὶ ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ ... ἕνα ἄρτον κλῶντες, ὃς ἐστιν φάρμακον ἀθανασίας, ἀντίδοτον τοῦ μὴ ἀποθανεῖν, ἀλλὰ ζῆν ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ διὰ παντός.» (ΕΠΕ 119, 4, 90) αὐτό πού θά μᾶς κάνει ἀθάνατους, γιατί ὁ Χριστός θά μᾶς ἀναστήσει τήν ἐσχάτη ἡμέρα. 

   Αλλά πως πρέπει να κοινωνούμε;

   Θα πρέπει να προσέχουμε τίς ἁμαρτίες. Δεν πρέπει νά κάνουμε ἁμαρτίες. Ἕνας πού ἀγαπάει τόν Χριστό, δέν ἁμαρτάνει. Ἀκοῦστε αὐτό πού σᾶς εἶπα: ἕνας πού ἀγαπάει τόν Χριστό, δέν ἁμαρτάνει! Το σκεφθήκατε ποτέ ἔτσι; Γιατί να αισθανόμαστε ἀπό πάνω τόν φόβο τοῦ Θεοῦ μόνο, καί ὄχι καί τήν προσβολή τῆς ἀγάπης Του;

   Πάρτε δυό ἀνθρώπους πού ἔχουν ἀγάπη ἀνάμεσά τους. Τί εἶναι ἐκεῖνο πού θά τούς ἐμπόδιζε νά προσβάλλουν ὁ ἕνας τόν ἄλλον; Μήπως ο φόβος τοῦ ἑνός γιά τόν ἄλλον; Ὄχι. Αλλά τί; Ἡ ἀγάπη ἐμποδίζει. Αν ἀγαπᾶμε τόν Θεό, δέν θά κάνουμε ἁμαρτίες.

   Εἶναι μιά καινούργια διάσταση αὐτή πού σᾶς λέω τώρα· ἄν τή σκεφθεῖτε μπορεῖ νά ἐκπλαγεῖτε. Ἐγώ, ἄν τήν ἄκουγα στη θέση πού κάθεστε, θά τήν θεωροῦσα ἀποκάλυψη! Γιατί τί εἶναι ἡ ἀποκάλυψη; Κάθε καινούργιο πράγμα πού δέν τό εἴχαμε σκεφθεῖ, εἶναι μιά ἀποκάλυψη.

   Ἔτσι, ὅταν σκεφθῶ ὅτι δέν πρέπει να παύσω να ἀγαπῶ τόν Χριστό, ἡ ἀγάπη μου θά μ' ἐμποδίσει να κάνω κάποια ἁμαρτία. Ὅταν ἔχω αὐτή τήν ἀγάπη καί δέν ἁμαρτάνω, ὅταν ἔχω καί τήν πίστη ὅτι ὁ Χριστός εἶναι Θεάνθρωπος, καί Αὐτός εἶναι το κριτήριο κάθε πράξεώς μου, ὅταν ἐκκλησιάζομαι καί προσεύχομαι καί προσέχω, τότε μπορῶ νά κοινωνῶ πολύ συχνά. (Ἐπ' αὐτοῦ λέει ὁ μέγας Βασίλειος: «Καὶ τὸ κοινωνεῖν δὴ καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν καὶ μεταλαμβάνειν τοῦ ἁγίου σώματος καὶ αἱματος τοῦ Χριστοῦ καλὸν καὶ ἐπωφελές, αὐτοῦ σαφῶς λέγοντος· Ὁ τρώγων μου τὴν σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον. Τίς γὰρ ἀμφιβάλλει ὅτι τὸ μετέχειν συνεχῶς τῆς ζωῆς οὐδὲν ἄλλο ἐστὶν ἢ ζῆν πολλαχῶς; Ἡμεῖς μέντοιγε τέταρτον καθ' έκάστην ἑβδομάδα κοινωνοῦμεν, ἐν τῇ Κυριακῇ, ἐν τῇ Τετράδι καὶ ἐν τῇ Παρασκευῇ καὶ τῷ Σαββάτῳ, καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις ἡμέραις, ἐὰν ἡ μνήμη Αγίου τινός.» (Επιστολή 93, PG 32, 484BC)

   Δέν σᾶς ἀναφέρω βέβαια τεχνικά στοιχεῖα ἐδῶ, γιατί αυτά διαφοροποιούνται στον κάθε ἄνθρωπο, ἀνάλογα μέ τίς διαφορετικές και ποικίλες συνθήκες και περιπτώσεις. Ἕνα μόνο σας ξαναλέω· αὐτό πού λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης: ἐκεῖνος πού ἀγαπάει τόν Χριστό δέν ἀφήνει σαράντα ημέρες να περάσουν χωρίς να κοινωνήσει!

   Καί νά φανταστεῖτε ὅτι ἔζησε σέ μιά ἐποχή πολύ δύσκολη. Δέν θέλω νά ἀναφερθῶ στά διακόσια τόσα χρόνια πίσω, αλλά σᾶς λέω μόνο τοῦτο· ὅτι ἂν πᾶμε στὴν ἐποχή ἐκείνη, τότε θα δικαιολογούσαμε το πόσο ἀραιά κοινωνοῦσαν οἱ ἄνθρωποι καί γιατί καί τό πῶς. Ἔτσι, ὁ συγγραφέας του βιβλίου Περί συνεχούς θείας Μεταλήψεως αναγκάζεται νά πεῖ ὅτι ἐκεῖνος πού ἀγαπάει τόν Ἰησοῦ Χριστό, δέν ἀφήνει σαράντα ημέρες να περάσουν χωρίς να κοινωνήσει!... Αν ζούσε σε μιά ἄλλη ἐποχή, θα μποροῦσε νά πεῖ ὅτι ἐκεῖνος πού ἀγαπάει τόν Ἰησοῦ Χριστό, δέν ἀφήνει μία ἑβδομάδα να περάσει χωρίς να κοινωνήσει!... Αλλά θα πρέπει ὅμως νά ἔχει ἀνά πάσα στιγμή τις προϋποθέσεις· καί τότε βεβαίως μπορεῖ νά κοινωνεῖ. (Το περί συνεχούς θείας Μεταλήψεως θέμα ἦταν ἀπό τά πιό ζωτικά του κινήματος τῶν Κολλυβάδων Πατέρων (Νεόφυτος ὁ Καυσοκαλυβίτης, Μακάριος Νοταράς, Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καί Ἀθανάσιος ὁ Πάριος). Κατά τον 18ο αιώνα οι περισσότεροι πιστοί κοινωνοῦσαν μόνο μία φορά τον χρόνο, ἐνῶ οἱ μοναχοί τοῦ Ἁγίου Ὄρους μία φορά στις 40 ημέρες. Οἱ Κολλυβάδες ἐπεσήμαναν ὅτι αὐτή ἡ πρακτική απομάκρυνε τήν Ἐκκλησία ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Ετσι, ἦταν προετοιμασμένοι ἀκόμη καί για συγκρούσεις μέ τήν ἐκκλησιαστική ἱεραρχία, για να συμβάλουν στήν ἐπιστροφή της πατερικῆς καί ἀρχαίας πρακτικῆς τῆς συνεχούς Μεταλήψεως.)

   Τό σπουδαῖο ὅμως εἶναι ὅτι τό δένδρο τῆς ζωῆς τό ξαναβρίσκουμε πάλι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ! Μά ή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Ἐδῶ στή γῆ εἶναι ἡ στρατευομένη Εκκλησία, καί τό δένδρο τῆς ζωῆς εἶναι τό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Ἀλλά καί ἐκεῖ; Ναί, ὑπάρχει καί ἐκεῖ! 

   Ἀκοῦστε τί λέει το βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως. «Εν μέσῳ τῆς πλατείας αὐτῆς –πού εἶναι ἡ πόλη ή καινούργια, ἡ νέα Ἱερουσαλήμ, ή θριαμβεύουσα Ἐκκλησία– καὶ τοῦ ποταμοῦ ἐντεῦθεν καὶ ἐκεῖθεν ξύλον ζωῆς», δένδρο ζωῆς, «ποιοῦν καρποὺς δώδεκα, κατὰ μῆνα έκαστον ἀποδιδοῦν τὸν καρπὸν αὐτοῦ» (Αποκ. 22, 2.).

   Καί ποιό εἶναι αὐτό τό δένδρο τῆς ζωῆς;

   Οἱ ἑρμηνευτές λένε: ὁ Ἰησοῦς Χριστός! («Ξύλον ζωῆς τροπικῶς ὀνομασμένους, κατὰ μετοχὴν καὶ μίμησιν τοῦ τῆς ζωῆς ξύλου Χριστοῦ» (Ανδρέας Καισαρείας, PG 106, 411BC), «Ξύλον ζωῆς ὁ Κύριος κατὰ τὸ γεγραμμένον τῷ παροιμιαστῇ περὶ τῆς σοφίας· ξύλον φησὶ ζωῆς ἐστι πᾶσι τοῖς ἀντεχομένοις αὐτῆς. Χριστὸν δὲ Θεοῦ δύναμιν καὶ Θεοῦ σοφίαν ὁ σοφὸς ἡμῖν παρέδωκε Παῦλος» (Οἰκουμένιος, H.C. Hoskier, 248). Ἐκεῖ θά εἶναι ἡ αἰώνια θεωρία τοῦ προσώπου Του! Θα βλέπουν τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐκεῖνοι πού Τόν δοκίμαζαν στο Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας καί Τόν ἔτρωγαν καί Τόν ἔπιναν ἐδῶ στήν παροῦσα ζωή.

   Ἐκεῖ θά βλέπουν διαρκῶς τό ἔνδοξο πρόσωπό Του στο διηνεκές, σέ μιά αἰώνια θεωρία! (Βλ. Αποκ. 22, 4-5.)

   Ὁ καθένας καί ἡ καθεμιά πού νιώθει ἔτσι τά πράγματα, ἀρχίζει να συγκλονίζεται καί νά λέει: τό δένδρο τῆς ζωῆς λοιπόν εἶναι προσιτό πιά· δέν ἔχω παρά ν' ἀρχίσω νά τό δοκιμάζω!

Κυριακή, 5 Φεβρουαρίου 1984

41η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Τό δένδρο τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ (Β΄)

†.Όπως θυμᾶστε, παιδιά, την περασμένη φορά εἴχαμε αναφερθεῖ στό θέμα του δένδρου τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ, καί εἴχαμε δεῖ τί ἀκριβῶς εἶναι αὐτή ἡ γνώση. Εἴχαμε πεῖ ὅτι ὁ Ἀδάμ ἦταν νήπιος, καί ὡς νήπιος βεβαίως δέν ἦταν δυνατόν νά μπορέσει να κάνει καλή χρήση τῶν δικῶν του δυνάμεων. Γι' αὐτόν τόν λόγο ὁ Θεός τοῦ εἶπε ὅτι δέν ἔπρεπε νά δοκιμάσει ἀπό τό δένδρο τῆς γνώσεως· δηλαδή τοῦ ἔθεσε καθαρά θέμα ὑπακοῆς. 

   Ὅταν ὁ διάβολος κατόπιν θά ἐρχόταν νά τοῦ πεῖ ψέματα πώς ὁ Θεός ἔδωσε αὐτήν τήν ἐντολή γιά νά μή θεωθοῦν αὐτός καί ἡ Εὔα, θά τοῦ ἀποκάλυπτε τί δυνατότητες εἶχε. Διότι πράγματι ὁ Ἀδάμ θά θεωνόταν· εἶναι γνωστό ὅτι ὁ προορισμός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ θέωση. (Ὁ Θεόφιλος Αντιοχείας φαίνεται πώς χρησιμοποιεῖ πρῶτος τόν ὅρο θέωση, στην Πρὸς Αὐτόλυκον ἐπιστολή του, περιορίζοντας τή σημασία του σ' αυτήν τῆς ἀθανασίας. Ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος συσχετίζει τήν ἔννοια της θεώσεως μέ τήν ἐνσάρκωση τοῦ Λόγου. Ο δέ Θεοδώρητος Κύρου αἰτιολογεῖ: «Οὕτω καὶ θεὸς ὁ ἄνθρωπος ὠνομάσθη, ἐπειδὴ εἰκὼν προσηγορεύθη Θεοῦ.» (Ερωτήσεις εἰς τὴν Γένεσιν, Κ', PG 80, 105D). Ἴσως ὁ πιό ἀναγνωρισμένος ὅρος γιά τήν θέωση προέρχεται ἀπό τόν μέγα Αθανάσιο (Λόγος περὶ τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Λόγου, PG 25, 96: «αὐτὸς γὰρ ἐν ηνθρώπησε, ἵνα ἡμεῖς θεοποιηθῶμεν»). Κατά τόν μεγάλο ρώσο θεολόγο π. Γεώργιο Φλωρόφσκι, θέωση σημαίνει υἱοθεσία ἀπό τόν Θεό (Οἱ Ἀνατολικοί Πατέρες του 4ου αιώνα, ἐκδ. Πουρναρᾶς, Θεσ/νίκη 1991, σ. 69). Βλ. Ρωμ. 8, 15. Γαλ. 4, 5. Ἐφεσ. 1, 4) Ἔρχεται ὅμως ὁ διάβολος καί τοῦ ἀποκαλύπτει τό πράγμα ἄκαιρα. Αυτή λοιπόν ή γνώση ἦταν μίαγνώση ὠφέλιμη ἀλλά ἄκαιρη· καί ἀφοῦ ἦταν ἄκαιρη, ἦταν καί ἐπικίνδυνη. Τό ἁμάρτημα τοῦ Ἀδάμ ἦταν ἡ παρακοή, τό ὅτι δηλαδή δέν ὑπάκουσε στον Θεό.

   Αλλά τό γεγονός ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ἄν καί νηπιάζει ἀκόμα, προσπαθεῖ νά ἐκμεταλλευθεῖ τίς δυνάμεις τῆς φύσεως ἤ τίς δυνατότητες τις δικές του, συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

   Ὑπάρχει ἕνας μύθος εὐρωπαϊκός, του λεγομένου μαθητευόμενου μάγου, πού κάποιος μεγάλος μουσουργός τόν ἔχει κάνει καί μουσικό ἔργο. (Ἦταν ὁ Γάλλος συνθέτης, μουσικοκριτικός και δάσκαλος, Πώλ Ντυκά (Paul Abraham Dukas, 1865-1935) Θά σᾶς τόν πῶ μέ δύο λόγια. 

   Κάποτε ἦταν ἕνας μάγος καί εἶχε ἕναν μαθητευόμενο. Εἶχε ἕνα μεγάλο δωμάτιο, μέσα στό ὁποῖο εἶχε ὅλα τά μαγικά του σκευάσματα, μαγικά βιβλία καί λοιπά.

   Μιά μέρα λοιπόν ὁ μάγος εἶπε στον μαθητή του ὅτι θά ἀπουσιάσει, καί γι' αὐτό ἔπρεπε νά προσέξει μερικά πράγματα. Ἐπιπλέον τοῦ ἔδωσε τήν ἐντολή να σφουγγαρίσει τόν χῶρο ὅσο ἐκεῖνος θά ἔλειπε. Ὅταν ἔφυγε τό ἀφεντικό του, ὁ μαθητευόμενος σκέφθηκε ὅτι θά ἦταν καλό νά μήν πάει να βγάλει αυτός νερό από τό πηγάδι, ἀλλά νά ἐπικαλεστεῖ τίς μαγικές δυνάμεις γιά νά τοῦ φέρουν τό νερό. 

   Πράγματι, ἄνοιξε ἕνα χοντρό βιβλίο, κι ἐκεῖ βρῆκε μιά συνταγή γιά τόν σκοπό πού ἤθελε. Ἐπικαλέστηκε λοιπόν τις δυνάμεις αυτές, οἱ ὁποῖες ἐμφανίστηκαν καί τόν ρώτησαν τί ἤθελε. Αὐτός εἶπε: Θέλω νά μοῦ φέρετε νερό ἀπό τό πηγάδι. Καί τότε ἄρχισαν νά ἔρχονται οἱ κουβάδες μέ τό νερό ὁ ἕνας μετά τόν ἄλλον καί νά χύνουν τό νερό μέσα ἐκεῖ στό δωμάτιο γιά νά πλυθεῖ ὁ χῶρος. 

   Βέβαια, ἔτριβε τα χέρια του ἀπό τή χαρά του ὁ μαθητευόμενος μάγος, ὅταν εἶδε ὅτι μέ τόν τρόπο αὐτόν μποροῦσε νά ἔχει νερό. Τί ὡραῖα, τί θαυμάσια... ἔλεγε, δέν κουβαλάω ἐγώ νερό· κουβαλοῦν αὐτές οἱ δυνάμεις!

   Εἶδε ὅμως ὅτι οἱ κουβάδες συνέχιζαν νά ἔρχονται διαρκῶς καί διαρκῶς, ἀλλά δέν γνώριζε μέ ποιόν τρόπο να σταματήσει τόν ἐρχομό τους. Ἄνοιξε πάλι τό χοντρό τό βιβλίο νά βρεῖ κάτι αντίστοιχο, ἀλλά δέν μποροῦσε νά βρεῖ τίποτα. Ἔτσι, τό νερό ἄρχισε ν᾿ ἀνεβαίνει· συνέχεια ἔρχονταν οἱ κουβάδες καί ἄδειαζαν τό νερό. Τότε ἄρχισε νά ἀνησυχεί, καί φυσικά δέν ἤξερε τί να κάνει· κόντευαν να πλημμυρίσουν ὅλα μέσα σ' ἐκεῖνον τόν χῶρο! 

