«Καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ Θεός· τίς ἀνήγγειλέ σοι ὅτι γυμνὸς εἶ, εἰ μὴ ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, ἀπ' αὐτοῦ ἔφαγες;» (Γέν. 3, 11). Δηλαδή τοῦ λέει ὁ Θεός: Ποιός σοῦ ἀνήγγειλε ὅτι εἶσαι γυμνός; Μήπως ἀπό τό δένδρο ἐκεῖνο, τό μόνο πού σᾶς εἶπα τούς καρπούς του νά μή φᾶτε, μήπως ἀπ' αὐτό ἔφαγες;
Ὅπως ἀντιλαμβανόμαστε, ὁ Θεός ἔστησε ἕνα δικαστήριο μέσα στον παράδεισο, καί ὑπόδικοι εἶναι ὁ Ἀδάμ, ἡ Εὔα καί ὁ ὄφις.
Παρατηροῦμε ἀκόμη ὅτι ἡ δίκη ἀρχίζει μέ ἐρωτήσεις, ὅπως κάθε δίκη, μέ τή διαφορά μόνο ὅτι ἐδῶ οἱ ἐρωτήσεις που τίθενται ἀπό τόν δικαστή Θεό ἔχουν μία ἠπιότητα, μία τρυφερότητα, καί ζητάει ὁ Θεός διευκρινίσεις, όπως κάθε δικαστής, για το όλο θέμα. (Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, δ΄, PG 53, 138: «Σκόπει, ἀγαπητέ, τῆς ἀγαθότητος τοῦ Θεοῦ τὴν ὑπερβολήν, όπως καθάπερ φίλος φίλω διαλεγόμενος, καὶ ἐγκαλῶν ὡς παραβάντι τὰ παρ᾿ αὐτοῦ ἐνταλθέντα, οὕτω πρὸς αὐτὸν τὴν διάλεξιν ποιεῖται»)
Μήπως ἀγνοοῦσε ὁ Θεός ὅ,τι εἶχε συμβεῖ στόν Αδάμ; Ἀσφαλῶς ὄχι. Μάλιστα, ἂν θέλετε, ὁ Θεός γνώριζε πρό καταβολής κόσμου ὅτι ὁ Ἀδάμ θά ἔπεφτε. Αὐτά ὅλα εἶναι στήν αἰώνια γνώση τοῦ Θεοῦ! Καί ὁ Θεός, ἀκριβῶς ἐπειδή γνώριζε ὅτι ὁ Ἀδάμ θά ἔπεφτε ἐντελῶς ἐλεύθερα στήν ἁμαρτία, γι' αυτό τελικά δημιούργησε τόν ἄνθρωπο μέ τήν μορφή τοῦ ἄρρενος καί τοῦ θήλεως, ὥστε νά μή ματαιωθεῖ ἡ δημιουργία τοῦ Θεοῦ ἕνεκα τῆς εἰσαγωγῆς τοῦ θανάτου ὡς τιμωρία τῶν πρωτοπλάστων, γιατί είχε πεῖ ὁ Θεός τήν ἡμέρα πού θά φάτε θα πεθάνετε.
Ἀλλά ὁ Θεός, ἐπειδή προγνώριζε την πτώση, ἤδη κατασκευάζει τήν φύση τῶν ἀνθρώπων, ἀλλά καί τῶν ἄλλων ἐμβίων, δηλαδή τῶν φυτῶν καί τῶν ζώων, μέ τήν μορφή τῶν δύο φύλων. Καί μάλιστα εὐλογεῖ αὐτό τό σχῆμα, τοῦ ἄρρενος καί θήλεως, μόνο και μόνο γιά νά ευοδωθεῖ ὅλη αὐτή ἡ ὑπόθεση, επειδή ὁ ἴδιος, ὁ Θεός, θά γινόταν ἄνθρωπος –καί αυτό γνωστό στον Θεό πρό καταβολῆς κόσμου- καί θά ἐρχόταν να διορθώσει τήν ὅλη αὐτήν κατάσταση, γιά νά δικαιωθεῖ τελικά ὁ ἄνθρωπος καί νά φθάσει στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ –γιά τήν ὁποία ἔγινε ὁ ἄνθρωπος, ή καλύτερα ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἔγινε γιά τόν ἄνθρωπο. (Εἶναι ἀσύλληπτη ή γνώση τοῦ Θεοῦ ἀπό τόν δικό μας νοῦ. Εἰναι άπειρη, περιλαμβάνει ὅλα τὰ ὄντα, ὁρατά καί ἀόρατα, ἔσχατα καί ἀρχαῖα. Τά γνωρίζει ὁ Θεός ὅλα μέ ἀκρίβεια, σε όλο το βάθος καί τό πλάτος τους. Ὁ Κύριος γνωρίζει ἐμᾶς πριν γνωρίσουμε ἐμεῖς τόν ἑαυτό μας. Γνωρίζει τις διαθέσεις μας καί τήν παραμικρή μας σκέψη, τούς λογισμούς, τις αποφάσεις μας, πριν νά τίς πάρουμε. Αλλά καί πρό τῆς συλλήψεώς μας καί πρό καταβολῆς κόσμου μᾶς γνώριζε καλά. Γι' αυτό ὁ Δαβίδ θαυμάζει και φωνάζει: «Κύριε, ἐδοκίμασάς με καὶ ἔγνως με... σὺ συνήκας τοὺς διαλογισμούς μου ἀπὸ μακρόθεν... τὴν τρίβον μου... ἐξιχνίασας καὶ πάσας τὰς ὁδούς μου προείδες... σὺ ἔγνως πάντα τὰ ἔσχατα καὶ τὰ ἀρχαῖα... ἰδού, Κύριε, σὺ ἔγνως πάντα· σὺ ἔπλασας με καὶ ἔθηκας ἐπ᾿ ἐμὲ τὴν χεῖρά σου.» (Ψαλμ. 138, 1-5). Ὁ Θεός, ἐν τῇ παντοδυναμία Του και παγγνωσία Του, γνωρίζει τα πάντα, και τα μέλλοντα να συμβούν... Γιά τόν Θεό δεν υπάρχει παρελθόν, παρόν καί μέλλον. Ὅλα εἶναι γυμνά καί ξεσκεπασμένα ἐνώπιόν Του. «Πάντα δὲ γυμνὰ καὶ τετραχηλισμένα τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ» (Εβρ. 4, 13). Ὁ Θεός, ἐν τῇ παντογνωσία Του, γνωρίζει με ὅλη τήν ἀκρίβεια, ὄχι ἁπλῶς ἀπό πριν, αλλά πρό καταβολής κοσμου. (Αγ. Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος καί λόγοι, ἐκδ. Ίερᾶς Μονῆς Χρυσοπηγής, Χανιά 2015.) Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 15ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2018, σσ. 74-76, καί Τόμος Α΄, Μάθημα 12ο, Στόμιον Λαρίσης 2017, σ. 288 κ.έ.)
