Τό μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας - Οὐσία, Σκοπός, Συχνότητα, Προετοιμασία.

†.Η ἀπορία σας, ἀγαπητοί μου, εἶναι ἡ ἑξῆς: Σᾶς παρακαλοῦμε, μιλῆστε μας: α) γιά τίς ψυχικές ὠφέλειες τῆς θείας Κοινωνίας, β) γιά τό πόσο συχνά πρέπει να κοινωνοῦμε, καί ἄν ἔχουν δίκαιο πολλοί ἱερεῖς πού ἀντιδροῦν, ἐπικαλούμενοι τόν φόβο τῆς συνηθείας, γ) λίγα σχετικά μέ τή νηστεία γι' αὐτούς πού συχνά κοινωνοῦν, καί δ) σχετικά μέ τήν Ἀκολουθία τῆς θείας Μεταλήψεως καί τήν ὅλη προετοιμασία.

Εὐχαριστοῦμε.

   Αὐτά λέει ἡ ἀπορία σας. Μάλιστα.

   Τό θέμα αὐτό πού θίγετε, ἀγαπητοί μου, εἶναι πολύ μεγάλο, και βέβαια δέν μπορεῖ νά ἀπαντηθεῖ πάρα πολύ πρόχειρα. Ὅμως θα προσπαθήσουμε νά ἀπαντήσουμε σ' ἕνα γενικό διάγραμμα, ὅσο τοῦτο εἶναι δυνατόν.

   Καταρχάς, γιά νά καταλάβουμε πόσο σημαντικό εἶναι τό θέμα μας, θα πρέπει να γνωρίζουμε τήν οὐσία τοῦ

Μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας. Διότι ἄν δέν γνωρίσουμε τί εἶναι τό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, τότε ὁ κάθε ἕνας θά ἔχει καί μία υποκειμενική άποψη γύρω ἀπό τό θέμα αὐτό, καί ἔτσι θά εἶναι περισσότερο ή λιγότερο αυστηρός στόν ἑαυτό του, θα ετοιμάζεται περισσότερο ἤ λιγότερο, ἤ ἀκόμη θά κοινωνεῖ χωρίς κάποια συναίσθηση, ζημιώνοντας φοβερά τόν ἑαυτό του, καί οὕτω καθεξής.

   Ποιά εἶναι ἡ ουσία τοῦ Μυστηρίου; Αυτό εἶναι τό κλειδί στο όλο θέμα μας.

   Πολλά θά εἶχα να πω πάνω σ' αυτό το σημεῖο, ἀλλά ἐπειδή δέν ὑπάρχει ἀρκετός χρόνος θά τά συμπτύξω.

   Ἡ οὐσία τοῦ Μυστηρίου βρίσκεται στην μεταβολή τῶν τιμίων δώρων σε Σῶμα καί Αίμα Χριστοῦ. Ἐμεῖς

προσφέρουμε τα τίμια δώρα, ψωμί και κρασί, ἄρτον καὶ οἶνον, κι Ἐκεῖνος μᾶς ἀντιπροσφέρει Ἄρτον οὐράνιον καί Ποτήριον ζωῆς. Αὐτή ἡ προσφορά μας πρός τόν Θεό γίνεται αποδεκτή από τόν Θεό μέσα στόν χῶρο τῆς θείας Λειτουργίας.

   Ὅμως ἡ προσφορά μας αὐτή δέν εἶναι ἐντελῶς δική μας· εἶναι καί τοῦ Θεοῦ· γι' αυτό λέμε: «Τὰ σὰ ἐκ τῶν

σῶν Σοὶ προσφέρομεν», Σοῦ προσφέρουμε τα δικά Σου ἀπό τά δικά Σου. Δηλαδή ὁ Θεός ἔδωσε τό σιτάρι καί τά σταφύλια. Ἐμεῖς τώρα πήραμε το σιτάρι το κάναμε ψωμί καί τα σταφύλια τά κάναμε κρασί. Συνεπῶς, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας, (Βλ. Αγ. Νικόλ. Καβάσιλας, Ἑρμηνεία τῆς Θείας Λειτουργίας.) βάλαμε μέσα σ' αυτά και τον δικό μας κόπο, υπάρχει καί ἡ δική μας ή προσφορά. Βεβαίως θα λέγαμε ὅτι ἡ βασική προσφορά, ἡ βασική οὐσία, εἶναι τοῦ Θεοῦ, γιατί ἄν ὁ Θεός δέν μᾶς ἔδινε τό σιτάρι και το σταφύλι, ἐμεῖς δὲν θὰ εἴχαμε νά τοῦ προσφέρουμε τίποτα.

   Ἔτσι, ὅταν ἐμεῖς τοῦ προσφέρουμε τα δικά του δώρα από τα δικά του, βάζοντας μέσα τον δικό μας κόπο, Ἐκεῖνος μᾶς τὰ ἐπιστρέφει, όχι ὡς ἀπαράδεκτα, ἀλλά μᾶς τά ἐπιστρέφει εμπλουτισμένα. Τοῦ δίνουμε κρασί καί ψωμί, καί μᾶς δίνει τὸ Σῶμα καί το Αίμα τοῦ Χριστοῦ του. Ὁ Χριστός Κυρίου είναι το δεύτερο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος πού ἐνανθρώπησε, δηλαδή ἔγινε ἄνθρωπος. Μας δίνει λοιπόν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Υἱοῦ Του, τοῦ Χριστοῦ Του, τοῦ Μεσσία, δηλαδή εκείνου πού ἔχρισε και σφράγισε καί ἔστειλε στον κόσμο. (Βλ. Ἰωάν. 3, 17· 33-34. 6, 27. κ.ά.)

   Ἔτσι λοιπόν ἔχουμε πραγματικά τό Σῶμα καί τό Αἶμα τοῦ Χριστοῦ. Μας δίνει ὁ Θεός, Τοῦ δίνουμε ἐμεῖς,

μᾶς ξαναδίνει Ἐκεῖνος. Μας δίνει τά φυσικά δώρα Του, Τοῦ δίνουμε τα φυσικά δώρα Του μαζί μέ τόν κόπο μας καί μᾶς δίνει πίσω το Σώμα Του καί τό Αίμα Του, τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ Του. Πολύ σπουδαῖο

αὐτό τό πάρε-δώσε τοῦ Θεοῦ μέ τόν ἄνθρωπο!

   Ἄν δέν πιστέψουμε, αγαπητοί μου, ὅτι ἔχουμε στην πραγματικότητα τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, τότε ὅλα τά ἄλλα πού πιστεύουμε δέν εἶναι τίποτα· τότε ὁ Χριστιανισμός πέφτει στο κενό, νά τό ἔχετε υπόψη σας. Ἡ καρδιά τῆς καρδιᾶς τῶν πάντων στον Χριστιανισμό εἶναι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Καί ἄν δέν γίνουμε μέτοχοι του Σώματος και Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, δέν πετυχαίνουμε τίποτα.

   Το Μυστήριο τῆς θείας Ευχαριστίας δέν εἶναι ἕνα μέσον –ὅπως εἶναι τό Βάπτισμα, τό ὁποῖο εἶναι πύλη– (Αγ. Νικόλαος Καβάσιλας, Περί τῆς ἐν Χριστῷ Ζωῆς, Α΄ Λόγος, 25. «Καὶ μὴν καὶ δι' ὧν ἀπεφήνατο μὴ δύνασθαι εἰσελθεῖν εἰς τὴν ζωήν, τὸν μὴ βαπτισθέντα τοῦτο τὸ λουτρόν, εἴσοδόν τινα αὐτὸ αἰνίττεται εἶναι καὶ πύλην. »)

αλλά είναι ένας σκοπός, είναι η ένωσή μας με τον Χριστό, πού πρέπει νά ἑνωθοῦμε μαζί Του.

   Για παράδειγμα, θα λέγαμε ότι κάνουμε την εγκατάσταση τοῦ ἠλεκτρικοῦ σ' ἕνα σπίτι, βάζουμε καί λάμπες, ἀλλά δέν γυρίζουμε τον διακόπτη. Ποιό τό ὄφελος τότε, ἂν τὸ ρεῦμα ήρθε μέχρι τὸν ἠλεκτρικό πίνακα, βάλαμε καί τίς λάμπες, ἀλλά δέν γυρίσαμε τον διακόπτη για να ἔχουμε καί τό φῶς; Ποιό τό ὄφελος, ἀφοῦ δὲν φωτιζόμαστε; Ἔτσι κι ἐδῶ· ἂν δὲν ἔχουμε αὐτή τήν ἐπαφὴ μὲ τὸ Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, δὲν ἔχουμε τίποτα, δεν μποροῦμε νά θεωθοῦμε, δεν μπορούμε να δικαιωθούμε καὶ νὰ ἑνωθοῦμε μέ τόν Θεό, δεν μπορούμε να σωθοῦμε. Εἶναι θεμελιώδες αὐτό· δέν μποροῦμε νὰ σωθοῦμε!

   Τί εἶναι λοιπόν τό Σῶμα καί το Αίμα τοῦ Χριστοῦ; Πῶς ἀκριβῶς μποροῦμε νά τό καταλάβουμε;

   Ὁ Δοσίθεος, πατριάρχης Ἱεροσολύμων κατά το δεύτερο ἥμισυ τοῦ 17ου αἰῶνος ἕως ἀρχές τοῦ 18ου, τότε πού εἶχε νά ἀντιμετωπίσει τους Προτεστάντες καί τούς Λατίνους, συνέγραψε πολλά συγγράμματα, μεταξύ τῶν ὁποίων καί τήν Ὁμολογία Πίστεως. Θά σᾶς διαβάσω τί γράφει στον 17ο ὅρο τῆς Ὁμολογίας του, χωρίς να κάνω πολλές αναλύσεις:

   «Τούτου ἐν τῇ ἱερουργία πιστεύομεν παρεῖναι τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν» δηλαδή, κατά τήν τέλεση τοῦ Μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας, πιστεύουμε ὅτι παρευρίσκεται ὁ ἴδιος ὁ Χριστός.

   Αλλά πῶς εἶναι παρών, με ποιόν τρόπο; Αναφέρει καί τούς τρόπους που πίστευε η Δύση, κυρίως οἱ Προτεστάντες, καί μετά τούς ἀναιρεῖ.

   Λέει: «οὐ τυπικῶς» δηλαδή αὐτά πού ἔχουμε στην ἁγία Τράπεζα, μπροστά μας, δέν ἀποτελοῦν τύπο τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ· «οὐδ' εἰκονικῶς», οὔτε ἀποτελοῦν εἰκόνα· ἄς ποῦμε, τό κρασί εἶναι κόκκινο, καί εἰκονίζει κατά κάποιον τρόπο το Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Οὔτε τύπος εἶναι λοιπόν οὔτε εικόνα. Καί συνεχίζει: «οὐδὲ χάριτι ὑπερβαλλούσῃ, ὡς ἐν τοῖς λοιποῖς μυστηρίοις», οὔτε ἔρχεται στα υλικά αυτά μια υπερβολική χάρη ἀπό τόν Θεό, όπως στα υπόλοιπα έξι Μυστήρια, «οὐδὲ κατὰ μόνην παρουσίαν, καθώς τινες τῶν Πατέρων εἰρήκασι περὶ τοῦ βαπτίσματος», οὔτε ἀκόμη ἔχουμε μία απλή παρουσία τοῦ Χριστοῦ –όπως μερικοί Πατέρες εἶπαν για το Βάπτισμα εἰδικά– «οὐδὲ κατ' ἐναρτισμόν, ὥστε ἐνοῦσθαι τὴν θεότητα τοῦ Λόγου τῷ προκειμένω τῆς εὐχαριστίας ἄρτῳ ὑποστατικῶς, καθὼς οἱ ἀπὸ Λουθήρου λίαν ἀμαθῶς καὶ ἀθλίως δοξάζουσιν», ούτε ὅτι κάπου ἐκεῖ εἶναι κρυμμένος ὁ Χριστός, ὥστε ή θεότητά Του να ενώνεται υποστατικῶς μέ τόν ἄρτο τῆς θείας Εὐχαριστίας που βρίσκεται πάνω στην αγία Τράπεζα, ὅπως ἄθλια καί μέ πολλή ἀμάθεια παραδέχονται και πιστεύουν οἱ Προτεστάντες, με αρχηγό τους τόν Λούθηρο. (Ὁ ἐναρτισμός εἶναι δόγμα τῶν Λουθηρανῶν, σύμφωνα με το ὁποῖο ὁ ἄρτος καί ὁ οίνος δεν μεταβάλλονται σε Σώμα και Αίμα Χριστοῦ, ὅπως δέχεται ἡ Ὀρθόδοξη διδασκαλία, ἀλλὰ ἑνώνονται μέ τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα του υποστατικώς. Επειδή λοιπόν δεν συμβαίνει μετουσίωση, ἡ παρουσία τοῦ Χριστοῦ στο Μυστήριο διαρκεῖ μόνο κατά την τέλεση τῆς ὅλης διαδικασίας. Ἔξω από τη χρήση αυτή, ἡ παρουσία τοῦ Χριστοῦ παύει να υφίσταται. Συνέπεια τῆς διδασκαλίας αὐτῆς εἶναι ὅτι τά ὁρατά εἴδη τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου τῆς Εὐχαριστίας, ἐπειδή δεν μεταβάλλονται πραγματικά σε Σώμα και Αίμα

Χριστοῦ, δὲν μποροῦν καί δέν πρέπει να είναι αντικείμενο προσκυνήσεως καί λατρείας.)

   Αλλά τότε τί εἶναι, ὅταν ἔχουμε τά ἄχραντα Μυστήρια μπροστά μας; «ἀλλ᾽ ἀληθῶς καὶ πραγματικῶς», ἀληθινά και πραγματικά εἶναι ὁ Χριστός, «ὥστε μετὰ τὸν ἀγιασμὸν τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ οἴνου», ὥστε μετά τόν καθαγιασμό τοῦ ἄρτου καί τοῦ οἴνου, «μεταβάλλεσθαι, μετουσιοῦσθαι, μεταποιεῖσθαι, μεταρρυθμίζεσθαι», να μεταβάλλεται, να μετουσιώνεται, να μεταποιεῖται, να μεταρυθμίζεται –βάζει ὅλα αὐτά τά ρήματα για να τονίσει τήν

πραγματική μεταβολή– τὸν μὲν ἄρτον εἰς αὐτὸ τὸ ἀληθὲς τοῦ Κυρίου σῶμα», ὁ μέν ἄρτος σ' αυτό το Σώμα το ἀληθινό τοῦ Κυρίου –ποιό Σῶμα; ἐδῶ εἶναι τό πολύ ωραίο– «όπερ ἐγεννήθη ἐν Βηθλεὲμ ἐκ τῆς ἀειπαρθένου καὶ Θεοτόκου Μαρίας, ἐβαπτίσθη ἐν Ἰορδάνῃ, ἔπαθεν, ἐτάφη, ἀνέστη, ἀνελήφθη, κάθηται ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρός», αὐτό τό Σῶμα που γεννήθηκε ἀπό τήν Παναγία μας, πού βαπτίστηκε στον Ἰορδάνη, πού ἔπαθε πάνω στόν σταυρό, πού τάφηκε, ἀναστήθηκε, αναλήφθηκε, πού κάθεται στα δεξιά τοῦ Θεοῦ Πατρός, «καὶ μέλλει ἐλθεῖν ἐπὶ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ», καί πρόκειται να ξανάρθει ἐπί τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ κατά τή Δευτέρα Παρουσία Του.

   Αὐτό τό Σῶμα μεταλαβαίνουμε πραγματικά, αγαπητοί μου, καί πρέπει νά μᾶς πιάνει φρίκη!

   Εἴδατε πῶς οἱ ἱερεῖς κατεβαίνουμε καί ἀνεβαίνουμε τα σκαλοπάτια, κρατώντας τὰ ἄχραντα Μυστήρια; Προσέχουμε πολύ να μή σκοντάψουμε! Πάντα λέμε: Να προσέχουμε πῶς κοινωνούμε, μή γίνει καμία ζημία! Γιατί; Διότι πιστεύουμε ὅτι αὐτό πού κρατάμε εἶναι τό ἴδιο το Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Καί τήν τελευταία στιγμή, ὅταν πηγαίνουμε να κοινωνήσουμε, ανάμεσα στίς εὐχές πού λέμε, εἶναι κι αυτή: «Ἔτι πιστεύω ὅτι τοῦτο αὐτό ἐστι τὸ ἄχραντον σῶμά σου καὶ τοῦτο αὐτό ἐστι τὸ τίμιον αἷμα Σου». Τοῦτο αυτό σημαίνει αὐτό τό ἴδιο. Ποιό δηλαδή; Να, τοῦτο! Αὐτό πού θα πάρω εἶναι τό πραγματτικό Σου Σώμα και το πραγματικό Σου Αίμα!

   Καί συνεχίζει ὁ Δοσίθεος Ἱεροσολύμων: «τὸν δὲ οἶνον μεταποιεῖσθαι καὶ μετουσιοῦσθαι εἰς αὐτὸ τὸ ἀληθὲς τοῦ Κυρίου αἷμα», ὁ δὲ οἶνος μεταβάλλεται καί μετουσιώνεται στο πραγματικό Αἷμα τοῦ Κυρίου. Ποιό Αἷμα; «ὅπερ κρεμαμένου ἐπὶ τοῦ σταυροῦ ἐχύθη ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς» (Δοσίθεος Νοταράς, Πατριάρχης Ἱεροσολύμων, Ομολογία Πίστεως, Ὅρος ιζ΄, Βουκουρέστι 1715, σ. 761.), το Αἷμα που χύθηκε ὅταν ὁ Χριστός κρεμάστηκε, σταυρώθηκε ἐπάνω στον σταυρό.

   Συνεπῶς οὔτε τυπικῶς οὔτε εἰκονικῶς εἶναι παρών ὁ Χριστός· τίποτα ἀπ' ὅλα αὐτά πού λένε οἱ αἱρετικοί. Εδῶ ἔχουμε τό πραγματικό Σῶμα καί τό πραγματικό Αίμα

τοῦ Χριστοῦ.

   Αυτή ὅμως ἡ ἀκριβής γνώση τοῦ Μυστηρίου αὐτοῦ, ὅπως τήν ἀναφέραμε με συντομία ἐδῶ, εἶναι τό κλειδί γιά τή στάση πού θα τηρήσουμε παρακάτω ἀπέναντι σ' αὐτό. Δηλαδή, ὅταν ξέρουμε τί ἀκριβῶς εἶναι τό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, θα προετοιμαστούμε και θα προσέλθουμε αναλόγως.

   Θα πρέπει ἀκόμη, απαντώντας στήν ἀπορία σας, να μιλήσουμε καί γιά τόν σκοπό αλλά καί τήν συχνότητα πού πρέπει να κοινωνούμε. Εἶναι πολύ σημαντικό να ἀναφέρουμε τόν σκοπό πού κοινωνοῦμε καί μετά να δοῦμε τό πόσο συχνά πρέπει να κοινωνούμε.

   Από τη θεία Λειτουργία δὲν θὰ ἔπαιρνα παρά μόνο μία μικρή ευχή, ἡ ὁποία εἶναι τό τελευταῖο ἀπό τά εἴκοσι ἑπτά μέρη τῆς εὐχῆς τῆς ἁγίας Ἀναφορᾶς, ὅπου ἐκεῖ τελειοῦται, ὁλοκληρώνεται το Μυστήριο τῆς θείας Ευχαριστίας. Σ' αὐτή τήν εὐχή, ποὺ θὰ σᾶς τήν διαβάσω τώρα, καθορίζεται ὁ σκοπός, ἢ μᾶλλον οἱ ἐπιμέρους σκοποί τῆς μεταλήψεως αὐτοῦ τοῦ Μυστηρίου. Ὁ ἱερέας ἀπευθύνεται πρός τόν Πατέρα και Τόν ἱκετεύει: «Κατάπεμψον τὸ Πνεῦμά σου τὸ Ἅγιον ἐφ' ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ προκείμενα δώρα ταῦτα. Καὶ ποίησον τὸν μὲν ἄρτον τοῦτον τίμιον σῶμα τοῦ Χριστοῦ σου. Ἀμήν. Τὸ δὲ ἐν τῷ ποτηρίῳ τούτῳ τίμιον αἷμα τοῦ Χριστοῦ σου. Αμήν. Μεταβαλὼν τῷ Πνεύματί σου τῷ Ἁγίω. Ἀμήν, αμήν,  αμήν». Βλέπετε; συμμετέχουν καί τά τρία πρόσωπα τῆς ᾿Αγίας Τριάδος. Δηλαδή ὁ ἱερέας παρακαλεῖ τόν Θεό  Πατέρα να στείλει τό Πνεῦμα Του τό Ἅγιο για να μεταβάλει αὐτά τά δώρα· τό μέν ψωμί σέ Σώμα τοῦ Χριστοῦ  Του, τό δέ κρασί πού εἶναι μέσα στό Ποτήριο να το κάνει Αίμα τοῦ  Χριστοῦ Του.

   Αμέσως μετά αναφέρονται οἱ  σκοποί. Ὁ πρῶτος: «Ὥστε γενέσθαι τοῖς μεταλαμβάνουσιν εἰς νῆψιν ψυχῆς», ὥστε γιά ἐκείνους πού  μεταλαμβάνουν να γίνει καθαρότητα τῆς ψυχῆς τους. Ἡ λέξη νήψις  προέρχεται από τὸ ρῆμα νήφω, πού σημαίνει ἔχω καθαρό μυαλό. Κατά λέξη σημαίνει ἐγκρατεύομαι από κρασί, καί συνεπῶς τό μυαλό μου είναι καθαρό. Μεταφορικά σημαίνει  ἔχω καθαρότητα τοῦ νοῦ καί τῆς  καρδιᾶς. Ἡ λέξη νηπτικός από ἐκεῖ παράγεται. Λέμε νηπτικός πατήρ,  νηπτική θεολογία καί τά λοιπά, καί εἶναι ὅλα ἐκεῖνα πού ἔχουν σχέση με  το πῶς θὰ φτάσω νὰ ἔχω καθαρό νοῦ καί καθαρή καρδιά. Ἔτσι λοιπόν ἐδῶ λέει «εἰς νήψιν ψυχῆς», διότι ἡ ψυχή περιέχει καί τόν νοῦ καί τήν καρδιά,  περιέχει τη νόηση τη βούληση καί τό συναίσθημα.

   Ο δεύτερος σκοπός: «εἰς ἄφεσιν  ἁμαρτιῶν», στο να συγχωρεθοῦν οἱ ἁμαρτίες μας. Μή μοῦ πεῖτε ὅτι  ἔχουμε το Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως. Ναί, ἀλλά τό ένα  δέν ἀναιρεῖ τό ἄλλο. Διότι μέ τό Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως –πού  εἶναι ἀπαραίτητο καί ἀποτελεῖ  βασικό στοιχεῖο γιά τήν  προετοιμασία μας για τη θεία  Κοινωνία– συγχωροῦνται οἱ ἁμαρτίες μας, γιατί γίνεται μία καταλλαγή, μία  συμφιλίωση με τον Θεό, δηλαδή ἐμεῖς ὁμολογοῦμε τίς ἁμαρτίες μας καί Ἐκεῖνος μας  συγχωρεί. Ὅταν λέει ἐδῶ εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν», δὲν ἐννοεῖ ὅτι  θά πᾶμε ἀπροετοίμαστοι να  κοινωνήσουμε, χωρίς εξομολόγηση, καί ὁ Θεός θὰ μᾶς συγχωρήσει –να  φυλάξει ὁ Θεός! δέν εἶναι ἔτσι τα πράγματα– αλλά σημαίνει ότι το Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως  επισφραγίζεται με το Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Ὄχι ὅτι τὸ  Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως εἶναι ἀτελές, αλλά αυτή η συγχώρεση τῶν  ἁμαρτιῶν μας επισφραγίζεται, κατά  κάποιον τρόπο, μέ τό ἄλλο Μυστήριο, τὸ τῆς θείας Ευχαριστίας. Επίσης, ἄν κάποια μικρά αμαρτήματα δεν ειπώθηκαν στήν Ἐξομολόγηση ἐκ  παραδρομής, αὐτά ὅλα το Σώμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ τά καθαρίζει.