   Επάνω στήν ὥρα ἔρχεται καί τό αφεντικό του, ο μάγος. Τοῦ λέει: Τί εἶναι αὐτά! Τότε ἐκεῖνος, πού βέβαια γνώριζε τη μαγική συνταγή, κατάφερε να στα ματήσει τίς δυνάμεις ἐκεῖνες που κουβαλούσαν μέ τόν τρόπο αὐτόν τό νερό στον μαθητευόμενο μάγο. 

   Αὐτός ὁ μύθος αὐτό ἀκριβῶς ἐκφράζει τη στάση τοῦ ἀνθρώπου ἔναντι τοῦ δένδρου τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ. Αὐτό εἶναι. Εἶναι φοβερό! 

   Πράγματι, μέχρι σήμερα ἡ ἀνθρωπότητα δέν κατάφερε να ὡριμάσει –δέν κατάφερε σαν σύνολο έννοεῖται– καί τελικά ἔμεινε στάσιμη η κατάστασή της, ἐπειδή δέν γνώρισε τόν Ἰησοῦ Χριστό. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἦρθε να διορθώσει τα πράγματα καί νά δώσει τήν ὡριμότητα ἐκείνη που χρειαζόταν, γιά νά μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἀντιληφθεῖ καί τίς δυνάμεις τῆς φύσεως, ἀλλά καί τίς δυνάμεις τοῦ ἑαυτοῦ του. 

   Εἴχαμε πεῖ τήν περασμένη φορά πώς ἡ μία ἀπό τίς κύριες δυνάμεις τοῦ ἀνθρώπου εἶναι καί ἡ ἐλευθερία πού ἔχει· μιά ἐλευθερία τῆς ὁποίας τό μέγεθος μένει ἀκατανόητο στόν ἄνθρωπο. Τόσο μεγάλη εἶναι αὐτή ἡ ἐλευθερία, πού ὁ Θεός ὄχι μόνο δέν ἐμποδίζει τόν ἄνθρωπο νά ἁμαρτήσει, ἀλλά καί παρασκευάζει το σχέδιο τῆς σωτηρίας του! Μέχρι αὐτοῦ τοῦ βαθμοῦ εἶναι ἡ ἐλευθερία πού δόθηκε στόν ἄνθρωπο! Καί ἡ ἄλλη κύρια δύναμη εἶναι ἡ δυνατότητα τοῦ ἀνθρώπου νά θεωθεῖ. 

Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν, ἐπειδή ἀκριβῶς δέν ἔκανε καλή χρήση τῶν πραγμάτων στον Παράδεισο, συνεχίζει νά νηπιάζει. Ὅταν ἐπί παραδείγματι λέει ἐγώ εἶμαι ὁ θεός, ἐγώ θά θεωθῶ μόνος μου, συνεχίζει αὐτό τό προπατορικό αμάρτημα· μιμεῖται δηλαδή τή στάση πού τήρησαν οἱ πρωτόπλαστοι ἀπέναντι στον Θεό, γιά τό θέμα του δένδρου τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ. 

   Λέγαμε ἐπίσης τήν περασμένη φορά ὅτι ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἁμάρτησε, ἄρχισαν να συσσωρεύονται ἐκεῖ μέσα στο βάθος τῆς ψυχῆς του ὅλες θα λέγαμε οἱ καταβολές τοῦ κακοῦ· εἶναι αὐτό πού λέμε ὑποσυνείδητο. Μέσα στο υποσυνείδητό μας υπάρχουν ὅλες οἱ καταβολές τῶν διαστροφῶν τῆς ψυχῆς ὅλων τῶν γενεῶν καί ὅλων τῶν προγόνων μας. (Ὁ Ἑλβετός ψυχίατρος Κάρλ Γιούνγκ (1875-1961) αὐτό τό όνομάζει συλλογικό ἀσυνείδητο –σέ ἀντιδιαστολή μέ τό προσωπικό ασυνείδητο- καί τό ὁρίζει ὡς τήν περιοχή τῆς ψυχῆς πού εἶναι ἀπείρως ἀρχαιότερη ἀπό τήν προσωπική ζωή του ατόμου, καί φαίνεται πώς περιέχει ορισμένα σχέδια, τα αρχέτυπα, πού εἶναι κοινά γιά ὅλη τήν ἀνθρωπότητα. Τό συλλογικό υποσυνείδητο, ὅπως λέει, εἶναι μιά βάση δεδομένων, πού χρειάστηκε αἰῶνες γιά νά συγκροτηθεῖ, ἀλλά συνοδεύει πλέον τήν ἀνθρώπινη ύπαρξη. Ἡ συλλογική κληρονομιά τῆς ἀνθρωπότητος υπάρχει στον καθένα μας, ἀποτελώντας ἕνα συλλογικό ασυνείδητο, πού ἐντυπώθηκε στο DNA και βρίσκεται στη βάση του ψυχισμοῦ, ἀποτελώντας το θεμέλιο πάνω στό ὁποῖο ἀναπτύσσεται ὁ ἀτομικός ψυχισμός μας. Ἔλεγε ὁ ἅγιος Πορφύριος: Εἶναι ἕνα μυστήριο ὁ ἄνθρωπος. Φέρουμε μέσα μας κληρονομιά αἰώνων, ὅλο τό καλό πού βιώθηκε ἀπό τούς προφῆτες, τούς ἁγίους, τούς μάρτυρες, τούς ἀποστόλους, καί κυρίως ἀπό τόν κύριο ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό· ἀλλά ἐπίσης καί τό κακό που υπάρχει στον κόσμο, από τον Αδάμ μέχρι σήμερα. (ἀπό τό Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου Βίος και Λόγοι, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Χρυσοπηγής, 2015)

   Ἐγώ κουβαλάω μέσα μου ὅ,τι οἱ πρόγονοί μου ἔζησαν, ὅ,τι οἱ πρόγονοί μου διέστρεψαν, ὅ,τι στραβό ἔκαναν, ἐγώ τό ζῶ μέσα μου. Ὅταν ἔρχομαι στον κόσμο, ἡ ψυχή μου ἀναμφισβήτητα δέν εἶναι ἁμαρτωλή· ἔχω ὅμως μία τάση, μία ροπή πρός τήν ἁμαρτία. 

   Προσέξτε· αὐτά ὅλα δέν εἶναι ἡ ἁμαρτία· ἁπλῶς εἶναι οἱ καταβολές πού ὑπάρχουν στήν ψυχή. Γι' αυτό βλέπετε ἕνα μικρό παιδάκι νά ἔχει ἀτομισμό, ἐγωισμό, πεῖσμα, ἰδιοτέλεια καί λοιπά. Μάλιστα εἶπα ὅλα αὐτά –πού εἶναι συνώνυμα– γιατί ἕνα μικρό παιδί, πολύ μικρό, ἑνός-δύο ἐτῶν, δέν θά πάει να κλέψει, οὔτε νά πεῖ ψέματα· ἀκόμα δέν τά ἔμαθε αὐτά· ἔχει ὅμως ἰδιοτέλεια, πού σημαίνει ὅτι ἔχει αὐτόν τόν ἐγωκεντρισμό. Αὐτός ὅμως ὁ ἐγωισμός ἀπό που προῆλθε; Τόν διδάχθηκε; Ὄχι. Μήπως ἡ ψυχή ἦρθε ἁμαρτωλή στόν κόσμο; Ὄχι. Αλλά τί εἶναι αὐτά τά ἄσχημα στοιχεῖα; Εἶναι οἱ καταβολές πού ὑπάρχουν ἀπό τούς προγόνους. 

   Ἔχουμε βεβαίως τις καλές καταβολές, ἔχουμε καί τις κακές καταβολές. Σᾶς θυμίζω τούς προγόνους τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, πού ἄλλοι ἀπ' αὐτούς εἶχαν καλές καταβολές, ἄλλοι ὅμως εἶχαν κακές. (Εἶναι ἀξιοσημείωτον ὅτι τά ὀνόματα γυναικῶν, Θάμαρ, Ραχάβ, Ρούθ καί τῆς συζύγου τοῦ Οὐρίου, παρεισάγονται ἐν τῇ γενεαλογίᾳ. Ἡ Ρούθ ὑπῆρξε Μωαβῖτις καί οὐχί Ἰουδαία, ἐνῶ αἱ ἄλλαι τρεῖς ὑπῆρξαν ἔνοχοι βαρέων ἁμαρτημάτων. Ἡ παράθεσις ὀνομάτων ἅτινα ἠδύναντο νά θεωρηθῶσι ἀκατάλληλα διά τήν παρεισαγωγήν ἐν τῇ γενεαλογίᾳ τοῦ Μεσσίου ἐγένετο από σκοποῦ. Βλ. (Π. Τρεμπέλα, Ὑπόμνημα εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον, ἐκδ. Ζωή, Ἀθῆναι 1958, σ. 27.) Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὸν ἅγιον Ματθαῖον τὸν Εὐαγγελιστήν, Ὁμιλία Γ΄, PG 57, 34, καί Ζιγαβηνοῦ, Ἑρμηνεία τοῦ Κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγελίου, PG 129, 124A-C) Αλλά οἱ κοντινοί πρόγονοι τοῦ Χριστοῦ εἶχαν ἅγιες καταβολές -ἄν καί δέν μᾶς ἐνδιαφέρει γιά τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ γιατί ἦταν Θεός. Ἡ Θεοτόκος πάντως εἶχε καλές καταβολές ἀπό τούς προγόνους της. Η ψυχική της καθαρότητα ήταν καρπός ὄχι μόνο τῆς δικῆς της προσπάθειας, ἀλλά, θα λέγαμε, και καρπός τῶν προγόνων της. Εἶναι σπουδαῖο αὐτό... πολύ σπουδαῖο! 

   Πάνω σ' αὐτό, λέει κάποιος συγγραφέας –ὁ Τίχαμερ Τώθ: Παιδί μου, ἀγωνίσου να μείνεις ἁγνός· τά παιδιά σου θά σέ εὐγνωμονοῦν, γιατί γιά ἐκεῖνα θά εἶναι εὐκολότερη ἡ ἁγνότητα. (Tihamér Tóth, Ούγγρος Θεολόγος - ἱερέας. Βλ. Τά ἁγνά νιάτα, μτφρ. Ιωάννης Γ. Παναγιωτίδης, ἐκδ. Αστήρ, 1991, σσ. 193) Πῶς θά πετύχουν εὐκολότερα τήν ἁγνότητα; Γιατί θά ἔχουν καλές καταβολές. Ὅταν, ἐπί παραδείγματι, οἱ γονεῖς εἶναι ἀλκοολικοί, εἶναι φιλήδονοι καί λοιπά, τά παιδιά τους τί θά γίνουν; θα πάρουν αὐτά τά χαρακτηριστικά, τίς καταβολές. 

   Ἡ ψυχή λοιπόν δέν ἔρχεται ἁμαρτωλή στόν κόσμο· ἔρχεται ὅμως μέ καταβολές διεστραμμένες. Ποῦ εἶναι αὐτές οἱ καταβολές; στη συνείδηση ή στο υποσυνείδητο; Εἶναι στήν ὅλη δομή τοῦ ἀνθρώπου, γιά νά εἶμαι ἀκριβέστερος, ἀκόμη καί στή σωματική δομή τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά καί στό ὑποσυνείδητο. 

   Ἄν ἐγώ θά ἤθελα νά κοιτάξω μέσα στό ὑποσυνείδητό μου καί νά δῶ αὐτές τίς διαστροφές, θα τρομάξω! Ἔρχεται λοιπόν ὁ Θεός να κρύψει τό ὑποσυνείδητο, νά μήν τό δεῖ ὁ ἄνθρωπος, γιατί θά τρομάξει. 

   Μοιάζει καί ἐδῶ ἡ περίπτωση σάν τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ, πού δέν πρέπει να δοκιμάσω. Δεν πρέπει νά δῶ τό ὑποσυνείδητό μου· θά τρομάξω. Κάποτε ὅμως πρέπει νά τό δῶ... νά τό δῶ καί νά τό καθαρίσω. Τό ἔργο αὐτό τοῦ καθαρισμοῦ τοῦ ὑποσυνειδήτου τό κάνει ὁ Χριστιανός πού ἀναλαμβάνει μέ κάθε συνέπεια καί ἐπιμέλεια τό ἔργο τῆς σωτηρίας του, κατεξοχήν δέ οἱ ἀσκητές. Σᾶς ἔλεγα καί τήν περασμένη φορά ὅτι στήν ἔρημο οἱ ἀσκητές αὐτό ἐπιδιώκουν προσπαθοῦν δηλαδή νά δοῦν τό ὑποσυνείδητό τους, νά δοῦν τόν ἑαυτό τους, καί νά τόν διορθώσουν· ἔργο τρομερά επίπονο καί δύσκολο, πραγματικά! 

   Θά σᾶς ἔλεγα ἕνα παράδειγμα. Ἄν διαβάσετε ἕνα βιβλίο ψυχολογίας -που στην πραγματικότητα εἶναι ἕνα βοήθημα γιά νά ξεσκεπαστεί το υποσυνείδητο– και δεῖτε ἐκεῖ μερικά χαρακτηριστικά, που λέτε ὅτι τά ἔχετε κι ἐσεῖς αὐτά, ξέρετε τί ζημία μπορεῖτε να πάθετε, ἄν δέν εἶστε σέ θέση νά ἀντιμετωπίσετε ἐκεῖνα πού ἀνακαλύπτετε στόν ἑαυτό σας; Ὁ ἐγωισμός μας βέβαια δέν μᾶς ἀφήνει νά δοῦμε ἐκεῖνα πού ἔχουμε, καί δέν τά παραδέχεται. Μιλάει, ἐπί παραδείγματι, το βιβλίο πού διαβάζω γιά κάποια διαστροφή, πού ἐνδεχομένως νά ἔχω κι ἐγώ. Εγώ ταράσσομαι, γιατί ὁ ἐγωισμός μου δέν μ' ἀφήνει νά τό δεχθῶ, ἐπειδή χάνω το γόητρό μου. Καί τό γόητρό μου το χάνω ὄχι μόνο μέσα στο κοινωνικό σύνολο πού ζῶ· το χάνω καί ἐγώ γιά τόν ἴδιο μου τόν ἑαυτό μπροστά στά ἴδια μου τά μάτια. Και σκέφτομαι: Α, ὥστε μπορεῖ νά εἶμαι αὐτό;... Δέν το παραδέχομαι! ἤ: Γιατί ἐγώ νά εἶμαι αὐτό; 

   Αλλά δέν μπορεῖτε να φανταστεῖτε πόσο ἐπικίνδυνο πράγμα εἶναι νά διαβάσει ἕνας ἄνθρωπος, ἰδίως νέος, ἕνα βιβλίο ψυχολογίας. Εἶναι πάρα πολύ ἐπικίνδυνο. Ελπίζω μ' αὐτό πού σᾶς λέω νά μήν σᾶς κεντρίσω πιό πολύ τήν ὄρεξη, καί πᾶτε νά τό διαβάσετε... θα εἴσαστε ἄξιοι τῆς τύχης σας. Ειλικρινά μπορεῖ ἕνας ἄνθρωπος να πάθει διαταραχές, να πάθει ψυχώσεις, να πάθει νευρώσεις, να πάθει πολύ κακό. 

   Ἔρχονται ἄνθρωποι πού μοῦ λένε: Διάβασα, ξέρετε, ἐκεῖνο τό βιβλίο, καί βρῆκα ἐκεῖνο κι ἐκεῖνο, καί ἀνακάλυψα ὅτι εἶμαι ἐκεῖνο κι ἐκεῖνο! Καί λέω: Ἄλλη φορά δέν θά ξαναδιαβάσεις τέτοια βιβλία! 

   Δηλαδή, εἶναι κακά αὐτά τά βιβλία; Ὄχι. Αλλά τί; δέν εἶναι σέ θέση ὁ συγκεκριμμένος ἄνθρωπος να διαβάσει τέτοια βιβλία. Δέν εἶναι σε θέση, δέν πρέπει να διαβάσει.

   Πῶς θά μποροῦσε κανείς νά προχωρήσει σέ μιά κάθαρση τοῦ ἑαυτοῦ του; Εἶναι μεγάλο ερώτημα αυτό. 