Ὁ σκοπός λοιπόν τῶν ἐρωτήσεων τοῦ Θεοῦ δέν ἦταν νά μάθει τί συνέβη, όπως κάνει ἕνας δικαστής στο δικαστήριο, αλλά γιά νά δώσει τήν εὐκαιρία στον Αδάμ, μέ τίς κατάλληλες βεβαίως ερωτήσεις, νά συναισθανθεῖ τήν πτώση του και να μετανοήσει.
Μετανόησε ὁ Ἀδάμ; Θά τό δοῦμε στη συνέχεια.
Τί λέει ὁ Θεός στον Αδάμ, ὅταν τοῦ εἶπε ὅτι κρύφτηκε ἐπειδή ἦταν γυμνός; «Τις ανήγγειλέ σοι ὅτι γυμνός εἶ;». Ποιός σοῦ ἀνήγγειλε ὅτι εἶσαι γυμνός; Δηλαδή, ποιός θὰ μποροῦσε νὰ τοῦ πεῖ ὅτι εἶναι γυμνός; Ὑπῆρχε κανείς ἄλλος; Η Εὔα γυμνή, ὁ Ἀδάμ γυμνός, καί οἱ δύο ἔσπευσαν να κρυφτοῦν καί ἔραψαν φύλλα συκιάς να καλύψουν τη γύμνωσή τους· ποιος θα μποροῦσε νὰ τοὺς πεῖ ὅτι είναι γυμνοί, νά τούς ἀναγγείλει τη γύμνωσή τους;
Παιδιά, κανένας.
Αλλά τότε πως το κατάλαβαν;
Μόνοι τους τό είδαν. Καί ἐν προκειμένῳ, ἐπειδή ἐδῶ μιλᾶμε γιά τόν Ἀδάμ, μόνος του εἶδε καί ἀντελήφθη τήν γύμνωσή του, γιατί ὑπῆρχε ἡ αἰδώς, ἡ ντροπή. Ὁ ἴδιος ὁ Θεός ἔβαλε τη ντροπή μέσα στόν ἄνθρωπο, ὥστε, ἂν ὑποτεθεῖ ὅτι θά συνέβαινε ποτέ κάποια πράξη ἐνοχῆς, να ντρέπεται ὁ ἴδιος ὁ ἄνθρωπος· καί αἱσθανόμενος αὐτήν τήν ντροπή, να προστατευθεί στη συνέχεια ἀπό ἕναν κατήφορο ἁμαρτίας.
Σημειώστε, ὅπως εἴχαμε πεῖ σέ ἕνα προηγούμενο μάθημα, οἱ πρωτόπλαστοι ήσαν γυμνοί «καὶ οὐκ ἠσχύνοντο», καί δέν ντρέπονταν.(Βλ. Γέν. 2, 25, καί π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Χριστιανική Ανθρωπολογία, Τόμος Γ΄, Μάθημα 33ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2019, σ. 216 κ.ε.) Ο Θεός όμως τούς ἔβαλε την ντροπή ἐπειδή ὅλα στον άνθρωπο θά ἔπαιρναν τόν κατήφορο, προπαντός όμως ή γενετήσια συμπεριφορά. Προσέξτε αυτό το σημείο· τον κατήφορο θά τόν ἔπαιρνε κυρίως ή γενετήσια συμπεριφορά. Καί τί δέν πῆρε τόν κατήφορο στόν ἄνθρωπο... οἱ αισθήσεις; ή νόηση; τα συναισθήματα; ή βούληση;... ὅλα πῆραν κατήφορο· προπαντός όμως –προσέξτε, θά τό πῶ για τρίτη φορά– ή γενετήσια συμπεριφορά!
Καταλαβαίνετε λοιπόν τί θά γινόταν, ἄν δέν ὑπῆρχε ἕνας φραγμός στο θέμα αὐτό; Ὅ,τι ἀκριβῶς συνέβη –καί τό ἔχουμε ὡς ἱστορική εικόνα- στα Σόδομα καί τά Γόμορρα... πού δέν ντρέπονταν οἱ ἄνθρωποι αὐτοί τίποτα, τίποτα, τίποτα! Ζούσαν σε μία φρικτή ἁμαρτία, μεγάλοι- μικροί, ανακατεμένοι!
