†.Сегодня, дорогие мои, наша Церковь чтит память святителя Григория Богослова. Это великий святой нашей Церкви. Он родился около 328 года либо в Назианзе, либо в Арианзе в Каппадокии. Учился в школах Кесарии Каппадокийской, Кесарии Палестинской и Александрии.
В Александрии он познакомился со святителем Афанасием Великим и преподобным Антонием Великим. Святитель Василий Великий был его соучеником в Афинах, их связывала сердечная и близкая дружба. В дальнейшем святитель Григорий был поставлен архиепископом Константинопольским и председательствовал на Втором Вселенском Соборе. Но вскоре он ушел в отставку, потому что завистники затеяли смуту — видите, как всюду проникает зависть... Они поставили под сомнение каноничность его избрания на Константинопольскую кафедру. Однако, обвинения были напрасны, и он был оправдан.
Так или иначе, он подал в отставку, ушел. Уходя, он сказал, что если он — причина разделения, то пусть лучше он будет брошен в море, как Иона, чтобы остановить бурю.
Святитель Григорий умер, вероятно, в 391 году в возрасте шестидесяти трех лет. Церковь почтила его особым образом, присвоив ему титул, наименование «Богослов». Разве не богословствовал святитель Афанасий Великий? Разве не богословствовал святитель Василий Великий? Все великие отцы богословствовали. И все же, несмотря на то, что было столько богословов, наша Церковь именует богословами только троих: св. Иоанна Богослова, св. Григория Богослова и св. Симеона Нового Богослова. Итак, вы видите, что он удостоился редкостного наименования богословом.
Дорогие мои, по случаю празднования его святой памяти, Церковь приводит в качестве апостольского чтения отрывок из Послания к Евреям апостола Павла, в котором говорится о качествах Иисуса Христа как Великого Архиерея, и апостол Павел сравнивает архиерейство Христа с архиерейством ветхозаветных первосвященников. Церковь предлагает нам этот отрывок, чтобы показать, каким должен быть настоящий архиерей.
Первосвященник Иисус Христос становится прообразом и образцом для духовенства Церкви. Это не в меньшей степени касается иереев и диаконов, но особенно — архиерея, который должен находиться на своем месте «по образу Архиерея Христа» (гр. εἰς τύπον καί τόπον τοῦ ᾿Αρχιερέως Χριστοῦ). Чтобы быть избранным во архиерея, он должен изначально обладать определенными качествами, это должно быть данностью. Но в нашей церковной истории сложилось так, что это стало искомым, стало целью. Одно дело — данность, и совершенно другое — искомое. Многие современные архиереи выставляют свое высокое положение и требуют, чтобы верующие воздавали им честь только в силу их сана. «О, — говорит он, — я нахожусь на своем месте по образу Христа! А значит ты должен уважать, ты должен почитать меня». Но им нужно сказать, что способность жить и служить по образу Христа не дается автоматически при рукоположении, но это искомое, к этому нужно стремиться. Поэтому наша Церковь сегодня зачитывает отрывок из Послания к Евреям апостола Павла, чтобы охарактеризовать святителя Григория Богослова, который действительно стоял на своем месте по образу Христа.
В своем Послании апостол Павел пишет:
«Таков бо нам подобаше Архиерей: преподобен, незлобив, безсквернен, отлучен от грешник и вышше небес бывый. Такова имамы Первосвященника, иже седе одесную Престола величествия на Небесех».
Первый признак Великого Архиерея Христа — это «преподобен». Слово «преподобный» в данном контексте означает: благочестивый перед Богом. «Преподобный» означает совокупность всех добродетелей, которые могут быть у человека, и в данном случае у первосвященника: благоговение, послушание, верность, всецелая преданность Богу, полное посвящение себя Богу. Это касается любого священнослужителя, вне зависимости от семейного положения.
А еще это значит — свободный от порочных наклонностей, от стремления к различным грехам, будь то плотские страсти, сребролюбие, эгоизм и прочие. Все это включает в себя понятие «преподобный».
Трагической противоположностью настоящего архиерея были первосвященники времен Христа. Например, первосвященник Анна был в высшей степени коварен и лукав. Когда Христос был осужден, Анна уже не был действительным членом синедриона, но он был его «душой». Он стоял за кулисами и влиял на все решения синедриона — он был, повторяю вам, лукавейшим архиереем. Как и его зять Каиафа («зять по дочери»); они оба полностью перешли на сторону римских властей, то есть это были люди, смотревшие не на интересы народа, а на свою личную выгоду и свой личный престиж. Они прежде всего заботились о том, чтобы быть в хороших отношениях с властями, потому что римляне вмешивались в назначение первосвященника, то есть очень легко и часто меняли первосвященников (что было запрещено по закону).
А еще эти двое были саддукеями. Знаете ли вы, что это значит? У них не было должной веры. Они не верили в существование Ангелов, не верили в бессмертие души, не верили в воскресение мертвых, не верили в вечное воздаяние — Рай, Царствие Божие, ад... Они верили в Бога как это делают деисты: «Бог где-то там наверху, а мы здесь на земле. Бог на Небе пусть присматривает за Своими делами, а мы здесь, на земле, будем заботиться о своем». Таковы были саддукеи... Однако, смотрите, и они тоже приняли сан архиерея...
Глядя на них, еще раз поражаешься величайшей любви Христа и поразительной глубине Его смирения. Он позволяет осудить Себя как человека таким негодным первосвященникам, которых трудно даже назвать людьми... Будучи саддукеями, они не способны были понять божественного происхождения Христа, хотя это было их прямой обязанностью в силу их сана, занимаемого ими места и служения. Они просто обязаны были узнать Его, чтобы защитить людей от лжемессий и указать им на истинного Мессию. Поэтому Каиафа, бывший в то время действующим первосвященником, спросил у Христа (конечно же, лицемерно, как всегда): «Заклинаю Тя Богом живым, да речеши нам, аще Ты еси Христос, Сын Божий?» (Мф. 26, 63). И Христос на это ответил знаменитое «Ты рекл еси: Аз есмь», что означает «Да, это так, как ты сказал, Я — Мессия».
И Христос добавляет к Своим словам видение и пророчество Даниила: «Отселе узрите Сына Человеческаго, седяща одесную Силы и грядуща на облацех небесных, со святыми Ангелами» (Мф. 26, 24). Лицемерно Каиафа рвет на себе одежды: «Вы слышали, Он богохульствовал...». Но разве ты не просил своего Обвиняемого сказать тебе, кто Он такой? Он сказал тебе об этом… Ты брал с него клятву говорить только правду? Вот Он и сказал ее тебе! Почему же ты не продолжаешь дознание, а лицемерно рвешь на себе одежду? И Каиафа, и синедрион — за исключением некоторых — осудили Христа на смерть как лжеспасителя, как лжемессию... Повторюсь еще раз: по своему положению Каиафа был обязан удерживать народ от заблуждения, он должен был сам свидетельствовать о Спасителе, но вместо этого он свидетельствует так, чтобы Иисуса предали смерти.
Давайте еще рассмотрим слово «незлоблив», как говорит апостол Павел в описании Великого Архиерея Христа. Что означает «незлоблив»? Как говорит св. Иоанн Златоуст, это «не лукавый, не причастный злу, не коварный». «Свободный от зла, — говорит нам другой толкователь, Евфимий Зигабен, — не льстивый». «Не было лести в устах Его», — отмечает Икумений. А святой Иаков, брат Господень говорит: «Не искушенный злом» (ср. Иак. 1, 13).
И «безсквернен» — третье определение. «Что такое безсквернен — спрашивает Зигабен, — как не усиление слова незлоблив?». Чтобы больше подчеркнуть то, что мы называем незлобием, он использует характеристику «безсквернен» — свободный от греха, позора, нравственных пятен, всяческой скверны.
Но когда мы сегодня слышим, дорогие мои, о неслыханных сквернах в нашем духовенстве — и у дьяконов, и у пресвитеров, и у архиереев — поистине, просто голова идет кругом...
Еще одна характеристика: «Отлучен от грешник». Он спасает грешников, но Он не смешивается с ними, стоит отдельно от них. А поскольку Христос всегда является образцом для подражания, можно сказать, что духовенство, особенно архиереи, не должны впадать в обмирщение. Вот что означают слова «отлучен от грешник» — быть отделенным от мирского. Не использовать методы мира сего, такие как дипломатия и компромиссы.
Святитель Григорий Богослов не знал об этих маневрах. Один современный ему биограф говорит: «Это было его слабое место»; а я бы сказал — «сильное место». Он не умел маневрировать, он не знал дипломатических компромиссов, поэтому, как только ему было предъявлено обвинение в неканоничности, он тут же сложил с себя полномочия председателя Второго Вселенского Собора.
Церковь, дорогие мои, всегда искала священников и архиереев, которые являли бы образ Иисуса Христа. Например, в книге «Дидахе», в разделе 15 (это очень старинная книга) говорится следующее:
«Рукополагайте себе (то есть для своей Поместной Церкви) епископов и диаконов, достойных Господа, мужей кротких и несребролюбивых, и истинных». Под словом «истинный» имеется в виду человек прямой и бесхитростный. Это то, что Спаситель сказал о Нафанаиле: «Се, воистинну израильтянин, в немже льсти несть» (Ин. 1, 47).
«И испытанных» — они должны быть проверенными, сначала пройти испытание, а затем уже рукополагаться. Какой была его жизнь? Как этот человек жил среди нас, можем ли мы теперь рукоположить его и сделать своим священником?
Когда св. Игнатий Богоносец уезжал из Антиохии, своей епархии, и отправился сухопутным путем в Рим, чтобы принять мученическую смерть, по пути он заехал в Смирну, епархию святого Поликарпа, а потом направился на север, в Филиппы. Оттуда, из Филипп, он написал послание к епископу Поликарпу Смирнскому:
«Тебе, богоблаженнейший Поликарп, надобно созвать боголепнейший совет (то есть Собор) и избрать кого-нибудь особенно вам любезного (человека из вашего окружения, который был бы вам дорог) и усердного (старательного, трудолюбивого человека, который любит Бога и дела Божии), кто бы мог называться боготечным (шествующим, живущим по воле Божией): ему поручить, чтобы, отправившись в Сирию, он прославил там неослабную любовь вашу к славе Божией»[1].
Дорогие мои! Всё это было сказано для того, чтобы люди знали, каковы должны быть пастыри и учителя Церкви. Невежество недопустимо, ибо тогда будут править волки, которые вас раздерут и нанесут великий ущерб вашей душе. Господь нас учил, что «пастырь добрый душу свою полагает за овцы, и овцы по нем идут (следуют за ним), яко ведят глас его (ибо знают его учение). По чуждем же не идут (за чужим, за тем, кому чуждо учение Божие, они не следуют), но бежат от него, яко не знают чуждаго гласа».
Но устами пророка Иеремии Господь говорит и нечто иное:
«Пастырие мнози растлиша виноград Мой (многие пастыри испортили, развратили Мой виноградник, народ Божий), оскверниша часть мою (избранный народ, «участок (часть) Бога»), даша часть желаемую мою в пустыню непроходную (и Мое владение, говорит Господь, Мой народ, они сделали пустыней, опустошили его).
Обратите внимание на фразу, которую говорит пророк Иеремия в двенадцатой главе (стихи 10–11):
«Яко ни един есть, иже размышляет сердцем» — однако никто не принимает этого близко к сердцу, не слышит увещеваний Бога и не сознает, что могут быть священники, которые истребляют стадо народа Божия.
И пророк добавляет: «Горе пастырем, иже погубляют и расточают овцы паствы Моея! Сего ради вы расточили есте овцы Моя, и отвергосте я, и не посетисте их, се, Аз посещу на вас по лукавству умышлений ваших. Понеже пророк и священник осквернишася, и в дому Моем обретох лукавство их», — говорит Господь.
Дорогие мои! Наша Церковь почитает святых мужей, таких как прославляемый ныне святитель Григорий Богослов, чтобы мы, глядя как в зеркало на их житие по образу Иисуса Христа, могли увидеть себя, немощных, чтобы прославлялся Христос и созидалась Церковь Его Святая. Аминь.
†.Апостол Павел, будучи узником в Риме, пишет Тимофею в своем 2-м послании, среди многих скорбей и страданий по причине пребывания в заточении, преследований и гонений: «Вем бо, Емуже веровах» (2 Тим. 1, 12). Я прохожу через все это, потому что знаю, в Кого я уверовал. И это того стоит, потому что я знаю, Кто такой Иисус Христос. А можем ли мы, среди каких-то встречающихся нам злоключений, сказать то же самое? Можем ли мы сказать: «Я знаю, в Кого я уверовал»? Откуда мы получаем знание о Боге? Через Православие. Через нашу Православную веру мы узнаем, каков в действительности Господь и Спаситель наш Иисус Христос.
Для нас, православных греков, — великое благословение, что мы родились в православной стране и имеем правую веру. Отсутствие православного образа мыслей ведет к уклонению в ересь, к искажению образа Спасителя, когда у верующих нет ясного представления о личности Иисуса Христа. Потому что если ты знаешь, кто такой Христос, то ты можешь умереть за Него. Но если ты не знаешь, каков Он, и имеешь неправильное представление о Нем, плохой, искаженный до неузнаваемости отпечаток Его Лика, то тогда ты умрешь не за Него, а за того, кого ты ошибочно принимаешь за Христа. Православие означает именно это — иметь правую веру и верный образ, верное представление о Богочеловеческой личности Иисуса Христа. Бывает и субъективное восприятие Евангелия, то есть личности Иисуса Христа, которое все меняет коренным образом.
Недавно у нас была Неделя о сеятеле, посвященная Отцам Седьмого Вселенского Собора, который поддержал православную позицию по вопросу о святых иконах. И дело не просто в том, ставить или не ставить иконы в храме… Мы, православные, веруем, что Иисус Христос есть Слово Божие, ставшее человеком. «И слово Плоть бысть и вселися в ны» (Ин. 1, 14). Отстаивать и поддерживать истинное учение о природе Христа — это важнейшая задача Православной Церкви. У Христа была не одна, а две природы: божественная и человеческая. Напротив, арианство, с которым боролся Первый Вселенский Собор, говорило, что Христос — это не Бог, а только человек. Арианство сохраняет только человеческую природу Христа, а не Божественную. Но Православие учит не так. Христос есть совершенный Бог и совершенный человек.
I и VII Вселенские Соборы — это две крайности, два полюса, вращающиеся вокруг Богочеловеческой личности Христа. После многих дискуссий становится ясно, что правильный лик Христа имеется только у православных. Какой он? Богочеловеческий. Христос — это совершенный Бог и совершенный человек.