   Σᾶς τό ἐξήγησα, ὅτι ὁ Χριστιανός τό πετυχαίνει, καί μάλιστα ὁ ἀσκητής στήν ἔρημο. Λοιπόν, ή βασική προϋπόθεση νά ἰδῶ τό ὑποσυνείδητό μου στα κατάβαθά του καί νά μήν πάθω κακό, είναι τό νά ἔχω φτάσει σέ μιά κάποια ὡριμότητα ταπεινώσεως. Δηλαδή, ὅταν θά ἀνακαλύψω τί ἔχω μέσα μου, νά μήν ἀρχίσω να νευριάζω, να θυμώνω, νά ἀγωνιῶ μέ τόν ἑαυτό μου, γιατί νά ἔχω αὐτό τό Α ἤ τό Β χαρακτηριστικό; αλλά νά πῶ: Αὐτός εἶμαι!... καί νά τό πῶ ἁπλᾶ. Προσέξτε: Ἔχεις αὐτήν τή διαστροφή. Μάλιστα. Αὐτός εἶσαι, ἄνθρωπε. Ἐγώ αὐτός εἶμαι!... Νά τό παραδεχθῶ. Από τήν στιγμή πού θά τό παραδεχθῶ, δέν κινδυνεύω, οὔτε ἀπό συγκρούσεις, οὔτε ἀπό ψυχώσεις, οὔτε ἀπό νευρώσεις, οὔτε ἀπό τίποτε· δηλαδή ἔχω φθάσει σέ μιά ώριμότητα, καί εἶμαι τώρα ἕτοιμος να ξεκινήσω τήν κάθαρση τοῦ ὑποσυνειδήτου μου καί νά ἐλευθερωθῶ. 

   Ξέρετε ποιός εἶναι ὁ ὁρισμός τῆς ταπεινοφροσύνης, κατά τόν μέγα Βασίλειο; ἡ «ἐπάνοδος ἐπὶ τὴν οἰκείαν ἀξίαν» (Σχόλια εἰς τὸν προφήτην Ησαΐαν, Κεφ. Γ', PG 30, 260ΑΒ: «Η γὰρ ἀπόθεσις τοῦ ματαίου φρονήματος καὶ ἡ ἀπὸ τοῦ ἐπάρματος καὶ ὕψους ἀλαζονικοῦ καὶ οἰήματος διακένου τὴν οἰκείαν ἀξίαν ἐπάνοδος, ταπείνωσίς ἐστιν ἐπαινετή»), ἡ ἐπιστροφή στην προσωπική αξία, τό να γυρίσει κανείς στην πραγματική του αξία. Αὐτή εἶναι ἡ ταπείνωση· δηλαδή αὐτό πού σᾶς λέω τόσην ώρα· τό νά ἀναγνωρίσω καί νά πῶ: Αὐτός εἶμαι· οὔτε πιό κάτω οὔτε πιό πάνω. 

   Πολλές φορές ὁ ἄνθρωπος, γιά νά φέρει ισοστάθμιση σέ μιά ἁμαρτωλή του κατάσταση πού δέν παραδέχεται, φθάνει στούς ἀντίποδες, στό ἄλλο ἄκρο τοῦ ἴδιου θέματος, προσπαθώντας να δημιουργήσει στον ἑαυτό του τήν ψευδαίσθηση ὅτι δέν ὑπάρχει αὐτή ἡ κατάσταση!

   Παράδειγμα. Εἶμαι ἡττοπαθής τύπος· δηλαδή τά χάνω, τά κάνω θάλασσα, τα μπερδεύω, καί τά λοιπά, δέν μπορῶ ν' ἀντιμετωπίσω μία κατάσταση μέ ἕναν ρεαλισμό τῆς ζωῆς. Μία κακή μέθοδος γιά νά ἐπιτύχω τήν θεραπεία τοῦ θέματος εἶναι ἡ ἑξῆς· ν' ἀρχίσω να πείθω τόν ἑαυτό μου ὅτι δέν εἶμαι ἡττοπαθής, ἀλλά ὅτι εἶμαι γενναῖος, καί υἱοθετῶ τό ἄλλο ἄκρο τοῦ ἴδιου θέματος, τήν θρασύτητα. Ἔχετε ακούσει τόν χαρακτηρισμό θρασύδειλος; Εἶναι ὁ δειλός πού προσπαθεῖ στά μάτια τοῦ ἴδιου τοῦ ἑαυτοῦ του να φανεῖ ὅτι εἶναι γενναῖος. Στήν πραγματικότητα ὅμως εἶναι θρασύς· δέν εἶναι γενναῖος. Γιά νά γίνει γενναῖος πρέπει να δεχθεῖ ὅτι εἶναι δειλός, καί νά ἀγωνιστεῖ νά τό διορθώσει αὐτό. 

   Ἔτσι, παιδιά, εἶναι μεγάλα πράγματα αὐτά, πού πραγματικά θα πρέπει νά τά προσέξουμε, γιά νά προχωρήσουμε σωστά και να διορθώσουμε τόν ἑαυτό μας, γιατί, ξαναλέω ἄλλη μία φορά, τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ εἶναι πάντοτε μπροστά μας. Καί αὐτό ισχύει γιά ὅλους τούς ἀνθρώπους, κάθε τόπου και κάθε χρόνου· δεν τέθηκε μόνο τότε. Ὁμοίως καί τό δένδρο τῆς ζωῆς εἶναι πάντοτε μπροστά μας, τουλάχιστον μετά Χριστόν, ὅπως θά σᾶς τό πῶ στή συνέχεια, ἤ, ἄν δέν προλάβουμε σήμερα, στο προσεχές μάθημά μας. 

   Γιατί ὅμως τό δένδρο αὐτό, τό ξύλον, λεγόταν τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ; Ὄχι βεβαίως ἐπειδή εἶχε τέτοια ἰδιότητα, πού νά προκαλεῖ τήν ἀφύπνιση, αὐτό τό ξύπνημα στόν ἄνθρωπο, ὥστε νά μπορεῖ ἀμέσως νά διακρίνει ὅτι κάτι εἶναι καλό καί κάτι ἄλλο εἶναι κακό. Ὄχι βεβαίως. Ἦταν κοινό δένδρο. Ἀκοῦστε: ἦταν κοινό δένδρο. Τό θέμα ἦταν στήν ὑπακοή ἤ στήν παρακοή. 

   Γιά νά γίνει καλύτερα κατανοητό αυτό, ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει πολλά παραδείγματα· ἐγώ θά σᾶς πῶ ἕνα, γιά νά μή καθυστερούμε. 

   Συνηθίζει ἡ Ἁγία Γραφή να δίδει ὀνόματα σέ τόπους, καί πρόσωπα ἀκόμη, από κάποιο γεγονός, από ἕνα περιστατικό ἤ ἀπό μία κατάσταση ενός τόπου. 

   Κάποτε, ἐπί παραδείγματι, ὁ Ἰσαάκ εἶχε ἀνοίξει ἕνα πηγάδι. Και κάποιοι γείτονες ἐκεῖ, ἀπό ἄλλον λαό, διεκδίκησαν το πηγάδι αυτό για λογαριασμό τους. Ἐπειδή τό νερό ἐκεῖ στήν περιοχή δέν ἦταν πάρα πολύ, ζήλεψαν ὅταν εἶδαν το πηγάδι αυτό τοῦ Ἰσαάκ μέ πολύ νερό, καί τοῦ εἶπαν: Τό πηγάδι αὐτό εἶναι δικό μας... αὐτά πού κάνουν καί οἱ γείτονες μεταξύ τους πολλές φορές, καί μετακινοῦν τά ὅρια τῶν κτημάτων τους. Ὄχι, λέει ὁ Ἰσαάκ, αὐτό τό κομμάτι τῆς γῆς εἶναι δικό μου. Ὄχι δικό μας!... καί βέβαια ἔφθασαν σέ σημεῖο νά διαπληκτισθοῦν. Ὁ Ἰσαάκ ὅμως, πού ἦταν ἕνας ἤρεμος ἄνθρωπος, υποχώρησε καί ἔφυγε. 

   Δέν θά σᾶς πῶ τήν ἱστορία παρακάτω, παρά θά σᾶς πῶ ὅτι τό πηγάδι αὐτό τό ὀνόμασε ὁ ἴδιος ὁ Ἰσαάκ ἐχθρία, φρέαρ τῆς ἔχθρας, πηγάδι τῆς ἐχθρότητος εἶναι στη Γένεση, 26, 21. Ακούσατε; ὀνόμασε το πηγάδι ἔχθρα! Αλλά τό πηγάδι εἶχε τίποτα πού νά προκαλεῖ τήν ἔχθρα; Ὄχι. Αλλά ὀνομάστηκε ἔχθρα λόγω του περιστατικοῦ πού συνέβη ἀνάμεσα στόν Ἰσαάκ καί τούς γείτονές του.

   Αὐτό λοιπόν συμβαίνει καί ἐδῶ μέ τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Δέν ὀνομάστηκε το δένδρο ἔτσι ἐπειδή εἶχε κάτι· ἀλλά ὅτι ἄν παράκουαν οἱ πρωτόπλαστοι τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, τότε θά ἀποκτοῦσαν τή γνώση τῆς ἁμαρτίας, τοῦ κακοῦ, ὡς ἐμπειρία –τή γνώση τοῦ καλοῦ τήν εἶχαν ἀπό πιό μπροστά. Συνεπῶς, ἀπό τήν παρακοή θα γνώριζαν τό κακό· ὄχι ἀπό τό δένδρο αυτό καθεαυτό. Τό ὄνομα τοῦ δένδρου λοιπόν ἔχει σχέση μέ τήν στάση τῶν πρωτοπλάστων. (Βλ. Θεοδωρήτου Κύρου, Εἰς τὰ ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς κατ ἐκλογήν. Εἰς τὴν Γένεσιν, Ερώτησις ΚΖ', PG 80, 124D: «Καὶ πῶς οἷόν τε ἦν τοὺς λόγῳ τετιμημένους καὶ κατ' εἰκόνα θείαν γεγενημένους, οὐκ ἔχειν διάκρισιν ἀγαθοῦ καὶ κακοῦ; Πῶς δ᾽ ἂν αὐτοῖς ἐτεθείκει νόμον τῆς δικαιοσύνης ἡ ἄβυσσος, ταύτην οὐκ ἔχουσιν ἐν τῇ φύσει τὴν γνῶσιν, μηδὲ γινώσκουσιν ὡς ἀγαθὸν μὲν τὸ φυλάξαι τὴν ἐντολήν, ολέθριον δὲ τὸ παραβῆναι; Εἶχον οὖν ἄρα τὴν γνῶσιν· τὴν δὲ πεῖραν ποσέλαβον ὕστερον.»)

   Γνώριζε ἄραγε ὁ Ἀδάμ τό καλό καί τό κακό πρίν ἀπό τή δοκιμή;

   Αναμφισβήτητα, ναί. Διότι θά ἦταν πολύ περίεργο νά ποῦμε ὅτι ὁ Ἀδάμ δέν γνώριζε τό κακό πρίν δοκιμάσει τόν καρπό αὐτοῦ τοῦ δένδρου. Τότε τί ἔννοια θά εἶχε ἡ ἐντολή πού ἔδωσε ὁ Θεός νά μή δοκιμάσουν; Τί σημαίνει αὐτό; Σημαίνει πώς θά ἦταν ἀδιανόητο νά δοθεῖ ἐντολή, ἄν δέν ὑπῆρχε ἡ γνώση τῶν πραγμάτων. 

   Τότε λοιπόν ποῦ ἦταν ἡ γνώση αὐτοῦ τοῦ κακοῦ; 

   Ἡ γνώση στον Αδάμ ἦταν ψιλή, πού θά πεῖ γυμνή γνώση, θά πεῖ θεωρητική γνώση· ἐνῶ ἡ γνώση μετά τήν παράβαση τῆς ἐντολῆς ἦταν ἐμπειρική. 

   Γιά νά καταλάβετε, σᾶς ἐρωτῶ: Ὁ Θεός γνωρίζει το κακό; Τό γνωρίζει. Πῶς ὅμως τό γνωρίζει; ἐμπειρικά; Δηλαδή ὁ ἴδιος ἔκανε κάτι κακό, κι ἀπό τήν πεῖρα πού ἔχει ξέρει τό κακό; Ὄχι βέβαια. Ὁ Θεός γνωρίζει μόνο θεωρητικά το κακό πρακτικά δέν τό ξέρει. 

   Ἄλλο παράδειγμα· προσέξτε να δεῖτε. Ἐγώ πονῶ, πεινῶ, διψῶ, πεθαίνω. Αὐτά ὁ Θεός τά γνωρίζει; Ναί, τά γνωρίζει, ἀλλά θεωρητικά ὄχι ἐμπειρικά. Ωστόσο, κάποια φορά τά γνώρισε καί ὁ Θεός αὐτά ἐμπειρικά, ὅταν ὁ ἴδιος ὁ Θεός Λόγος πῆρε τήν ἀνθρώπινη φύση. Γι' αυτό λέει στήν Πρός Ἑβραίους ἐπιστολή του ὁ ἀπόστολος Παῦλος «ἔμαθεν ἀφ᾽ ὧν ἔπαθε» (Έβρ. 5, 8), ἔμαθε ἀπό ἐκεῖνα πού ἔπαθε· ἔμαθε τί θά πεῖ πεινῶ, τί θά πεῖ διψῶ, τί θά πεῖ πεθαίνω. Ὁ Θεός λοιπόν, μετά τήν ένανθρώπησή Του, ἔχει ἐμπειρία, ἔχει ἐμπειρική γνώση τῆς ἀνθρώπινης καταστάσεως, ἐκτός ἀπό τήν ἁμαρτία. Ὁ Θεός λοιπόν γνωρίζει τήν ἁμαρτία θεωρητικά, καί ὄχι ἐμπειρικά· ξέρει τί εἶναι τό κακό. 

   Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν, ὁ Ἀδάμ, γνώριζε τί ἦταν τό κακό· διότι, ἐπαναλαμβάνω, ἐάν δέν τό γνώριζε, δέν θά εἶχε νόημα νά τοῦ δοθεῖ αὐτή ἡ ἐντολή.

   Δίνουμε εντολή ποτέ στα ζῶα; μην κάνεις αὐτό καί μήν κάνεις ἐκεῖνο;... Λέμε ποτέ στις γάτες κοίταξε, γάτα· μή φᾶς τά ψάρια –όταν τα βάζουμε στο τραπέζι ἐπάνω– μήν τά φᾶς τά ψάρια. Το λέμε αυτό ποτέ στις γάτες μας; Δέν ἔχει ἔννοια· γιατί; διότι τό ζῶο δέν ἔχει οὔτε λογική οὔτε τή γνώση γιά νά δεχθεῖ ἐντολή. 

   Ἄν λοιπόν ὁ Ἀδάμ δέν ξεχώριζε τό καλό από τό κακό θεωρητικά, θά ἦταν κατώτερος κι ἀπό τά ζῶα· θά ἦταν ζῶο, ἂν θέλετε. 

   Αλλά, ὅπως σᾶς ἐξήγησα, ἔλαβε πεῖρα. Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «ἔμαθε δὲ ὕστερον σαφέστερον δι' αὐτῆς τῶν πραγμάτων τῆς πείρας» (Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 54, 610), ὕστερα ἔμαθε πιό καθαρά, ἀπό τήν ἴδια τήν πεῖρα ἐπάνω στα πράγματα. 

   Αλλά ἡ γνώση τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, χωρίς τήν πεῖρα, χωρίς να δοκιμάσουμε, –ἐδῶ θέλω λίγο να προσέξετε· εἶναι σπουδαῖο αὐτό πού θά σᾶς πῶς– μᾶς προσπορίζει τήν φυσική διάκριση, παιδιά. 

   Τί εἶναι αὐτή ἡ φυσική διάκριση;

   Προσέξτε ὅμως μία προϋπόθεση χωρίς τήν ἐμπειρία τοῦ κακοῦ! Γιατί χωρίς; Διότι, ὅταν ἀποκτήσω αυτή τήν ἐμπειρία τοῦ κακοῦ, τότε μοῦ εἶναι πιά ἄχρηστη αὐτή ἡ διάκριση· ἀφοῦ τήν ἔπαθα, την βίωσα.