Γιά νά προστατεύσει λοιπόν ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο ἀπό αὐτόν τόν κατήφορο, ἔβαλε ἔμφυτη τήν αἰδώ, τήν ντροπή, ὥστε ἀμέσως να ντυθεῖ, ὄχι γιατί ζεσταίνεται η κρυώνει, αλλά γιατί ντρέπεται. Βλέπετε κι ένα μικρό παιδάκι, δεν ντρέπεται. Μόλις όμως αρχίσει να καταλαβαίνει μερικά πράγματα, ντρέπεται. Γιατί ντρέπεται; Εἶναι ἔμφυτο. Κι αὐτό εἶναι ἀπό τόν Θεό, ἀκριβῶς γιά να παρεμποδισθεῖ ἕνα παραπέρα κατρακύλισμα τοῦ ἀνθρώπου, ἕνεκα αὐτῆς τῆς ἐξαχρειώσεως στην γενετήσια συμπεριφορά του. (Βλ. Γενναδίου Κων/πόλεως, Αποσπάσματα εἰς τὴν Γένεσιν: «Ἐγὼ νομίζω τὸν Δεσπότην Θεὸν ἐνθεῖναι αὐτοῖς τὴν αἰσχύνην μετὰ τὴν παράβασιν, ὡς ἂν καὶ ταύτῃ πρὸς τὴν τῶν ἁμαρτημάτων ἀνακόπτωνται ἐπίδοσιν.» (PG 85, 1637C), καί π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Ε΄, Μάθημα 58ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2021, σσ. 237-238)
Ὁ Ἀδάμ εἶπε κρύφτηκα γιατί είμαι γυμνός. Αλλά τό εἶμαι γυμνός εἶναι ἕνας ἄλλος τρόπος ἐκφράσεως τοῦ ντρέπομαι. Θά μποροῦσε νά πεῖ ντρέπομαι. Ἀντί δηλαδή νά πεῖ κρύφτηκα γιατί είμαι γυμνός, νά ἔλεγε κρύφτηκα γιατί ντρέπομαι. Ἔτσι, ἡ ντροπή γεννήθηκε ἀπό τήν ἐνοχή. Επειδή λοιπόν ἡ ἐνοχή θα ήταν πια μία μόνιμη κατάσταση στόν ἄνθρωπο, ἔτσι καί ἡ ντροπή θά ἦταν μία μόνιμη κατάσταση.
Τὸ αἴσθημα αὐτό τῆς γυμνότητος προηγεῖται βεβαίως ἐσωτερικά σαν μια γύμνωση τῆς ψυχῆς ἀπό τήν παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Σᾶς εἶπα σ' ἕνα περασμένο μας μάθημα ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι εἶχαν τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ· μόλις ὅμως ἁμάρτησαν Τό ἔχασαν καί ἀμέσως ἔνιωσαν αὐτήν τή γύμνωση εσωτερικά. Διότι ἡ ζωή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιο· μή τό ξεχνάμε. Αυτό δίνει ζωή, ὄχι μόνο πνευματική ζωή, αλλά καί αὐτό πού λέμε βιολογική ζωή. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμ. Β΄, Μάθημα 58ο, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2021, σσ. 233-234)
Τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ μᾶς δίνει τή ζωή. Ὅ,τι ζεῖ ζεῖ γιατί υπάρχει τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, πού δίνει τή ζωή. Ξαναλέω, κάθε ζωή· ὄχι μόνο τή ζωή τῆς ψυχῆς, ἀλλά καί πᾶσα πνοή που υπάρχει· κάθε πνοή σ' ὅλη τήν κτίση είναι γιατί τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ δίνει αὐτήν τή ζωή. Μή ξεχνᾶτε ὅτι «καὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος» (Γέν. 1, 2), εφέρετο πάνω ἀπό τά νερά. Γιατίἐπάνω τῶν ὑδάτων, καί ὄχι ἐπάνω τῆς ξηρᾶς; Διότι ἡ πρώτη ζωή ἐμφανίστηκε μέσα στα ὕδατα, στα νερά.
Φανερό λοιπόν εἶναι ὅτι τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ ἐπώαζε, οὕτως εἰπεῖν, τή ζωή μέσα στα νερά· εἶναι Ἐκεῖνο πού δίνει ζωή. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμ. Α΄, Μάθημα 4ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2017)
Ἔτσι, οἱ πρωτόπλαστοι ἔνιωσαν αὐτή τή γύμνωση πρῶτα ἐσωτερικά, ὡς ἀπουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. (Βλ. ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ, Λόγος εἰς τὴν ξηρανθεῖσα συκήν, PG 96, 581Α: «Παρακούσαντες δέ, ἐμακρύνθησαν τῆς σκεπούσης αὐτοὺς χάριτος. Ἐγυμνώθησαν τῆς πρὸς Θεὸν ἐκστάσεως καὶ θεωρίας.»)
Ἀλλά ἄς προσέξουμε στην ερώτηση πού κάνει ὁ Θεός: «Εἰ μὴ ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, ἀπ' αὐτοῦ ἔφαγες;» (Γέν. 3, 11). Μήπως ἔφαγες ἀπό αὐτό τό μοναδικό δένδρο πού σοῦ ἔδωσα ἐντολή νά μή φᾶς; Ποῦ πέφτει ὅλο τό βάρος αὐτῆς τῆς ἐρωτήσεως; τό ἀντιλαμβάνεσθε; Τό βάρος εἶναι ἐπάνω στο «τούτου μόνου». Τί σημαίνει αυτό;
Ὅπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, «Οὐ μικρὰν ἔμφασιν ἔχει καὶ τὸ λέγειν· Τούτου μόνου» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, δ΄, PG 53, 138). Δέν ἔχει μικρή σημασία τό ὅτι ὁ Θεός τονίζει αὐτό τό σημεῖο στήν ἐρώτησή Του. Γιατί τονίζει το ἀπό αὐτό μόνο πού σᾶς εἶπα νά μή φάτε φάγατε; Γίνεται σαφής υπαινιγμός τῆς ἐλευθερίας που απολάμβανε ὁ Ἀδάμ, καί ὅτι ὁ περιορισμός πού εἶχε θέσει ὁ Θεός στους πρωτοπλάστους ήταν μηδαμινός.