В нашей Церкви имеется Священное Писание и Священное Предание, они равноправны между собой. Что такое Священное Предание? Все, что было сказано об Иисусе Христе. По времени Священное Предание предшествует Священному Писанию. Благодаря ему до нас дошли сведения о том, какой евангелист написал каждое Евангелие (Евангелие от Матфея, Евангелие от Луки), и о том, что Деяния Апостолов — это труд Луки, что Послание к Римлянам написано апостолом Павлом и т. п. Кто сохранил для нас и кто подтверждает подлинность этих книг? Священное Предание. Можно с уверенностью говорить о том, что Священное Писание основано на Священном Предании, особенно если учесть, что Святая Библия начала писаться через много лет после сотворения мира. А до тех пор существовало только Священное Предание.
Что такое Священное Предание? Это то, что апостолы получили и передали Церкви. Апостол Павел говорит коринфянам: «Аз бо приях от Господа, еже и предах вам» (1 Кор. 11, 23). Что он принял? Он принял Таинство Божественной Евхаристии. Но Таинство Божественной Евхаристии — это Христос. Следовательно, его слова можно перефразировать так: я принял Христа и я передал вам Христа. Вот почему Предание — это принятие и передача Христа.
Священное Писание было написано, чтобы показать нам, Кто такой Иисус Христос. Но как мы сможем толковать Библию? Именно здесь кроется большой подводный камень, с которым сталкиваются многие люди. Христос однажды спросил: «Что говорят обо Мне люди?». И отвечают ученики Его: «Один говорит, что Ты — пророк, другой, что Ты — воскресший Предтеча (как сказал Ирод), и так все говорят то одно, то другое». «А вы за кого почитаете Меня?». И апостол Петр говорит: «Ты — Христос, Сын Бога Живаго» (ср. Мф. 16, 13-16).
Хотя у нас и есть Священное Писание, кто способен растолковать его верно? Священное Предание, Отцы Церкви. Следовательно, для того, чтобы иметь ясное представление о лице Иисуса Христа, нам нужны две вещи. Священное Писание и Священное Предание. Это то, что Апостольские Отцы и все прочие Святые Отцы говорили о личности Иисуса Христа, давая верное толкование Библии в Духе Святом. Это две важнейшие составляющие нашей веры.
Расскажу вам теперь подробнее, что такое Священное Предание, потому что оно заключается во многом. И, в первую очередь, это:
I) Семь Вселенских Соборов, а также Поместные Соборы
Наша Церковь имеет соборное устроение, то есть Отцы Церкви все вместе, в Духе Святом, вынесли определение о личности Иисуса Христа. Все Отцы на Первом Вселенском Соборе в 318 году от Р. Х. единогласно сказали, что Христос есть Бог Слово, Который воспринял человеческую природу. На Седьмом Вселенском Соборе они провозгласили, что Христос является также и совершенным человеком. Соборное решение принимается тогда, когда для разъяснения спорных вопросов собирается вся Церковь. Вселенские и Поместные Соборы есть не что иное, как выражение Православия. Вселенский Собор имеет компетенцию разрешать любые вопросы.
Приведу вам один пример. Был ли апостол Павел богодухновенным апостолом? Да. Анания получил от Христа повеление только крестить его в Дамаске, но вере его научил Сам Христос (ср. Деян. 9, 16-17). Но и он не желает говорить чего-то такого, с чем была бы не согласна вся Церковь. В Послании к Галатам он пишет, что через четырнадцать лет он снова ходил в Иерусалим, ходил по откровению. Он изложил свои взгляды апостолу Петру, евангелисту Иоанну и святому Иакову, и предложил им рассмотреть и проверить благовествование, проповедуемое им язычникам. «Наедине же мнимым, да не како вотще теку, или текох» (Гал. 2, 2). «Я обратился к тем, которые считаются столпами веры, и сказал им: вот чему я учу. Правильно ли я говорю? Пусть это услышит и одобрит Церковь, чтобы я не подвизался напрасно, впустую», — это говорит богодухновенный апостол Павел. Итак, вы видите, что соборная система очень важна. Нельзя утверждать что-то просто потому, что это пришло кому-то в голову. Согласна ли с этим вся Церковь? Конечно, мы принимаем и частные мнения Отцов. Но опять-таки только в том случае, если их одобрила Церковь. Что-то сказал святой Златоуст, что-то сказал Василий Великий. Они учили этому по отдельности, сами. Но поскольку Церковь принимает их учение, оно является частью Предания.
II) Божественная Литургия
Божественная Литургия передана нам посредством священства: Таинство Божественной Евхаристии совершается через канонически рукоположенных лиц, наделенных благодатью священства. Таинство Причащения передано нам Самим Спасителем через святых апостолов, и оно тоже является частью Предания. Без Божественной Литургии Церковь не мыслима. Например, у протестантов нет священства, поскольку у них отсутствует апостольская преемственность. Не имея священства, они не имеют и Тела и Крови Христовых, следовательно, у них нет Церкви, и они падают в пустоту. Даже если они говорят пару добрых слов и выдают себя за спокойных и добродетельных «овец», это ничего не значит. Это второстепенно. Веруешь ли ты в Тело и Кровь Христовы? Совершается ли у тебя Таинство Божественной Евхаристии? Если у тебя этого нет, ты — ничто. У тебя нет Церкви. Поэтому протестанты раздроблены и разрознены, ведь они — не Церковь.
III) Мудрые, боговдохновенные писания Отцов Церкви, содержащие толкование Библии, принятое Церковью, без которых мы не можем правильно интерпретировать Священное Писание.
IV) Православное монашество
Как вы знаете, у протестантов нет монашества. Монашество — это то, с чем борются даже некоторые православные, несведущие в вере и не знающие, что это такое. Монашество — это наилучшее выражение Церкви. Монашество уходит своими корнями в Ветхий Завет. Известно, что все пророки — и Моисей, и Аарон, и Исаия (все, кроме двух) — были женаты. В те времена нужно было делать особый акцент на браке, чтобы народ Божий продолжал свое историческое существование, не был потерян, чтобы пришел Мессия. Должны были быть обеспечены определенные исторические рамки. Народ Израиля — это те рамки, в которых Мессия пришел как человек. Два пророка не были женаты — Илия и Елисей. Пророк Илия обладал всеми добродетелями, характерными для монашества: это нестяжание, послушание Богу и целомудрие. Его учеником был Елисей, и они стали родоначальниками монашеских общин — тех людей, которые жили совместно, в общежитии, и вели монашеский образ жизни. Возможно, вы слышите об этом впервые. Обратитесь к Четвертой книге Царств и вы увидите, что эти люди, числом около 400-500 человек, назывались «сыновьями пророков» (4 Цар. 2, 15). Они были свидетелями вознесения пророка Илии, жили в лесах у реки Иордан. Нам известен случай с топором, который у одного из них сорвался и упал в реку, а он и говорит: «топор не мой (одолженный)» — имущества у них было. Эти люди написали несколько книг Ветхого Завета, так называемые «Хроники» (Паралипоменон). Так что корни монашества — еще в Ветхом Завете.
А еще правильнее будет сказать, что корни монашества — в Раю. Первозданные люди жили в целомудрии. Обратите внимание: Бог благословляет их на рождение детей перед грехопадением. Он сотворил человека обоих полов, и поскольку в его жизнь должна была войти смерть, чтобы человеческий род не погиб, вводится брак. Однако в Раю брака еще не было, и у первозданных людей были три добродетели, характерные для монашества. Во-первых, нестяжание. Было у них имущество? Нет. Во-вторых, целомудрие. И, в-третьих, послушание Богу. Послушание «дало сбой», и они вышли из Рая, после чего начинается путь человечества на земле. Так что корни монашества берут свое начало в Раю.
Когда мы воскреснем, брака, конечно же, не будет. Христос сказал, что в Царстве Божием не женятся, не выходят замуж. Будет послушание Богу и, конечно же, нестяжание. Итак, вы видите, что человечество возвращается к этим трем элементам, составляющим монашество? И это — Царствие Божие. Что такое монашество в современном мире? Это предвкушение Царствия Божия. Монашество, безусловно, является наилучшим выражением Церкви. К сожалению, многие недооценивают его и не понимают: противники монашества есть не только среди мирян, но даже среди священников и епископов. Как только откроется какой-нибудь монастырь, так сразу начинают «бить» по нему. Телевидение, журналы, газеты. Это показывает, насколько мы далеки от Православия. Я говорю вам все это, чтобы вы могли понять, что означает быть православным христианином.
V) Православная аскетическая духовность
Аскетический (гр. ασκητικός) означает то, что приобретается с подвигом, с трудом. С чего начинается православная аскетика? С Креста Христова. А Крест Христов — это страдание, это жертва, это прободение гвоздями. Сам Христос сказал: «Царствие Небесное нудится, и нуждницы восхищают е» (Мф. 11, 12). Ты хочешь стяжать Царство Божие в сердце своем? Значит придется совершать усилие над собой. Для чего всё это нужно? Сам по себе человек инертен, ленив, поэтому нам приходится прилагать усилие, чтобы стать способными обрести Царствие Божие. А если мы не делаем этого и хотим пребывать в беспечности, лености и комфорте, значит нашей жизни коснулось обмирщение. Жизнь по духу мира сего, обмирщение — это великая язва нашей Церкви, великий гонитель нашей Церкви. Когда человек утрачивает духовное содержание, он не спасается, потому что православная духовность начинается с Креста. Иначе нет нам спасения. Бог не запрещает нам есть или пить. Но наша святая Церковь установила посты: по средам и пятницам, в Великий пост и т. д. Пост — это напоминание о крестной жизни и подвиге, которые лежат в основании православной аскетической духовности. Нам следует поститься в те дни, когда это установлено Церковью, и подавать от своего имущества милостыню нуждающимся, ибо это угодно Богу.
Апостол Павел пишет филиппийцам: «Мнози бо ходят, ихже многажды глаголах вам, ныне же и плача глаголю, враги Креста Христова» (Фил. 3, 18). «Многие из вас действуют и живут как враги Креста Христова, о чем я вам много раз говорил и сейчас опять пишу со слезами». Кого апостол Павел называет «врагами Креста Христова»? Неужели христиан? Да, именно их. В чем заключается их враждебность Кресту? Дело в том, что крест является символом подвижничества и жертвенности. Но когда ты отвергаешь подвижничество, отвергаешь жертвенность, разве ты не становишься врагом Креста? И апостол Павел добавляет: «имже кончина погибель»: их конец — погибель, то есть ад, «имже бог чрево»: их бог — это чрево, то есть комфорт, отсутствие аскезы, «и слава в студе их» — и слава их в постыдных вещах. Сегодня наблюдается такая картина. Современный христианин говорит: я буду есть и пить, заводить подружек и веселиться. Он даже может быть женат, но развлекаться на стороне. То же самое касается и женщин, которые не желают хранить верность супругу. Вот почему прелюбодеяние столь актуально сегодня. Около 80% разводов происходит из-за супружеской неверности. Это показывает, что люди ошибочно полагают свою славу, честь или свое «мужество» (когда речь идет о мужчинах) в тех вещах, которых они должны были бы стыдиться, и «земная мудрствуют» — думают о земных, плотских вещах. Эти христиане, конечно, не являются богоборцами, но они называются врагами Креста Христова, потому что их духовность не начинается с Крестной жертвы. Они даже могут подать кому-то милостыню, но это не имеет основополагающего значения. Они даже могут внешне иметь любовь к ближним (если это можно назвать чистой любовью). И все же, этого мало, чтобы называться христианами. Наша духовная жизнь должна начинаться с Креста Христова.
Однажды апостола Павла так жестоко побили камнями в Листре, что думали, будто убили его. Его вытащили, вытянули за ногу, как собаку, за город. Ночью христиане пошли, чтобы взять его и похоронить. А Павел был жив. Он встал и знаете, что он сказал? Нечто удивительное! Одно дело — говорить об этом в зале, в храме, в аудитории богословского факультета, в компании, и совсем другое — жить этим. «Многими скорбьми подобает нам внити в Царствие Божие» (Деян. 14, 22). «Подобает» означает «нужно, должно». Мы должны через многие скорби войти в Царствие Божие, по-другому мы не войдем...
VI) Постоянное славословие, как в богослужении, так и в нашей личной молитве
В своей личной молитве мы говорим: «Господи Иисусе Христе, помилуй мя», и это помогает нам постоянно помнить о Боге. Молитва должна приводить к этому: к памятованию о Боге. В Церкви есть традиция совершать непрерывное богослужение в храмах. В Византии были монастыри с круглосуточным славословием. Монахи делились на три части, три группы. Каждая группа прославляла Бога, то есть читала молитвы по восемь часов. Они уходили, и их сразу сменяла другая группа, затем — третья группа и т. д. Именно поэтому у нас, православных, службы достаточно долгие. Русские, взявшие богослужение от Византии, сохранили его точнее; мы урезали некоторые его части, а у них Божественная Литургия длится 2, 3, 4 часа. Утреня у них продолжается дольше. Совершая непрестанное славословие, Церковь подражает Небесным Силам, Херувимам и Серафимам, которые не умолкая прославляют Бога. Как говорит пророк Исаия в своем видении в 6-й главе: «Видел я там Серафимов, воспевающих Бога неумолкающими устами», т. е. постоянно и непрестанно.
VII) Догматическая иконография
Икона должна быть написана таким образом, чтобы выражать догматические истины. Иконописец может иметь некоторую свободу выражения, отсюда и разнообразие, но он не должен отклоняться от того, что определено Священным Преданием и, конечно же, Седьмым Вселенским Собором. Он должен изображать Христа так, как это принято в Православии, а не иначе. Что выражает икона? Каждый фрагмент иконы является не просто изображением, но содержит некую догматическую истину. В отличие от нас, православных, Запад изображает мир в духе реализма, то есть так, как он видит мир естественный. Западные иконы Мадонны (Матери Божией) — это не что иное, как лица натурщиц, подруг художников. Это известный факт. Православные иконописцы никогда не писали икону с человека, чтобы создать, например, образ Девы Марии. Православная Церковь изображает обóженный мир. В то время как Запад рисует мир падший и обреченный на смерть. Поэтому у них — реализм, а у нас антиреализм. Реализм означает нечто реальное. Мы же выходим за пределы того, что мы видим, натуралистичного и естественного. Посмотрите на образ святого Иоанна Крестителя. Можно ли встретить человека, подобного ему, на улице? Нет. Это обóженный человек, который находится вне этого мира.
VIII) Гимнография Церкви
Это поэзия, которая, подобно краскам в иконографии, с помощью слов выражает догматы и духовный опыт. Когда мы читаем тропари, читаем каноны нашей Церкви, это способствует нашему духовному росту. Их содержание исполнено непостижимого величия, которое в нескольких словах выражается литературным, поэтическим способом.
IX) Гимнология, восхваление Бога.
Так называемая «византийская музыка», которая звучит во время православного богослужения — это величавая и прекрасная музыка, достойная священного места. Это ни в коем случае не сценическая и не театральная музыка. Что можно сказать о западной церковной гимнологии, такой как «Страсти по Иоанну» Баха, «Мессия» Генделя? Хорошая музыка, но не церковная, а светская. Если вы послушаете православную гимнологию, она действительно возносит тебя к Небу. Вот почему гимнология так важна. И она уникальна. Не забывайте, что русские стали православными, потому что их очаровала православная византийская гимнология. Все это, повторюсь, является способом выражения Православного Предания.