   Σᾶς λέω ἕνα παράδειγμα τελεσίδικο, γιά νά τό καταλάβετε. Ξέρω ὅτι ἕνα περίστροφο, ὅταν ἐκπυρσοκροτήσει, σκοτώνει; Το ξέρω. Η γνώση μου αὐτή τί εἴδους εἶναι; Εἶναι θεωρητική γνώση, ψιλή. Αὐτή ἡ γνώση μπορεῖ νά μοῦ δώσει τή διάκριση ὅτι δέν πρέπει να σκαλίζω τή σκανδάλη, για παράδειγμα, γιατί θα πάρει φωτιά τό ὅπλο καί θά μέ σκοτώσει; Το ξέρω αυτό. Ἔχω λοιπόν τή διάκριση να ξεχωρίσω ὅτι αὐτό εἶναι ἐπικίνδυνο ἀντικείμενο. Εάν ὅμως θελήσω να αποκτήσω καί τήν προσωπική πεῖρα, δηλαδή να βάλω τό περίστροφο στον κρόταφό μου και να τραβήξω τή σκανδάλη, τότε ἡ σφαίρα θα σφηνωθεῖ μέσα στο κεφάλι μου. Θά ἀποκτήσω βεβαίως τήν πεῖρα· ἀλλά θά μοῦ εἶναι περιττή, γιατί πιά θά ἔχω σκοτωθεῖ· σέ τί θά μέ ὠφελήσει;

   Θά μοῦ πεῖτε ὅμως ὅτι ὑπάρχουν και περιπτώσεις πού ἀποκτάει κανείς μιά ἐμπειρία, ἀφοῦ πρῶτα ζημιωθεῖ, ἀφοῦ πρῶτα καεί. Αλλά γιατί, παιδιά, να φθάσει ἐκεῖ τό πράγμα; Πρέπει νά ἔχουμε τήν φυσική διάκριση, γιά νά μή φθάσουμε στο σημεῖο ἐκεῖνο γιατί ἄν πάθουμε κάτι κακό, τότε σέ τί θά μᾶς χρησίμευε ἡ διάκριση; Θά μοῦ πεῖτε, γιά τό μέλλον. Ἔστω· ἀλλά τό θέμα εἶναι νά μήν πάθουμε κάποιο ανεπανόρθωτο κακό. Συνεπῶς θά πρέπει νά ἔχουμε αὐτήν τή φυσική διάκριση. (Μιά παροιμία λέει πώς πεῖρα εἶναι ἡ φωτιά πού σέ φωτίζει, ἀφοῦ πρῶτα σέ κάψει· ενώ σοφία εἶναι ἡ φωτιά πού σέ φωτίζει, χωρίς πρῶτα να σε κάψει)

   Θά σᾶς ἔλεγα ὅτι σήμερα, στήν ἐποχή μας, δέν ὑπάρχει φυσική διάκριση. Λέω φυσική· δέν λέω πνευματική· θά σᾶς μιλήσω λίγο πιο κάτω γιά τήν πνευματική. Σήμερα λοιπόν δέν ὑπάρχει φυσική διάκριση στούς ἀνθρώπους. Στούς πιό πολλούς ανθρώπους δέν ὑπάρχει. Νομίζουν ὅτι πρέπει νά τά δοκιμάζουν ἐμπειρικά ὅλα, γιά νά ἔχουν γνώση τῶν πραγμάτων· κι αὐτό εἶναι πολύ κακό. Μάλιστα για να δικαιολογηθοῦν ἐπιστρατεύουν καί ἕνα χωρίο τῆς Ἁγίας Γραφῆς, καλῶς τοποθετημένο καί κακῶς ἑρμηνευόμενο, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Κύριλλος. Ποιό εἶναι; Εἶναι ἀπό τήν Α' Προς Θεσσαλονικεῖς ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Παύλου (5, 21). Εκεῖ λέει: «τὰ πάντα δοκιμάζετε, τὸ καλὸν κατέχετε».

   Ἄν ποῦμε σέ κάποιον Μή πηγαίνεις σε ντισκοτέκ, εἶναι ἁμαρτία· θά πέσεις ἐκεῖ, θά ἁμαρτήσεις μέ τούς ἀνθρώπους πού θά γνωρίσεις ἐκεῖ μέσα... και λοιπά, ἀπαντᾶ: Α, ὄχι· δέν ἔχω αὐτήν τή γνώμη. Ἡ γνώμη μου εἶναι ὅτι πρέπει να πάω καί ἐκεῖ γιά νά γνωρίσω τά πράγματα. Καί ἄν ὑποτεθεῖ ὅτι, δοκιμάζοντας κάτι, θα πάθω κακό, κατόπιν θά ἔχω την δύναμη να μήν ξαναπάω ἐκεῖ. 

   Πρῶτα-πρῶτα δέν μπορεῖς νά ξέρεις ἄν θά ἔχεις τή δύναμη να φύγεις ἀπό ἐκεῖ. Ἔχετε δεῖ ἴσως ἐκεῖνα τα μυγόχαρτα. Τώρα πιά δέν τά χρησιμοποιοῦν. Αλλά μέ τήν εὐκαιρία σᾶς λέω ὅτι εἶναι τά πιό υγιεινά γιά νά ἐξολοθρεύουμε τίς μύγες. Δέν εἶναι καθόλου ἐπικίνδυνα, σάν ἐκεῖνα τά σπρέι, πού δηλητηριάζουν τις μύγες καί εἶναι ἐπικίνδυνα. Μήν τά χρησιμοποιεῖτε· εἶναι πολύ ἐπικίνδυνα. Τα πιο υγιεινά εἶναι ἐκεῖνα τά παλιά, τά κλασσικά. Εἶναι ἕνα χαρτί πού κρέμεται ἀπό τό ταβάνι καί ἔχει ἐπάνω κόλλα που μοιάζει μέ μέλι. Βέβαια δέν εἶναι πολύ ευχάριστο τό θέαμα· εἶναι ὅμως πολύ χρήσιμο καί διδακτικό. Καί βλέπετε τή μύγα, μόλις τό βάλετε αυτό, πάπ, πάει και κάθεται. Βέβαια, τό εἶδε σάν μέλι, καί πῆγε γιά νά δοκιμάσει. Εἶπα διδακτικό; Ναί, αὐτό τό πράγμα πού σᾶς λέω τόσην ὥρα συμβαίνει καί μέ τούς ἀνθρώπους. 

   Πῆγες, κοπέλα μου, παιδί μου, πήγες μέχρι τήν ντισκοτέκ· ἄραγε θά ἔχεις τή δύναμη νά μήν ξαναπάς;Γνώρισες ἕνα ἀγόρι, ἕνα κορίτσι· ἔχεις τή δύναμη να μήν προχωρήσεις παρακάτω; Κάπνισες ένα τσιγάρο· ἔ-χεις τή δύναμη νά μήν ξανακαπνίσεις; Μπορῶ νά σᾶς πῶ ὅτι, σε συντριπτική πλειοψηφία, ἐκεῖνος πού ἔβαλε ένα τσιγάρο στο στόμα του, ἔβαλε καί δεύτερο· καί ἄν ἔβαλε καί δεύτερο, ἔβαλε καί τό πολλοστό. Ἔχεις τή δύναμη νά πεῖς θά δοκιμάσω ἕνα χάπι ναρκωτικό, άλλά δέν θά τό ξαναπιῶ πιά; Δέν μποροῦμε νά τό ποῦμε.

   Λοιπόν, ὑπάρχει αὐτή ἡ ἄποψη γιά τό «τὰ πάντα δοκιμάζετε, τὸ καλὸν κατέχετε». Εἶναι ἐσφαλμένη αὐτή ἡ ἑρμηνεία.

   Θά μοῦ πεῖτε: Δέν τό λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος αὐτό; Ναί, ἀλλά δέν ἐννοεῖ νά δοκιμάζουμε τα πάντα, νά τά ἐξετάζουμε, καί νά κρατᾶμε τό καλό. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀναφέρεται στο θέμα τῆς προφητείας τῶν προφητῶν, πού μιλοῦσαν στήν ὁμήγυρη τῆς Ἐκκλησίας, καί λέει: Μήν περιφρονεῖτε τις προφητεῖες. Ἀκοῦστε τόν κάθε προφήτη τί ἔχει νά πεῖ. Κρατῆστε αὐτό τό καλό πού εἰπώθηκε, καί ἐκεῖνο πού δέν εἶναι σωστό ἀφῆστε το. Αναφέρεται στο θέμα τῶν προφητῶν. Προφήτης, μέ τήν εὐρεία ἔννοια, δηλαδή ὁμιλητής· ὄχι μέ τήν εἰδική ἔννοια. Δέν σᾶς ἐξηγῶ πιό πολλά.

   Θά ἦταν δυνατόν ποτέ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ νά μᾶς στέλνει να δοκιμάσουμε τήν ἁμαρτία;... Εἶναι δυνατόν ποτέ;... Μήν χρησιμοποιούμε λοιπόν τό χωρίο αυτό γιά να δικαιολογούμαστε απέναντι στούς ἄλλους, ἀλλά καί  στόν ἑαυτό μας, ὅτι μποροῦμε νά τά δοκιμάζουμε ὅλα, ἀρκεῖ νά κρατήσουμε τό καλό. 

   Σᾶς εἶπα ὅτι χρειάζεται ή φυσική διάκριση, χωρίς νά ἔχουμε ἐμπειρία. Τί εἶναι ἡ διάκριση; Εἶναι ὁ διαχωρισμός· νά μπορῶ νά ξεχωρίζω τό καλό ἀπό τό κακό. Καί τί εἶναι ἡ φυσική διάκριση; Εἶναι τό νά ἔχουμεἐκ φύσεως αὐτήν τή δυνατότητα διακρίσεως. 

   Αὐτό ὅμως εἶναι ἡ συνισταμένη πολλῶν στοιχείων. 

   Πρῶτα-πρῶτα εἶναι τῆς εὐφυΐας, τῆς ἐξυπνάδας.

   Ἐπίσης εἶναι τό στοιχεῖο τῆς παρατηρητικότητος· τό νά μπορεῖ κανείς να παρατηρεῖ. Σᾶς ἐρωτῶ: πόσες φορές ἤρθατε ἐδῶ; Δέν ξέρω ἄν ποτέ κάνατε τόν κόπο να μετρήσετε πόσα σκαλοπάτια εἶναι ἀπό τόν δρόμο μέχρι ἐδῶ κάτω. (Εννοεῖ τό ὑπόγειο τοῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Χαραλάμπους Λαρίσης, ὅπου γίνονταν τά κατηχητικά αυτά μαθήματα) Εἶμαι σίγουρος ὅτι κανείς δέν θά μποροῦσε νά μοῦ πεῖ τώρα πόσα σκαλοπάτια εἶναι. Θά μέ ρωτήσετε: ἐσεῖς τά μετρήσατε;... Οὔτε κι ἐγώ τά μέτρησα. Εἶναι πολύ σπουδαῖο, ἀγαπητοί μου, νά εἶναι κανείς παρατηρητικός· νά μπορεῖ νά βλέπει καί νά προσέχει τό καθετί.

   Σᾶς εἶπα τό παράδειγμα γιά νά σᾶς ἐπισημάνω ὅτι κάτι πού οἱ ἄλλοι δέν τό προσέχουν, ἐκεῖνος πού ἔχει μέσα του αὐτό τό πολύτιμο στοιχεῖο τῆς διακρίσεως τό παρατηρεῖ, τοῦ εἶναι χρήσιμο. 

   Ἡ παρατηρητικότητα, συνδυαζόμενη μέ εὐφυΐα, κάνει τούς μεγάλους ἐφευρέτες· ὁ συνδυασμός δηλαδή πού μπορεῖ νά γίνεται μέσα μας αὐτοῦ τοῦ ὑλικοῦ πού προσλαμβάνουμε. Να παίρνω αυτό κι ἐκεῖνο, νά διαβάζω αυτό κι αυτό, νά ἀκούω τοῦτο κι ἐκεῖνο, νά βλέπω αὐτό καί τό ἄλλο, καί νά ἔχω τήν ἱκανότητα ὅλα αὐτά νά τά συνδυάσω. Εἶναι ὅπως ἀκριβῶς ἡ νοικοκυρά πού μέσα στην κουζίνα της έχει μια μικρή αποθήκη τροφίμων, ἔχει ντουλάπια, καί ἔχει μέσα μπουκάλια καί κουτιά μέ διάφορα υλικά, καί μπορεῖ αὐτά τά ὑλικά νά τά ἀνακατέψει καταλλήλως καί νά φτιάξει διάφορα ὡραῖα φαγητά και γλυκά.

   Ἕνα ἀκόμα στοιχεῖο τῆς φυσικῆς διακρίσεως εἶναι καί ἡ σοφία. Τί εἶναι ἡ σοφία; Σοφία δέν εἶναι ἡ εὐφυΐα, ἡ ὀξύνοια· σοφία εἶναι τό ἀπόθεμα γνώσεων, τό να ξέρει κανείς πολλά πράγματα· αὐτό εἶναι σοφία. Ἄλλο σοφία καί ἄλλο εὐφυΐα.

   Ὁπότε ὅλα αὐτά μαζί, στή συνισταμένη τους, μᾶς δίνουν τό σπουδαῖο ἐκεῖνο προσόν καί ἐξαιρετικά πολύτιμο πού λέγεται φυσική διάκριση· να μποροῦμε νά ξεχωρίσουμε το ποιόν, τό ποσόν, τόν χρόνο καί λοιπά, καί νά ἐνεργοῦμε καταλλήλως.

   Οἱ πρωτόπλαστοι κλήθηκαν νά ἔχουν καί νά ώριμάσουν στην φυσική διάκριση. Ὅταν ὅμως θά ὡρίμαζαν σ' αὐτήν τή φυσική διάκριση, τότε θά 'ρχόταν ὁ Θεός καί θά τούς ἔδινε ἕνα δῶρο· αὐτό πού δίνει καί στόν κάθε πιστό, ὅταν ωριμάσει στη φυσική διάκριση. Ξέρετε ποιό εἶναι αὐτό; Εἶναι ἡ πνευματική διάκριση. Ὄχι αὐτή πού ἀποκτάει ὁ ἄνθρωπος, μέ τά στοιχεῖα πού σᾶς ἀνέφερα προηγουμένως, ἀλλά ἡ διάκριση ὡς δῶρο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τί εἶναι αὐτό; Εἶναι κάτι πολύ βαθύτερο. Μ' αὐτήν ὁ ἄνθρωπος βλέπει και διακρίνει ἐκεῖνα τά ὁποῖα ὁ ἄλλος, μέ μόνη τή φυσική διάκριση, δέν μπορεῖ σχεδόν καθόλου να διακρίνει.

   Ἔτσι, παιδιά, οἱ πρωτόπλαστοι, ἐάν τηροῦσαν τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, θά ἀποκτοῦσαν καί τήν πνευματική διάκριση.

   Εἶναι πολύ μεγάλο πράγμα! Διότι, ξέρετε, ὁ σκοτισμένος νοῦς δέν μπορεῖ νά ἔχει ποτέ οὔτε πνευματική οὔτε φυσική διάκριση. Καί σκοτισμένος νοῦς εἶναι ὁ κάθε νοῦς πού ἁμαρτάνει. (Βλ. Ρωμ. 1, 21· 28) Λές στόν ἄλλον μήν τό κάνεις αὐτό· θά πάθεις κακό, καί δέν τό βλέπει!... Μπορεῖ νά τό ἔχουν πάθει τόσοι ἄλλοι γύρω του, μά αυτός δέν τό βλέπει! Ἐξ ἄλλου διάκριση τί θά πεῖ; ὄχι μόνο ξεχώρισμα, ἀλλά καί ὅραση, να μπορεῖ κανείς νά βλέπει.

   Οἱ πρωτόπλαστοι μποροῦσαν νά διακρίνουν πολύ καλά. Σέ λίγο –θά τό ἀναλύσουμε αυτό προσεχῶς– θά ἐρχόταν ὁ διάβολος, σαν φίδι. Θά μποροῦσαν νά ποῦν: Τί εἶναι αὐτά πού μᾶς λέει αυτό;... Και γιατί μᾶς τά λέει αὐτά; Γιατί να πιάσουμε κουβέντα μαζί του;... Καί γιατί να πεισθοῦμε σέ ὅσα μᾶς λέει;... Καί, καί... Δέν τό ἔκαναν· καί αὐτό δείχνει ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι δυστυχῶς δέν εἶχαν ὡριμάσει στη φυσική διάκριση.

   Λένε ὅτι ἡ ἐντολή που δόθηκε στούς πρωτοπλάστους στάθηκε ἡ αἰτία τῆς πτώσεώς τους. Αὐτό ὅμως δέν εἶναι ἀλήθεια. Διότι ὁ νόμος καί ἡ ἐντολή δέν σπρώχνουν στο κακό, αλλά προστατεύουν ἀπό τό κακό. Δέν μποροῦμε νά ποῦμε δηλαδή ὅτι ἐπειδή δόθηκε ἡ ἐντολή, ὁ νόμος, μή δοκιμάσετε, γι' αὐτό καί ἁμάρτησαν οἱ πρωτόπλαστοι· ὅτι δόθηκε δηλαδή ὁ νόμος σάν μιά ἀφορμή γιά νά πέσουν οἱ πρωτόπλαστοι στήν ἁμαρτία.

   Θα λέγαμε ὅτι καί ἐντολή ἀκόμη νά μήν δινόταν, οἱ πρωτόπλαστοι θά μποροῦσαν πάλι να πέσουν στήν ἁμαρτία· σέ ποιά ἁμαρτία; στήν ἁμαρτία τῆς αὐτονομίας. Καί ποιά εἶναι αὐτή ἡ ἁμαρτία τῆς αὐτονομίας; τό Δέν σ' ἔχω ἀνάγκη, Θεέ!... εἶμαι αυτόνομος!... 

   Προσέξτε: σ' αὐτό τό ἁμάρτημα κατά πλησμονήν γίνεται κατάχρηση τῆς ἐλευθερίας. Δέν σ' ἔχω ἀνάγκη, Θεέ!... Καί μάλιστα μποροῦμε νά ποῦμε ἐδῶ ὅτι λείπει καί ἡ εὐφυΐα· διότι ὁ ἀληθινά εὐφυής ἄνθρωπος ποτέ δέν θά δεχόταν νά ἔχει μιά αὐτονομία, νά λέει ὅτι δέν ἔχει ἀνάγκη ἀπό τόν Θεό.