Σάν νά τούς ἔλεγε: Είχατε ὅλα τά δένδρα τοῦ παραδείσου νά ἀπολαύσετε, ὅλα ἦσαν δικά σας· ἕνα μόνο δένδρο σᾶς εἶπα νά μή δοκιμάσετε. Ἄρα εἴχατε ἐλευθερία. Αλλά ἡ ἐλευθερία σας ήταν κάτω ἀπό ἕναν ὅρο· ὁ ὅρος αὐτός ἦταν ἐξαιρετικά μικρός, μηδαμινός. Ἄς ὑποθέσουμε ὅτι τό δένδρο ἦταν μηλιά –δέν τό λέει ἡ Ἁγία Γραφή. Μήπως δέν εἶχε κι ἄλλες μηλιές ὁ κήπος; ὁ παράδεισος; Γιατί τάχα θά ἔπρεπε νά δοκιμάσει κανείς ἀπό τό συγκεκριμένο δένδρο;
Ἔτσι βλέπουμε σαφῶς ὅτι ἡ ἐλευθερία τους ἦταν εξαρτημένη· ἀλλά ἦταν τόσο εξαρτημένη, πού σάν νά μήν ἦταν, διότι ὁ περιορισμός ήταν μηδαμινός, ὅπως θὰ δοῦμε καί λίγο πιο κάτω.
Ρωτάει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Μὴ γὰρ ἐστενοχώρησά σου, φησί, τὴν ἀπόλαυσιν; Οὐχὶ πᾶσαν ἄδειάν σοι παρέσχον, καὶ πάντων τῶν ἐν τῷ παραδείσῳ τὴν ἐξουσίαν δεδωκώς;» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, δ΄, PG 53, 138). Μήπως σου στέρησα τήν ἀπόλαυση; Δὲν σοῦ πρόσφερα όλη την άνεση, καί δέν σοῦ ἔχω δώσει τήν ἐξουσία όλων όσων ὑπάρχουν μέσα στον παράδεισο; Εγώ σοῦ τήν ἔδωσα τήν ἐξουσία αὐτή. Γιατί λοιπόν πήγες ἐκεῖ πού σοῦ εἶπα ἕνα ὄχι;
Πραγματικά, παιδιά, είναι ακατανόητο μυστήριο ή ἐλευθερία!
Αλλά γιατί τέθηκε αὐτός ὁ περιορισμός; Πρίν σᾶς πῶ γιατί τέθηκε ὁ περιορισμός (παρότι ἀρκετά ἔχουμε πεῖ μέχρι τώρα στα μαθήματά μας για τήν ἐλευθερία πού ὁ Θεός έδωσε στους πρωτοπλάστους, πού τούς δημιούργησε μάλιστα κατ᾿ εἰκόνα δική Του)(Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμ. Β΄, Μάθημα 17ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2018) θά ἤθελα νά σᾶς πῶ ὅτι πολλοί νομίζουν ὅτι ἡ αἰτία τῆς πτώσεως τῶν πρωτοπλάστων ήταν αὐτός ὁ περιορισμός που τέθηκε. Απεναντίας, ὄχι μόνο δέν ἦταν ἡ αἰτία τῆς πτώσεως αυτός ο περιορισμός, αλλά αυτός τέθηκε, ὅπως θὰ δοῦμε, σαν μια πρόληψη ἑνός ανεπανόρθωτου κακού. Θέλησε να προλάβει ὁ Θεός ἕνα κακό πού θά γινόταν, ἀλλά κακό ανεπανόρθωτο. Ἐνῶ ἡ πτώση τῶν πρωτοπλάστων δέν ἦταν ἀνεπανόρθωτο κακό αλλά επανορθώσιμο.
Γιά νά τό καταλάβετε, θά σᾶς πῶ ἕνα ἐπιχείρημα ἀπό τό λεγόμενο γλωσσικό θέμα τῆς φωνητικῆς ὀρθογραφίας. Ὅπως θα ξέρετε, ἕνα προσεχές βῆμα, όπως φημολογεῖται, ἔτσι λένε, μετά τό μονοτονικό σύστημα θὰ πᾶμε στο ατονικό, καί μετά τό ἀτονικό θά πᾶμε στήν φωνητική ορθογραφία. Τουλάχιστον ἐγώ κατέχω στη βιβλιοθήκη μου δύο βιβλία με αυτή τή γραφή, τῆς φωνητικῆς ὀρθογραφίας.
Φωνητική ορθογραφία είναι να γράφουμε ὅπως ἀκοῦμε. Δηλαδή λέμε ἔχω, καί γράφουμε έχο (ἔψιλον, χι, όμικρον). Ἄν ἔχουμε δυό γράμματα, ὅπως εἶναι τό ὄμικρον καί τό ὠμέγα, διαλέγουμε το συντομότερο –μή τυχόν ξοδεύουμε bic παραπάνω... Η, ἀκόμη, ἄν ἔχουμε διφθόγγους, τέτοια πράγματα, αυτά πᾶνε περίπατο! Τό ου σημειώνεται μέ ἕνα ύψιλον μόνο, σκέτο (υ), γιά νά ἀποφύγουμε να βάλουμε δύο γράμματα.