   Μή ξεχνάμε δέ ὅτι ἀπό τήν  σταυρική θυσία του Χριστοῦ  ἀπορρέουν ὅλα τά Μυστήρια τῆς  Ἐκκλησίας. Ὅλα, καί τά ἑπτά,  απορρέουν ἀπό ἐκεῖ, κατεξοχήν όμως τα δύο Μυστήρια, τοῦ Βαπτίσματος καί τῆς θείας Εὐχαριστίας. Γι' αὐτό ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης λέει ὅτι ὅταν ὁ στρατιώτης μέ τήν λόγχη του έδωσε την χαριστική βολή στον Κύριο, πού  ἦταν ἤδη νεκρός, από την πλευρά  του ἔρρευσε αἷμα καί ὕδωρ. Και  μάλιστα το βεβαιώνει, λέγοντας «καὶ ὁ ἑωρακώς μεμαρτύρηκε, καὶ  ἀληθινὴ αὐτοῦ ἐστιν ἡ μαρτυρία» (Ἰωάν. 19, 35.), καί αὐτός πού τό εἶδε –μιλάει γιὰ τὸν  ἑαυτό του– ἔχει δώσει μαρτυρία γι' αυτό, καί εἶναι ἀληθινὴ ἡ μαρτυρία του, και γνωρίζει ὅτι λέει τὴν  ἀλήθεια.

   Γιατί όμως τα λέει όλα αυτά ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής. ὅτι τά ἔχει δεῖ ὁ ἴδιος,  πώς ἡ μαρτυρία του εἶναι ἀληθινή καί πώς ξέρει ὅτι λέει τήν ἀλήθεια και λοιπά; Το κάνει αὐτό διότι δεν θέλει να μείνει ἁπλῶς σε  ένα φυσικό θά λέγαμε φαινόμενο, ὅτι καθώς λόγχισαν τον Κύριο  βγήκε νερό καί αἷμα ἀπό τό σῶμα  Του –κάτι που συμβαίνει μόνο στούς  νεκρούς– αλλά διότι ἤθελε να δώσει  κάποιον μυστηριακό χαρακτήρα στο  γεγονός, ὅτι δηλαδή ἡ Ἐκκλησία ξεπήδησε από την πλευρά τοῦ Χριστοῦ, καί ἐκεῖνα πού συνιστᾶ τήν Ἐκκλησία εἶναι τὸ Βάπτισμα καί ἡ θεία Κοινωνία. Αυτά τα δυό είναι τα Μυστήρια που συνιστοῦν τήν  Ἐκκλησία, καί μετά εἶναι ὅλα τά  άλλα, μέ τά ὁποῖα πλαισιώνεται ἡ  Ἐκκλησία. Συνεπῶς ἀπό ἐκεῖ  πηγάζουν ὅλα τά Μυστήρια, ἀλλά καί τό Μυστήριο τῆς ἴδιας τῆς Ἐκκλησίας.

   Στη συνέχεια ὁ τρίτος σκοπός τῆς  θείας Κοινωνίας: «εἰς κοινωνίαν τοῦ  Ἁγίου σου Πνεύματος». Κοινωνούμε γιά νά ἔχουμε τήν κοινωνία τοῦ  Ἁγίου Πνεύματος, να γίννουμε  μέτοχοι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος,  δηλαδή τῆς Πεντηκοστῆς. Σημειώστε  ὅτι δέν εἶναι ἐπαρκής ὁ Θάνατος  τοῦ Χριστοῦ οὔτε ἡ ᾿Ανάστασή του  χωρίς  τήν Πεντηκοστή. Θυμᾶστε τί  εἶχε πεῖ ὁ Κύριος; «συμφέρει ὑμῖν ἵνα ἐγὼ ἀπέλθω» (Ἰωάν. 16, 7.), σας συμφέρει ἐγώ  να φύγω. Γιατί συμφέρει; Διότι ἡ  ολοκλήρωση τοῦ ἔργου Του εἶναι  στήν Πεντηκοστή.

   Καταρχάς ή Πεντηκοστή εἶναι μία  μαρτυρία στον κόσμο, ὅτι ὁ Ἰησοῦς  ἦταν ὁ ἀληθινός Θεός. Διότι, ἄν δέν 

ἦταν –ὅπως Τόν κατηγοροῦσαν οἱ  Ἐβραῖοι, καί γι' αὐτό Τόν  καταδίκασαν– τότε πῶς ἦρθε το  Πνεῦμα τό Ἅγιο; Θά ἐρχόταν ποτέ, ἄν ἦταν λαοπλάνος καί καταχραστής Θείου ονόματος; Οἱ Ἑβραῖοι εἶχαν  κατηγορήσει τον Ἰησοῦ «ὅτι ἑαυτὸν  Θεοῦ υἱὸν ἐποίησεν» (Ἰωάν. 19, 7. Βλ. Ματθ. 26, 63-66.), γιατί ἔκανε τόν ἑαυτό Του Υιό τοῦ Θεοῦ –σαφῶς, κατά την ουσία Υπό Θεοῦ, γιατί ὅλοι οἱ Ἑβραῖοι  λέγονταν υἱοί τοῦ Θεοῦ– καί ἔτσι ἔπρεπε να πεθάνει.

   Ἔπρεπε λοιπόν να δοθεῖ ἡ  μαρτυρία ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα ὅτι ὁ  Ἰησοῦς ἦταν ὁ ἀληθινός Κύριος, καί  ὅτι δέν πήγε στην Κόλαση, όπως θα  πήγαινε κάποιος πού θά 

σφετεριζόταν θεῖες ιδιότητες. Γι'  αὐτόν τόν λόγο ἦρθε το Πνεῦμα τὸ Ἅγιο· για να δώσει την μαρτυρία Του. Ἄλλωστε τό εἶχε πεῖ ὁ Χριστός· «ὅταν  ἔλθῃ ὁ παράκλητος ὂν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν παρὰ τοῦ Πατρός, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας... ἐκεῖνος μαρτυρήσει περὶ ἐμοῦ» (Ἰωάν. 15, 26.). Ἐκεῖνος, ὁ Παράκλητος, ὅταν ἔλθει, θα μιλήσει  γιά μένα, θα μαρτυρήσει για μένα.

   Ἐδῶ ὅμως τελικά δέν εἶναι μόνο ή  μαρτυρία του Αγίου Πνεύματος γιά  τόν Χριστό, ἀλλά εἶναι καί τό ὅτι οἱ 

πιστοί, ἀφοῦ δεχθοῦν αὐτήν τήν  μαρτυρία, πρέπει καί οἱ ἴδιοι να  γίνουν κοινωνοί, μέτοχοι τοῦ Ἁγίου  Πνεύματος. Διότι ἐκεῖνο πού θά μᾶς  δώσει τή γνησιότητα, την σφραγίδα ὅτι εἴμαστε παιδιά τοῦ Θεοῦ εἶναι τό  Ἅγιο Πνεῦμα. Θυμηθείτε τί λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὅτι σφραγιστήκαμε μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα γιά τήν ἡμέρα τῆς ἀπολυτρώσεως, γιά τήν ἡμέρα τῆς κρίσεως. (Έφεσ. 4, 30.)

   Αγαπητοί μου, ἄν δέν ἔχουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα ὅταν θα φύγουμε ἀπό τόν κόσμο αυτόν, δέν θὰ σωθοῦμε.

   Θὰ μοῦ πεῖτε: Αυτό ισχύει ἀκόμα καί γιά κάποιον πού κοινωνεῖ;

   Θέλετε νά σᾶς ἀπαντήσω; Εἶναι τραγικό, αλήθεια. Αλλά γιά νά μή θεωρηθεῖ ὅτι τό λέω ἐγώ, τό  ἀναφέρει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης. Καί ποιός σᾶς εἶπε, ἀγαπητοί μου, ὅτι θὰ σωθοῦν ὅσοι κοινωνοῦν, καί μάλιστα τήν τελευταία στιγμή; Ποιός σᾶς εἶπε ὅτι  θὰ σωθεῖ ἕνας μισοπεθαμένος πού κοινωνεῖ, καί εἶναι ἀνεξομολόγητος; 

   Πάρα πολλές φορές λένε; Ε, τώρα,  τί νά ἐξομολογηθεῖ... Δέν θέλει, δέν μπορεῖ... Ας τόν κοινωνήσουμε. Ἔ, κοινωνῆστε τον, λέμε κι ἐμεῖς. Αλλά ποιός σᾶς εἶπε ὅμως ὅτι αὐτός μπορεῖ νά σωθεῖ; Ξέρετε τί λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος πάνω σ' αυτό; Τούς  κοινωνούμε αυτούς τούς ἀνθρώπους ἐπειδή μᾶς τό ζητοῦν· ἀλλά γιά τήν σωτηρία τους ἀμφιβάλλουμε. Να το ξέρουμε. Μπορεῖ νά κοινωνοῦν ἐκείνη τήν στιγμή –ίσως εἶχαν χρόνια να κοινωνήσουν, ἴσως ποτέ δέν κοινώνησαν, ἀναξίως κοινωνοῦν–ὅμως θὰ σωθοῦν; Γιά νά σωθεῖ κανείς δέν εἶναι ἀρκετό νά κοινωνεῖ· πρέπει ταυτόχρονα νά ἔχει καί τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μέσα του τότε μόνο θα σωθεί.

   Θα λέγαμε λοιπόν ὅτι ἡ Θυσία τοῦ Χριστοῦ, ἡ Ἀνάστασή Του και Ανάληψή Του θά ἔπρεπε νά ἐπισφραγιστοῦν καί μέ τήν Πεντηκοστή. Σᾶς εἶπα στην πρωινή όμιλία ὅτι ἡ ζωή τοῦ Κυρίου τελείωσε στή γῆ μέ τήν Ἀνάληψή Του· τό ἔργο  Του όμως δεν τελείωσε, διότι εἶχε ἀκόμη καί τήν Πεντηκοστή, αλλά και κάποια ἄλλα πού σᾶς εἶπα τό πρωί.

   Τέταρτος σκοπός τῆς θείας Κοινωνίας: «εἰς βασιλείας οὐρανῶν πλήρωμα», για να πληρώσουμε, για να γεμίσουμε τη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ·  γι' αυτό κοινωνούμε.

   Αν ρωτήσετε πότε θά γίνει ἡ Δευτέρα τοῦ Χριστοῦ Παρουσία, θά σᾶς ἀπαντήσω: ὅταν θά συμπληρωθεῖ τό βιβλίο τῆς ζωῆς. (Βλ. Αποκ. 6, 11.)

   Ὁ Θεός έχει ἕνα βιβλίο -μή το πάρετε κατά γράμμα– καί ἐκεῖ  γράφει τα ονόματα εκείνων που θα  σωθούν. «Μή χαίρεστε γιατί διώχνετε τα δαιμόνια, είχε πεῖ στούς

ἑβδομήκοντα ὁ Χριστός, αλλά να χαίρεστε γιατί τα ονόματά σας είναι γραμμένα στους ουρανούς, στο βιβλίο τῆς ζωῆς.» (Λουκά 10, 20. Βλ. Αποκ. 3, 5. 13, 9, 17, 8. 20, 12· 15.) Τό γράφομαι στο βιβλίο τῆς ζωῆς ἰσοδυναμεῖ μέ τό θά σωθώ. Ὅταν τελειώσουν οἱ σελίδες  του βιβλίου αὐτοῦ –πάντα εἶναι μιά εικόνα αυτό, το ξαναλέω– δηλαδή όταν κρίνει ὁ Θεός ὅτι αὐτοί θά εἶναι ὅλοι ὅσοι πού θά σωθοῦν, τότε θα γίνει ή Δευτέρα τοῦ Χριστοῦ Παρουσία.

   Ἔτσι λοιπόν πρέπει να γεμίσει ή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Θυμηθεῖτε αὐτό πού λέει στην παραβολή του μεγάλου δείπνου, «ἵνα γεμισθῇ ὁ οἶκος  μου» (Λουκά 14, 23.),  να γεμίσει ὁ οἶκος μου, καί ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ Βασιλεία Του. Γι' αυτό λέμε «εἰς βασιλείας οὐρανῶν πλήρωμα»· κοινωνοῦμε γιά νά γίνουμε ἄξιοι, ἄς ποῦμε, για να γεμίσουμε το σπίτι τοῦ Θεοῦ.

   Ακόμη, πέμπτος σκοπός: «εἰς παρρησίαν τὴν πρὸς σέ».  Κοινωνούμε γιά νά ἔχουμε τήν παρρησία προς Ἐσένα, τόν Θεό. Διότι, ἄν δέν ἔχουμε μέσα μας τον Χριστό,

πῶς θά στραφοῦμε πρός τόν Κύριο, τόν Θεό; Αὐτή τήν παρρησία μᾶς τήν δίνει ὁ Χριστός μέ τήν ἀνθρώπινη φύση Του, καί τώρα παίρνουμε το θάρρος να σταθοῦμε μπροστά στόν Θεό. Πῶς θά ποῦμε τόν Θεό Πατέρα, ἐάν δέν ἔχουμε τόν Χριστό ἀδελφό μας;

   Καί τέλος, ἕκτος σκοπός: «μὴ εἰς κρίμα ἢ εἰς κατάκριμα». Ἔτσι, ἀφοῦ εἰπώθηκαν ὅλοι αὐτοί οἱ ἐπιμέρους σκοποί τοῦ Μυστηρίου τῆς θείας  Ευχαριστίας, ποὺ δὲν εἶναι παρά μέ μία λέξη ἡ σωτηρία –αὐτός  εἶναι ὁ σκοπός ἡ σωτηρία, ἡ θέα τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ– (Βλ. Αποκ. 22, 4.) συμπληρώνει τώρα ἡ Ἐκκλησία μας, ή λειτουργική πράξη, τον τελευταῖο σκοπό: «μὴ εἰς κρίμα ἢ εἰς κατάκριμα». Σέ παρακαλούμε λοιπόν ἀκόμη, ἐκεῖνα πού θά κοινωνήσουμε, τα Δῶρα τα δικά Σου, Κύριε, μή φθάσουν να γίνουν σ' ἐμᾶς δίκη καί καταδίκη. Αὐτό ἐννοεῖται ὅτι θά συμβεῖ ὅταν κοινωνήσουμε ἀναξίως.

   Αὐτοί λοιπόν εἶναι οἱ ἐπιμέρους σκοποί, ἀγαπητοί μου, γιά τούς ὁποίους τελεῖται το Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας καί κοινωνοῦμε.

   Τώρα, ἀφοῦ εἴπαμε ποιό εἶναι αὐτό τό Μυστήριο, εἴπαμε καί τούς  σκοπούς του, ἂς δοῦμε τώρα καί  πόσο συχνά πρέπει να κοινωνούμε –πού κι αυτό ἀποτελεῖ ἕνα σημεῖο τῆς ἀπορίας σας. Κάθε πότε πρέπει να  κοινωνούμε; Δηλαδή ποιά πρέπει νά εἶναι ἡ συχνότητα τῆς μεταλήψεως  τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων;

   Θά εἶχα πάρα πολλά νά σᾶς πῶς ὅμως θά περιοριστῶ σέ κάτι, ἔτσι,  πρόχειρο.

   Ἐδῶ, πριν προχωρήσω, νά σᾶς πῶ ὅτι ὑπάρχει μία παρανόηση· ότι πρέπει, λένε, να κοινωνούμε τρεις φορές τον χρόνο ή τέσσερις. Κάποιοι λένε τρεις φορές, άλλοι λένε τέσσερις· ὑπάρχει μια  διαφοροποίηση στο θέμα.

   Μιλάνε για τέσσερις φορές τον χρόνο γιατί ἔχουμε 

ἀντίστοιχα τίς τέσσερις Σαρακοστές. Ἀφοῦ νηστεύουμε,

τότε καί θά κοινωνήσουμε. Και βλέπουμε τούς ἀνθρώπους να συνωστίζονται για να κοινωνήσουν!... Και μάλιστα το θεωρούν φοβερό κακό, νιώθουν ότι κάτι τους λείπει, ἄν δέν κοινωνήσουνε στο τέλος τῆς Σαρακοστῆς τῶν Χριστουγέννων ἢ  τοῦ Πάσχα ἢ τῶν ἁγίων Ἀποστόλων ή τῆς Παναγίας.

   Οἱ ἄλλοι λένε τρεις φορές. Αυτό, τό τρεῖς φορές τόν χρόνο, ἀπορεῖ καί ὁ ἅγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, πως τελικά μπήκε μέσα στήν Ἐκκλησία. Διότι ἤδη στο τέλος τοῦ 10ου αἰῶνος, συγκεκριμένα το 992, συγκροτήθηκε μιά Σύνοδος, ἐπειδή είχε συμβεί μια ανώμαλη κατάσταση μέ τόν αυτοκράτορα, ὁ ὁποῖος ἔκανε τέταρτο γάμο καί ὁ πατριάρχης τόν αφόρισε. Τότε ὁ αὐτοκράτορας κατέβασε τον πατριάρχη ἀπό τόν θρόνο καί ἀνέβασε ἄλλον γιά νά τοῦ λύσει τόν ἀφορισμό. Αλλά κατόπιν συγκροτήθηκε αὐτή ἡ Σύνοδος το 992 και καταδίκασε τον τέταρτο γάμο. Γι' αὐτό, ὅπως εἶναι γνωστό, ἔχουμε μέχρι τρίτο γάμο. Τρεῖς φορές τον χρόνο λοιπόν νά κοινωνεῖ μόνο ὁ τρίγαμος. Και ρωτάω: ὅλοι οἱ πιστοί είναι τρίγαμοι;...

   Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀπορία καί τοῦ ἁγίου Νικοδήμου και ἄλλων Πατέρων· πως δηλαδή κατάφερε αυτός ο κανό

νας, πού εἶναι μόνο γιά τούς τριγάμους καί ἐπιτρέπει να κοινωνοῦν τρεῖς φορές τον χρόνο, πώς μπήκε μέσα στην Ἐκκλησία καί ἔγινε γιά τούς πολλούς! Ἔτσι, ξεκαθαρίσαμε λίγο τό ἔδαφος γιά ἐκείνους πού λένε ὅτι πρέπει να κοινωνούμε μόνο τρεῖς φορές.

   Επανέρχομαι στο θέμα τέσσερις φορές, ἐπειδή ἴσως μοῦ πεῖτε πώς κάποιοι Πατέρες μιλάνε για τέσσερις φορές τον χρόνο. Ναί. Το τέσσερις φορές όμως είναι το minimum minimorum, τὸ ἐλάχιστο ελαχίστου. Δηλαδή τό πιό ἐλάχιστο πού μπορεί κανείς να κοινωνήσει μέσα σέ ἕναν χρόνο εἶναι τέσσερις φορές. Καί τό μέγιστο, τό maximum maximorum, εἶναι τριακόσιες εξήντα πέντε

φορές τον χρόνο! Δηλαδή: συχνή θεία Κοινωνία!...

   Σᾶς ὑπενθυμίζω καί κάτι ἄλλο. Οἱ Προηγιασμένες θεῖες Λειτουργίες, πού γίνονται τή Μεγάλη Σαρακοστή

κάθε Τετάρτη και Παρασκευή, μπορεῖ νά γίνονται καί κάθε μέρα. Προηγιασμένη μποροῦμε νά ἔχουμε καί τή Δευτέρα καί τήν Τρίτη καί τήν Τετάρτη καί τήν Πέμπτη καὶ τὴν Παρασκευής. Το Σάββατο έχουμε Λειτουργία της ἱεροῦ Χρυσοστόμου, ἐνῶ τήν Κυριακή τοῦ μεγάλου Βασιλείου. Ὅλα αὐτά μέσα στη Μεγάλη Σαρακοστή.

   Όμως γιατί υπάρχουν οἱ Προηγιασμένες; Υπάρχουν διότι οἱ πιστοί δέν μποροῦσαν νά περιμένουν από Κυριακή σε Κυριακή να κοινωνήσουν, ἐπειδή κοινωνοῦσαν συχνά. Καί ἐπειδή ή θεία Λειτουργία εἶναι ἕνα χαρμόσυνο γεγονός, ἐνῶ ἡ Μεγάλη Σαρακοστή είναι πένθιμη περίοδος, γι' αὐτόν τόν λόγο δέν τελεῖται ἡ θεία Λειτουργία. Ἔτσι ἡ Ἐκκλησία, πολύ ὀρθά, επινόησε τις προηγιασμένες Λειτουργίες· νά ἔχουμε τόν Ἅγιο Ἄρτο ἀπό τήν Κυριακή που τελέστηκε το Μυστήριο καί νά κοινωνήσουμε μέσα στήν ἑβδομάδα, πού δέν μποροῦμε νά τελέσουμε θεία Λειτουργία. Σιγά-σιγά καθιερώθηκε να εἶναι Τετάρτη και Παρασκευή μπορεῖ ὅμως νά γίνεται κάθε μέρα, γιά νά κοινωνοῦν οἱ πιστοί όποτε θέλουν και ὅσο θέλουν. Αὐτό ὅμως δέν εἶναι ἕνα ἱστορικό λείψανο τῆς συχνότατης θείας Κοινωνίας τῶν πιστῶν; Τί λέτε;

   Αλλά παρατρέχω τήν Καινή Διαθήκη, ὅπως καί στοιχεῖα πού ὑπάρχουν μέσα στη θεία Λειτουργία πού δείχνουν τή συχνότητα τῆς θείας Κοινωνίας, καί πηγαίνω στον μέγα Βασίλειο να δούμε κάτι που λέει, γιατί ο χρόνος μας εἶναι πολύ λίγος. Ἀκοῦστε τί λέει ὁ μέγας Βασίλειος: «Καὶ τὸ κοινωνεῖν δὴ καθ᾿ ἑκάστην ἡμέραν καὶ τοῦ μεταλαμβάνειν τοῦ ἁγίου σώματος καὶ αἵματος τοῦ Χριστοῦ καλὸν καὶ ἐπωφελές, αὐτοῦ σαφῶς λέγοντος· "ὁ τρώγων μου την σάρκα καὶ πίνων μου τὸ αἷμα ἔχει ζωὴν αἰώνιον". Τις γὰρ ἀμφιβάλλει ὅτι τὸ μετέχειν συνεχῶς τῆς ζωῆς οὐδὲν ἄλλον ἐστὶ ἢ ζῆν πολλαχώς;» (Ιωάν. 6, 54.)