X) Мученики и святые, окружающие Престол Христа
Известно, что протестанты отвергают и уничижают, оскорбляют святых; говорят, что не следует почитать не только святых, но даже Деву Марию. Однако святые — это друзья Христовы, и их почитают, потому что их почитает Сам Бог. И прославляются они потому, что их прославляет Сам Бог. В 1-й Книге Царств, глава 2, стих 30, сказано: «Зане токмо прославляющыя мя прославлю»: «Тех, кто прославляет Меня, Я прославлю, — так говорит Бог. И поскольку Бог прославляет Своих святых, то и мы прославляем их крестными ходами, тропарями, праздниками, каждением. Православное богослужение содержит богатейшую гимнографию в честь святых. Но это далеко не все. Существует и неопубликованная гимнография, очень большая. Прежде всего Романа Сладкопевца. Нам известна лишь ничтожная малость. Пожалуй, тысячная часть от того, что написал этот великий светильник Церкви. Все это относится к почитанию наших святых.
XI) Мощи святых
Протестанты говорят: «Уберите отсюда эти кости». Но, увы, есть и православные, которые не чтут мощи святых. Святой Николай Кавасила Фессалоникийский говорит, что еще при своей земной жизни святые были обóженными, едиными со Святым Духом. И их тело, и душа. Когда они умирали, тело отправлялось в могилу, а душа попадала в Рай. Но несмотря на разлучение души и тела, во Христе Иисусе и в Святом Духе они соединены, потому что Святой Дух есть и в душе, которая на Небе, и в теле, которое во гробе. Смерть не отделила их ни от Христа, ни от Святого Духа. И их мощи продолжают оставаться обóженными, потому что они уже были таковыми при жизни, они были соединены со Святым Духом. Мощи творят чудеса, они даруют благодать, стоит только прикоснуться к ним. Святитель Иоанн Златоуст говорит, что даже рака, в которой находятся мощи, имеет благодать. Когда Христос шел исцелить слугу сотника, по дороге женщина, страдавшая кровотечением, подошла и прикоснулась к краю Его одежды. Она подумала: «Если только прикоснусь хотя бы к краю, то выздоровею». И Христос после этого сказал: «Сила изошла из Меня» (Лк. 8, 46). Эта сила исходит даже от одежды. У апостола Павла в Эфесе брали фартуки, которые были у него на ткацком станке, и платки, которыми он вытирал пот «от тела своего», с кожи. Даже когда их просто возлагали на одержимых и больных, те выздоравливали. Достаточно было, чтобы на больного упала хотя бы тень апостола Петра, и он получал исцеление. Вот что такое святые мощи. Всё уходит корнями в Священное Писание.
XII) Несмешение Церкви и мира
Церковь делает все возможное, чтобы не смешаться, не объединиться с тем, что называется «миром», в смысле нравственности. Святой Исаак Сирин говорит, что «мир» есть имя собирательное, объединяющее в себе все страсти. То есть одно слово, которое показывает все страсти. Если ты хочешь проанализировать слово «мир», ты можешь говорить названия отдельных страстей. Но возможно ли когда-нибудь, чтобы Церковь соединилась с «миром»? Евангелист Иоанн говорит: «Кто любит мир, в том нет любви Отчей» (1 Ин. 2, 15). Что это значит? Это не касается мира, как материально-духовного творения Божия, потому что в Библии сказано, что Бог так возлюбил мир, что отдал Сына Своего Единородного... и т. д. Не следует жить по законам и обычаям сего падшего, греховного мира. Если мы будем поступать таким образом, то смешаем Церковь с миром. Вместо того, чтобы Церковь воцерковляла мир, происходит обратное — мир проникает в Церковь. Это называется обмирщением. Такое состояние не может, не может спасать. Например, Рим — западная «церковь» — в высшей степени обмирщен. Когда Папа владеет банком и он называется «банком Святого Духа» — это великое богохульство. Он поддерживает и войны против православных. Недавно, когда началась война в Сербии, в светских газетах писали: «Папа Римский и Ватикан поддерживают войну в Сербии… Ватикан посылает оружие». Церковь поставляет оружие для убийства? Господи помилуй! Итак, вы видите, что «западная церковь» полностью обмирщена!
Мы должны обратить внимание и на кое-что другое, это очень актуально. В настоящее время происходит спекуляция Православием со стороны политики. Говорят, что православные народы должны объединиться для борьбы с «исламской дугой» и т. д. Будьте осторожны, потому что те, кто говорит такие вещи, не живут по-православному и не верят по-православному. Наоборот, они борются с Православной Церковью, но только иначе… Грядут трудные дни. Черной тучей надвигается католицизм, то есть папская «церковь». Черной тучей падет он на Православие и Православные Церкви Востока, на Грецию, Болгарию, Румынию, Украину. Об этом известно также из газет. Вы знаете, что происходит на Украине? Настоящая битва между униатами-католиками и православными. Как папские хорваты бились с православными сербами, когда посреди Второй мировой войны хорваты вырезали от 800 тысяч до 1 миллиона православных сербов. Существует лютая ненависть против Православных. Это все описано и является правдой. Мы должны выстоять любой ценой, и ничто не должно лишить нас нашей Православной веры.
Давайте будем хранить наше Православие, как самое драгоценное сокровище. А также наше праводеяние. Недостаточно только лишь верить православно. Нужно и жить православно. Правоверие (гр. Ορθοδοξία) и праводеяние (гр. Ορθοπραξία). И давайте не будем забывать, что Православие — это Сам Христос. Который в книге Откровение передает послание двум из семи исторических Церквей Малой Азии. Первой, Фиатирской Церкви, Он говорит: «Еже имате, держите, дондеже приду» (Откр. 2, 25). Храните (держите) вашу Православную веру, пока Я не приду снова. Когда? Во время Его Второго Пришествия.
Филадельфийской же Церкви Христос заповедует: «Держи, еже имаши» (Откр. 3, 11). Держи, что имеешь: свое правоверие и свое праводеяние — ту православную духовность, которая берет свое начало от Креста Христова. «Да никтоже приимет венца твоего» (Откр. 3,11). Чтобы никто не отнял твой венец, чтобы твою награду не забрал никто другой.
Такова Православная духовность. Всё это — Священное Писание вместо со Священным Преданием, которое является православным толкованием Священного Писания, мы и называем НАШЕ ПРАВОСЛАВИЕ.
77η ομιλία στην κατηγορία « Ομιλίες εις προσκυνητὰς ».
†. Ευρισκόμεθα αγαπητοί μου είς το 31ον κεφάλαιο της Γενέσεως.
Οπως θα ενθυμείσθαι, ο Ιακώβ είχε πολύ πλουτίσει, επειδή ακριβώς ο Θεός τον ευνόησε και τον βοήθησε, επειδή αδικούνταν από τον πεθερό του το Λάβαν. Και παρατήρησε ότι τα παιδιά του Λάβαν, τα αγόρια, άρχισαν να μεμψιμοιρούν με τον πλουτισμό αυτόν του Ιακώβ, του γαμπρού τους, διότι είχαν φθονίσει. Έλεγαν δηλαδή: «εἴληφεν Ἰακὼβ πάντα τὰ τοῦ πατρὸς ἡμῶν καὶ ἐκ τῶν τοῦ πατρὸς ἡμῶν πεποίηκε πᾶσαν τὴν δόξαν ταύτην.»(Γεν. 31,1) πήρε, λέγει, από τον πατέρα μας, πήρε ό,τι πήρε, και με τα πράγματα και την περιουσία του πατέρα μας, έχει ο Ιακώβ πλουτίσει. Αυτό, βεβαίως, ήταν αποτέλεσμα ενός φθόνου. Διότι, απλούστατα, ο Ιακώβ εργαζόταν, και αφού εργαζόταν, μέρα-νύχτα εργαζόταν, ήταν επόμενο να έχει μία προκοπή. Αλλά το σπουδαίο, δεν ήταν ότι εργάζονταν ο Ιακώβ πολύ, το σπουδαίο ήταν ότι είχε την ευλογία του Θεού, και όταν κάνεις έχει την ευλογία του Θεού, τότε, αντιλαμβάνεστε, μπορεί να έχει μία πάρα πολύ προκοπή. Αλλά και επιπλέον, ο Ιακώβ παρατήρησε ότι, το πρόσωπο του πεθερού του του Λάβαν, δεν ήταν όπως εχθές, και την τρίτη ημέρα, όπως λέει εδώ. Δηλαδή, το πρόσωπο του πεθερού του ήταν άσχημο, ήταν κατσούφικο. Αρχισε πλέον να φέρεται προς τον γαμπρό του άσχημα. Δηλαδή μουτρωμένο. Εκανε μούτρα, όπως λένε στην κοινή γλώσσα. Αλλά, ακριβώς πάνω σε αυτήν την κατάσταση, μιας δυσαρέσκειας εκ μέρους του σπιτιού του Λάβαν, έρχεται ο Θεός και λέγει στον Ιακώβ: «ἀποστρέφου εἰς τὴν γῆν τοῦ πατρός σου καὶ εἰς τὴν γενεάν σου, καὶ ἔσομαι μετὰ σοῦ.» (Γεν. 31,3) Άντε, του λέγει, σήκω φύγε και πήγαινε στην πατρίδα σου, και εγώ θα είμαι μαζί σου. Βλέπετε ότι ο Θεός αφήνει τον Ιακώβ 20 χρόνια εκεί. Πότε βρίσκει την ευκαιρία ο Θεός να πει αυτό που λέει; Όταν μέσα στην ψυχή του Ιακώβ, θα έχει ωριμάσει αυτή η επιθυμία της επιστροφής. Βλέπετε πως ο Θεός, χρησιμοποιεί τα ανθρώπινα στοιχεία, για να επέμβει στη ζωή του ανθρώπου; Ποτέ ο Θεός δεν επεμβαίνει, κατά αφύσικο τρόπο, στην ιστορία, στη ζωή ενός ανθρώπου, ποτέ. Αφήνει λοιπόν να ωριμάσει, μέσα στον Ιακώβ, η επιθυμία, ο πόθος της επιστροφής. Αλλά σε τούτο, θα συντελέσει και το όχι ευχάριστο περιβάλλον· και αυτό το εκμεταλλεύεται ο Θεός. Διότι, ζώντας σε ένα περιβάλλον, που αρχίζει να δείχνει τα μούτρα του, τότε επεμβαίνει ο Θεός και λέει στον Ιακώβ, σήκω φύγε. Επρεπε να φύγει, αλλά σας είπα, ότι η περίπτωση ενός που είναι σώγαμπρος, παρουσιάζει πάντοτε κάποιες δυσκολίες. Πώς να φύγει; Γι' αυτό το λόγο, σκέφτηκε να ενεργήσει κρυφά. Ητανε στα πρόβατά του, στα δικά του τα πρόβατα, τα οποία απείχαν τρεις μέρες δρόμο, από τα ποίμνια του πεθερού του του Λάβαν. Και κάλεσε, εκεί ευρισκόμενος, τις δύο του γυναίκες, κατά μυστικό τρόπο όμως. Τη Λία και τη Ραχήλ. Και όταν ήρθαν λέει σε αυτές: «ὁρῶ ἐγὼ τὸ πρόσωπον τοῦ πατρὸς ὑμῶν, ὅτι οὐκ ἔστι πρὸς ἐμοῦ ὡς ἐχθὲς καὶ τρίτην ἡμέραν· ὁ δὲ Θεὸς τοῦ πατρός μου ἦν μετ᾿ ἐμοῦ.» (Γεν. 31,5) Παρατηρώ ότι, οι διαθέσεις του πατέρα σας δεν είναι εκείνες, που ήταν παλιότερα, είναι διαφορετικές, δείχνει απέναντί μου μία δυσαρέσκεια. Είναι αυτό που λέμε "δε μου μιλάει". Συνηθισμένη κατάσταση μέσα στα σπίτια μας. Και αρχίζει να λέει στις γυναίκες του οτι, εν προκειμένου δεν έχει δίκιο ο πατέρας τους. Διότι, ο Ιακώβ στάθηκε πολύ εντάξει, απέναντι στον πεθερό του. Λέγει ακόμη ότι, εγώ έχω δουλέψει με όλη μου την δύναμη στον πατέρα σας, «ἐν πάσῃ τῇ ἰσχύϊ μου δεδούλευκα τῷ πατρὶ ὑμῶν.» (Γεν. 31,6), δηλαδή κατασπαταλήθηκα, εξαντλήθηκα, υπηρετώντας στην υπηρεσία του πατέρα σας. Εχει κάποιο παράπονο μαζί μου; Και όχι μόνον αυτό, αλλά ο πατέρας σας με αδικούσε. «ὁ δὲ πατὴρ ὑμῶν παρεκρούσατό με καὶ ἤλλαξε τὸν μισθόν μου τῶν δέκα ἀμνῶν, καὶ οὐκ ἔδωκεν αὐτῷ ὁ Θεὸς κακοποιῆσαί με.» (Γεν. 31,7) με εξαπατούσε κατ επανάληψη, και άλλαξε τον μισθό μου. Διότι πράγματι, όπως θα το πει λίγο πιο κάτω, πρόκειται περί το εξής. Θυμάστε