Τό ἕνα λοιπόν ἀπ' αὐτά τά βιβλία πού ἔχω –μία ταξιδιωτική περιπέτεια στην Αμερική– καί εἶναι γραμμένο με φωνητική ορθογραφία, ἅμα τό δεῖτε, θά παραξενευτεῖτε· θά πεῖτε ἑλληνικά εἶναι αὐτά;... Ας εἶναι. Τό ἐπιχείρημα τοῦ βιβλίου ξέρετε ποιό είναι; Ἰσχυρίζεται ὅτι μέχρι τώρα οι μαθητές του σχολείου ἔκαναν λάθη ὀρθογραφικά γιατί υπάρχουν ὀρθογραφικοί κανόνες. Ὅταν δέν θά ὑπάρχει θέμα κανόνων, δέν θά ὑπάρχει καί ἡ περίπτωση λάθους! Ἀφοῦ θά γράφονται ὅλα ὅπως τ᾿ ἀκοῦμε, τότε πιά οἱ μαθητές δέν θά κάνουν λάθη, δέν θά πέφτουν σε λάθη! Πέφτω ὅμως σημαίνει ὅτι είμαι κάπου ψηλά καί πέφτω κάτω. Ὅταν ὅμως εἶμαι κάτω στο έδαφος, που παρακάτω να πέσω; Ποῦ νά πάω, ἀφοῦ εἶμαι στό ἔδαφος, κάτω-κάτω;
Ἔτσι κι ἐδῶ θα λέγαμε, μήπως αἰτία τῆς πτώσεως ὑπῆρξε κάποια απαγόρευση; μήπως γι᾿ αὐτόν τόν λόγο ἔπεσαν οἱ πρωτόπλαστοι;
Ὄχι, παιδιά, δέν εἶναι αὐτό. Φυσικά δέν γνωρίζουμε, ἄν δέν ἔπεφταν οι πρωτόπλαστοι, τί θά γινόταν. Δέν μποροῦμε νά τό ποῦμε μέ μία βεβαιότητα· μιλάμε με μία πιθανότητα. Ὑπῆρχε κίνδυνος, ἄν δέν ἔμπαινε αὐτός ὁ περιορισμός, οι πρωτόπλαστοι πάλι νά ἔπεφταν, ἀλλά νά ἔπεφταν από μία υπερηφάνεια. Ὅπως ἀκριβῶς ἔπεσε καί ὁ διάβολος. Ὁ διάβολος ἔπεσε από μία ὑπερηφάνεια. ( Ἒπεσε «ἐκ τῆς ἄνω φωτοφορίας» (Μικρὸν Εὐχολόγιον, Α' ευχή Εξορκισμῶν μεγ. Βασιλείου, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, ᾿Αθῆναι 1956, σ. 262). Επεσε στόν ὁρατό κτιστό κόσμο, καί βρέθηκε σ' αὐτόν ὡς ὑπόδικος, γκρεμίστηκε! Βλ. Λουκά 10, 18. Ήσ. 14, 12. Πρβλ. Ἰωάν. 12, 31. 16, 11. Αποκ. 12, 7-9) Αυτό θα μπορούσε να συμβεῖ καί στους πρωτοπλάστους, να πέσουν από μία ὑπερηφάνεια.
Θα μου πείτε: Τό ότι παρέβησαν τήν ἐντολή του Θεοῦ, αὐτό δέν ὑπῆρξε υπερηφάνεια ἐκ μέρους τους; Δέν ὑπερηφανεύθηκαν καί δέν σκέφτηκαν ὅτι μπορούσαν, για μια στιγμή, να γίνουν θεοί, πέρα από τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ;
Ναί, ἀλλά μέ τήν ἑξῆς λεπτή διαφορά· ὅτι θά μποροῦσε νά εἶχαν σκεφτεί από μόνοι τους τό θέμα τῆς ὑπερηφανείας τῆς αὐτοθεώσεως. Τώρα ὅμως δέν τό σκέφτηκαν από μόνοι τους, αλλά τούς ὑποβλήθηκε από τόν διάβολο. Συνεπῶς ἡ αἰτία ἦρθε ἀπ᾿ ἔξω, ἦρθε ἀπό τον διάβολο. Τί διαφορά ὑπάρχει ἂν ἡ αἰτία ερχόταν από μέσα; Ακοῦστε τί διαφορά υπάρχει.
Ὁ διάβολος σκέφτηκε κάποτε το κακό. Αλλά δέν ὑπῆρξε κάποιος άλλος διάβολος πού νά τοῦ τό εἶπε· το σκέφτηκε μόνος του. Επειδή τό σκέφτηκε μόνος του, ύπῆρξε διαστροφή του προσώπου του σε βαθμό πού δέν θα μποροῦσε πιά νά μετανοήσει. Γι' αὐτό, παιδιά, ὁ διάβολος δέν μπορεῖ νά μετανοήσει. Γι' αὐτό καί δέν ἔγινε ἄγγελος ὁ Θεός γιά νά σώσει τους αγγέλους τους πεσμένους, τούς πεπτωκότες, αλλά ἔγινε ἄνθρωπος, ἐπειδή σ' ἐκεῖνον ἦλθε ἀπ᾽ ἔξω ὁ πειρασμός, δηλαδή παρασύρθηκε. Δεν το σκέφτηκε μόνος του τό κακό ό ἄνθρωπος, δέν ἔπαθε διαστροφή τῆς ψυχῆς του, καί γι᾿ αὐτό μπορεῖ νά θεραπευτεί. Γι' αὐτό ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ δέν ἔγινε ἄγγελος, ἀλλά ἐνανθρώπησε, ἔγινε ἄνθρωπος, γιά νά σώσει τόν ἄνθρωπο, ἐπειδή ὑπῆρχε αὐτή ἡ δυνατότητα να σωθεῖ ὁ ἄνθρωπος, ἕνεκα τοῦ ὅτι δέν διαστράφηκε. (Βλ. Μ. Βασιλείου, Εἰς τὸν Ἡσαΐαν, 14, 279, PG 30, 609BC, και ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Εκδ. Ὀρθ. Πίστεως 2,4, PG 94,877)
Ὁ Θεός λοιπόν βάζει ἐδῶ τόν περιορισμό, ὥστε, ἄν ἔπεφταν οἱ πρωτόπλαστοι, νά ἔπεφταν ἀπό μία έξωτερική υποβολή –υπάρχει καί ἄλλος λόγος, πού θά δοῦμε λίγο πιο κάτω. Ὑπερηφανεύτηκαν, ναί, ἀλλά ὄχι μόνοι τους· τούς το σφύριξε ὁ διάβολος στ' αυτί αὐτό, καί ἔτσι θα μπορούσαν να διορθωθοῦν. Κοιτάξτε τη σοφία τοῦ Θεοῦ... τήν πολυποίκιλη σοφία τοῦ Θεοῦ! Συνεπῶς αὐτή ἡ ἀπαγόρευση, ὁ ὅρος, δέν ἦταν αἰτία να πέσουν, αλλά αἰτία να προστατευθοῦν καί τελικά να σωθοῦν.