   Δηλαδή: Τό νά κοινωνεῖ κανείς λοιπόν κάθε μέρα καί νά μεταλαμβάνει τό ἅγιο Σῶμα καί Αίμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι καλό και χρήσιμο, ἀφοῦ ὁ ἴδιος Ἰησοῦς Χριστός εἶπε με σαφήνεια: "αυτός που τρώει τήν σάρκα μου καί πίνει τό αἷμα μου ἔχει ζωή αἰωνία". Ποιός μπορεῖ νά 

ἀμφιβάλλει ὅτι τό νά μετέχει κανείς συνεχώς στη ζωή, στο Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, δέν εἶναι τίποτ'  ἄλλο παρά νά ζεῖ πολλαχῶς, νά ζεῖ μέ ὅλες του τίς ψυχοσωματικές δυνάμεις, μέ ὅλη του την ύπαρξη;

   Τό ζῆν πολλαχῶς σημαίνει τό νά ζεῖ ὁ νοῦς, νά ζεῖ τό συναίσθημα, νά ζεῖ ἡ βούληση, νά ζεῖ ἡ ψυχή, νά ζεῖ τό σῶμα. Τί λοιπόν φυσικότερο, λέει ο μέγας Βασίλειος, ποιός μπορεῖ νά ἀμφιβάλλει ὅτι ὅταν κοινωνούμε ζοῦμε πολλαχῶς; Καί ἀναφέρει στήν ἴδια του ἐπιστολή, ἂν θυμᾶμαι καλά, ὅτι ὁ ἴδιος τελοῦσε τή θεία Λειτουργία τέσσερις φορές την εβδομάδα, δηλαδή Κυριακή, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο, κι ἂν συνέπιπτε και κάποια γιορτή, τότε λειτουργοῦσε καί πέμπτη καί ἕκτη φορά. (Επιστολαί, Πρός Καισαρίαν πατρικίαν περί Κοινωνίας, 93. 1. 1-10, Εκδ. Les Belles Lettres, Paris 1957. «Ἡμεῖς μέντοιγε τέταρτον καθ' ἑκάστην ἑβδομάδα κοινωνοῦμεν, ἐν τῇ Κυριακῇ, ἐν τῇ Τετράδι καὶ ἐν τῇ Παρασκευῇ καὶ τῷ Σαββάτῳ, καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις ἡμέραις, ἐὰν ἡ μνήμη Αγίου τινός.»)

   Αξίζει ὅμως νά σᾶς διαβάσω σε μετάφραση, κάπως γρήγορα, τί λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος πάνω σ' αυτό:

   «Βλέπω πολλούς, λέει ὁ ἱερός Πατήρ, πού μεταλαμβάνουν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ ἁπλῶς καί ὡς ἔτυχε, κινούμενοι μόνο από μία συνήθεια, καί ὄχι ἔχοντας ὀρθό  λογισμό καί διάθεση εσωτερική».

   Ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος λέει κάτι –πού τό εἶχε πάρει ἀπό τόν γέροντά του, τόν ἅγιο Συμεών τόν

Εὐλαβῆ– ὅτι ἄν δέν κλάψεις, μήν κοινωνήσεις. Καί σέ ἕνα ποίημά του, πού εἶναι στήν ἀκολουθία τῆς θείας Εὐχαριστίας, λέει: «Οὐ λανθάνει σε, Θεέ μου, ποιητά μου, λυτρωτά μου, οὐδὲ σταλαγμὸς δακρύων, οὐδὲ σταλαγμοῦ τι μέρος» (Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, Εὐχή Ζ΄ Θείας Μεταλήψεως.). Ἐσύ, Κύριε, μπορεῖς νὰ δεῖς ὄχι ἁπλῶς τό δάκρυ, ἀλλά καί μέρος ἀπό τό δάκρυ στο μάτι, κάτι πού μόλις, ἔτσι, ἔνιωσα μία συγκώνηση! Καί αὐτό ἀκόμη το

βλέπεις· δέν Σοῦ ξεφεύγει!

Δηλαδή πρέπει να αισθανθοῦμε ἔστω καί μία μικρή συγκίνηση, όπως λέει ὁ ἅγιος Συμεών, προκειμένου να λάβουμε μέρος στο Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας· νά μή μεταλαμβάνουμε ἀπαθῶς, ψυχρά, γιατί είναι αμαρτία.

   Καί συνεχίζει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος:

   «Διότι, ὅταν φθάσει ὁ καιρός τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, ὁ καθένας, ὅποιος κι ἂν εἶναι, είτε ἄξιος εἴτε ἀνάξιος, μεταλαμβάνει. Ομοίως πράττει και όταν φθάσει ἡ ἡμέρα τῶν Θεοφανείων, ἂν καὶ αὐτός δεν είναι καιρός τῆς θείας Μεταλήψεως. Μήτε τα Θεοφάνεια μήτε ἡ Τεσσαρακοστή κάνουν τούς ἀνθρώπους αξίους γιά τήν Κοινωνία, ἀλλά ἡ καθαρότητα τῆς ψυχῆς». Εἶναι ἐκεῖνο που λένε μερικοί: Βλέπω κοινωνείς συχνά·  ὅμως εἶσαι ἄξιος;

«Μέ αὐτήν τήν καθαρότητα ἔχεις άδεια κάθε φορά να μεταλαμβάνεις». Ακούτε; κάθε φορά! Όμως, χωρἰς αὐτήν, δέν ἔχεις άδεια καμία φορά να κοινωνήσεις, συνεπῶς οὔτε Χριστούγεννα οὔτε Πάσχα.

   »Στοχάσου καλά μέ πόση ακρίβεια δροῦσαν ἐκεῖνοι πού ἔτρωγαν ἀπό τήν θυσία τοῦ παλαιοῦ νόμου στην

Παλαιά Διαθήκη. Τί δέν ἔκαναν καί τί δέν μεταχειρίζονταν; Πάντοτε καθαρίζονταν –ἀπό τίς θυσίες τήν Παλαιᾶς Διαθήκης. Εσύ ὅμως πού πρόκειται να κοινωνήσεις τέτοια θυσία, τήν ὁποία τρέμουν καί οἱ Ἄγγελοι, περικλείεις τήν καθαρότητα σε κάποια χρονικά διαστήματα; λές τότε εἶμαι καθαρός, καί τότε δέν εἶμαι καθαρός; Καί πῶς θά παρασταθεῖς μπροστά στο βῆμα τοῦ

Χριστοῦ, ὅταν τολμᾶς νά μεταλαμβάνεις με χέρια και

χείλη ακάθαρτα και ρυπαρά;»

   «Βλέπω πώς υπάρχει πολλή αταξία στο θέμα τῆς Θείας Κοινωνίας. Διότι τίς ἄλλες μέν ἡμέρες τοῦ χρόνου δέν κοινωνεῖτε, ἄν καί πολλές φορές εἶστε καθαροί· ὅταν ὅμως ἔλθει το Πάσχα, ακόμα κι αν κάνατε κάποιο

κακά αποτολμάτε και μεταλαμβάνετε. Αλλοίμονο στην

κακή σας συνήθεια και πρόληψη.

   »Μάταια γίνεται ἡ καθημερινή θεία Λειτουργία, ἀφοῦ δὲν μεταλαμβάνετε». Θὰ τὸ ἐπαναλάβω, μάταια γίνεται ή καθημερινή Λειτουργία, ἀφοῦ δὲν μεταλαμβάννετε! «Μάταια στεκόμαστε στο Θυσιαστήριο, ἀφοῦ κανένας δέν ἔρχεται να κοινωνήσει.» Τό ἀκούσατε; ἀφοῦ κανένας δὲν ἔρχεται να κοινωνήσει! Βλέπετε, κάνουμε θείες Λειτουργίες, ἀλλά δέν ἔρχονται να κοινωνήσουν!

   »Αὐτά σᾶς τά λέω ὄχι γιά νά κοινωνεῖτε ἁπλῶς καί ὡς ἔτυχε, ἀλλά γιά νά κάνετε τόν ἑαυτό σας άξιο.» Μή πείτε κι ἐσεῖς ά, τώρα θα κοινωνούμε συχνά· ἔτσι; Αμα

κάνουμε τόν ἑαυτό μας ἄξιο, τότε μποροῦμε νά κοινωνοῦμε συχνά.

   «Ὁ ἄνθρωπε, ἄν λοιπόν δέν εἶσαι άξιος να μεταλάβεις, οὔτε καί τίς ἄλλες ευχές τῆς Λειτουργίας εἶσαι 

ἄξιος νὰ ἀκούσεις. Ἀκοῦς τόν Διάκονο που στέκεται καί φωνάζει, ὅσοι εἶστε σε κατάσταση μετανοίας παρακαλέστε τον Θεό νά σᾶς συγχωρήσει". Ὅσοι δέν μεταλαμβάνουν βρίσκονται ακόμη στὸ ἐπίπεδο τῆς μετανοίας γιά τίς ἁμαρτίες πού ἔχουν διαπράξει», όπως τότε οἱ κατηχούμενοι, πού δέν ἔμπαιναν μέσα στη θεία Λειτουργία, ἀλλὰ ἦσαν ἔξω ἀπὸ τὴν πόρτα.

   »Λοιπόν, τί στέκεσαι; Ἂν ἀνήκεις στούς μετανοοῦντες –αὐτούς πού στέκονται ἔξω ἀπ' τήν Ἐκκλησία– δέν

μπορεῖς νά μεταλάβεις, ἐπειδή ὅποιος δέν μεταλαμβάνει ἀνήκει στην τάξη τῶν μετανοούντων. Για ποιόν λόγο

φωνάζει ὁ Διάκονος "ἐξέλθετε ὅσοι δεν μπορείτε να δεηθείτε στον Κύριο"; Κι ἐσύ πως στέκεσαι ἔτσι, μέ τόσο Θράσος και βαρβαρότητα; Αν όμως δεν ανήκεις στους

μετανοοῦντες ἀλλά σ' αὐτούς πού ἔχουν τήν ἄδεια να μεταλάβουν, γιατί δέν φροντίζεις να μεταλάβεις; Γιατί

δεν θεωρεῖς τὴν θεία Κοινωνία χάρισμα μεγάλο, και τὴν καταφρονεῖς;

   »Σε παρακαλώ στοχάσου. Τραπέζι βασιλικό είναι έτοιμο· άγγελοι ὑπηρετοῦν σ' αὐτό· ὁ ἴδιος ὁ Βασιλιάς

εἶναι παρών, κι ἐσύ στέκεσαι καί χασμουριέσαι; Ακάθαρτα εἶναι τὰ ἐνδύματα τῆς ψυχῆς σου, καί δέν σε μέλλει; Είναι καθαρά; τότε κάθησε στο τραπέζι καί νά φᾶς ἀπό τό δεῖπνο. Σε κάθε θεία Λειτουργία ὁ Χριστός ἔρχεται νὰ δεῖ ἐκείνους που κάθονται από τραπέζι, και τοτε λέει στην συνείδηση του καθενός: 

"Φίλε, πώς εἰσῆλθες ἐδῶ μέσα στήν Ἐκκλησία, χωρίς νά ἔχεις ένδυμα γάμου;". Δέν τοῦ λέει γιατί κάθησες στο τραπέζι, αλλά γιατί εἰσῆλθες. Δηλαδή νομίζεις ότι δεν είσαι καθαρός για να κοινωνήσεις;

Τότε μήν μπεῖς ἀπό τήν πόρτα τῆς Ἐκκλησίας.» Είδατε; δέν τοῦ λέει γιατί κάθησες στο τραπέζι, αλλά γιατί εἰσῆλθες!

   «Ο Χριστός φωνάζει τα ίδια λόγια σε όλους ἐμᾶς που στεκόμαστε με αναίδεια και αυθάδεια, ἀφοῦ ὅποιος δέν μεταλαμβάνει συμπεριφέρεται με θράσος. Όποιος δέν μεταλαμβάνει, ενώ πρέπει να μεταλαμβάνει και

μπορεῖ, ἀναιδῶς, ἀδιάντροπα εἶναι παρών»

   »Λές ὅτι εἶσαι ανάξιος. Τότε ὅμως εἶσαι ἀνάξιος να ἀκούσεις καί τίς ἅγιες ἐκεῖνες ευχές που ψάλλονται, ἐπειδή τό Ἅγιο Πνεῦμα κατεβαίνει ὄχι μόνο κατά τά Μυστήρια, αλλά και κατά τη διάρκεια τῶν ψαλμωδιών. Τα

ἀκάθαρτα μάτια είναι ανάξια να βλέπουν τέτοια θεάματα, κατά τό "ἱνατί ἐπέβλεψας ἐπὶ τὸ θυμίαμά μου καὶ εἰς τὴν θυσίαν μου ἀναιδεῖ ὀφθαλμῶ;" (Α΄ Βασ. 2, 29.). Γιατί κοίταξες στη θυσία μου μέ ἀδιάντροπα μάτια; Τα μολυσμένα αυτιά εἶναι ἀνάξια νά ἀκοῦν τέτοιες ψαλμωδίες. Αν λοιπόν δὲν εἶσαι άξιος, φύγε μαζί με τους κατηχουμένους, διότι τίποτα περισσότερο ἀπ' αὐτοὺς δὲν ἔχεις.»

   »Εἶχα καί ἄλλα πολλά και φοβερότερα νά σᾶς πῶ. Δέν θέλω ὅμως νά σᾶς βαρυφορτώσω φτάνουν καί αὐτά, λέει ὁ ἱερός Πατήρ, ἀλλά τό λέω κι ἐγώ, γιατί ἐκεῖνοι πού δέν σωφρονίζονται με τα λίγα, οὔτε καί μέ τά πολλά βάζουν μυαλό.»

   »Λοιπόν, γιά νά μήν κατακριθεῖτε περισσότερο, σᾶς παρακαλῶ νὰ ἔρχεστε στη θεία Λειτουργία και να

γίνεστε ἄξιοι, καί ἐρχόμενοι να είστε έτοιμοι να κοινωνεῖτε.

Ὁ ἱερέας μας καλεῖ νά μεταλάβουμε, καὶ ἐμεῖς ἀμελοῦμε, αργοπορούμε, και δεν τρέχουμε γρήγορα να λάβουμε αὐτήν τήν ὑψηλή χάρη; Ποιά ἄλλη ἐλπίδα σωτηρίας μᾶς ἀπομένει; Δεν μπορούμε να πούμε ότι μας

ἐμποδίζει ἡ ἀσθένεια ή ἡ φύση μας· ἡ ἀμέλειά μας μας κάνει αναξίους.» (In epistulam ad Ephesios, MPG 62.28.25 - 30.33.)

   Ἀκούσατε, ἀγαπητοί, τί λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος; Ὅσοι δέν εἶναι ἕτοιμοι να μεταλάβουν χωρίς νά ἔχουν 

κάποιο εμπόδιο, αυτοί δέν εἶναι ἄξιοι οὔτε στη θεία Λειτουργία νά πᾶνε. Ας τό λάβουμε σοβαρά υπόψη μας,

   Μπορεῖ ὅμως κάποιος να σκεφτεῖ; Ἄν εἶναι ἔτσι τά πράγματα, τότε δεν θα πάω καθόλου στη Λειτουργία.

   Όχι, ἀδελφοί μου, ὄχι οὔτε αὐτό μᾶς ἐπιτρέπεται νά κάνουμε, γιατί ἀφοριζόμαστε. Μάλιστα, ἄν θέλετε να το κατοχυρώσω περισσότερο, θά σᾶς ἀναφέρω τί λέει ἡ Πενθέκτη Οἰκουμενική Σύνοδος, στον 80ο της κανόνα, καί θά τρομάξετε: «Εἴ τις ἐν πόλει διάγων, τρεῖς Κυριακὰς ἡμέρας ἐν τρισὶν ἑβδομάσι μὴ συνέρχοιτο, εἰ μὲν κληρικός εἴη, καθαιρείσθω· εἰ δὲ λαϊκός, ἀποκινείσθω τῆς κοινωνίας». Ὅποιος, ἐνῶ βρίσκεται σε πόλη, δέν πάει τρεῖς Κυριακές μέσα σε τρεῖς ἑβδομάδες στην εκκλησία, στη θεία Λειτουργία, ἂν εἶναι κληρικός να καθαιρεῖται καί ἄν εἶναι λαϊκός να αφορίζεται. (Βλ. ΙΑ΄ Κανών τῆς ἐν Σαρδικῇ Τοπικῆς Συνόδου. «Μέμνησθε δὲ ἐν τῷ προάγοντι χρόνῳ τοὺς Πατέρας ἡμῶν κεκρικέναι, ἵνα, εἴ τις λαϊκὸς ἐν πόλει διάγων τρεῖς Κυριακὰς ἡμέρας ἐν τρισὶν ἑβδομάσι μὴ συνέρχοιτο, ἀποκινοῖτο τῆς κοινωνίας. Εἰ τοίνυν περὶ τῶν λαϊκῶν τοῦτο τεθέσπισται, οὐ χρή,  οὐδὲ πρέπει, ἀλλ᾽ οὐδὲ συμφέρει ἐπίσκοπον, εἰ μηδεμίαν βαρυτέραν ἀνάγκην  ἔχοι, ἢ πρᾶγμα δυσχερές, ἐπὶ πλεῖστον ἀπολείπεσθαι τῆς ἑαυτοῦ ἐκκλησίας, καὶ λυπεῖν τὸν ἐμπεπιστευμένον αὐτῷ λαόν.»)

   Ἐδῶ, ἀγαπητοί μου, παρατηροῦμε τά ἑξῆς: Ἄν ἁμαρτήσαμε, θα περιμένουμε να μας δώσει τὴν ἄδεια ο πνευματικός να κοινωνήσουμε· το πότε θα κοινωνήσουμε θά μᾶς τό πεῖ ὁ πνευματικός. Ἄν ὅμως δέν  συντρέχει λόγος καί μπορούμε να κοινωνούμε, τότε οφείλουμε να 

καθιστοῦμε τόν ἑαυτό μας κατάλληλο για να κοινωνεί.

   Ἂν δέν κοινωνούμε, τότε ἐμποδιζόμαστε να πάμε στην ἐκκλησία, ὅπως λέει ὁ ἱερός  Χρυσόστομος. Αν δέν πᾶμε στην εκκλησία, αφοριζόμαστε. Δεν κοινωνώ, δεν πρέπει να πάω στην εκκλησία ἅμα δὲν πάω στην εκκλησία, ἀφορίζομαι, ὅπως λέει ο κανόνας πού σᾶς διάβασα. Ἔτσι λοιπόν, με τον τρόπο αυτό, οι  κανόνες μᾶς ἀναγκάζουν να γινόμαστε πάντοτε ἄξιοι Χριστιανοί.

   Θά ἤθελα νά σᾶς θυμίσω ἀκόμη καί ἕναν κανόνα, στο Πηδάλιον, πού λέει ότι όποιος πηγαίνει στην έκκλησία καί δέν κοινωνεῖ, ἐπειδή «ποιεῖ ἀταξίαν», κάνει αταξία, αὐτὸς νὰ ἐρωτάται γιατί δεν κοινωνεῖ.

Ἂν ἀπαντήσει εὔλογα, τότε ἄς συγχωρηθεῖ· ἄν ὅμως δέν ἀπαντάει, να διώχνεται ἀπό τόν ναό. Ακούτε; «εἴ τις, προσφοράς γενομένης, μὴ μεταλάβοι, τὴν αἰτίαν εἰπάτω· καί, ἐὰν εὔλογος ᾖ, συγγνώμης τυγχανέτω, εἰδὲ μὴ λέγοι, ἀφοριζέσθω». Καί ὁ ἑπόμενος κανόνας, ὁ θ΄, λέει: «Πάντας τοὺς εἰσιόντας πιστοὺς καὶ τῶν γραφῶν ἀκούοντας, μὴ παραμένοντας δὲ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ ἁγίᾳ μεταλήψει, ὡς ἀταξίαν έμποιοῦντας τῇ Ἐκκλησίᾳ ἀφορίζεσθαι χρή».

   Ὁ δέ Βαλσαμών, σχολιάζοντας το θέμα, γράφει: «Ο τοῦ παρόντος κανόνος διορισμός δριμύτατός ἐστιν· ἀφορίζει γὰρ τοὺς ἐκκλησιάζοντας καὶ μὴ παραμένοντας μέχρι τέλους, μηδὲ μεταλαμβάνοντας. Καὶ ἄλλοι δὲ κανόνες παρομοίως διορίζονται, πάντας ἑτοίμους είναι καὶ ἀξίους τῆς Μεταλήψεως». (Πηδάλιον, Κανών η', ἔκδ. Ρηγοπούλου, σσ. 11-12.)

   Δηλαδή ὅσοι εἶναι μέσα στη θεία Λειτουργία πρέπει νά κοινωνήσουν. Ἄρα λοιπόν ὅλα αὐτά μᾶς δείχνουν φανερά ὅτι πρέπει να κοινωνούμε πάρα πολύ συχνά.

   Καί τώρα, αγαπητοί μου, ἐρχόμαστε σ' ἕνα ἀκόμη σημεῖο, πού αναφέρετε στην απορία σας, δηλαδή στην

προετοιμασία γιά τή θεία Κοινωνία. Βέβαια, χρειάζεται καί μιά προετοιμασία.

   Λέει ὁ Διάκονος ἐκεῖνο τό τελευταῖο παράγγελμα: «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε».

Εἴδατε; δέν λέει πουθενά μετὰ νηστείας. Λέει πουθενά μετὰ νηστείας; Δέν λέει ἐπίσης πότε κοινωνήσατε, ἄν εἶναι πολλές ἡμέρες ή λίγες. Αλλά τί βάζει ὡς προϋπόθεση καί ὅρους; τόν φόβο τοῦ Θεοῦ, τήν ἀγάπη καί τήν πίστη. Καί, ξέρετε, ἡ πίστη βρίσκεται στο σημεῖο ὅτι αὐτό πού θά κοινωνήσουμε εἶναι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Προσέξτε: μή κοινωνήσουμε χωρίς να πιστεύουμε ὅτι εἶναι τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ! Ἄλλο ἐάν μᾶς ἔρθει ἐκείνη τήν ὥρα ἕνας λογισμός· εἶναι ἀπό τόν Διάβολο, μή φοβηθοῦμε! Αλλά ἐάν τίς ἄλλες ώρες ὅμως ἔχουμε τήν ἀμφιβολία ἂν πράγματι είναι το Σώμα και το Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, καλύτερα μήν κοινωνήσουμε.

   Γράφει ὁ ἀπόστολος Παύλος στους Κορινθίους:

   «Δοκιμαζέτω δὲ ἄνθρωπος ἑαυτόν, καὶ οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου ἐσθιέτω καὶ ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω· ὁ γὰρ ἐσθίων καὶ πίνων αναξίως κρίμα ἑαυτῷ ἐσθίει καὶ πίνει, μὴ διακρίνων τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου. διὰ τοῦτο ἐν ὑμῖν πολλοὶ ἀσθενεῖς καὶ ἄρρωστοι καὶ κοιμῶνται ἱκανοί» (Α΄ Κορ. 11, 28-30.).

   Δηλαδή: Ας ἐξετάζει ὁ ἄνθρωπος τόν ἑαυτό του, κι ἔτσι ἂς τρώει ἀπό τόν Ἄρτο κι ἂς πίνει από το Ποτήριο,

διότι ἐκεῖνος πού τρώει και πίνει κατά τρόπο ανάξιο, τρώει καί πίνει τήν καταδίκη τοῦ ἑαυτοῦ του, ἐπειδή δέν διακρίνει το Σώμα τοῦ Κυρίου. Επειδή πολλοί δέν ἔχουν αὐτή τήν διάκριση, δηλαδή την πίστη ότι είναι το Σώμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, γι' αυτό ἀσθενοῦν καί ἀρρωσταίνουν –αρρωσταίνω σημαίνει πέφτω σε βαριά αρρώστια, ἐνῶ ἀσθενῶ σημαίνει ἐλαφριά αρρώστια– αλλά και ἀρκετοί από σᾶς πεθαίνουν! Πεθαίνουν επειδή δέν διακρίνουν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, πού σημαίνει πώς δέν ξεχωρίζουν ὅτι εἶναι αὐτό τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ.