τον όρο μισθού; Τι είχε πει ο Ιακώβ στον Λάβαν; Όταν τα πρόβατα τα λευκά, γεννήσουν διάστικτα, μαύρα, σκούρα, αυτά θα είναι δικά μου. Και όταν οι γίδες οι σκούρες, γεννήσουν άσπρα κατσίκια, αυτά θα είναι δικά μου. Και είχε συμφωνήσει πάρα πολύ ο Λάβαν, διότι, ένα ποίμνιο με κριάρια και με πρόβατα άσπρα, υπήρχε πιθανότητα να γεννηθούν, σκούρα προβατάκια; Όχι. Αυτό, το ξέρουνε πάρα πολύ καλά, οι τσοπάνηδες. Σπάνια να γεννηθεί κανένα σκούρο. Και είχε αποδεχθεί την πρόταση, γιατί την έβρισκε πολύ συμφέρουσα. Που όπως σας έλεγα, θα έπρεπε να πει στον γαμπρό του: "όχι παιδί μου, αυτό που ζητάς είναι πολύ λίγο, και αδικείς τον εαυτό σου, δεν είναι σωστό. Διότι, το να πάρεις από ένα κοπάδι που είναι όλα άσπρα, να πάρεις εσύ τα σκούρα;" ο Θεός όμως τι έκανε; Επειδή ακριβώς έβλεπε τη δικαιοσύνη, και έπρεπε να αποδώσει τη δικαιοσύνη, γέννησε το άσπρο κοπάδι, σκούρα πρόβατα. Οπότε, αμέσως έγινε αρκετός ο μισθός του Ιακώβ. Βλέποντας αυτό, ο Λάβαν, αισθάνθηκε άσχημα. Και επειδή τα πρόβατα γεννούσανε δύο φορές τον χρόνο, λέει, κοίταξε, στην άλλη δόση, στην άλλη φουρνιά, τα πρόβατα τα άσπρα θα είναι δικά σου. Εντάξει λέει ο Ιακώβ, όπως το είπες πατέρα. Οταν γεννούσαν την προσεχή φορά, τα πρόβατα ήταν άσπρα. Οταν έβλεπε ότι πάλι ήτανε τα πολλά εκείνα που έπαιρνε ο Ιακώβ, κοίταξε του έλεγε, την άλλη φορά θα είναι τα σκούρα που θα πάρεις εσύ. Γι' αυτό λέει εδώ «καὶ ἤλλαξε τὸν μισθόν μου τῶν δέκα ἀμνῶν, καὶ οὐκ ἔδωκεν αὐτῷ ὁ Θεὸς κακοποιῆσαί με». Δεν είναι πολύ σαφές το κείμενο των εβδομήκοντα, το κείμενο το εβραϊκό είναι σαφέστερο. Γι' αυτό σας είπα αυτή την ιστορία. Εδώ, όταν το μεταφράσουμε ακριβώς, δεν το βγάζουμε, ενώ στο εβραϊκό κείμενο, δείχνει αυτήν την παλινδρόμηση της συμφωνίας, που έκανε ο Λαβάν με τον γαμπρό του τον Ιακώβ, και είναι πολύ άσχημο πράγμα, δείχνει εδώ μία συμφεροντολογία. Βλέπετε, παίρνετε έναν μάστορα, και του λέτε, πόσο θες να μου φτιάξεις αυτό; Σου λέει τόσο. Δεν του λες τίποτα, ούτε του κόβεις τίποτα. Εντάξει. Ερχεται, αρχίζει να δουλεύει, και εκεί αρχίζει να μεμψιμοιρή. Γιατί; θέλει πιο πολλά. Και τον βλέπεις και δεν δουλεύει με την καρδιά του. Και του λες τι συμβαίνει; Και σου λέει, μά ... ξέρεις, δεν βγαίνω, δεν κάνω, δεν δείχνω ... Μα εγώ σου είπα τίποτα; Εγώ σε ρώτησα πόσο θέλεις, και μου είπες τόσα. Ούτε σου έκοψα, ούτε τίποτα. Τώρα γιατί μεμψιμοιρής, γιατί; Είναι η πλεονεξία. Ειλικρινά, είναι φοβερό πράγμα. Είναι κάτι που το συναντάμε, όχι μόνο στις συγγενικές σχέσεις, αλλά και γενικά στις σχέσεις των ανθρώπων, όταν έχουν δοσοληψίες. Αγαπητοί μου άς το προσέχουμε το σημείο αυτό. Λίγο-πολύ εργαζόμενοι άνθρωποι είσαστε ... όλοι μας έχουμε κάποιες δοσοληψίες. Εγώ θα πάρω μάστορα, εσένα θα σε πάρουνε σαν μάστορα, κ.ο.κ. Εκείνο που συμφωνάμε να είναι αυτό. Mα εάν δούμε ότι πέφτουμε έξω, να πούμε με απλότητα, να με συγχωρέσεις πάρα πολύ, στο λογαριασμό μου έπεσα έξω, να, το βλέπεις και μόνος σου. Λοιπόν θα σε παρακαλέσω πολύ, είναι δυνατόν -επειδή έγινε συμφωνία- είναι δυνατόν να μου δώσεις, κάτι παραπάνω; το βλέπεις... Θα δουλεύω με την ψυχή μου όμως! Κι αν εκείνος το δει πραγματικά και είναι και δίκαιος άνθρωπος, θα πει, δεν έχω αντίρρηση, το βλέπω και εγώ, εντάξει, θα σου δώσω παραπάνω. Αν όμως είναι, όχι σωστός, και μας πει,α, αυτό συμφωνήσαμε, ή επιτέλους, είναι μία υπηρεσία, και δεν μπορεί να δώσει παραπάνω, έτσι έγινε, έκλεισε ο διαγωνισμός, τότε, θα υποστούμε τη ζημία, και θα είμαστε προσεκτικότεροι, σε άλλη προσφορά μας, κ.ο.κ. Για να μην έχουμε αυτές τις παλινδρομήσεις, γιατί σας είπα δεν είναι καλό. Τώρα ο Ιακώβ, σας είπα, παραπονιέται στις γυναίκες του εναντίον του πεθερού του. Και λέει ακόμη ότι, εγώ δεν αδίκησα σε τίποτα τον πατέρα σας, εγώ ήμουν εντάξει απέναντί του, γι' αυτό και ο Θεός με ευόδωσε, με βοήθησε, επειδή ακριβώς εγώ δεν ήθελα να αδικήσω τον πατέρα σας. Συν τοις άλλοις, διηγείται στις γυναίκες του ότι, όφθει ο Θεός, μου είπε, λέει, «ἐγώ εἰμι ὁ Θεὸς ὁ ὀφθείς σοι ἐν τόπῳ Θεοῦ, οὗ ἤλειψάς μοι ἐκεῖ στήλην καὶ ηὔξω μοι ἐκεῖ εὐχήν· νῦν οὖν ἀνάστηθι καὶ ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς ταύτης καὶ ἄπελθε εἰς τὴν γῆν τῆς γενέσεώς σου, καὶ ἔσομαι μετὰ σοῦ.» (Γεν. 31,13) Εγώ είμαι εκείνος ο οποίος παρουσιάστηκα είς τόπον Θεού, εκεί, όταν ερχόσουνα πρό εικοσαετίας εδώ στην γη Χαρράν, και εγώ είμαι εκείνος ο οποίος, παρουσιάστηκα στον ύπνο σου και είδες εκείνο το όνειρο με την κλίμακα, τη γνωστή που έχουμε στο παρελθόν αναλύσει. Εσύ ευχήθηκες εκεί, αλείφοντας μία πέτρα ότι, εάν εγώ σε προστατέψω, τότε εκεί θα μου προσφέρεις θυσία. Λοιπόν εγώ σε προστάτεψα, και θα σε προστατέψω πάλι, και πάντα θα σε προστατεύω. Σήκω φύγε, πάρε τα πρόβατά σου, και τα υπάρχοντά σου, και πήγαινε εις τον τόπο σου και εις την γενεά σου. Συνεπώς, αυτά μου είπε ο Θεός και πρέπει να φύγουμε.
Τι έπρεπε τώρα να απαντήσουν οι γυναίκες του Ιακώβ; ή μάλλον τι απάντησαν; Εδώ ειπώθηκε ένα κατηγορητήριο, βεβαίως βασισμένο πάνω σε μία δικαιοσύνη, εναντίον του πατέρα τους.
Και εδώ, κάποτε ξέρετε μία γυναίκα έχουμε και κατηγορούμε τον πατέρα της και γίνεται θηρίο, εδώ, ο Ιακώβ είχε δύο γυναίκες, που είχαν τον ίδιο πατέρα. Αντιλαμβάνεστε τι θα μπορούσε να γίνει... Το ευτύχημα είναι το εξής, ότι η Ραχήλ και η Λία μ' ένα στόμα είπαν: «μή ἐστιν ἡμῖν ἔτι μερὶς ἢ κληρονομία ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ πατρὸς ἡμῶν;» (Γεν. 31,14) Μήπως έχουμε τίποτε άλλο να παίρνουμε από τον πατέρα μας; Δεν μας συνδέει πλέον τίποτα με τον πατέρα μας· και όχι μόνο δεν μας συνδέει τίποτα με τον πατέρα μας, αλλά μας εκμεταλλεύτηκε ο πατέρας μας, και μας θεώρησε σαν ξένες, ότι δεν είμαστε παιδιά του. Ακούστε εδώ τώρα τα παράπονα των γυναικών «οὐχ ὡς αἱ ἀλλότριαι λελογίσμεθα αὐτῷ; πέπρακε γὰρ ἡμᾶς καὶ καταβρώσει κατέφαγε τὸ ἀργύριον ἡμῶν.» (Γεν. 31,15) Δε λογαριαστήκαμε εκ μέρους του πατέρα μας σαν ξένες; Μας πούλησε! Που το στηρίζουν αυτό και το λέγουν οι γυναίκες, ότι μας πούλησε; Δεν ήταν έθιμο η περίπτωση, να πληρώνει ο υποψήφιος γαμπρός τον πεθερό του, να πάρει μία κοπέλα; Ηταν έθιμο. Πού βρίσκεται αυτή η θέση ότι μας πούλησε ο πατέρας μας, "πέπρακε γὰρ ἡμᾶς", σε τούτο, ότι έκανε εκμετάλλευση άγρια ο Λάβαν, εις βάρος του γαμπρού του. Συνεπώς αυτό αντιστοιχούσε, ώς να πούλησε τελικά τις κόρες του. Γιατί βρήκε τη ράχη του Ιακώβ να εκμεταλλευτεί όσο περισσότερο μπορούσε ο Λαβάν. Γι' αυτό λένε οι γυναίκες ότι, μας πούλησε ο πατέρας μας. Αλλά πάλι καλά που είπαν αυτό, οι γυναίκες του Ιακώβ. Διότι, λέγουν ακόμα ότι, ο πλούτος τον οποίο έχουμε, ο Θεός τον πήρε από τον πατέρα μας και τον έδωσε σ' εσένανε, διότι ήτανε πάρα πολύ δίκαιο. Συμφωνούν με τον Ιακώβ. Αλλά ας δούμε το θέμα από κάπως πιο κοντά. Ο Ιακώβ ζήτησε να κάνει ένα οικογενειακό συμβούλιο. Κάλεσε τις γυναίκες του μυστικά, να κουβεντιάσει μαζί, να τις πει πως έχει η κατάσταση, και ότι έπρεπε να πάρουν την απόφαση να αναχωρήσουν πλέον από το σπίτι του πατέρα των, και να πάνε εις την γη Χαναάν.
Αυτό το οικογενειακό συμβούλιο, ήταν αυστηρά μεταξύ του Ιακώβ και των γυναικών του. Αλλα πρόσωπα, δεν υπάρχουν στη μέση. Οταν εμείς τυχαίνει, να έχουμε κάποιο σπουδαίο θέμα που μας απασχολεί, κάνουμε οικογενειακό συμβούλιο; Κάνουμε, αλλά είναι παρατηρημένο ότι, πολλές φορές όταν μία οικογένεια κάνει ένα οικογενειακό συμβούλιο, καλεί και άλλους συγγενείς. Καλεί ξαδέρφια, θειούς, θειές ...κ.λ.π, κάποτε και φίλους, οικογενειακούς φίλους καλεί, προκειμένου να ληφθεί μία απόφαση. Είναι καλός αυτός ο τρόπος; Αγαπητοί μου έρχομαι να σας πω ότι, εκ των αποτελεσμάτων κρινόμενος ο τρόπος αυτός, δεν είναι καλός. Διότι ο κάθε ένας θα πει μία γνώμη, και το χειρότερο απ' όλα ότι, ο κάθε ένας θα επιμείνει να πραγματοποιηθεί η δική του η γνώμη. Και παρατηρείται εκεί ένα κομφούζιο. Μία σύγχυση άνευ προηγουμένου. Και το χειρότερο ακόμη ότι, όταν δεν γίνει η γνώμη κάποιου, κάποιων, που επέμεναν μέσα στο οικογενειακό συμβούλιο, αυτός βγαίνει έξω και μας κατηγορεί. Γίνεται εχθρός μας, δεν μας μιλάει, πάντα με το επιχείρημα ότι δεν ακούσαμε την γνώμη του. Δε συμβαίνουν αυτά; Συμβαίνουν αυτά. Και θα πάρω μία τυπική περίπτωση, την οποία όλοι γνωρίζετε.
Οταν επί παραδείγματι, γίνεται ένα συνοικέσιο σε ένα κορίτσι. Υποτίθεται ότι οι γονείς, πρέπει να μην αρκεστούν στον εαυτό τους, στο περιβάλλον του στενού τους οίκου, αλλά θα πρέπει να ρωτήσουν και το ευρύτερο περιβάλλον, δηλαδή το ευρύτερο συγγενολόι. Και τότε καλούν και ρωτούν: "Τι γνώμη έχετε; Μας έκαναν πρόταση για το κορίτσι για αυτό το παιδί, τι γνώμη έχετε;" Τι γνώμη μπορεί να έχουν; ο ένας θα έχει το μακρύ του, και ο άλλος το κοντό του! Ο άλλος θα πει ναι και ο άλλος θα πει όχι, είναι πολύ φυσικό, διότι υπάρχουν ποικίλες γνώμες. Ε, λοιπόν αγαπητοί, αν υποτεθεί τώρα οτι θα ακολουθήσουμε τη γνώμη κάποιου, βεβαίως, δεν θα ακολουθήσουμε την γνώμη την αντίθετη κάποιου άλλου. Θα θυμώσει ο άλλος. Θέλετε ακόμη κάτι άλλο; Εάν δεν καλέσουμε το συγγενολόι μας να τον ρωτήσουμε, το συγγενολόι θυμώνει· και λέγουν "Γιατί δεν μας ρώτησαν όταν παντρεύουν την κόρη τους; Όταν γίνονταν το συνοικέσιο;" Μα αγαπητέ μου, γιατί να σε ρωτήσει; Τι είσαι εσύ; Είσαι ο προστάτης της κοπέλας; Μα, είμαστε λέει συγγενείς ... . Αλίμονο αν καθόμαστε να ρωτάμε το συγγενολόι μας. Το λέω, γιατί υπάρχει αυτή η συνήθεια, όχι βέβαια σε όλους, αλλά υπάρχει σε κάποιες οικογένειες αυτή η συνήθεια, να ρωτούν το ευρύ συγγενολόι για ένα θέμα. Αν νομίζετε, εγώ έτσι το κρίνω, και το βλέπουμε και από εδώ, ότι δεν χρειαζόμαστε τους συγγενείς μας. Μόνο εάν κάποτε είναι κάτι το εντελώς έκτακτο, δεν ξέρω τι, μεταξύ ζωής και θανάτου, για μία στιγμή μπορούμε να ρωτήσουμε και όταν θα ρωτήσουμε τους συγγενείς μας ή φίλους μας, αυτό, θα είναι και θα έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα και όχι παρεμβατικό. Οταν θα ρωτήσω τον ξάδερφό μου και τον θειό μου, δεν θα τον ρωτήσω με την έννοια ότι αυτός θα παρέμβει στην υπόθεση μου, αλλά απλώς θα με συμβουλέψει. Εάν αντιληφθώ ότι παρεμβαίνει και το ξέρω ότι μπορεί να παρεμβαίνει, δεν θα πάω καθόλου, ή εάν δω ότι κάνει κατάχρηση τότε θα τον αποκλείσω, δεν θα τον αφήσω παρακάτω να μπει στην υπόθεση μου. Εγώ έτσι το νομίζω και όπως το βλέπετε εδώ αυτό έκανε και ο Ιακώβ.
