Ὁ θανάσιμος διάλογος (Γ΄).

†.Όπως θα θυμᾶστε, εἴχαμε αναφερθεῖ στόν διάλογο πού εἶχε ἀνοιχθεῖ ἀνάμεσα στό φίδι καί τήν Εὔα μέσα στον Παράδεισο. Αὐτός ὅμως ὁ διάλογος ἔχει πολύ βάθος. Γι' αὐτό ἀκριβῶς θά κάνουμε μιά προσπάθεια να ανασύρουμε από τό βάθος αὐτό ὅ,τι θεολογικό και πρακτικό στοιχεῖο μποροῦμε ὥστε νά μᾶς βοηθήσει. Γιατί, μή νομίσετε, ἐκεῖνο πού συνέβη στον Παράδεισο ἐπαναλαμβάνεται διαρκῶς μέσα στήν Ἱστορία γιά τόν κάθε ἄνθρωπο.

   Μήν πεῖτε ὅτι αὐτό συνέβη κάποτε στόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα, καί ἐφεξῆς δέν πρόκειται πιά νά ξανασυμβεῖ. Σᾶς ἐπαναλαμβάνω ὅτι αὐτό συμβαίνει στόν κάθε ἄνθρωπο πού ἔρχεται στον κόσμο αυτόν. Ὁ ἄνθρωπος ὑφίσταται πάντα τήν δοκιμασία, τόν πειρασμό, τοῦ νά δοκιμάσει τόν καρπό του δένδρου τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ πονηροῦ, ἀκόμη καί τόν καρπό τοῦ δένδρου τῆς ζωῆς ἔχει τήν δυνατότητα να δοκιμάσει, ὅπως επίσης καί νά παρασυρθεῖ ἀπό τόν διάλογο πού θά τοῦ ἀνοίξει ὁ διάβολος.

   Σᾶς θυμίζω ὅτι καί ὁ νέος Ἀδάμ, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὑπέστη αὐτήν τήν ἐπίθεση εκ μέρους τοῦ ὄφεως τοῦ ἀρχαίου, τοῦ σατανᾶ, τοῦ διαβόλου, αὐτοῦ που πλανᾶ τήν οἰκουμένη, ὅπως λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης. (Βλ. Ματθ. 4, 11. Λουκά 4, 13. Αποκ. 12, 9. 20, 2) Συνεπώς, θα πρέπει να βαθύνουμε σ' αυτόν διάλογο πού ἀνοίχθηκε ανάμεσα στους πρωτοπλάστους καί τόν διάβολο, για να βγάλουμε καί θεολογικά καί πρακτικά συμπεράσματα.

   Ρωτάει ὁ διάβολος: «Τί ὅτι εἶπεν ὁ Θεός..;».(Γέν. 3, 1) Δηλαδή: Τί εἶναι ἐκεῖνο πού εἶπε ὁ Θεός...; Αλήθεια, σας εἶπε νά μήν δοκιμάσετε κανένα ἀπό τά δένδρα πού ύπάρχουν ἐδῶ στόν Παράδεισο; Μάλιστα αὐτή τήν ἴδια τή φράση τή συναντοῦμε καί στήν καθημερινότητά μας πολλές φορές από πονηρούς ἀνθρώπους, πού θά ἤθελαν νά μᾶς ψαρέψουν. Λένε: Τί ἀκούω; Τί μαθαίνω; Εἶναι ἔτσι; Καί αὐτό τό Τί ἀκούω; Τί μαθαίνω; νά μήν εἶναι ἀλήθεια, ἐν γνώσει ἐκείνου πού ρωτάει, ἀκριβῶς γιά νά μπεῖ στό θέμα καί νά μάθει πιό πολλά.

   Πάνω σ' αὐτό τό θέμα λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Σκοπεῖτε ἐνταῦθα κακουργίας ὑπερβολὴν λεπτοτάτην; Τὸ μὴ ῥηθὲν ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ἐν τάξει συμβουλῆς καὶ ἐρωτήσεως εἰσάγει, καὶ ὡσανεὶ τὴν ὑπὲρ αὐτῶν κηδεμονίαν ποιούμενος.» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ομιλία IC', PG 53, 127). Βλέπετε ἐδῶ πόσο λεπτότατη υπερβολή κακουργίας παρουσιάζει ὁ διάβολος; Ἐκεῖνο πού δέν εἶπε ὁ Θεός, ὁ διάβολος τό θέτει σάν ἐρώτημα, προσποιούμενος ὅτι φροντίζει γι' αὐτούς.

   Ἡ ἐρώτησή του αυτή έχει θέση συμβουλῆς, γιά νά παρουσιάσει ὅτι τάχα κηδεμονεύει, ἐνδιαφέρεται γιά τούς πρωτοπλάστους, πού εἶναι μέσα στον Παράδεισο. Ειλικρινά, παιδιά, αυτό είναι τό διαβολικό ενδιαφέρων που δέν εἶναι τίποτε άλλο παρά ή καταστροφή τοῦ ἀνθρώπου.

   Τό διαβολικό ενδιαφέρον! Εἶναι αὐτό τό δαιμονικό ἐνδιαφέρον που συναντούμε κάποτε σε ανθρώπους πού δροῦν ὡς ὄργανα τοῦ σατανᾶ, γιά νά μᾶς καταστρέψουν. Πόσες φορές, πρόσωπα πού θέλουν νά σᾶς ἐκμεταλλευθοῦν ἠθικά, ἔρχονται κοντά σας, σᾶς κολακεύουν, δείχνουν ἐνδιαφέρον, πῶς ἔτσι; πῶς ἀλλιῶς; καὶ ὁ σκοπός τους εἶναι ἀκριβῶς νά καταστρέψουν· να σᾶς ἐκμεταλλευθοῦν καί νά σᾶς καταστρέψουν!

   Εἶναι δηλαδή σάν νά ἔλεγε ὁ διάβολος στήν Εὔα: Για ποιόν λόγο ὁ Θεός σᾶς στέρησε μιά τέτοια απόλαυση ἀπό τόν Παράδεισο; Δηλαδή, ἐπέτρεψε μέν νά βλέπετε τόν καρπό του δένδρου στο μέσον τοῦ Παραδείσου, ἀλλά τήν εὐχαρίστησή του ὅμως σᾶς ἀπέκλεισε νά τή δοκιμάσετε. Γιά ποιόν λόγο λοιπόν να μένετε μέσα στον Παράδεισο; γιά νά βασανίζεστε περισσότερο, μέ τό νά βλέπετε τόν καρπό, καί νά μήν σᾶς ἐπιτρέπεται νά τόν δοκιμάσετε;...

   Ακούσατε, παρακαλῶ;... Εἴδατε, πάνω-κάτω, πῶς κινεῖται ὁ διάβολος; Κάπως ἔτσι λοιπόν καί σήμερα ὁ διάβολος ὑποβάλλει στούς νέους ἐπαναστατικές ἰδέες: Γιατί ἀπαγορεύεται δηλαδή να δοκιμάσετε τά ἀγαθά, τα ἡδέα, τά γλυκά, τα ντόλτσα –νά τό πῶ ἔτσι, γιατί τό λένε κι αὐτό– τοῦ πολιτισμοῦ, τῆς κοινωνικῆς ζωῆς, τά πολύ ὡραῖα πού μπορεῖ κάθε νέος νά δοκιμάσει; Ὁ κάθε νέος να πάει σε κέντρα διασκεδάσεως νά δοκιμάσει ὅ,τι θέλει... ὅ,τι ποθεῖ ἡ ψυχή του!... Γιατί ὄχι; Και γιατί οἱ γονεῖς σας νὰ σᾶς ἐμποδίζουν; Δεν νομίζετε ότι είναι καιρός να τους πεῖτε ὅτι δέν ἔχετε καμμία θέση μέσα στο σπίτι σας; Αν σᾶς ἐμποδίζουν, δεν ἔχετε παρά να φύγετε ἀπό τό σπίτι σας. Κοιτάξτε ανοίγεται ἡ ζωή ὄμορφη, ἀνοίγεται γεμάτη από ἡδονές καί εὐχαριστήσεις, ἐνῶ μέσα στο σπίτι συναντάτε συνεχῶς ἀπαγορεύσεις· "μή αυτό", "μή ἐκεῖνο", "μή τό ἄλλο... Βγεῖτε λοιπόν ἔξω νά ἀπολαύσετε τή ζωή σας! Δέν θά σᾶς πεῖ κανένας τό "μή".

   Ὁ διάβολος ἐπιδιώκει να σας βγάλει ἀπό τόν παράδεισο τοῦ σπιτιοῦ σας. Καί ὅταν σας βγάλει ἀπό τόν παράδεισό σας, τότε ἐκεῖ θά σᾶς ἐπιφέρει ὅ,τι κακό, ὅπως θὰ δοῦμε στη συνέχεια. 

   Τό δυστύχημα ὅμως εἶναι ὅτι πολλές φορές οἱ νέοι μας πείθονται σ' αὐτές τίς ὑποδείξεις, καί ξεπορτίζουν ἀπό τό σπίτι, φεύγουν... καί μετά γυρίζουν πίσω ἐρείπια πραγματικά! (Πρβλ. Ναπολέοντος Λαπαθιώτη, Ποιήματα, Οι νικημένοι τῆς ζωῆς, ἐκδ. Μαλλιάρης Παιδεία, Αθήνα 2016: Ἐμεῖς, ἐμεῖς, τῆς ζωῆς οἱ νικημένοι | με τα βασιλεμένα ιδανικά... | Κι ἐμεῖς, ἵνα πρωί, εἴχαμε κινήσει 1 μόλις ο κάμπος είχε κοκκινίσει / με μάτια πού τά φλόγιζε ή χαρά / κι όλοι γεροί και αγέρωχοι σάν Κροίσοι, Μά τα μεσάνυχτα εἴχαμε γυρίσει / με καταματωμένα τα φτερά..)

   Ωστόσο, ἄν παρατηρήσατε, ἐδῶ ὁ διάβολος, ἀνοίγοντας συζήτηση-διάλογο με τους πρωτοπλάστους, θέλει νά θέσει σέ ἀμφιβολία ἐκεῖνα πού τούς εἶπε ὁ Θεός. Ὁ Θεός τούς είπε: Δέν θά δοκιμάσετε γιατί τήν ἡμέρα πού θά δοκιμάσετε θα πεθάνετε. Μέ ὅλη αὐτήν τήν κουβέντα πού τούς κάνει ὁ διάβολος, τώρα ἐκεῖνοι ἀρχίζουν να αμφισβητοῦν, νά ἀμφιβάλλουν. Μήπως δέν εἶναι ἔτσι; Μήπως έκανε λάθος ὁ Θεός; Μήπως δέν θέλει ὁ Θεός κάπως ἔτσι να είναι τα πράγματα σ' ἐμᾶς, ἀλλά νά είναι διαφορετικά, να είναι όπως μᾶς τα λέει ὁ ὄφις από 'δώ; Μήπως λοιπόν θα πρέπει να ἀλλάξουμε ἀντίληψη τῶν πραγμάτων; Δηλαδή ρίχνει ὁ διάβολος τό σπέρμα τῆς ἀμφιβολίας.

   Είναι φοβερό πράγμα, παιδιά, ὅταν μπεῖ ἡ ἀμφιβολία μέσα στην ψυχή. Μέχρι τη στιγμή εκείνη οἱ πρωτόπλαστοι εἶχαν τήν ἐν Θεῷ ἁπλότητα. Δέν θά μποροῦσαν νά διανοηθοῦν ὅτι ὑπάρχει κάτι διαφορετικό ἀπό ἐκεῖνο πού εἶπε ὁ Θεός. Ποιά εἶναι ἡ ἐν Θεῷ ἁπλότητα; Ο Θεός είπε νά μή δοκιμάσουμε τον καρπό. Αὐτή εἶναι ἡ ἁπλότητα. Ο Θεός λέει νά ἐφαρμόσουμε τό Εὐαγγέλιό Του. Αὐτή εἶναι ἡ ἁπλότητα. Από την στιγμή πού θ' αρχίσουμε να ρωτάμε το γιατί καί τό πῶς καί τά λοιπά, ἤδη μές στην ψυχή μας έχει τοποθετηθεῖ καί πάει νά ἀναπτυχθεῖ τό σπέρμα τῆς ἀμφιβολίας, πού τό ἔβαλε ὁ ἴδιος ὁ διάβολος. Ἔτσι, αὐτός προσπαθεῖ νά ἐνσπείρει αὐτήν τήν ἀμφιβολία στην ψυχή τῶν πρωτοπλάστων, μέ τή μέθοδο του διαλόγου. 

   Ὁ διάλογος ἔχει δύο μορφές αυτό θά ἤθελα νά το προσέξετε πάρα πολύ. Η μία μορφή εἶναι ὅταν ζητᾶμε νά διασαφήσουμε τήν ἀλήθεια καί ἡ ἄλλη μορφή τοῦ διαλόγου εἶναι ὅταν προσπαθοῦμε νά βροῦμε τήν ἀλήθεια· είναι δυό διαφορετικά πράγματα. 

   Ἐπὶ εὐαγγελικών θεμάτων δεν κάνουμε προσπάθεια να βροῦμε τήν ἀλήθεια μέ τόν διάλογο, ἀλλά νά διευκρινίσουμε τήν ἀλήθεια· διότι στην Αγία Γραφή ή αλήθεια είναι κατατεθειμένη. Η Αγία Γραφή είναι το ταμιεῖο τῆς ἀληθείας, καί ἐμεῖς ὀφείλουμε να γνωρίσουμε αυτήν τήν ἀλήθεια. Εάν θά κάνουμε κάποιον διάλογο, ρωτώντας τον δάσκαλο, τον πνευματικό, τον εἰδήμονα, τόν γνώστη τοῦ Εὐαγγελίου, πως συμβαίνει αὐτό; τί εἶναι ἐκεῖνο; δεν κάνουμε τίποτα άλλο παρά να ζητάμε κάποιες ἐξηγήσεις, για να καταλάβουμε περισσότερο τήν κατατεθειμένη –υπογραμμίζω– την κατατεθειμένη ἀλήθεια. Δέν ἀνοίγουμε ὅμως διάλογο για να δημιουργήσουμε μία διαφορετική γνώμη γιά ἐκεῖνα πού ὑπάρχουν μέσα στο Ευαγγέλιο, καί νά ποῦμε... Να τό κουβεντιάσουμε. Εγώ σ' αὐτό δέν συμφωνῶν ἔχω μία διαφορετική άποψη. Τί μπορεῖ νά γίνει; 

   Ἄν ἔχετε προσέξει, τον τελευταῖο καιρό στο σχολεῖο σας, τό μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν ἔχει πάρει, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, τήν μορφή του διαλόγου. Αὐτή ἡ μορφή βεβαίως ἀνέκαθεν ὑπῆρχε ὡς διασάφηση τῆς ἀλήθειας. Μπορούσε να σηκώσει το χέρι του ένας μαθητής, μιά μαθήτρια, και να ρωτήσει τον καθηγητή, πῶς τό ἐννοεῖ αὐτό, ἕνα θέμα, καί ἐκεῖνος θά ἀπαντοῦσε πάντοτε βάσει τῆς κατατεθειμένης ἀληθείας.

   Τώρα ὅμως, ἐκ προγράμματος, ἔχει δοθεῖ μια νέα μορφή στο μάθημα, ὅτι πρέπει να υπάρχει ὁ διάλογος μέσα στην τάξη, ὥστε νά ἐκφράζονται οἱ ἀντιρρήσεις, καί ἔτσι να μπορούμε να κάνουμε ἕναν συμβιβασμό, σε σχέση μ' ἐκεῖνα πού είναι κατατεθειμένα στον λόγο τοῦ Θεοῦ. Δηλαδή δημιουργείται μία διαλεκτική. Αλλά μια διαλεκτική ανάμεσα στις δικές μου ἀντιλήψεις καί στήν κατατεθειμένη αλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα τή νοθεία τῆς ἀλήθειας. Εἶναι αὐτό ἀκριβῶς πού ἔκανε καί ὁ διάβολος, όπως σᾶς ἐξήγησα, μέσα ἐκεῖ στόν Παράδεισο,

   Συνεπώς ἕνας τέτοιος διάλογος γίνεται ὄχι για να διασαφηνιστεί κάτι –το λέω για τρίτη φορά– αλλά για ν' ακουστεῖ ἡ δική μου γνώμη, να γίνει ένα είδος διαλεκτικού μείγματος και να βγάλουμε ένα μέσα συμπέρασμα. Δηλαδή μιά θέση είναι τό Εὐαγγέλιο, μιά ἄρση είμαι ἐγώ, και μια σύνθεση είναι αυτό πού θά βγάλουμε ἀπό τόν διάλογο μέσα στην τάξη, ἄς τό ποῦμε, μέ τον καθηγητή καί τούς ἄλλους συμμαθητές μας.

   Αυτός ὅμως ὁ διάλογος είναι διάλογος θανάτου, είναι διάλογος διαβολικός, γιατί νοθεύει τήν κατατεθειμένη ἀλήθεια. Καί ἐπειδή ὁ διάλογος αὐτός γίνεται ἀπό τόν κόσμο με συνομιλητή το Ευαγγέλιο, κι ἐπειδή «ὁ κόσμος όλος –κατά τόν εὐαγγελιστή Ιωάννη– ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται» (Α' Ιωάν. 5, 19), ὁλόκληρος ὁ κόσμος βρίσκεται μέσα στον διάβολο, γι' αὐτόν τόν λόγο ὁ διάβολος ζητᾶ ἀπό τούς Χριστιανούς τόν διάλογο· ὄχι γιά νά ἔρθουν κονττά στόν Χριστό, ἀλλά γιά νά νοθευθεῖ ὁ Χριστιανισμός.

   Ὁ διάβολος μέσα στον Παράδεισο μετῆλθε, θα λέγαμε, τέσσερα στάδια, ἢ τέσσερις φάσεις, γιά νά φθάσει στον τελικό του σκοπό. Τα στάδια αὐτά, παρακαλῶ πολύ, νά τά προσέξετε, γιατί αὐτά ἐπαναλαμβάνονται διαρκώς μέσα στη ζωή μας. Πρώτο στάδιο είναι ή συνύπαρξη, δεύτερο στάδιο είναι ὁ διάλογος, τρίτο στάδιο εἶναι ἡ διείσδυση και τέταρτο στάδιο εἶναι ἡ ἀνατροπή. Ας τά δοῦμε αὐτά ἀναλυτικά. 

   Καί πρῶτα πρῶτα είναι ἡ συνύπαρξη. Τί σημαίνει συνύπαρξη; Συνύπαρξη σημαίνει ότι δύο πρόσωπα, ζώα ή πράγματα συνυπάρχουν, υπάρχουν μαζί.

   Ἀκοῦστε τί φωνάζει, τί ἀνακράζει ὁ ἱερός Χρυσόστομος στην Εὔα, κάνοντας ανάλυση του διαλόγου της μέ τόν σατανᾶ: «Ἀληθῶς φθείρουσιν ἤθη χρηστὰ ὁμιλίαι κακαί. Μὴ γὰρ ὁμογενής σοι ἦν ὁ τὴν συμβουλὴν εἰσαγαγών; Τῶν ὑποτεταγμένων ἐτύγχανε, τῶν δούλων τῶν ὑπὸ τὴν σὴν ἐξουσίαν τυγχανόντων». (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ομιλία IG', PG 53, 129 130) Πράγματι, οἱ κακές συναναστροφές καταστρέφουν τά ἤθη, τά καλά ἤθη. Μήπως στ' αλήθεια αυτός ἐκεῖ, ὁ διάβολος, τό φίδι, πού σοῦ ἔδωσε αυτήν τή συμβουλή ήταν ὁμογενής σου; ἦταν ἄνθρωπος; Ὄχι· ἦταν ἕνας ἀπό τούς δούλους σου τούς ὑποταγμένους σ᾿ ἐσένα, ἀπό αὐτούς πού ἦταν κάτω ἀπό τήν ἐξουσία τή δική σου· ένα ζώο ήταν. Τί κάθεσαι καί ἀκοῦς τή συμβουλή ἑνός ζώου;... Δέν ἄκουσες πού εἶπε ὁ Θεός ὅτι τά ζῶα ὑποτάσσονται σ' ἐσένα; Γιατί λοιπόν ἀνοίγεις διάλογο με αὐτόν πού εἶναι κάτω ἀπό τή δική σου ἐξουσία; Γιατί ἀνοίγεις διάλογο; ἤ, καλύτερα, γιατί συνυπάρχεις; 

   Μή μοῦ πεῖτε γιά ἐκείνη τή συνύπαρξη πού ἔχουμε μέ τά οικιακά ζῶα, τή γάτα μας, το σκύλο μας, τό βόδι μας, τα πρόβατά μας, τις κατσίκες μας· μή θεωρήσετε αυτό ὡς συνύπαρξη. Συνυπάρχουμε μέν, ἀλλά εἴμαστε τά ἀφεντικά αὐτῶν τῶν ζώων· ἐνῶ ἡ ἄλλη συνύπαρξη ἔχει κάτι διαφορετικό. Γι' αυτόν ἀκριβῶς τόν λόγο λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος στην Εὔα: Τί κάθεσαι καί κουβεντιάζεις.... Ἐσύ είσαι ἄνθρωπος· σοῦ μιλάει ἕνα φίδι δεν σκέπτεσαι καθόλου ὅτι δέν μπορεῖς να συνυπάρξεις μέ αὐτό;... 

   Πάνω στο θέμα αὐτό τῆς συνυπάρξεως, ἂς θυμηθοῦμε ἀπό τήν ἱστορία, παιδιά, τήν ἀπαγορευτική ἐντολή πού ἔδωκε ὁ Θεός να συνυπάρχουν ή γενεά τοῦ Κάιν μέ τή γενεά του Σήθ.

   Εἶναι γνωστό ὅτι ὅταν ὁ Ἄβελ φονεύθηκε ἀπό τόν Κάιν, στη θέση τοῦ Ἄβελ γεννήθηκε ἕνα ἄλλο παιδί, ὁ Σήθ. Βέβαια οἱ πρωτόπλαστοι γέννησαν πολλά παιδιά· ἀλλά σέ εὐλάβεια, εὐσέβεια, ἀρετή, σάν τόν Αβελ, ήταν ὁ Σήθ, πού ἀποτελεῖ, θα λέγαμε, πρόγονο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ Μεσσίου. Ὁ Θεός λοιπόν ἔδωσε ἐντολή νά μήν συνυπάρχει ἡ γενεά του Κάιν μέ τή γενεά τοῦ Σήθ· νά ἀναπτύσσονται χωριστά σέ ἕναν τόπο να εἶναι οἱ ἀπόγονοι τοῦ Κάιν καί σέ ἄλλο τόπο οἱ ἀπόγονοι τοῦ Σήθ. Τί απέγινε ὅμως;

   Ὕστερα ἀπό κάποιο καιρό, οἱ ἀπόγονοι τοῦ Σήθ, ἀφοῦ πέρασαν ἀρκετά χρόνια τηρώντας τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, τελικά παρεξέκλιναν· εἶδαν ὅτι οἱ γυναῖκες τῶν ἀπογόνων τοῦ Κάιν ἦταν ὡραῖες γυναῖκες, καί τότε σκέφθηκαν να τις παντρευτούν. 

   Μά ὁ Θεός εἶπε ὅτι δέν ἔπρεπε νά συγγενέψουν, δέν ἔπρεπε νά συνυπάρξουν, δέν ἔπρεπε νά ἔρθουν σε μείξη. Καί τό ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς μείξεως, παιδιά, τό ὅτι δηλαδή ή μία γενεά ήρθε σε επαφή μέ τήν ἄλλη, ήταν να χαλάσει ἡ γενεά τοῦ Σήθ καί νά διαφθαρεῖ, όπως ήταν διεφθαρμένη ἡ γενεά τοῦ Κάιν. 