   Ἡ πίστη λοιπόν ἐδῶ, ἡ συγκεκριμένη, εἶναι βασική

προϋπόθεση για να κοινωνήσουμε. Μετά εἶναι ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ. Νά μήν εἴμαστε οἱ ἀδιάντροποι ἄνθρωποι, ἀλλά νά ἔχουμε φυτέψει τον φόβο τοῦ Θεοῦ μέσα μας γιά νά τηροῦμε τίς ἐντολές Του καί νά μήν ἁμαρτάνουμε. Καί μετά εἶναι ἡ ἀγάπη· ἡ ἀγάπη πρός τόν Κύριο καί ἡ

ἀγάπη πρός τούς γύρω μας ἀνθρώπους. Αλήθεια, αὐτό πού λέμε ἀγάπη, αἰσθάνεστε τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ ὅταν κοινωνεῖτε; Λέτε στον Κύριο εὐχαριστῶ ὅταν κοινωνεῖτε; Υποπτεύομαι πώς πάρα πολλοί άνθρωποι δέν λένε ἕνα εὐχαριστῶ, δέν λένε Χριστέ μου, Σε ευχαριστῶ, Σέ ἀγαπῶ! Σέ εὐχαριστῶ, Σέ ἀγαπῶ!... Αὐτό εἶναι κεφαλαιώδες.

   Τα τρία αὐτά ἀποτελοῦν ὅρο για να κοινωνήσουμε. Φυσικά προϋποτίθεται καί ἡ ἐξομολόγηση. Βέβαια δέν ἐξομολογούμαστε κάθε φορά που κοινωνούμε, δέν εἶναι

ἀπαραίτητο, εκτός καί ἄν ὑπάρχει κάποιος λόγος, κάτι, κάποια ἁμαρτία. Δηλαδή μπορεί να κοινωνήσει κανείς

πέντε φορές μέσα σέ ἕνα μήνα, σε δύο μήνες να κοινωνήσει δέκα φορές, χωρίς να δει τον πνευματικό του, ἀφοῦ δέν ὑπάρχει κάτι ουσιῶδες σαν ἁμαρτία.

   Ε, πάντα κάτι ὑπάρχει, γιατί δεν περνάει ώρα πού νά μήν ἁμαρτάνουμε, συνεχῶς ἁμαρτάνουμε, αλλά ἄν κάτι μας ξεφύγει, στα λόγια μας, στη σκέψη μας, κάτι, ένα στοιχειώδες ἁμάρτημα, δεν σημαίνει ότι μὲ τὸ παρα μικρό θα τρέχουμε στον πνευματικό!... γιατί τότε μήπως είμαστε και ψυχοπαθείς! Μόνο οι ψυχοπαθείς, που έχουν μια συνείδηση περιοχή, γεμάτη φάβα, τρέχουν όλη τὴν ὥρα στον πνευματικό. Αν πάτερ μου, πέταξε μια μύγα τήν εἶδα, καί ἔβαλα στο μυαλό μου κάτι..! Ε, όχι τέτοια πράγματα. Αλλά όμως όταν κάτι συνέβη, μαλώσαμε, βρίσαμε, κάτι τέλος πάντων ἔγινε βαρύ, θὰ πᾶμε νά εξομολογηθοῦμε. Αλλά, εἴτε ἔτσι εἶτε ἀλλιῶς, νά μήν ἀφήνουμε τὸν ἑαυτό μας χωρίς θεία Κοινωνία περισσότερο από δύο μήνες περίπου.

   Βεβαίως ἐγώ τό λέω αυτό χονδρικά, περίπου. Κάποιος άλλος πνευματικός μπορεῖ νά πεῖ καί σαράντα ἡμέρες, ή τριάντα μέρες, ή μπορεῖ νά πεῖ τρεῖς μήνες. Αυθαίρετο εἶναι αὐτό πού λέω ἔτσι, πάντως κάποιο μικρό χρονικό διάστημα. Να μήν ἀφήνουμε περισσότερο απ' αυτό το χρονικό διάστημα, διότι πρέπει νά ἔχουμε καί

την συγχώρεση τῶν ἁμαρτιῶν μας καί τήν διαρκή καταλλαγή μας μέ τόν Θεό.

   Ακόμη, όταν πρόκειται να κοινωνήσουμε, πρέπει να κάνουμε και μία προετοιμασία. Βεβαίως αυτή ή προετοιμασία είναι ποικίλη. Συγκεκριμένα, πρώτα - πρώτα, ἔχουμε το Μυστήριο τῆς Ἐξομολογήσεως, ὅπως σᾶς τό ἐξήγησα προηγουμένως. Ακόμη ἔχουμε τή νηστεία, για την ὁποία θά σᾶς μιλήσω λίγο πιο κάτω. Επίσης πρέπει να ἔχουμε κάποια περισυλλογή και προσευχή. Νά μήν πᾶμε σε τραπέζια από βραδύς, ἔστω καί ἄν δέν φᾶμε γιατί νηστεύουμε. Ας πούμε, είναι Σάββατο βράδυ, πάμε σε ένα τραπέζι, σε μια διασκέδαση, σε μία γιορτή, καί τήν ἄλλη μέρα πάμε να κοινωνήσουμε. Ε, όχι ὄχι, δὲν ἐπιτρέπεταὶ αὐτό. Η νηστεύουμε, θα πάμε αύριο να κοινωνήσουμε, και βλέπουμε τηλεόραση· περίεργο πράγμα. Δεν πρέπει, δὲν εἶναι σωστό. Βέβαια ποτέ δεν πρέπει να βλέπουμε τηλεόραση, που έχει τόσο φοβερά πράγματα, τοσες φοβερές εικόνες· αλλά θα πάμε να κοινωνήσουμε, και βλέπουμε τηλεόραση;... η ὅ,τι ἄλλο;... άς πούμε, φλυαροῦμε ή χασκογελάμε ή χοροπηδάμε;... 

Ὄχι· θα έχουμε περισυλλογή, θα μαζευτούμε στο σπίτι μας

   Ἔχω στὸν νοῦ μου μία εικόνα πῶς ἑτοιμάζονταν να πάνε στὴν ἐκκλησία οι παλαιότεροι. Το Σάββατο δεν δέχονταν ἐπισκέψεις στο σπίτι τους. Κανένας δεν δεχόταν Επισκέψεις το Σάββατο. Τώρα όλοι βγαίνουν από το σπίτι τους, ὅλοι ξεπορτίζουν, όλοι...  Είναι φοβερό! Έτσι, το Σάββατο θα μείνουμε στο σπίτι μας· δεν θα βγούμε, ούτε θα δεχτοῦμε ἐπισκέψεις. Θα πλυθούμε, θα ετοιμαστούμε, ή νοικοκυρά θα κάνει το φαγητό της καί τά λοιπά, θα

κοιμηθούμε νωρίς. Θα κάνουμε την προσευχή μας, θα διαβάσουμε τήν ἀκολουθία τῆς θείας Μεταλήψεως, θα

ἐντρυφήσουμε σ' αυτή –είναι απαραίτητο αυτό–, θα κάνουμε τήν προσευχή μας, θα μελετήσουμε λίγο την Αγία Γραφή, θα κοιμηθούμε νωρίς, όπως σᾶς εἶτα, καί θά σηκωθοῦμε πρωί νά πᾶμε στη θεία Λειτουργία μας. Έτσι, με τον τρόπο αὐτό, να κάνουμε μία σωστή προετοιμασία

   Δέν πρέπει ὅμως να προσέχουμε μόνο όταν πρόκειται να κοινωνήσουμε, ἀλλά νά προσέχουμε καὶ ἐφόσον κοινωνήσουμε. Εάν ὅταν περιμένουμε κάποιο επίσημο

πρόσωπο φροντίζουμε ιδιαίτερα να έχουμε το σπίτι μας καθαρό, πόσο περισσότερο πρέπει να το διατηρούμε καθαρό ὅταν τό πρόσωπο τό ἐπίσημο ἦλθε στο σπίτι μας; Μερικοί νομίζουν ότι η όλη προσπάθεια είναι μέχρι να πάρουν τη θεία Κοινωνία, και μετά μποροῦν νὰ κάνουν ὅ,τι θέλουν. Ε, όχι! Πρέπει να το προσέξουμε κι αυτό.

   Ὅταν πᾶμε νὰ κοινωνήσουμε, ὁμοίως πρέπει να προσέχουμε πάρα πολύ μή σπρωχνόμαστε, μή μιλάμε,

με τσακωνόμαστε... εἶναι μεγάλη αταξία. Δεν ξέρω πότε ὁ λαός μας θὰ ἀποκτήσει αὐτὴν τὴν λειτουργική αγωγή. Καὶ ἂν ὁ ἱερέας καμιά φορά μᾶς ἐπιπλήξει, αμέσως να

συμμορφωθούμε.

   Κάποτε, λαϊκός ἤμουν, ὁ ἱερέας κάποιου ναοῦ ἔκανε στους πιστούς μια παρατήρηση· προσέχετε πῶς θά κοινωνήσετε. Καί ἐγώ με τα αυτιά μου ἄκουσα δυό κυρίες –περιοχής κυρίες, που ήταν κοντά μου στο πίσω μέρος τοῦ ναοῦ– ἡ μιά να λέει στην άλλη. Ὁ σιχαμένος!... Και

αὐτές τώρα θα πήγαιναν να κοινωνήσουν!

   Ἐπάνω σ' αὐτό ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει τὸ ἑξῆς ὡραιότατο: «Τί οὖν ἐστι τοῦτο τὸ ἁμάρτημα: Τὸ μὴ μετά φρίκης προσιέναι, ἀλλὰ λακτίζοντας, τύπτοντας, θυμοῦ

γένοντας, βοῶντας, λοιδοροῦντας, τοὺς πλησίον ὠθοῦντας, παραχῆς ἐμπεπλησμένους. Τι θορυβῇ, είπέ μοι, ἄνθρωπε; τί δὲ ἐπείγῃ; πραγμάτων ανάγκη σε καλεῖ πάντως, ὅλως γὰρ οἶδας ὅτι πράγματα ἔχεις κατὰ τὴν ὥραν ἐκείνην; μέμνησαι γὰρ ὅλως ὅτι ἐπὶ τῆς γῆς εἶ; νομίζεις δὲ μετὰ ἀνθρώπων εἶναι;

Καὶ πῶς οὐχὶ λιθίνης ταῦτα διανοίας, τὸ νομίζειν κατὰ τὸν καιρὸν ἐκεῖνον ἐπὶ γῆς ἑστάναι, ἀλλ' οὐ μετ' ἀγγέλων χορεύειν; Διὰ τοῦτο καὶ ἀετοὺς ἡμᾶς ὁ Χριστὸς ἐκάλεσεν εἰπών, ὅπου τὸ πτώμα, ἐκεῖ συναχθήσονται καὶ οἱ ἀετοί, ἵνα οὐρανοβατώμεν, ἵνα ὑψηλὰ πετώμεθα τοῖς πτεροῖς τοῦ πνεύματος κουφιζόμενοι· ἡμεῖς δέ, κατὰ τοὺς ὄφεις, χαμαὶ συρόμεθα καὶ γῆν ἐσθίομεν»

(De baptismo Christi, MPG 49.370.16-52.).

   Δηλαδή: Ποιό λοιπόν εἶναι τοῦτο τό ἁμάρτημα; Εἶναι τό νά μήν πλησιάζεις με φρίκη, με τρόμο, αλλά κλωτσώντας, χτυπώντας, θυμώνοντας, φωνάζοντας, βρίζοντας, σπρώχνοντας τους διπλανούς σου και γεμίζοντάς τους ταραχή. Γιατί θορυβείς, ἄνθρωπε, πές μου· γιατί

βιάζεσαι; Σέ καλεῖ ὁπωσδήποτε κάποια ανάγκη: Δεν ξέρεις λοιπόν τί ἔχεις τήν ὥρα ἐκείνη: Ἔχεις ξεχάσει ότι δέν εἶσαι καθόλου πάνω στή γῆ; Νομίζεις ὅτι εἶσαι με ἀνθρώπους; Καί πῶς δέν εἶναι πέτρινης καρδιᾶς αὐτά.

τό νά νομίζει κανείς ὅτι τούτη τήν ὥρα στέκεται επάνω στή γῆ καί δέν χορεύει με τους αγγέλους; Γι' αυτό και ο Χριστός μας αποκάλεσε αετούς, λέγοντας ὅτι ὅπου εἶναι τό πτῶμα, ἐκεῖ μαζεύονται καί οἱ ἀετοί, (Βλ. Ματθ. 24, 28. Λουκά 17, 37.) για να είμαστε οὐράνιοι, να πετάμε ψηλά μέ τά φτερά του πνεύματος ἀνακουφιζόμενοι· ἐμεῖς ὅμως σερνόμαστε όπως τα φίδια καί τρῶμε χῶμα.

   Συνεπῶς, ἀγαπητοί μου, ἐκεῖνο τό «στώμεν καλῶς, στῶμεν μετὰ φόβου», που λέει ὁ ἱερέας προκειμένου να τελεστεῖ τὸ Μυστήριο τῆς θείας Ευχαριστίας, πρέπει να ἔχει ἐφαρμογή καί κατά τήν θεία Κοινωνία. Βέβαια, από

πρακτικῆς πλευρᾶς, θα είχα πάρα πολλά πράγματα να σᾶς πῶ, ἴσως γιά ἀρκετή ώρα, γιά τό πῶς πρέπει να κοινωνούμε, δηλαδή πώς θα ανοίξουμε το στόμα μας, πώς θα κρατήσουμε το κάλυμμα, το μάκτρο, πως θα καταπιούμε, πώς... Αλλά δυστυχῶς ὁ χρόνος δὲν μᾶς παίρνει. Μένει ακόμα ένα σημείο για να τελειώσουμε· εἶναι τὸ πῶς θά νηστεύουμε.

   Οἱ πιστοί δίνουν μεγάλη βαρύτητα στο θέμα αυτό, τῆς νηστείας. Πρέπει ὅμως ἐδῶ νά σᾶς πῶ ὅτι ἡ νηστεία, ἄν καί εἶναι μία προετοιμασία, καθεαυτή δέν ἔχει καμιά σχέση με τη θεία Κοινωνία.

   Ο Κύριος, με τους μαθητές του, ἀφοῦ ἔφαγαν από τραπέζι τη Μεγάλη Πέμπτη, τους είπε: «λάβετε φάγετε

τοῦτό ἐστι τὸ σῶμα μου· πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ αἷμα μου». Μάλιστα, αν θέλετε, στο Κατά

Ματθαῖον λέει ἐπί λέξει: «ἐσθιόντων δὲ αὐτῶν» (Ματθ. 26, 21.). Ἐνῶ ἔτρωγαν, δηλαδή κατά τη διάρκεια του δείπνου, δόθηκε, ἔγινε το Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Το ίδιο λέει καὶ ὁ Λουκᾶς: «ὡσαύτως καὶ τὸ ποτήριον μετὰ τὸ δειπνῆσαι λέγων· τοῦτο τὸ ποτήριον ή καινή διαθήκη ἐν τῷ αἱματί μου» (Λουκά 22, 20. Α΄ Κορ. 11, 25.) καί τά λοιπά· δηλαδή το Αίμα τοῦ Χριστοῦ τό ἔλαβαν μετά τό δεῖπνο πού ἔκαναν, ἀφοῦ εἶχαν φάει.

   Τον πρώτο καιρό οἱ Χριστιανοί τελοῦσαν τὸ Μυστήριο μέσα σε κοινά δείπνα, τίς λεγόμενες αγάπες· ὅμως

γρήγορα το Μυστήριο βγῆκε ἀπό τά δεῖπνα αὐτά γιατί γίνονταν ἀταξίες. Ἔτσι, ἐνῶ ἡ θεία Λειτουργία γινόταν

το βράδυ μετά το δείπνο, κατ' ἀπομίμηση ἐκείνου του Δείπνου τοῦ Κυρίου μέ τούς Μαθητές, σιγά-σιγά μεταφέρθηκε στο πρωί, καί μένουμε νηστικοί.

Αυτό, δηλαδή ὅταν πᾶμε νὰ κοινωνήσουμε χωρίς να φάμε, είναι μια νηστεία, καί λέγεται εὐχαριστιακή· εἶναι ἡ νηστεία πρίν κοινωνήσουμε. Τό πρωί πού θά κοινωνήσω δέν θά φάω τίποτα, οὔτε θα καπνίσω –όπως καπνίζουν κάποιοι, που δεν ξέρω πῶς ἀντιλαμβάνονται αὐτό τό μεγάλο Μυστήριο!– οὔτε θά πιῶ καφέ... Ὄχι, τίποτα ἀπ' ὅλα αὐτά.

   Αὐτή ἡ νηστεία, σᾶς εἶπα, δέν ὑπῆρχε. Ἡ νηστεία, ὡς ἐντολή, εἶναι ἀνεξάρτητη ἀπό τήν θεία Εὐχαριστία.

Ὁ Κύριος νήστεψε σαράντα ημέρες, καί μ' αὐτόν τόν τρόπο μᾶς ἔδειξε να νηστεύουμε κι ἐμεῖς. Ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας λέει να νηστεύουμε Τετάρτη και Παρασκευή. Αλλά αυτή ή νηστεία είναι ανεξάρτητη από την θεία Κοινωνία. Πολλοί λένε: Ἀφοῦ νήστεψα· γιατί να

μήν κοινωνήσω; Καί τί σημασία έχει πού νήστεψες; Νηστεύει ὅλος ὁ κόσμος επειδή εἶναι Σαρακοστή· δεν συνδέεται τό ἕνα μέ τό ἄλλο. Αυτό λοιπόν πρέπει νά τό καταλάβουμε πολύ καλά· ἄν νηστεύουμε πριν να κοινωνήσουμε, εἶναι γιά μιά προετοιμασία.

   Πόσο ὅμως θά νηστέψουμε; Το γράφει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στο Πηδάλιο. Θά σᾶς τό διάβαζα, ἀλλά λυποῦμαι, γιατί πέρασε ἡ ὥρα. Θά σᾶς τό πῶ ὅμως

μέ δικά μου λόγια.

   Δεν υπάρχει κανόνες που να λέει πόσο να νηστέψουμε προκειμένου να κοινωνήσουμε. Δέν ὑπάρχει κανένας κανόνας. Αν κάποιοι παλαιότεροι ἔχουν τή συνήθεια να κρατάνε το λάδι δεκαπέντε ἡμέρες ή μία βδομάδα –μόνο μή μέ παρεξηγήσετε μ' αυτά πού λέω– ἐδῶ μπαίνει ο Διάβολος. Διότι ἂν κανείς σκεφτεί ότι πρέπει να νηστέψει ἐπιπλέον δεκαπέντε μέρες, αὐτό τόν δυσκολεύει να κοινωνεῖ, καὶ ἔτσι, για χάρη τῆς ἐπιπρόσθετης νηστείας, χάνει τη θεία Κοινωνία. Περίεργο δεν είναι; Εἶναι πάρα πολύ περίεργο!

   Ακόμα θά ἤθελα νά σᾶς πῶ ὅτι αὐτή ἡ νηστεία μπορεῖ νά εἶναι μόνο μία ἡμέρα, δύο μέρες, το πολύ τρεῖς. Ὄχι τρεῖς μέρες τό λάδι· τρεῖς μέρες νηστεία· ἄς ποῦμε, μπορεῖ νά εἶναι Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο ἤ νά είναι Παρασκευή και Σάββατο. Ένας που κοινωνεῖ κάθε ἑβδομάδα, γιατί πρέπει να νηστεύει Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο, να νηστεύει τέσσερις μέρες; Γιά ποιόν λόγο; Εἶναι τιμωρημένος; Δέν εἶναι. Λοιπόν, για να κοινωνήσει την Κυριακή, μπορεί να νηστέψει Παρασκευή και Σάββατο. Την Παρασκευή θά νήστευε ἔτσι ἢ ἀλλιῶς, θὰ νηπέψει και το Σάββατο μέχρι το μεσημέρι τρώγοντας λάδι –το βράδυ ὄχι λάδι– καί θα κοινωνήσει

την Κυριακή. Η, ἂν θέλει να κοινωνήσει το Σάββατο, θα μείνει μόνο με τη νηστεία τῆς Παρασκευής.

   Αυτό λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος. Δεν υπάρχει κανόνας, ἀλλά βγαίνει ἔμμεσα. Ὁ Θεός, στην Παλαιά Διαθήκη, προκειμένου οἱ Ἰσραηλίτες να δεχθοῦν τόν Νόμο, εἶπε νὰ ἐγκρατευτούν οἱ ἄνδρες ἀπό τίς γυναίκες τους τρεῖς ἡμέρες. (Βλ. Εξοδ. 19, 15.) Εάν τώρα για το μεγαλύτερο, γιά τήν ἐγκράτεια τῶν συζυγικών σχέσεων, ὁρίζει ὁ Θεός τρεῖς μέρες, τότε γιὰ τὸ μικρότερο, για τη νηστεία, θα πρέπει να είναι λιγότερες μέρες. Ἔτσι λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος. Συνεπῶς το μέγιστο τῆς νηστείας για να κοινωνήσει κανείς θα εἶναι τρεῖς μέρες. Το μέγιστο. Ἄλλο ἂν εἶναι Σαρακοστή. Σᾶς εἶπα ὅτι δέν νηστεύουμε για να κοινωνήσουμε, αλλά νηστεύουμε γιατί εἶναι Σαρακοστή· εἶναι δύο διαφορετικά πράγματα.

   Ὁμοίως καί γιά τό θέμα της συζυγικῆς ἐγκρατείας. Όταν νηστεύουμε, πρέπει καί νά ἐγκρατευόμαστε. Αὐτό το λέει καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος, από το κεφάλαιο, Α προς Κορινθίους. Ἐγκρατευόμαστε στις Σαρακοστές, στίς αἰδέσιμες ἡμέρες όπως λέγονται, δηλαδή τίς Κυριακές, τη Διακαινήσιμο Εβδομάδα, το Δωδεκαήμερο των

Χριστουγέννων, στις μεγάλες γιορτές και λοιπά.

Εννοείται βεβαίως πώς ἐγκρατευόμαστε Τετάρτη και Παρασκευή, πού ἔχουμε νηστεία, ἀλλά καί προκειμένου να κοινωνήσουμε.

   Ὅταν λέω ἐγκράτεια, δέν ἐννοῶ τήν περίπτωση να μετέρχεται κανείς τήν παρεμπόδιση συλλήψεως –γιατί 

αὐτό εἶναι ἕνα ἁμάρτημα πού μᾶς ἐμποδίζει να κοινωνοῦμε– ἀλλά ἐννοῶ τήν συζυγική εγκράτεια. Ὅταν κανείς θέλει να κοινωνήσει, θα κάνει εγκράτεια μόνο για τρεῖς ἡμέρες, ὅ,τι δηλαδή γίνεται καί μέ τή νηστεία.

Μπορεί όμως ή έγκράτεια να είναι τρεις μέρες, αλλά ή νηστεία δύο ημέρες, ή ακόμα και μία ημέρα.

   Αὐτά βέβαια σᾶς τά λέω σε γενικές γραμμές, γιατί αὐτά τά ρυθμίζει ὁ πνευματικός γιά τόν καθένα και για

τήν κάθε ειδική περίπτωση.

   Αυτά λοιπόν για το θέμα τῆς νηστείας, ἀγαπητοί μου, καί νά προσέχουμε να μη γίνεται ποτέ αὐτή ἐμπόδιο προκειμένου να κοινωνούμε.

   Τελειώνοντας, θά ἤθελα νά σᾶς ἔλεγα ότι το Μυστήριο τῆς θείας Ευχαριστίας πρέπει να πάρει πάλι τη θέση πού είχε παλιά στην Εκκλησία. Δηλαδή :

   Πρώτα-πρώτα, να το γνωρίσουμε, τί εἶναι αὐτό τό μέγιστο και κορυφαῖο Μυστήριο, ότι δηλαδή εἶναι τὸ Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ!

   Ἐπίσης θα πρέπει πάλι νά ἀρχίσουμε ὅλοι μας να 

προσεγγίζουμε αὐτό τό Μυστήριο τῆς Ζωῆς, δηλαδή να κοινωνούμε συχνά.