Αλλά είναι ακόμη και μία άλλη πλευρά στο θέμα, την οποία πρέπει να προσέξουμε. Οταν πρέπει να ληφθούν κάποιες αποφάσεις στο εντελώς στενό περιβάλλον του σπιτιού, και εν προκειμένω ποιο είναι το στενό περιβάλλον του σπιτιού; Είναι ο σύζυγος και η σύζυγος, είναι το πρώτο στενό περιβάλλον. Εάν τώρα τα παιδιά μας είναι μεγάλα και πρόκειται για μία υπόθεση εξαιρετική, βεβαίως, τότε μπορούμε να ρωτήσουμε και τα παιδιά μας. Μπορούμε να πούμε "παιδιά ξέρετε, να, έχουμε μία κόρη, έχουνε μεγάλα παλικάρια, τι γνώμη έχετε; Πώς βλέπετε την υπόθεση;" Είναι πολύ φυσικό. Αλλά όμως κάποτε υπάρχει η εξής κατάσταση, είπα κάποτε, είναι συχνοτάτη δυστυχώς. Το ζεύγος να μην μπόρεσε ποτέ να ενωθεί ψυχικά και να είναι διασπασμένο, από τον καιρό που παντρεύτηκε. Και έτσι να υπάρχει μία προσκόλληση εκ μέρους της γυναικός προς το σπίτι το πατρικό της, ή εκ μέρους του ανδρός προς το πατρικό του σπίτι. Και όταν πρόκειται να ληφθούν αποφάσεις, να μην συζητάει το ζεύγος μεταξύ του το θέμα, αλλά η γυναίκα να καταφεύγει στον πατέρα της και τη μάνα της εκείνους να ρωτήσει, ή ο άντρας να πηγαίνει να ρωτάει τον πατέρα του και τη μάνα του, και αυτό που θα πει η μάνα του θα κάνει, και αυτό που θα πει ο πατέρας του θα κάνει, και όχι αυτό που θα κουβεντιάσει με τη γυναίκα του. Αν θέλετε δε κουβεντιάζει καθόλου με τη γυναίκα του. Είναι ένα παράπονο πολλών γυναικών και θα παρακαλέσω ας το προσέξουμε αγαπητοί μου το σημείο αυτό. Πολλών γυναικών ότι, ο άντρας μου δεν κουβεντιάζει μαζί μου τίποτα, πάει στη μάνα του και εκεί κουβεντιάζει και παίρνει αποφάσεις μαζί με τη μάνα του, εμένα με παραθεωρεί. Τι κακό πράγμα είναι αυτό αγαπητοί μου. Θα πω άλλη μία φορά εκείνο που σας έχω πει, η γραφή λέγει, ο λόγος του Θεού, το πνεύμα του Θεού, δια στόματος Αδάμ, για να δείτε πόσο παλιό είναι και ανανεώνεται από τον Ιησού Χριστό στην Καινή Διαθήκη: «ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα καὶ προσκολληθήσεται πρὸς τὴν γυναῖκα αὐτοῦ, καὶ ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν.» (Γεν. 2,24)/(Ματθ. 19,5) Βλέπετε παρακαλώ; Εκείνο το «καταλείψει».
Κάποτε μου φαίνεται σας έχω πει οτι, είχα μία συζήτηση με έναν αξιωματικό, είχε έρθει στο μοναστήρι, και ο όποιος πάντα ερχόταν χωρίς να φέρνει τη γυναίκα του, και τον ρώτησα αν είναι παντρεμένος, και μου είπε βέβαια. Λέω "δεν σας είδα ποτέ να φέρετε και τη γυναίκα σας;" Ερχόταν όμως πάντα με τη μάνα του, περίεργο, πήγαινε κυνήγι. Περνούσε από το μοναστήρι και πάντα είχε μαζί του τη μάνα του, και μέσα στο αυτοκίνητο την άφηνε την καημένη τη μάνα, να περιμένει αυτή πότε θα τελείωνε το κυνήγι ο γιός της, για να φύγουν. Παράξενο σχήμα, πολύ παράξενο σχήμα. Κάποτε λοιπόν του είπα γιατί δεν παίρνει τη γυναίκα του; Και άρχισε εκεί κάτι θεολογικά να μου λέει ... Τα 'χε βάλει με τον Απόστολο Παύλο, ο οποίος, -ο Απόστολος Παύλος- χρησιμοποιούσε αυτό: «ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα»κ.λ.π το χρησιμοποιεί ο Απόστολος Παύλος, και τα είχε με τον Απόστολο Παύλο. Γιατί ήταν φανερό ότι δεν είχε αγαθές σχέσεις με τη γυναίκα του, είχε με τη μάνα του. Και αφού έπαιρνε πάντα τη μάνα του, ηταν πολύ φυσικό να υπάρχει αυτή η κατάσταση. Και του εξηγούσα ότι αυτό το «καταλείψει», δεν σημαίνει ότι, θα εγκαταλείψει τη μάνα και τον πατέρα από ηθικής πλευράς, διότι θα προσέκρουε στην εντολή τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου, αλλά το καταλείψει αναφέρεται απο ψυχολογικής πλευράς. Πλέον παντρεύτηκες την γυναίκα σου, παντρεύτηκε η γυναίκα σου εσένα, αποτελείτε άλλο κύτταρο πλέον. Κάθε τι θα γίνεται μεταξύ σας. Θα συνεννοείστε πάντοτε μεταξύ σας. Δεν μπορείτε να έχετε προσκολλήσεις ψυχολογικές στον πατέρα σας και στη μάνα σας. Θα ρωτήσετε βεβαίως τους γονείς σας ως εμπειροτέρους, αλλά δεν θα τους επιτρέψετε να παρέμβουν μέσα στη ζωή σας και μέσα στις αποφάσεις σας. Αυτό το πράγμα δεν μπορούσε ο άνθρωπος αυτός να το καταλάβει, και είχε θυμώσει, και λοιπά ..., ας είναι όμως, πέρασε, είναι πολλά χρόνια αυτή η δουλειά.
Εν συνεχεία, βλέπουμε ότι αυτή η κατάσταση δεν είναι καλή και υπάρχει σας είπα αυτό το λάθος. Με την ευκαιρία θα σας πω και κάτι ακόμα, είναι λίγο έξω από το θέμα μου, αλλά είναι μία ευκαιρία να σας το πω. Οταν κάποια παιδιά αφήνουν τους γονείς τους για να πάνε να αφιερωθούν στο Θεό, με την μοναχική ιδιότητα κ.λ.π, ή αγόρι, ή κορίτσι. Οι γονείς ξέρετε τι επικαλούνται; Επικαλούνται την εντολή "Τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου". Δεν αντιλαμβάνονται ότι, όπως στο γάμο υπάρχει ο λόγος «ἕνεκεν τούτου καταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα»(Ματθ. 19,5) έτσι και στην αφιέρωση υπάρχει κάτι άλλο, που λέει «Ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος·» (Ματθ. 10,37) Εκείνος που αγαπάει τη μητέρα του και τον πατέρα του πιο πάνω από εμένα τον Θεό, δε μου είναι άξιος λέει ο Χριστός. Αυτό το πράγμα δεν μπορούν να το καταλάβουν οι άνθρωποι. Και δε σημαίνει, ένας που πηγαίνει να αφιερωθεί ότι υποτιμά τους γονείς του, ότι δεν τους αγαπά. Εγώ θα έλεγα ότι αν κάποιος από τα παιδιά, θα μπορούσε να εύχεται για τους γονείς του μέρα-νύχτα, θα ήταν ακριβώς εκείνος που θα πήγαινε να αφιερωθεί στο Θεό, και όχι εκείνος στον οποίο θα δίναμε πολύ περιουσία, χωράφια και σπίτια και λεφτά, και όποιος στο τέλος-τέλος μπορεί να μας αφήσει να πεθάνουμε και στο δρόμο, να μας δώσει και μία κλωτσιά. Δεν μπορούν οι γονείς αυτό να το καταλάβουν· ότι άλλο είναι η εντολή της τιμής προς τους γονείς, κι' άλλο είναι η ψυχολογική αποκόλληση. Και αυτή η προσκόλληση, δημιουργεί τόσα προβλήματα, διότι μπορώ να σας πω, ένα μέρος από τα διαζύγια την αιτία την έχουν εδώ, το ότι υπάρχει αυτή η προσκόλληση, ή της γυναικός ή του ανδρός, προς το πατρικό σπίτι. Θα παρακαλούσα λοιπόν ας το προσέχουμε το σημείο αυτό. Εσείς μεν σαν σύζυγοι, αλλά και στα παιδιά σας, προσέξτε όταν θα μεγαλώσουν, βέβαια, η αγωγή που θα τους δώσετε θα είναι τέτοια που θα σας αγαπούν. Δεν θα τους πείτε να σας αγαπούν, θα ήτανε πολύ αστείο να λέγατε στα παιδιά σας να σας αγαπούν. Η αγωγή που θα τους δώσετε θα τους κάνετε να σας αγαπούν. Οταν δείτε όμως μία προσκόλληση στα παιδιά σας, που είναι μία αδυναμία αυτό, τότε θα φροντίσετε να τις σπάσετε την προσκόλληση αυτή, και θα σεβαστείτε την ελευθερία τους ότι πια θα φτιάξουν το δικό τους το σπιτικό και δεν έχετε να επεμβαίνετε στο σπιτικό το δικό τους. Θα συμβουλέψετε, θα πείτε ό,τι σωστό, αλλά έως εκεί και τίποτα περισσότερο.
Ευτυχώς εδώ λοιπόν που οι γυναίκες του Ιακώβ, συμφώνησαν με το σύζυγο, ενώ θα μπορούσαν να είχαν διαφωνήσει και τότε καταλαβαίνετε, το πράγμα θα ήτανε πολύ οδυνηρό για τον Ιακώβ. Αφού έγινε αυτό τότε λήφθηκε και η απόφαση και η αναχώρηση. Ετοίμασαν τις αποσκευές τους, όλα γίνονται κρυφά, φορτώνουν και αναχωρούν. Όσο γι' αυτή την κρυφή αποχώρηση, η οποία δεν ήταν άλλο παρά, μία δραπέτευση, είναι κάτι σωστό; Να σας εξηγήσω. Θα το επικαλεστεί αυτό το επιχείρημα ο Λάβαν, ύστερα από λίγο όταν θα τους συναντήσει στο δρόμο, με σκοπό να τους κακοποιήσει και να τους γυρίσει πίσω. Αυτό θα πει ο Λάβαν ότι, γιατί δραπέτευσες; Μα είναι φυσικό. Την στιγμή που δημιούργησες κύριε πεθερέ, τέτοιες προϋποθέσεις μέσα στο σπίτι σου και ο γαμπρός σου ήτανε δέσμιός σου, και ουσιαστικά ψυχολογικά αιχμάλωτός σου, ήταν πολύ φυσικό, ο άνθρωπος, θέλοντας ακριβώς να προβάλει την ωριμότητα της προσωπικότητάς του, να κάνει αυτό, να δραπετεύσει. Θα μου πείτε το εγκρίνει η γραφή αυτό; Διότι η γραφή παρα πολλές φορές αναφέρει πράγματα τα οποία, απλώς τα αναφέρει για την ιστορία, δεν σημαίνει αυτό οτι και το εγκρίνει. Αν επί παραδείγματι είπε η Σάρα ένα ψέμα, δεν σημαίνει πως ο Θεός το εγκρίνει το ψέμα, ή ο Αβραάμ στην Αίγυπτο θα πει ένα ψέμα, δεν το εγκρίνει ο Θεός, απλώς το γράφει η γραφή γιατί έγινε, σαν γεγονός. Ο Θεός όμως, εγκρίνει τη δραπέτευση του Ιακώβ; Την εγκρίνει αγαπητοί μου ο Θεός. Διότι, ποιος είπε σε αυτήν την κατάλληλη ψυχολογική στιγμή, ποιος είπε, που είναι μουτρωμένος Λάβαν και οι γιοι του, ποιος είπε παρακαλώ να φύγει ο Ιακώβ; Το είπε ο Θεός. Και όχι μόνον αυτό [...]
Εδώ μπορούμε να αγγίξουμε την ερμηνεία εκείνου του χωρίου του Αποστόλου Παύλου που λέει το εξής «οἱ πατέρες μὴ παροργίζετε τὰ τέκνα ὑμῶν,» (Εφ. 6,4) Οι γονείς, λέει, μη παροργίζετε τα τέκνα σας. Ποιος είναι αυτός ο παροργισμός; Υπάρχουν πάρα πολλές περιπτώσεις που τα παιδιά θα θυμώσουν με τους γονείς, όταν δεχτούν μία κακοποίηση. Αυτή όμως η κακοποίηση να έχει παιδαγωγικό χαρακτήρα. Αυτό εννοεί ο λόγος του Θεού; Μήπως δεν υπάρχει περίπτωση ο Θεός να δίνει μάστιγα και οι άνθρωποι να βλασφημούν; Ο Θεός εδώ τώρα παροργίζει τους ανθρώπους; Άπαγε! Άπαγε! Κάποτε, θυμάμαι ο πατέρας μου με είχε δείρει, κάτι είχα κάνει και με είχε δείρει, και από μέσα μου είπα "ααα, τι θα σου κάνω ..." Τι θα μπορούσαμε να πούμε εδώ πέρα; Οτι ο πατέρας μου δημιούργησε παροργισμό, και εδώ πέρα, βρίσκεται στην απαγόρευση του λόγου του Θεού που λέει, οι γονείς να μην παροργίζουν τα παιδιά τους; Δεν είναι αυτό αγαπητοί μου. Αλλά είναι μία τακτική που μπορούν να έχουν οι γονείς, έναντι των παιδιών τους, η οποία να οδηγεί τα παιδιά σ' έναν παροργισμό. Αυτό είναι. Να σας πω παραδείγματα.
Καταρχάς το προκείμενο παράδειγμα, όταν αυτός ο άνθρωπος, ο Λάβαν, φτάνει στο σημείο να έχει μία τέτοια σκληρή συμπεριφορά, αλλά σκεπασμένη με πολλή υποκρισία και με ευγένεια, σκληρή στην πραγματικότητα και συμφεροντολογική, ε, κάνει τον γαμπρό του να αγανακτήσει, αυτό θα πει παροργισμός, αγανάκτησε ο άνθρωπος, αγανάκτησαν και οι κόρες του, είπαν, επιτέλους, φτάνει! Είδατε τι είπαν εδώ; «πέπρακε γὰρ ἡμᾶς» και ακόμη «καταβρώσει κατέφαγε τὸ ἀργύριον ἡμῶν», μας κατέφαγε, μας καταβρόχθισε ο πατέρας μας.
Αλλη περίπτωση.