   Ποιό ήταν τό ἀποτέλεσμα; Ἔφθασε ἡ ἁμαρτία και το κακό σε τέτοιο βαθμό, ὥστε εἶπε ὁ Θεός: «οὐ μὴ καταμείνῃ τὸ πνεῦμά μου ἐν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις εἰς τὸν αἰῶνα διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς σάρκας» (Γέν. 6, 3). Ἔγιναν σαρκικοί οἱ ἄνθρωποι, σκέπτονται σαρκικά. Καί ἐπῆλθε ὁ κατακλυσμός, και καταστράφηκε ὅλη ἐκείνη ή γενεά. Ὁ κατακλυσμός ἦταν τό ἀποτέλεσμα αὐτῆς τῆς μείξεως, πού ἦταν ἀπαγορευμένη ἀπό τόν Θεό.

   Βλέπετε, παρακαλῶ, ὅτι ἐδῶ ὑπῆρξε μία συνύπαρξη, τήν ὁποία ὁ Θεός δέν ἤθελε;

   Ακόμη, βλέπουμε και κάτι ἄλλο. Οἱ Ἑβραῖοι, ὁ περιούσιος λαός τοῦ Θεοῦ, οἱ ἀπόγονοι τοῦ ἀγαπητοῦ στον Θεό Ἀβραάμ, πῆραν τήν ἐντολή νά μήν ἔχουν καμμία ἐπικοινωνία με τους γύρω γειτονικούς τους λαούς· ἐκεῖνοι ὅμως δέν πρόσεξαν. Ὁ Θεός σαφῶς τους εἶπε: Μικτούς γάμους δεν θα κάνετε, κοινές γιορτές δεν θα γιορτάσετε, καί ἐμπορικές πράξεις μέ αὐτούς δέν θά πραγματοποιήσετε· θά ζῆτε μόνοι σας. (Βλ. Λευίτ. 26, 12. Ησ. 52, 11. Περ. 16, 5. Ιεζ. 20, 1-26, 37, 27...)

   Προσέξτε αὐτήν τήν ἀπομόνωση· εἶναι πολύ σπουδαία, παιδιά, καί χρειάζεται πάρα πολύ στήν ἐποχή μας, ὅπως θὰ δοῦμε στη συνέχεια. 

   Ἐπειδή ὅμως οἱ Ἑβραῖοι δεν πρόσεξαν στο σημεῖο τοῦτο, ὅπως καί οἱ παλαιοί ἀπόγονοι τοῦ Σήθ, ἔφθασαν κι αὐτοί να καταστραφούν. Ἀφοῦ ἁμάρτησαν φοβερά, ἀκολούθησε ἡ αἰχμαλωσία, τόσο τοῦ βορείου βασιλείου ἀπό τούς Νινευίτες, ὅσο καί τοῦ νοτίου βασιλείου ἀπό τούς Βαβυλωνίους· δηλαδή τό ἀποτέλεσμα ἦταν ἡ διάλυση τοῦ κράτους τους· εἶχαν πραγματικάσυρθεῖ αἰχμάλωτοι στην Νινευῆ καί στή Βαβυλώνα. (Ἡ ἱστορία τῆς περιόδου αὐτῆς ἀρχίζει καί γιά τά δύο βασίλεια ἀπό τή διάσπαση του ενιαίου βασιλείου το 930 π.Χ. καί τερματίζεται για το βασίλειο τοῦ Ἰσραήλ μέ τήν κατάλυσή του από τονΑσσύριο μονάρχη Σαργῶν Β΄ το 722 π.Χ. καί γιά τό βασίλειο του Ἰούδα μέ τήν κατάληψη καί καταστροφή τῆς Ἱερουσαλήμ ἀπό τόν Βαβυλώνιο ἡγεμόνα Ναβουχοδονόσορα Β΄ το 586 π.Χ. Ἔτσι, τό βόρειο βασίλειο επέζησε διακόσια περίπου χρόνια, ἐνῶ τό νότιο περίπου τριακόσια πενήντα χρόνια)

   Ακόμα, ὁ Θεός ἀνανεώνει αὐτήν τήν απαγόρευση καί στήν Καινή Διαθήκη, ὅτι δέν πρέπει να συνυπάρχουμε μέ τό κακό· δέν μποροῦμε, δέν πρέπει! Καί δέν πρέπει να συνυπάρχουμε –προσέξτε– άλλοτε τροπικά καί ἄλλοτε τοπικά. Υπάρχουν φορές πού και τοπικά δεν πρέπει να συνυπάρχουμε. Σ' έναν τόπο πού γίνεται ἕνας ἁμαρτωλός χορός, σε μία ντισκοτέκ, δέν μπορεῖς να συνυπάρχεις· δηλαδή δέν μπορεῖς νά πᾶς ἐσὺ ἐκεῖ. 

   Αναγκαστικά όμως συνυπάρχεις στην πόλη πού ζεῖς· ἀλλά ὁ τρόπος πού θά ζεῖς μέσα ἐκεῖ θά εἶναι τρόπος ἀπομονώσεως. Τοπικά μέν δέν θά ἀπομονωθείς, τροπικά ὅμως θά ἀπομονωθεῖς. 

   Ἀκοῦστε πῶς τό λέει αὐτό ἡ Καινή Διαθήκη. Λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στους Κορινθίους: «Μὴ γίνεσθε ἑτεροζυγοῦντες ἀπίστοις» (Β΄Κορ. 6, 14). Ἡ εἰκόνα εἶναι παρμένη ἀπό τά ζῶα πού ὀργώνουν. Δεν πρέπει στον ἴδιο ζυγό να βάλουμε δύο διαφορετικά ζώα, δηλαδή να βάλουμε ἕνα βόδι μέ ἕναν ὄνο. Αὐτά τά δύο εἶναι διαφορετικά ζῶα, καί δέν μποροῦν να συμβαδίζουν. Ο ζυγός πού θὰ μπεῖ ἐπάνω στον τράχηλό τους δέν θά ταιριάζει καλά, ὥστε νά κινοῦνται τα ζώα άνετα. Γι' αὐτό καί ὁ παλιός νόμος τό ἀπαγόρευσε αυτό. (Βλ. Λευιτ. 19, 19. Δευτ. 22, 10)

   Ἀλλά αὐτό ἦταν τυπικό· ουσιαστικά όμως σήμαινε πώς δέν πρέπει νά εἴμαστε ἑτεροζυγοῦντες μέ τούς ἀπίστους. Δηλαδή, ἀπό τήν πραγματικότητα τῶν ζώων πού ἐπρόκειτο νά ὀργώσουν, γίνεται ἡ μεταφορά στόν πνευματικό χώρο. Καί λέει τώρα ὁ ἀπόστολος Παῦλος ὅτι δέν πρέπει νά ἑτεροζυγοῦμε μέ τούς ἀπίστους, να μή μπαίνουμε μαζί τους κάτω ἀπό τόν ἴδιο ζυγό· να μή κάνουμε παρέα μέ τούς ἀπίστους, μέ τούς διεφθαρμένους.

   Λέει ἀκόμα στη συνέχεια: «διὸ ἐξέλθετε ἐκ μέσου αὐτῶν καὶ ἀφορίσθητε, λέγει Κύριος»· βγεῖτε ἀπό τόν χῶρο τους, ἀπό τήν περιοχή τους –τροπικά οπωσδήποτε– καί ξεχωριστεῖτε. Το λέει αυτό ὁ Θεός, καί τό σημειώνει ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Εἶναι ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη, ἀλλά τό ἀνανεώνει ή Καινή Διαθήκη. (Βλ. Ησ. 52,11. Ίεζ. 20,34-41. Ζαχ. 10,8. Αποκ. 18,4) Τί θά πεῖ «ἀφορίσθητε»; Θά πεῖ χωριστεῖτε καί ὁρίστε τά ὅριά σας· τά ὅρια τους καί τά ὅριά σας, ὁ δρόμος τους καί ὁ δρόμος σας. 

   Πάμε στο σχολείο –να μιλήσω πάνω στην καθημερινότητα. Μέσα στην τάξη είμαστε ὅλοι μαζί, καί οἱ εὐσεβεῖς καί οἱ ἀσεβεῖς. Θά ἀκούσουμε το μάθημά μας. Ὅταν αὐτό τελειώσει, θά πᾶμε στο σπίτι μας. Αλλά θά πᾶμε στο σπίτι μας χωρίς τήν παρέα εκείνων πού εἴχαμε μέσα στην τάξη, γιατί δέν μᾶς συμφέρει. Ἐάν ὅμως πηγαίνουμε και γυρίζουμε παρέα, ἐάν στο διάλειμμα κάνουμε παρέα μ' αὐτούς τούς συμμαθητές μας, τις συμμαθήτριές μας, ἀπό τούς ὁποίους ὁ Θεός μᾶς εἶπε νά ξεχωρίσουμε, τότε θα πέσουμε καί ἐμεῖς στίς ἁμαρτίες ἐκείνων. Καί τότε τί κάνουμε;... Τίποτα δέν κάνουμε! Δεν θα μπορέσουμε ποτέ μα ποτέ να διατηρήσουμε τήν ἀρετή μας καί τήν ἰδιότητά μας τή χριστιανική, ἐάν ἀφήσουμε τόν ἑαυτό μας να συνυπάρξει μέ τόν κόσμο, μέ τήν ἔννοια τήν ἠθική.

   Καί προσθέτει ὁ Κύριος: «καὶ ἀκαθάρτου μὴ άπτεσθε, κἀγὼ εἰσδέξομαι ὑμᾶς» (Β΄ Κορ. 6, 17). μήν ἀγγίζετε τίποτε τὸ ἀκάθαρτο, κι ἐγώ θά σᾶς δεχθῶ.

   Ποιό εἶναι τὸ ἀκάθαρτο; Σου λέει ἡ φίλη σου, ὁ φίλος σου, ὁ συμμαθητής σου, η συμμαθήτριά σου: Κοίταξε αυτό το περιοδικό!... Δές τις φωτογραφίες του μέσα!... Ὄχι μόνο μή τό δεῖτε, ἀλλά οὔτε καί νά τό πιάσετε! Πῶς νά σᾶς τό πῶ, Αὐτό τό «μὴ ἅπτεσθε» θά μοῦ ἐπιτρέψετε νά πῶ ὅτι ἰσχύει και κατά κυριολεξία! Οὔτε νά τό ἀγγίξετε! Ούτε νά τό δεῖτε!

   Ἄν ὅμως δεῖτε τις φωτογραφίες ενός βρώμικου περιοδικοῦ, ἀνήθικου –κυκλοφορούν φοβερά ἀνήθικα περιοδικά μέσα στα σχολεία– τί θα γίνει; Ακούστε: Θα γίνει εἰσπήδηση, δόλια εἰσβολή, τοῦ σατανᾶ στην ψυχή σας! Θα πηδήξει ἀπό τό περιοδικό μές στην ψυχή σας ὁ σατανᾶς. Πῶς; Ακούστε: Θα πάτε στο σπίτι σας, κι ἐκεῖνα πού εἴδατε θα στριφογυρίζουν στο μυαλό σας, θά σᾶς ζαλίσουν... ἕως ὅτου κάποια στιγμή θά σᾶς τρικλοποδήσει ὁ διάβολος καί θά σᾶς ἀνατρέψει.

   Ὅπως λοιπόν ἀντιλαμβάνεστε, παιδιά, δέν μποροῦμε νά δεχθοῦμε κάτι βρώμικο, οὔτε κἄν νά τό ἀγγίξουμε. Τό ἴδιο ισχύει καί γιά τά λόγια. Αρχίζει να λέει ἡ συμμαθήτρια, ὁ συμμαθητής, σας κάτι ρυπαρό, βρώμικο· νά τοῦ πεῖτε: Σε παρακαλῶ σταμάτα· δέν θέλω νά τ᾿ ἀκούσω. Μά γιατί; Δέν θέλω νά τό ἀκούσω! 

   Θά μοῦ ἐπιτρέψετε νά σᾶς πῶ ἕνα περιστατικό, ἔτσι, ἐνδεικτικά. Ὑπηρετοῦσα στρατιώτης, καί κάποιος συνάδελφός μου, ἐκεῖ στο γραφείο σημάτων πού ἤμαστε, ἤθελε νά μοῦ δώσει νά δῶ ἕνα φιλμάκι –στατικές βέβαια εἰκόνες ἦταν· ὄχι κινούμενες, ἁπλᾶ νά τό δῶ, πού εἶχε ὅμως ἀνήθικες εικόνες. Τοῦ λέω: Δεν θέλω νὰ δῶ. Ἐκεῖνος ἐπέμενε νά τό δῶ. Έκανε μάλιστα και μία προσπάθεια να επιβληθεῖ σ' ἐμένα, δηλαδή να μουτο βάλει στα μάτια. Τότε θύμωσα. Προσέξτε: θύμωσα! Εἶναι ὁ θυμός ὁ καλός, πού ἔβαλε ὁ Θεός μέσα μας, όπως λέει ὁ μέγας Βασίλειος, που πρέπει να θυμώνουμε κατά τῆς ἁμαρτίας. (Βλ. Περὶ ὀργῆς καὶ ἔχθρας, Λόγος ΙΖ΄, PG 32, 1336: «Ο θυμὸς ἔστω σοι κατὰ μόνον τοῦ ὄψεως. Τί γὰρ τὸν Φινέὶς ἐδικαίωσεν; οὐχ ἡ δικαία ὀργὴ κατὰ τῶν πορνευσάντων; ... Οὕτω γίνεται πολλάκις ὁ θυμὸς ἀγαθῶν πράξεων ὑπηρέτης» καί Κατὰ ὀργιζομένων, Ομιλία Γ΄, PG 31, 368: «Ηλίας δὲ ὁ ζηλωτής, πεντήκοντα καὶ τετρακοσίους ἄνδρας ἱερεῖς τῆς αἰσχύνης, καὶ τετρακοσίους ἄνδρας ἱερεῖς τῶν ἁλσῶν, ἐσθίοντας τράπεζαν Ἰεζάβελ, λελογισμένῳ θυμῷ καὶ σώφρονι εἰς ὄφελος παντὸς τοῦ Ἰσραὴλ ἐθανάτωσε». Πρβλ. «ὀργίζεσθε, καὶ μὴ ἁμαρτάνετε» (Ψαλμ. 4, 5). Καί τοῦ λέω: Θά σοῦ τό σπάσω! Θά σοῦ τό ποδοπατήσω!... Τό ἀπέσυρε και τελείωσε. Ἡσύχασα! Τέλειωσε, πάει· αὐτό ἦταν ὅλο.

   Παιδιά, προσέξτε· δέν πρέπει νά ἔχουμε καμμία ἐπαφή μέ τό κακό!... διότι, ἂν ἔχουμε, σᾶς ἐξήγησα τί μπορούμε να πάθουμε. 

   Βλέπει κανείς σήμερα, στήν ἐποχή μας, να συνυπάρχει διάχυτα το χριστιανικό φρόνημα μέ τό κοσμικό φρόνημα, μέ τήν κοσμική μας συμπεριφορά. Βλέπετε, πᾶμε στὴν Ἐκκλησία, ἀκοῦμε λόγο Θεοῦ, ἀλλά ταυτόχρονα δεχόμαστε καί τό κοσμικό φρόνημα και σκεφτόμαστε κοσμικά· δηλαδή ἔχουμε συνύπαρξη χριστιανικοῦ καί κοσμικοῦ φρονήματος.

   Ας ακούσουμε ἄλλη μία φορά από τόν ἀπόστολο Παῦλο πού μᾶς λέει: «Μὴ συσχηματίζεσθε τῷ αἰῶνι τούτῳ», μή γίνεστε ένα σχήμα με τούτον τον αιώνα, την ἐποχή μας, «αλλα μεταμορφοῦσθε τῇ ἀνακαινώσει του νοὸς ὑμῶν», ἀλλά νά  μεταμορφώνεστε μέ τόν ἀνακαινισμό τοῦ νοῦ σας, τῆς ψυχῆς σας, ώστε να διακρίνετε δηλαδή, «τί τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ τὸ εὐάρεστον καὶ τέλειον» (Ρωμ. 12, 2), ποιό είναι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

   Αὐτά, παιδιά, ὡς πρός τή συνύπαρξη. Το κατανοήσατε· δέν πρέπει να συνυπάρχουμε με το κακό! Τελείωσε!... Θὰ τοῦ δώσουμε δρόμο να φύγει. Θα πούμε: Στον δρόμο σου και στον δρόμο μου. Τελείωσε, πάει!

   Μάλιστα, αναφέρεται γιά τόν ὅσιο Λουκά τοῦτο το χαριτωμένο. Κάθε χρόνο, τη Μεγάλη Παρασκευή, εἶχε συνήθεια να πηγαίνει σ' ἕνα ψηλό βουνό ἐκεῖ, στη Βοιωτία, κρατώντας ἕναν σταυρό για να προσευχηθεῖ. Κάποια φορά λοιπόν συνάντησε μια οχιά στον δρόμο, στο μονοπάτι ἐκεῖ. Το μισό φίδι είχε σηκωθεῖ μέ τό κεφάλι ψηλά ἀπειλητικά, καί προκαλούσε φόβο, ἀναμφισβήτητα. Στάθηκε ὁ ἅγιος Λουκᾶς, κοίταξε το φίδι, τήν ὀχιά, –προσέξτε· φίδι ἦταν, ἁπλῶς ζῶο· δέν ἦταν ὁ διάβολος ἐκεῖ– καί τοῦ λέει: Ἄκουσε φίδι· κι ἐσύ εἶσαι πλάσμα τοῦ Θεοῦ, καί ἐγώ εἶμαι πλάσμα τοῦ Θεοῦ. Λοιπόν, στον δρόμο σου και στον δρόμο μου. Το φίδι κατέβασε το κεφάλι κάτω, σύρθηκε κι ἔφυγε, καί ἐκεῖνος πῆγε στή δουλειά του. 

   Θά λέτε λοιπόν αὐτό τό πολύ χαριτωμένο τοῦ ὁσίου Λουκᾶ τοῦ ἐν Βοιωτίᾳ· Στον δρόμο σου και στον δρόμο μου. Θά τό λέτε γιά τή συμμαθήτριά σας, τόν συμμαθητή σας, τόν ὁποιονδήποτε Στον δρόμο σου και στον δρόμο μου. Δεν θέλω νά ἔχω καμμία σχέση μαζί σου. Θά σοῦ λέω τήν καλημέρα μου ἐγκαρδίως, αλλά παρέα μαζί σου δέν μπορῶ νά κάνω, δέν γίνεται. Τὰ ἐνδιαφέροντά σου εἶναι ἄλλα, καί τά δικά μου ἐνδιαφέροντα είναι άλλα.

   Καί ἐρχόμαστε τώρα, παιδιά, στο δεύτερο στάδιο, στον διάλογο, τό δεύτερο βῆμα τοῦ διαβόλου. 

   Ὁ διάβολος ἔθεσε στην Εὔα, ὅπως σᾶς εἶπα, ἕνα δῆθεν ἐρώτημα, πού περιείχε τήν παγίδα, τό δόλωμα. Δηλαδή, ἀλήθεια, ἔτσι σᾶς εἶπε ὁ Θεός;... Τί ἔπρεπε να κάνει ἡ Εὔα ὅταν τῆς ἄνοιξε ὁ διάβολος διάλογο;

   Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος πάλι: «Δέον ... πάντη ἀποστραφῆναι», μέ κάθε τρόπο ἔπρεπε νά ἀποστραφεῖ ἡ Εὔα, νά γυρίσει τήν πλάτη της, «καὶ μηκέτι μήτε διαλεχθῆναι, μήτε ἀκοῦσαί τι τῶν παρ' αὐτοῦ λεγομένων», οὔτε κουβέντα ν' ανοίξει, οὔτε να καθήσει ν' ἀκούσει τίποτα, ἀλλά νά τοῦ γυρίσει τήν πλάτη· «ἀλλὰ τὴν ἐντολὴν ἐκκαλύψασα καὶ εἰποῦσα τὰ περὶ τοῦ Θεοῦ αὐτῆς ῥηθέντα, ἄλλην δέχεται παρ' αὐτοῦ συμβουλὴν ὀλεθρίαν καὶ θανάσιμον» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ομιλία IC', PG 53, 128). Αλλά τί ἔκανε; μέ τόν  διάλογο, κάθησε καί ἀποκάλυψε στον σατανᾶ τί τούς εἶχε πεῖ ὁ Θεός. Καί ἔτσι δέχεται ἄλλη συμβουλή ὄχι ἀπό τόν Θεό πιά, αλλά από τον διάβολο. Καί αὐτή ή συμβουλή ήταν ὀλέθρια καί θανάσιμη.

   Ας θυμηθοῦμε τόν Κύριο στήν ἔρημο, πού τόν ἐπισκέπτεται ὁ διάβολος ὕστερα ἀπό τίς σαράντα ἡμέρες νηστείας Του. Τί κάνει ἐκεῖ ὁ διάβολος; Αποπειρᾶται νά ἀνοίξει διάλογο, αντλώντας επιχειρήματα ἀπό τήν Αγία Γραφή, μέ τή φράση «γέγραπται», είναι γραμμένο στην Γραφή! Ο Κύριος τοῦ ἀπαντάει πολύ σύντομα: «Γέγραπται...». «Γέγραπται ὁ διάβολος, «γέγραπται» καί ὁ Κύριος. «Γέγραπται γάρ, λέει ὁ διάβολος, ὅτι ἐντελεῖται τοῖς ἀγγέλοις περὶ σοῦ, καὶ ἐπὶ χειρῶν ἀροῦσί σε», ὅτι θά δώσει εντολή στους αγγέλους Του για σένα, όταν πέσεις, να σε πιάσουν στα χέρια. Πράγματι, εἶναι γραμμένο.(Βλ. Ψαλμ. 90, 11) Αλλά ὁ διάβολος έκανε κακή, διαβολική ερμηνεία. Καί τί ἀπαντᾶ ὁ Κύριος; Ναί, ἀλλά πάλι εἶναι γραμμένο στην Αγία Γραφή, «οὐκ ἐκπειράσεις Κύριον τὸν Θεόν σου» (Βλ. Δευτ. 6, 16). Ὁ Κύριος δέν λέει παραπανήσιες κουβέντες καθόλου· τίποτα· μένει μόνο στόν χῶρο τῆς Ἁγίας Γραφῆς. 

   Στο τέλος θρασύτατα ὁ διάβολος Του προτείνει να τόν προσκυνήσει: Θά σοῦ δώσω ὅλες τίς βασιλεῖες τῆς γῆς καί ὅλα τ' ἀγαθά τους καί ὅλα τά πλούτη τους, ἐάν πέσεις καί μέ προσκυνήσεις. Κι ὁ Κύριος τοῦ ἀπαντᾶ: «ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανά»! Α, φύγε από δῶ... ἄντε, χάσου!... (Ματθ. 4, 1-11. Λουκά 4, 1-13) Το «ὕπαγε ὀπίσω μου» σημαίνει ἀφοῦ θά εἶσαι πίσω μου, δέν θά σε βλέπω. Θά τό ποῦμε λοιπόν στην νεοελληνική: Ἄντε, χάσου!... Να χαθεῖς ἀπό τά μάτια μου, νά μή σε βλέπω!

   Προσέξτε. Ὅταν λέμε τό ἄ, χάσου..., ἄ, φύγε από δῶ, τό λέμε ἤρεμα; ἥσυχα; ἤ μέ κάποιο νεῦρο ψυχῆς; Εἶναι αὐτό τό νεῦρο τῆς ψυχῆς, πού σᾶς εἶπα προηγουμένως· εἶναι ὁ κατά Θεόν θυμός. Ὅμως, δυστυχῶς, ἐπειδή ἔχουμε πιά διαφθαρεῖ, φθάνουμε στο σημεῖο τόν θυμό αὐτόν νά τόν χρησιμοποιοῦμε ἐναντίον τῶν ἀδελφῶν μας, ἐναντίον τῶν συνανθρώπων μας, κι όχι έναντίον τοῦ κακοῦ, ἐναντίον τοῦ διαβόλου καί ἐναντίον τῆς ἁμαρτίας. (Βλ. Μ. Βασιλείου, Περὶ ὀργῆς καὶ ἔχθρας, Λόγος ΙΖ΄, PG 32, 1336: «Ὁ θυμὸς ἔστω σοι κατὰ μόνου τοῦ ὄψεως. Καὶ ἡμεῖς ζηλώσαι σπουδάσωμεν, καὶ μὴ καθ᾿ ἡμῶν, ἀλλὰ κατὰ τοῦ διαβόλου τὸν θυμὸν ὁπλίζωμεν μόνον, εἴ γε τῆς τῶν οὐρανῶν βασιλείας ἐπιτυχεῖν βουλοίμεθα, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν.»)