   Ακόμα καί ὁ λαός τό λέει αυτό· Μή λές δέν ἔχω ἀνάγκη ἀπό τόν γείτονά μου, ἀπό τόν συγγενή μου... ἐπειδή πολλές φορές εἴμαστε ἕτοιμοι νά τά χαλάσουμε μαζί τους, και λέμε: Καί τί ἀνάγκη τούς ἔχω;... Θά τάχαλάσω, θά μαλώσω μαζί τους!... Μή λέμε δέν ἔχουμε ἀνάγκη ἀπό κανέναν. Ἔχουμε ανάγκη ἀκόμη καί ἀπό ἕνα μυρμήγκι! Πῶς γίνεται αὐτό; Υπάρχουν κάτι ἱστοριοῦλες πού μᾶς πείθουν ὅτι ἔχουμε ἀνάγκη πραγματικά κι ἀπό ἕνα μυρμήγκι! (Βλ. σχετικό μύθο τοῦ Αἰσώπου, μέ τό λιοντάρι καί τό ποντίκι)

   Γείτονάς σου εἶναι, συγγενής σου εἶναι, βρίσκεσαι σέ μιά ἀνάγκη· ποιόν θά φωνάξεις; Τόν γείτονα θά φωνάξεις. Ἄρα τόν ἔχεις ἀνάγκη. Εάν λοιπόν τόν γείτονα τόν ἔχεις ἀνάγκη, καί δέν πρέπει νά τά χαλάσεις μαζί του, πόσο περισσότερο ἔχεις ἀνάγκη τόν Θεό!... Ἄρα δέν μπορεῖς νά εἶσαι αὐτόνομος. 

   Οἱ πρωτόπλαστοι, παιδιά, ἀκόμη καί ἄν δέν εἶχαν τήν ἐντολή νά μή δοκιμάσουν από τον καρπό, θά μποροῦσαν πάλι νά κάνουν τό ἴδιο, γιατί ἡ ἀνυπακοή, στό βάθος, αὐτό εἶχε ὡς περιεχόμενο· τήν αὐτονομία. Αὐτό εἶχε στο βάθος. Θά τό δοῦμε ὅταν θά φθάσουμε ἐκεῖ, ὅταν θά δοκιμάσουν τόν καρπό. Οἱ πρωτόπλαστοι θά μποροῦσαν κάποια στιγμή νά ποῦν: Για στάσου γιατί πρέπει νά ἀκοῦμε τόν Θεό; Ελεύθεροι δέν εἴμαστε; Καί θά μποροῦσε πάλι νά ἔρθει ὁ διάβολος και να τούς πεῖ τό ἴδιο πράγμα. Ὄχι γιά τόν καρπό, ἄ, μπά! η αλλά νά τούς πεῖ: Δεν νομίζετε ὅτι σαν πολύ πηγαίνει νά ἀκοῦτε τόν Θεό;... Δέν μπορεῖτε τάχα να ζήσετε μόνοι σας;...

   Ὁ ἴδιος ψιθυρισμός τοῦ ἴδιου τοῦ ἀρχέκακου διαβόλου, ὁ ἴδιος καί στούς σημερινούς ἀνθρώπους, σ' ὅλους τούς αἰῶνες, ἰδίως στους νέους. Τί ἀνάγκη ἔχεις τούς γονεῖς σου; Τί ἀνάγκη ἔχεις τούς καθηγητές σου; Τί ἀνάγκη ἔχεις ἀπό τήν κοινωνία; Δέν τούς χρειάζεσαι· αὐτόνομος νά εἶσαι! Μπορεῖς νά ζήσεις πολύ ὡραῖα. Δέν θά ἔχεις κανέναν πάνω ἀπό τό κεφάλι σου. Θά εἶσαι μόνος σου, θά εἶσαι κύριος τοῦ ἑαυτοῦ σου. Δέν χρειάζεται νά ἔχεις πάνω ἀπ' τό κεφάλι σου καμμία αὐθεντία. Πάρε ὅλες τίς αὐθεντίες, πού λέγονται γονεῖς, καθηγητές, ἱερεῖς, Ἐκκλησία, πίστη... καί ὅλα ποδοπάτησέ τα, καί θά εἶσαι αὐτόνομος, θά εἶσαι κύριος, θά εἶσαι πολύ σπουδαῖος, θά εἶσαι ἐλεύθερος!...

   Θυμηθεῖτε, παρακαλῶ, αὐτό πού ἔγραψαν στον τάφο τοῦ Καζαντζάκη, θυμηθείτε το αυτό. Δέν ἐλπίζω τίποτα. Δέν φοβοῦμαι τίποτα. Εἶμαι λέφτερος!... (Αὐτό τό ἀπόφθεγμα δέν ἀνήκει στον Νίκο Καζαντζάκη, ὅπως νομίζεται, ἀλλά ἕλκει τήν καταγωγή του ἀπό τόν φιλόσοφο Δημώνακτα τόν Κύπριο: «Ἐρωτήσαντος δέ τινος, τίς αὐτῷ ὅρος εὐδαιμονίας εἶναι δοκεῖ, μόνον εὐδαίμονα ἔφη τὸν ἐλεύθερον· ἐκείνου δὲ φήσαντος πολλοὺς ἐλευθέρους εἶναι, ἀλλ᾽ ἐκεῖνον νομίζω τὸν μήτε ἐλπίζοντά τι μήτε δεδιότα.» (Λουκιανός, Βίος Δημώνακτος, παράγραφοι 19.4-20.2)

   Ἄ, τότε εἶσαι ἐλεύθερος, Καζαντζάκη... ὅταν δέν πιστεύεις σε τίποτα... δηλαδή ὅταν δέν δέχεσαι καμμία αὐθεντία!...

   Μποροῦμε λοιπόν νά ποῦμε ὅτι τό ἴδιο ἁμάρτημα ὑπάρχει καί σήμερα, καί θά ὑπάρχει μέχρι πού νά τελειώσει ὁ κόσμος. 

   Βλέπετε; Μποροῦσαν οἱ πρωτόπλαστοι νά άμαρτήσουν καί χωρίς το δένδρο, καί χωρίς τήν ἐντολή; Ναί. Ἄρα δέν ἦταν ἡ αἰτία τῆς πτώσεώς τους ἡ ἐντολή. Αντιθέτως, ἡ ἐντολή ἦρθε να περιφρουρήσει, ἦρθε να εἰδοποιήσει καί νά πεῖ: Προσέξτε! διότι ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι παραβαίνετε τήν ἐντολή μου, δηλαδή πάρετε αέρα, καί φθάσετε στο θέμα τῆς αὐτονομίας, σᾶς τό λέω, θα πεθάνετε.

   Ειδοποιήθηκαν. Καί τό σπουδαῖο εἶναι ὅτι ὁ Θεός δέν ἔστειλε οὔτε ἄγγελο οὔτε ἀρχάγγελο γιά νά είδοποιήσει τούς πρωτοπλάστους, ἀλλά ὁ ἴδιος ὁ Θεός πού δίνει τήν ἐντολή τούς εἰδοποιεῖ. Αὐτό δείχνει πόσο ἐκτιμοῦσε τούς πρωτοπλάστους ὁ Θεός!

   Ἔτσι ἔχουν τά πράγματα, παιδιά.

   Πάντως τό θέμα εἶναι ὅτι αὐτή ἡ πτώση πού τότε συνέβη –γιά τήν ὁποία θά μιλήσουμε διεξοδικά στα ἑπόμενα μαθήματά μας– θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι δέν ἔμεινε ἐκεῖ. Οἱ ἄνθρωποι ἔπεσαν, κάνοντας κακή χρήση τῆς ἐλευθερίας τους, –ὅλα αὐτά πού ἐξηγοῦμε τώρα– ἁμάρτησαν καί διώχθηκαν από τον Παράδεισο, τούς ἔβγαλε ὁ Θεός.

   Ὁ Θεός ἔβγαλε τόν Αδάμ ἀπό τόν Παράδεισο. Αλλά, προσέξτε όμως, ἔβαλε τόν ληστή μέσα! (Βλ. Λουκᾶ 23, 43)

   Ὑπάρχει διαφορά ανάμεσα στον Αδάμ καί τόν ληστή; Πολύ μεγάλη διαφορά! Αυτό σημαίνει ὅμως ὅτι ὁ Ἀδάμ μπορεῖ νά ξαναμπεῖ πάλι.

   Ἕνα ὡραῖο τροπάριο τῆς Κυριακῆς τῆς Τυρινῆς λέει ὅτι κάθησε ὁ Ἀδάμ ἀπέναντι τοῦ Παραδείσου καί ἔλεγε κλαίγοντας: Ώ Παράδεισε, πού σέ ἔχασα... Με τόν ἦχο τῶν φύλλων τῶν δένδρων σου, κάνε προσευχή στόν Θεό, στον Δημιουργό μας, να μή μου κλείσει ολότελα τήν πόρτα!... (Παράδεισε πάντιμε, τὸ ὡραιότατον κάλλος... ἤχῳ τῶν φύλλων σου, Πλάστην τὸν τῶν ὅλων ἱκέτευε, τὰς πύλας ὑπανοιξαί μοι, ἃς τῇ παραβάσει ἀπέκλεισα... (Εσπερινό στιχηρό προσόμοιο)

   Καί ὁ ἄνθρωπος, παιδιά, ξαναμπήκε στον Παράδεισο· μπῆκε μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό. Πρῶτος μπῆκε ὁ μετανοήσας ληστής.

   Γι' αὐτό, δέν πρέπει νά κλαῖμε καί νά λέμε ὅτι χάσαμε τόν Παράδεισο. Τα πράγματα δέν μένουν ἐκεῖ, στήν πτώση τους· ὁ Παράδεισος ξανακερδήθηκε!

   Ὅλα αὐτά ὅμως θά τά δοῦμε στή συνέχεια.

Κυριακή, 29 Ιανουαρίου 1984

40η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Τό δένδρο τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ (Α΄)

†.Συνεχίζουμε τα θέματά μας, παιδιά, στα τρία πρώτα κεφάλαια του βιβλίου τῆς Γενέσεως. Μετά την δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας, ἐρχόμαστε νά δοῦμε μερικά συμπληρωματικά γεγονότα, πού στάθηκαν ἡ αἰτία να φανεῖ ὅτι τελικά ἀνατρέπεται τό ἔργο τοῦ Θεοῦ. Αὐτό τό κάλλιστο δημιούργημα, ὁ ἄνθρωπος, ἐξετράπη του σκοπού του, καί φαίνεται πώς ὅ,τι ἔκανε ὁ Θεός τελικά κατέληξε σε μία ματαιότητα.

   Αὐτό βέβαια εἶναι φαινομενικό, ὅπως θά δεῖτε στη συνέχεια. Διότι, εάν τό σύμπαν ἔγινε γιά τόν ἄνθρωπο καί ὁ ἄνθρωπος ἐξετράπη του σκοπού του, τότε καί τό σύμπαν δέν ἔχει νόημα. Καί συνεπῶς ὁλόκληρη ἡ δημιουργία, ἡ κτιστή ορατή δημιουργία, πραγματικά μοιάζει ὅτι καταλήγει στο τίποτα, σε μία ἀποτυχία. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμος Α΄, Μαθήματα 80 και 12ο, ἐκδ. Ίερ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης, 2017, καί Τόμος Γ΄, Μάθημα 28ο, υποσ. 17, σελ. 92, Στόμιον 2019).

  Αλλά, ἐκεῖ ἀκριβῶς πού τά πράγματα φαίνονται ὅτι ἀποτυγχάνουν, αναδεικνύεται ή σοφία τοῦ Θεοῦ καί τά ἐπαναφέρει στόν ἀρχικό σκοπό τους. Ἐκεῖνα πού στο πρόσωπο τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας, τῶν ἀνθρώπων δηλαδή, προκάλεσαν τήν ἀποτυχία, ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ τά ἀνατρέπει καί ἐπιφέρει τή διόρθωση καί τήν ἐπιτυχία. Τελικά, ὅλο τό σχέδιο τοῦ Θεοῦ βρίσκει τήν καταξίωσή του καί τή δικαίωσή του, ὥστε στο τέλος να ἀποδειχθεῖ ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὁ ἕνας καί μόνος σοφός Θεός, ὅπως λέει στην Α' Προς Τιμόθεον ἐπιστολή τουὁ ἀπόστολος Παῦλος. (Α' Τιμ. 1, 17. Βλ. Ρωμ. 14, 26)

   Εἶναι, πράγματι, ὁ μόνος σοφός Θεός! Ἄν κανείς βαθαίνει μέσα σ' αυτό τό μυστήριο τῆς ἀγάπης του Θεοῦ, βλέπει καί τό μυστήριο τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ!

   Αλλά ἂς δοῦμε τα πράγματα μέ τή σειρά τους.

   «Καὶ ἐξανέτειλεν ὁ Θεὸς ἔτι ἐκ τῆς γῆς πᾶν ξύλον ὡραῖον εἰς ὅρασιν καὶ καλὸν εἰς βρῶσιν καὶ τὸ ξύλον τῆς ζωῆς ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου καὶ τὸ ξύλον τοῦ εἰδέναι γνωστὸν καλοῦ καὶ πονηροῦ. 

   »καὶ ἐνετείλατο Κύριος ὁ Θεὸς τῷ Ἀδὰμ λέγων· ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ, ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ' αὐτοῦ· ἡ δ᾽ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ' αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε.» (Γέν. 2, 9 16-17)

   Νά σᾶς τό ἀποδώσω.

   Καί ὁ Θεός ἔδωσε ἐντολή να φυτρώσει ἀκόμη ἀπό τήν γῆ κάθε δένδρο, ὄμορφο νά τό βλέπει κανείς και θρεπτικό καί εὔγευστο νά τό δοκιμάζει, νά τό τρώει. Ὁμοίως ὁ Θεός ἔδωσε ἐντολή να φυτρώσει το δέντροτῆς ζωῆς στό μέσο τοῦ Παραδείσου, καθώς καί τό δένδρο πού ἄν δοκίμαζε κανείς τόν καρπό του θα μπορούσε νά ἔχει τή γνώση τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ,

   Καί ὁ Θεός παρήγγειλε στον Αδάμ καί τοῦ εἶπε: Από κάθε δένδρο πού βρίσκεται μέσα στον Παράδεισο μπορείτε να φάτε τούς καρπούς του· ἀπό τό δένδρο ὅμως τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ δέν θά φᾶτε. Διότι τήν ἡμέρα πού θά ἐπιχειρήσετε νά φᾶτε από τόν καρπό τούτου τοῦ δένδρου θά πεθάνετε.

   Πραγματικά, παιδιά, θα λέγαμε ὅτι αὐτοί οἱ δύο στίχοι εἶναι ἡ καρδία ἑνός μυστηρίου.

   Θα μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι δύο εἶναι τά μυστήρια, μέσα σ' αὐτά τά τρία πρώτα κεφάλαια· πρῶτον, ὅτι τό δημιούργημα ἄνθρωπος εἶναι κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ· καί δεύτερον, εἶναι ἡ δοκιμασία καί ἡ περιπέτεια μέσα στήν ὁποία θά μπεῖ ὁ ἄνθρωπος καί θά δημιουργήσει τήν ἱστορία του· ἱστορία κοιλάδος κλαυθμῶνος (Πρβλ. Κριταί 2, 5. Ψαλμ. 83, 7), δηλαδή πένθους, λύπης, θανάτου, μια περιπέτεια φοβερή, μια περιπέτεια πού ἔφερε τόν Θεό στή γῆ καί σταυρώθηκε. Αὐτό εἶναι τό δεύτερο μυστήριο, τό ὁποῖο ξεκινᾶ ἀπό τά δύο ἀκριβῶς αὐτά δέντρα.

   Γι' αὐτό θά παρακαλέσω πάρα πολύ, ἐπειδή ὑπάρχει καί πολύ μεγάλη ἄγνοια γύρω από το θέμα αυτόστούς ἀνθρώπους καί πολλή παρεξήγηση γύρω από τά δένδρα αὐτά –τί τάχα νά ἦταν; τί νά σημαίνουν;- γι' αὐτόν τόν λόγο θά παρακαλέσω να προσέξετε, ὥστεκαί τυχόν απορίες νά σᾶς λυθοῦν, ἀλλά καί νά διαφωτισθεῖ αὐτό τό μεγάλο θέμα, το γιατί υπάρχει αὐτή ἡ ταλαιπωρία τοῦ ἀνθρώπινου γένους, τί ἀκριβῶς εἶναι. Ομοίως νά γίνει κατανοητό ὅτι δέν πρέπει να αἰτιόμαστε τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα καί νά λέμε πώς φταινε εκεῖνοι γιά ὅσα τραβάμε ἐμεῖς· ὄχι! Τό δυστύχημα εἶναι ὅτι τό ἴδιο ἁμάρτημα τό ἐπαναλαμβάνουμε καί ἐμεῖς, ὅπως θά τό δοῦμε στη συνέχεια.

   Βλέπουμε ἐδῶ ὅτι ὁ Θεός ἰδιαιτέρως φυτεύει στο μέσον τοῦ Παραδείσου δύο δένδρα· ἕνα τῆς γνώσεως καί ἕνα τῆς ζωῆς.

   Γιατί όμως τά φυτεύει στο μέσον τοῦ Παραδείσου ὁ Θεός; Τί σημαίνει αὐτό;

   Σημαίνει ὅτι μέ κάθε τρόπο οἱ πρωτόπλαστοι θά μποροῦσαν νά ἔχουν συνεχῶς μπροστά τους αὐτά τά δένδρα καί νά ἐνθυμοῦνται τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Ὑπῆρχε δηλαδή σκοπιμότητα καί ἐπισήμανση σ' αὐτά τά δένδρα· γι' αὐτό δέν ἦταν σέ κάποια ἄκρη, αλλά στή μέση.