Οταν έρχεται ο πατέρας κάθε μέρα μεθυσμένος και δέρνει τη γυναίκα του, τα παιδιά αυτά θα φτάσουν στον παροργισμό· να σιχαθούν και να μισήσουν τον πατέρα τους.
Οταν ο πατέρας βλάσφημα μέσα στο σπίτι, οδηγεί τα παιδιά του σε παροργισμό.
Οταν ο πατέρας γυρίζει από 'δω και από κει με τη μία και με την άλλη, φτάνει να παροργίσει τα παιδιά του. Οταν ο πατέρας είναι σπάταλος ή τεμπέλης, και δεν βάζει μία οικονομία στην άκρη, έχοντας κορίτσια να παντρέψει, παιδιά να μορφώσει, και αφήνει τα παιδιά του όπως λάχει, σου λέει, δε βαριέσαι ... . Υπάρχουν γονείς, παράξενο πράγμα, άντρες υπάρχουν, οι οποίοι κοιτάζουνε να πάνε να τρώνε έξω, να καλοπερνάνε και στο σπίτι δε δίνουν τίποτα· οσο για να αφήσουν μία δραχμή για τα κορίτσια να παντρευτούν, ούτε κουβέντα γι' αυτό το πράγμα, ούτε κουβέντα! Πέστε μου λοιπόν, όταν τέτοια παιδιά έχουν τέτοιο πατέρα που θα φτάσουν; στον παροργισμό. Οταν μία κοπέλα βλέπει ότι δεν παντρεύεται επειδή ο πατέρας της και η μάνα της δεν φρόντισαν, με ποια έννοια δεν φρόντισαν, με αυτή που λέμε τώρα, γιατί είναι πολύ φυσικό κάποια παιδιά να μην παντρευτούν, κάποια κορίτσια να μην παντρευτούν, είναι πολύ φυσικό, χωρίς να φταίνε όμως σε αυτό οι γονείς, να μην πει το παιδί δεν φρόντισες πατέρα μου. Οταν όμως φτάνει το κορίτσι να λέει, δεν φρόντισες πατέρα μου και ήσουνα ο άνθρωπος ο σπάταλος και τα λοιπά .... και δεν έβαλες μία δραχμή στην άκρη και έρχονται άνθρωποι και δεν με παίρνουν γιατί δεν έχουμε τίποτα να δώσουμε, ε, η κοπέλα αυτή δε φτάνει σε παροργισμό;
Αυτό νομίζω εννοεί εδώ ο λόγος του Θεού όταν όταν λέει "οἱ πατέρες (γονείς) μὴ παροργίζετε τὰ τέκνα ὑμῶν". Δεν εννοεί το να δώσεις κάποτε ένα ξύλο στο παιδί σου, ή να το βάλεις μια τιμωρία για λόγους παιδαγωγικούς· είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Βέβαια δεν θέλω να πω ότι πρέπει να δέρνουμε το παιδί μας από το πρωί ως το βράδυ, γιατί και τότε θα πέσουμε στον παροργισμό, δε τίθεται θέμα· γιατί πια εδώ δεν έχουμε αυστηρότητα, δεν έχουμε παιδαγωγία, εδώ πια έχουμε μία σκληρότητα και αυτό, ομοίως αποδοκιμάζεται.
Αφού λοιπόν ετοιμάστηκαν, «Ἀναστὰς δὲ Ἰακὼβ ἔλαβε τὰς γυναῖκας αὐτοῦ καὶ τὰ παιδία αὐτοῦ ἐπὶ τὰς καμήλους. καὶ ἀπήγαγε πάντα τὰ ὑπάρχοντα αὐτῷ, καὶ πᾶσαν τὴν ἀποσκευὴν αὐτοῦ » (Γεν. 31, 17 - 18) Όλη την κινητή περιουσία και το κοπάδι, όλα μαζί, είχε και αρκετούς υπηρέτες και αναχωρεί από τον τόπο του πεθερού του. Κατά την αναχώρηση η Ραχήλ, έκλεψε κάποια αγαλματάκια του πατέρα της, αυτά έχουνε μία σημασία, προσέξτε τα. «Λάβαν δὲ ᾤχετο κεῖραι τὰ πρόβατα αὐτοῦ» (Γεν. 31,19) Πώς βρήκε την ευκαιρία η Ραχήλ να το κάνει αυτό, και επιπλέον χωρίς να τους πάρει είδηση ο πατέρας;
Βρήκαν την εξής ευκαιρία. Είχε πάει ο Λάβαν να κουρέψει τα πρόβατα του, και επειδή απείχε τριών ημερών δρόμο το ποίμνιό του, βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία σε αυτές τις τρεις μέρες, στα γρήγορα να ετοιμαστούν και να φύγουν. Επειδή δε απουσίαζε ο πατέρας της από το σπίτι, αυτή έκλεψε τα είδωλα του πατέρα της. «ἔκλεψε δὲ Ῥαχὴλ τὰ εἴδωλα τοῦ πατρὸς αὐτῆς.» (31, 19)
Τι ήταν αυτά τα είδωλα; Ήτανε αγαλματάκια με ανθρώπινη μορφή φυσικά, ανδρός ή γυναικός, όπως είναι η θεά Αστάρτη, ή ο Βάαλ θα λέγαμε, λέω αυτές τις θεότητες οι οποίες είναι γνωστές μετέπειτα.
Τί λάτρευαν εκεί στη γη Χαρράν, στη Μεσοποταμία, δεν μπορώ να σας πω αυτή τη στιγμή, δεν ξέρω, και ήταν εφέστιοι θεοί, δηλαδή ήταν θεοί οικογενείας. Και λατρευόταν από την οικογένεια και θεωρούνταν ιερά σύμβολα, η παρουσία των οποίων εξασφάλιζε την προστασία και την ευλογία του σπιτιού. Αυτή τη συνήθεια, την είχαν όλοι οι ειδωλολάτρες, και οι αρχαίοι Έλληνες την είχαν, είχανε και οι αρχαίοι Έλληνες τους εφεστίους θεούς, και μέχρι σήμερα έχει διατηρηθεί σε μερικά σύμβολα μέσα στο σπίτι μας. Βλέπετε είμαστε χριστιανοί, αλλά έχουν περάσει αυτά και στην χριστιανική μας ζωή. Οπως η Ραχήλ έχει άντρα ο οποίος πιστεύει στον αληθινό Θεό, εντούτοις κλέβει αυτά τα αγαλματάκια. Γιατί τα έκλεψε; Θα σας πω αυτήν τη στιγμή μόνο τον έναν λόγο, υπάρχει και ένας ακόμη λόγος, θα τον πούμε λίγο πιο κάτω. Διότι απλούστατα ήταν ειδωλολάτρης η Ραχήλ.
Ισως θα διαμαρτυρηθείτε και θα πείτε "ειδωλολάτρης η Ραχήλ; Που ο σύζυγός της ήταν ...", εδώ είναι το δυστύχημα. Το δυστύχημα είναι όταν η γυναίκα δεν πιστεύει όπως πιστεύει ο άντρας, ή το αντίστροφο. Είναι πραγματικά ένα δυστύχημα μέσα στο σπίτι οταν δεν υπάρχει συμφωνία πίστεως. Είναι φοβερό, είναι δυστύχημα! Αλλά ας μην το αναλύσω περισσότερο το σημείο αυτό, παρά θα μείνω μόνο σε ένα άλλο. Οταν η γυναίκα ή ο άνδρας, κυρίως οι γυναίκες, μπερδεύουν την πίστη στο Θεό με μαγικά σύμβολα, με πράγματα αλλότρια, με πράγματα ειδωλολατρικά τα οποία, ό,τι να τους πείτε, ό,τι να τους κάνετε, δεν μπορούν να αποβάλλουν. 2.000 χρόνια Χριστιανισμό, στον ελληνικό χώρο, δε μιλάω για παραπέρα, δεν μπόρεσαν ακόμη να ξεριζώσουν αυτές τις παγανιστικές συνήθειες και αυτές τις παγανιστικές - ειδωλολατρικές προσκολλήσεις. Έχουμε δε στην εποχή μας, και λόγους αναβιώσεως αυτών των καταστάσεων. Μεγάλοι πατέρες όπως ο ιερός Χρυσόστομος, διαβάστε στις ομιλίες του θα δείτε ότι, συνεχώς στρέφεται εναντίον αυτών των συνηθειών, και οδύρεται. Όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας μας οδύρονται, για ένα ποίμνιο χριστιανικό το οποίο, ακόμη δεν έχει τελείως εκχριστιανιστεί. Στην εποχή μας, αυτό το λεγόμενο "έτος παραδόσεως", το διαβόητο "έτος παραδόσεως" το οποίο είναι αφάνταστα ελλιπές, δε γίνεται τίποτε άλλο παρά, μία προσπάθεια (αναδείξεως) πραγμάτων, που πραγματικά θα έπρεπε να είχαν πεθάνει. Σας λέω μόνο ένα χαρακτηριστικό, τα "Αναστενάρια", για να μη προχωρήσω σε πολλά άλλα, πλήθος άλλα, τα οποία και χρηματοδοτούνται από την Πολιτεία. Τα "Αναστενάρια" είναι ένα απομεινάρι ειδωλολατρικό πέρα για πέρα και όμως χρηματοδοτείται για να υπάρχει. Μια άλλη συνήθεια, στην Κοζάνη - Βέροια κάπου εκεί, έγινε τώρα τα φώτα, πού είναι η καθαρά ειδωλολατρικό, ενα είδος καρναβαλιού. Ολα αυτά τα πράγματα που χρηματοδοτούνται, θεωρούνται Παράδοση. Αγαπητοι μου, πολλά πράγματα θα μπορούσαν να θεωρηθούν Παράδοση, αλλά εκείνο το παλιό ωραίο τραγουδάκι που λέει: "κάθε σάπια θε να κάψει και κακή κληρονομιά", που έλεγε ένα παλιό τραγούδι του κατηχητικού σχολείου, αυτή είναι η κακή κληρονομία την οποία οπωσδήποτε πρέπει να εξαφανίσουμε.
Μπορεί να υπάρχει στην ιστορία μας, μπορεί να υπάρχει στα μουσεία μας, όπως στα μουσεία μας υπάρχουν και οι θεοί που λάτρευαν οι πρόγονοί μας, δεν διανοήθηκε κανείς να πάει βεβαίως να καταστρέψει αντικείμενα ενός μουσείου μόνο και μόνο γιατί αυτά κάποτε ήταν αντικείμενα λατρείας, όχι, σήμερα για μας δεν είναι αντικείμενα λατρείας, δύνανται να είναι αντικείμενα τέχνης, αντικείμενα ιστορίας, έτερον εκάτερον, δεν υπάρχει σήμερα αυτός ο κίνδυνος, παραταύτα, τον προκαλούμε να υπάρξει αυτός ο κίνδυνος, τον προκαλούμε και τον φέρνουμε στην επιφάνεια. Πρόκειται περί μιας κακώς νοουμένης Παραδόσεως.
Κάτι που μας γυρίζει πίσω στην αμαρτία, την ειδωλολατρεία, είναι από πλευράς χριστιανικής, απαράδεκτη Παράδοση.
Ετσι, η Ραχήλ κλέβει τα είδωλα του πατέρα της, αλλά δεν το είπε στον άντρα της, το έκρυψε. Γιατί το έκρυψε; Για ευνόητους λόγους. Ο άνθρωπος δεν ήταν ειδωλολάτρης και για δυο λόγους, θα της απαγόρευε να το κάνει αυτό. Πρώτον, διότι δεν ήταν ειδωλολάτρης. Δεύτερον, ήταν κλοπή. Θα έλεγε στη γυναίκα του "κλέβεις τον πατέρα σου;" Βλέπετε εδώ παρακαλώ τιμιότητα! Μία τιμιότητα την οποία θα προβάλλει στον Λάβαν παρακάτω, όταν ο Λάβαν θα του κάνει παρατηρήσεις, και θα αγνοεί τελείως ο Ιακώβ την κλοπή της γυναίκας του.
Κλέβουν οι γυναίκες χωρίς να ξέρει ο σύζυγος; Κλέβουν. Βέβαια λίγο ανοίγω το θέμα αλλα δε πειράζει, μέσα σ' αυτό βρίσκουμε πολλές ευκαιρίες να πούμε το εξής, το να κλέψει η γυναίκα από τον άντρα χρήματα, αυτό πρέπει να βάλει σε μία σκέψη τον σύζυγο, μήπως η στάση του μέσα στο σπίτι δεν είναι η ενδεδειγμένη. Μήπως δηλαδή φτάνει στο σημείο να αναγκάζει τη γυναίκα να κάνει αυτό. Θα παρακαλούσα εδώ μία αναθεώρηση της στάσεώς μας έναντι της συμπεριφοράς μας μέσα στο σπίτι. Θα μου πείτε "μα η γυναίκα μου είναι σπατάλη!", ίσως θα μου πείτε το επιχείρημα αυτό. Αλλά θα μπορούσαμε πάλι να πούμε "και ποιο είναι το κριτήριο που εσύ λες ότι η γυναίκα σου είναι σπάταλη;"
θα σας πω ένα μικρό παράδειγμα, εκ του φυσικού τα παραδείγματα. Λέει φερειπείν η γυναίκα "δως μου 200-300δρχ να πάω να πάρω καλύμματα να βάλω στις καρέκλες, στους καναπέδες να μη λερώνονται". Είναι τα γνωστά καλύμματα που βάζουν οι γυναίκες στα έπιπλα τους. Και λέει ο σύζυγος "δεν χρειάζεται!". Ε, μα, το κριτήριό σου τώρα, δεν χρειάζεται ..., δεν είναι σωστό. Για να σου λέει η γυναίκα σου κάτι που αφορά στο σπιτικό της ότι χρειάζεται, χρειάζεται. Δεύτερο επιχείρημα, σπατάλη. Ξοδεύεις τα λεφτά από εδώ και από εκεί!
Εγώ σας πληροφορώ, άντρας είμαι προς άντρες το λέω, δεν είναι σπατάλη. Να έχετε δε το εξής κριτήριο: Η γυναίκα, πάντοτε θέλει να έχει ένα όμορφο και νοικοκυρεμένο σπίτι. Είναι στη φύση της, είναι στο αίμα της. Τι θα θέλατε να μην έχει νοικοκυρεμένο σπίτι; Για να το κάνει όμως νοικοκυρεμένο το σπίτι, βεβαίως θα χρειαστεί και κάποια χρήματα, ένα μόνο, αν θα πρέπει να στέκεται με τα χρήματα στο χέρι πάντοτε, για να φτιάξει κάτι. Αυτό οπωσδήποτε δεν είναι σωστό. Γιατί πάρα πολλά πράγματα μπορούν να φτιαχτούν, χωρίς να κρατάμε χρήματα στο χέρι. Εκείνο που είχε πει ο Περικλής «Φιλοκαλούμεν μετ’ευτελείας». Οταν η γυναίκα έχει τον τρόπο, -να αγοράζει βεβαίως πρώτη ύλη-, να αγοράσει επί παραδείγματι ύφασμα, χαρτί, δεν ξέρω τι ..., και να φτιάξει από την πρώτη ύλη πράγματα που θα τα αγόραζε έξω περισσότερο ακριβά, αυτό είναι μία αληθινή ευλογία για το σπίτι, εκεί μη πείτε ότι πρόκειται περί σπατάλης.