   Ὁ διάβολος, ὅπως ξέρετε, ανοίγει διάλογο μέ τόν κάθε πιστό, μέ τόν κάθε ἄνθρωπο. Τί εἶναι αὐτός ὁ διάλογος; εἶναι οἱ διάφορες υποβολές πονηρῶν σκέψεων. Κάποτε δέν εἶναι πονηρές. Ὁ διάβολος ὅμως εἶναι πονηρός, καί γιά νά σέ φέρει στις πονηρές σκέψεις δέν σέ πάει κατευθεῖαν σ' αυτές. Αρχικά, σοῦ παρουσιάζει μερικά πού δέν εἶναι οὔτε πονηρά οὔτε ἀγαθά. Έσύ παίρνεις θάρρος, καί λές: νά, κοίταξε τώρα, αυτό εἶναι καλό· ἕνας λογισμός. Σιγά-σιγά, σέ παίρνει ἀπό τό χεράκι, καί βῆμα από 'δῶ καί βῆμα ἀπό ἐκεῖ, σέ φέρνει ὅπου θέλει. Καί ἄν εἶσαι ἔξυπνος ἄνθρωπος, τότε λές: Πώ-πώ, που μ' ἔφερε ὁ διάβολος...! 

   Γιά κάνετε λίγη ἐνδοσκόπηση, νά ἐξετάσετε τόν ἐαυτό σας, νά δεῖτε τί πονηριές χρησιμοποιεῖ ὁ διάβολος, γιά νά σᾶς φέρει σε μία εικόνα ἤ σκέψη πονηρή. Σᾶς πάει ἀπό 'δῶ, σᾶς πάει ἀπό ἐκεῖ, σιγά-σιγά, καί σᾶς φέρνει ἐκεῖ πού θέλει. Εἶναι φοβερό.

   Γι' αὐτό, μόλις αἰσθανθοῦμε ὅτι ἔχουμε μία ὑποβολή κάποιας σκέψεως, θα πρέπει νά τόν ἀποπέμψουμε τον διάβολο, να διώξουμε τη σκέψη αυτή, χωρίς διάλογο! Δέν θ' ἀνοίξουμε διάλογο!

   Ὁ ἅγιος Ἡσύχιος ὁ πρεσβύτερος λέει το εξης πολύ ὡραῖο: «Δεῖ τὸν ἀγωνιζόμενον ἔνδον, κατὰ στιγμὴν χρόνου, ἔχειν τὰ τέσσερα ταῦτα·  ταπείνωσιν, προσοχήν τε ἄκραν, ἀντίρρησιν, καὶ προσευχήν». Αὐτός πού ἀγωνίζεται εσωτερικά, τόν ἀγώνα τόν πνευματικό, πρέπει ανά πάσα στιγμή του χρόνου νά ἔχει αὐτά τά τέσσερα στοιχεῖα: πρῶτον ταπείνωση, δεύτερον ύπερβολική προσοχή, τρίτον αντίρρηση, καί τέταρτον προσευχή.

   Τί εἶναι ἡ ταπείνωση; Ἡ ταπείνωση εἶναι μεγάλο κεφάλαιο. Δεν γλιτώνεις, ἄν δέν ἔχεις ταπείνωση. 

   Σᾶς θυμίζω ἐκεῖνο το θαυμάσιο καί διδακτικότατο ὅραμα τοῦ μεγάλου Ἀντωνίου. Εἶδε κάποτε στή γῆ μας απλωμένες παγίδες, καί ἀναστέναξε καί εἶπε: Κύριε, ποιός μπορεῖ νά σωθεῖ; Ὅπου να πατήσεις, σε πιάνει το δόκανο τῆς ἁμαρτίας. Καί ἀπαντάει μία φωνή από τόν οὐρανό: Ὁ ταπεινόφρων!... ὁ ταπεινός ἄνθρωπος.

   Τί θά πεῖ ταπεινός ἐδῶ; Σου συνέβη κάτι; θά πᾶς στον πνευματικό, θά τό πεῖς στούς γονεῖς σου· δηλαδή θά ταπεινωθεῖς. Ἀκόμη, θά παραδεχθεῖς ὅτι κινδυνεύεις. Αν λές ἐγώ δεν κινδυνεύω... –τό ἀκούω από πολλούς νά τό λένε– ἐγώ δέν παθαίνω τίποτα... ἐγώ τίποτα δέν παθαίνω!... σοῦ ἀπαντῶ: «ὁ δοκῶν ἑστάναι βλεπέτω μὴ πέσῃ» (Α΄ Κορ. 10, 12), αὐτός πού νομίζει ὅτι στέκεται ὄρθιος ἄς προσέχει νά μήν πέσει. Λένε πολλές φορές: Εγώ μπορῶ νά πάω σ' ἕνα πάρτυ, καί σᾶς βεβαιώνω δέν παθαίνω τίποτα! Πόσες φορές τό ἀκούω αὐτό! Πάτερ μου, σᾶς βεβαιώνω, δέν παθαίνω τίποτα! Μπορῶ νά χορέψω, καί νά μήν πάθω τίποτα!...

   Αυτό τί εἶναι; ἔλλειψη ταπεινοφροσύνης. Εγώ θά σοῦ πῶ τί θά πάθεις. Καί ἄν δέν πάθεις τήν πρώτη φορά, θα πάθεις τή δεύτερη. Αν δέν πάθεις τή δεύτερη, οπωσδήποτε θα πάθεις τήν τρίτη. Θα πάθεις οπωσδήποτε μά ὁπωσδήποτε, ὅπως μέ βλέπεις καί σέ βλέπω. Τί θά πεῖ ταπείνωση; να παραδεχθεῖς αὐτό πού σου λέω. Δέν τό δοκίμασες· ἀλλά θά πεῖς: Ἀφοῦ μοῦ τό λέεἰ ὁ πνευματικός μου, ἀφοῦ τό λέει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, ἀφοῦ τό λέει τό Εὐαγγέλιο, ἀφοῦ τό λέει ἡ πεῖρα ἑνός ἀνθρώπου πού μπορεῖ νά μέ βοηθήσει, θά τό κάνω ἔτσι. Αυτό λέγεται ταπείνωση.

   Τό πρῶτο λοιπόν εἶναι ἡ ταπείνωση.

   Τό δεύτερο εἶναι ἡ προσοχή. Θα προσέχω, θά ἔχω το μυαλό μου· δέν θά κοιμᾶμαι, δέν θά μέ πιάσουνε, πού λένε, στόν ὕπνο. Το τρίτο εἶναι ἡ ἀντίρρηση· ἐκεῖνο τό «ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανά» (Ματθ. 4, 10. Μαρκ. 8, 33. Λουκά 4, 8). Καί τό τέταρτο εἶναι ἡ προσευχή· θά προσεύχομαι. 

   Καί συνεχίζει ὁ ἅγιος Ἡσύχιος: «ἀντίῤῥησιν δέ, ἵνα ὁπηνίκα οξέως γνῷ τὸν ἐλθόντα, εὐθὺς μετ᾿ ὀργῆς ἀντιλογηθείη τῷ πονηρῷ» (Φιλοκαλία, Πρὸς Θεόδουλον, τόμ. Α΄, κεφ. κ', ἐκδ. Παναγιώττου Αθ. Τζελάτη, ᾿Αθῆναι 1893, σ. 84). Ὁ ἀγωνιζόμενος πρέπει νά ἔχει ἀντίρρηση, ὥστε νά μπορεῖ ἀμέσως, μόλις ξαφνικά αντιληφθεῖ τόν ἐχθρό πού ἦλθε, ἀμέσως νά τοῦ ἀντιμιλήσει καί νά πεῖ: Φύγε από δῶ πέρα! 

   Σήμερα, παιδιά, ανοίγουμε διάλογο προς κάθε κατεύθυνση. Ἡ ἐποχή μας μάλιστα λέγεται ὁ αἰών τοῦ διαλόγου, ἡ ἐποχή του διαλόγου. Πρός κάθε κατεύθυνση ἀνοίγουμε διάλογο! Δυστυχῶς –καί δέν ξέρω μέ πόσα δάκρυα πρέπει νά τό ποῦμε αὐτό– καί αὐτή ἡ Ορθοδοξία μας –σήμερα ἔχουμε Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας– ἀνοίγει διάλογο μέ τόν  Οἰκουμενισμό! Ανοίγει διάλογο ἡ Ἐκκλησία μας καί μέ τούς αἱρετικούς, τοὺς ἑτερόδοξους! Ανοίγει διάλογο αὐτήν τή στιγμή μέ τον Μαρξισμό! Καί τό χειρότερο ἀπ' ὅλα, ἡ Ἐκκλησία μας διαλέγεται μέ τό κοσμικό πνεύμα, τήν κοσμικότηκα, το κοσμικό φρόνημα! Ανά πάσα στιγμή σκεπτόμαστε πῶς θά προσελκύσουμε ἀνθρώπους στήν Ἐκκλησία, κάνοντας υποχωρήσεις.

   Ἐδῶ, φέρ' εἰπεῖν, εἴσαστε αὐτά τά παιδιά πού εἴσαστε· δόξα τῷ Θεῷ! μακάρι νά ὑπῆρχαν καί σέ ἄλλες ἐνορίες ἔτσι. Δόξα τῷ Θεῷ! Πῶς θά προσελκύσουμε τα παιδιά; Ἐάν βάλουμε και μουσική ποπ μέσα στην ἐκκλησία... ἐάν κάνουμε κι ἐκείνη τήν ἄλφα καί τήν βῆτα παραχώρηση... ἐάν, ὡς ἐνορία, στό ἐνοριακό μας κέντρο, τό πνευματικό μας κέντρο, βάλουμε καί κάποιον χορό....

   Δηλαδή, ξέρετε τί κάνουμε στην πραγματικότητα; ἀνοίγουμε ἕναν διάλογο μέ τό κοσμικό πνεῦμα. Καί, διαλεγόμενοι μέ τό κοσμικό αυτό πνεῦμα, τελικά γινόμαστε ἁλάτι ανάλατο!... Δέν εἴμαστε οὔτε Χριστιανοί οὔτε καί κοσμικοί. Ὅμως τό ἀνάλατο αλάτι, κατά τόν λόγο τοῦ Κυρίου, πετιέται στον δρόμο και καταπατιέται ἀπό τούς ἀνθρώπους! (Ματθ. 5, 13. Λουκά 14, 34. Βλ. Ρωμ. 12, 2. Β' Κορ. 6, 14. Πρβλ. Αποκ. 3, 16)

   Γι' αὐτόν τόν λόγο, παιδιά, εμφανιζόμενοι ἔτσι στούς ἀνθρώπους, μ' αυτόν τον τρόπο, ἀφοῦ γινόμαστε ἕνα μέ τόν κόσμο και γινόμαστε πραγματικά κόσμος, τότε οἱ ἄνθρωποι δέν μᾶς προσέχουν, δέν μᾶς ὑπολογίζουν, καί λένε: Νά, αὐτοί εἶναι οἱ Χριστιανοί!...

   Καί τό χειρότερο ξέρετε ποιό εἶναι; Ὁ διάβολος, ποὺ μᾶς ρίχνει σ' αὐτούς τούς θανάσιμους διαλόγους, ὁ ἴδιος έρχεται μετά νά μᾶς κοροϊδέψει γιατί εἶναι πονηρός, εἶναι μοχθηρός, εἶναι κακός, εἶναι φθονερός. θέλει νά μᾶς πλήξει. Ὁ ἴδιος μετά μᾶς κοροϊδεύει! (Υπάρχει μια συμβολική ἱστορία, κατά τήν ὁποία ὁ διάβολος σέ ἐνθαρρύνει γιά νά ἁμαρτήσεις, καλύπτοντάς σε μέ ἕνα πάπλωμα, καί σέ ἐκθέτει, σέ ξεμπροστιάζει, ὅταν ἁμαρτήσεις, χτυπώντας μία κουδούνα, νά τό μάθει ὁ κόσμος καί νά σε διαπομπεύσει!)

   Δεν νομίζετε λοιπόν ὅτι πρέπει να προσέξουμε αὐτά τά δύο πού εἴπαμε, τή συνύπαρξη καί τόν διάλογο;

   Αλλά γιά τά ἄλλα δύο, τήν διείσδυση καί τήν ἀνατροπή, θα μιλήσουμε, πρῶτα ὁ Θεός, τήν ἐρχόμενη Κυριακή.

Κυριακή, 11 Μαρτίου 1984

45η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ὁ θανάσιμος διάλογος (Β΄).

†.Όπως θα θυμόσαστε, παιδιά, την περασμένη φορά εἴχαμε μείνει στον διάλογο πού εἶχε ξεκινήσει ὁ διάβολος, ὁ ὄφις, μέ τήν Εὔα. Καί εἴδαμε ὅτι ὁ διάβολος δέν εἶχε γνώση τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ, Αγνοοῦσε; Ναί. Παρατήρησε κάποιες κινήσεις· εἶδε τους πρωτοπλάστους να κοιτάζουν μέ ἰδιαίτερη προσοχή τό δένδρο τῆς γνώσεως, ἀλλά νά μήν τρῶνε τόν καρπό του, καί ἀναρωτήθηκε: Ἄραγε γιατί; Τί να συμβαίνει ἐδῶ; Κι ὅπως λέγαμε, κατά τή φράση τοῦ λαοῦ,ἔριξε στα ρηχά, για να πιάσει στα βαθιά. Σάν πονηρός πού εἶναι, κακοποιός πραγματικά, προσπάθησε να βρεῖ μέ κάθε τρόπο ποιό εἶναι τό μυστικό στήν ὅλη αὐτή ἱστορία, τί μπορεῖ νά τούς εἶπε ὁ Θεός γύρω ἀπό τό θέμα αὐτό.

   Καί εἴχαμε μείνει στο σημεῖο ὅτι ὁ διάβολος δέν εἶναι παντογνώστης. Κι ἀφοῦ δέν εἶναι παντογνώστης, δέν τά ξέρει ὅλα· ἄρα δέν γνωρίζει καί πολλά πράγματα ἀπό τή ζωή μας ἤ ἀπό τή σκέψη μας.  (Βλ. Μάθημα 43ο, υποσ. 22, σ. 176)

   Ὁ διάβολος ἐπίσης ὅταν εἶναι στόν οὐρανό, δέν εἶναι στή γῆ. Βεβαίως ὁ διάβολος δέν βρίσκεται στον ἁγιοπνευματικό ουρανό. (Βλ. Ἡσ. 14, 12-15. Αποκ. 12, 7-9. Α΄ Πέτρ. 5, 8-9) Αλλά, γενικά, ὅταν εἶναι κάπου, σ' ἕνα ἄλφα σημεῖο, δέν εἶναι καί σ' ἕνα βήτα σημεῖο ταυτοχρόνως. Τό ἴδιο καί οἱ ἄγγελοι, γιατί εἶναι ἀπό τήν ἴδια νοερά φύση· ὁ ἄγγελος ὅταν εἶναι στον οὐρανό, δέν εἶναι καί στή γῆ· καί ὅταν εἶναι στή γῆ, δέν εἶναι ταυτοχρόνως στόν οὐρανό. Ἔτσι, δέν εἶναι πανταχού παρόντες, οὔτε οἱ ἄγγελοι οὔτε οἱ δαίμονες. 

   Κι ἀκόμη, δέν μποροῦν νά γνωρίζουν τό ἐγώ του ἀνθρώπου· δέν μποροῦν νά γνωρίζουν δηλαδή τί μπορεῖ νά σκεφθεῖ ὁ ἄνθρωπος. Διαφανές τό ἐγώ τοῦ ἀνθρώπου εἶναι μόνο στόν Θεό. Στόν Θεό τά πάντα, πασα ἡ κτίση, ἀγγέλων καί ἀνθρώπων, εἶναι γυμνή, ὅπως λέει ἡ Ἁγία Γραφή, καί «τετραχηλισμένη» (Ἑβρ. 4, 13) δηλαδή τίποτα δέν εἶναι κρυφό. Αλλά, από τά μάτια τῶν ἀγγέλων καί τῶν δαιμόνων, πολλά πράγματα εἶναι κρυμμένα

   Τα μυστήρια τοῦ Θεοῦ δέν τά γνωρίζουν οἱ ἄγγελοι· οὔτε καί οἱ δαίμονες. Πολύ παραπάνω δέν τά γνωρίζουν οἱ δαίμονες! Αλλά καί τό μυστήριο ἑνός ανθρώπου δέν τό γνωρίζουν οὔτε οἱ ἄγγελοι οὔτε οἱ δαίμονες, ἐάν δέν τούς ἀποκαλυφθεῖ, ἤ ἄν ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος, ἀπό κάποιες κινήσεις του, δέν δώσει τό μέτρο μιᾶς πληροφορίας.

   Εἶναι δηλαδή ὅ,τι συμβαίνει καί μέ ἐμᾶς. Ὅταν δοῦμε ἕναν ἄνθρωπο πῶς κινεῖται, ἂν κινεῖται ὕποπτα, ὑποψιαζόμαστε καί λέμε ὅτι αὐτός μᾶλλον κάνει αὐτό καί αυτό. Ὅπως λέμε γιά κάποιον ὅτι μᾶλλον εἶναι κλέφτης. Από που το βγάζουμε αυτό; Από τις κινήσεις του. Έτσι λοιπόν καί ὁ διάβολος από τις κινήσεις μας γνωρίζει. Σημειώστε ὅμως ὅτι μπορεῖ νά ξέρει πολύ περισσότερα από μας, γιατί, σάν πνεῦμα πού εἶναι, μπορεῖ νά βλέπει καί τό πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου. Δέν μπαίνει μέσα, ἀλλά μπορεῖ νά γνωρίζει περισσότερα ἀπ' ὅσα ἐμεῖς μποροῦμε νά γνωρίζουμε γιά κάποιον ἄλλον ἄνθρωπο. 

   Ωστόσο, ὅπως σᾶς ἔλεγα, δέν πρέπει νά ἀνακοινώνουμε ἕνα σχέδιό μας, μιά ἐπιτυχία μας, γιατί ἀφήνουμε περιθώρια φθόνου στον σατανᾶ, κι αυτό μπορεῖ πραγματικά νά μᾶς βλάψει πολύ. 

   Ἄς δοῦμε τώρα τί ἀπάντησε ἡ Εὔα, ὅταν ὁ διάβολος τήν ρώτησε «τί ὅτι εἶπεν ὁ Θεὸς οὐ μὴ φάγητε ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ παραδείσου;»· τί εἶναι αὐτό πού εἶπε ὁ Θεός, ἀλήθεια, νά μή δοκιμάσετε τούς καρπούς ἀπό κάθε δένδρο του Παραδείσου; Ἡ Εὔα ἀπάντησε: «ἀπὸ καρποῦ τοῦ ξύλου τοῦ παραδείσου φαγούμεθα, ἀπὸ δὲ τοῦ καρποῦ τοῦ ξύλου, ὅ ἐστιν ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου, εἶπεν ὁ Θεός, οὐ φάγεσθε ἀπ' αὐτοῦ, οὐ δὲ μὴ ἅψησθε αὐτοῦ, ἵνα μὴ ἀποθάνητε». (Γέν. 3, 2-3) Ὄχι, αὐτό δέν εἶναι ἀληθές. Ὁ Θεός μᾶς εἶπε πώς μποροῦμε νά δοκιμάσουμε ὅ,τι θέλουμε, ἐκτός ἀπό τόν καρπό αὐτοῦ τοῦ δένδρου. Καί μᾶς εἶπε ὄχι μόνο νά μή φᾶμε, αλλά οὔτε νά ἀγγίξουμε τόν καρπό, νά μήν τόν πιάσουμε καθόλου, γιά νά μήν πεθάνουμε. 

   Ἔτσι, καλά μου παιδιά, ὁ διάβολος ἔμαθε τό μυστικό... Τό ἔμαθε! Βλέπετε η Εὔα, με πόση ευκολία τά εἶπε ὅλα; Ὄχι, δέν μᾶς εἶπε αὐτό μᾶς εἶπε ἐκεῖνο!... Όπως παγιδεύουμε κάποτε τα μικρά παιδάκια. Τούς κάνουμε κάποιες παραπλανητικές ερωτήσεις, παγιδεύοντάς τα, χωρίς αυτά να ὑποψιασθοῦν ὅτι τά ρωτάμε μέ περιέργεια, γιατί ἐμεῖς θέλουμε να μάθουμε ἕνα μυστικό τοῦ σπιτιοῦ τους. Ἔτσι λοιπόν καί ἡ Εὔα, μέ κάποια ἀφέλεια, είπε: Μποροῦμε νά δοκιμάσουμε ἀπό ὅλους τούς καρπούς, εκτός από τον καρπό αὐτοῦ τοῦ δένδρου. Καί μᾶς εἶπε ὁ Θεός οὔτε να φάμε ούτε να ἀγγίξουμε, γιατί θα πεθάνουμε.

   Μ' αὐτόν τόν τρόπο, ἔμαθε ὁ διάβολος τήν ἐντολή τῆς ἀπαγορεύσεως ἀκριβέστερα. Έβλεπε νά μή τρῶνε καί ἀναρωτιόταν. Τώρα όμως τό ἔμαθε ὁ διάβολος. Καί τό σημαντικότερο ἀπ' ὅλα –προσέξτε– ἦταν πώς ἔμαθε τήν ἐπίπτωση τῆς παραβάσεως τῆς ἐντολῆς, τόν θάνατο, ὅτι δηλαδή θα πέθαιναν. 

   Σημειώστε ὅτι ὁ διάβολος δέν εἶχε δεῖ ποτέ του θάνατο λογικῶν ὄντων. Ὁ θάνατος ἦταν ἕνα καινούργιο φαινόμενο· δέν ὑπῆρχε. Οἱ ἄγγελοι καί οἱ δαίμονες, ὡς πνεύματα, εἶναι ἀθάνατοι· ἀλλά κατά χάριν ἀθάνατοι, ὄχι κατά φύσιν· δηλαδή ὁ Θεός θέλει νά μένουν στήν ἀθανασία. (Βλ. Μάθημα 42ο, υποσημ. 25. Πρβλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 13ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κοιμνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2017, υποσημ. 36, σελ. 37) Οπότε δέν σημειώθηκε ποτέ ἀνάμεσά τους θάνατος, καί συνεπῶς τό φαινόμενο τοῦ θανάτου δέν ἦταν γνωστό στον διάβολο. 

   Ἔτσι ὁ διάβολος τώρα γνωρίζει περίπου τί σημαίνει θάνατος. Σημαίνει τόν χωρισμό τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τόν Θεό, καί στή συνέχεια τον χωρισμό της ψυχής από τό σῶμα. Τό ἔμαθε λοιπόν αυτό. Καί ἀφοῦ τό ἔμαθε, γεμάτος από φθόνο, θέλησε να προσβάλει τό ἔργο του Θεοῦ, τό κάλλιστο καί ὡραιότατο, τόν ἄνθρωπο, έπειδή ὁ ἴδιος ξέπεσε.

   Φανταστείτε τήν ψυχολογία του!... Σκεφτεῖτε, ἀπό μια ολόκληρη τάξη μαθητών, νά ἀπορριφθεῖ μόνο μία μαθήτρια... Μόνο μία μαθήτρια να μείνει! Πῶς θά αἰσθάνεται; Θά αἰσθάνεται πολύ άσχημα. Θά ἤθελε να παρασύρει στην πτώση της καί κάποια άλλη, γιά νά μήν εἶναι μόνη της. Αυτό θέλει να κάνει κι ὁ διάβολος. Γιατί μόνο ἐγώ να πέσω; Να πέσει κι ἄλλος μαζί μου! (Η περίπτωση θυμίζει τον Αισώπειο μύθο τῆς ἀλεποῦς μέ τήν κομμένη ουρά.)