   Στις βέβηλες και κενόφωνες ἐκεῖνες κουβέντες που μᾶς ἀποτρέπουν ἀπό τήν συχνή θεία Μετάληψη –Τί τό

πέρασες; σούπα;... τραχανά;...– καί ἄλλα ἀνόητα και βέβηλα πράγματα και βλακώδη που λένε, θὰ ἀπαντοῦμε : Πήγαινε να μάθεις, ἀδελφέ μου, τί σημαίνει Μυστήριο θείας Ευχαριστίας, καί τότε έλα να τα πούμε.

   Θά σᾶς ἔλεγα ἀκόμη ὅτι ἂν θέλουμε μία ανανέωση τῆς Ἐκκλησίας μας, αυτή δεν πρέπει νὰ εἶναι ἐπιφάνειακή ανανέωση, δηλαδή τό νά βάλουμε κινηματογράφο στήν ἐνορία νά κάνουμε προβολές, οὔτε να φτιάξουμε πνευματικό κέντρο, ούτε να βάλουμε πίνγκ πόνγκ για τα

παιδιά, οὔτε ἄλλες ευκαιρίες πολιτιστικές καί δέν ξέρω τί ἄλλο· ἀνανέωση τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά καταλάβουμε πραγματικά τί εἶναι τό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας

καί νά τό ζοῦμε.

   Καί ὅταν τό Μυστήριο αυτό φροντίσουμε νά τό προσεγγίζουμε ὅπως ὁ Θεός θέλει καί οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας μᾶς καθορίζουν, τότε θά ἔχουμε γίνει καινή κτίσις, (Βλ. Β΄ Κορ. 5, 17. Γαλ. 6, 15.) καινούργια δημιουργία, θα γίνουμε χαριτωμένοι ἄνθρωποι. Τότε μόνο θα μποροῦμε νά μιλᾶμε γιά μιά ἀνανέωση καί ἀνακαίνιση τοῦ ἑαυτοῦ μας, καί συνεπῶς τῆς Ἐκκλησίας.

Μόνο τότε θά μποροῦμε νά σταθοῦμε μέσα στήν Ἱστορία, μόνο ἔτσι θά μποροῦμε νά ἀντιμετωπίσουμε τήν ἁμαρτία, ἔτσι θά ἀντιμετωπίσουμε καί τόν Αντίχριστο, ἀλλά καί τίς ἀντίχριστες θέσεις πού ὑπάρχουν διαρκῶς μέσα στήν Ἱστορία. (Βλ. Α΄ Ἰωάν. 2, 18.) Μόνο ἔτσι θά μποροῦμε νά ἁγιαστοῦμε, ἔτσι θα μποροῦμε νά σωθοῦμε.

   Σᾶς εὐχαριστῶ πού μέ ἀκούσατε.

8 Ἰουνίου 1989

43η ομιλία στην κατηγορία «Ὁμιλίες εἰς προσκυνητὰς».

► Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ὁμιλίες εἰς προσκυνητὰς " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/omilies-eis-proskynhtas
↕️

https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_40.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ὁμιλίες εἰς προσκυνητὰς».🔻
https://drive.google.com/file/d/1EIzF_wNhI56Qn07qt70W1xBu97ZeXKm7/view?usp=drivesdk

🎥 Βιντεοσκοπημένες ομιλίες της σειράς «Ὁμιλίες εἰς προσκυνητὰς».🔻
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40ofekOTp4nhn13GcWlyuyvU

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίες εἰς προσκυνητὰς».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B5%CF%82%20%CE%B5%E1%BC%B0%CF%82%20%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%BA%CF%85%CE%BD%CE%B7%CF%84%E1%BD%B0%CF%82.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Τό μυστηριῶδες βιβλίον καί τό Ἐσφαγμένον καί ἐστηκώς Ἀρνίον.

†.Ερχόμαστε, ἀγαπητοί μου, νά ἀναλύσουμε, μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, τό 5ο κεφάλαιο τῆς Ἀποκαλύψεως, τό ὁποῖο ἔρχεται να συμπληρώσει τήν ὑπάρχουσα ὀπτασιακή εικόνα κατά τρόπο μεγαλειώδη καί δραματικό, ὅπως ἤδη ἄρχισε νά μᾶς τήν περιγράφει ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής στο προηγούμενο κεφάλαιο, το 4ο.

   Συμπληρώνεται ἡ εἰκόνα αυτή μέ τό κατεσφραγισμένον μυστηριώδες βιβλίο καί μέ τόν λυτρωτή Χριστό ὡς ἐσφαγμένον ἀρνίον. Εἶναι δύο κύρια σημεία πού συμπληρώνουν τήν εἰκόνα, ὅπως ἀναλύεται στο 5ο κεφάλαιο.

   «Καὶ εἶδον ἐπὶ τὴν δεξιὰν τοῦ καθημένου ἐπὶ τοῦ θρόνου βιβλίον γεγραμμένον ἔσωθεν καὶ ἔξωθεν, κατεσφραγισμένον σφραγῖσιν ἑπτά.» (Αποκ. 5, 1. Σε κάποιους κώδικες ὑπάρχει ἡ γραφή «έμπροσθεν καὶ ἔσωθεν» ή «ἔμπροσθεν καὶ ὄπισθεν»)  Εἶδα, λέει ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής, στο δεξιό χέρι τοῦ καθημένου ἐπάνω στον θρόνο, νά ὑπάρχει ἕνα βιβλίο γραμμένο από μέσα καί ἀπ᾿ ἔξω, πού ἦταν κατασφραγισμένο μέ ἑπτά σφραγίδες.

   Ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου, ὅπως μᾶς λέει ἐδῶ τό χωρίο, είχε στο δεξί του χέρι ἕνα βιβλίο, πού θά τό ἔδινε σε κάποιον. Το βιβλίο αὐτό ἦταν περγαμηνό ή παπύρινο, πάντως ήταν ειλητό, ειλητάριο, δηλαδή μία λωρίδα χάρτου. Ὄχι ὅπως εἶναι ἡ μορφή σήμερα τῶν βιβλίων, πού εἶναι φύλλα πού ἀπό τήν μία τους ἄκρη εἶναι κολλημένα, η γνωστή μορφή δηλαδή του βιβλίου, ὄχι μὲ αὐτή τήν ἔννοια, ἀλλά μέ τήν ἔννοια τοῦ εἰληταρίου, τοῦ εἰλητοῦ· δηλαδή δύο κύλινδροι, ὅπου ἐπάνω στὸν ἕναν ἀπ' αὐτούς ἦταν τυλιγμένος ο πάπυρος ἢ ἡ περγαμηνή σε μορφή λωρίδας, καί ὅταν ξετύλιγες τόν ἕναν κύλινδρο για να διαβάσεις, τύλιγες τόν ἄλλο κύλινδρο.

   Αὐτή ἦταν ἡ παλιά μορφή των βιβλίων. Με αυτήν τήν ἔννοια ήταν το βιβλίο που κρατοῦσε ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου, καί τό ὁποῖο, κατά τόν ἱερό οπτασιαστή, ήταν γραμμένο καί εσωτερικά καί ἐξωτερικά. Τώρα, ἀντιλαμβάνεσθε τί σημαίνει ἐσωτερικά καί ἐξωτερικά. Διότι, ἀφοῦ ἦταν μία λωρίδα γραφικῆς ὕλης, ἔγραφε κανείς καί ἀπό μέσα, ἀνοίγοντας τά ξύλα αὐτά, τους κοντούς, ξετυλίγοντας το βιβλίο –όχι ξεφυλλίζοντας– στήν ἐσωτερική επιφάνεια, αλλά ἔγραφε καί ἀπ' ἔξω, στό ἀπ᾿ ἔξω μέρος. Ήταν λοιπόν γραμμένο το βιβλίο καί ἐσωτερικά καί ἐξωτερικά.

   Τί σημαίνει αυτό το βιβλίο, πού ήταν γραμμένο και από μέσα καί ἀπ᾿ ἔξω;

   Σημαίνει ἐδῶ τό ἑξῆς, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας: «Βιβλίον τὴν πάνσοφον τοῦ Θεοῦ μνήμην νοοῦμεν, ἐν ᾗ πάντες, κατὰ τὸν θεῖον Δαβίδ, γράφονται, καὶ τῶν θείων κριμάτων την άβυσσον. Ταύτης δε τὰ μὲν ἔσω, διὰ τὸ πνεῦμα, εύληπτα οὐκ εἰσί, αλλά δυστέκμαρτα· τὰ δὲ ἔξω, διὰ τὸ γράμμα, ευληπτότερα.» (PG 106, 260B.) Τί είναι αυτό το βιβλίον, το ειλητάριον; Είναι το σύμβολο τῆς πάνσοφης μνήμης του Θεού, στην οποία είναι γραμμένα τα πάντα.

   Μοιάζει μ' αὐτό πού πολλές φορές λέει ο λαός –άν καί ἔχει άλλη διάσταση εκεί· έχει διάσταση ειμαρμένης καί δέν εἶναι σωστό· αλλά, εν πάση περιπτώσει, πλησιάζει λίγο: Είναι γραμμένα ὅλα· το τί θά σοῦ συμβεῖ εἶναι γραμμένο. Ὅμως γραμμένο δεν υπάρχει. Προσέξτε: γραμμένο δέν ὑπάρχει τίποτα! Απλῶς αὐτά βρίσκονται στη μνήμη τοῦ Θεοῦ, στη γνώση τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖνα πού πρόκειται να γίνουν ἐλεύθερα, καί πού σύμβολό τους ἔχουν το βιβλίο, δηλαδή τό γράψιμο. Όταν λοιπόν λέμε ὅτι κάτι εἶναι γραμμένο, είναι το σύμβολο εκφράσεως τῆς γνώσεως ἤ τῆς μνήμης τοῦ Θεοῦ, καὶ ὄχι το γραμμένο, τό τυχερό, το κισμέτ που λένε οἱ Τοῦρκοι. Ὄχι, δέν ὑπάρχει τίποτα ἀπό ὅλα αὐτά. Προσέξτε: όποιος Χριστιανός υποστηρίζει ότι ήταν γραφτό του ἤ τυχερό του να πάθει ἤ νά τοῦ συμβεῖ κάτι, ἁμαρτάνει! Το υπογραμμίζουμε αυτό. (Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Περὶ ειμαρμένης τε καὶ προνοίας Λόγοι ἔξ, PG 50, 750-774.)

   Καί ἐκεῖ στό βιβλίο, λέει, είναι γραμμένα –πάντασύμβολο– ἡ ἄβυσσος τῶν θείων κριμάτων, δηλαδή το πῶς σκέπτεται ὁ Θεός, ποιά τά σχέδια τοῦ Θεοῦ, καὶ οὕτω καθ᾿ ἑξῆς.

   Ακόμη, τό ὅτι τό βιβλίο ἦταν γραμμένο από μέσα καί ἀπ᾿ ἔξω εἶναι σύμβολο ότι τά από μέσα δηλώνουν το πνεύμα τῶν πραγμάτων, τῶν γραμμάτων, ἐνῶ τὰ ἀπ'ἔξω δηλώνουν το γράμμα. Δηλαδή, το γράμμα, ὅπως καταλαβαίνετε, το βλέπουμε, το διαβάζουμε στην Αγία Γραφή, ἤ, ἐν προκειμένω, στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως. Τί είναι καταχωρημένο μέσα στην Καινή Διαθήκη; τί διαβάζουμε; Το γράμμα. Το πνεῦμα ὅμως; Τό πνεῦμα είναι από μέσα, δηλαδή είναι κρυμμένο. Αυτό ακριβῶς θέλει νά πεῖ ὅτι τό βιβλίο που κρατούσε στο δεξί του χέρι ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου ήταν γραμμένο καί ἀπό μέσα καί ἀπ' έξω. («Ἔσωθεν» εἶναι γραμμένοι «οἱ ἐξ Ἱερουσαλήμ», «ὡς θεοσεβεῖς», ἐπειδή ζοῦν «τῇ ὁδηγίᾳ τοῦ νόμου», ἐνῶ «ὄπισθεν» εἶναι «οἱ ἐξ ἐθνῶν», πού ἐξαιτίας τῆς εἰδωλολατρίας στην οποία ζοῦσαν πρίν πιστέψουν στον Χριστό είναι «τῆ χείρονι μοίρα». (Οικουμένιος, σ. 76. Αρέθας, σ. 577A). «Η πᾶσα Γραφή ἐστιν ἡ δηλουμένη διὰ τῆς Βίβλου, ἔμπροσθεν μὲν γεγραμμένη διὰ τὴν πρόχειρον αυτῆς ἐκδοχήν, ὄπισθεν δὲ διὰ τὴν ἀνακεχωρηκυῖαν καὶ πνευματικήν.» (Τῶν εἰς τὸ Κατὰ Ἰωάννην ἐξηγητικών, Β΄, PG 14, 193Α).)

   Ἀλλά καί κάτι ακόμη λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας: «Βίβλος δὲ καὶ ἡ προφητεία νοεῖται». Επίσης, το βιβλίον εἶναι καί τό σύμβολο τῆς προφητείας· «ήν αὐτὸς ὁ Χριστὸς ἐν τῷ Εὐαγγελίῳ πεπληρώσθαι ἔφη· ἧς τὰ ἑξῆς ἐπ᾿ ἐσχάτων πληρωθήσονται» (PG 106, 260B.), τήν ὁποία ὁ Χριστός στο Ευαγγέλιο είπε ὅτι ἦρθε να εκπληρώσει, τῆς ὁποίας τα παρακάτω θά ἐκπληρωθοῦν στα ἔσχατα.

   Δηλαδή: Ο Κύριος θυμᾶστε τί εἶπε; «Μὴ νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τὸν νόμον ἢ τοὺς προφήτας· οὐκ ἦλθον καταλῦσαι, ἀλλὰ πληρῶσαι» (Ματθ. 5, 17.). Δέν ήρθα να καταλύσω τόν νόμο, αλλά νά τόν πληρώσω. Πληρώσω σημαίνει τόσο να συμπληρώσω, ὅσο καί νά εκπληρώσω. Ἐκεῖνο τὸ ἐκπληρώσω σημαίνει ὅτι ὁ Χριστός είναι το βιβλίο της προφητείας, ὁ ἴδιος εἶναι ἡ προφητεία. Ο ἴδιος ἔρχεται όχι μόνο να ερμηνεύσει την προφητεία όπως θά τήν ερμήνευε ἕνας προφήτης, αλλά και να έκπληρώσει την προφητεία, να πραγματώσει την προφητεία.

   Ὅλα αὐτά φανερώνουν τί είναι το βιβλίο που κρατάει στα χέρια του ὁ ἐπί τοῦ θρόνου καθήμενος, το ὁποῖο πάει να δώσει σε κάποιον· σάν νά ἀναζητεῖται δηλαδή κάποιος, γιά νά τοῦ δοθεῖ τό βιβλίο αυτό.

   Το βιβλίο ὅμως αὐτό ἦταν κατασφραγισμένο με έπτά σφραγίδες. Αὐτή ἡ πρόθεση κατά, στη λέξη κατεσφραγισμένον, ἐπιτείνει τη σημασία τοῦ σφραγισμού. Δηλαδή, οἱ ἑπτά σφραγίδες πρέπει να εννοηθοῦν σάν νά ἦταν ἀδύνατο νά ἀναγνωσθεῖ τό βιβλίο. («Ὁ ἔβδομος, τέλειος ὢν ἀριθμός, δηλοῖ τὸ λίαν ἀσφαλῶς κεκλεῖσθαι καὶ κατασεσημάνθαι τὸ βιβλίον.» (Οικουμένιος, σ. 76) Βέβαια, κατ' ἐπίδρασιν αὐτοῦ τοῦ χωρίου, λέμε και στην καθημερινή μας γλώσσα αὐτή τήν ἔκφραση: Αὐτή ἡ ὑπόθεση είναι σφραγισμένη με επτά σφραγίδες, επτασφράγιστη. Το λέμε αυτό, αλλά κατ' ἐπίδρασιν, ἀπό ἐδῶ εἶναι· καί σημαίνει ὅτι δέν μπορεῖς νά καταλάβεις, να ἐξιχνιάσεις μια ὑπόθεση. Ἄρα τό βιβλίον ἦταν ἀκατανόητο, απροσπέλαστο, μυστηριώδες.

   Ὁ ἅγιος Ανδρέας γράφει πάλι πάνω σ' αυτό: «Τὰς δὲ ἑπτὰ σφραγίδας, ἢ τὴν τελείαν τῆς βίβλου ἀσφάλειαν καὶ πᾶσιν ἄγνωστον δηλοῦν φημι, ἢ τὰς οἰκονομίας τοῦ ἐρευνῶντος τὰ βάθη του Θείου Πνεύματος· ᾶς λῦσαι πάσας οὐδεμία κτιστὴ φύσις δύναται.» (PG 106, 260B.). Τί μπορεῖ νά φανερώνουν αυτές οἱ ἑπτά σφραγίδες; Η ότι υπάρχει πλήρης κατασφράγιση, πού νά μή μπορεί κανείς να γνωρίσει τί γράφει στο βιβλίο, ἢ ἁπλῶς ὅτι ὑπάρχουν ἐκεῖ τά βάθη του μυστηρίου τῆς θείας οικονομίας, δηλαδή τό τί ὁ Θεός σκέπτεται να κάνει στην Ἱστορία, καί ποιό θά εἶναι τό τέλος τῆς Ἱστορίας.

   Αλήθεια, ποιό τό τέλος τῆς Ἱστορίας; Το ξέρουμε; Βλέπετε ὅτι ἔχουμε –εκτός βέβαια από τούς ἀγύρτες, τσαρλατάνους, ἀστρολόγους, ψεῦτες και δαιμονισμένους ἀνθρώπους, που προσπαθοῦν νά δώσουν μιά ἀπάντηση στο τί θα συμβεῖ μέσα στον χρόνο ή στο τέλος τοῦ κόσμου– ἔχουμε καί ἐκείνους πού προσπαθοῦν μέ τό ἀνθρώπινο μυαλό τους να καταλάβουν μερικά πράγματα γιά τό μέλλον, γιά τό μέλλον τῆς Ἱστορίας. Φυσικά αυτό που προβλέπουν δέν μπορεῖ νά πάει παραπέρα ἀπό τά εἴκοσι, τριάντα, πενήντα, το πολύ εκατό χρόνια. Περισσότερο δέν μπορεῖ νά πάει. Κι αυτά τά λένε εἰκάζοντας, ὑποθέτοντας. Ποιός γνωρίζει το μέλλον; καί προπαντός αὐτό πού λέμε, καί πού εἶναι ἀκατανόητο στήν ἀνθρώπινη διάνοια καί ἀπορριπτέο, τό τέλος τῆς Ἱστορίας; Σε όποιον διανοούμενο μιλήσετε για τέλος τῆς Ἱστορίας, θά σᾶς τό ἀπορρίψει αμέσως. Γιατί; Δέν μποροῦμε νά συλλάβουμε αυτό που λέει ἐδῶ ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, τέλος τῆς Ἱστορίας.

   Ε, λοιπόν, ὅλα αὐτά εἶναι σφραγισμένα μέ ἑπτά σφραγίδες· δηλαδή είναι απροσπέλαστα, μυστηριώδη, ἀκατανόητα.

   Αλλά καί τό σπουδαῖο, πού θα παρακαλέσω ἰδιαιτέρως να το προσέξουμε, είναι ότι υπάρχει μία διέπουσα αρχή ἐδῶ, στο κεφάλαιο αυτό, ὅτι οὐδεμία κτιστή φύση δέν μπορεῖ νά ἀνοίξει αυτό το βιβλίο.

   Όπως λοιπόν ἀντιλαμβανόμαστε, το περιεχόμενο τοῦ βιβλίου πού προτάσσεται νά ἐπιδοθεῖ περιλαμβάνει όλο το βιβλίο της Αποκαλύψεως –αυτό πού ἔχουμε στα χέρια μας– από το 6ο έως το 22ο κεφάλαιο, και σ αυτό περιέχεται ολόκληρο το σωτηριώδες σχέδιο του Θεοῦ γιά τό μέλλον, ἐκεῖνο τὸ «ἃ δεῖ γενέσθαι». Τό μυστηριώδες αυτό μέλλον, πού εἶναι ἀπρόσιτο σε κάθε κτιστή δημιουργία όπως σας τόνισα, εἶναι προσιτό και γνωστό μόνο στο εσφαγμένον ἀρνίον, ὅπως θὰ δοῦμε πιό κάτω. Συνεπῶς, ἐφόσον τό ἐσφαγμένον ἀρνίον θά ἄνοιγε τό βιβλίον, τότε θα μπορούσαμε να γνωρίσουμε –ἔστω τό γράμμα, καί ὄχι το πνεύμα– τό τί γράφει αυτό το βιβλίο.

   Καί πράγματι το βιβλίον ἀνοίχθηκε, καί φανερώθηκαν κατά ἕναν μεγαλειώδη τρόπο ἐκεῖνα πού ἔγραφε. Ξέρετε πῶς; Θά σᾶς τό πῶ μ' ένα παράδειγμα· καί, παρακαλῶ, προσέξτε το, γιατί εἶναι ἕνα κλειδί κατανοήσεως.

  Ἔχουμε κάποιον που διηγεῖται μία ιστορία, και τόν βλέπουμε στον κινηματογράφο, σε μία κινηματογραφική ταινία. Διηγεῖται μία ἱστορία· δηλαδή ανοίγει ένα βιβλίο καί ἀρχίζει να διαβάζει. Ἐκεῖ πού διηγεῖται τήν ἱστορία, ἐκεῖ πού διαβάζει, χάνουμε τόν ἀναγνώστη, όχι όμως τη φωνή του· ἀκοῦμε τήν διήγηση. Προβάλλει τώρα ὁ κινηματογράφος σκηνές κατά εποπτικό τρόπο, ὡς εἰκόνες δηλαδή, ἀπό ἐκεῖνα πού περιγράφει ὁ ἄνθρωπος πού διηγεῖται καί διαβάζει ἀπό τό βιβλίο.

   Δηλαδή να: Κάποιος διηγεῖται μία ἱστορία ἀπό τήν Μικρά Ασία, τά γεγονότα τῆς καταστροφῆς καί λοιπά καί λοιπά. Ἐκεῖ λοιπόν πού τόν βλέπουμε να διαβάζει, τόν χάνουμε ἀπό τήν οθόνη, ἀκοῦμε ὅμως τή φωνή του, συνεχίζει να διηγεῖται. Καί τώρα βλέπουμε τη Σμύρνη, βλέπουμε τίς ἄλλες πόλεις τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, βλέπουμε τη φωτιά που βάζουν οἱ Τοῦρκοι, βλέπουμε τήν ἀναχώρηση, τήν ἄτακτη εκείνη αναχώρηση τῶν ἀνθρώπων μας πού ἔφυγαν ἀπό τήν Ανατολή, καί λοιπά. Ὁ διηγούμενος συνεχίζει την διήγηση, ἀκοῦμε τή φωνή του, ἐνῶ οἱ εἰκόνες αλλάζουν συνέχεια.

   Αὐτό τό πράγμα, αγαπητοί μου, γίνεται κι ἐδῶ. Θά δοῦμε πιό κάτω –αὐτό θά τό δοῦμε τοῦ χρόνου, πρώτα ὁ Θεός– ὅταν θά ἀρχίσουν νά ἀνοίγονται οἱ σφραγίδες μία-μία, ἐνῶ θά ἀνοίγεται μία σφραγίδα –καί θά τήν ἀνοίγει τό ἐσφαγμένον ἀρνίον– αμέσως θά ἐκτυλίσσεται καί μία εἰκόνα. Μέ τή διαφορά πώς, στο παράδειγμα πού σᾶς εἶπα, τά τῆς Μικρᾶς Ἀσίας που διηγεῖται ὁ διηγούμενος ἀνήκουν στο παρελθόν, ἐνῶ αὐτά ἐδῶ ἐν προκειμένῳ ἀνήκουν στο μέλλον. Επειδή λοιπόν ανήκουν στο μέλλον κι ἐπειδή ἔχουμε εικόνες καί ὄχι διατυπώσεις καί ὁρισμούς, γι' αὐτό ἡ ἑρμηνεία τους εἶναι δύσκολη. Ὅπως θα ξέρετε, ἡ εἰκόνα εἶναι πληθωρική, εἶναι πλούσια, αλλά ταυτοχρόνως εἶναι καί ἀσαφής, ἐπειδή ἀκριβῶς εἶναι πληθωρική, δηλαδή ἔχει πολλές ἑρμηνεῖες.