Δηλαδή το κριτήριό μας κάποτε δεν είναι σωστό. Ας το προσέξουμε λοιπόν αυτό το σημείο.
Πολλές φορές όμως, για να μείνω στο θέμα της Ραχήλ που έκλεψε, μία γυναίκα μπορεί να κλέψει τον άντρα της για να κάνεις σπατάλη, να κάνει πράγματα που αυτή θέλει, ή για λούσα, αυτό είναι κυριολεκτικά απαράδεκτο. Η, αν κλέβει από άλλους τόπους, κι' αυτό βεβαίως είναι απαράδεκτο. Πάρα πολλές γυναίκες όταν βγαίνουν να ψωνίσουν στα καταστήματα κλέβουν, αυτό είναι πασίγνωστο. Γι' αυτό και τα καταστήματα λαβαίνουν τα μέτρα τους στο σημείο αυτό.
Πάρα πολλές φορές εγώ το έχω αντιληφθεί αυτό το θέμα, στο παζάρι που γίνεται επί παραδείγματι στη Λάρισα, ουυ, εκεί να ξέρετε τι γίνεται ..., τι κλέβεται ..., από άνδρες και γυναίκες, τι κλέβεται ...! Είναι φοβερό!
Η, άλλες συνήθειες, να πάμε σε ένα εστιατόριο να κλέψουμε ένα πιρούνι, ένα μαχαίρι, ένα τασάκι και να λέμε την δικαιολογία ότι "το παίρνουμε για σουβενίρ, για ενθύμιο". Αγαπητοί μου τέτοια συνήθειες ας τις βάλουμε στην άκρη. Αληθινοί χριστιανοί δεν σκέφτονται έτσι, είναι τίμιοι, είναι ανοξείδωτοι, όπου και να βρεθούν. Κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, είναι οι τίμιοι άνθρωποι και δεν επικαλούνται ούτε συνήθειες, ούτε σουβενίρ, ούτε έθιμα, ούτε παραδόσεις, ούτε τίποτα προκειμένου να ασκήσουν ολόκληρη και σωστή την πνευματική τους ζωή.
«ἔκρυψε δὲ Ἰακὼβ Λάβαν τὸν Σύρον τοῦ μὴ ἀναγγεῖλαι αὐτῷ, ὅτι ἀποδιδράσκει.» (Γεν. 31,20) Βλέπετε το ρήμα "ἀποδιδράσκει", δραπετεύει. Γιατί το έκρυψε; Το έκρυψε γιατί δεν θα τον άφηνε ο Λάβαν να φύγει, απλούστατα.
, έκανε δηλαδή ένα ηρωικό άλμα.
«καὶ ἀπέδρα αὐτὸς καὶ τὰ αὐτοῦ πάντα καὶ διέβη τὸν ποταμὸν καὶ ὥρμησεν εἰς τὸ ὄρος Γαλαάδ.» (Γεν. 31,21) Προχώρησε, έφυγε, και πέρασε τον Ευφράτη ποταμό και κατευθύνθηκε, όρμησε, εις το όρος Γαλαάδ. Εκεί αναγγέλθηκε στον Λάβαν, την τρίτη ημέρα από την αναχώρηση του Ιακώβ, ότι ο Ιακώβ έφυγε, «ἀνηγγέλη δὲ Λάβαν τῷ Σύρῳ τῇ ἡμέρᾳ τῇ τρίτῃ, ὅτι ἀπέδρα Ἰακώβ,» (Γεν. 31,22) οτι ο Ιακώβ δραπέτευσε. Βλέπετε κατ επανάληψη βάζει το ρήμα αποδιδράσκω. Και τότε ο Λάβαν «παραλαβὼν τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ μεθ᾿ ἑαυτοῦ, ἐδίωξεν ὀπίσω αὐτοῦ ὁδὸν ἡμερῶν ἑπτὰ καὶ κατέλαβεν αὐτὸν ἐν τῷ ὄρει Γαλαάδ.» (Γεν. 31,23) Μόλις το έμαθε επιστρατεύει τα αδέρφια του, είναι τώρα το μεγάλο συγγενολόι που έρχεται εις επικουρία του θέματος του Λάβαν και τρέχουν ξοπίσω -ασφαλώς σε ζώα επάνω- να συλλάβουν, να κακοποιήσουν και να γυρίσουν πίσω τον Ιακώβ. Διότι τί άλλη έννοια είχε ότι, ο Λάβαν τρέχει από πίσω με ολόκληρη συνοδεία, συγγενολόι, για να βρει τον Ιακώβ, τι έννοια θα είχε; Προφανώς, όπως θα το δούμε στη συνέχεια, ήταν η κακοποίηση και η επιστροφή. Δηλαδή θα έδινε ένα γερό ξύλο στο γαμπρό του, ένα γερό ξύλο στις κόρες του γιατί έφυγαν.
Ιδού τα αποτελέσματα του εθίμου να υπάρχει σώγαμπρος. Θα μου πείτε "μπορεί να φάει ο γαμπρός ξύλο από τον πεθερό;" Ξέρω 'γω, έτσι φαίνεται, καμιά φορά ... . Θα μου πείτε "πάντα αυτό μπορεί να συμβαίνει;" Όχι βεβαίως! Αλλά να εδώ το βλέπετε, συμβαίνει. Ότι δηλαδή δεν έχει προσωπικότητα ο Ιακώβ, δεν μπορεί να κάνει εκείνο το οποίο θέλει, τελείωσε. Είναι φοβερό!
Αλλά εδώ η επικουρία τους συγγενολογιού έχει μία ιδιαίτερη σημασία.
Οταν, πάλι θα έρθω στο θέμα, ένα παιδί, ένα αγόρι ενα κορίτσι, θέλει να αφιερωθεί στο Θεό και δεν το αφήνουν οι γονείς, αποδιδράσκει, δραπετεύει. Καλώς; Κακώς; Ε, μα είπαμε, να μην τα ξαναλέμε πάλι. Βεβαίως καλώς! Γιατί; Τα αναφέραμε προηγουμένως τα γιατί. Αποδιδράσκει λοιπόν, και τι κάνει τώρα ο πατέρας; Επιστρατεύει όλο το συγγενολόι, φίλους και γνωστούς, εναντίον τώρα του παιδιού που δραπέτευσε. Και γυρίζουν από δω και γυρίζουν από κει, κακοποιούν, δέρνουν, χτυπούν, απειλούν, φτάνουν στα δικαστήρια ..., μόνο και μόνο για να επιστρέψουν πίσω το παιδί τους, με χίλια επιχειρήματα και κεντρικό επιχείρημα ότι, το παιδί δεν σεβάστηκε το σπίτι του, ότι κ.τ.λ, κ.τ.λ, ότι δεν έχει την τιμή στο σπίτι, πάντα βέβαια εκείνο το "τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου". Πήγαινες, λέει να γίνεις μοναχός και παρέλειψες την εντολή αυτή ..., και πώς θα σε ευλογήσει ο Θεός ..., και άλλα πολλά ανόητα επιχειρήματα που δεν έχουν άκρη.
Αυτό λοιπόν κάνει τώρα και ο Λάβαν, επιστρατεύει το συγγενολόι να επιτεθεί.
Μία ημέρα πριν φτάσει στη συνάντηση του Ιακώβ, εμφανίζεται ο Θεός στο Λάβαν και του λέει: «ἦλθε δὲ ὁ Θεὸς πρὸς Λάβαν τὸν Σύρον καθ᾿ ὕπνον τὴν νύκτα καὶ εἶπεν αὐτῷ· φύλαξε σεαυτόν, μήποτε λαλήσῃς μετὰ Ἰακὼβ πονηρά.» (31,24) Πρόσεξε του λέει, μη πείς κουβέντα κακή στον Ιακώβ. Πρόσεξε! Εδώ βλέπουμε τον Θεό αγαπητοί μου, να έρχεται λίγο πριν συναντήσει ο Λάβαν τον Ιακώβ. Δεν θα μπορούσε ο Θεός να εμποδίσει τον Λάβαν, να μην φύγει καθόλου από την πατρίδα του; Δεν το κάνει αυτό. Λέει ο ιερός Χρυσόστομος, "πως θα γνώριζε ο Ιακώβ και οι γυναίκες του ότι ο Θεός τους προστατεύει;" Με το να φτάσει ο Λάβαν μέχρι εκεί, να υποστούν την τρομάρα όλοι αυτοί βλέποντας τον Λάβαν με την συνοδεία του, γιατί υπέστησαν μία τρομάρα, και εκεί να ομολογήσει ο ίδιος ο Λάβαν ότι δεν μπορώ να σας κακοποιήσω, επειδή ο Θεός σου, λέει στον Ιακώβ, απόψε με εμπόδισε να σε κακοποιήσω. Αλλιώτικα, θα σου 'χα ρίξει ξύλο ..., και το είπε αυτό. Έδειξε το χέρι του και του λέει «καὶ νῦν ἰσχύει ἡ χείρ μου κακοποιῆσαί σε» (Γεν. 31,29) Μπορεί το χέρι μου να σου κάνει κακό, αλλά τι να σου κάνω ... «ὁ δὲ Θεὸς τοῦ πατρός σου ἐχθὲς εἶπε πρός με λέγων· φύλαξε σεαυτόν, μή ποτε λαλήσῃς μετὰ Ἰακὼβ πονηρά.» (Γεν. 31,29) Βλέπουμε λοιπόν αγαπητοί μου ο Θεός να επεμβαίνει ακριβώς εκεί, για να φανεί το θαύμα. Και φτάνει ο Λάβαν και λέει στον Ιακώβ:
«τί ἐποίησας;» απότομα, μόλις συναντήθηκαν. Βλέπετε όταν έχουμε τέτοιες συνθήκες, τέτοιες καταστάσεις, δεν υπάρχει ο χαιρετισμός. Χαίρετε παιδί μου, καλημέρα, τι κάνετε, πώς περνάτε ..., τίποτα, κατευθείαν στο θέμα, και πώς, έτσι σκληρά «τί ἐποίησας;»
«ἱνατί κρυφῇ ἀπέδρας καὶ ἐκλοποφόρησάς με καὶ ἀπήγαγες τὰς θυγατέρας μου ὡς αἰχμαλώτιδας μαχαίρᾳ;» (Γεν. 31,26) Τι είναι, λέει αυτό που έκανες, γιατί δραπετεύσεις κρυφά; Γιατί με έκλεψες; Και γιατί πήρε στις κόρες μου σαν αιχμάλωτες πολέμου; Ιδού οι κατηγορίες. Ο Θεός δεν είπε μην πεις κουβέντα πονηρή; Δε παρέβηκε το θέλημα του Θεού ο Λάβαν, διότι ο Θεός εννοούσε το εξής, αυτό που θα έκανε ο Λάβαν, το ξύλο, την κακοποίηση. Το λέει πιο κάτω, σας το είπα προηγουμένως, αλλά τα λόγια όμως τα είπε ο Λάβαν. Ωστε λοιπόν τον κατηγορεί τον Ιακώβ με δύο κατηγορίες. Πρώτον, ότι δραπετεύει χωρίς να του πει ότι φεύγει, και το δεύτερον, ότι τον έκλεψε ο Ιακώβ. Και συμπληρώνει τώρα ο Λάβαν, γιατί μη ξεχνάμε ότι σ' αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει το μείγμα της απειλής αλλά και το καλοπιάσματος, πάντοτε υπάρχει αυτό. Μας θυμίζει, τι να σας πω, εντελώς με ακρίβεια, αυτό που λέγεται όταν ένα παιδί φύγε από το σπίτι του και το βρούν, γιατί θέλει να αφιερωθεί στο Θεό, να αναμειγνύουν απειλές και πολλά κολακευτικά πράγματα. Ακούστε λοιπόν, ενώ του λέει «τί ἐποίησας; ἱνατί κρυφῇ ἀπέδρας καὶ ἐκλοποφόρησάς με καὶ ἀπήγαγες τὰς θυγατέρας μου ὡς αἰχμαλώτιδας μαχαίρᾳ;» (Γεν. 31,26)
με έκλεψες κ.λ.π, και αμέσως:
«καὶ εἰ ἀνήγγειλάς μοι, ἐξαπέστειλα ἄν σε μετ᾿ εὐφροσύνης καὶ μετὰ μουσικῶν καὶ τυμπάνων καὶ κιθάρας,» (Γεν. 31,27) Αν μου το 'λεγες, λέει, εγώ θα σε προέπεμπα να πας στο σπίτι του πατέρα σου με μουσικές και όργανα. Είδατε παρακαλώ. Τώρα το λες, ω Λάβαν, ότι θα εξαπέστελνες τον γαμπρό σου με μουσικές και όργανα;
Θυμάμαι κάποτε κάποια μάνα, που έλεγε στον γιο της, -αρκεί να τον ξεκολλήσει-, θα σε στείλω στην Ευρώπη, αρκεί να φύγεις απ' το μοναστήρι. Βέβαια περιττό να σας πω ότι, ούτε στην Ευρώπη τον έστειλε όταν έφυγε απ' το μοναστήρι, ούτε πουθενά. Είναι όλες εκείνες οι μεγάλες οι κουβέντες, μόνο και μόνο να πετύχουν το σκοπό τους. Οτι έκαναν και οι διώκτες εναντίον των χριστιανών. Αναμείγνυαν την απειλή με την κολακεία. Δε πιάνει η απειλή; θα πιάσει η κολακεία. Δε πιάνει η κολακεία; θα πιάσει η απειλή. Ευτυχισμένος ο χριστιανός που θα μπορεί να προσέχει και στην απειλή και στην κολακεία.
Αλλά Αγαπητοι μου η ώρα πέρασε, και πρώτα ο Θεός θα συνεχίσουμε την ερχομένη Δευτέρα.
36η ομιλία στο βιβλίο της Π. Διαθήκης " Γένεσις ".