   Φοβερό πράγμα, παιδιά, ο φθόνος! Υπάρχουν ἄνθρωποι που κάποτε ἀρρωσταίνουν στήν ἁμαρτία, καί προσπαθοῦν να κολλήσουν τήν ἀρρώστια πού ἔχουν καί σέ ἄλλους ἀνθρώπους, ἐπειδή οἱ ἴδιοι κόλλησαν!... Καί παρασύρουν τούς ἄλλους στήν ἁμαρτία, γιά νά τούς κολλήσουν τήν ἴδια ἀρρώστια! Εἶναι πραγματικά δαιμονικό αὐτό πού κάνουν. 

   Αὐτό λοιπόν ἔκανε καί ὁ διάβολος· θέλει τώρα να θανατώσει τους πρωτοπλάστους. Α, λέει, ἐδῶ δέν παμε καλά. Θα τούς φονεύσω!... Πῶς θά τούς φονεύσει; Βεβαίως δέν θά τούς σκοτώσει ὁ ἴδιος, ἀλλά θά τούς παρασύρει στην παράβαση· καί ὅπως προειδοποίησε ὁ Θεός, θά πεθάνουν. Ἔτσι, θά γίνει μόνο του τό πράγμα, χωρίς παρακάτω νά ἐπέμβει ὁ διάβολος. 

   Παρατηρεῖτε κάτι; Ὁ διάβολος δέν ἤξερε τόν θάνατο, οὔτε εἶδε ποτέ να πεθαίνουν ἄνθρωποι. Πῶς θά μπορούσε να βεβαιωθεῖ ὁ διάβολος γι᾿ αὐτό πού εἶπε ἡ Εὔα; Απλῶς τό πίστεψε. 

   Ὥστε πιστεύει καί ὁ διάβολος;... Βεβαίως, παιδιά. Λέει η Αγία Γραφή: Τι μου προβάλλεις ότι πιστεύεις στον Θεό, όταν δεν τηρεῖς τίς ἐντολές Του; «καὶ τὰ δαιμόνια πιστεύουσι καὶ φρίσσουσι» (Ιακ. 2, 19)· πιστεύουν και φρίττουν· και μάλιστα πιστεύουν πιό πολύ από σένα τόν ἄνθρωπο, πού λές ὅτι εἶσαι πιστός. Πίστεψε, παιδιά, ὁ διάβολος! Είπε: Πράγματι, αὐτό πού εἶπε ὁ Θεός εἶναι ἀληθινό· θά πεθάνουν. 

   Ξέρει ὁ διάβολος ὅτι θά γίνει ἡ Β΄ τοῦ Χριστοῦ Παρουσία; Βεβαίως ξέρει. Ξέρει ὅτι ὑπάρχει ἡ Κόλαση; Σημειώστε δέ ὅτι ὁ διάβολος δέν εἶναι στήν Κόλαση· ἀκόμα δέν πῆγε ἐκεῖ. Τό πιστεύει ὅτι θά πάει στην Κόλαση; Βεβαίως τό πιστεύει. Από ποῦ τό ξέρουμε; 

   Θυμόσαστε ἐκεῖνον τόν δαιμονισμένο τῶν Γεργεσηνῶν, διά στόματος τοῦ ὁποίου εἶπαν οἱ δαίμονες στον Χριστό «ἦλθες ὧδε πρὸ καιροῦ βασανίσαι ἡμᾶς»; (Ματθ. 8, 29) Τί σημαίνει το «προ καιροῦ βασανίσαι ἡμᾶς»; Νὰ μᾶς στείλεις στην Κόλαση πρίν ἀπό τήν ὥρα μας. Ἄ, ὥστε λοιπόν περιμένουν την ώρα τους! Καί τί ἄλλο ἀκόμα εἶπαν; Σέ παρακαλοῦμε, διάταξε νά πᾶμε σε ἐκείνους τούς χοίρους, καί νά μή πᾶμε στην Κόλαση. Καί ὁ Κύριος είπε: Πηγαίνετε. Καί δαιμονίστηκαν οἱ χοῖροι· γιά νά μήν ἰσχυριστεί κανείς ὅτι εἶναι ἁπλῶς λόγια τοῦ δαιμονισμένου. Γι' αὐτό δαιμονίζονται οἱ χοῖροι· γιά νά φανεῖ ὅτι τό πράγμα εἶναι ἀντικειμενικά ἀληθινό, καί δέν εἶναι ὑποκειμενικό φαινόμενο τοῦ δαιμονισμένου, που λέει λόγια παράξενα καί περίεργα. Εἶναι ἕνα πολύ στερεό επιχείρημα αυτό. 

   Ὥστε πιστεύουν οἱ δαίμονες ὅτι θά ἔρθει ἡ ὥρα πού θά τιμωρηθοῦν καί ὅτι θά πάνε στην Κόλαση! Τό πιστεύουν! Ναί. Αλλά ξέρετε τί κάνουν; βάζουν τους ἀνθρώπους νά μήν πιστεύουν στην Κόλαση! Καί λένε: Ποιός τά εἶδε καί ποιός τα ξέρει αυτά.. Τί Κόλαση καί τί Παράδεισος... Κολοκύθια, ψέματα... Ψέματα!... Γιατί τό λέει αὐτό ὁ διάβολος; Ακριβῶς γιά νά παρασύρει τούς ἀνθρώπους μακριά ἀπό τίς ἐντολές τοῦ Θεου.

   Βλέπετε λοιπόν ὅτι ὁ διάβολος πιστεύει; Καί βλέπετε ὅτι πιστεύει και στα λόγια ενός ἀνθρώπου, τῆς Εὔας, ὅτι πραγματικά θά εἶσαχθεῖ στή ζωή τους ὁ θάνατος; Ἔχοντας λοιπόν τή γνώση αυτή, βάζει μπροστά το σχέδιο γιά νά θανατώσει τους πρωτοπλάστους. 

   Ἀλλά ἄς δοῦμε λιγάκι καί τήν στάση τῆς Εὔας. 

   Βλέπουμε μία ἀφέλεια στην Εὔα. Ξέρετε τί θά πεῖ ἀφέλεια. Νά τό πῶ ἔτσι λιγάκι απλοελληνικά, βλέπουμε μια απερισκεψία, μια χαζομάρα! Γιατί; Διότι, απλούστατα, στάθηκε ἀπρόσεκτη, επιπόλαιη, καί ἄφησε τούς θησαυρούς πού τῆς εἶχε ἐμπιστευθεῖ ὁ Θεός ἀνοιχτούς στον διάβολο. 

   Μήπως ἦταν ἀνύποπτη, γιά τήν ἀφέλειά της αυτή; Μήπως δέν εἶχε ειδοποιηθεῖ; Εἰδοποιήθηκε. Πῶς εἰδοποιήθηκε; Τούς εἶχε πεῖ ὁ Θεός «ἐργάζεσθε καὶ φυλάσσειν τὸν παράδεισον»· νά ἐργάζονται καί νά φυλάγουν τόν Παράδεισο. Θα μπορούσαν να ρωτήσουν: Από τί νά τόν φυλᾶμε; Μην κοιτάτε πού ἡ Ἁγία Γραφή εἶναι λιτή στη διήγησή της καί περιεκτική. Ο Θεός πρέπει νά ἔκανε σαφή τήν ἐντολή Θα· φυλάγεις τόν Παράδεισο, νά μήν τόν χάσεις, ὦ Ἀδάμ, ὦ Εὔα!... Ετσι, πῆραν τήν ἐντολή ὅτι ὑπῆρχε κίνδυνος να χάσουν τόν Παράδεισο.

   Ὅταν λοιπόν, Εὔα, βλέπεις νά ἔρχεται ἕνα φίδι, νά σοῦ ἀνοίγει διάλογο –δέν ξέρεις ακόμα ὅτι ὑπάρχει ὁ διάβολος– δέν σε παραξενεύει, πρῶτα–πρῶτα, ὅτι μπορεῖ ἕνα ζώο να μιλάει; Δέν σε παραξενεύει αυτό;... Καί ἀκόμη, ὅταν σοῦ θέτει ερωτήματα τέτοια, γιατί έσύ δέν εἶσαι προσεκτική; Πάντως, συλλαμβάνεται ή Εὔα νά εἶναι ἀφελής καί ἀπρόσεκτη.

   Πάνω σ' αυτό ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει: «Ἀλλὰ διὰ τὴν πολλὴν ἀπροσεξίαν οὐ μόνον οὐκ ἀπεστράφη, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐντολὴν ἅπασαν αὐτῷ ἐκκαλύπτει, καὶ τοὺς μαργαρίτας τῷ χοίρῳ προτίθησι» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ομιλία IG', PG 53, 127. Βλ. Ματθ. 7, 6). Αλλά ἐξαιτίας τῆς ἀπροσεξίας της ὄχι μόνο δέν τοῦ γύρισε την πλάτη καί νά φύγει –αὐτό, τό νά τοῦ γυρίσει την πλάτη, θά τό δοῦμε λίγο πιο κάτω πόσο σπουδαῖο είναι– αλλά και κάτι ἀκόμα· τοῦ ἀποκαλύπτει ολόκληρη τήν ἐντολή του Θεοῦ, βάζοντας τους μαργαρίτες μπροστά στα πόδια τοῦ χοίρου! Τοῦ ἀποκαλύπτει το μυστήριο τῆς ἐντολῆς! 

   Ήταν πραγματικά ένα μυστήριο. Διότι πῶς μποροῦσαν νά ξέρουν τί σημαίνει θάνατος; Πῶς μποροῦσαν να ξέρουν τί σημαίνει ότι, τρώγοντας αὐτόν τόν καρπό, θα μποροῦσαν νά ὑποστοῦν ἐκεῖνο κι ἐκεῖνο;Τί μπορούσαν να ξέρουν; Ένα μυστήριο ήταν αυτό γιά τούς πρωτοπλάστους· γιά νά μή πῶ ὅτι εἶναι ἕνα μυστήριο καί γιά μᾶς· καί παραμένει μυστήριο. 

   Εξηγήστε μου, παρακαλώ, τί εἶναι ὁ θάνατος και πῶς εἰσήχθη καί γιατί εισήχθη στη ζωή μας, μή έχοντες ὑπ' ὄψιν τήν Αγία Γραφή. Δέν θά μπορούσαμε να έρμηνεύσουμε τίποτα, χωρίς τό φῶς τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Είναι ένα παράξενο φαινόμενο ὁ θάνατος· είναι ο μεγαλύτερος παραλογισμός μέσα στη δημιουργία.

   Θέλετε να σας δείξω ἀμέσως τόν παραλογισμό αὐτόν; Ἐκεῖ πού μεγαλώνεις, μαθαίνεις γράμματα, γινεσαι σοφός, φθάνεις σε μια ωριμότητα, ἐκεῖ πεθαίνεις! Καί ἀναρωτιέται κανείς; Γιατί; Τώρα πού ἔγινα σοφός, τώρα να πεθάνω;... Τώρα πού ἔγινα σπουδαίος, τώρα να πεθάνω;... Γιατί να πεθάνω; Τότε γιατί ἔπρεπε να ωριμάσω; γιά να πεθάνω....

   Καί ὕστερα βλέπει κανείς ὅτι μένουν ανεκπλήρωτοι οἱ πόθοι τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως δημιουργήθηκε γιά νά ἐκπληρώσει τους πόθους του· καί οἱ πόθοι του είναι πολύ βαθεῖς καί σπουδαῖοι. Αλλά δέν τούς ἐκπληρώνει, δεν προλαβαίνει. Ας τό ποῦμε ἔτσι· δέν προλαβαίνει! Τί δείχνει αυτό; Δείχνει ὅτι ὁ ἄνθρωπος, τελικά, δέν ἔγινε γιά νά πεθαίνει. Τό ὅτι πεθαίνει εἶναι ἕνας παραλογισμός. Γιά νά μή πῶ βέβαια ὅτι ὁ θάνατος ἐπισκέπτεται καί τήν νεανική ηλικία και την παιδική ηλικία, καί μπορεῖ καί ἕνα παιδί να πεθάνει καί ἕνας ἔφηβος να πεθάνει καί ἕνας νέος ἄνθρωπος να πεθάνει. Αυτό βέβαια είναι πάρα πολύ σημαντικό.

   Οπότε βλέπουμε ἐδῶ ὅτι ἡ Εὔα, ἀπρόσεκτη, ἀποκαλύπτει τήν ἐντολή, δεν κρύβει το μυστήριο, κι ἀκόμη πετάει, ὅπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, τά μαργαριτάρια τῆς πίστεώς της, τόν θησαυρό αὐτόν πού τούς ἐμπιστεύθηκε ὁ Θεός, τόν πετάει στα πόδια του χοίρου, τοῦ γουρουνιού. 

   Ξέρετε, σέ ἀνάλογη περίπτωση, ὁ Χριστός εἶχε πεῖ: «Μὴ δῶτε τὸ ἅγιον τοῖς κυσὶ μηδὲ βάλητε τοὺς μαργαρίτας ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν χοίρων, μήποτε καταπατήσωσιν αὐτοὺς ἐν τοῖς ποσὶν αὐτῶν καὶ στραφέντες ῥήξωσιν ὑμᾶς» (Βλ. Ματθ. 7, 6). Μή δίνετε τό ἅγιο στα σκυλιά καί μή ρίχνετε τά μαργαριτάρια σας μπροστά στους χοίρους. Ποιοί εἶναι οἱ χοῖροι; Παιδιά, εἶναι οἱ ἄπιστοι ἄνθρωποι. (Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν Γένεσιν, Ομιλία ΙϚ΄, PG 53,128: «Οὐδὲ γὰρ ἐκεῖ περὶ χοίρου αἰσθητοῦ ὁ Χριστὸς λέγει, αλλὰ τοὺς χοιρώδεις τῶν ἀνθρώπων αινιττόμενος, καὶ ὁμοίως τοῖς ἀλόγοις ἐγκυλινδουμένους τῷ τῆς ἁμαρτίας βορβόρῳ.») Γιατί ὄχι μόνο θα καταπατήσουν μέ τα πόδια τους τά μαργαριτάρια πού τούς ρίξατε (ὁ χοῖρος δέν τρώει μαργαριτάρια τρώει βαλανίδια· δέν καταλαβαίνει ἀπό μαργαριτάρια), αλλά μετά θα στραφοῦν καί θά σᾶς ρίξουν χάμω καί θά σᾶς καταπατήσουν κι ἐσᾶς.

   Ὄφειλε λοιπόν ή Εὔα νά εἶναι προσεκτική· ἦταν ειδοποιημένη. Αὐτό ὅμως τό ἔκανε μιά άλλη Εὔα, ἡ νέα  Εὔα, ή καινούργια. Και ξέρετε ποιά είναι αυτή; Η Θεοτόκος!

   Ἡ Θεοτόκος, παιδιά, ἔλαβε και αυτή ἕνα μήνυμα, ἕνα σπουδαῖο μήνυμα, ὅτι θά φέρει στον κόσμο τόν Θεό πού θά γίνει ἄνθρωπος! Αληθινά καινούργιο μήνυμα, πρωτάκουστο και πρωτοφανές! Ὁ Σολομῶν είχε πεῖ πώς «οὐδὲν καινὸν ὑπὸ τὸν ἥλιον» (Έκκλησ. 1, 9), δέν ὑπάρχει τίποτα καινούργιο κάτω ἀπό τόν ἥλιο· δηλαδή τίποτε δέν γίνεται για πρώτη φορά επάνω στή γῆ. Ἀλλά ένα μόνο πράγμα υπάρχει καινούργιο κάτω ἀπό τόν ἥλιο, ὅπως λένε οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας· ἡ ἐνανθρώπηση τοῦ Θεοῦ! («Καὶ Θεὸς ὢν τέλειος, ἄνθρωπος τέλειος γίνεται, καὶ ἐπιτελεῖται τὸ πάντων καινῶν καινότατον, τὸ μόνον καινὸν ὑπὸ τὸν ἥλιον, δι᾿ οὗ ἡ ἄπειρος τοῦ Θεοῦ ἐμφανίζεται δύναμις. Τι γὰρ μεῖζον τοῦ γενέσθαι τὸν Θεὸν ἄνθρωπον;» (Αγ. Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, Κεφ. ΜΕ΄, Περὶ τῆς θείας οἰκονομίας, PG 94, 984BC)

   Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει ὅτι εἶναι τό «σεσιγημένον μυστήριον χρόνοις αιωνίοις» (Ρωμ. 14, 24. Β΄ Πέτρ. 2, 4. Ἰούδα 6· 15). Είναι το μυστήριο πού ἦταν σέ σιωπή, ἄγνωστο, ἀκατανόητο, καί στην Ιστορία τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά καί τῶν ἀγγέλων. Καί οἱ ἄγγελοι τό ἀγνοοῦσαν αὐτό. Οἱ ἄγγελοι δέν γνώριζαν ὅτι ὁ Θεός είναι Τριαδικός. Για πρώτη φορά τό ἔμαθαν στο πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καί θά κριθοῦν. Ὁ ἀγγελικός κόσμος θα κριθεῖ μέ βάση τήν πίστη στόν Ἰησοῦ Χριστό. Δέν θα κριθοῦν μόνο οἱ ἄνθρωποι· θα κριθοῦν καί οἱ ἄγγελοι. Μήν τό ξεχνᾶτε αυτό.  (Βλ. Α΄ Κορ. 6, 3)

   Συνεπῶς, ἐδῶ βλέπουμε ὅτι ἡ Θεοτόκος δέχθηκε ἕνα μήνυμα. Καί τό μήνυμα αὐτό τό φύλαξε· καί μάλιστα τό φύλαξε σε υπερθετικό βαθμό. Πρώτα-πρώτα, ὅταν τῆς εἶπε ὁ ἄγγελος ὅτι θά γεννήσει τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, αὐτό μποροῦσε νά τήν κάνει νά φανταστεῖ γιά τόν ἑαυτό της ισοθεΐα. Αλλά δέν φαντάστηκε ή Θεοτόκος ἰσοθεΐα, ὅτι μπορεῖ κι ἐκείνη να γίνει Θεός, οὔτε τό πῆρε ἐπάνω της, ὅπως τό πῆρε ἡ Εὔα ἐπάνω της... 

   Α, ὥστε λοιπόν μπορῶ νά γίνω Θεός; Τί εἶπες, φίδι; ὅτι θ᾿ ἀνοίξουν τά μάτια μας καί θά γίνουμε σαν θεοί... 

   Ἡ Εὔα, ἀπρόσεκτη, ἐπιπόλαιη, ρηχή, ἀμέσως φαντάστηκε την ισοθεία. Όμως η Θεοτόκος, σοβαρή αγία, ἐνάρετη, παρότι ἔφερε τὸ προπατορικό αμάρτημα (το προπατορικό αμάρτημα τῆς τό καθάρισε ὁ Θεός όταν δέχθηκε τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, πού τῆς σάρκωσε τόν Υιό τοῦ Θεοῦ στα σπλάχνα της), στάθηκε πολύ σοβαρή καί πολύ ἁγία· στάθηκε Παν-ἁγία, ἀληθινή Παναγία! Καί δέν λέει τίποτα· κρύβει ταπεινά τόν ἑαυτό της. Ὑπῆρχε ὅμως καί περίπτωση πλάνης, νά τήν ἔχει πλανήσει ὁ συνομιλητής της. 

   Υπάρχει ἕνα τροπάριο, στό ὁποῖο ὁ ὑμνογράφος βάζει στο στόμα τῆς Παναγίας τά λόγια αυτά: Μήπως μέ ξεγελάς, ἄγγελε, ὅπως ἐξαπατήθηκε καί ἡ Εὔα παλαιά;... (Βλ. στιχηρό ιδιόμελο, μετά το έωθινό εὐαγγελικό ανάγνωσμα τῆς ἑορτῆς τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου)

   Ἡ Θεοτόκος βεβαιώθηκε από κάποια σημεῖα τήν ἀλήθεια τοῦ πράγματος. Ὅταν ρώτησε Πῶς θά συμβεῖ αὐτό; τῆς λέει ὁ ἀρχάγγελος: Η συγγενής σου ἡ Ἐλισάβετ –η οποία ήταν γριά– ἐγκυμονεῖ, καί εἶναι ἕξι μηνῶν. Τό μυστικό δέ τῆς Ἐλισάβετ οὐδείς τό γνώριζε, ἐκτός ἀπό τήν ἴδια καί τόν ἄνδρα της. Κανείς δέν τό γνώριζε αυτό. Πρώτο. Το δεύτερο είναι η ηλικία της. Ἡ Ἐλισάβετ ήταν γριά, καί δέν ἔκανε παιδιά. Ήταν στείρα σ' ὅλη της τή ζωή, καί δέν ἔκανε παιδιά· πολύ παραπάνω τώρα πού είχε γεράσει. Ἔτσι, ἡ Θεοτόκος πῆρε τήν ἀπάντηση γιά τήν ἀλήθεια τοῦ δικοῦ της θαύματος ἀπό αὐτό πού τῆς εἶπε ὁ ἄγγελος· Καί τώρα σου λέω ὅτι ἡ συγγενής σου ἡ Ἐλισάβετ εἶναι ἔγκυος.

   Πάει γρήγορα ή Θεοτόκος ἐκεῖ, καί δέν παίρνει μόνο τήν μαρτυρία τῆς ἀληθείας τοῦ μυστηρίου, ἀλλά ἡ Ελισάβετ, μέ τό προφητικό πνεῦμα τοῦ Ἰωάννου πού είχε στα σπλάχνα της, την προσφωνεῖ καί τῆς λέει: Πῶς αὐτό τό καλό;... Πῶς αὐτή ἡ χάρη σ' ἐμένα, να ἔρθει νά μέ ἐπισκεφθεῖ ἡ μητέρα τοῦ Κυρίου μου;... Διότι αὐτός πού ἔχεις στα σπλάχνα σου εἶναι ὁ Κύριός μου! Ἡ Ἐλισάβετ, ήταν γριά, ὅπως εἴπαμε, ἐνῶ ἡ Θεστόκος ήταν πολύ νέα, περίπου δεκαπέντε χρονῶν. Ἡ Ἐλισάβετ τήν ὑποδέχεται με σεβασμό καί τῆς ἀπευθύνει τα προφητικότατα αυτά λόγια. Η Θεοτόκος λοιπόν είχε κατοχύρωση ὅτι δέν ὑπῆρχε πλάνη. 

   Όμως πολύ περικρύπτει το θέμα τῆς ἐγκυμοσύνης της. Τώρα βεβαίως τό μαθαίνει ἡ Ἐλισάβετ. Αλλά το μαθαίνει γιατί τῆς τό ἀποκαλύπτει ὁ Θεός. Μπορούσε νά τό κρύψει αὐτό ἡ Θεοτόκος ἀπό τήν Ἐλισάβετ. Τό ἀποκαλύπτει ὅμως ὁ Θεός. Γιατί νομίζετε; Διότι ἔπρεπε ἡ Θεοτόκος να πάρει τη μαρτυρία τῆς βεβαιώσεως. 

   Ἐπίσης ἡ Θεοτόκος ήταν αρραβωνιασμένη μέ τόν Ἰωσήφ. Καί ἀπό τόν Ἰωσήφ τό κρύβει. Γιατί; Δέν πῆρε ἐντολή ἀπό τόν Θεό νά τό πεῖ. Κι ὅταν ὁ Ἰωσήφ, κατά τη διάρκεια τῆς μνηστείας, εἶδε νά ἐγκυμονεῖ ἡ Θεοτόκος, σκανδαλίστηκε. Καί τότε, μόλις τοῦ ἦρθε ἡ σκέψη γιά τό τί μπορεῖ νά συμβαίνει, τότε ἔρχεται ὁ ἄγγελος καί λέει στόν Ἰωσήφ: Μήν ἀνησυχεῖς· τά πράγματα εἰναι ἔτσι κι ἔτσι. (Βλ. Ματθ. 1, 8-24)

   Δηλαδή τί; Ἡ Θεοτόκος ενήργησε με σύνεση και οὔτε φαντάστηκε ἰσοθεΐα, ὅπως σᾶς εἶπα, ἀλλά καί ἔκρυψε το μυστήριο τῆς τοῦ Θεοῦ ἐνανθρωπήσεως.