Θα λέγαμε ἀκόμη πώς ὁ Θεός, ἐκτός ἀπό τό ὅτι προστατεύει την κατάσταση με τον τρόπο πού σᾶς ἐξήγησα, ἔρχεται να βάλει κι έναν όρο, ἕναν περιορισμό, για να μάθει ὁ Ἀδάμ ὅτι οφείλει να ἐξαρτᾶται ἀπό τόν Θεό, αὐτός καί ἡ ἐλευθερία του.
Ἐδῶ τώρα ἐρχόμαστε σέ ἕνα ἄλλο σημεῖο. Επρεπε νά τό μάθει αὐτό ὁ Ἀδάμ. Ναί. Σάν νά τοῦ ἔλεγε ὁ Θεός: Κοίταξε, Ἀδάμ Μποροῦσα νά σοῦ ἀφήσω τά πάντα ἐλεύθερα. Ὅμως κάτι κρατῶ για λογαριασμό μου· καί αὐτό τό κάτι είναι τό ὅτι ἀπ' αὐτό τό δένδρο δὲν θὰ δοκιμάσεις. Αὐτό σημαίνει πώς ἡ ἐλευθερία σου μπαίνει κάτω ἀπό ἕναν περιορισμό δηλαδή εξαρτᾶσαι ἀπό μένα. Εἶναι σπουδαῖο αὐτό; Ναί.
Ἔχουμε προσέξει, παιδιά, ὅτι μέσα σ' ὅλο τό μήκος τῆς ἀποκαλύψεως τοῦ Θεοῦ στήν ἀνθρώπινη ἱστορία ὁ Θεός πάντα βάζει ἕναν όρο, ἕνα κάτι, ἕναν περιορισμό· πάντα!
Θὰ σᾶς ἀναφέρω ὅτι ὅταν ἔγινε ὁ κατακλυσμός καί ἐπαναλαμβάνει ὁ Θεός τίς εὐλογίες πού εἶχε δώσει στους πρωτοπλάστους τώρα στον Νῶε καί τήν οἰκογένειά του, στα παιδιά του καί τούς ἀπογόνους του, λέει: Μπορείτε να φάτε ὅ,τι θέλετε... Κοιτάξτε ἐπανάληψη τοῦ θέματος· ὅ,τι εἶχε πεῖ καί στούς πρωτοπλάστους. Θυμᾶστε τί τούς εἶχε πεῖ; Φάτε ὅ,τι θέλετε ἀπό τόν παράδεισο, εκτός από τον καρπό τούτου τοῦ δένδρου. Τώρα στον Νῶε; Μπορείτε να φάτε ὅ,τι θέλετε, ὅ,τι υπάρχει πάνω στή γῆ καί τά ζῶα ἀκόμα μπορείτε να φάτε, εκτός από το αίμα τους. Αὐτό δέν τό εἶχε πεῖ στον Αδάμ' αυτός τρεφόταν μόνο από το φυτικό βασίλειο.
Με την ευκαιρία, σᾶς ὑπενθυμίζω κάτι πού εἴχαμε πεῖ, (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμος Γ΄, Μάθημα 28ο, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2019) ὅτι ἡ τροφή του Αδάμ, δηλαδή τῶν ἀνθρώπων, ἦταν ἀπό τό φυτικό βασίλειο. Απόδειξη, ὅτι ἡ Ἰατρική συνεχῶς ἐπανέρχεται και λέει ότι η ζωική τροφή, το κρέας δηλαδή, εἶναι ἀφύσικο. Ακόμη καί τά δόντια μας δέν εἶναι κατασκευασμένα για να τρώνε κρέας. Απόδειξη ὅτι ὅταν φᾶμε κρέας, μᾶς ἐνοχλεῖ τό κρέας πού μπῆκε ἀνάμεσα στα δόντια, καί χρησιμοποιούμε τίς οδοντογλυφίδες. Οι γάτες, ξέρετε, δέν χρησιμοποιοὖν ὀδοντογλυφίδες... οὔτε οἱ σκύλοι... Προσέξτε τα δόντια τῶν δύο αὐτῶν ζώων πού σᾶς εἶπα· τό στόμα καί τά δόντια τους εἶναι κατασκευασμένα γιά νά τρῶνε κρέας· ὄχι ὅμως τοῦ ἀνθρώπου. Συνεπῶς ὁ ἄνθρωπος ἀρχικά ἦταν φυτοφάγος· κατοπινά ἔγινε καί κρεοφάγος.