†.[…]Πολλοί κατηγορούν φερειπείν τον Μοναχισμό και λέγουν και φλυαρούν ... και αποκαλούν ... Κάποιος από σας μου έδωσε ένα απόκομμα, κάποιου ανοήτου δημοσιογράφου, -δεν φοβήθηκε το μάτι μου όσο τους δημοσιογράφους, για πολλούς λόγους, για πολλούς ... πόσο αβασάνιστα γράφουν- ότι αρπάζουν τα παιδιά, λέει, κάτι καλόγεροι και τα στέλνουν στο Άγιον Όρος ... και τα κάνουνε γενίτσαρους ...κ.λ.π, κ.λ.π, ενώ ο Μοναχισμός είναι θέμα εκκλησίας. Στη Λειτουργία ευχόμεθα για τους μοναχούς, για τον Μοναχισμό. Και είναι η εκλεκτοτέρα μορφή, της εκκλησίας. Οχι επειδή είμαι μοναχός σας τα λέγω αυτά, δεν πάσχω από κόμπλεξ σε τέτοια θέματα. Έκανα αυτό που πίστευα, και το πιστεύω και το αγαπώ. Δεν υπάρχει κανένα κόμπλεξ. Θα μου πείτε: γιατί το λέτε; Ένας ο οποίος πραγματικά δεν έχει κόμπλεξ, δε λέει τίποτα. Ε, έτσι ήρθε η κουβέντα. Πιστεύει κανείς εκείνο που κάνει, αν το πιστέψει, δεν πάσχει από κόμπλεξ.
Έχω πολλάκις πεί, αν ήμουνα πάλι 18 χρονών, παρότι δεν έγινα 18 χρόνων μοναχός, εάν ήμουνα, γινόμουνα 18 χρονών,
θα ξαναδιάλεγα αυτό που διάλεξα. Και έχω πεί μεταξύ αστείου και σοβαρού, ένα δεν θα διάλεγα από όλα αυτά. Την Ιεροσύνη, την αγαπώ. Την αγαμία, την αγαπώ. Ότι κάνω, το αγαπώ. Το κήρυγμα, το αγαπώ• δε θέλω να σας το αποδείξω, νομίζω το καταλαβαίνετε.
Όταν θα γινόμουνα πάλι 18 χρονών, ένα πράγμα μόνο δεν θα ήθελα να ξαναγίνει.
Ποιό είναι αυτό; Να γίνω, Ηγούμενος. Ναι, ναι, να γίνω Ηγούμενος. Για να μην πώ κάτι άλλο• ούτε Επίσκοπος στην εποχή μας!
Λυπούμαι που το λέγω. Το χειρότερο παράδειγμα,
έδωσαν οι επίσκοποι στην εποχή μας. Και βέβαια δεν είναι μόνο στην εποχή μας, έχουμε και άλλες εποχές, άν κανείς διαβάσει λίγο την εκκλησιαστική ιστορία θα το δεί, και μάλιστα πολλή άσχημες μορφές, πολλή άσχημες ... αλλά, έν τη αύτη περιπτώση , θα 'θελα να έλεγα, ότι είναι κάποια πράγματα που ... Φερειπείν ένα αξίωμα είναι, ένα αξίωμα, που έχει βάρος, του Επισκόπου το αξίωμα. Όπως λέει ο Απόστολος Παύλος: «εἴ τις ἐπισκοπῆς ὀρέγεται, καλοῦ ἔργου ἐπιθυμεῖ.» (Α Τιμ. 3, 1), έργου, δεν λέει αξιώματος, λέει έργου. Και όπως λέει ο άγιος Ιγνάτιος στον άγιο Πολύκαρπο, -αν θυμάμαι καλά- ότι: "ο Επίσκοπος βάλλεται επειδή είναι ο Επίσκοπος". Διότι όπως είναι ο πύργος, διότι πρέπει να καταβληθεί, να πέσει ο πύργος, και βάλλεται και από τον διάβολο κι από τα όργανα του διαβόλου, τους κακούς, κακοήθεις ανθρώπους. Ναι, αν όμως κανείς ξέρει, ότι Επίσκοπος σημαίνει θυσία και προσφορά, τότε, αν αυτό το πίστευα, και το 'θελα, και θα το έκανα τότε, ε, θα ήθελα να ήμουνα Επίσκοπος. Για να μην νομίσετε όμως, ότι επιθυμώ πράγματα που δεν τα 'φτασα, σας λέω και τούτο, -μυστικό, δεν θα το πείτε πουθενά-, επειδή, δε σπούδασα θεολογία, αποκλείομαι να γίνω Επίσκοπος, και τελείωσε η ιστορία.
Απόσπασμα από την 225η ομιλία στην κατηγορία : " Ἀπαντήσεις ἀποριῶν (Κατηχήσεων Ἀνδρῶν – Γυναικῶν) "
Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας : " Ἀπαντήσεις ἀποριῶν (Κατηχήσεων Ἀνδρῶν – Γυναικῶν) " εδώ ⬇️
†.[…]Ακόμη, ανοίγοντας ζωηρή συζήτηση ο Παύλος κι ο Βαρνάβας με αυτούς τους εξ Ιουδαίων Χριστιανούς, αναμφισβήτητα μιλούσαν σε υψηλόν τόνον. Δεν ήταν η διάθεσις να ομιλούν σε υψηλό τόνο. Αλλά δεν έχω παρά να σας θυμίσω τον Παύλο εις την Πάφον, ενώπιον του Σεργίου Παύλου, όταν μίλησε έντονα σε εκείνον τον μάγον τον Ελύμα. Και μίλησε σκληρά. Αρκεί να σας πω ότι αυτούς τους εξ Ιουδαίων Χριστιανούς, ο Παύλος τους αποκαλούσε «ψευδαδέλφους». Ακόμη τους αποκαλούσε «κύνες», σκυλιά. Τους απεκάλεσε ακόμη «κακούς εργάτας», κ.ο.κ. ·που δημιουργούσαν προβλήματα διαρκώς στο έργο του ευαγγελισμού των ψυχών.
Έτσι θα λέγαμε, μα, δεν πρέπει ο άνθρωπος να είναι πράος, ήρεμος; Ο ίδιος εξάλλου δεν γράφει, ο Απόστολος: «δοῦλον δὲ Κυρίου οὐ δεῖ μάχεσθαι, ἀλλ᾿ ἤπιον εἶναι πρὸς πάντας»; Στην Β΄προς Τιμόθεον επιστολή; Ότι «ο δούλος του Κυρίου», λέει «δεν πρέπει να μάχεται αλλά να είναι ήπιος, μαλακός, ήπιος, σε μαλακούς τόνους η συμπεριφορά του προς όλους». Αυτό δεν είναι αντιφατικό, όταν πρόκειται να μιλήσομε για θέματα πίστεως. Βέβαια δεν θα βγάλομε την ευγένεια, αλλά δεν θα αφαιρέσομε και την ζωηρότητα. Δεν πρόκειται για τον τρόπο που μάχεται ο κοσμικός και ο ευρισκόμενος μακράν του Θεού. Βεβαίως σε τέτοιες καταστάσεις πρέπει κανείς να είναι ήπιος. Αλλά πρόκειται περί επιμονής και ζωηρών αποδείξεων για την κατανόηση της αληθείας. Τότε πώς θα μιλάμε; Θα μιλάμε μαλακά-μαλακά, όταν ο άλλος δημιουργεί θέματα και προβλήματα; Θα μιλήσομε ζωηρά. Και θα φωνάξομε! Αυτό δεν λυμαίνεται, δεν καταστρέφει την ηπιότητά μας.
Να σας πω και μερικά παραδείγματα. Ο Μωυσής θεωρείται ήπιος άνθρωπος. Ο ήπιος Μωυσής. Κι όμως πόσες φορές ο Μωυσής δεν οργίστηκε εναντίον του λαού! Τι να σας θυμίσω; Να σας θυμίσω που σπάζει τις πλάκες του νόμου, λέγοντας με οργή ότι σε έναν λαό τέτοιο που με τόση ευκαιρία ειδωλατρεί, δεν του αξίζει θεόγραφος νόμος; Τι να σας πω; Όταν με το ραβδί του χτυπάει την πέτρα δύο φορές και λέει: «Μα τι θέλετε επιτέλους, να σας βγάλω νερό από την πέτρα;». Και στάθηκαν η αιτία μάλιστα, επειδή ξεπέρασε κάποιο όριο εδώ ο Μωυσής, να μην μπει μέσα στη γη της επαγγελίας; Και άλλες πολλές περιπτώσεις. Κι όμως ο Μωυσής είναι ο ήπιος, ο πράος. Βέβαια η όλη του γενικά συμπεριφορά ήτο η πραότης. Όμως, υπήρχαν στιγμές που έπρεπε να φωνάξει.
Ή να σας πω για τον άγιο Νικόλαο, που είναι «κανών πίστεως καί εἰκών πραότητος», όταν στην Α΄Οικουμενική Σύνοδο σηκώνει το χέρι του και δίνει ένα σκαμπίλι στον Άρειο- που ακόμα το θυμάται ο Άρειος… Έχομε μία τοιχογραφία στο παρεκκλήσι του λεγομένου «αγίου Δημητρίου» στο Καθολικό μας, που πιθανώς να είναι του αγίου Νικολάου το παρεκκλήσι αυτό, γιατί όλες οι σκηνές είναι από την ζωή του αγίου Νικολάου, από τότε που πήγαινε στο σχολείο ο άγιος Νικόλαος και μάθαινε Γράμματα. Έχει κι αυτήν την εικόνα, τοιχογραφίες επάνω ψηλά. Και έχει και την Α΄Οικουμενική Σύνοδο εκεί σε κάποια άκρη. Ο άγιος Νικόλαος σηκώνει το χέρι του και δίνει σκαμπίλι στον Άρειον. Και όμως λέγεται ότι είναι κανών πραότητος.
Θέλω να καταλάβετε, αγαπητοί μου, ότι η πραότητα είναι άλλο πράγμα και η ζωηρή συζήτησις ή ακόμα η φωνή, άλλο πράγμα. Δεν προσβάλλει την ηπιότητα, την πραότητα. Μάλιστα, αν κανείς θα ‘πρεπε να φωνάξει και να διαμαρτυρηθεί και να ξαναφωνάξει σε πράγματα που θα έπρεπε αλλά δεν φωνάζει, ε, τότε είναι … νερόβραστος. Τότε είναι νερόβραστος. Αναμφισβήτητα. Έτσι που δημιουργεί μία κακή εικόνα, μία κακή εντύπωση. Και μην ξεχνάτε αγαπητοί μου, ότι το νεύρον του θυμού το έβαλε ο Θεός μέσα μας, όπως λέγει ο Μέγας Βασίλειος, ακριβώς για να θυμώνομε απέναντι στο κακό.
Ο Κύριος είπε στον σατανά: «Ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανᾶ», με οργή. Ο Κύριος πήρε μαστίγιον, ανέτρεψε τα τραπέζια των κολλυβιστών. Άνοιξε τα κλουβιά των περιστεριών να βγουν από μέσα. Όλα αυτά άραγε τα έκανε έτσι μαλακά-μαλακά; Πώς το φαντάζεσθε; Το ιερό κείμενο, όπως μας τα διηγείται, αυτήν την εικόνα μας δίδει; Και λέγει ο Μέγας Βασίλειος: Ο Θεός έβαλε μέσα μας, το νεύρο του θυμού, αλλά επί πραγμάτων αγαθών. Όχι εναντίον του αδελφού με την έννοια… γιατί θέλομε από εγωισμό να κάνομε το δικό μας. Εάν και οι πρωτόπλαστοι έλεγαν εις τον διάβολον ό,τι ακριβώς ο Χριστός είπε: «Άι φύγε», με συγχωρείτε έτσι, «Άι, φύγε, χάσου από τα μάτια μας», αυτό το «Ύπαγε οπίσω μου» νεοελληνικά αυτό θα πει. «Χάσου. Να χαθείς!». Γιατί; Όταν ο Κύριος λέει στον διάβολο «Πήγαινε πίσω μου» σημαίνει «να μην σε βλέπω». Γιατί κάποιος που είναι από πίσω μας δεν τον βλέπομε. Νεοελληνικά λοιπόν έτσι θα αποδοθεί. «Άι χάσου». Αν το ΄λεγαν λοιπόν έτσι και οι πρωτόπλαστοι, θα ήσαν ακόμα εις τον Παράδεισον… Βλέπετε λοιπόν πώς πρέπει ακριβώς να κινηθούμε.
Άλλες είναι οι περιπτώσεις που θα πρέπει με πραότητα να μιλήσουμε με κάποιον αντιτιθέμενον, όταν δούμε ότι είναι καλής προαιρέσεως, έχει άγνοια κι είναι έτοιμος να μας ακούσει. Γι’αυτό ακριβώς γράφει ο ίδιος ο Απόστολος στην Β΄προς Τιμόθεον 2,24 τα εξής: «…ἀλλ᾿ ἤπιον εἶναι, (:πρέπει να είναι), λέγει, (:εκείνος που κηρύσσει τον λόγο του Θεού ήπιος) πρὸς πάντας, διδακτικόν(:να είναι διδακτικός), ἀνεξίκακον, ἐν πρᾳότητι παιδεύοντα τοὺς ἀντιδιατιθεμένους (:με πραότητα να παιδαγωγεί εκείνους που αντιστέκονται, αντιδρούν) μήποτε δῷ αὐτοῖς ὁ Θεὸς μετάνοιαν (:μήπως τους δώσει ο Θεός μετάνοιαν) εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας (:και καταλάβουν την αλήθεια) καὶ ἀνανήψωσιν ἐκ τῆς τοῦ διαβόλου παγίδος (:ελευθερωθούν, βγουν από την παγίδα του διαβόλου) ἐζωγρημένοι ὑπ᾿ αὐτοῦ εἰς τὸ ἐκείνου θέλημα(:που είναι δικτυωμένοι, ψαρεμένοι, δηλαδή έχουν μπει μέσα στο δίχτυ του διαβόλου, για να μπορούν να απαλλαγούν)».
Έτσι βεβαίως θα υψώσομε την φωνή αν χρειαστεί, επανέρχομαι, αλλά δεν θα δείρομε, αλλά δεν θα σκοτώσομε τους αντιδιατιθεμένους. Γιατί το λέγω; «Τραβηγμένο» θα μου πείτε. Αν διαβάσετε την Εκκλησιαστική Ιστορία, αυτό θα το δείτε. Ότι έγιναν και φονικά. Ή, για να μην πηγαίνω πολύ μακριά, οι Εβραίοι πόσες φορές εν ονόματι του νόμου ήσαν ταχείς οι πόδες αυτών εις το εκχέαι αίμα, να χύσουν αίμα. Σας θυμίζω εκείνους τους κάποιους 40 άνδρες, ζηλωτάς, που ορκίστηκαν να μη φαν, εάν δεν σκοτώσουν τον Παύλον μέσα σε 24 ώρες. Αυτά τα πράγματα δεν τα θέλει ο Θεός. Κι όπως ο Κύριος είπε αυτήν την διαστροφήν του πνευματικού ζήλου -πρόκειται περί διαστροφής, που είπε: «Θα ‘ ρθει ώρα που θα σας σκοτώσουν και θα νομίζουν λατρείαν προσφέρειν τῷ Θεῷ». Ότι προσφέρουν λατρείαν εις τον Θεόν με το να σας σκοτώσουν. Πρόκειται περί μιας διαστροφής.
Απόσπασμα απο την 154η ομιλία στην κατηγορία «Πράξεις τῶν Ἀποστόλων»