   Ἀκοῦστε, παιδιά, γιατί ἔπρεπε αυτό να κρυφτεί. Απλούστατα γιατί το μυστήριο αυτό, τῆς ἐνανθρωπήσεως, ἔπρεπε νά ξετυλιχθεί μέσα στη σιωπή, και να μήν τό μάθει ὁ διάβολος. Αὐτό ἦταν τό σπουδαῖο· δέν ἔπρεπε νά τό μάθει ὁ διάβολος.

   Ὁ διάβολος, παιδιά, ξέρετε πότε ἔμαθε ποιός εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός; ὅταν πιά τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ εἶχε τελειώσει. Τό ἔμαθε κάτω στον Αδη. Ἐκεῖ, ὅπως λέει θαυμάσια ὁ Κατηχητικός Λόγος τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου πού ἀκούγεται το Πάσχα, νόμιζε πώς θα συναντήσει ἄνθρωπο, καί συνάντησε Θεό! «Ἔλαβε σῶμα, καὶ Θεῷ περιέτυχεν»! (Βλ. Κατηχητικὸς εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα, PG 59, 723)

   Πῶς ἔγινε αὐτό; Ὁ διάβολος ἀνέβασε τον Χριστό στόν σταυρό. Ὁ ἴδιος ἀμφέβαλλε ἄν ἦταν ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ. Ἄκουσε στον Ἰορδάνη: Σύ εἶσαι ὁ Υἱός μου ό ἀγαπητός. (Βλ. Ματθ. 3, 17. 17, 5. Μάρκ. 1, 11, 9, 7. Λουκά 3, 22. 9, 35. Β΄Πέτρ. 1, 17) Ὅμως; Εἶναι; Δέν εἶναι;... Εἶδε ἁγιότητα μεγάλη στόν Ἰησοῦ Χριστό. Εἶναι; Δέν εἶναι;... Μπά, δέν εἶναι! Κι ἀπό φθόνο –τό λέει σαφῶς ἡ Ἁγία Γραφή– από φθόνο παρέδωσαν οἱ Ἰουδαῖοι τόν Χριστό. (Βλ. Ματθ. 27, 18. Μάρκ. 15, 10) Ποιός τούς ἔβαλε νά φθονήσουν; Ο μέγας φθονερός, ὁ διάβολος! Καί τόν ἀνέβασε στον σταυρό· πέθανε ὁ Χριστός ἐπί τοῦ σταυροῦ. Καί τότε ὁ διάβολος θά μποροῦσε νά πεῖ: Ἐπιτέλους, ὁ ἀντίπαλός μου, μέ τήν ἁγιότητά του, πάει, ξόφλησε για μένα! Τίποτα παρακάτω ὅμως δέν μποροῦσε νά φανταστεί.

   Ὅταν ἡ ψυχή τοῦ Χριστοῦ, ἑνωμένη μέ τή Θεότητα, τόν Θεό Λόγο, κατῆλθε στον Αδη, καί ὁ διάβολος Τόν εἶδε να κατεβαίνει ὄχι σαν τους κοινούς θνητούς ἀλλά ὡς ἐξουσιαστής, ὡς κύριος ὁ Χριστός, καί νά παίρνει από μέσα τους δικαίους καί νά τούς ὁδηγεῖ στον Παράδεισο, τότε πια κατάλαβε ὅτι ὁ Χριστός ήταν ἀληθινά Θεός. Ἐκεῖ κοκκάλωσε ὁ διάβολος!

   Ξέρετε πῶς τήν ἔπαθε; Πολλοί Πατέρες χρησιμοποιοῦν τό ἑξῆς παράδειγμα. Η σιωπή τοῦ μυστηρίου ἔμοιαζε σάν τό δόλωμα πού εἶναι στὸ ἀγκίστρι. Τό δόλωμα ἦταν ἡ ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ. Μέσα στο σῶμα τοῦ Χριστοῦ ἦταν ἡ θεία φύση, τό ἀγκίστρι. Πῆγε ὁ διάβολος να φάει τό δόλωμα, τήν ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, καί ἔπιασε τό ἀγκίστρι, πού ἦταν ἡ θεία φύση. Κι ἐκεῖ τήν ἔπαθε, νικήθηκε. (Βλ. μεγάλου Αθανασίου, Ἕτεραί τινες ἐρωτήσεις, PG 28, 793C: «Ὥστε ἡ μὲν θεότης εἰς τύπον τοῦ ἀγκίστρου ἐστίν, ἡ δὲ ἀνθρωπότης εἰς τύπον τοῦ σκώληκος. Θεωρήσας οὖν ὁ διάβολος ἔξωθεν τὸ ἀνθρώπινον καὶ μὴ νοήσας τὴν ἐν αὐτῷ ἔσωθεν έγκεκρυμμένην θεότητα, ἐπλανήθη, καὶ προσελθὼν τῇ ἀνθρωπότητι, ἐκρατήθη ὑπὸ τοῦ ἀνεικάστου καὶ ἀκατανικήτου ἀγκίστρου τῆς θεότητος· καὶ οὕτως ἐνικήθη ὁ μέγας δράκων διάβολος.». Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, Περὶ τῆς τριημέρου προθεσμίας..., PG 46, 608ΑΒ: «καὶ τούτου χάριν τὸ τῆς σαρκὸς δέλεαρ περιχανὼν τῷ τῆς θεότητος ἀγκίστρῳ περιεπάρη καὶ οὕτως ἤχθη ὁ δράκων διὰ τοῦ ἀγκίστρου...». Ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὸ, Πάτερ, εἰ δυνατόν... PG 61, 753. Ἐπιφανίου Κύπρου, Ἐγκώμιον εἰς τὴν ἁγίαν Θεοτόκον, PG 43, 489D, κ.ά.. Πρβλ. Ἰώβ 40, 25. Ιεζ. 32, 3)

   Ἔπρεπε να νικηθεῖ ἀπό ἄνθρωπο, ἐπειδή νίκησε ἀνθρώπους. Καί ἔπρεπε νά νικηθεῖ ἀπό τόν καινούργιο Αδάμ. Στη θέση του νέου Αδάμ εἶναι ὁ Χριστός καί στή θέση τῆς νέας Εὔας εἶναι ἡ Θεοτόκος.

   Καταλαβαίνετε ποιά εἶναι ἡ θέση τῆς Παναγίας μας;... τό ἀντιλαμβάνεστε;... Μοναδική γυναίκα μέσα στήν Ἱστορία! γι' αὐτό εἶναι ἀληθινά Παν-Αγία!

   Ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος ἔζησε στίς ἀρχές του 2ου αἰῶνος- ὅταν πήγαινε να μαρτυρήσει στη Ρώμη, γράφει στήν ἐπιστολή του πρός τούς Ἐφεσίους τά ἑξῆς: «Καὶ ἔλαθεν τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου ή παρθενία Μαρίας καὶ ὁ τοκετὸς αὐτῆς, ὁμοίως καὶ ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου· τρία μυστήρια κραυγῆς, ἅτινα ἐν ἡσυχίᾳ Θεοῦ ἐπράχθη.» (Επιστολαί γενικαί, Πρὸς Ἐφεσίους, PG 5, 659Β). Δηλαδή: Ξέφυγαν ἀπό τόν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου –τόν διάβολο δηλαδή– ή παρθενία τῆς Θεοτόκου, ο τοκετός της καί ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου· τρία κραυγαλέα μυστήρια, πού ἔγιναν μέσα στη σιωπή.

   Ἡ Θεοτόκος ἦταν παρθένος· ἔκρυβε ὅμως καί τήν παρθενία της. Ακουσε ὁ διάβολος ἀπό τόν προφήτη Ησαΐα –γιατί δημοσιεύθηκε αυτό– οκτακόσια χρόνια πρό Χριστοῦ: «Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός» (Ήσ. 7, 14. Ματθ. 1, 23). Νά, ἡ Παρθένος θά ἐγκυμονήσει καί θά γεννήσει υἱό, καί τό ὄνομά του θά είναι Ἐμμανουήλ, που ερμηνεύεται Μαζί μας εἶναι ὁ Θεός.

   Τό ἤξερε αὐτό ὁ διάβολος· τό ἤξερε ἀπό τή Γραφή· ξέρει πολύ καλά τή Γραφή. Θά πεῖ ἀργότερα στον Χριστό εἶναι γραμμένο αυτό στην Γραφή, αλλά θά τοῦ ἀπαντήσει ὁ Χριστός: εἶναι ὅμως καί αὐτό γραμμένο στη Γραφή. (Βλ. Ματθ. 1-10. Λουκά 4, 1-13) Ο διάβολος ξέρει πολύ καλά τή Γραφή μόνο πού τήν παραποιεῖ, ὅπως τοῦ ἀρέσει καί ὅπως τον συμφέρει.

   Καί ἐδῶ ὁ διάβολος ἄκουσε ὅτι ἡ Παρθένος θά γεννήσει. Ποιόν θα γεννήσει; Αυτόν πού θά ὀνομαστεῖ Μαζί μας ὁ Θεός. Καί ἀποροῦσε τί σημαίνει αυτό. Καί ὅπως λένε οἱ Πατέρες, έψαχνε τις παρθένους για να ανακαλύψει σε ποιά μπορεῖ νά παρουσιαστεῖ αὐτό τό φαινόμενο. Ὅμως ἡ παρθενία τῆς Θεοτόκου «έλαθεν», ξέφυγε, κρύφτηκε ἀπό τόν διάβολο. (Βλ. ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ὀρθοδόξου πίστεως, PG 94, 1160BC: «Ἐπειδὴ δὲ ἐπετήρει τὰς παρθένους ὁ τῆς ἡμῶν σωτηρίας ἐχθρὸς διὰ τὴν Ἡσαΐου πρόρρησιν, Ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, φήσαντος, καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ, ὅ ἐστι μεθερμηνευόμενον Μεθ᾿ ἡμῶν ὁ Θεός, ὡς ἂν δελεάσῃ τὸν ἐν σοφίᾳ ἀεὶ ἁβρυνόμενον ὁ δρασσόμενος τοὺς σοφοὺς ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτῶν, πρὸς μνηστείαν ἡ νεἄνις τῷ Ἰωσὴφ ὑπὸ τῶν ἱερέων δίδοται ὁ καινὸς τόμος, τῷ γράματα εἰδότι· ἡ δὲ μνηστεία φυλακή τε τῆς παρθένου ὑπῆρχε καὶ τοῦ τὰς παρθένους ἐπιτηροῦντος ἀποβουκόλημα»)

   Βλέπετε πόσο μυστική ζωή ζοῦσε ἡ Θεοτόκος;... Δέν ὑπερηφανευόταν γιά τίποτε. Τίποτε!

   Καί ἀκόμη «ἔλαθεν», το δεύτερο, ο τοκετός της. Ο τοκετός συνέβη μάλιστα σε μια κατάσταση ἀφάνειας,πάρα πολλῆς ἀσημότητος. Σκεφθείτε τήν ἀσημότητα τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ! Δεν θα μποροῦσε νά συμβεῖ γεγονός γεννήσεως πιό άσημο, πέρα από κάθε εἴδους δημοσιότητος. Ήταν χειμώνας πράγματι· ἦταν Δεκέμβριος πράγματι· ἦταν ἐκεῖ γύρω στις 25 Δεκεμβρίου πράγματι. Δέν εἶναι τῆς ὥρας νά σᾶς τό ἀποδείξω αὐτό· τό ἀποδεικνύει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος. (Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Λόγος εἰς τὴν ὑπαπαντὴν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 56, 18: «Ἡ οὖν μακαρία παρθένος ή θεοτόκος Μαρία τῷ Δεκεμβρίῳ μηνὶ τέτοκε τὸν Κύριον, καθὼς ἀπεπείσαμεν ἐν Ἀντιοχείᾳ πάντας τοὺς ἀντιλέγοντας ὅτε τὴν τοῦ Προδρόμου σύλληψιν καὶ τὴν τοῦ Ζαχαρίου σιωπὴν ὑμῖν ἐξηγούμεθα ... ὅτε καὶ παλαιὰς μαρτυρίας εἰς μέσον ἠγάγομεν συμφωνούσας τοῖς εὐαγγελικοῖς ῥήμασιν») Καί τί γίνεται;

   Ένα βράδυ φθάνει στη Βηθλεέμ ἕνα ζεῦγος, ὁ Ἰωσήφ καί ἡ Θεοτόκος, κατάκοποι, ὁδοιπόροι, φτωχοί ἄνθρωποι. Ἐκεῖνο τό βράδυ έπιασαν οι πόνοι τήν Θεοτόκο. Τό λέω ἔτσι, ἀνθρώπινα, γιατί αὐτό δέν συνέβη, Καί δέν συνέβη, γιατί αὐτό εἶναι ἡ τιμωρία τῆς Εὔας, να γεννάει με πόνους. Αυτό δεν συνέβη στη Θεοτόκο, ἀλλά τό λέω ἔτσι, ἀνθρώπινα.  (Στήν Θεοτόκο «νενίκηνται τῆς φύσεως οἱ ὅροι» (Καταβασίες τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου), ἀφοῦ γέννησε τόν Χριστό ἀνωδύνως καί ἀλοχεύτως. Κατά τόν ἅγιο Μάξιμο τόν Ὁμολογητή, ἐφόσον ὁ Θεός Λόγος συνελήφθη ἀνηδόνως, χωρίς ἡδονή, επόμενο ήταν να γεννηθεῖ καί ἀνωδύνως, χωρίς πόνους. Βλ. Ὠδή Γ΄, Όρθρου τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου: «Τῆς Εὔας νῦν δι᾿ ἐμοῦ καταργείσθω κατάκριμα, ἀποδότω δι᾿ ἐμοῦ τὸ ὀφείλημα σήμερον, δι᾿ ἐμοῦ τὸ χρέος τὸ ἀρχαῖον δοθήτω πληρέστατον») Βλέπει λοιπόν ὁ διάβολος ἁπλᾶ πράγματα. Κάποιοι ὁδοιπόροι φθάνουν στη Βηθλεέμ, δεν βρίσκουν κατάλυμα, ὅπως μᾶς λέει ὁ εὐαγγελιστής Λουκάς, βρίσκουν ἐκεῖ μία σπηλιά πού ἔβαζαν τα πρόβατα μέσα, πήγε ἡ γυναίκα καί γέννησε. Τί απλούστερο; Ο τοκετός «έλαθεν» τοῦ διαβόλου. Κι ὅταν οἱ μάγοι ἔρχονται καί ρωτοῦν «ποῦ ἐστιν ὁ τεχθεὶς βασιλεὺς τῶν Ἰουδαίων;» (Ματθ. 2, 2), ὅλοι ἀποροῦν. Τί;... Ποῦ εἶναι ὁ γεννηθείς βασιλιάς τῶν Ἰουδαίων;...! Ποιός βασιλιάς...! Είδατε; δέν ἀκούστηκε τίποτα. 

   Καί τό τρίτο κρυμμένο μυστήριο είναι ο θάνατος τοῦ Κυρίου. Εἶναι αὐτό πού σᾶς ἔλεγα προηγουμένως, ἡ ἀμφιβολία του διαβόλου. Εἶναι ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ;... Δέν εἶναι;... Εἶναι;... Μπά, δέν εἶναι. Ἀφοῦ πέθανε ἐπί τοῦ σταυροῦ, δέν εἶναι· πάει, τελείωσε!... Καί ἐκεῖ τήν ἔπαθε ὁ διάβολος.

   Τρία, λέει, είναι τα «μυστήρια κραυγῆς», τρία μυστήρια κραυγαλέα, τά ὁποῖα ὅμως διαπράχθηκαν μέσα στήν ἡσυχία τοῦ Θεοῦ.

   Ἔτσι, βλέπουμε ὅτι τά μυστήρια τοῦ Θεοῦ δέν πρέπει νά τά ἀποκαλύπτουμε στούς ἀπίστους. Προσέξτε αὐτό τό σημεῖο.

   Στους κατηχουμένους τῆς Ἐκκλησίας μας ὑπῆρχε ὁ βασικός όρος νά μήν ἀποκαλύπτουν τά μυστήρια τοῦ Θεοῦ στούς ἀπίστους.

   Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει: «Τοσοῦτόν ἐστι κακὸν ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχεν πᾶσιν ἐκκαλύπτειν τὰ θεῖα μυστήρια. Ακουέτωσαν οἱ ἁπλῶς καὶ ἀδιαφόρως πρὸς ἅπαντας διαλεγόμενοι.» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία IC', PG 53, 128). Τόσο κακό πράγμα εἶναι νά ἀποκαλύπτει ἕνας πιστός στους τυχαίους τά θεῖα μυστήρια. Ας τό ἀκοῦνε ἐκεῖνοι πού πιάνουν κουβέντα μέ τόν ὁποιονδήποτε καί ἀποκαλύπτουν τα μυστήρια τοῦ Θεοῦ.

   Ἔτσι, παιδιά, πρέπει να μάθουμε νά μήν ἀποκαλύπτουμε τήν πνευματική μας ζωή. Τό πῶς ζοῦμε ἰδιωτικά δέν τόν ἀφορᾶ τόν ἄλλο, τό πῶς κάνουμε την προσευχή μας, πῶς νηστεύουμε, ἢ πῶς ἀγνεύουμε, δηλαδή διατηροῦμε τό σῶμα μας σε κατάσταση αγνότητος· εἶναι περιττό νά τό ποῦμε. Δέν θά τό ποῦμε, δέν ὑπάρχει λόγος να το πούμε θα το αναφέρουμε μόνο στον πνευματικό μας. Θα το πούμε εκεί, και πρέπει να το πούμε, γιατί υπάρχει ὁ κίνδυνος, ἄν δέν ποῦμε τίποτε ἀπό τόν ἑαυτό μας, νά μᾶς πλανήσει ὁ διάβολος.

   Άς το ξέρετε καί αυτό. Ὁ διάβολος, πού πλανά τοὺς ἀνθρώπους, μπορεί κάποτε νά σᾶς παρουσιαστεῖ στον ύπνο σας σάν Χριστός, σαν Παναγία, σάν ἄγγελος φωτός –τό λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος–(Α΄ Κορ. 11, 14)  καί νά σᾶς πεῖ: Κοίταξε, θα κάνεις αὐτό καί ἐκεῖνο. Φέρ᾽ εἰπεῖν, συγκεκριμένα –τό αναφέρει σ' ἕνα βιβλιαράκι του ένας ἤδη ἀποθανών κληρικός: Μετά τη μεγάλη Σαρακοστή, πού τελειώνει το Πάσχα, ἐσύ δέν θά φᾶς κρέας, δέν θά καταλύσεις. Αν θέλεις νά μέ εὐχαριστήσεις ἐμένα τόν Χριστό, θά νηστέψεις ἄλλες σαράντα ἡμέρες. Καί, κοίταξε νά μή τό πεῖς στόν πνευματικό σου γιατί δέν θά σέ ἀφήσει!

   Αὐτό θά τό ἔλεγε ποτέ ὁ Χριστός;... Ποιός ἔβαλε τούς πνευματικούς στήν Ἐκκλησία; Ὁ Χριστός. Καί μέ τήν ἐντολή τίνος κινοῦνται οἱ πνευματικοί; Τοῦ Χριστοῦ. Πῶς θά ἦταν δυνατόν ποτέ νά πεῖ ὁ Χριστός μή πᾶς νά τό πεῖς στον πνευματικό σου; Δέν θέλει παρά μόνο λίγη σκέψη γιά νά καταλάβει κανείς ότι πρόκειται περί τοῦ διαβόλου.

   Θα πρέπει λοιπόν νά πᾶμε νά ποῦμε στον πνευματικό ὅ,τι μᾶς συμβαίνει. Θά τό πῶ ἄλλη μία φορά. Αν σᾶς πεῖ ὁ διάβολος στον ύπνο σας, ἤ στη σκέψη σας, νά μή τό πεῖτε αὐτό στον πνευματικό σας, νά τό ξέρετε ἑκατό τοῖς ἑκατό πώς εἶναι ἐκ τοῦ διαβόλου, καί τελείωσε· καί νά πεῖτε: Α, φύγε από δω πέρα!... Ποιός σε ἀκούει ἐσένα;... Προσοχή λοιπόν στο σημείο αυτό. Θά ἀποκαλύπτουμε στον πνευματικό τά πάντα. 

   Αλλά γιά τό θέμα τοῦτο ἔχω ἕνα ἐρώτημα, μιά ἀπορία, πού δέν μπορῶ νά λύσω. Ἴσως λυθεῖ ἀργότερα· τώρα ὅμως δέν μπορῶ νά τή λύσω.

   Όπως θα ξέρετε, στήν ἀρχαία Ἐκκλησία, που διωκόταν ἀπό τούς εἰδωλολάτρες, ή θεία Λειτουργία γινόταν κρυφά στις κατακόμβες, στα σπίτια, στα δάση... Όπως καί σήμερα, σε χώρες που διώκεται ὁ Χριστιανισμός, ἡ θεία Λειτουργία τελεῖται στα σπίτια, στα ύπόγεια, στα δάση... Καί μάλιστα τελευταῖα εἶχα ἀκούσει για ὀρθόδοξη Λειτουργία στο δάσος, στα χιόνια, πού να κρατάει δώδεκα ώρες! Όπως θα ξέρετε, στις σλαβικές χώρες ἡ θεία Λειτουργία κρατάει πάρα πολλές ώρες. Ἔχουν πάρει το αγιορειτικό τυπικό. Δέν εἶναι μόνο ή Λειτουργία εἶναι καί ὁ Ὄρθρος, οἱ Ὧρες καί τά λοιπά, πού ὅλα αὐτά παρατείνουν τόν χρόνο πάρα-πάρα πολύ. 

   Τό ἐρώτημα εἶναι: Ποιοί μποροῦν νά μετέχουν σε μία θεία Λειτουργία που πρέπει να μείνει κρυφή ἀπό τα μάτια τῶν ἀρχῶν; Πόσο σίγουρο εἶναι ὅτι κάποιος δέν θά πάει να καυχηθεῖ στόν γείτονά του, στον φίλο του, ὅτι Ξέρεις, αύριο θά ἔχουμε Λειτουργία στο τάδε σπίτι; Τότε, πάει, τό μυστικό διέρρευσε. Καί πῶς θά μποροῦσε νά γίνει μετά ή Λειτουργία, ἐάν διαρρεύσει το μυστικό;

   Ἐδῶ δηλαδή, ἄν αὐτήν τή στιγμή σᾶς πῶ κάτι, καί σας παρακαλέσω νά μή τό πεῖτε αὐτό τό κάτι πουθενά γιατί υπάρχει πάρα πολύ μεγάλος κίνδυνος να χάσουμε καί τή ζωή μας ἀκόμη ἂν μαθευτεί, ποιός καί ποιά ἀπό σᾶς θα σεβαστεῖ τό πράγμα καί δέν θά πάει νά τό πεῖ αύριο στον συμμαθητή, στη συμμαθήτρια, στον φίλο, στη φίλη; Καί θά τό πεῖ βεβαίως εμπιστευτικά Θα πεῖ: Ξέρεις, αὐτό πού σοῦ εἶπα μήν πεις πουθενά, Μήν τό πεῖς πουθενά! Θά σοῦ πῶ κάτι. Μᾶς εἶπε ὁ πατήρ Αθανάσιος ὅτι θά κάνουμε αυτό· ἀλλά δέν πρέπει να το ξέρει κανένας. Τό εἴπατε στον φίλο σας; στη φίλη σας, τέλειωσε, πάει, διέρρευσε τό πράγμα. Θα είχατε τήν δύναμη να το κρατήσετε;

   Ὁπότε, ποῦ εἶναι ἡ ἀπορία μου θά μέ ρωτήσετε.

   Ἡ ἀπορία μου εἶναι ἡ ἑξῆς: θα μπορέσουμε να φτιάξουμε ἀνθρώπους πού νά μποροῦν νά κρατοῦν τά μυστικά τῆς πίστεως;

   Αν δέν τό κάνουμε αυτό, δεν κάναμε τίποτα! Εἶναι μεγάλης σημασίας αὐτό, παιδιά, καί νά τό ξέρετε· να μάθουμε να κρύβουμε τα μυστήρια τῆς πίστεως ἀπό τα μάτια τῶν ἀπίστων. Νά τό ξέρετε αὐτό. Δέν θά πεῖς στόν τυχαῖο, στόν ἄπιστο, πού γελάει καί κοροϊδεύει, πῶς κάνεις τήν προσευχή σου καί ἄν κάνεις ἤ ὄχι μετάνοιες!