   Ὁ Θεός λοιπόν φυτεύει τό ξύλον τῆς ζωῆς καί τό ξύλον τῆς γνώσεως –ξύλον θά πεῖ δένδρο. Τί σημαίνει αυτό; Μήπως σημαίνει ὅτι ἦταν πραγματικά δένδρα; Καί ἄν κανείς δοκίμαζε τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως, θά ἔφθανε στο σημεῖο να μάθει το καλό καί τό κακό, ἐνῶ ἂν δοκίμαζε τόν καρπό του δένδρου τῆς ζωῆς, θά γινόταν ἀθάνατος

   Μήπως εἶχαν κάτι τά δένδρα αὐτά; Μήπως δηλαδή ὑπῆρχε καμμιά ουσία, φυσική ἤ μεταφυσική, κάτι, πού τελικά να δημιουργεῖ τό ἀνάλογο αποτέλεσμα τοῦ θανάτου ἤ τῆς ζωῆς; Διότι ὁ Θεός εἶπε: ἄν δοκιμάσετε τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως καλοῦ καί πονηροῦ, θα πεθάνετε· καί θά πεθάνετε τήν ἡμέρα πού θά το δοκιμάσετε. Είχε λοιπόν κάτι ο καρπός του δένδρου αὐτοῦ; κάτι τό δηλητηριώδες;

   Λοιπόν, παιδιά καταρχάς ἦταν δένδρα πραγματικά καί φυσικά· δέν εἶχαν κάτι ἄλλο, κάτι τό ξεχωριστό. Ἀπόδειξη, ὅτι μέχρις ὅτου ἔγινε ἡ ὑποβολή τοῦ διαβόλου, πού τούς εἶπε ὅ,τι τούς εἶπε –θά τό δοῦμε αὐτό στα προσεχῆ μας μαθήματα– οἱ πρωτόπλαστοι δέν πρόσεξαν ὅτι τά δένδρα αυτά μπορεῖ νά εἶχαν κάτι τό πιό ξεχωριστό. Δέν ἦταν διαφορετικά· ἦταν ὅπως ὅλα τ' ἄλλα δένδρα. Δέν τούς παραξένεψε να σκεφθοῦν ὅτι θά μποροῦσε τά δένδρα αὐτά νά ἔχουν κάτι ἄλλο. Καί πράγματι, δέν εἶχαν κάτι ἄλλο· ἦταν ἀπολύτως φυσικά δένδρα. (Βλ. Θεοδωρήτου Κύρου, Εἰς τὰ ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς κατ' ἐκλογήν, Εἰς τὴν Γένεσιν, Ἐρώτησις ΚϚ', PG 80, 124AB: «Ἐκ τῆς γῆς καὶ ταῦτα –τά δένδρα- βεβλαστηκέναι εἶπεν ἡ θεία Γραφή· οὐ τοίνυν ἑτέραν τινὰ φύσιν ἔχει παρὰ τὰ ἄλλα φυτά»)

   Ποῦ ἦταν λοιπόν ὁ θάνατος; Ἦταν στή δοκιμή τοῦ καρποῦ τοῦ πρώτου δένδρου. Καί ποῦ ἦταν ἡ ζωή; Στή δοκιμή τοῦ καρποῦ τοῦ δευτέρου δένδρου. Καί ἡ ζωή καί ὁ θάνατος δέν ἦταν παρά στή χρήση τῆς ἐλευθερίας πού θά ἔκαναν οἱ ἄνθρωποι απέναντι στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή ἦταν θέμα ὑπακοῆς ἤ ἀνυπακοῆς. Ἡ ζωή ἤ ὁ θάνατος θά ἦταν ὄχι στούς καρπούς τῶν δένδρων ἀντιστοίχως, ἀλλά στήν ὑπακοή ἤ στήν παρακοή στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, μέ τή χρήση τῆς ἐλευθερίαςπού πῆραν οἱ πρωτόπλαστοι ἀπό τόν Θεό. (Βλ. ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Περὶ Παραδείσου, ΚΕ', PG 94, 913Β: «Τὸ μὲν ξύλον τῆς γνώσεως απόπειράν τινα καὶ δοκιμὴν καὶ γυμνάσιον τῆς τοῦ ἀνθρώπου ὑπακοῆς καὶ παρακοῆς, Διὸ καὶ ξύλον τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρὸν κέκληται, ἢ ὅτι δύναμιν ἐδίδου γνωστικὴν τοῖς μεταλαμβάνουσι τῆς οἰκείας φύσεως· ὅπερ καλὸν μὲν τοῖς τελείοις, κακὸν δὲ τοῖς ἀτελεστέροις, ἔτι καὶ τὴν αἴσθησιν λιχνοτέροις.», καί Θεοδωρήτου Κύρου, ὅ.π. PG 80, 125CD: «...μὴ τῇ ποιότητι τοῦ ξύλου, μηδὲ τῇ καινότητι τῆς βρώσεως τὰ ἁμαρτήματα κρίνεται· ἀλλὰ τῇ δόσει τῆς ἐντολῆς, ἣν ἐφ' ὅτου δήποτε παραβῆναι ἴσην ἔχει τὴν μέμψιν»).

   Αὐτό, παιδιά, εἶναι ὅλο τό θέμα. Αὐτό εἶναι ὅλο τίποτε ἄλλο. Καί σᾶς τό εἶπα ἐπιγραμματικά γιά νά τό θυμᾶστε. Τώρα, αὐτό πού σᾶς εἶπα θά τό ἀναλύσουμε, θά τό κάνουμε πιο λιανά, γιά νά τό χωνέψουμε στις λεπτομέρειές του.

   Λέει κάποιος ἐκκλησιαστικός συγγραφέας: «...καὶ "ξύλον γνώσεως" ἀπεκλήθη- διὰ τὴν περὶ τοῦτο γεγενημένην αἴσθησιν τῆς ἁμαρτίας ... Καὶ περὶ τούτου προετέθη ὁ ἀγὼν τῷ Ἀδὰμ.» (Θεοδωρήτου Κύρου, Εἰς τὰ ἄπορα τῆς θείας Γραφῆς κατ' ἐκλογήν, Εἰς τὴν Γένεσιν, Ερώτησις KC', PG 80, 124CD, Β). Καί συμπληρώνει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Τί οὖν ἐστιν καλόν; Ἡ ὑπακοή. Τί δὲ πονηρόν; Ἡ παρακοή.» (Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 54, 610).

   Ὥστε βλέπει κανείς, παιδιά, ὅτι ἐδῶ πραγματικά ἦταν μία δοκιμασία τῆς προαιρέσεως καί τῆς ἐλευθερίας τῶν ἀνθρώπων. 

   Στόν Παράδεισο ὑπῆρχαν, ὅπως τώρα βλέπουμε, τρεῖς κατηγορίες δένδρων· ἡ μία κατηγορία εἶναι τά πολλά δένδρα πού ὑπῆρχαν, ἡ δεύτερη κατηγορία ἦταν τό δένδρο τῆς γνώσεως καλοῦ καί κακοῦ, καί ἡ τρίτη κατηγορία τό δένδρο τῆς ζωῆς. 

   Λέει ἕνας ἐκκλησιαστικός συγγραφέας, ὁ Σεβηριανός: «Τρεῖς δὲ διαφοραί ξύλου ἦσαν· τὰ μὲν ἐδόθη αὐτῷ ἵνα ζῇ· τὸ δὲ ἵνα εὖ ζῇ· τὸ δὲ ἵνα ἀεὶ ζῇ.» (Αρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Η Γένεσις, ἐκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1976, σ. 50). Τρία διαφορετικά δένδρα ὑπῆρχαν: αὐτά πού δόθηκαν στον ἄνθρωπο γιά νά τρέφεται καί νά ζεῖ, ἕνα γιά νά ζεῖ καλά, καί ἕνα ἄλλο γιά νά ζεῖ γιά πάντα.

   Δηλαδή δόθηκαν στους πρωτοπλάστους τά δένδρα τά πολλά γιά νά δοκιμάζουν τούς καρπούς τους, να τρῶνε οἱ ἄνθρωποι καί νά τρέφονται· δηλαδή ἦταν τό φαΐ τους, ἡ τροφή τους. Αν δέν παρέβαιναν τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ πού τούς ἀπαγόρευε να δοκιμάσουν ἀπό ἕνα συγκεκριμένο δένδρο, θα μποροῦσαν νά ζήσουν καλά, εὐτυχισμένα καί εὐλογημένα ἐπάνω στή γῆ γιά πάντα. 

   Θά δεῖτε ὅμως στη συνέχεια, παιδιά, ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι, εὐθύς μετά τήν παράβαση, γέμισαν από πικρία καί θλίψη. Τό ἀποκορύφωμα τῆς θλίψεώς τους ξέρετε ποιό ἦταν; ὅταν εἶδαν ὅτι ὁ Κάιν, ὁ πρωτότοκος γιός τους, ὁ τρίτος ἄνθρωπος πάνω στή γῆ, σκότωσε τόν τέταρτο ἄνθρωπο πάνω στή γῆ, τόν Ἄβελ, τόν ἀδελφό του. Οἱ πρωτόπλαστοι προφανῶς δοκίμασαν μεγάλη πικρία ἀπ' αὐτό· ἦταν δέ ἡ πρώτη τους ἐμπειρία στόν θάνατο.

   Θά δοῦμε τί σημαίνει αὐτό πού τούς εἶπε ὁ Θεός, ὅτι θά πεθάνουν τήν ἡμέρα πού θά φᾶνε ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπό. Βέβαια, δέν πέθαναν ἐκείνη τήν ἡμέρα. Εἶναι δέ γνωστό ὅτι ὁ Ἀδάμ ἔζησε συνολικά εννιακόσια τριάντα χρόνια (Βλ. Γέν. 5, 5). Καί αναμφισβήτητα ἦταν ἐννιακόσια τριάντα ηλιακά χρόνια, ὅπως τά ἐννοοῦμε σήμερα· ἐννιακόσιες τριάντα περιστροφές τῆς γῆς περί τόν ἥλιο. (Βλ. Αρχ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου, Ἡ Γένεσις, Πρόβλημα 15ον, Β΄ (Η μεγάλη ἡλικία τῶν ἀνθρώπων τῆς Βίβλου), ἐκδ. Βασ. Ρηγοπούλου, Θεσσαλονίκη 1976, σσ. 444-445) Δέν πέθανε λοιπόν ἀμέσως ὁ Ἀδάμ θά δοῦμε τό γιατί δέν πέθανε ἀμέσως. Ἄρα δέν εἶχε ἐμπειρία τοῦ θανάτου ὁ ἴδιος. Για πρώτη φορά παίρνει ἐμπειρία τοῦ θανάτου, ὅσο ζεῖ, μέ τόν θάνατο τοῦ Ἄβελ.

   Προσέξτε κάτι· ἡ ἐμπειρία του θανάτου εἶναι στόν κάθε ἄνθρωπο ἀλλά, τί λέτε; τουλάχιστον μέ τό σχῆμα πού ἔχει στήν παροῦσα ζωή, μποροῦμε νά ἔχουμε πλήρη εἰκόνα αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας; Δέν ξέρω, δέν μπορῶ νά σᾶς ἀπαντήσω, παρά μόνο σᾶς λέω τό ἑξῆς. 

   Κάποιος ἄνθρωπος δολοφονεῖται ἀπό ἕναν εχθρό του· ὁ ἐχθρός του θέλει νά τόν τιμωρήσει, καί τόν δολοφονεῖ. Αὐτός ὁ ἄνθρωπος πού δολοφονεῖται ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι τώρα ὁ ἐχθρός του τόν ἐκδικεῖται; Δέν τήν ἔχει. Δέν προλαβαίνει να αποκτήσει τήν αἴσθηση ὅτι ὁ ἐχθρός του τόν δολοφονεῖ· δέν ἔχει τήν αἴσθηση αυτή. Πρέπει νά ζεῖ, γιά νά δεῖ τό κακό μπροστά του.

   Γι' αὐτό ἀκριβῶς κι ἐκεῖνοι πού θέλουν νά ἐκδικηθοῦν πραγματικά καί νά κάνουν κακό δεν φονεύουν τό θῦμα τους ἀμέσως, ἀλλά τό βασανίζουν, δίνοντάς του τήν αἴσθηση ἀνά πᾶσα στιγμή ὅτι τελικά θά φονευθεῖ, θα πεθάνει.

   Ἔτσι λοιπόν καί ὁ Ἀδάμ· πρίν ὁ ἴδιος βιώσει τήν ἐμπειρία τοῦ θανάτου, εἶδε τόν θάνατο τοῦ παιδιοῦ του, τοῦ Ἄβελ, –βίαιος θάνατος!– καί τότε ἀσφαλῶς θά εἶπε: Νά, ὁ Θεός μᾶς εἶπε ὅτι θά ἔρθει ὁ θάνατος· ἦρθε ὁ θάνατος!...

   Ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν δοκίμαζε τόν καρπό αὐτοῦ τοῦ δένδρου, τότε θα ζούσε πολύ καλά ἐπάνω στή γῆ, θά ἦταν δηλαδή ἀθάνατος. Δέν σᾶς κάνει ἐντύπωση αὐτό; θά ἦταν ἀθάνατος ἐπάνω στή γῆ! Πάντως θά ζούσε πολύ καλά· δέν θά ὑπῆρχε ὅλη αὐτή ἡ θλίψη μέ τα συμπαρομαρτούντα της. 

   «Τὸ δὲ ἵνα ἀεὶ ζῇ» ἡ τρίτη κατηγορία. Κι ἄν τελικά ὁ ἄνθρωπος ἔτρωγε ἀπό τό τρίτο δένδρο, τό δένδρο τῆς ζωῆς, τότε θα γινόταν ἀθάνατος. Πότε ὅμως θά ἔτρωγε ἀπό τό τρίτο δένδρο; Μόνο όταν δέν θά παρέβαινε τήν ἐντολή ώς πρός τό δεύτερο δένδρο. Τότε ὁ Θεός θά ἔλεγε στούς πρωτοπλάστους: Δοκιμᾶστε τώρα κι ἀπ' αὐτό τό δένδρο, καί θά ζήσετε αἰωνίως. Διότι ἀπό ἐκεῖνο πού σᾶς ἀπαγόρευσα δέν δοκιμάσατε, συνεπῶς δέν παραβήκατε την εντολή μου· θά εἴσαστε εὐτυχισμένοι καί εὐλογημένοι. Ἐλᾶτε, δοκιμᾶστε καί τόν καρπό αὐτόν, γιά νά ζήσετε  αιωνίως.

   Σας κάνει ἐντύπωση αὐτό;

   Θά ρωτοῦσα: Τί θά ἦταν αὐτό πού θά ἔδινε τήν αἰώνια ζωή; ο καρπός; 

   Ὄχι· ἦταν ἡ ὑπακοή, καί μόνο ἡ ὑπακοή! (Βλ. άγ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 54, 610: «Τί οὖν ἐστι καλόν; Ἡ ὑπακοή. Τί δὲ πονηρόν; Ἡ παρακοή.»)

   Σας ρωτάω πάλι: Πόσο ζοῦμε, ἂν φᾶμε τό φαγητό πού τοῶμε κάθε μέρα; Θα λέγαμε, καλύτερα, ὄχι πόσο ζούμε, αλλά γιά πόσο συντηρούμαστε μέ τό καθημερινό φαγητό;

   Ἄν φάω μιά φορά τήν ἡμέρα πολύ καλά, συντηροῦμαι γιά ἕνα εἰκοσιτετράωρο. Ὅταν τρώω κάθε μέ ρα, κάθε μέρα συντηροῦμαι· ἐξ ἄλλου ἀπό τήν ἐντολή Του καί ἀπό τόν λόγο Του ἐξαρτώνται τά πάντα. Ἔτσι λοιπόν ὁ Θεός θά ἤθελε να ζήσουν οἱ πρωτόπλαστοι, καί γενικά οἱ ἀπόγονοί τους, ἐπάνω στή γῆ αἰωνίως. 

   Αὐτά τά τρία εἴδη δένδρων λοιπόν μᾶς διαγράφονται μέ τόν τρόπο αὐτόν.

   Ἀλλά θά πεῖτε: Δηλαδή ὁ Θεός θά ἤθελε τά δένδρα αὐτά νά εἶναι δένδρα-παγίδες;... 

   Ὄχι, παιδιά. Ἡ ἀλήθεια εἶναι, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, «το ξύλον τῆς γνώσεως οὔτε φυτευθὲν ἀπ᾿ ἀρχῆς κακῶς, οὔτε ἀπαγορευθὲν φθονερῶς» (Εἰς τὰ Θεοφάνεια, Λόγος ΛΗ΄, PG 36, 324BC). Δηλαδή, ὁ Θεός δέν φύτεψε ἕνα δένδρο μέ κακό σκοπό καί μέ κακή πρόθεση, οὔτε ἀπαγορεύει στούς πρωτοπλάστους –γιατί αυτό λένε μερικοί μέχρι σήμερα- να δοκιμάσουν τόν καρπό του δένδρου, γιατί φθονοῦσε τούς πρωτοπλάστους, ὥστε νά μή γνωρίσουν τήν πραγματικότητα καί τήν ἀλήθεια. Αὐτά εἶναι κακοήθη καί ἀνόητα.