   Ἔτσι, ἐκτυλίσσεται το γράμμα τό ὁποῖο καταγράφεται ἀπό τόν εὐαγγελιστή Ιωάννη στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, που κρατάμε τώρα στα χέρια μας και πού ἀναλύουμε, ἐνῶ τό πνεῦμα τῶν γραφομένων θά κατανοεῖται –κατά τήν ὡραιότατη καί βαθύτατη ἑρμηνεία τοῦ ἁγίου Ανδρέου Καισαρείας– (Βλ. PG 106, 340C: «Τὴν μὲν ἀκρίβειαν τῆς ψήφου, ὡς καὶ τὰ λοιπὰ τὰ περὶ αὐτοῦ γεγραμμένα, ὁ χρόνος ἀποκαλύψει καὶ ἡ πεῖρα τοῖς νήφουσιν». Πρβλ. άγ. Ειρηναίου Λουγδούνου, Κατὰ Αἱρέσεων, V, 30, 3. PG 7, 1205C. Παν. Μπρατσιώτη, σσ. 218-219. Πρβλ. ἁγίου Ιππολύτου Ρώμης, Απόδειξις περὶ Χριστοῦ καὶ Ἀντιχρίστου 50, ΒΕΠ 6, 215 (κατά την κριτική έκδοση του H. Achelis): «Ἔχοντας δὲ τὸ μυστήριον τοῦ Θεοῦ ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ (Α΄ Τιμ. 3, 9), μετὰ φόβου φυλάσσειν πιστῶς τὰ ὑπὸ τῶν μακαρίων προφητῶν προειρημένα, ἵνα γινομένων αὐτῶν προειδότες μὴ σφαλλώμεθα», καί ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν ἀσάφειαν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης 1, PG 56, 177: «Προφητεία δέ, όταν συνεσκιασμένως λέγηται, μετὰ τὴν τῶν πραγμάτων ἔκβασιν γίνεται σαφεστέρα, πρὸ δὲ τῆς ἐκβάσεως οὐδαμῶς».) σε κάθε σημείο τῆς Ἱστορίας, καθώς θά ἐκδηλώνονται, θα φανερώνον και τα γραφόμενα καί θά πραγματοποιούνται αυτά (οἱ προφητείες) πού τό γράμμα ἔχει.

   Θά παρακαλέσω, αὐτό τό πράγμα πού σᾶς εἶπα να το κρατήσετε, γιατί ἀποτελεῖ ἕνα κλειδί για να κατανοήσουμε τήν Αποκάλυψη. Θά δεῖτε ὅτι ὑπάρχει ἕνας κυκεώνας εἰκόνων, που μπερδευόμαστε και λέμε: Μά ποῦ θὰ βροῦμε ἄκρη; Κάπως ἔτσι ὅμως μπορούμε να βροῦμε τήν ἄκρη.

   Εἴπαμε ὅτι τό ἐσφαγμένον ἀρνίον –πού ὅπως θὰ δοῦμε εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός– εἶναι ἐκεῖνο πού μπορεῖ νά ἀνοίξει τό βιβλίο, διότι αυτό μόνο γνωρίζει τα μέλλοντα, καί καμμία άλλη κτιστή δημιουργία. Αὐτό τό βλέπουμε ἀκόμη καί στά ευαγγέλια.

   Γράφει ὁ εὐαγγελιστής Ματθαῖος ἕναν λόγο του ἴδιου τοῦ Κυρίου: «Ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ παρέλθωσι.» (Ματθ. 24, 35. Μαρκ. 13, 31. Λουκά 21, 33.).

   Αγαπητοί μου, ποιός τολμάει νά πεῖ, μέσα στην Ἱστορία, αὐτόν τόν λόγο, αὐτήν τήν κουβέντα; Ποιός τολμάει νά τό πεῖ, οἱ οὐρανοί θα περάσουν, αλλά τα λόγια μου ποτέ; Ποιός ἄνθρωπος τολμᾶ νά τό πεῖ; ποιό κτιστό πλάσμα, ποιά κτιστή δημιουργία, ἄγγελος ἢ ἄνθρωπος; Μόνον ὁ Θεός τολμᾶ νά τό πεῖ. Κι ἐπειδή ὁ Χριστός εἶναι ὁ Θεός, γι' αυτό καί τό λέει.

   «Περὶ δὲ τῆς ἡμέρας ἐκείνης καὶ ὥρας οὐδεὶς οἷδεν», κανείς δέν γνωρίζει –είναι τό κατεσφραγισμένον βιβλίον– «οὐδὲ οἱ ἄγγελοι τῶν οὐρανῶν, εἰ μὴ ὁ πατήρ μου μόνος» (Ματθ. 24, 36. Βλ. Μάρκ. 13, 32.). Εάν ὅμως ὁ Πατήρ γνωρίζει, γνωρίζει καί ὁ Υἱός, ὡς ὁμοούσιος. Αλλά ἐδῶ δέν μιλάει γιά τόν ἑαυτό του ὡς Θεό. Διότι όταν ρωτήθηκε από τους μαθητές του, πρόσθεσε «οὐδὲ ὁ υἱός» (Μάρκ. 13, 32.), εννοώντας τόν ἑαυτό του ὡς ἄνθρωπο καί ὄχι ὡς Θεό, και αυτό για να πάψουν νά τόν ρωτοῦν. («Ὡς μὲν Λόγος, γινώσκει, ὡς δὲ ἄνθρωπος, ἀγνοεῖ· ἀνθρώπου γὰρ ἴδιον τὸ ἀγνοεῖν, καὶ μάλιστα ταῦτα... οὐδενός ἐστι περιεργάζεσθαι, ἃ σεσιώπηκε αυτός... ὅτι "οὐδὲ ὁ Υἱὸς οἶδεν" οὐδένα τῶν πιστῶν ἀγνοεῖν οἶμαι, ὅτι καὶ τοῦτο οὐδὲν ἧττον διὰ τὴν σάρκα ὡς ἄνθρωπος ἔλεγεν. Οὐδὲ γὰρ οὐδὲ τοῦτο ἐλάττωμα τοῦ Λόγου ἐστίν, ἀλλὰ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ἧς ἐστιν ἴδιον καὶ τὸ ἀγνοεῖν.» (Μ. Αθανασίου, Κατὰ Ἀρειανών, Λόγος Γ΄, PG 26, 413). «Τῷ μὲν εἰπεῖν "οὐδὲ οἱ ἄγγελοι", ἐπεστόμισεν αὐτούς, ὥστε μὴ ζητῆσαι μαθεῖν... τὸ δὲ εἰπεῖν "οὐδὲ ὁ Υἱός", κωλύει οὐ μόνον μαθεῖν, ἀλλὰ καὶ ζητῆσαι. Ὅτι γὰρ διὰ τοῦτο εἴρηκεν, ἐπειδὴ περιεργοτέρους εἶδε γενομένους... Πῶς δέ, εἰ “πάντα δι' αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν", τὴν ἡμέραν ἠγνόησεν; Ὁ γὰρ τοὺς αἰῶνας ποιήσας, εὔδηλον ὅτι καὶ τοὺς χρόνους· εἰ δὲ τοὺς χρόνους, καὶ τὴν ἡμέραν· πῶς οὖν ἣν ἐποίησεν ἀγνοεί;» (Ιω. Χρυσοστόμου, Εἰς τὸν Ματθαῖον, Ὁμιλία ΟΖ΄, Α΄, PG 58, 703).)

   Μιά παρέκβαση ἐδῶ. Ἔχουμε δύο γνώσεις στον Χριστό. Ἔχουμε ένα πρόσωπο, ἔχουμε δύο θελήσεις, έχουμε καί δύο γνώσεις στόν Ἰησοῦ Χριστό τήν θεία καί τήν ἀνθρώπινη. Ἡ ἀνθρώπινη εἶναι πεπερασμένη· ἡ θεία εἶναι ἄπειρη. Ὡς Θεός, γνωρίζει τα πάντα· ό,τι γνωρίζει ὁ Πατήρ, το γνωρίζει κι ὁ Υἱός. Ὅταν ὁ ἴδιος λέει «ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἐσμεν» (Ἰωάν. 10, 30. Βλ. Ἰωάν. 5, 20. 10, 15. 21, 17. 9, 4. κ.ά.), εἴμαστε ἕνα, αυτό ἐννοεῖ. Ὡς ἄνθρωπος είχε πεπερασμένη γνώση· πότε; ὅταν ἦταν ἐδῶ στή γῆ. Αλλά τώρα ἡ ἀνθρώπινη φύση γνωρίζει ὅσα καί ἡ θεία, ἕνεκα τῆς ὑποστατικῆς ἑνώσεως τῶν δύο φύσεών του. (Υποστατική Ένωση στον Χριστό εἶναι αὐτή πού ἔγινε στὴν ὑπόσταση –ἐξ οὗ καί ἡ ὀνομασία–, στο πρόσωπο τοῦ Λόγου. Στην ἕνωση αυτή οἱ φύσεις τοῦ Θεανθρώπου δέν ἐπηρέασαν ή μία την ἄλλη, δέν μετατράπηκε ή μία στη φυσική ποιότητα τῆς ἄλλης, οὔτε ἡ μία αφομοίωσε τήν ἄλλη, αλλά κάθε μιά παρέμεινε στη φυσική της ποιότητα και πληρότητα, χωρίς στὸ ἑξῆς νά ἀποχωρίζονται ἡ μία ἀπό τήν ἄλλη. Ἡ ὑποστατική ἕνωση τῶν δύο φύσεων, κατά την Δ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο, προσδιορίζεται μέ τά ἐπιρρήματα ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως, ἀχωρίστως. Αὐτήν τήν στενή ενότητα τῶν δύο φύσεων στο πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός τήν ὀνομάζει περιχώρηση (Βλ. Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς Ορθοδόξου πίστεως, PG 94, 997-1228). Πρβλ. π. Αθανασίου Μυττιληναίου, Ἡ Ἀποκάλυψις, Τόμος Α΄, Ομιλία 2η, https://youtu.be/v25h5b9qTl0?si=IVBKj6BhD1-HafVS

📜Ολόκληρη η ομιλία :
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_912.html?m=1 ἐκδ. Ι. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2023, ύποσ. 26.)

   Ωστόσο όμως συνεχίζει καί λέει: «Ὁ πατὴρ φιλεῖ τὸν υἱὸν καὶ πάντα δείκνυσιν αὐτῷ ἃ αὐτὸς ποιεῖ» (Ἰωάν. 5, 20.). Ὁ Πατήρ ἀγαπᾶ τόν Υἱό, καί ὅ,τι κάνει το δείχνει στον Yió.

   Κι αὐτό πού εἶχε πεῖ τότε στούς μαθητές του, μετά τήν ἀνάστασή του: «Οὐχ ὑμῶν ἐστι γνῶναι χρόνους ἢ καιροὺς οὓς ὁ πατὴρ ἔθετο ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσία» (Πράξ. 1, 7.). Δέν είναι δική σας υπόθεση να ξέρετε τους χρόνους ἤ τούς καιρούς, τούς ὁποίους ὁ Πατήρ ὅρισε κατά τη δική του ἐξουσία.

   Αὐτά εἶναι δηλωτικά ὅτι πράγματι τό μέλλον εἶναι σφραγισμένο με ἑπτά σφραγίδες. Ὅ,τι ἀποκαλύψει ὁ Θεός, θα μποροῦμε νά τό ξέρουμε· ὅ,τι δέν ἀποκαλύψει, θα μένει σφραγισμένο.

   «Καὶ εἶδον ἄγγελον ἰσχυρὸν κηρύσσοντα ἐν φωνῇ μεγάλῃ· τίς ἄξιός ἐστιν ἀνοίξαι τὸ βιβλίον καὶ λῦσαι τὰς σφραγῖδας αὐτοῦ;» (Αποκ. 5, 2.) Καί εἶδα ἄγγελο ἰσχυρό, λέει ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής, δηλαδή άγγελο με ισχυρή φωνή, να κηρύσσει με μεγάλη φωνή και να λέει: Ποιός είναι ἄξιος νά ἀνοίξει το βιβλίο και τις σφραγίδες του;

   Ἡ παρουσία τοῦ ἀγγέλου μέ τήν ἰσχυρή φωνή, άγαπητοί μου, θυμίζει ἐκεῖνον τόν λόγο τοῦ βιβλίου Παροιμίαι, στο 9ο κεφάλαιο, πού ή «σοφία», ἡ ἐνυπόστατος Σοφία, «ἔσφαξε τὰ ἑαυτῆς θύματα», τα σφάγιά της, καί κάλεσε τούς συνδαιτημόνες –προσέξτε μία ωραία φράση– «μετὰ ὑψηλού κηρύγματος» (Παρ. 9, 1-3.)!

   Αὐτό τό ὑψηλόν κήρυγμα τοῦ βιβλίου τῶν Παροιμιῶν, καθώς καί ὁ ἄγγελος ὁ ἰσχυρός που κηρύσσει μέ μεγάλη φωνή τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως, δείχνουν ὅτι ἐκεῖνο πού ἔπρεπε νά ἀκουστεῖ ἦταν ἀπαραίτητο νά ἀκουστεῖ στά πέρατα τῆς οἰκουμένης, –τί εἶπα;– στά πέρατα τῆς κτιστῆς δημιουργίας, ὁρατῆς καί ἀόρατης! Διότι αὐτό τό ὑψηλόν κήρυγμα, αυτή ή μεγάλη φωνή, δείχνει ὄχι μόνο τή δύναμη τῆς φωνῆς, ὥστε νά ἀκούσει καί ἡ τελευταία γωνίτσα ολόκληρης της κτιστῆς δημιουργίας, ὁρατῆς καί ἀόρατης, δηλαδή τῶν ἀγγέλων, αλλά δείχνει καί τό ὕψος τοῦ περιεχομένου καί τῆς ποιότητος τοῦ βιβλίου. Καί ἀκόμη να φανεῖ καί κάτι ἄλλο· ὅτι, ἀφοῦ κανείς δέν μπορεῖ νά ἀνοίξει το βιβλίον, θά τό ἀνοίξει τό ἐσφαγμένον ἀρνίον.

   Συνεπῶς τό ἐσφαγμένον ἀρνίον ἔχει να παίξει ἕνα πολύ σπουδαίο ρόλο στην αποσφράγιση του βιβλίου, δηλαδή στην αποκάλυψη τῶν μελλόντων τῆς Ἱστορίας.

   «Καὶ οὐδεὶς ἐδύνατο ἐν τῷ οὐρανῷ οὔτε ἐπὶ τῆς γῆς οὔτε ὑποκάτω τῆς γῆς ἀνοίξαι τὸ βιβλίον οὔτε βλέπειν αὐτό.» (Αποκ. 5, 3.) Καί κανείς στόν οὐρανό, οὔτε στή γῆ, οὔτε στα καταχθόνια, δέν μποροῦσε νά ἀνοίξει τό βιβλίο, οὔτε κἄν νά τό βλέπει, ὄχι νά τό ἀνοίξει!

   Μελαγχολική σημείωση αυτή.

   Θὰ ἐπικαλεσθῶ πάλι τόν ἅγιο Ανδρέα Καισαρείας. Σᾶς εἶχα πεῖ στήν ἀρχή τῶν ὁμιλιῶν μας ὅτι θά χρησιμοποιοῦμε τόν ἅγιο Ανδρέα και κάθε ἐπίσημο τῆς Ἐκκλησίας μας ερμηνευτή, βήμα προς βήμα, ἀκριβῶς γιά νά μήν ποῦμε πράγματα φαντασιόπληκτα. Θά τό παρακαλέσω, αὐτό πάντα νά τό ἔχετε στο μυαλό σας. Γιατί, ξέρετε, ἡ φαντασία μας πολλές φορές νοσεῖ, καί ζητᾶ διάφορα πράγματα γιά νά ἱκανοποιήσει τη νοσηρότητά της, ἔστω καί ἄν ξέρει ὅτι αὐτά εἶναι ψεύτικα. Αὐτό τό πράγμα δέν εἶναι λόγος Θεοῦ καί δέν μπορεῖ να προσφερθεῖ ἀπό τήν Ἐκκλησία. Από τήν Ἐκκλησία θα προσφερθεῖ τό ὑγιές, ὄχι τό νοσηρό, μέ σκοπό ὄχι νά ἱκανοποιεῖται ἡ νοσηρή μας φαντασία, αλλά να μαθαίνουμε μόνον ὅ,τι ὁ Θεός ἀποκαλύπτει.

   Λέει λοιπόν ὁ ἅγιος Ανδρέας: «Διὰ τοῦ, Οὐδεὶς ἠδύνατο ἀνοῖξαι τὸ βιβλίον, δηλοῦται μήτε ἀγγέλους, μήτε ἀνθρώπους τοὺς ἐν σαρκὶ ὄντας, μήτε τοὺς ἐκ σαρκὸς ἀποδεδημηκότας ἁγίους, τὴν ἀκριβὴ τῶν θείων κριμάτων κατειληφέναι γνῶσιν, πλὴν τοῦ Ἀμνοῦ τοῦ Θεοῦ, τοῦ τῶν προφητευθέντων περὶ αὐτοῦ ἔκπαλαὶ διὰ τῆς παρουσίας αὐτοῦ τὴν ἀσφάλειαν λύσαντος» (PG 106, 260C.). Λέει ὅτι κανείς δέν θά μποροῦσε νά ἀνοίξει το βιβλίο, οὔτε ἄνθρωπος οὔτε ἄγγελος οὔτε ἅγιος πού ἔφυγε ἀπό τήν παροῦσα ζωή, δηλαδή από τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων πού βρίσκονται στα καταχθόνια, δηλαδή στόν Ἅδη.

   Ἐδῶ βλέπουμε να υπάρχει μία τριμερής υποδιαίρεση ὅλης γενικά τῆς κτιστῆς δημιουργίας· εἶναι τά ἐπουράνια, τὰ ἐπίγεια καί τά καταχθόνια. Είναι μία τριμερής υποδιαίρεση, πού τήν συναντοῦμε πολλές φορές στην Αγία Γραφή. (Βλ. Ἔξοδ. 20, 4. Φιλιπ. 2, 10. κ.ά.) Βεβαίως, περιττό νά σᾶς πῶ, αυτή ἡ ὑποδιαίρεση τῶν ὄντων είναι συμβατική, καὶ αὐτό τό κρίνουμε μόνον ἀπό ἕνα σημεῖο, ἀπό τά καταχθόνια. Καταχθόνια εἶναι αὐτά πού βρίσκονται στα έγκατα τῆς γῆς· αὐτό σημαίνει κατά-χθόνια. Αλλά δέν εἶναι στα ἔγκατα τῆς γῆς οἱ ψυχές, ἀγαπητοί μου· αὐτό εἶναι μία έκφραση. Συνεπώς ἡ τριμερής αυτή υποδιαίρεση είναι συμβατική, και θέλει να δείξει αυτά τα τρία επίπεδα τῆς δημιουργίας: τους αγγέλους, τούς ἀνθρώπους και τίς ψυχές τῶν κεκοιμημένων ἀνθρώπων.

   Πάντως θέλει νά πεῖ κάτι ἐδῶ· θέλει νά πεῖ ἐκεῖνο πού σᾶς εἶπα προηγουμένως, καί σᾶς εἶπα νά τό θυμόσαστε, ὅτι καμμία, μά καμμία κτιστή δημιουργία δέν μπορεῖ νά ἀνοίξει το βιβλίο αυτό. Καμμία! οὔτε ἄγγελος οὔτε ἄνθρωπος οὔτε ἅγιος! (Βλ. Αρέθα, PG 106, 577C: «Οὐδὲ γὰρ ἄγγελος, οὐκ ἄνθρωπος ταῦτα κατώρθωσεν, ὥς φησιν Ἡσαΐας, οὐ πρέσβυς, οὐκ ἄγγελος, ἀλλ᾽ αὐτὸς ὁ Κύριος ἔσωσεν αὐτούς.» (Ησ. 63, 9).) Όπως σας εἶπα, τό βιβλίο θά τό ἀνοίξει μόνο τό ἐσφαγμένον ἀρνίον.

   Γίνεται λοιπόν φανερό ἀπό ἐδῶ –καί εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο αὐτό νά τό σημειώσουμε– ὅτι, ἀφοῦ σέ καμμία ἀπό τίς τρεῖς ὑποδιαιρέσεις τῆς κτίσεως δέν βρίσκεται κανένας νά ἀνοίξει τό βιβλίο, τό ἐσφαγμένον αρνίον δέν εἶναι κτίσμα. Προσέξτε: δέν εἶναι κτίσμα! Αρα τί εἶναι; Εἶναι ὁ Θεός! Αρα τό έσφαγμένον ἀρνίον, ξαναλέω, δέν εἶναι κτίσμα! Ποῦ εἶναι οἱ Χιλιαστές, πού λένε ὅτι ὁ Υἱός εἶναι κτίσμα, καί βλασφημοῦν ἔτσι τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ;

   Τό ὅτι δέν μποροῦσε κανείς νά δεῖ τό βιβλίο, καί πολύ παραπάνω νά τό ἀνοίξει, αυτό δείχνει τό μυστηριῶδες τοῦ μέλλοντος, τίς ἅγιες βουλές τοῦ Θεοῦ καί τὸ ἀπροσπέλαστο της γνώσεώς του, από πλευρᾶς ἀνθρώπινης προγνώσεως· δέν μποροῦμε νά προγνωρίσουμε τίποτα, ούτε να προβλέψουμε τίποτα.

   Ακόμη πρέπει να ξέρουμε ότι ή προφητεία ανήκει στόν χῶρο τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἄνθρωπος δέν μπορεῖ ποτέ να χαλκεύσει προφητεία. Ἐκεῖνο ποὺ σᾶς εἶπα προηγουμένως –τό ὅτι μπορεί κάποτε να προβλέψει κάτι– είναι κατ' εἰκασίαν· πολύ δέ παραπάνω τό να προβλέψει κάποιος τί μπορεῖ νά γίνει σε εἴκοσι χρόνια –ας πούμε, το μέλλον τῆς ἐπιστήμης– σε εἴκοσι χρόνια ή σε πενήντα σέ ἑκατό. Αὐτό ὅμως εἶναι μία εἰκασία, καί δέν μποροῦμε ποτέ νά ποῦμε λεπτομέρειες· μα ποτέ!

   Η προφητεία, επαναλαμβάνω, εἶναι στον χώρο τοῦ Θεοῦ, καί συνεπώς, εφόσον μόνο ἡ Ἐκκλησία μας προσφέρει την προφητεία, είναι ἡ μόνη αληθινή πίστη. Οὔτε ὁ ἀνατολικός διαλογισμός έχει προφητεία, δηλαδή ὁ Βουδδισμός, οὔτε ἄλλα φρούτα τῆς ἐποχῆς πού ἔρχονται ἀπό τήν Ανατολή και εγκαθίστανται στον Δυτικό κόσμο, καί μάλιστα σ' αυτή τήν φτωχή ταλαίπωρη πατρίδα μας. Μόνο ἡ  πίστη τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀληθινή, γιατί μόνη αυτή κατέχει τήν γνώση τοῦ μέλλοντος, τήν ἀληθινή προφητεία, πού ἀνήκει, σας είπα, στον χώρο τοῦ Θεοῦ.