   Κάποιος χριστιανός κληρικός, ονόματι Βαρλαάμ, τον 13ο αιώνα, ἦρθε από τήν Ιταλία, ἔχοντας τήν νοοτροπία τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας, καί εἶχε ζητήσει να πάει στό Ἅγιο Ὄρος νά μάθει πως κάνουν οἱ μοναχοί τήν εὐχή Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με. Είχε μάθει ὅτι οἱ μοναχοί τοῦ Ἁγίου Ὄρους ἰσχυρίζονταν, ὅπως ὁ ἴδιος ἔλεγε, ὅτι μποροῦν νά δοῦν τό ἄκτιστο φῶς. Αὐτά τοῦ φάνηκαν πολύ περίεργα. Αυτός ήταν πάρα πολύ μορφωμένος, φιλοσοφικά όμως. Καί θεολογικά ἦταν, ἀλλά δέν εἶχε τήν ἀνατολική θεολογία, τήν πολύ λεπτή, τὴν ἀληθινά ὀρθόδοξη· ἐξ ἄλλου είμαστε μετά το Σχίσμα -ᾶς σημειωθεί αυτό. (Το Σχίσμα τοῦ 1054, ή Σχίσμα τῶν δύο Ἐκκλησιῶν, εἶναι ἡ διαίρεση καί διάσπαση τῆς κοινωνίας μεταξύ τῆς Δυτικῆς καί τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας σε ἐπίπεδο δογματικό, λειτουργικό και διοικητικό)

   Αυτός λοιπόν, μέ δόλο, πῆγε στό Ἅγιον Ὄρος και εἶπε σ' ἕναν ἁπλό μοναχό. Θα σε παρακαλέσω πολύ, για πες μου, πῶς κάνεις τήν εὐχή; Ανύποπτος ἐκεῖνος ἄρχισε νά τοῦ λέει μερικά πράγματα. Και ξέρετε τί πήρε ὁ Βαρλαάμ ἀπ' ὅ,τι τοῦ εἶπε ὁ μοναχός; Πήρε μόνο τό ἐξωτερικό σχήμα· ὅτι δηλαδή σκύβει το κεφάλι και λέει τήν εὐχή! Ο μοναχός βεβαίως σκύβει το κεφάλι για να συγκεντρώσει την προσοχή, να βυθίσει τόν νοῦ στην καρδιά όπως λέμε, να δημιουργήσει ένα κλειστό κύκλωμα, ένα σύστημα πού νά μή μπαίνει μέσα καμμία δύναμη ἀπ᾿ ἔξω. Αὐτό σημαίνει ὅτι κάποιος ἔχει ἀπόλυτη συγκέντρωση τῆς προσοχῆς, χωρίς να παρεμβάλλεται τίποτε ἀπό τόν ἐξωτερικό κόσμο. Αὐτό ὅμως πως τὸ ἐξέλαβε ὁ Βαρλαάμ; ὅτι ὁ μοναχός κοιτοῦσε τὸν ὀμφαλό του!... Καί ὀνόμασε τοὺς ἁγιορεῖτες ὀμφαλοσκόπους, ὅτι βλέπουν δηλαδή τόν ομφαλό τους!... Μ' αυτή λοιπόν τή ρετσινιά, βγῆκε ἔξω καί ἄρχισε νά τό κοροϊδεύει.

   Περιττό νά σᾶς πῶ ὅτι ἔγιναν οἱ περιβόητες ήσυχαστικές ἔριδες, πού κράτησαν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ἑκατό ολόκληρα χρόνια! Καί τό θέμα τό ἀντιμετώπισε, παιδιά, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, πού ἦταν ἁγιορείτης, γνώριζε τήν θεολογία τῆς εὐχῆς τοῦ Ἰησοῦ, καί μπόρεσε ν' απαντήσει στον Καλαβρό Βαρλαάμ. Ἔγιναν καί ξανάγιναν σύνοδοι στην Κωνσταντινούπολη. (Μέ ἀφορμή τήν ψυχοσωματική μέθοδο τῆς προσευχῆς, ἄρχισε ὀξεῖα κριτική ἐναντίον τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων. Στο πρόσωπο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ καί τοῦ Βαρλαάμ συγκρούστηκαν δύο κόσμοι· τό ἀναγεννησιακό πνεῦμα τῆς Δύσεως, με κυρίαρχο στοιχεῖο τόν Ὀρθολογισμό, καί ἡ παραδοσιακή Ὀρθοδοξία, πού ἀγωνιζόταν να μείνει πιστή στο πνεῦμα τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Κεντρικό θέμα τῆς δογματικῆς διαμάχης κατέστη ἡ διάκριση ουσίας τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι ἀμέθεκτη, καί ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι μεθεκτές. Το ζήτημα τό ἔλυσαν οἱ ἡσυχαστικές σύνοδοι του 14ου αιώνα (1341, 1347, 1351 καί 1368), πού ἔγιναν ἀποδεκτές ἀπό ὁλόκληρη τήν Ὀρθοδοξία)

   Ὅλα αὐτά ἀπό που προέκυψαν; Από μιά ἀπροσεξία. Γιατί; Διότι πῆγε ἀφελῶς ἐκεῖνος ὁ μοναχός να μιλήσει σ' ἕναν ἄνθρωπο, πού δέν ἔπρεπε νά τοῦ πει εκεῖνο πού τοῦ εἶπε,

   Βλέπετε ὅτι δέν πρέπει να λέμε τα μυστήρια του Θεοῦ στούς ἀδιαφόρους; Αναμφισβήτητα λοιπόν πρέπει νά εἴμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί στο σημεῖο αὐτό.

   Αλλά μένει τώρα, παιδιά, νά δοῦμε ἀπό πιό κοντά τό φαινόμενο τοῦ διαλόγου· τί θά πεῖ διάλογος. Εἶναι ἕνα πολύ σπουδαῖο σημεῖο. Αλλά αυτό, πρῶτα ὁ Θεός, θά τό ποῦμε προσεχῶς.

Κυριακή, 26 Φεβρουαρίου 1984

44η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ὁ ὄφις ὁ ἀρχαῖος. Ὁ θανάσιμος διάλογος (Α΄).

†.Καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί· τί ὅτι εἶπεν ὁ Θεὸς οὐ μὴ φάγητε ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ παραδείσου;» Καί εἶπε τό φίδι στη γυναίκα: Πῶς καί ἔτσι σᾶς εἶπε ὁ Θεός νά μή φᾶτε κανέναν καρπό ἀπό ὅλα τα δέντρα τοῦ παραδείσου; (Γέν. 3, 1)

   Λέγαμε, παιδιά, την περασμένη φορά, πόσο πολύ φθόνησε ὁ διάβολος τήν παρουσία τῶν πρωτοπλάστων καί θέλησε μέ κάθε τρόπο νά τούς ἐξοντώσει. Αναφέραμε ἀκόμη αὐτό πού λέει γιά τόν Ἀδάμ ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὅτι «Ὁρῶν τοίνυν ἄγγελον ἐπίγειον ἐπὶ γῆς τυγχάνοντα», δηλαδή βλέποντας ὁ διάβολος τόν Ἀδάμ νά εἶναι πραγματικά ὡς ἄγγελος ἐπί τῆς γῆς, τόν ζήλεψε, καί θέλησε με κάθε τρόπο νά τόν ξεκάνει, δηλαδή νά τόν βγάλει ἀπό τή μέση, νά καταστρέψει τό ἔργο τοῦ Θεοῦ.

   Αλλά πῶς μίλησε ὅμως τό φίδι; Ἐδῶ τώρα εἶναι μία ἀπορία. Ἄς δοῦμε ἀπό πιό κοντά τήν Ἁγία Γραφή.

   Λέει ὅτι ὁ ὄφις ἦταν φρονιμότατος· «ὁ δὲ ὄφις ἦν φρονιμώτατος πάντων τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς, ὧν ἐποίησε Κύριος ὁ Θεός»· τό φίδι, λέει, ήταν πιο φρόνιμο ἀπ' ὅλα τά ζῶα πού ἦταν ἐπάνω στή γῆ. 

   Τί σημαίνει φρόνιμος; Το σημειώνει σαφῶς αὐτό ὁ ἱερός συγγραφέας, ὁ Μωυσῆς,

   Ἡ λέξη φρόνιμος βέβαια δεν σημαίνει πονηρός. Ἴσως θά βρεῖτε καί αὐτήν τήν ἑρμηνεία, ὅτι φρόνιμος θά πεῖ πονηρός· ἔτσι νομίζουν μερικοί. Ὅταν ὁ Κύριος εἶπε στους μαθητές Του «γίνεσθε οὖν φρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις καὶ ἀκέραιοι ὡς αἱ περιστεραί» (Ματθ. 10, 16) προφανῶς ἀπευθυνόμενος στούς μαθητές Του, καί διά τῶν μαθητῶν Του πρός ὅλους τούς πιστούς, ὅλων τῶν αἰώνων, κάθε ἄλλο παρά θά ἤθελε νά τούς πεῖ νά γίνουν πονηροί, ὅπως είναι πονηρό τό φίδι... Κάθε ἄλλο.

   Μάλιστα ἐδῶ ἀκριβῶς εἶναι ἕνας θαυμάσιος συνδυασμός, πού μόνο μέσα στό Εὐαγγέλιο, στον χώρο τῆς Ἐκκλησίας, μπορεῖ νά γίνει αυτός· τό νά ἔχει δηλαδή κανείς φρόνηση και ακεραιότητα. Διότι πολλές φορές ἔχουμε φρόνηση, ἀλλά δέν ἔχουμε ἀκεραιότητα.

   Ποιά εἶναι αὐτή ἡ ἀκεραιότητα; «Ακέραιοι, λέει, ὡς αἱ περιστεραί».

   Ἡ λέξη ἀκέραιος παράγεται από τό στερητικό ἀ καί τό ρῆμα κεράννυμι, πού σημαίνει ἀνακατεύω, αναμιγνύω, κερνώ. Τό ρῆμα κεράννυμι βεβαίως κατέληξε μέ τήν ἔννοια κερνώ, προσφέρω· λέμε: νά μᾶς κεράσεις ἕνα ποτήρι κρασί. Αλλά τό νά μᾶς κεράσεις, στην ἀρχαιότητα, σήμαινε νά μᾶς φέρεις ἕνα ποτήρι πού να ἔχει μέσα κρασί μέ νερό. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες μόνο τό πρωί ἔπιναν τό κρασί τους ἄκρατο. Οἱ Θεσσαλοί πάντα ἔπιναν ἄκρατον τόν οἶνο, ἀνόθευτο, ἐνῶ οἱ Ἀθηναῖοι ἔβαζαν νερό μέσα στόν οἶνο τους, καί τόν ἔπιναν κεκραμένον, ὄχι ἄκρατον. Ἄκρατος θά πεῖ ἀνόθευτος, ἀνέρωτος· κεκραμένος θά πεῖ νοθευμένος, νερωμένος, δηλαδή έχει μέσα νερό. Μόνο τό πρωί ἔπιναν ἄκρατον οἶνον οἱ Ἀθηναῖοι. Από τό κεκραμένος, ἤ κεκερασμένος, πού θά πεῖ ἀναμεμιγμένος μέ νερό, βγήκε ἡ ἔκφραση φέρε μας κεκερασμένον οἶνον, και σιγά-σιγά κατέληξε να λέμε κέρασέ μας ένα ποτήρι κρασί. (Γιά τούς ἀρχαίους, ὁ οἶνος δέν συνόδευε μόνο τό φαγητό, ἀλλά ἀποτελοῦσε ὁ ἴδιος φαγητό. Ήταν βασικό αγροτικό προϊόν, καί ταυτόχρονα τρόφιμο με πλούσια θρεπτική καί διατροφική αξία. Οἱ γλυκεῖς μέλανες οἶνοι τῆς ἀρχαιότητος ἦταν μια εξαιρετική καθημερινή πηγή λήψεως ενεργείας. Ὁ ἄρτος πού τρωγόταν κάθε πρωί βουτηγμένος σέ ἄκρατο οἶνο λεγόταν ἀκράτισμα)

   Ὅπως καί ἡ λέξη νερό, ξέρετε πῶς προῆλθε; Τό νερό εἶναι ἐπίθετο καί ἀναφέρεται στη λέξη ὕδωρ, νεαρόν ὕδωρ, δηλαδή φρέσκο νερό. Λέμε: φέρε μας ένα ποτήρι νεαροῦ... ἐννοεῖται ὕδατος. Νεαρόν λοιπόν θα πεῖ φρέσκο· κατέληξε όμως να πάρει τη θέση τοῦ οὐσιαστικοῦ, ἐπειδή δέν λεγόταν τό ουσιαστικό, καί ἔτσι λέμε φέρε μου ένα ποτήρι νερό.

   Ὅταν λοιπόν ὁ Κύριος ἔλεγε στους μαθητές Του νά εἶναι ἀκέραιοι σάν τά περιστέρια, ἐννοοῦσε νά μήν εἶναι νοθευμένοι, νά μήν κάνουν αβαρίες στον εὐαγγελικό νόμο. Είναι λοιπόν δύσκολο πράγμα να είναι κανείς φρόνιμος, ἔτσι πού νά ξέρει πῶς νά κινηθεῖ ἀνά πᾶσα στιγμή, καί ταυτόχρονα να προσέχει νά μήν πάθει τίποτα, δηλαδή να μείνει ἀκέραιος.

   Καί αὐτό τό εἶπε ὁ Κύριος παίρνοντας ὡς παράδειγμα δύο ζῶα, τό φίδι καί τό περιστέρι.

   Τό περιστέρι σέ τί εἶναι ἀκέραιο; Τό περιστέρι εἶναι ἀκέραιο στό ὅτι εἶναι μονόγαμο ζώο· δηλαδή ταιριάζει μ' ἕνα ἄλλο περιστέρι, καί παραμένει μόνο με αὐτό μέχρι το τέλος τῆς ζωῆς του. Ἕνα ἀρσενικό και ἕνα θηλυκό περιστέρι ἔχουν τή φωλιά τους καί τά παιδάκια τους, καί ἀποτελοῦν τή μόνιμη οικογένειά τους. Εἶναι μερικά μονόγαμα πτηνά, πού ὅταν τό ἕνα ἀπό τά δύο πεθάνει, τό ἄλλο δέν ξαναπαντρεύεται· πεθαίνει κι ἐκεῖνο. Ὁ κύκνος τό ἴδιο, εἶναι μονογαμικός, όπως καί τό περιστέρι.

   Βλέπετε, ὁ Θεός ἔβαλε στα ζώα μερικές ιδιότητες καί καλές και κακές. Ἡ γνώμη αυτή δέν εἶναι δική μου· εἶναι τοῦ μεγάλου Βασιλείου· πού λέει ὅτι μᾶς διδάσκουν τά ζῶα καί αρνητικά καί θετικά. Ὅταν, ἐπί παραδείγματι, βλέπουμε ἕνα ζώο πεισματάρικο ἤ ἕνα ζῶο ζηλιάρικο ἤ ἕνα ζῶο πρᾶο ἤ ἕνα ζῶο πού νά εἶναι, ἄς ποῦμε, ἀνεξίκακο, ὅλα αὐτά μᾶς διδάσκουν καί ἀρνητικά και θετικά. (Βλ. Εἰς τὴν ἑξαήμερον, Ὁμιλία Ζ΄, PG 29, 160-161, καί π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμος Α΄, Μάθημα 10ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης, 2017. Πρβλ. άγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβής..., PG 94, 908, καί Blaise Pascal (1623-1662), Σκέψεις (Pensées, 416), μτφρ. Κ. Παπαγιώργης, ἐκδ. Καστανιώτη, σ. 162. Η φύση παρουσιάζει τελειότητες, για να δείξει ὅτι εἶναι εἰκόνα Θεοῦ, καί ἐλαττώματα, για να δείξει ὅτι δέν εἶναι παρά μονάχα εἰκόνα Του)

   Ὁ Κύριος λοιπόν πῆρε δύο ζώα, τό φίδι καί τό περιστέρι, καί εἶπε: να γίνετε φρόνιμοι, δηλαδή νά ἔχετε σύνεση, φρόνηση, να κόβει το μυαλό σας, ὅπως είναι ἕνα φίδι πού ἀπό ἔνστικτο κινεῖται γιά νά προστατεύει τόν ἑαυτό του, καί ἀκέραιοι, δηλαδή ανόθευτοι, χωρίς συμβιβασμούς, σάν τα περιστέρια.

   Ἔτσι, δέν εἶναι δυνατόν ή λέξη φρόνιμος στην Αγία Γραφή να εκληφθεῖ ὡς πονηρός· ὅτι τό φίδι εἶναι πονηρό, καί ὅτι θά ἔπρεπε καί οἱ ἄνθρωποι νά εἶναι πονηροί!... Ἄρα, ή λέξη φρόνιμος, πού μᾶς ἀναφέρει ἐδῶ πέρα ὁ Μωυσῆς, δέν ἔχει τήν ἔννοια τοῦ πονηρός. Αλλά τί; Ἂν ἀνοίξουμε ένα λεξικό, θά δοῦμε ὅτι ἡ ἔννοια φρόνιμος στα ζώα χαρακτηρίζει ὅσα ζώα δείχνουν μία εὐφυΐα, μιά ἐξυπνάδα, ἤ μια πανουργία.

   Αλλά όταν λέμε πανουργία, ὅταν λέμε ὅτι ἕνας ἄνθρωπος εἶναι πανούργος, μέ τήν ἀρχαία ἔννοια τῆς λέξεως, ἐννοοῦμε ἐκεῖνον πού μετέρχεται πᾶν ἔργον, κάνει τα πάντα, μηχανεύεται πολλές δουλειές, ξέρει νά τά βγάζει πέρα. Πανοῦργος δέν εἶναι ὁ πονηρός, ἀλλά ἐκεῖνος, θά λέγαμε, πού τά βγάζει ὅλα πέρα, ὁ μετερχόμενος πολλά ἔργα. Σήμερα όμως, στη νεοελληνική μας γλώσσα, τελικά, κατ' ἐπέκτασιν, πῆρε τήν ἔννοια τοῦ πονηρός.

   Ὁ μέγας Φώτιος λέει ὅτι εἶναι «ὁ πάνυ φρόνιμος καὶ ὁ πάντα ἐπιστάμενος» (Lexicon pi, 378.6, ἔκδ. Cambridge University Press, Cambridge 1822). Ποιός εἶναι ὁ πανούργος; Εἶναι ὁ πολύ φρόνιμος, αὐτός πού τά ξέρει ὅλα.

   Ὅλα αὐτά σᾶς τὰ εἶπα γιά νά καταλάβετε ὅτι τό φίδι ἦταν φρόνιμο, δηλαδή εὐφυές· ἐξ ἐνστίκτου ὅμως· γιατί λέει σαφῶς ὅτι, ἀπό ὅσα ζῶα ἔκανε ὁ Θεός ἐπάνω στή γῆ, τό φίδι ήταν τό πιό φρόνιμο. Δέν ἔγινε μόνο του φρόνιμο· ὄχι, κάθε ἄλλο. Ὥστε ἦταν ἕνα ζῶο πού μποροῦσε νά ἔχει μία εὐφυΐα γιά νά κινεῖται περισσότερο ευλύγιστα ἀπό τά ἄλλα ζώα· εἶχε, ἄς τό ποῦμε, ἐξ ἐνστίκτου μία σύνεση.

   Ὁ διάβολος τώρα, γιά νά ἐξαπατήσει τούς πρωτοπλάστους, ἔρχεται να χρησιμοποιήσει το φίδι. Κι ἔτσι, ὅταν θ᾿ ἀκούσει ἡ Εὔα νά τῆς μιλάει τό φίδι, αυτή θά σταθεῖ νά τό ἀκούσει.

   Σημειῶστε ὅτι τά ζῶα ἦταν οἰκεῖα στόν ἄνθρωπο, καθώς δέν ὑπῆρχε ἡ ἀγριότητα. Ἡ ἀγριότητα τῶν ζώων, ὅπως σᾶς ἔλεγα καί σ' ἕνα πολύ παλιό μάθημα, ἐπἦλθε ὅταν διαταράχθηκε ἡ ἁρμονία ἀνάμεσα στόν Θεό καί τόν ἄνθρωπο. Τότε διαταράχθηκε καί ἡ ἁρμονία ἀνάμεσα στόν ἄνθρωπο καί τήν κτίση. (Όπως σημειώνει ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος, «τὰ θηρία καὶ πάντα τὰ ζῷα τῆς γῆς, γυμνωθέντα τοῦτον τῆς πρώτης θεασάμενα δόξης καταφρονήσαντα αὐτοῦ, ἐτραχύνθησαν ἅπαντα εὐθὺς κατ᾿ αὐτοῦ» (Λόγοι Ἠθικοί, 1,2, Sources Chrétiennes 122, σ. 190). Βλ. Κυρίλλου Σκυθοπολίτου, Βίος τοῦ ἁγίου Εὐθυμίου τοῦ Μεγάλου, Κεφ. ΙΓ΄, σ. 23, Εκδ. Schwartz E, Leipzing 1993, καί π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμος Γ΄, Μάθημα 28ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2019)

   Ωστόσο, προηγουμένως, ὑπῆρχε μία οικειότητα τῶν ἀνθρώπων μέ τά ζῶα, καί τό φίδι ἐμφανιζόταν ὅτι εἶχε μία σύνεση. Έρχεται τώρα να δώσει μία συμβουλή –θά τό δοῦμε· μίλησε τό φίδι; πῶς μίλησε τό φίδι;... Ὡς συνετό καί φρόνιμο πού ήταν, θά μποροῦσε νά δώσει μιά χρήσιμη συμβουλή!

   Ξέρετε, εἶναι μεγάλο πράγμα να διακρίνει κανείς, ἀνάμεσα στούς ἄλλους ἀνθρώπους, κάποιον συνετό, πού θά μπορεῖ νά τοῦ δίνει πάντα μιά συμβουλή. Ἡ Εὔα ὅμως δέν εἶχε ἄλλους ἀνθρώπους. Στον Παράδεισο ήταν μόνο δύο' ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εύα. Για μια στιγμή ξεφυτρώνει μπροστά της ἕνα ζώο, πού ἔρχεται νά τῆς πεῖ μια σοφή συμβουλή, ἤ νά τῆς ἀποκαλύψει κάτι -ἔτσι τό βλέπει ἡ Εὔα. Ὥστε λοιπόν ὁ διάβολος χρησιμοποίησε τό φίδι ἀκριβῶς γιά νά τήν ἐξαπατήσει· ὅτι ἔρχεται, τάχα, νά τῆς δώσει μία φρόνιμη συμβουλή!

   Τώρα, τί νομίζετε ότι συνέβη; ὁ διάβολος χρησιμοποίησε τό φίδι; ἢ ὁ διάβολος ἔγινε φίδι;

   Ἔγινε μᾶλλον τό πρῶτο, ὅπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος χρησιμοποιήθηκε το φίδι, καί ὄχι ὅτι ἔγινε ὁ διάβολος φίδι.

   Θά μοῦ πεῖτε: Μπορεῖ ὁ διάβολος να γίνει φίδι;

   Βεβαίως, ναί. Γι' αυτό τήν περασμένη φορά, που σᾶς μίλησα γιά τόν πνευματικό κόσμο, τούς ἀγγέλους καί τούς δαίμονες, σᾶς εἶπα ὅτι καί οἱ ἄγγελοι καί οἱ δαίμονες, ἐφόσον ἔχουν κοινή φύση, κοινή ουσία, μποροῦν νά μετασχηματισθοῦν σ' αὐτό πού θέλουν, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. Καί οἱ μέν ἄγγελοι μετασχηματίζονται σ' ἐκεῖνο πού θά τούς πεῖ ὁ Θεός, γιά νά ὑπηρετήσουν ἕναν σκοπό· οἱ δαίμονες ὅμως μετασχηματίζονται σ' ἐκεῖνο τό ὁποῖο θὰ ἤθελαν, ἀλλά κατά παραχώρηση τοῦ Θεοῦ· μόνοι τους δέν μποροῦν να κάνουν οτιδήποτε. Και κυρίως μετασχηματίζονται σέ ζῶα. Γιά νά τό δεῖτε, ἀποσπῶ ἕνα κομματάκι ἀπό μία εὐχή ἐξορκισμοῦ τοῦ μεγάλου Βασιλείου καί σᾶς το διαβάζω.