   Τότε λοιπόν τί;

   Τό δένδρο αὐτό τῆς γνώσεως, παιδιά, γιά τό ὁποῖο θα μιλήσουμε ἀρκετά, ἦταν καλό δένδρο. Καί μία ἡμέρα οἱ ἄνθρωποι θά δοκίμαζαν ἀπό τόν καρπό του δένδρου αὐτοῦ. Ἀλλά πότε; Ὄχι τότε πού ὁ Θεός τούς τό ἀπαγόρευσε. Τήν γνώση αυτή θά τήν ἀποκτοῦσαν ἀργότερα.

   Θά σᾶς διαβάσω κάτι ἀπό τόν ἅγιο Θεόφιλο Αντιοχείας. Βέβαια χρησιμοποιῶ ἀρχαῖα κείμενα, τά ὁποῖα ὅμως σᾶς τά μεταφράζω. Ξέρω ὅτι τελευταῖα δέν ἔχετε ἴσως πολλή ἐπαφή μέ τά ἀρχαῖα κείμενα, καί σᾶς δυσκολεύουν· πρέπει ὅμως νά ἔχετε.

   Μέ τήν εὐκαιρία σᾶς λέω νά μήν παύσετε νά ἔχετε μία ἐπαφή μέ τά ἀρχαῖα κείμενα, ἔστω κι ἄν δέν κάνετε αρκετά στό σχολεῖο σας. Σε λίγο δέν θά μπορεῖτε να καταλαβαίνετε οὔτε τήν κοινή λεγόμενη γλώσσα του Εὐαγγελίου, δηλαδή τή δημοτική. Τό Εὐαγγέλιο στην εποχή του γράφτηκε στη δημοτική τό γνωρίζετε αυτό;

   Οἱ ἄγνωστες λέξεις τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι πολύ λίγες· δέν εἶναι πολλές. Ἕνας πού γνωρίζει καθαρεύουσα καταλαβαίνει πολύ καλά τό Εὐαγγέλιο, τουλάχιστον γραμματικά. Ὄχι έννοιολογικά γραμματικά. Το ξέρετε λοιπόν ὅτι δέν θά μπορεῖτε να διαβάσετε οὔτε Καινή Διαθήκη; Ἡ Παλιά Διαθήκη, ὡς μετάφραση, εἶναι του 3ου αιώνα π.Χ., καί εἶναι ἡ ἑλληνιστική γλώσσα, εἶναι ἡ γλώσσα τῆς διασπορᾶς, δηλαδή ή γλώσσα ἡ ἑλληνική πού μιλοῦσαν ἔξω ἀπό τήν ηπειρωτική Ελλάδα, ὅπως στήν Αἴγυπτο, γιατί ἐκεῖ ἔγινε ἡ μετάφραση. Δέν εἶναι δηλαδή ἡ ἀττική γλώσσα, ἡ χρυσή γλώσσα, ἡ κλασσική γλώσσα! Ὡστόσο, δέν εἶναι δύσκολες αυτές οἱ γλῶσσες, οἱ διάλεκτοι. (Ὁ π. Ἀθανάσιος δέν ἔχανε τήν εὐκαιρία να τονίζει τη μεγάλη ἀξία τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς· γι' αυτό καί στίς ὁμιλίες του πρῶτα ἀνεγίνωσκε τή Γραφή καί τούς Πατέρες στο πρωτότυπο, καί στή συνέχεια μετέφραζε καί σχολίαζε. Επίσης ἐξέφραζε τήν ἔντονη δυσαρέσκεια και βαθειά του λύπη στη μεθοδευμένη ἀλλοίωση τῆς ἑλληνικῆς καί στή βαθμιαία απομάκρυνσή μας, κυρίως μέσω τοῦ σχολείου, ἀπό τήν ἀρχαία ἑλληνική, που σκοπό ἔχει τήν ἀποξένωση τοῦ λαοῦ μας ἀπό τήν πλούσια πνευματική του παράδοση, τήν αποκοπή του από τις ρίζες του καί τελικά τόν παντελῆ ἀφανισμό τοῦ ἑλληνοχριστιανικού μας πολιτισμού. Βλ. Ἡ Γένεσις, Τόμ. Β΄, Μάθημα 160, ἐκδ. Ἱερ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2018, σ. 101)

   Λοιπόν, λέει ὁ ἅγιος Θεόφιλος Αντιοχείας: «Τὸ μὲν ξύλον τὸ τῆς γνώσεως αὐτὸ μὲν καλὸν καὶ ὁ καρπὸς αὐτοῦ καλός». Κοιτάξτε τί λέει: Καλό εἶναι τό δέν δρο τῆς γνώσεως, καλός καί ὁ καρπός του.

   Εἶναι δυνατόν νά μήν ἦταν καλό; Ἄν σᾶς ἔκανα τήν ἐρώτηση αυτή, τί θά ἀπαντούσατε ἄραγε;

   Ὁ Θεός, παιδιά, ὅ,τι δημιουργεῖ εἶναι καλό. Ὅταν δημιούργησε τα πάντα, δέν εἶπε ὅτι ὅλα ἦταν «καλά λίαν»; (Βλ. Γέν. 1, 31) Πῶς θά ἦταν δυνατόν λοιπόν να δημιουργήσει ἕνα δένδρο τό ὁποῖο νά εἶναι παγίδα, νά εἶναι κακό. καί οἱ καρποί του νά ἐπιφέρουν κακό;

   Καί συνεχίζει: «οὐ γάρ, ὡς οἴονταί τινες, θάνατον εἶχεν τὸ ξύλον»· διότι οὔτε, ὅπως νομίζουν μερικοί, τό δένδρο περιείχε τόν θάνατο. 

   Θά κάνω ἕνα ἄλλο ἐρώτημα: Εάν οἱ καρποί τοῦ δένδρου εἶχαν τόν θάνατο, ὅπως προειδοποιεῖ ὁ Θεός (θά πεθάνετε, ἅμα θά φᾶτε), τότε ποιός εἶχε βάλει τόν θάνατο στα σπέρματα αὐτοῦ τοῦ δένδρου; Ὁ Θεός. Καί τότε ποιός θά ἦταν ὁ δημιουργός τοῦ θανάτου; Ὁ Θεός! Αλλά ξέρουμε πολύ καλά ὅτι ὁ Θεός δέν εἶναι ὁ δημιουργός τοῦ θανάτου. Μᾶς τό λέει σαφῶς ἡ Ἁγία Γραφή «ὁ Θεὸς θάνατον οὐκ ἐποίησεν» (Σοφ. Σολ. 1, 13), ὁ Θεός δέν ἔκανε τόν θάνατο.

   Τότε πῶς ὁ θάνατος; 

   Ὁ θάνατος μπῆκε ἀπό τόν φθόνο τοῦ διαβόλου καί τήν παράβαση τῆς ἐντολῆς, μέ βάση τήν προαίρεση καί τήν ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου. Δέν εἶναι ὁ δημιουργός τοῦ θανάτου ὁ Θεός. Ἄρα, ἐάν δέν εἶναι ὁ Θεός δημιουργός του θανάτου καί ἄν ὁ Θεός δέν δημιουργεῖ τίποτα κακό, πῶς εἶναι δυνατόν αυτό τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ νά ἦταν κακό; Ἄρα ήταν καλό.

   Προχωροῦμε: «οὐ γάρ τι ἕτερον ἦν ἐν τῷ καρπῷ ἢ μόνον γνῶσις». Δέν ὑπῆρχε τίποτα άλλο μέσα στον καρπό παρά μόνο ή γνώση. Τό πιό ξεχωριστό ἐκεῖ στό φάγωμα τοῦ καρποῦ ἦταν ἡ γνώση –θά δοῦμε τί εἶναι αὐτή ἡ γνώση. «ἡ δὲ γνῶσις καλή, ἐπὰν αὐτῇ οἰκείως τις χρήσηται ἡ γνώση ὅμως εἶναι καλή, ὅταν τήν χρησιμοποιήσει κανείς ὅπως πρέπει. 

   »Τῇ δὲ οὔσῃ ἡλικίᾳ ὅδε Ἀδὰμ ἔτι νήπιος ἦν, διό οὔπω ἠδύνατο τὴν γνῶσιν κατ᾽ ἀξίαν χωρεῖν.» (Πρὸς Αὐτόλυκον, 2.25, PG 6, 1092ΑΒ) Ὅμως ὁ Ἀδάμ ἦταν ἀκόμα στη νηπιακή ηλικία· γι' αυτό δέν μποροῦσε νά κάνει χρήση τῆς γνώσεως ἐπάξια.

   Ἔχει πολλά παρακάτω, αλλά θά σᾶς τά πῶ μέ δικά μου λόγια.

   Ὁ Ἀδάμ ἦταν ἀκόμη σε νηπιακή ηλικία. Ὅταν λέει νηπιακή, δέν ἐννοεῖ ὅτι ἦταν νήπιο, αὐτό πού σήμερα λέμε μωρό, ἀλλά νηπιακή ἡλικία θά πεῖ ἀνώριμη. Μέ τήν εὐρεία ἔννοια νηπιακή ἡλικία –προσέξτε- εἶναι καί ἡ δική σας ἡλικία, ἡ ἐφηβική. Μπορεῖ λοιπόνὁ Ἀδάμ νά ἦταν τότε σέ μία ἡλικία ἐφηβική. Ἄν λάβετε δέ ὑπ' ὄψιν ὅτι ἔζησε εννιακόσια τριάντα χρόνια, ἀναμφισβήτητα ἡ ἐφηβική του ἡλικία δέν θά ἦταν ἡ ἡλικία τῆς δεύτερης δεκαετίας τῆς ζωῆς του. Ἐμεῖς μετρᾶμε πιά τά χρόνια μας μέ βάση τό συνολικό μήκος τῆς ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου, πού σήμερα εἶναι ἑβδομήντα μέ ὀγδόντα χρόνια. Γιά μᾶς ἡ ἐφηβεία εἶναι στη δεύτερη ρη δεκαετία μας, ἐνῶ γιά τόν Ἀδάμ μπορεῖ ἡ ἐφηβεία του νά ἦταν στα πενήντα του χρόνια· δέν ἔχει σημασία. Τό θέμα εἶναι ὅτι ὁ Ἀδάμ ἦταν ἀκόμη νήπιος, δηλαδή δέν εἶχε πλήρη ωριμότητα· ἀργότερα θά ωρίμαζε.

   Η ωριμότητα ξέρετε πότε ἔρχεται; Θά σᾶς κάνει ἐντύπωση. Ἔρχεται στο τριακοστό ἔτος τῆς ἡλικίας. Θά μέ θυμηθεῖτε. Ὅταν θα φθάνετε σ' ἐκείνη τήν ήλικία, θά μέ θυμηθεῖτε. Δέν εἶναι δέ τυχαῖο τό ὅτι ἡ Παλαιά Διαθήκη απαγόρευε τον δημόσιο βίο στόν ἄνδρα κάτω τοῦ τριακοστοῦ ἔτους τῆς ἡλικίας του. Καί ἡ Ἐκκλησία μας απαγορεύει να γίνει κανείς ἱερέας κάτω τῶν τριάντα ἐτῶν. Καί δέν εἶναι τυχαῖο τό ὅτι ὁ Χριστός βγῆκε στόν δημόσιο βίο Του γιά νά κηρύξει ὅταν ἦταν περίπου τριάντα ἐτῶν. Καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, τό ἴδιο ὅταν βγῆκε στόν δημόσιο βίο του, ἦταν τριάντα ἐτῶν. Ἄρα λοιπόν ὁ Ἀδάμ ἦταν σέ μία νηπιότητα, δηλαδή δέν εἶχε πλήρη ωριμότητα. 

   Τώρα συνεχίζω με δικά μου λόγια τα παρακάτω. Ἐδῶ ὁ ἅγιος Θεόφιλος λέει ὅτι ὅταν ἀποκαλύψεις σ' ἕνα νήπιο μερικά μυστικά, δηλαδή ὅταν του δώσεις γνώση, ἡ γνώση αυτή μπορεῖ νά τοῦ προκαλέσει κακό. 

   Για παράδειγμα, λέω σ' ἕνα μικρό παιδάκι: Βλέπεις αὐτό τό κουτάκι; Αυτό το κουτάκι ἔχει σπίρτα μέσα. Βλέπεις αὐτά τά σπίρτα; Λοιπόν, βγάζω ἕνα, –τό παιδάκι αὐτό νά εἶναι πέντε χρονῶν, νά καταλαβαίνει πολύ καλά- καί τοῦ λέω: Δές, παιδάκι μου, καλά-καλά τί θά κάνω τώρα. Τραβῶ τό σπίρτο στο πλάι του κουτιοῦ, καί μέ τήν τριβή αὐτό ἀμέσως ἀναφλέγεται. Τό παιδάκι: Μπάαα!... ἐνθουσιάζεται. Εἶδες, λοιπόν, τρίψαμε αὐτό ἐδῶ καί ἄναψε. Ἔλα τώρα, παιδάκι μου, νά δεῖς καί κάτι ἄλλο. Παίρνω ἕνα χαρτί καί τό βάζω ἐπάνω σ' ἐκεῖνο τό ἀναμμένο σπίρτο. Τό χαρτί ἁρπάζει φωτιά. Τό εἶδες αυτό; Τό εἶδα. Σοῦ ἄρεσε; Μοῦ ἄρεσε. Τό παιδί τί ἀπέκτησε; Μία γνώση. Τήν ἤξερε πρῶτα; Ὄχι. Φεύγω ἐγώ. Τό παιδάκι παίρνει τα σπίρτα... καί καίει το σπίτι!... Συνηθισμένη ἱστορία. 

   Τί σημαίνει αὐτό; Αυτό, παιδιά, εἶναι μία γνώση. Παρακαλῶ, προσέξτε· τώρα σᾶς ἑτοιμάζω νά ἀκούσετε μερικά δύσκολα πράγματα· ἐδῶ εἴμαστε στην καρδιά ἑνός μυστηρίου.

   Ἡ γνώση πάντοτε ὠφελεῖ; Ὄχι· ἡ γνώση ὠφελεῖ μόνο υπό προϋποθέσεις.

   Σᾶς θυμίζω τόν μύθο τοῦ Προμηθέως. Ξέρετε τί εἶναι αὐτός ὁ μύθος; εἶναι ἕνας ἀντίλαλος αὐτοῦ τοῦ δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, ἔξω ἀπό τή βιβλική ἱστορία, πού, μ' ἕναν ἀληθινά θαυμάσιο τρόπο ὁ Αἰσχύλος διασώζει αὐτόν τόν μύθο μέ ποιητικό τρόπο. Εννοεῖται πώς ὁ Προμηθέας δέν εἶναι ἐπινόηση τοῦ Αἰσχύλου. Ὁ Αἰσχύλος βρῆκε τόν μύθο τοῦ Προμηθέως καί τόν ἔκανε παράσταση, τόν ἔκανε τραγωδία, δηλαδή θεατρικό ἔργο. 

   Ἐκεῖ βλέπει κανείς μία απήχηση, ἕναν ἀντίλαλο ὅσων διηγούμαστε τώρα, που συνέβησαν μέσα στόν Παράδεισο. Ἐκεῖ λοιπόν βλέπει κανείς τό πῦρ αὐτό, πού κλέβει ὁ Προμηθέας ἀπό τούς θεούς, νά γίνεται κακό στούς ἀνθρώπους τελικά. 

   Βέβαια, εἶχε πεῖ στούς ἀνθρώπους ὁ Προμηθέας νά ἀναπτύξουν τις τέχνες. Οἱ τέχνες ὅμως, ἀπό τότε μέχρι σήμερα, ποῦ ἔχουν φθάσει; Ἔχουν φθάσει στήν πυρηνική ενέργεια. Καί ἡ πυρηνική ενέργεια αὐτήν τή στιγμή τί κάνει; Μᾶς ἀπειλεῖ. 

   Ρωτάμε λοιπόν· ἐκείνη ἡ φωτιά πού πῆρε ὁ Προμηθέας ἀπό τόν οὐρανό καί τήν ἔδωσε στούς ἀνθρώπους τί διαστάσεις παίρνει σήμερα; ἀγαθοποιές ἤ κακοποιές; Καί τό ἕνα καί τό ἄλλο. Αὐτό ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ωριμότητα ἤ τήν ανωριμότητα τῆς ἀνθρωπότητος. Εἶναι λοιπόν μεγάλο θέμα αὐτό· δέν εἶναι οὔτε γελοῖο οὔτε ἀστεῖο.

   Λέει ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος, καθώς καί ὁ ἅγιος Θεόφιλος, πώς ἂν μελετούσαμε το βιβλίο τῆς Γενέσεως, τί θα βρίσκαμε μέσα... ὠκεανό γνώσεων και σοφίας, μέσα σ' αὐτές τίς ἁπλές γραμμές! Αυτές, πού κάποιοι άνόητοι καθηγητές καί ἀνόητοι δάσκαλοι –εὐτυχῶς μερικοί- κοροϊδεύουν μέσα στην τάξη και σκανδαλίζουν τα παιδιά, τούς μαθητές τους, λέγοντάς τους ὅτι αὐτά εἶναι παραμύθια! Αλλά δέν εἶναι καθόλου παραμύθια. Καθόλου! Αὐτός ὁ ἴδιος ὁ καθηγητής ἤ ὁ δάσκαλος, ἄν τοῦ θύμιζες τόν μύθο τοῦ Προμηθέα, θα παραδεχόταν μέν ὅτι εἶναι μύθος, ἀλλά δέν θά τόν κορόιδευε, καί θά ἔλεγε ὅτι εἶναι συμβολικός μύθος. 