Ὁ Θεός τό συγχωρεῖ, τό παραχωρεῖ, καί λέει στον Νῶε: Ἔχετε τήν εὐλογία να τρώτε κρέας. Ὅπως εὐλόγησα τό φυτικό βασίλειο, ἔτσι εὐλογῶ καί τό ζωικό· μπορεῖτε νὰ τρῶτε ὅ,τι θέλετε. Προσέξτε όμως· όταν θα τρώτε ἕνα ζῶο, ὁποιοδήποτε ζώο, δέν θά τρῶτε τό αἷμα του. Βάζει κι ἐδῶ ἕναν περιορισμό· δέν θά τρῶτε τό αἷμα του. Δηλαδή, ἅμα σφάζετε το ζώο, τό αἷμα του θά τό χύνετε, καί θά τρώτε μόνο το κρέας. (Βλ. Γέν. 9, 3-4. Λευιτ. 3, 17. 7, 25. 17, 14. Πράξ. 15, 29)
Τί εἶχε πεῖ στούς πρωτοπλάστους; «ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ' αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γέν. 2, 17). Τό ἴδιο λέει καί στόν Νῶε: Ἄν φάτε αἷμα –ζώο δηλαδή μέ τό αἶμα του–, τότε θα ζητήσω ἀπό τό χέρι τῶν ζώων τό αἷμα το δικό σας, δηλαδή μ' άλλα λόγια θα κατασπαραχθείτε ἀπό τά ζώα, ἀπό τά ἄγρια θηρία. (Βλ. Γέν. 9, 5)
Ώστε ὁ Θεός πάντα βάζει ἕναν όρο. Γιατί βάζει αὐτόν τόν ὅρο; Κοιτάξτε ἐδῶ· δέν θά φᾶτε αἷμα· ζητά κάτι μηδαμινό, τιποτένιο. Το κάνει αυτό γιατί θέλει μέ αὐτόν τόν τρόπο να διδάξει τόν ἄνθρωπο ὅτι πρέπει να ἐξαρτᾶται ἀπό τόν Θεό, ἀπό τήν ἐντολή Του, καί αὐτός καί ἡ ἐλευθερία του.
Καί ὅπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, «ἑνὸς τούτου μόνου ἀπέχεσθαι ἐνετειλάμην, ἵνα εἰδέναι ἔχῃς ὅτι ὑπὸ δεσπότην εἰ καὶ ὀφείλεις ὑπακοήν τινα ἐπιδεικνύναι» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, δ΄, PG 53, 138). Από ένα καί μόνο σου παρήγγειλα νά ἀπέχεις, γιά νά γνωρίζεις ὅτι εἶσαι κάτω από κύριο, καί ὀφείλεις να δείχνεις ὑπακοή. Σοφό καί αυτό!
Ὁ ἄνθρωπος, ὅταν καταλάβει ὅτι εἶναι μόνος του, αἰσθάνεται πολύ άσχημα. Σᾶς εἶχα πει στο παρελθόν ἕνα παράδειγμα· θά σᾶς τό ἐπαναλάβω. Ὑποθέστε ὅτι, στην ηλικία πού εἴσαστε –πού δέν εἴσαστε νήπια, αλλά ολόκληρα παιδιά–, πήγατε κάποτε ἐκδρομή στο βουνό, ἄς ποῦμε στον Ὄλυμπο. Γιά μιά στιγμή, χάνετε τούς δικούς σας καί μένετε μόνοι σας. Αρχίζει να νυχτώνει, καί φωνάζετε τούς γονεῖς σας, τούς φίλους σας, ἀλλά πουθενά ἐκεῖνοι... κανείς! Ἐν τῷ μεταξύ βλέπετε να ἔρχεται καταιγίδα ἤ χιονοθύελλα... Πείτε μου· πῶς θά νιώσετε; Φοβερά ἄσχημα! Γιατί; Γιατί αἰσθάνεστε ὅτι εἴσαστε μόνοι σας.
Ὁ ἄνθρωπος, μέσα στο σύμπαν, ἄν δέν πιστεύει στόν Θεό καί δέν ἐξαρτᾶται ἀπό τόν Θεό, αἰσθάνεται μόνος· αὐτή εἶναι ἡ μοναξιά. Θά ἔχετε ἀκούσει ἤ θά ἔχετε διαβάσει, σέ ὅλο τό μῆκος τῆς λογοτεχνίας, στα πεζά και στα ποιήματα, γι' αυτήν τη μοναξιά τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ἕνα στοιχεῖο πού τόσο πολύ τονίζεται γιατί ὁ ἄνθρωπος έχει βγάλει τόν Θεό από τη ζωή του, καί αἰσθάνεται ἔντονη τη μοναξιά. Εἶναι ἕνα αἴσθημα πού γεννάει πολλές ψυχικές αρρώστιες. Ἔχουμε λοιπόν ἀνάγκη ἀπό παρουσία, από κοινωνία, ὄχι μόνο ανθρώπων, ἀλλά καί τοῦ Θεοῦ, προπαντός τοῦ Θεοῦ.
Σκεφτεῖτε· ἐάν ἔχω αὐτή τήν αἴσθηση τῆς κοινωνίας μέ τόν Θεό, τότε μπορῶ νά ζήσω καί στόν Ὄλυμπο. Απόδειξη; χιλιάδες ἀσκητές ἔχουν ζήσει στήν ἔρημο, χωρίς νά δοῦν στή ζωή τους ἄνθρωπο. Πῶς ἔζησαν; Τί ἦσαν; θηρία; Ὄχι είχαν τήν αἴσθηση τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ, τῆς ἐξαρτήσεως ἀπό τόν Θεό.
Θέλετε ἀπόδειξη ὅτι τό πράγμα εἶναι ἔτσι καί ὅτι δέν εἶναι ἀρκετό νά ἔχεις κοινωνία μέ τούς ἀνθρώπους μόνο; Οἱ ἄνθρωποι που δεν πιστεύουν στον Θεό, παρότι ἔχουν κοινωνία μέ πλῆθος ἀνθρώπων γύρω τους, αισθάνονται μοναξιά. Κάνε παρέα όσο θέλεις μέ τούς φίλους σου, μέ τούς γύρω σου, λέμε· τό αἴσθημα τῆς μοναξιᾶς ἐξακολουθεῖ νά ὑπάρχει. Γιατί; Είναι μεταφυσικό τό φαινόμενο· δέν είναι φυσικό.
Γι' αὐτόν λοιπόν τόν λόγο ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου πρέπει νά εἶναι ἐξαρτημένη ἀπό τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ· νά αἰσθάνομαι ὅτι ἔχω Κύριο στον Ουρανό, ο Ὁποῖος μοῦ λέει ἕνα ὄχι, ἀλλά καί ταυτόχρονα είναι Πατέρας μου, πού μέ γνωρίζει, μέ βλέπει, μέ προστατεύει. Σπουδαίο αυτό!