   Ὅταν ἐξορκίζουμε κάποιον ἄνθρωπο, για να διώξουμε τον διάβολο που φωλιάζει μέσα του, λέμε αυτήν τήν εὐχή τοῦ μεγάλου Βασιλείου: «Αναχώρησον, δαιμόνιον ἀκάθαρτον καὶ ἐναγές... ὅπου ἂν τυγχάνῃς ἢ ἀπέρχῃ, ἢ αὐτὸς εἶ ὁ Βεελζεβούλ, ἢ κατασείων, ἢ δρακοντοειδής, ἢ θηριοπρόσωπος, ἢ ὡς ἑρπετόν.». (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Ἐξορκισμοί, Εὐχὴ Β΄, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ἀνατ. Θ΄, 1984, σ. 264)

   Δηλαδή: Δαιμόνιο ἀκάθαρτο, φύγε, ὅπου καί ἄν βρίσκεσαι ἤ πηγαίνεις, ἢ εἶσαι ἐσύ ὁ ἴδιος ὁ Βεελζεβούλ, ὁ ἀρχηγός τῶν δαιμόνων, ὁ διάβολος, καί ἄν ἀκόμα ἐμφανίζεσαι δρακοντοειδής. Τί θά πεῖ δρακοντοειδής; Δράκων εἶναι τό φίδι. Καί ἄν ἀκόμα ἐμφανίζεσαι σαν φίδι, ἢ ἀκόμα ὡς θηριοπρόσωπος, ἐμφανίζεσαι μέ πρόσωπο θηρίου ἢ ἑρπετοῦ. Πάμπολλες φορές στούς ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλά καί σέ μή ἁγίους, σέ ἁμαρτωλούς, ἰδίως σε μάγους, ἐμφανίζεται ὁ διάβολος σάν ζῶο.

   Μήν τρομάζετε μ' αυτά που λέω. Υπάρχουν μερικά παιδιά πού εἶναι λίγο ευαίσθητα, καί ὅταν κάποτε ἀκούσουν αὐτά τρομάζουν, καί μπορεῖ νά χάσουν και τόν ὕπνο τους... Μή τρομάζετε! μή φοβάστε! Μάλιστα ὑπάρχει ὁ ἑξῆς φόβος –ᾶς τόν πῶ, καί νά συμβουλεύσω νά τόν ἀποφύγετε. Ὅταν πᾶτε σπίτι σας, θέλετε να κλειδώσετε τις πόρτες, μή τυχόν μπεῖ μέσα ὁ διάβολος! ἤ φοβᾶστε ὅτι τάχα στην προσευχή σας θά ἐμφανιστεῖ ὁ διάβολος!... Μή φοβόσαστε! Καθόλου μή φοβόσαστε αὐτά τά πράγματα! Καί ἄν ὑποτεθεῖ ὅτι ἐμφανίζεται κάτι τέτοιο, καμμία σημασία μή δώσετε.

   Στόν βίο ενός Ρώσσου ἀσκητοῦ, ἀναφέρεται πώς κάποτε ἕνας μοναχός, ἐκεῖ πού ἔκανε τήν προσευχή του στο κελλί του, εἶδε δίπλα ἕνα μαύρο σκυλί. Βεβαίως, ὅλοι οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅλοι οἱ ἀσκητές είχαν τέτοια φαινόμενα· οπωσδήποτε. Μέσα στο κελλί λοιπόν ἦταν ἕνα μαύρο σκυλί. Τρόμαξε βέβαια ἔτσι πού τό εἶδε. Μεγάλο σκυλί, με κόκκινα μάτια, τόν κοιτοῦσε, χωρίς να κάνει τίποτα. Φοβήθηκε ὁ μοναχός, ἀλλά συνέχισε τήν προσευχή του. Τό θέμα εἶναι νά μήν φοβηθεῖς· νά μήν φοβηθεῖς καί νά κάνεις τήν προσευχή σου. Μετά απ' αὐτό ἔφυγε το σκυλί, έξαφανίστηκε. Μή φοβόσαστε, σᾶς τό ξαναλέω, τό ὑπογραμμίζω. Σᾶς τά λέω ἀκριβῶς γιά νά μή φοβόσαστε.

   Τό ἀνέφερε στον γέροντά του, στον ἡγούμενο. Ξέρεις, γέροντα, το βράδυ, ἐκεῖ πού ἔκανα την προσευχή μου, εἶδα ἐκεῖ ἕνα σκυλί, ένα μαντρόσκυλο μαύρο με ἔβλεπε· ἦταν μέσα από την πόρτα, μέσα στο κελλί μου. Σε παρακαλῶ, ν᾿ ἀλλάξω δωμάτιο, νά ἀλλάξω κελλί. Παιδάκι μου, τοῦ λέει ὁ γέροντάς του, ὅπου νά πᾶς μπορεῖ νά σοῦ ἐμφανιστεῖ αὐτό. Τοῦτο μόνο· μή δώσεις καμμία σημασία. Τίποτα. Θα μείνεις ἐκεῖ πού εἶσαι καί θά κάνεις τήν προσευχή σου ὅπως εἶσαι.

   Ὁ διάβολος, παιδιά, θέλει περιφρόνηση. Ύστερα, δέν ἔχουμε καί τόση ἁγιότητα, ὥστε νά ἐμφανιστεῖ σ' ἐμᾶς ὁ διάβολος! μήν τό ξεχνᾶτε αὐτό. Ἐμφανίζεται σ' ἐκείνους πού ἔχουν ξεπεράσει ένα όριο ἁγιότητος. Κι αὐτό τό ὅριο εἶναι πολύ πάνω καί πολύ μακριά από μᾶς, δυστυχῶς!

   Ωστόσο, ἐδῶ σᾶς σημειώνω τί λέει ἡ εὐχή· ὅτι δηλαδή ὁ διάβολος παρουσιάζεται σαν δράκων, σάν φίδι, ἤ σάν ἕνα θηρίο –θηριοπρόσωπος, με πρόσωπο θηρίου- ἢ σαν ἑρπετό.

   Ἡ λέξη ερπετό ἔχει εὐρεῖα ἔννοια. Εάν δοῦμε στην Παλαιά Διαθήκη, ἐκεῖ λέει ὅτι ὁ Θεός ἔκανε ὅλα τά ἑρπετά ἐπί τῆς γῆς. (Βλ. Γέν. 1, 20) Ερπετά ὅμως ἐκεῖ ἐννοεῖ ὅσα ζῶα ἔχουν πόδια καί περπατάνε. Ὄχι μέ τήν ἔννοια πού χρησιμοποιεῖται σήμερα στη Ζωολογία, ὅτι δηλαδή ερπετό εἶναι τό ζῶο πού δέν ἔχει πόδια ἤ ἔχει πολύ κοντά πόδια καί ἔρπει, ὅπως εἶναι τό φίδι ἢ ἡ σαύρα.

   Ὥστε βλέπουμε ἐδῶ ὅτι ὁ διάβολος δύναται να ἐμφανιστεῖ ὡς ζῶο. Βεβαίως δύναται. Δείχνει τα δόντια του. Θέλει να τρομάξει τόν δοῦλο τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ὁ δοῦλος τοῦ Θεοῦ δέν πρέπει να τρομάξει. Διότι, άπλούστατα, τόν διάβολο τόν ἔχει νικήσει ὁ Χριστός!

   Θά ἤθελα νά σᾶς θυμίσω ἀκόμη κάτι πού εἶναι γραμμένο μέσα στην Παλαιά Διαθήκη. Κάποτε ἕνα γαϊδουράκι μίλησε! Πῶς μίλησε; Εἶναι στο βιβλίο Αριθμοί. Ἐκεῖ ἀναφέρεται ὅτι οἱ Μωαβίτες, ὅταν εἶδαν τούς Ἑβραίους νά ἔρχονται καί νά στρατοπεδεύουν ἔξω ἀπό τήν περιοχή τους, φοβήθηκαν. Δυό εκατομμύρια ήταν οἱ Ἑβραῖοι. Φοβήθηκαν οἱ Μωαβίτες ὅτι οἱ Ἑβραῖοι θά κατακυριεύσουν τόν χῶρο τους. Ἔστειλαν λοιπόν και κάλεσαν ἕναν ξακουστό μάγο ἀπό τήν Μεσοποταμία, τόν Βαλαάμ, να κάνει μαγικά πράγματα καί νά καταστρέψει τους Εβραίους.

   Βλέπετε, ἡ μαγεία εἶναι ἀρχαία· τόσο ἀρχαία, ὅσο εἶναι ἀρχαῖος καί ὁ ἄνθρωπος. Καί ἡ τέχνη του διαβόλου, παιδιά, εἶναι ἡ μαγεία. Να το ξέρετε, ἡ μαγεία εἶναι ἡ τέχνη τοῦ διαβόλου! Μή βρεθεῖτε ποτέ σέ πόρτα μάγου ἀνθρώπου ἤ μάγισσας!

   Ἔτσι, τόν κάλεσαν νά ἔρθει. Ἐμφανίζεται ὅμως ὁ Θεός στον μάγο καί τοῦ λέει: Δέν θά πᾶς. Ἀπαντάει λοιπόν αὐτός στήν ἀντιπροσωπεία πού πῆγαν νά τόν καλέσουν ὅτι δέν θά μπορέσει να πάει. Αὐτοί τόν παρακαλοῦσαν. Ἐκεῖνος ὅμως ήταν φιλοχρήματος. Τοῦ μίλησαν για πολλά χρήματα. Τέλος πάντων –ἄς μή λέω πολλά, εἶναι μιά ὁλόκληρη ιστορία– τελικά ἐκεῖνος δέχθηκε· πῆρε τά πράγματά του, ἀνέβηκε σ' ἕνα γαϊδουράκι καί ξεκίνησε.

   Όπως προχωροῦσε, κάπου σ᾿ ἕνα σημεῖο ὁ γάϊδαρος στύλωσε τα πόδια του καί δέν περπατούσε –συνηθισμένο φαινόμενο, θά μοῦ πεῖτε. Ἄρχισε λοιπόν ό μάγος να χτυπάει τόν γάιδαρο για να προχωρήσει, ὅπως συνήθως κάνει ἕνας που ἱππεύει ἕνα ζώο. Αλλά τίποτα· ὁ γάιδαρος δεν προχωρούσε στύλωσε τα πόδια του καί δέν προχωρούσε. Θύμωσε ὁ Βαλαάμ· κατέβηκε ἀπό τό ζῶο, πῆρε ἕνα ξύλο κι άρχισε να χτυπάει τόν γάιδαρο ἀλύπητα!

   Γυρίζει το κεφάλι του τό γαϊδουράκι καί τοῦ λέει μέ ἀνθρώπινη φωνή: Τί μέ χτυπᾶς;... Δεν βλέπεις ποιός μέ ἐμποδίζει;... Τότε κοιτάζει ὁ Βαλαάμ, ὁ μάγος, καί βλέπει μπροστά του ἕναν ἄγγελο. Καί τοῦ λέει ὁ ἄγγελος: Εγώ σέ ἐμπόδιζα. Δέν σοῦ εἶπα νά μήν πᾶς; Σοῦ εἶπα νά μήν πᾶς, καί ἐσύ πηγαίνεις ἐκεῖ πού σέ καλοῦν οἱ Μωαβίτες!... Αλλά, τέλος πάντων, θά σ' άφήσω νά πᾶς. Ἀλλά πρόσεξε· ὅταν θά πᾶς ἐκεῖ, δέν θά πεῖς τίποτα ἄλλο, ἔξω ἀπό ἐκεῖνα πού ἐγώ θά σοῦ βάλω μέσα στο στόμα σου γιά νά πεῖς.

   Ἡ παρακάτω ἱστορία δέν μᾶς ἐνδιαφέρει· ἄν θέλετε, πηγαίνετε στο βιβλίο Αριθμοί νά τή βρεῖτε. Καί μάλιστα, μέ τήν εὐκαιρία, σᾶς συμβουλεύω ν' ἀρχίσετε να διαβάζετε καί τήν Παλαιά Διαθήκη, πού εἶναι τόσο σπουδαῖο βιβλίο· εἶναι Αγία Γραφή, θεόπνευστο βιβλίο! Ἐκεῖνο τό σημεῖο πού μᾶς ἐνδιαφέρει αὐτήν τή στιγμή εἶναι ὅτι μίλησε ἡ ὄνος τοῦ Βαλαάμ, ὅπως λέει ἐκεῖ τό βιβλίο, τό γαϊδουράκι τοῦ Βαλαάμ. Πῶς μίλησε; Εἶχε τό ζῶο φωνή ἀνθρώπου; Αναμφισβήτητα, ὄχι. Τότε ποιός μίλησε; Ὁ ἄγγελος μίλησε διά τοῦ ζώου. Γιατί τό ἔκανε αὐτό; Γιά νά προκληθεῖ ἕνα ἐνδιαφέρον, ἕνα κάτι, πού να μείνει ὁ ἄλλος ἔκπληκτος, καί νά πεῖ: Τί συμβαίνει ἐδῶ;...

   Γιά τόν ἴδιο λόγο θα λέγαμε κι ἐδῶ ὅτι στην πραγματικότητα δεν μίλησε τό φίδι· δέν ἔχει λογική, ούτε λόγο προφορικό τό φίδι· ἀλλά μίλησε ὁ διάβολος διά μέσου τοῦ φιδιοῦ. Ἔχουμε ἐδῶ τήν περίπτωση ὅτι δέν γίνεται ὁ διάβολος φίδι, σᾶς τό εἶπα, ἀλλά μιλάει διά μέσου ἑνός φιδιού.

   Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει τό ἑξῆς: «Εὑρὼν τὸ θηρίον τοῦτο –ὁ διάβολος–, τὸν ὄφιν λέγω, τὰ ἄλλα θηρία τῇ φρονήσει νικῶντα, καθάπερ καὶ ὁ μακάριος Μωϋσῆς ἐμαρτύρησεν εἰπών, Ὁ δὲ ὄφις ἦν φρονιμώτατος πάντων τῶν θηρίων τῶν ἐπὶ τῆς γῆς, ὧν ἐποίησε Κύριος ὁ Θεός· τούτῳ ὥσπερ ὀργάνῳ τινὶ χρώμενος, δι' αὐτοῦ τὸ ἄπλαστον καὶ ἀσθενέστερον σκεῦος, τὴν γυναῖκα λέγω, διὰ τῆς ὁμιλίας εἰς τὴν ἑαυτοῦ ἀπάτην ἐκκαλεῖται.» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία IC', PG 53, 126-127). Καθώς ὁ Μωυσῆς εἶπε ὅτι τό φίδι ήταν ἕνα ζῶο πού νικούσε στη φρόνηση ὅλα τά ἄλλα θηρία πού ἔκανε ὁ Θεός πάνω στή γῆ, αυτό, το θηρίο, τό φίδι, το χρησιμοποίησε ὁ διάβολος σάν ἕνα ὄργανο, σάν ἕνα μέσο, σάν ἕνα ἐργαλεῖο, γιά νά ἐξαπατήσει τή γυναίκα, πού ἦταν ἄπλαστο καί ἀσθενέστερο δημιούργημα.

   Ὥστε τί ἔκανε ὁ διάβολος; χρησιμοποίησε το φίδι ὡς τό πιό κατάλληλο όργανο γι' αυτή του τή δουλειά.

   Καί λέει ἀκόμη στη συνέχεια ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Ἀλλ᾽ ἴσως ἐνταῦθα διαπορήσειεν ἄν τις καὶ μαθεῖν ζητήσειεν, εἰ καὶ τὸ θηρίον λόγου μετεῖχεν». Θά ἀποροῦσε κανείς καί θά ρωτοῦσε ἄν καί τό θηρίο, τό φίδι, είχε φωνή, ἄν εἶχε ἕναρθρο λόγο. «Οὐ τοῦτο· μὴ γένοιτο» ὄχι· αὐτό δέν εἶναι δυνατόν· τό φίδι δέν εἶναι λογικό, οὔτε ἔχει ἔναρθρο λόγο· «ἀλλ᾽ ἀεὶ ἀκολουθοῦντας τῇ Γραφῇ τοῦτο λογίζεσθαι χρή, ὅτι τὰ μὲν ῥήματα ἦν τοῦ διαβόλου, τοῦ διὰ τῶν οἰκείων φθόνων πρὸς τὴν ἀπάτην ταύτην διεγερθέντος· τὸ δὲ θηρίον τοῦτο ὥσπερ ἐπιτηδείῳ ὀργάνῳ ἐχρήσατο.» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ομιλία 1Ϛ΄, PG 53, 127). Η φωνή ἦταν τοῦ διαβόλου· ὄχι τοῦ φιδιοῦ· τό φίδι δέν εἶχε φωνή. Ἦταν τοῦ διαβόλου, που χρησιμοποίησε το φίδι σάν τό πιό κατάλληλο ζώο για να μιλήσει στην Εὔα.

   Ὥστε διασαφήστηκε αυτό, παιδιά, ὅτι πράγματι δέν μίλησε τό φίδι, αλλά μίλησε ὁ διάβολος. (Βλ. Σοφ. Σολ. 2, 24: «φθόνῳ δὲ διαβόλου θάνατος εἰσῆλθεν εἰς τὸν κόσμον». Πρβλ. Βασιλείου Σελευκείας, Λόγος Γ', ΡG 85, 53C)

   «Καὶ εἶπεν ὁ ὄφις τῇ γυναικί· τί ὅτι εἶπεν ὁ Θεὸς οὐ μὴ φάγητε ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ παραδείσου;» (Γέν. 3, 1) Καί εἶπε ὁ ὄφις, τό φίδι, στη γυναίκα: Πῶς ἔτσι; Τί εἶπε ὁ Θεός; Νά μή φᾶτε ἀπό τούς καρπούς ὅλων τῶν δένδρων τοῦ Παραδείσου;

   Ἐδῶ, παιδιά, ἀρχίζει ἕνας διάλογος· ἕνας διάλογος ἀνάμεσα στο φίδι καί τήν Εὔα, τον διάβολο καί τή γυναίκα. Βέβαια, δέν φαίνεται ὁ διάβολος· φαίνεται το φίδι. Θά σᾶς παραξένευε, ἄς ποῦμε, ἄν ἀκούγατε ἕναν παπαγάλο να μιλάει; Ο παπαγάλος δέν ἔχει λογική, οὔτε φυσικά γνωρίζει τί λέει. Ὁ παπαγάλος ἀκούει ἐσᾶς νά μιλᾶτε καί μιμεῖται τή φωνή σας· τίποτα ἄλλο δέν κάνει. Δέν παραξενεύεται όμως κανείς.

   Ἡ Εὔα λοιπόν βλέπει ἕνα φίδι, τήν εὐχαριστεῖ τό ότι υπάρχει μία συντροφιά, γιατί φαίνεται, ὅτι ὁ Ἀδάμ ἀπουσίαζε τήν ὥρα ἐκείνη. Η Εὔα ἦταν μόνη της. Και ἔτσι ἀρχίζει αὐτός ὁ διάλογος μέ τό φίδι· φαινομενικά· στην πραγματικότητα ὅμως ἡ Εὔα εἶχε να κάνει μέ τόν διάβολο. Ὁ Ἀδάμ, σᾶς εἶπα, ἀπουσίαζε· δέν φαίνεται να μετέχει στον ὅλο διάλογο· διότι όταν πλέον ἐξαφανίζεται τό φίδι, ὁ διάβολος, τότε ἡ Εὔα βρίσκει τόν Αδάμ καί τοῦ μεταφέρει ὅ,τι τῆς εἶπε ὁ διάβολος.

   Ἐδῶ θά κάνω πάλι μιά παρατήρηση, γιατί φοβάμαι λιγάκι μήπως δέν κατανοήσατε το θέμα φίδι-διάβολος, ἐπειδή στό κείμενο δέν ἀναφέρεται πουθενά ὡς διάβολος. Σᾶς εἶχα πεῖ τήν περασμένη φορά ὅτι τό βιβλίο τῆς Γενέσεως, ἀλλά καί ὅλη ἡ Πεντάτευχος τοῦ Μωυσέως, καί τά πέντε πρῶτα βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, πουθενά δέν ἀναφέρουν ἄλλα πνεύματα· οὔτε τόν διάβολο οὔτε τόν ἄγγελο. Βέβαια, θά μοῦ πεῖτε ὅτι ὑπάρχει μιά ἐξαίρεση, στο περιστατικό μέ τήν Ἄγαρ· ἀλλά τό ἀφήνω ὅμως. Γιατί; Διότι ὁ Μωυσῆς φοβᾶται μήπως θεοποιηθοῦν τά πνεύματα. Γι' αὐτό ἀναφέρει ὅτι τό φίδι μιλάει· δέν λέει πουθενά γιά τόν διάβολο. 

   Ὁ διάβολος λοιπόν ἔφυγε· τό ἑρπετό συνέχισε τόν δρόμο του τρόπον τινά, καί μένει τώρα ή Εὔα μόνη της μέ τόν Ἀδάμ, γιά νά τοῦ μεταφέρει ἐκεῖνα πού κουβέντιασε, πού συζήτησε μέ τό φίδι.

   Αλλά τό ὅτι ὁ διάβολος βρήκε τήν Εὔα μόνη, αὐτό ἔχει σημασία· ἔχει πάρα πολλή σημασία.

   Δέν μποροῦσε νά τούς μιλήσει ἄν ἦταν καί οἱ δυό;

   Ἄν ἦταν καί οἱ δυό, ὑπῆρχε κίνδυνος νά μήν πετύχει στον σκοπό του. Ὁ διάβολος ἔχει πολλές μεθόδους. Εἶναι πανάρχαιος καί πονηρότατος. Μία ἀπό τίς μεθόδους του εἶναι ἡ ἀπομόνωση· νά ἀπομονώνει. Θα ἤθελα μάλιστα αὐτό τό σημεῖο νά τό προσέξετε πολύ. Τήν ἀπομόνωσε τήν Εὔα. Πῶς τήν ἀπομόνωσε; Τήν βρῆκε μια στιγμή μόνη, καί παρουσιάστηκε. Βρήκε δηλαδή τήν κατάλληλη στιγμή, νά μήν εἶναι ὁ Ἀδάμ μαζί· νά είναι μόνο ή Εὔα. 

   Ἡ Ἁγία Γραφή λέει: «οὐαὶ αὐτῷ τῷ ἑνί, ὅταν πέσῃ, καὶ μὴ ᾖ δεύτερος ἐγεῖραι αὐτόν» (Εκκλ. 4, 10). Αλλοίμονο σ' αὐτόν πού εἶναι μόνος καί πού ὅταν πέσει δέν ὑπάρχει δεύτερος νά τόν σηκώσει. Αὐτό τό «οὐαὶ τῷ ἑνί», ἀλλοίμονο στόν ἕνα, εἶναι πολύ σημαντικό. 

   Σκεφθήκατε, παιδιά, ὅτι ἂν ἦταν παρών ὁ Ἀδάμ καί συνέβαινε να πάθει κάτι ἡ Εὔα, τί θά ἔκανε ὁ Αδάμ; Θά ἀντιδροῦσε. Σαφῶς λέει η Αγία Γραφή –μάλιστα ή Καινή Διαθήκη, τό λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος– ὅτι ἡ Εὔα ἐξαπατήθηκε, ἐνῶ ὁ Ἀδάμ παρασύρθηκε. (Βλ. Α΄ Τιμ. 2, 14)  Ἄν λοιπόν ἐξαπατήθηκε ἡ Εὔα, σημαίνει πώς ἄν ἦταν παρών ὁ Ἀδάμ, δέν θά εἶχε ἐξαπατηθεῖ. Θά μποροῦσε ὁ Ἀδάμ νά πεῖ: Για στάσου· τά πράγματα δεν μυρίζουν καλά ἐδῶ, καί θά γλύτωνε ή Εὔα. Να λοιπόν ή μέθοδος τώρα τοῦ διαβόλου· ἡ ἀπομόνωση!