   «Καὶ ἐγὼ –λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης– ἔκλαιον πολύ, ὅτι οὐδεὶς ἄξιος εὑρέθη ἀνοίξαι τὸ βιβλίον οὔτε βλέπειν αὐτό.» (Αποκ. 5, 4.) Κι ἐγώ ἔκλαιγα πολύ, γιατί δεν βρέθηκε κανένας... κανείς δεν βρέθηκε ἄξιος, οὔτε νὰ βλέπει τό βιβλίον, οὔτε πολύ παραπάνω νά τό ἀνοίξει.

   Αὐτός ὁ Παρατατικός, «έκλαιον», δείχνει ότι αναζητεῖτο ἐναγωνίως μία λογική ὕπαρξη μέσα στήν κτιστη δημιουργία πού θά μπορούσε να φανερώσει τήν τυχόν ἀγαθή ἔκβαση τῆς πορείας τῆς Ἐκκλησίας –πού μέσα στήν Ἱστορία ὑπέφερε από φοβερούς διωγμούς– αλλά δεν βρισκόταν καμμία τέτοια ύπαρξη! Κι ο Εύαγγελιστής, εφόσον ἀγαποῦσε τήν Ἐκκλησία καί ἔβλεπε ὅτι δὲν ὑπάρχει κανείς πού νά ἀποκαλύψει ποιό είναι τό μέλλον της, ἔκλαιγε πολύ!

   Ὤ, Κύριε, θά ἔλεγε ὁ Εὐαγγελιστής, θα διωκόμαστε διαρκώς; Θα κρυβόμαστε σαν τους ποντικούς μέσα στις τρύπες τῆς γῆς γιά νά Σέ λατρέψουμε; Θά μᾶς σκορπίζουν οἱ ἐχθροί σου σάν τα παιδιά του λαγού; Θα τρέχουμε ἀπό ἐδῶ καὶ ἀπὸ κεῖ; Κοίταξε, Κύριε· εγώ είμαι στερημένος τοῦ ποιμνίου του, τῶν λογικῶν σου προβάτων. Εγώ είμαι εξόριστος στην Πάτμο· δέν βλέπω τους δικούς σου· είμαι εγώ κι Ἐσύ, Ἐσύ κι ἐγώ. Ποῦ εἶναι τὸ ποίμνιό σου; Σκορπισμένο! Πόσο, Κύριε, θα κρατήσει αὐτό; Γιά πάντα; σ' ολόκληρη τήν Ἱστορία; μέχρι πού να ξανάρθεις, Κύριε; Πές μας. Κανείς λοιπόν δέν ὑπάρχει πού ν' ἀποκαλύψει τι θα γίνει στο μέλλον; Σε παρακαλώ, Κύριε, πές μας!

   Καί ὁ Εὐαγγελιστής κλαίει... διαρκώς κλαίει! Καί μάλιστα αὐτό τό «ἔκλαιον πολύ» αὐτό δείχνει παρατεταμένα και πολύ

   Είπε κάποιος: Χωρίς δάκρυα δεν γράφηκε ή Αποκάλυψη ούτε μπορεί να κατανοηθεί χωρίς δάκρυα! (Ανευ δακρύων δέν ἐγράφη ἡ Ἀποκάλυψις, οὐδέ δύναται να κατανοηθῇ ἄνευ δακρύων (Bengel). (Μπρατσιώτης, σ. 125).)

   Αγαπητοί μου, αὐτὸ θὰ ἔλεγα ότι ισχύει και για ολόκληρη την Αγία Γραφή. Προσέξτε το. Αν πάρουμε αὐτό τό βιβλίο στα χέρια μας, τήν Ἁγία Γραφή, καί τό διαβάζουμε ακαδημαϊκά, όπως θα διαβάζαμε τα βιβλία τσέπης πού κυκλοφοροῦν μέ τά ποικίλα μυθιστορήματα, τότε ποτέ δέν θά γνωρίσουμε τό πνεῦμα τοῦ βιβλίου, παρά μόνο τό γράμμα. Γιά νά καταλάβουμε το πνεῦμα τοῦ βιβλίου, πιστέψτε με, πρέπει να χύσουμε δάκρυα πάνω από βιβλίο αυτό... ποικίλα δάκρυα· δάκρυα ἀπορίας και αναζητήσεως τῶν βαθέων· Κύριε, τί σημαίνει αὐτό πού διαβάζω ἐδῶ; Αποκάλυψέ το μου, φανέρωσε το μου· ἡ δάκρυα χαράς καί ἱκανοποιήσεως ἀπό τόν λόγο τοῦ Θεοῦ· ἡ δάκρυα πού ἔρχονται ἀπό τή συναίσθηση τῆς μεγάλης αγάπης τοῦ Θεοῦ... τῆς πολύ μεγάλης αγάπης τοῦ Θεοῦ! πάντως με δάκρυα. Το βιβλίο αὐτό δέν ἀνοίγει χωρίς δάκρυα ἀκοῦστε το, νά τό ξέρετε. Σας παρακαλῶ πολύ νά τό καταλάβουμε αυτό.

   Πάντως, από την όλη σκηνή που βλέπουμε, εἶναι ὁ Πατήρ, που κρατάει το βιβλίον –το οποίο όμως κανείς δέν βλέπει, ἀλλά ἔγινε φανερό γιατί ἐξαγγέλθηκε από τόν ἄγγελο γι' αὐτό καί δέν δίδεται σαφής περιγραφή, ἐκτός τοῦ ὅτι τό κρατάει στο δεξί του χέρι ὁ Πατήρ και ἑτοιμάζεται νά τό δώσει σε κάποιον· αλλά σέ ποιόν;– εἶναι ἐπίσης ὁ ἄγγελος που φωνάζει, εἶναι καὶ ὁ Ἰωάννης πού κλαίει. (Στήν ὅλη σκηνή παρατηρούμε δύο τινά: τά δάκρυα τῆς Ἐκκλησίας, χωρίς τά ὁποῖα δέν ἀνοίγει ὁ οὐρανός, ἀλλά καί τήν μοναδικότητα τῆς ἀγαθῆς ἐκβάσεως, πού εἶναι τό ἐσφαγμένον ἀρνίον.)

   Είναι αξιοπαρατήρητο αυτό που λέει παρακάτω: «Καὶ εἰς ἐκ τῶν πρεσβυτέρων λέγει μοι· μὴ κλαίε, ἰδοὺ ἐνίκησεν ὁ λέων, ὁ ἐκ τῆς φυλῆς Ἰούδα, ἡ ῥίζα Δαυΐδ, ἀνοῖξαι τὸ βιβλίον καὶ τὰς ἑπτὰ σφραγῖδας αὐτοῦ.» (Αποκ. 5, 5.). Μήν κλαῖς τοῦ λέει ἕνας ἀπό τούς πρεσβυτέρους. Τί ὡραία καί ἀληθινά συγκινητική εικόνα!

   Πολλές φορές σε κάποιον που κλαίει απαρηγόρητα τοῦ λέμε: Μήν κλαῖς. Αλλά όταν είμαστε έτοιμοι να ποῦμε σε κάποιον να μή κλαίει,  πρέπει καί νά ἔχουμε έτοιμο τον λόγο για να τον κάνουμε να μην κλαίει. Θα τοῦ ποῦμε νά σταματήσει, αλλά θά τοῦ ποῦμε καί τόν λόγω ἐκεῖνον για να μην ξανακλάψει πιά.

   Ὅταν ὁ Κύριος εἶπε στη χήρα τῆς Ναΐν «μὴ κλαῖε» (Λουκά 7, 13.), τῆς τό εἶπε ὄχι φιλολογικά. Ὄχι ὅπως πολλές φορές ἐμεῖς μπορεῖ νά λέμε σε κάποιον πού πενθεῖ μή κλαίς, χωρίς νά τοῦ μιλήσουμε καί γιά τήν ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Ἐάν τοῦ ποῦμε γι' αυτήν, τότε ἔχουμε τό δικαίωμα νά τοῦ ποῦμε καὶ τὸ μήν κλαῖς. Καὶ ὁ Κύριος, ὅταν εἶπε στή χήρα μήν κλαῖς, εἶχε μπροστά του τήν ἀνάσταση τοῦ γιοῦ της. Αὐτό εἶναι τόσο σπουδαῖο.

   Ένας λοιπόν από τους πρεσβυτέρους τοῦ εἶπε: «μὴ κλαῖε», μήν κλαῖς. Ὁ πρεσβύτερος αὐτός –θυμάστε τήν εἰκόνα· οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι γύρω από τόν θρόνο τοῦ καθημένου– ανήκει στο ανθρώπινο γένος, καί συνεπῶς συμμερίζεται τήν θλίψη τοῦ Ἰωάννου. Ἐπειδή τώρα αὐτός ὁ πρεσβύτερος ανήκει στον ουράνιο χῶρο, βλέπει καί ἀτενίζει τόν Χριστό ως νικητή και δυνάμενο νά ἀνοίξει τό βιβλίον, γι' αυτό καί λέει στον Ἰωάννη μήν κλαῖς. Είναι ἡ παρηγορία τῶν ἁγίων, που δίνουν στούς πιστούς πού βρίσκονται ἀγωνιζόμενοι ἐδῶ στή γῆ. Ὤ, αὐτή ἡ παρηγορία...

   Ξέρετε δέ ὅτι στην κορυφή τῶν ἁγίων εἶναι ἡ ὑπεραγία Θεοτόκος· γι' αυτό καί τή λέμε ὑπέρ ἁγία. Ὄχι ἁπλῶς ἀγία, αλλά υπέρ-αγία, στην κορυφή! Και ή υπεραγία Θεοτόκος παρηγορεῖ τούς ἀνθρώπους. Εἶναι ἡ παρηγορία τῶν ἁγίων. Είναι πολύ μεγάλη ή παρηγορία τῶν ἁγίων! Ὅσοι μάλιστα πιστοί ζοῦν τήν θλίψη τοῦ κόσμου τούτου για χάρη τοῦ Χριστοῦ, αὐτήν τήν κατά Θεόν θλίψη, τότε συχνά ἐπιτρέπει ὁ Θεός στήν ὑπεραγία Θεοτόκο και στους αγίους του να δίνουν παρηγορία στούς πιστούς με διάφορους τρόπους. Δέν σᾶς λέω τώρα με ποιούς τρόπους· με πολλούς τρόπους. Δίνουν παρηγορία στούς πιστούς... μεγάλη παρηγορία!

   «Ἰδοὺ ἐνίκησεν ὁ λέων, ὁ ἐκ τῆς φυλῆς Ἰούδα, ἡ ῥίζα Δαυΐδ, ἀνοῖξαι τὸ βιβλίον καὶ τὰς ἑπτὰ σφραγῖδας αὐτοῦ.»

   Αὐτός ὁ πρεσβύτερος πού μιλάει στον Ιωάννη δέν λέει τό ὄνομα Ἰησοῦς Χριστός, αλλά χρησιμοποιεῖ δύο ἄλλα πασίγνωστα ονόματα, ὡς χριστολογικά χωρία της Παλαιᾶς Διαθήκης. (Η Αποκάλυψη σχετίζεται άμεσα μέ τήν Παλαιά Διαθήκη, και μάλιστα εἶναι θεμελιωμένη σ' αυτήν, καταδεικνύοντας ανά πάσα στιγμή ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ὁ προκατηγγελμένος ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη Μεσσίας.)

   Τό πρῶτο ὄνομα: ὁ λέων ὁ ἐκ τῆς φυλῆς τοῦ Ἰούδα. Τοῦ λέει: Μήν κλαῖς! Νά, νίκησε ὁ λέων, τό λιοντάρι, ἀπό τή φυλή τοῦ Ἰούδα.

   Ὅπως θά γνωρίζετε, αγαπητοί μου, αὐτό ἀναφέρεται στο βιβλίο τῆς Γενέσεως, στο προτελευταίο κεφάλαιο.

   Ὅταν ὁ Ἰακώβ δίνει προφητείες στα δώδεκα παιδιά του, λέει στόν Ἰούδα ὅτι ἀπ' αὐτόν θα προέλθει ὁ Μεσσίας γιά νά ἔλθει στον κόσμο. Καί τοῦ λέει ἐκεῖ: «Αναπεσὼν ἐκοιμήθης ὡς λέων καὶ ὡς σκύμνος· τίς ἐγερεῖ αὐτόν;» (Γέν. 49, 9.). Ξάπλωσες και κοιμήθηκες σαν λιοντάρι καί σάν λιονταράκι! Ποιός τολμά νά τόν ξυπνήσει; Ποιός τολμᾶ νά τόν σηκώσει, ἀφοῦ εἶναι λιοντάρι; Ποιός τολμάει νά πεῖ στό λιοντάρι Σήκω, μὲ ἐνοχλεῖς; φύγε από δῶ; Κανείς! Λιοντάρι εἶναι!... λιοντάρι! Δηλαδή, μ' ἄλλα λόγια, εἶναι ὁ Μεσσίας, καί τόν ἐμφανίζει ἐδῶ ὡς λέοντα. (Ὁ Κύριος ἔχει προφητευθεῖ ὡς λέων «διά τε τὸ ἀνδρεῖον καὶ νικητικὸν καὶ βασιλικὸν αὐτοῦ» (Ἄνθιμος, σ. 58). Αλλά ὡς λέων προσαγορεύεται καί ὁ ἀντίχριστος Διάβολος. Γράφει ὁ ἅγ. Ιππόλυτος Ρώμης: «Καὶ τὸν Ἀντίχριστον ὁμοίως λέοντα προανηγόρευσαν αἱ Γραφαὶ διὰ τὸ τυραννικὸν αὐτοῦ καὶ βίαιον (βλ. Α΄ Πέτρ. 5, 8). Κατὰ πάντα γὰρ ἐξομοιοῦσθαι βούλεται ὁ πλάνος τῷ Υἱῷ τοῦ Θεοῦ. Λέων μὲν ὁ Χριστός, καὶ λέων ὁ Ἀντίχριστος βασιλεὺς ὁ Χριστός, καὶ βασιλεὺς ὁ Ἀντίχριστος...» (Απόδειξις περὶ Χριστοῦ καὶ Ἀντιχρίστου, IV, PG 10, 733Β).)

   Χρησιμοποιεῖ λοιπόν αυτήν τήν γνωστότατη στους Εβραίους χριστολογική θέση τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης για να δηλώσει ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ὁ Μεσσίας. Ταλαίπωροι Εβραίοι, πού τόν ἀναμένετε ακόμα, αλλά ἀντ᾽ αὐτοῦ θά ἔλθει γιά σᾶς ὁ Αντίχριστος! (Βλ. Ἰωάν. 5, 43.)

   Το ἄλλο όνομα: ἡ ῥίζα τοῦ Δαυΐδ. Εἶναι ἀπό τόν προφήτη Ησαΐα, 11ο κεφάλαιο, στίχοι 1-10 –σπίτι σας, ἅμα πάτε, νά τό διαβάσετε αυτό. Λέει ἐκεῖ ὅτι ὁ Μεσσίας κατάγεται ἀπό τήν ρίζα τοῦ Ἰεσσαί, καί τοῦ δίνει χαρακτηριστικά μεσσιακά. Αυτά βεβαίως δέν ἀποδίδονται στον Δαβίδ, γιατί ή ρίζα τοῦ Ἰεσσαί –Ιεσσαί εἶναι ὁ πατέρας του– δέν ἔχει τά χαρακτηριστικά αυτά, δέν εἶναι δυνατόν, γιατί ὁ Δαβίδ εἶναι μόνο άνθρωπος. Συνεπῶς ἡ «ρίζα Δαυΐδ» εἶναι ὁ ἀπόγονος τοῦ Δαβίδ, δηλαδή ὁ Μεσσίας. («Ρίζα μὲν Δαυΐδ, ὡς Κτίστης, διὰ τὴν θεότητα· ἐκ ρίζης δὲ αὐτοῦ, διὰ τὴν ἀνθρωπότητα» (Ανδρέας, σ. 260D). «Ὁ Κύριος Ιησοῦς Χριστός... διά τε τὸ ἀνδρεῖον καὶ νικητικὸν καὶ βασιλικόν αὐτοῦ, λέων προηγόρευται... ὡς δὲ καὶ τέλειος άνθρωπος γενόμενος, λέγεται ράβδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί, καὶ ἄνθος ἐκ φυλής Δαβὶδ κατὰ τὸν Ἡσαΐαν.» (Ἄνθιμος, σ. 58)

   Πιθανότατα, το ένα από τα τέσσερα ζώα –πού εἶχαμε αναλύσει την περασμένη φορά καί πού ἔμοιαζε με λιοντάρι-- πιθανότατα το ζώο αυτό να απηχεῖ τήν ἰδιότητα τοῦ Μεσσίου, ὅπως καί ὁ συμβολισμός τῶν ὑπόλοιπων τριῶν ζώων. Οἱ ἰδιότητες αὐτές τῶν τεσσάρων ζώων αναφέρονται τόσο στον καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου, ὅσο καί στό ἐσφαγμένον ἀρνίον, τόν Ἰησοῦ Χριστό.

   Ἔτσι, ὁ Μεσσίας, ὁ Ἰησοῦς, ὁ ἱστορικός Ἰησοῦς, νίκησε, υπερίσχυσε τῆς Ἱστορίας διά τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ τοῦ ἔργου, για να ανοίξει αυτό το κατεσφραγισμένον βιβλίον.

   «Καὶ εἶδον ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καὶ τῶν τεσσάρων ζώων καὶ ἐν μέσῳ τῶν πρεσβυτέρων αρνίον ἑστηκός ὡς ἐσφαγμένον, ἔχον κέρατα ἑπτὰ καὶ ὀφθαλμοὺς ἐπτά, ἅ εἰσι τὰ ἑπτὰ πνεύματα τοῦ Θεοῦ ἀποστελλόμενα εἰς πᾶσαν τὴν γῆν.» (Αποκ. 5, 6.)

   Ὅπως βλέπουμε, ἡ εἰκόνα τῆς ὀπτασίας τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελιστοῦ συμπληρώνεται μέ ἕνα ἀκόμα κυριότατο στοιχεῖο, καί τό ὁποῖο ἐφεξῆς νά τό θυμόσαστε θα εἶναι δεσπόζον σέ ὅλη τήν Ἀποκάλυψη· θα δεσπόζει! Αρκεῖ νὰ σᾶς πῶ ὅτι αὐτή ἡ μορφή τοῦ ἐσφαγμένου ἀργίου συναντᾶται εἴκοσι εννέα φορές μέσα στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως!

   Ὥστε ποιό εἶναι τὸ ἐσφαγμένον ἀρνίον; Εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός! Αὐτός εἶναι τό ἐσφαγμένον ἀρνίον.

   Καί τώρα θα παρακαλέσω να προσέξετε. Στο υπόλοιπο μέρος τοῦ βιβλίου τῆς Ἀποκαλύψεως ή θεολογία τοῦ ἀρνίου ἀντικαθιστά τή θεολογία τοῦ σταυροῦ.

   Στο 1ο κεφάλαιο εἴδαμε κάποια σημεία, ὅπου ὁ Χριστός ἐμφανίζεται ὡς τὸ πρωτότοκος τῶν νεκρῶν» –σαφῶς, ὁ πρῶτος που αναστήθηκε από τους νεκρούς. Επίσης λέει ἐκεῖ ὅτι μᾶς ἔλουσε ἀπό τίς ἁμαρτίες μας «ἐν τῷ αἵματι αὐτοῦ», μέ τό αἷμα του. Ακόμη λέει ότι «ὄψεται αὐτὸν πᾶς ὀφθαλμὸς καὶ οἵτινες αὐτὸν ἐξεκέντησαν», θά τόν δοῦν ὅλοι ἐκεῖνοι ποὺ τὸν λόγχισαν. Συνεπῶς ἔχουμε τή θεολογία τοῦ σταυροῦ· εἶναι ὁ Χριστός ἐπί τοῦ σταυρού. (Αποκ. 1, 5-7. Πρβλ. Καλ. 1, 18.)

   Τώρα, φεύγει ή θεολογία τοῦ σταυροῦ καί ἔρχεται ἡ θεολογία τοῦ ἀρνίου. Δέν θά μιλάει πλέον για την θεολογία τοῦ σταυροῦ, ἀλλά γιά τήν θεολογία τοῦ ἀρνίου. Φυσικά ὅμως αὐτή ἡ θεολογία τοῦ ἀρνίου εἶναι ἡ σταυρική θυσία τοῦ Χριστοῦ, καί συνεπῶς, ἀφοῦ ἔχουμε τό ἐσφαγμένον ἀρνίον, εἶναι τό ἴδιο πράγμα. Είτε μιλᾶμε γιά τήν θεολογία τοῦ ἀρνίου εἴτε μιλᾶμε γιά τήν θεολογία τοῦ σταυροῦ, εἶναι τὸ ἴδιο ἀκριβῶς πράγμα· ἁπλῶς ἀλλάζει ἡ ἔκφραση.

   «Καὶ εἶδον ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καὶ τῶν τεσσάρων ζῴων καὶ ἐν μέσῳ τῶν πρεσβυτέρων ἀρνίον ἑστηκός ὡς ἐσφαγμένον.»

   Τό ἀρνίον λοιπόν, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, παίρνει την θέση του στο όλο σκηνικό. Δέν θά δοῦμε πουθενά τον σταυρό, ἀλλά τό ἀρνίον. Ἡ εἰκόνα όλο και συμπληρώνεται· ἀλλ' ὅμως φθάσαμε σε μία επαρκή συμπλήρωση. Λέω ἐπαρχή γιατί θά ἔχουμε κι ἄλλα συμπληρωματικά στοιχεῖα· ἀλλά ἡ κύρια εἰκόνα συμπληρώθηκε: εἶναι ὁ καθήμενος ἐπί τοῦ θρόνου, δηλαδή ὁ Πατήρ, εἶναι τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο ὡς ἑπτά καιόμενες λαμπάδες, εἶναι καί ὁ Υἱός ὡς ἐσφαγμένον ἀρνίον. Δηλαδή, στην όλη εικόνα, στο όλο σκηνικό, έχουμε όλη την Αγία Τριάδα. Πῶς ἀλλιῶς νά ἐμφανισθεῖ ἡ Ἁγία Τριάδα; Είναι δυνατόν, ἀγαπητοί μου, νά ἐμφανισθεῖ ὁ Θεός; Πῶς;

   Ὁ Μωυσῆς κάποτε ζήτησε από τόν Κύριο νά τοῦ ἐμφανισθεῖ. Τοῦ εἶπε λοιπόν, καί μάλιστα φιλικότατα, τό ἑξῆς: Κύριε, μου δείχνεις, μοῦ μιλᾶς, μοῦ λές τόσα καί τόσα, καί μέ ἀποκάλεσες καί φίλο σου. Ὅμως δέν εἶδα ποτέ τό πρόσωπό σου. Ἔλα να μου παρουσιασθεῖς! Ὁ Θεός τοῦ λέει: Κανείς δέν μπορεῖ νὰ δεῖ τό πρόσωπό μου και να ζήσει. Παρά ταῦτα θά σοῦ κάνω τή χάρη. Θά πᾶς σ' ἐκείνη τήν τρύπα, σ' ἐκείνη τή σπηλιά τοῦ βουνού, κι ἐγώ θά σέ σκεπάσω με το χέρι μου μέχρις ότου περάσω. Μετά θά ἀφαιρέσω το χέρι μου καί θά δεῖς τὰ ὀπίσω μου, ὄχι το πρόσωπό μου. (Εξοδ. 33, 18-23.)