   Θά τοῦ λέγαμε λοιπόν κι ἐμεῖς: Καί τήν Ἁγία Γραφή συμβολικά νά τήν ἔπαιρνες, ταλαίπωρε καθηγητά, ταλαίπωρε ἐκπαιδευτικέ, και πάλι δέν θά ἔπρεπε νά κοροϊδεύεις· πολύ παραπάνω μάλιστα πού δέν εἶναι συμβολική ἱστορία, αλλά πραγματική. Κάθησε νά τήν μελετήσεις καλά καί νά δεῖς τί σοφία βγαίνει από κεῖ μέσα... πού μέ τόση εὐκολία σπεύδεις να κατηγορήσεις και να κοροϊδέψεις και να σκανδαλίσεις απλές ψυχές -όπως τώρα εἴσαστε ἐσεῖς– εἰς βάρος τοῦ Θεοῦ καί εἰς βάρος τῶν μαθητῶν φυσικά. 

   Λοιπόν, παιδιά, ἐπανέρχομαι. Αφήνω τόν ἅγιο Θεόφιλο Αντιοχείας καί ἔρχομαι στόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό, πού θά μᾶς πεῖ κάτι πολύ σπουδαῖο. Προσέξτε πολύ: «Τὸ δὲ τῆς τοῦ καλοῦ τε καὶ κακοῦ γνώσεως ξύλον ἡ τῆς πολυσχιδοῦς θεωρίας διάγνωσις». Τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ εἶναι ἡ διάκριση τῆς πολυμερούς παρατηρήσεως. Ποιᾶς παρατηρήσεως; «Αὕτη δέ ἐστιν ἡ τῆς οἰκείας ἐπίσγνωσις φύσεως»· εἶναι ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας, τοῦ ἀνθρώπου, ἡ γνώση τῆς φύσεώς μας, ποιός εἶμαι ἐγώ. Αὐτή εἶναι ἡ γνώση· ἡ γνώση ποιός εἶμαι ἐγώ, ὁ ἄνθρωπος. 

   Καί συνεχίζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός (8ος αιώνας μ.Χ.): «Πασῶν δὲ τῶν ἐννοιῶν καὶ θεωριῶν τούτων ἡ καθ᾿ ἡμᾶς ὑψηλοτέρα πέφυκεν, ἡ τῆς ἡμετέρας φημί συστάσεως, ὥς φησιν ὁ θεῖος Δαυίδ· "ἐθαυμαστώθη ἡ γνῶσίς σου ἐξ ἐμοῦ", τουτέστιν "ἐκ τῆς ἐμῆς κατασκευῆς". Επισφαλὴς δὲ αὕτη τῷ Ἀδὰμ ὑπῆρχε νεοπαγεῖ ὄντι, δι᾽ ἃς εἴπομεν αἰτίας». (Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Περὶ Παραδείσου, κεφ. ΚΕ', PG 94, 916D-917BC. Πρβλ. Ψαλμ. 138, 6)

   Δηλαδή: Ἀπ᾿ ὅλες τίς ἔννοιες κι ἀπ' ὅλες τίς θεωρίες –θεωρία μέ τήν ἔννοια τοῦ βλέπω– ἀπ' ὅ,τι δηλαδή μποροῦσε νά βλέπει ὁ Ἀδάμ καί νά ἐννοιολογεῖ, ἡ πιο υψηλή παρατήρηση καί ἡ πιό σπουδαία ἔννοια ἦταν ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ του, ὅπως λέει ὁ προφήτης Δαβίδ· ἀπό τήν γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μου θαυμάζω τήν σοφία Σου. Αὐτή ὅμως ἡ γνώση ἦταν ἐπικίνδυνη γιά τόν Ἀδάμ, πού ἦταν ἄπειρος, γιά τούς λόγους πού ἐκθέσαμε. 

   Διότι, πράγματι, εἶναι ἁπλό· θά σᾶς τό δείξω ἀμέσως. Ὁ ἄνθρωπος βλέπει τόν ἥλιο, βλέπει τή σελήνη, βλέπει τά ἀστέρια. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀνώτερος ἀπ' αὐτά. Βλέπει τά ζῶα, βλέπει τα φυτά. Ὁ ἄνθρωπος εἰναι ανώτερος ἀπό τά ζῶα καί ἀπό τά φυτά. Συνεπῶς, ποιά εἶναι ἡ ὑψηλοτέρα θεωρία και ποιά εἶναι ἡ ὑψηλοτέρα ἔννοια; Ἡ γνώση τοῦ ἑαυτοῦ του. Ὅταν ὅμως σκύψει να δεῖ τόν ἑαυτό του, ὄντας ανώριμος, η γνώση τότε εἶναι ἐπικίνδυνη. Ἐδῶ λέει πώς ὁ Ἀδάμ ἦταν νεο παγής, δηλαδή καινούργιος, νεοσύστατος, ἄπειρος· δέν μποροῦσε νά ξεχωρίσει μερικά πράγματα, ἐπειδή δέν τά γνώριζε, καί τήν ἔπαθε! 

   Δηλαδή, συγκεκριμένα, ποιά εἶναι αὐτά τά πράγματα; Ἀκοῦστε. Λέει ὅτι ἡ κατασκευή τοῦ ἀνθρώπου, ἡ σύσταση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τό μυστικό τῆς γνώσεως. Ἀλλά δέν ἔπρεπε ὁ Ἀδάμ ἀκόμη να γνωρίσει τόν ἑαυτό του. Δέν ἔπρεπε. Εγώ θά σᾶς ἔλεγα ὅτι εἶναι μόνο δύο. Εἶναι πολλά· ἀλλά θα πάρω δύο, τά κυριότατα. Τό ἕνα εἶναι ἡ ἐλευθερία, ἡ δυνατότητα ἐλευθερίας, καί τό ἄλλο ἡ δυνατότητα θεώσεως. Ἀπόδειξη, ὅτι ὁ διάβολος πόνταρε πάνω σ' αὐτά, στόχευσε πάνω σ' αὐτά. Καί τί τούς εἶπε; Σᾶς εἶπε ὁ Θεός νά μή δοκιμάσετε, γιά νά μή γίνετε θεοί (Βλ. Γέν. 3, 4-5). Ἦταν δέ ἀκριβῶς τό ἀντίθετο! γιά νά γίνετε θεοί ἦταν ἡ ἀλήθεια. 

   Καί ὁ Ἀδάμ σκέφτηκε: Ἄ, ὥστε λοιπόν μπορῶ νά φάω. Δέν θά ἔρθει το χέρι τοῦ Θεοῦ, τήν ὥρα πού ἐγώ θα κόβω τόν καρπό, ... νά μέ βουτήξει ἀπό τόν σβέρκο –λαϊκή ἔκφραση– καί νά μοῦ πεῖ «Ε, στάσου! Δέν σοῦ εἶπα νά μήν φᾶς ἀπό τό δένδρο αὐτό;...», ὅπως θά ἅρπαζε ὁ χωροφύλακας ἕνα μικρό παιδί τήν ὥρα πού πάει να κλέψει ἀπό ἕνα περίπτερο.

   Ἐκεῖ ὁ Ἀδάμ ἀντελήφθη ὅτι δέν ὑπάρχει κανένα χέρι νά τόν ἐμποδίσει. Ἄ, ὥστε λοιπόν εἶμαι ἐλεύθερος! Δέν τό ἤξερα!... Ἔφαγε τόν καρπό. Τόν πήρε, τόν εἶδε... Θά τά δοῦμε ὅταν θά μιλήσουμε αναλυτικά ἐκεῖ γιά τήν Εὔα, πού τῆς φάνηκε πολύ ὡραῖος ὁ καρπός· εύγευστος, ὡραῖος! Ἔκοψε, ἔδωσε καί στόν Αδάμ. Εἶδε ὅτι δέν γίνεται τίποτα. Α, ἔχω λοιπόν τή δυνατότητα να κόψω. Εἶμαι ἐλεύθερος!... 

   Πεῖτε σ' ἕνα παιδί αὐτό πού λένε σήμερα στήν ἐποχή μας, ὅτι εἶναι ἐλεύθερο να κάνει ὅ,τι θέλει! Πείτε του ὅτι τοῦ γράψατε τήν περιουσία σας, τώρα πού εἶναι ἔφηβος! Σᾶς λέει ἡ μητέρα σας καί ὁ πατέρας σας ὅτι σᾶς ἔχουν γράψει χωράφια καί σπίτια! Ἐσεῖς τί θά κάνετε; Μόλις ἡ μητέρα σας κι ὁ πατέρας σας σᾶς μαλώσουν γιά κάτι, ἐπειδή, ἄς ποῦμε, αργήσατε λίγο να γυρίσετε στο σπίτι –για στάσου! γιατί ἄργησες;– ἐσεῖς ἴσως ἀπαντήσετε: Μή μοῦ πολυφωνάζετε... γιατί ἐγώ ἔχω δική μου περιουσία!... Ορίστε! 

   Εἶναι δέ παρανενοημένο πράγμα... εἶναι φοβερό πράγμα... –προσέξτε– τό νά ποῦν οἱ γονεῖς στό παιδί τους σοῦ γράψαμε ἕνα χωράφι, ἕνα σπίτι, ἤ ἔχεις στό ταμιευτήριο τόσα χρήματα... Καήκανε! 

   Εἶναι καλό αὐτό πού κάνουν οἱ γονεῖς; δηλαδή τό να γράψουν στα παιδιά τήν περιουσία τους; Βέβαια. Αλλά πότε ὅμως; Ὄχι τώρα πού εἶναι μικρά. Αυτό λοιπόν συνέβη καί μέ τό δένδρο τῆς γνώσεως. Δέν ἔπρεπε ὁ Ἀδάμ νά μάθει ὅτι εἶναι ἐλεύθερος! Δέν ἔπρεπε νά το μάθει τότε! Μάλιστα ἔχει πολλά ἐδῶ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, παίρνοντας ὡς παράδειγμα τήν παιδική ηλικία, καί λέει: Ἄν πεῖτε σ᾽ ἕνα παιδί μερικά πράγματα πού δέν πρέπει νά τά μάθει, δέν θά εἶναι σέ κακό του; (Βλ. Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, Περὶ Παραδείσου, κεφ. ΚΕ', PG 94, 1092A-D)

   Πάρτε τό ἄλλο τώρα· τη θέωση. Πεῖτε σ' ἕναν ἄνθρωπο ὅτι ἔχει τή δυνατότητα να γίνει θεός. Τό ἔμαθεαὐτό ὁ ἄνθρωπος· ἰδίως σήμερα το ξέρει καλά! Αλλά,παρά ταῦτα, δέν μπορεῖ νά γίνει θεός μόνος του, δένμπορεῖ νά γίνει θεός χωρίς τόν Θεό. Καί τί κάνει τώρα; ἀποπειρᾶται νά γίνει θεός μέ ἄλλον τρόπο μέ τόνπολιτισμό. Με αυτόν τον τρόπο, παιδιά, προσπαθεῖ νάγίνει θεός, καί εἰδικότερα μέ τήν πυρηνική ενέργεια.

   Τήν πυρηνική ενέργεια ὁ Θεός τήν ἔκρυψε μέσα στήν ὕλη. Ὁ ἄνθρωπος ἀρχικά δέν τή γνώριζε· κατάφερε ὅμως καί τήν ἐλευθέρωσε ἀπό τήν ὕλη, καί τώρα εἶναι στο χέρι του. Σάν νά ξαναμπαίνει στήν Ἱστορία γιά ἄλλη μία φορά τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. Ποιό εἶναι τό δένδρο ἐδῶ; καί ποιός εἶναι αὐτός ὁ καρπός; Δένδρο εἶναι ἡ πυρηνική ενέργεια· καί καρπός εἶναι ἡ γνώση, τό νά μάθουμε τί εἶναι ἡ πυρηνική ενέργεια. Αλλά η γνώση αὐτοῦ τοῦ καρποῦ, πού λέγεται πυρηνική ενέργεια, πρέπει να χρησιμοποιηθεῖ καλά καί ὄχι ἄσχημα. Και καλή χρήση σημαίνει να δεσμεύσει ὁ ἄνθρωπος αὐτήν τήν ἐνέργεια καί νά ἠλεκτροφωτίσει τίς πόλεις, νά ἠλεκτροκινήσει ἐργοστάσια, να φτιάξει... καί τί νά μή φτιάξει! Ἐνῶ ἡ κακή χρήση ποιά εἶναι; νά τήν κάνει βόμβα καί νά τήν πετάει στα κεφάλια τῶν ἄλλων ἀνθρώπων! 

   Πεῖτε μου· αὐτήν τή στιγμή, αυτήν τη στιγμή που μιλᾶμε –Ἰανουάριος 1984– πεῖτε μου, ἡ ἀνθρωπότητα, ὡς πρός τήν πυρηνική ενέργεια, εἶναι ὥριμη ἤ νηπιώδης; Αναμφισβήτητα, εἶναι νηπιώδης· γιατί ανά πάσα στιγμή μπορεῖ νά ριχτοῦν αὐτές οἱ βόμβες, καί νά ἐξολοθρευτούμε. 

   Ρωτάμε λοιπόν· ἔπρεπε τελικά νά βρεῖ ὁ ἄνθρωπος τήν πυρηνική ενέργεια; τόν συνέφερε; Ἀσφαλῶς ὄχι, γιατί θά αυτοκαταστραφεῖ. Ἀπό τήν στιγμή όμως πού παρέβη τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί δοκίμασε ἐκεῖνον τόν πρῶτο καρπό και γνώρισε ὅτι εἶναι ἐλεύθερος καί ὅτι μπορεῖ νά θεωθεῖ, ἀπό κεῖ καί πέρα, παιδιά, τό κακό πῆρε τόν δρόμο του, και δυστυχῶς ὑπάρχει μέχρι σήμερα στόν κόσμο. Αὐτή εἶναι ἡ γνώση τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ. 

   Αλλά εἶναι καί κάτι ἄλλο πολύ σπουδαῖο... πάρα πολύ σπουδαῖο! Προσέξτε. Βέβαια, θα θέλαμε πολύ χρόνο να μιλήσουμε γι' αυτό· δυστυχῶς τό ρολόι τρέχει καί δέν θά τό ἐξαντλήσουμε. 

   Δέν μοῦ λέτε: ἡ ἀνθρώπινη ψυχή έχει κάποιο βάθος; Δυσθεώρητο βάθος! Εἶναι πιό μεγάλο τό βάθος τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, παρ' ὅ,τι εἶναι τά βάθη τοῦ σύμπαντος! (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Επιλογή Ψαλμῶν, Τόμος Β΄, Ομιλία 12η, σχόλια στο ψαλμικό «ἄβυσσος ἄββυσσον ἐπικαλεῖται, (41, 8), ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2015, σ. 168. Πρβλ. Σοφ. Σειρ. 42, 18. 20)

   Ἄν ὁ ἄνθρωπος δεῖ τά βάθη του σύμπαντος, τί μπορεῖ νά πάθει; Ἴλιγγο. Ἄν δεῖ τά βάθη τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, τί μπορεῖ νά πάθει; Ὑπέρ-ἴλιγγο! 

   Μπορεῖ νά δεῖ ὁ ἄνθρωπος τό ὑποσυνείδητό του; Εἶναι πολύ δύσκολο. Εάν τό δεῖ, θά τρομάξει. Τί θά πάθει; Θά λιποψυχήσει, καί θά ἤθελε να πεθάνει. 

   Γι' αὐτό ὁ Θεός, παιδιά, μετά την πτώση τῶν πρωτοπλάστων, ὅταν ὁ ἄνθρωπος δοκίμασε τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως, ἦρθε να σκεπάσει τη συνείδηση, καί μάλιστα τό τμῆμα ἐκεῖνο τῆς συνειδήσεως γιά νά μιλήσω με σύγχρονη ορολογία- πού λέγεται ὑποσυνείδητο. Νά τό σκεπάσει, νά μήν τό βλέπει ὁ ἄνθρωπος, νά μήν βλέπει τό βάθος τῆς ψυχῆς του, διότι θα τρόμαζε, διότι θά παραιτεῖτο, διότι... πολλά διότι. 

   Ξέρετε ποιοί ἀποφασίζουν να ξεσκεπάσουν τό ϋποσυνείδητό τους; ἐκεῖνοι που καταφεύγουν στήν ἔρημο, οἱ μεγάλοι ἀσκητές· αυτοί μόνο εἶδαν κατάβαθα τό ὑποσυνείδητό τους. Ἀλλά αὐτοί δεν τρόμαξαν, γιατί εἰχαν ὡριμάσει. 

   Ἄν θά ἔλεγε κάποιος καί στήν ἔρημο τί μπορεῖ νά κάνει ἕνας ἀσκητής; θά ἀπαντούσαμε: νά ἀνακαλύψει τό δυσθεώρητο βάθος τοῦ ὑποσυνειδήτου του! Καί τί νά τό κάνει; νά τό καθαρίσει. Καί πῶς νά τό καθαρίσει;...

   Αλλά ἡ ὥρα πέρασε, παιδιά· θά συνεχίσουμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή.

Κυριακή, 22 Ιανουαρίου 1984

39η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.