   Αὐτό θά ἤθελα νά τό προσέξετε πάρα πολύ, γιατί, σᾶς εἶπα, εἶναι ἕνας μεγάλος κίνδυνος στη ζωή μας ή ἀπομόνωση!

   Πολλοί ἄνθρωποι, ξέρετε, ἔχουν μια αυτοπεποίθηση, ἔχουν μία ἐμπιστοσύνη στη σύνεσή τους· δηλαδή πιστεύουν ὅτι αὐτά πού σκέπτονται εἶναι συνετά, εἶναι μυαλωμένα, καί δέν θά ἤθελαν νά ἀκούσουν τήν συμβουλή κάποιου ἄλλου. Λένε: Αὐτό σκέφτηκα· ὁ ἑαυτός μου μου λέει ὅτι εἶναι πολύ φρόνιμο αὐτό πού θά κάνω...

   Ξέρετε πόσοι ἔχουν ἔρθει πού μοῦ εἶπαν ὅτι αὐτό πού σκέφτονται να κάνουν εἶναι πολύ φρόνιμο, κι ἐγώ τούς ἀποκάλυψα ὅτι ἦταν πολύ ολισθηρό καί πολύ δαιμονικό; Εἶναι ἐπικίνδυνο πράγμα να θαρρεύει κανείς στη σύνεσή του. Το λέει ή Γραφή, παιδιά: «οὐαὶ οἱ συνετοὶ ἐν ἑαυτοῖς καὶ ἐνώπιον αὐτῶν ἐπιστήμονες» (Ησ. 5, 21). Αλλοίμονο σ' ἐκείνους πού πιστεύουν στόν ἑαυτό τους ὅτι εἶναι συνετοί καί ἐπιστήμονες, καί ἔτσι δέν ἔχουν ἀνάγκη νά ρωτήσουν κανέναν, καί νομίζουν ὅτι αὐτά πού λένε ἔχουν βαθειά γνώση! Πιστεύουν γιά τόν ἑαυτό τους ὅτι εἶναι ἐπιστήμονες... γνῶστες! Λένε: Τό ξέρω πολύ καλά· ἀφοῦ ἔτσι τό καταλαβαίνω! Ἄντε να τοῦ πεῖς καί πιό πέρα· μήπως τα πράγματα δέν εἶναι ἔτσι;... Καί πολλές φορές δημιουργείται μέσα μας μία βουλή, μία σκέψη, καί ἀρχίζουμε να εδραιωνόμαστε σ' αὐτή καί νά πιστεύουμε ὅτι αὐτό εἶναι, καί τίποτε ἄλλο. Κι ἂν ἀκόμη ἐρχόταν καί ὁ ἴδιος ὁ Θεός νά μᾶς πεῖ κάτι διαφορετικό, ἐμεῖς θά ἤμασταν πεπεισμένοι ὅτι αὐτό πού ἔχουμε στόν νοῦ μας εἶναι το σωστό!

   Λέει καί κάτι ἄλλο ἐδῶ ἡ Ἁγία Γραφή, παιδιά, πάλι στον Ησαΐα: «Οὐαὶ οἱ βαθέως βουλὴν ποιοῦντες καὶ οὐ διὰ Κυρίου» (29, 15). Αλλοίμονο σ' ἐκείνους πού κάνουν βαθειές σκέψεις χωρίς τόν Θεό. Πρόκειται γι' αὐτούς πού κάνουν τάχα βαθυστόχαστες σκέψεις, ἀλλά αυτές οἱ σκέψεις δέν εἶναι σύμφωνες με το θέλημα τοῦ Θεοῦ.

   Παιδιά, νά τό ξέρετε· τό κριτήριο γιά τό ἄν μιά σκέψη μας ἤ μιά ἐνέργειά μας εἶναι ἢ δέν εἶναι σοφή εἶναι τὸ Εὐαγγέλιο, εἶναι ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ. Ἐξετάζω: Αὐτό πού θέλω να κάνω τό θέλει ὁ Θεός; Αυτό που σκέπτομαι εἶναι σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, μέ τή σοφία τοῦ Θεοῦ; Εάν είναι, τότε ἐντάξει. 

   Ἐδῶ, παιδιά, προβάλλονται στην Εὔα δύο σοφίες· γι' αὐτό σᾶς εἶπα αὐτά τά χωρία. Η μία εἶναι ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ: Δέν θά φᾶτε από τον καρπό αὐτοῦ τοῦ δένδρου, γιατί θα πεθάνετε. Ἐδῶ εἶναι μία ἐπιστήμη, μία γνώση. Ποιός κατέχει την γνώση αυτή; Ὁ Θεός. Ὁ ἄνθρωπος ἔναντι αὐτῆς τῆς γνώσεως τί στάση θά ἔπρεπε να κρατήσει; Ὑπακοῆς καί πίστεως· θά τό πίστευε, θα ὑπήκουε, καί θά ἔλεγε: Αὐτό εἶπε ὁ Θεός! Ἡ δεύτερη σοφία εἶναι ἡ σοφία τοῦ διαβόλου· γι' αυτό λέει ὅτι τό φίδι ἦταν συνετό καί φρόνιμο. Η σοφία τοῦ διαβόλου λέει: Ὄχι, δέν θά πεθάνετε! 

   Τώρα ἡ Εὔα δέν ἔχει βουλή, δέν ἔχει δική της σκέψη· εἶναι ἀνάμεσα σε δύο σοφίες. Θα πεθάνω; ἢ δέν θα πεθάνω; Μοῦ τό ἀπαγόρευσε ὁ Θεός αυτό γιά νά μή γνωρίσω; Ναί, ἀλλά ἡ σοφία τούτου ἐδῶ τοῦ φιδιοῦ μου λέει ὅτι θά γνωρίσω· ή: ἡ δική μου ἡ σκέψη μου λέει ὅτι θά γνωρίσω. Τί πρέπει να κάνω; Εάν στηριχθεῖ κανείς στη δική του τή σκέψη, τότε τά ἔχασε ὅλα, ἀκολουθεῖ τή σοφία τοῦ σατανᾶ. Καί τί θά πεῖ ἀκολουθῶ τὴ σοφία τοῦ σατανᾶ, παιδιά, μόλις καί εἶναι ἀνάγκη νά σᾶς πῶ!

   Το ξέρετε, αὐτήν τή στιγμή, ὅτι οἱ κυβερνώντες σ' ὅλο τόν κόσμο ἀκολουθοῦν τη σοφία τοῦ σατανᾶ; Τό ξέρετε αὐτό;... καί ὅτι τελικά ἡ σοφία τοῦ σατανᾶ ὁδηγεῖ σέ συρράξεις, σε πολέμους; Ὁ Χίτλερ συμβουλευόταν τούς μάγους, τη σοφία τοῦ σατανᾶ, ἄν ἔπρεπε νά κάνει τοῦτο ἢ ἐκεῖνο. Ομοίως καί ὁ Στάλιν συμβουλευόταν καί αὐτός τή σοφία τοῦ σατανᾶ. Εἶναι δέ γνωστό ὅτι πολλοί κυβερνώντες, και μάλιστα μεγάλων κρατῶν, πέρα ἀπό ἐκεῖνο πού σκέπτονται οἱ ἴδιοι, ἔχουν μάγους, μέντιουμ, ἀστρολόγους πού τούς συμβουλεύονται. Το ξέρετε αυτό; Αὐτό εἶναι πολύ σπουδαίο. Βλέπετε ἡ σοφία τοῦ σατανᾶ ποὺ ὁδηγεῖ; στήν καταστροφή! (Βλ. Αποκ. 16, 13-14)

   Ἐδῶ κάνουμε αυτά τα μαθήματά μας γιά νά ώφεληθοῦμε. Ἀπ᾿ αὐτό τό σημεῖο τί ἔχουμε να ὠφεληθούμε κι ἐμεῖς; Θά πρέπει να θέτουμε ὑπό τήν κρίση του Θεοῦ ἐκεῖνο πού ὁ καθένας μας ἔχει σκεφθεῖ. Τό θέλει ὁ Θεός; Εἶναι σύμφωνο μέ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ; Ἡ  Εὔα ἔπρεπε νά πεῖ: Για στάσου· ποιόν θ᾿ ἀκούσω τώρα; τόν Κτίστη ἤ τό κτίσμα; Ποιόν θ᾿ ἀκούσω; Μά εἶναι δυνατόν ν' ἀκούσω τό κτίσμα;... Εἶναι δυνατόν ἡ σοφία τοῦ φιδιοῦ νά εἶναι ἀνώτερη ἀπό τή σοφία τοῦ Θεοῦ, πού μᾶς εἶπε ὅ,τι μᾶς εἶπε;... Ἄρα λοιπόν αὐτό πρέπει να κάνουμε κι ἐμεῖς. Τό ἔκανε ἡ Εὔα; Ὄχι, δέν τό ἔκανε· γι' αὐτό ἀκριβῶς καί ἔχουμε τήν δυσάρεστη συνέχεια πού ξέρουμε.

   Αλλά καί κάτι ακόμη· προσέξτε αὐτό τό σημεῖο. Φαίνεται ὅτι ὁ διάβολος δεν γνώριζε τήν ἐντολή του Θεοῦ, δέν θά φᾶτε καί λοιπά. Ἴσως αὐτή ἡ ἐντολή νά δόθηκε δι' ἐλλάμψεως, ἐσωτερικά. (Βλ. Διοδώρου Ταρσέως, Σχόλια εἰς τὴν Γένεσιν, PG 33, 1567C) Ακόμη, όπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ὁ διάβολος δεν γνώριζε τήν ἐντολή· ἤ θα μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι μπορεῖ νά μή γνώριζε ἀκριβῶς τήν ἐντολή· ἤ ἄν θέλετε, νά μή γνώριζε καί τίς συνέπειες τῆς ἐντολῆς. 

   Καί τί κάνει τώρα ὁ διάβολος, παιδιά; Ἀκοῦστε τί κάνει. Ἀφοῦ δέν γνώριζε ἐπακριβῶς τήν ἐντολή, ἤ καθόλου, πιθανῶς βλέπει ὁ διάβολος τούς πρωτοπλάστους, ὅπως λέει ὁ ἱερός Αὐγουστῖνος, να στέκονταιμπροστά στο δένδρο καί νά μή δοκιμάζουν τον καρπό, τούς παρακολουθεῖ καί ἀναρωτιέται: Γιατί δέν δοκιμάζουν ἀπ' αὐτό τό δένδρο κανέναν καρπό;... Διότι ή παρουσία τους ἦταν στο μέσον τοῦ Παραδείσου, ὅπου ἦταν καί τό δένδρο, τοῦ ὁποίου τον καρπό ἔπρεπε νά βλέπουν. Ἔβλεπαν, ἀλλά δέν μπήκαν σε πειρασμό να δοκιμάσουν, ὅπως θα λέγαμε σήμερα. Τό εἶπε ὁ Θεός, τελείωσε! 

   Ξέρετε τί σημαίνει αυτό, τό εἶπε ὁ Θεός, τελείωσε; Αὐτό εἶναι ἁπλότητα· εἶναι ἡ ἁγία ἁπλότητα· τό νά πεῖ κανείς Τό εἶπε ὁ Θεός· δέν θέλω πια κουβέντα· τελείωσε!... Αλλά ἐδῶ ἀρχίζει ἡ πολυπλοκότητα τοῦ νοῦ, τοῦ ὀρθολογισμού. Και γιατί; Καί πῶς; Καί τί; Από τήν στιγμή πού θά ἀρχίσει ὁ ἄνθρωπος να σκαλίζει τό γιατί καί τό πῶς καί τό τί, μπαίνει ὁ ὀρθολογισμός καί χάνεται ἡ ἁπλότητα. 

   Σήμερα, πάρα πολλοί νέοι, πού τούς λέμε Αὐτό τό λέει ὁ Χριστός, ἀπαντοῦν: Καί γιατί το λέει ὁ Χριστός; Νὰ μοῦ ἐξηγήσεις. Ὄχι βέβαια μέ τήν ἔννοια να καταλάβουν, ἀλλά γιά νά ποῦν τίς ἀντιρρήσεις τους, νά ἀμφισβητήσουν, να προβάλουν τόν ὀρθολογισμό τους. 

   Νά τό ξέρετε, ὁ ἄνθρωπος πού δέν ἀποδέχεται ἀμέσως καί ἀναντιρρήτως τόν λόγο τοῦ Θεοῦ δέν ἔχει ἁπλότητα. Ἐγώ θά σᾶς εὐχόμουνα μέ ὅλη μου τήν καρδιά, νά ἔχετε ἁπλότητα. Θα σωθεῖτε. Θά ἔχετε εἰρήνη μέσα στην καρδιά σας. Ὅλα ἐκεῖνα τά ἄγρια κύματα μέσα στίς ψυχές τῶν νέων μας, τά κύματα τῆς ἀμφιβολίας καί λοιπά καί λοιπά, ὅλα αὐτά δέν θά τά περάσετε. Θά ἔχετε εἰρήνη, βαθιά καί ἀναφαίρετη εἰρήνη, ὅταν ἔχετε αὐτή τήν ἁπλότητα, ὅταν θά λέτε πάντα: Το εἶπε ὁ Θεός· τελείωσε!... 

   Ρωτάει ἡ κοπέλα: Να φορέσω παντελόνι; ἤ νά μή φορέσω παντελόνι; Μά τό λέει ἁπλᾶ ὁ Θεός. Ἄν πάει στο Δευτερονόμιο, θα διαβάσει ἐκεῖ τί λέει ὁ Θεός: Δέν θά βάλει ἡ γυναίκα ἀνδρικά ρούχα. (Δεύτερ. 22, 5) Ὁ Θεός τό λέει· τελείωσε! Γιατί να καθήσει τώρα να λέει μά, ξέρετε, είναι σεμνότερο τό παντελόνι ἀπό τά φουστάνια, γιατί ἔτσι κρύβει περισσότερο τό σῶμα; Ὄχι μόνο δέν κρύβει, ἀλλά καί ἀναδεικνύει περισσότερο. Αρχίζει δηλαδή ἐκείνη ἡ διαδικασία, γιατί; καί πῶς; Πές ἁπλᾶ: Ἄν καί δέν τό καταλαβαίνω, ἄνθρωπος εἶμαι, ἀλλά ἐπειδή τό λέει ὁ Θεός, τό ἀποδέχομαι. Τελείωσε. Αὐτό εἶναι ὅλο.

   Ὁ διάβολος λοιπόν, παιδιά, ἀγνοεῖ. Καί τί κάνει τώρα; Βλέπει τους πρωτοπλάστους νά κινοῦνται ὅπως κινοῦνται, νά μή δοκιμάζουν τον καρπό, καί τοῦ κινεῖ τήν περιέργεια. Ξέρετε, ὁ διάβολος εἶναι καί περίεργος· ὅπως θά ἐμφανιστεί πιο κάτω καί ἡ Εὔα περίεργη. Καί ὁ διάβολος εἶναι περίεργος μέ τήν κακή σημασία τῆς λέξεως.

   Ἔτσι ἀκριβῶς περίεργοι εἶναι μερικοί ἄνθρωποι, πού θέλουν να μαθαίνουν τά τῆς ἰδιωτικῆς ζωῆς τῶν ἄλλων. Τί τούς νοιάζει; Σήμερα ἔχουμε δημοσιογράφους κυρίως, οἱ ὁποῖοι θα κοιτάξουν ακόμα κι ἀπό τήν κλειδαρότρυπα τοῦ σπιτιοῦ σου νά δοῦν τί κάνεις μέσα, καί νά σέ πάρουν καί φωτογραφία και ταινία! Καί μετά νά δεῖς ἐσύ κατάπληκτος σ' ἕνα περιοδικό τόν ἐαυτό σου σε ποικίλες στάσεις, καί νά πεῖς: Μά τί εἶναι αὐτό... Εἶναι αὐτή ἡ δαιμονική περιέργεια. 

   Τί σε νοιάζει, ἄνθρωπέ μου, τί κάνει ὁ ἄλλος στό σπίτι του; πῶς ντύνεται; πῶς γδύνεται; πῶς τρώει; πῶς κοιμᾶται;... Τι σε νοιάζει;... Γι' αὐτό ἔχουμε σπίτια· γι αὐτό ὁ Θεός ἔκανε τά ὑλικά ἀδιαφανή γιά τά μάτια μας· γιά νά μή βλέπουμε τήν ἰδιωτική ζωή τοῦ ἄλλου. Δέν μᾶς ἐνδιαφέρει. 

   Ὁ διάβολος ὅμως εἶναι περίεργος. Γιατί δέν τρῶνε ἀπό τόν καρπό αὐτόν; Τί συμβαίνει καί δέν τρῶνε; Καί τότε τί κάνει; Ἀκοῦστε τί κάνει.

   Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Εἶπε τὸ μὴ ὄν, ἵνα ἐκκαλεσάμενος αὐτὴν εἰς διάλεξιν μάθῃ τὸ ὄν» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ὁμιλία IC', PG 53, 128.34-35). Εἶπε ἐκεῖνο πού δέν εἶπε ὁ Θεός, ὥστε νά καλέσει τήν Εὔα σε διάλογο, για να μάθει ἐκεῖνο πού εἶπε ὁ Θεός, 

   Τί εἶπε δηλαδή ὁ Θεός; Ὁ Θεός εἶπε αὐτό πού εἶπε· δέν τό ἤξερε ὁ διάβολος. Τί εἶπε; Δέν θά φᾶτε ἀπό τόν καρπό αὐτοῦ τοῦ δένδρου. Ἐνῶ ὁ διάβολος τί τούς λέει; Αλήθεια, ὁ Θεός δέν σᾶς ἀφήνει να φάτε ἀπό τούς καρπούς ὅλου ἐδῶ τοῦ κήπου, τοῦ Παραδείσου; Αὐτό ὅμως τούς εἶπε ὁ Θεός; Ὄχι. Ὁ διάβολος λοιπόν ρωτάει ἐκεῖνο πού δέν εἶπε ὁ Θεός, γιά νά μάθει ἐκεῖνα πού εἶπε ὁ Θεός.

   Ξέρετε πῶς τό λέει ὁ λαός αυτό; Ρίχνω στα ρηχά, να ψαρέψω στα βαθιά. Πετάω μιά κουβέντα, για να μάθω τα περισσότερα. Ἔχετε προσέξει ὅτι αὐτήν τη μέθοδο τή χρησιμοποιοῦν πολλοί ἄνθρωποι; Αλήθεια, δέν σέ εἴδαμε νά εἶσαι στὴν ἐκκλησία· ποῦ ἤσουνα... καί κάτι τέτοια. Δηλαδή λένε κάτι, παραπλανητικά, για νά μάθουν ἐκεῖνα πού δέν θά μποροῦσαν νά μάθουν μέ ἄλλο τρόπο. Δαιμονική μέθοδος αυτή· νά ρίχνω στα ρηχά, και να ψαρεύω στα βαθιά. 

   Καί τί γίνεται παρακάτω; «Καὶ τοῦτο, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ἵνα μαθεῖν δυνηθῇ τὰ παρὰ τοῦ Θεοῦ αὐτοῖς ἐνταλθέντα.» (Εἰς τὴν Γένεσιν, Ομιλία IG', PG 53, 127.41-42). Καί τό κάνει αὐτό ὁ διάβολος για να μπορέσει να μάθει τί ἐντολή ἔδωσε ὁ Θεός στούς πρωτοπλάστους. 

   Δηλαδή, ὁ διάβολος ἀγνοεῖ; Ναί, παιδιά· ἀκοῦστε: ἀγνοεῖ! Δέν εἶναι παντογνώστης ὁ διάβολος. Αλλοίμονό μας, παιδιά, ἐάν ἦταν παντογνώστης ὁ διάβολος!...Παντογνώστης εἶναι μόνο ὁ Θεός. Οὔτε οἱ ἄγγελοι. Οὔτε πανταχοῦ παρόντα εἶναι τά πνεύματα, οὔτε παντογνώστες. Γι' αὐτόν τόν λόγο –ἐδῶ προσέξτε κάτι– ἄν ὁ διάβολος γνωρίζει κάτι γιά μᾶς, είναι γιατί παρατηρεῖ τί κάνουμε. (Λέει ὁ μέγας Αθανάσιος: «Προγνώστης καὶ καρδιογνώστης μόνος ὁ Θεὸς ὑπάρχει· ἐπεὶ οὐδὲ αὐτοὶ οἱ ἄγγελοι τὰ ἐν καρδίᾳ ἢ τὰ μέλλοντα ἐπίστανται. Οἷόν τι πολλάκις, ὡς πνεύματα, ὁρῶσι τοὺς ὄμβρους τοῦ Ἰνδικοὺς πολλοὺς γινομένους, καὶ προλαμβάνουσιν ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ διὰ φαρμακειῶν ἡ ὀνειράτων, μεγάλην ἀνάβασιν τοῦ Νείλου ποταμοῦ μαντεύονται· καὶ ἄλλα δέ τινα όμοια τούτοις διαπράττονται. Πολλάκις δὲ καὶ ψεύδονται.» (Αμφιβαλλόμενα, Πρὸς Ἀντίοχον Ἄρχοντα, ΒΕΠΕΣ 35, 129-130)

   Θά μοῦ πεῖτε: Ὅ,τι κάνουμε, τα ξέρει ὅλα ὁ διάβολος; Ὄχι. Ὅ,τι σκεφτόμαστε, τα ξέρει όλα; Ὄχι Δηλαδή, ὅ,τι σκεφτόμαστε δεν το ξέρει ὁ διάβολος; Ὄχι. Από που μπορεῖ νά τά μάθει; Από τίς διάφορες κινήσεις πού θα κάνουμε, τίς διάφορες ἐνέργειές μας.

   Κάποτε, ὅταν κλήθηκα να πάω να διαβάσω ἐξορκισμούς σ' ἕνα δαιμονισμένο παιδί, πῆρα τό Ευχολόγιό μου, ένα κόκκινο βιβλίο από τη βιβλιοθήκη μου –πού δέν τό ἔπαιρνα πάντα μαζί μου– καί τό ἔβαλα στην τσάντα μου. Ὁ διάβολος μέ εἶδε. Ὅταν πῆγα τήν ἄλλη μέρα στο παιδί νά τό διαβάσω, αὐτό, ἐνῶ δέν ἤξερε τίποτα, μοῦ λέει: Α, πῆρες καί τό κόκκινο βιβλίο ἀπό τή βιβλιοθήκη σου...! Πῶς τό ἤξερε τό παιδί; Τό ἤξερε ὁ διάβολος. Ὁ διάβολος τό ἤξερε, ἀφοῦ ἦταν δαιμονισμένο αὐτό τό παιδί.

   Ὁ διάβολος λοιπόν μπορεῖ νά ξέρει μόνο ἐκεῖνα πού βλέπει σε δικές μας κινήσεις. Δέν τά ξέρει ὅμως ὅλα· δέν μπορεῖ νά τά ξέρει ὅλα. Γι' αυτό λέμε: Πρόσεξε· μή τό λές αυτό, γιά νά μήν τό ἀκούσει ὁ διάβολος. Ναί, εἶναι ἀλήθεια αυτό. Η, ἀκόμα περισσότερο, κι ἄν τό ξέρει, μή καυχηθεῖς γι' αυτό. Γιά μιά ἐπιτυχία σου, ἄς ποῦμε, μή καυχηθεῖς· γιατί ἄν καυχηθεῖς, θά φθονήσει ὁ διάβολος.

   Ἔχετε προσέξει πού λένε ὅτι ἐκεῖ πού ἔγινε κάτι καλό καί χαρήκαμε, ἦρθε μιά σκουντούφλα καί στενοχωρηθήκαμε; Ὁ λαός μας τό ἔχει παρατηρήσει αὐτό.

   Αλλά, πρῶτα ὁ Θεός, παιδιά, θα συνεχίσουμε τήν ἑπόμενη Κυριακή. Νά σᾶς εὐλογεῖ ὁ Θεός.

Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 1984

43η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.