   Αυτό καταγράφεται στην Αγία Γραφή· πλήν ὅμως δέν ὑπάρχει καμμία περιγραφή τῶν ὀπίσω τοῦ Θεοῦ, παρά μόνο αναφέρεται ὅτι ὁ Μωυσῆς εἶδε τά ὀπίσω τοῦ Θεοῦ. Τί σημαίνει αυτό; Ὅτι εἶδε ἐκεῖνα πού δέν αναφέρονται στο πρόσωπο τοῦ Θεοῦ, δηλαδή εἶδε κάποια σύμβολα ασαφῆ τοῦ προσώπου τοῦ Θεοῦ. (Πρόσωπο τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ουσία τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία παραμέννει ἀπρόσιτη σε κάθε κτιστή λογική φύση. Τά ὀπίσω τοῦ Θεοῦ είναι, κατά τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, οἱ θεῖες ἐνέργειες, διά μέσου τῶν ὁποίων αποκαλύπτεται καί δρᾶ ὁ Θεός. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ἐνῶ μᾶς λέει ὅτι στην παρούσα ζωή γνωρίζουμε «δι' ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι» (Α΄ Κορ. 13, 12), λίγο παρακάτω μᾶς λέει ὅτι οἱ δίκαιοι, «τότε», στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, θά βλέπουν τον Θεό «πρόσωπον πρὸς πρόσωπον», εννοώντας τὸν ἐνανθρωπήσαντα Υἱό τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ «ὸ ἑωρακώς (αὐτόν) ἑώρακε τὸν Πατέρα» (Ιωάν. 14, 9) καί θά βλέπουμε αυτόν «καθώς ἐστι, ἐπειδή «όμοιοι αὐτῷ ἐσόμεθα» (Α΄ Ἰωάν. 3, 2). Γράφει ἐπ' αὐτοῦ ὁ Δίδυμος ὁ Τυφλός: «Κατὰ τὴν ἐπιδημίαν τοῦ Θεοῦ Λόγου, ὀπίσω δόξης αὐτοῦ τυγχάνει τὸ "σάρκα αὐτὸν γενέσθαι" καὶ ὀφθῆναι ἐν σαρκί, προ τῆς τοιαύτης ἐμφανίου δόξης ούσης "μονογενούς παρὰ Πατρός, πλήρης χάριτος καὶ ἀληθείας".» (Εἰς τὸν Ζαχαρίαν, 1.141. 5-8) καί «Ἡ μὲν προκόσμιος ὕπαρξίς τε καὶ θειότης δηλοῦται διὰ τοῦ "προσώπου"· ἡ δὲ δημιουργία καὶ πρόνοια διὰ τῶν "ὀπίσω".» (τοῦ ἰδίου, Εἰς τὴν Ὀκτάτευχον, PG 39, 1116AB).)

   Ἐδῶ λοιπόν τώρα ἔχουμε το πρόσωπο τοῦ Θεοῦ, ἀλλά μέ σύμβολα όμως. Διότι κανείς ποτέ δέν εἶδε τόν Άγιο Τριαδικό Θεό. Ὅχι ὁ Ιωάννης ὁ ὁπτασιαστής ὄχι κανείς ἅγιος, ἀλλά οὔτε καί οἱ ἄγγελοι· οὔτε τά Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, τά ὑποκάτω τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ. Κανείς! Κανείς ποτέ δέν εἶδε τό πρόσωπο τοῦ Θεοῦ ὅπως εἶναι. Μόνο ο Υιός βλέπει το πρόσωπο τοῦ Πατρός, καί ὁ Πατήρ τό πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ. Μόνο τό Πνεῦμα τό Ἅγιο βλέπει καί ἐρευνᾶ τά βάθη τοῦ Θεοῦ καί κανείς ἄλλος. (Βλ. Α΄ Κορ. 2, 10.) Μόνο ὁ Θεός βλέπει τόν ἑαυτό του κανείς ἄλλος!

  Ὅμως ἔχουμε μπροστά μας μία εἰκόνα· τήν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ σέ μία μεγαλειότητα, ή όποία αναφέρεται καί εἶναι συντονισμένη κατά κάποιον τρόπο καί διαρθρωμένη πρός τό μυστήριο τῆς θείας οικονομίας, δηλαδή τό μυστήριο τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου, ὅπως θὰ δοῦμε πιο κάτω. Διότι ἐδῶ στήν εἰκόνα ἔχουμε τό Ἅγιο Πνεῦμα, τό ὁποῖο ἐμφανίζεται μέ ἕνα ἐπτάγλωσσο πῦρ, ὡς ἑπτά λαμπάδες καιόμενες, πού ἀποστέλλεται στον κόσμο τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, προσφέρει τα χαρίσματά του καί ἐπικυρώνει τήν υἱοθεσία τῶν ἀνθρώπων· ἔχουμε τόν Υἱό, ὡς ἀρνίον, πού δείχνει ὅτι ἐνανθρώπησε καί θυσιάστηκε για την σωτηρία τοῦ κόσμου· ἔχουμε καὶ τὸν Πατέρα, ὡς καθήμενον ἐπὶ τοῦ θρόνου.

   Συνεπῶς ἡ εἰκόνα που βλέπει ὁ Ἰωάννης εἶναι ἡ εἰκόνα τῆς Ἁγίας Τριάδος ὡς πρός τό μυστήριο τῆς θείας οικονομίας, ὡς πρός τό μυστήριο τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου. Εἶναι λοιπόν σχετική εἰκόνα. Δέν εἶναι πολύπλευρη, να δώσει όλες τις πτυχές τῆς γνώσεως τοῦ προσώπου τοῦ Θεοῦ· δίνει μόνο μία πλευρά, τήν σωτηρία τοῦ κόσμου.

   Ας προσέξουμε καί κάτι ἄλλο. Ὅπως εἶναι διαρθρωμένη ἡ εἰκόνα, μπροστά στον καθήμενον ἐπί τοῦ θρόνου εἶναι οἱ ἑπτά λαμπάδες καί τό ἐσφαγμένον ἀρνίον. Αὐτό φανερώνει ὅτι ὁ Πατήρ ἀποστέλλει καί τόν Υιό καί τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο στον κόσμο. Ὁ Υἱός, ὡς Θεάνθρωπος καί ἀποστελλόμενος στον κόσμο, στέκεται μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων. Ωραία εικόνα, πού λέει: εἶδα τὸ ἀρνίον ἐν μέσῳ τοῦ θρόνου καί τῶν τεσσάρων ζώων καί ἐν μέσῳ τῶν πρεσβυτέρων, ανάμεσα. Ἂς ποῦμε, ὁ θρόνος εἶναι ἐδῶ στή μέση, καί γύρω οἱ εἴκοσι τέσσερις πρεσβύτεροι συνεπῶς τό ἀρνίον βρίσκεται μεταξύ τοῦ θρόνου καί τῶν εἴκοσι τεσσάρων πρεσβυτέρων, σ' αυτόν τόν χῶρο. Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ὅτι τό ἀρνίον στέκεται μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων! Εἶναι ὁ Μεσίτης Χριστός, πού εἶναι μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπων!

   Ακούστε πῶς τό σημειώνει μεγαλειωδῶς ὁ ἀπόστολος Παῦλος στην Α΄ Προς Τιμόθεον ἐπιστολή του: «Ὁ Θεὸς πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν, εἰς γὰρ Θεός, εἷς καὶ μεσίτης Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, ἄνθρωπος Χριστὸς Ἰησοῦς.» Είδατε; ἄνθρωπος! ἡ ἀνθρώπινη φύση, ὁ Ἰησούς Χριστός· ἐξ ἄλλου καί Χριστός θά πεῖ Μεσσίας, ἡ ἀνθρώπινη φύση. (Μεσσίας: ἀπό τήν ἑβραϊκή λέξη masiha < μεσσίας, που σημαίνει χριστός, δηλαδή ὁ ἀλειμμένος με ειδικό έλαιο, που προέβλεπε ὁ ἑβραϊκός νόμος γιά τούς ἱερεῖς. Πρβλ. Ιωάν. 1, 41: «ευρήκαμε τὸν Μεσσίαν· ὁ ἐστι μεθερμηνευόμενον Χριστός».) «ὁ δοὺς ἑαυτὸν ἀντίλυτρον ὑπὲρ πάντων, τὸ μαρτύριον καιροῖς ἰδίοις» (Α΄ Τιμ. 2, 4-6.).

   Ὥστε λοιπόν, ὅταν τὸ ἀρνίον εἶναι μεταξύ Θεού καί πρεσβυτέρων, μεταξύ ἁγίων καί Θεοῦ, ἔχει τον ρόλο του Μεσσίου, και είναι ρόλος λυτρωτικός.

   Ἐδῶ, γιά νά τό καταλάβετε, θὰ ἤθελα νὰ σᾶς πῶ ἀπό τήν Τεχνική ένα παράδειγμα, που έχει σχέση με τήν προσαρμογή του πηνίου φωνῆς ἑνός μεγαφώνου με τό πρωτεύον τοῦ μετασχηματιστού. Ἴσως ὅμως δὲν θὰ το καταλάβετε· ἀλλά εἶναι ἕνα θαυμάσιο παράδειγμα, γιά νά ἐκφράσει κανείς αὐτό πού τώρα θα ήθελα να σᾶς πῶ. 

   Ὁ ἐνανθρωπήσας Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Χριστός, εἶναι ένα πρόσωπο μέ τίς δύο του ὄψεις, τις δύο του φύσεις· ἡ μία εἶναι ἡ ἀνθρώπινη, ἡ ἄλλη εἶναι ἡ θεία. Ἕνα πρόσωπο ὅμως ὑπάρχει· ἕνα! Μέ τήν θεία φύση του βλέπει τόν Θεό· ή, καλύτερα, βλέπει τον Πατέρα, τόν Υιό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Μέ τήν ἀνθρώπινη φύση του βλέπει τούς ἀνθρώπους. Συνεπῶς ὁ Θεός βλέπει τούς ἀνθρώπους ὄχι βλέποντάς τους απευθείας, αλλά βλέποντας τη θεία φύση τοῦ Υἱοῦ, ἡ ὁποία εἶναι ἑνωμένη μέ τήν ἀνθρώπινη φύση· καί συνεπώς τούς ἀνθρώπους τους βλέπει διά τοῦ Υἱοῦ. (Καί οἱ ἄνθρωποι, αντιστρόφως, δὲν μποροῦν νὰ δοῦν τόν Θεό, παρά μόνο διά τῆς ἀνθρώπινης φύσεως τοῦ Χριστοῦ.)

   Αὐτήν τήν εἰκόνα ἔχουμε μπροστά μας. Αὐτός εἶναι ὁ Μεσίτης Χριστός. Προσέξτε μόνο, οἱ λέξεις μεσσίας καί μεσίτης δέν ἔχουν καμμία σχέση μεταξύ τους. Μεσσίας ἑβραϊκά σημαίνει χριστός, χρισμένος, ἐνῶ μεσίτης εἶναι ἑλληνική λέξη. Μοιάζουν φωνητικά, αλλά δέν ἔχουν τήν ἴδια σημασία.

   Βλέπουμε ἐδῶ νὰ ἐμφανίζεται ὁ Υἱός ὡς ἀρνίον. Υπάρχει όμως πάρα πολύ μεγάλη αντίθεση μέ τήν προηγούμενη εἰκόνα, τοῦ λέοντος. Είδαμε πώς ένας πρεσβύτερος ἔσκυψε καί εἶπε στον Ιωάννη μήν κλαῖς· ὁ λέων τῆς φυλῆς τοῦ Ἰούδα, αὐτός μπορεῖ νά ἀνοίξει το βιβλίο. Εδώ βλέπουμε ἕνα ἀρνίο. Υπάρχει μία αντίθεση μεταξύ λέοντος καί ἀρνίου. Εἶναι δέ γνωστό ότι το λιοντάρι τρώει τό αρνί. Τό ἀρνάκι εἶναι ἄκακο, εἶναι πολύ αγαθό, εἶναι ἕνα ἀθῶο ζώο καί ἀφελές.

   Λοιπόν, ὅπως λέει ὁ Βικτωρῖνος, ὁ Χριστός ὑπῆρξε λέων ἵνα νικήσῃ τόν θάνατον, καί ἀρνίον ἵνα πάθῃ ὑπέρ τῶν ἀνθρώπων. (Π. Μπρατσιώτης, σ. 126.)

   Είναι δέ γνωστό ὅτι ἡ εἰκόνα τοῦ ἀμνοῦ ἦταν πολύ  οἰκεία στη λατρευτική ζωή τῶν Ἑβραίων. Εἶναι ὁ πασχάλιος αμνός, ὡς τύπος τοῦ Μεσσίου. Καί τό προμήνῦσε ὁ Μωυσῆς αὐτό. (Βλ. Εξοδ. 12, 5.) Ακόμα, ὁ Ἡσαΐας τό προτυπώνει αὐτό καί ἀποκαλεῖ τόν Μεσσία πρόβατον, ἀμνόν. (B. 'Ho. 53, 7.) Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής δείχνει τον Μεσσία, τόν ονοματίζει καί λέει: Να ὁ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. (Ἰωάν. 1, 29.) Επίσης, ἡ πρώτη χριστιανική Ἐκκλησία χρησιμοποιεῖ τήν εἰκόνα τοῦ ἀρνίου-Χριστοῦ, ὥστε ἐδῶ, στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, να μήν χρειάζεται καμμία απολύτως περαιτέρω εξήγηση, διότι οἱ ἀναγνῶστες ἢ οἱ ἀκροατές γνωρίζουν πολύ καλά ότι τό ἀρνίον εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Καί ἐπειδὴ ὁ ἀμνός ἦταν ἕνα κύριο ζώο κατά τίς θυσίες, γι' αὐτόν τόν λόγο, ὅσες φορές πρόκειται να δηλωθεῖ ἡ ἱλαστήρια θυσία τοῦ Χριστοῦ, ἐμφανίζεται το σύμβολο του αρνίου.

   Όπως βλέπουμε λοιπόν, αγαπητοί μου, εἴτε περί σταυροῦ μιλήσουμε εἴτε περί ἀμνοῦ μιλήσουμε, είναι τό ἴδιο πράγμα.

   «Αρνίον ἑστηκὸς ὡς ἐσφαγμένον.» (Αποκ. 5, 5.)

   Περίεργο πράγμα! Φαινομενικῶς ἔχουμε ἕνα ὀξύμωρο σχήμα. Προσέξτε: «Εσφαγμένον» καί «ἑστηκός»! 

   Αλλά, ἂν εἶναι σφαγμένο, πως στέκεται; Ἀφοῦ εἶναι σφαγμένο!

   Καί ὅμως! Ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας, «Τό, ὡς ἐσφαγμένον, δηλοῖ τὴν μετὰ τὴν σφαγὴν ζωὴν αὐτοῦ· ἐν ᾗ ἐδείκνυ τὰ τοῦ πάθους σύμβολα, ὡς ἐσφαγμένον ἀληθῶς μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν ἔγερσιν. (PG 106, 261Α). Δηλαδή, δείχνει τήν διπλή φύση τοῦ Χριστοῦ. Διπλή φύση, ὡς πρός τό πάθος του καί τήν ἀνάστασή του· ἔπαθε ἐπάνω στον σταυρό, σταυρώθηκε, πέθανε, ἀλλά νά, ζεῖ, γιατί αναστήθηκε.

   Ωραιότατα θα μπορούσε να εκφρασθεῖ τό ἐσφαγμένον ἀλλ᾽ ἑστηκός αρνίον ὡς ἑξῆς. Την Κυριακή τῆς Αναστάσεως, πού ἐμφανίσθηκε ὁ Κύριος στους μαθητές του, εἶχε τα χέρια του τρυπημένα καί τήν πλευρά του λογχισμένη. Να, λοιπόν, τό εσφαγμένον ἀρνίον· τά τρυπημένα χέρια καί ἡ λογχισμένη πλευρά! Καί ὅμως, στέκεται όρθιος· γιατί; αναστήθηκε από τούς νεκρούς,

   Τί ωραία εικόνα! Ἴσως συναντήσετε σε παλαιοχριστιανικά μνημεία αὐτή τήν εἰκόνα τοῦ ἐσφαγμένου ἁρνίου. Τί ὡραία εἰκόνα!... θαυμάσια πραγματικά και ἐκφραστικότατη!

   Αλλά ἐνῶ ἐμφανίζεται, αγαπητοί μου, ὁ Μεσσίας ὡς ἀρνίον –τό αρνάκι εἶναι ἄοπλο καί ἀδύναμο– ταυτόχρονα όμως φέρει ἑπτά κέρατα καί ἑπτά ὀφθαλμούς. Βλέπουμε δηλαδή εναλλασσόμενες σκηνές καί εἰκόνες ἐκ πρώτης ὄψεως αντιφατικές, πού ὅμως συμπληρώνουν ὅλες τίς πτυχές τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ. Φέρει λοιπόν ἑπτά κέρατα καί ἑπτά μάτια. Το κέρας, κατά τήν Παλαιά Διαθήκη, εἶναι σύμβολο δυνάμεως, και μάλιστα βασιλικῆς. Το κέρας θα το δούμε πολλές φορές να χρησιμοποιεῖται ὡς σύμβολο τῆς δυνάμεως. Φέρ' εἰπεῖν, στήν ᾠδή τῆς ἁγίας Ἄννης, τῆς μητέρας τοῦ Σαμουήλ, ἀναφέρεται ἐκεῖ. (Γ' Βασ. 2, 1· 10.) Καί γενικά, πολλές, πάρα πολλές φορές χρησιμοποιείται το κέρας.

   Ωστόσο ὁ ἀριθμός επτά, σχετικά με τα κέρατα, ξέρετε τί δείχνει; τό πλήρωμα τῆς βασιλικῆς ἐξουσίας καί τῆς δυνάμεως τοῦ ἀρνίου σε ὅλη τήν κτιστή δημιουργία! στούς ἀγγέλους, στούς ἀνθρώπους καί στούς δαίμονες! Τελικά θά βασιλεύσει ὁ Χριστός, καί ἐνώπιόν του «πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων καὶ καταχθονίων» (Φιλιπ. 2, 10.). Αὐτό εἶναι τό σύμβολο τῶν ἑπτά κεράτων. Καί ὅμως ἀρνίον, καί ὅμως ἀρνάκι! Τί χαριτωμένο πράγμα!

   Ὡς πρός τούς ἑπτά ὀφθαλμούς, γράφει ὁ προφήτης Ζαχαρίας: «Έπτὰ ὀφθαλμοὶ Κυρίου εἰσὶν οἱ ἐπιβλέποντες ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν» (Ζαχ. 4, 10. Βλ. και 3, 9.). Επτά ὀφθαλμοί Κυρίου εἶναι αὐτοί πού ἐπιβλέπουν πάνω σέ ὅλη τή γῆ. Εάν ἐκεῖ –προσέξτε αυτό το σημεῖο–, στον προφήτη Ζαχαρία, ὁ Θεός εἶναι αὐτός πού ἔχει ἑπτά ὀφθαλμούς, τότε καί ἐδῶ, στο παρόν χωρίο τῆς Ἀποκαλύψεως, τό ἀρνίον, πού ἔχει καί αὐτό ἑπτά ὀφθαλμούς, δηλαδή ὁ Ἰησους, εἶναι Θεός! Είναι χαρακτηριστικό γιά τή χριστολογία τῆς Ἀποκαλύψεως τό χωρίο αυτό. Σε κάθε βήμα μας θα βλέπουμε ὅτι ὁ Ἰησοῦς, ὁ ἱστορικός Ἰησοῦς, πού ἔζησε στή γῆ μας πρίν από δυό χιλιάδες περίπου χρόνια, εἶναι ὁ αἰώνιος Θεός πού ένανθρώπησε!

   Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι οἱ ἑπτά λαμπάδες, τά ἑπτά πνεύματα τοῦ Θεοῦ, βρίσκονται μπροστά στον θρόνο τοῦ καθημένου καί ἀποστέλλονται στον κόσμο ὅπως καί οἱ ἑπτὰ ὀφθαλμοί τοῦ ἀρνίου, πού εἶναι πάλι τά ἑπτά πνεύματα που αποστέλλονται στον κόσμο. Έπτά λαμπάδες - ἑπτά μάτια. Επτά λαμπάδες μπροστά στον θρόνο τοῦ Πατρός, ἑπτά μάτια στο αρνίον. Είναι δύο διαφορετικά σύμβολα, αλλά τό ἴδιο αντικείμενο· τό Ἅγιο Πνεῦμα στην πληρότητά του.

   Προσέξτε όμως ἐδῶ. Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ὅτι καί ὁ Πατήρ καί τό ἀρνίον αποστέλλουν το Πνεύμα τό Ἅγιο στον κόσμο.

   Ἀκοῦστε τώρα πως το λέει αυτό στό εὐαγγέλιο του Ἰωάννου: «Καὶ ἐγὼ –λέει ὁ Χριστός– ἐρωτήσω τὸν πατέρα καὶ ἄλλον παράκλητον δώσει ὑμῖν, ἵνα μένῃ μεθ' ὑμῶν εἰς τὸν αἰῶνα, τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας» (Ἰωάν. 14, 16-17.). Ποιός θα στείλει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο; Ὁ Πατήρ, πού θά τόν παρακαλέσει ὁ Υἱός.

   Παρακάτω γράφει: «Ὅταν δὲ ἔλθῃ ὁ παράκλητος –λέει ὁ Χριστός– ὃν ἐγὼ πέμψω ὑμῖν παρὰ τοῦ πατρός», πού ἐγώ θα στείλω τόν Παράκλητο, τό Πνεῦμα το Ἅγιο, «τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ὁ παρὰ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται, ἐκεῖνος μαρτυρήσει περὶ ἐμοῦ.» (Ἰωάν. 15, 26.).

   Ὥστε καί ὁ Πατήρ στέλνει τό Πνεῦμα τὸ Ἅγιο, καί ὁ Υἱός στέλνει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, αλλά μόνον ἀπό τόν Πατέρα ἐκπορεύεται. Ἄλλο ἀποστέλλεται, καί ἄλλο ἐκπορεύεται· εἶναι δυο διαφορετικά πράγματα. Τό ἐκπορεύεται δείχνει τη ζωή του Αγίου Πνεύματος σε σχέση μέ τόν Πατέρα· τό ἀποστέλλεται δείχνει την σχέση του μέ τόν κόσμο· είναι δυο διαφορετικά.

   Προσέξτε λοιπόν. Αποστέλλει ὁ Πατήρ τό Πνεῦμα το Ἄγιο, ἀποστέλλει καί ὁ Υἱός τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Νά: οἱ ἑπτά λαμπάδες στον Πατέρα μπροστά, το Άγιο Πνεῦμα, τά ἑπτὰ μάτια στο αρνίον. Ὥστε καί ὁ Πατήρ είναι Θεός, καί ὁ Υἱός είναι Θεός, αλλά καί τό Πνεῦμα το Άγιο είναι Θεός! Πόση Θεολογία, πόση Χριστολογία! Ολόκληρο το Ευαγγέλιο μέσα στην Αποκάλυψη!

   Καί ταυτοχρόνως, ἀγαπητοί μου, ξεδιπλώνεται μπροστά μας το μέλλον τῆς Ἐκκλησίας μέσα στην Ιστορία.

   Αυτά για απόψε.

   Κυριακή, 31 Μαΐου 1981

26η ομιλία στην κατηγορία « Ἱερά Ἀποκάλυψις ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ἱερά Ἀποκάλυψις " εδώ ⬇️

https://arnion.gr/index.php/kainh-diauhkh/iera-apokalycis
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_80.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://drive.google.com/file/d/1A9Q7I5lLBiBm6AUhfYsXAdHckIBgYe7j/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς «Ἱερά Ἀποκάλυψις».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%99%CE%B5%CF%81%CE%AC%20%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CF%85%CF%88%CE%B9%CF%82.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.