Ἔτσι, ἡ ἐξαρτημένη ἐλευθερία δέν εἶναι ἀπώλεια ἐλευθερίας, ἀλλά εἶναι διάσωση ἐλευθερίας. Καί το λέμε αυτό σέ μιά ἐποχή πού μοῦ φαίνεται ότι την βγάλαμε στο σφυρί τήν ἐλευθερία! Που να ακούσουν για εξαρτημένη ελευθερία σήμερα οἱ ἄνθρωποι...
Αυτή, ἀκόμη, ἀποτελεῖ καί διάσωση της προσωπικότητος. Μή ξεχνάμε ὅτι ἡ ἐλευθερία σε τοῦτο ἀποβλέπει· στη διάσωση τῆς ὑπάρξεως ἀλλά καί τῆς προσωπικότητος. Ὄχι μόνο τῆς ὑπάρξεως· γιατί μπορεῖ νά εἶμαι δοῦλος, καί νά διασώζω την ύπαρξη, ἀλλά νά μή διασώζω την προσωπικότητά μου. Πρέπει λοιπόν να το καταλάβουμε αὐτό.
Ἡ ἐλευθερία, λοιπόν, ἡ ἀπό τόν Θεό εξαρτημένη, διασώζει καί τήν ὕπαρξη, διασώζει καί τήν προσωπιότητα. Ὅτι τό ἀντίθετο είναι ἀνάποδο, απόδειξη ἀποτελεῖ ὁ Ἀδάμ, ὁ ὁποῖος, μέ τό νά μήν μείνει στήν ἐξαρτημένη ελευθερία αλλά να ζητήσει τήν ἀπόλυτη έλευθερία, μπήκε στην γνωστή περιπέτεια, στην περιπέτεια τῆς πτώσεως και στην περιπέτεια τοῦ θανάτου –ἄχ, αὐτός ὁ θάνατος...
Παιδιά, μή μοῦ πεῖτε πώς επειδή έχω ήδη ἄσπρα μαλλιά, γι' αυτό καί βλέπω ὅτι εἶναι ἐγγύς ὁ θάνατος. Ὄχι βέβαια ὅτι δέν μπορεῖ νά πεθάνω καί αύριο, σήμερα, απόψε, σέ μιά ώρα, νά μήν προλάβω να τελειώσω το μάθημά μου αυτό· ὄχι γι' αυτό. Αυτό τό αἴσθημα τό ἔχω ἀπὸ ἔφηβος· ὄχι ὅμως μέ μιά απαισιόδοξη τοποθέτηση, ἀλλά μέ τήν ἔννοια ὅτι αὐτή ἡ μνήμη του θανάτου δέν σ' αφήνει να πλουτίσεις, να φτιάξεις μεγάλα πράγματα, παρά μόνο ὅ,τι εἶναι ἐν Θεῷ. Προσέξτε· μόνο ὅ,τι εἶναι γιά τόν Θεό! Μπορεῖς νά φτιάξεις μεγάλα πράγματα, ἀρκεῖ νά ὑπηρετήσουν τό ἔργο τοῦ Θεοῦ. Τότε μάλιστα,
Σας βεβαιώνω ότι, παρότι ἀγαπῶ τα λουλούδια, καί τ' ἀγαπῶ πάρα πολύ, σας βεβαιώνω ὅτι, ἄν ἔβλεπα στο γραφείο μου ἐπάνω ἕνα βαζάκι με λουλούδια, κάτι θα με συγκρατούσε· υπάρχει ὁ θάνατος!
Μήν το πάρετε ὅτι εἶναι μιά στάση απαισιοδοξίας. Αὐτό τό αἴσθημα, ὅτι ὑπάρχει ὁ θάνατος, πρέπει να μᾶς συνοδεύει σέ ὅλη μας τή ζωή, ἄν πραγματικά θέλουμε να αναπτύξουμε πνευματική ζωή· διαφορετικά ξεχνιόμαστε.
Τί σημαίνει ἡ αἴσθηση του θανάτου; Εἶναι ἐκεῖνο τό «μιμνήσκου τὰ ἔσχατά σου, καὶ εἰς τὸν αἰῶνα οὐχ ἁμαρτήσεις» (Σοφ. Σειράχ 7, 36), πού λέει ή Παλαιά Διαθήκη στη Σοφία Σειράχ· νά θυμᾶσαι ὅτι θά πεθάνεις, καί δέν θά ἁμαρτήσεις στον αιώνα. Αυτό βοηθάει στό νά μήν ἁμαρτάνουμε. Το σπουδαῖο: νά μή προσκολλόμαστε σ' αὐτόν τόν κόσμο. Τό ἀκόμη σπουδαιότερο: νά μή γινόμαστε ζητητές τῆς ἀπόλυτης ελευθερίας, αλλά τῆς ἐξαρτημένης ἀπό τόν Θεό. Εξαρτώμαι από τον Θεό, είμαι στα χέρια τοῦ Θεοῦ.
Ὅταν ὁ Χριστός ὡς ἄνθρωπος πέθαινε στον σταυρό, εἶπε: «πάτερ, εἰς χεῖράς σου παρατίθεμαι τὸ πνεῦμα μου» (Λουκά 23, 46). Τί σημαίνει στα χέρια σου παραθέτω το πνεῦμα μου; Σημαίνει ὅτι Ἐσύ εἶσαι ὁ ἐξουσιαστής μου, εἶσαι ὁ Κύριός μου· πάρε λοιπόν τό πνεῦμα μου στα χέρια τα δικά Σου. Αν αὐτό τό ἔλεγε κάθε πιστός, Κύριε, τὸ πνεῦμα μου, την ύπαρξή μου, τήν τωρινή και τήν μελλοντική, πού μέ τήν ἀνάστασή μου θα μου δώσεις, ὅλα τά βάζω στα δικά Σου χέρια... Εἶναι πολύ σπουδαῖο αὐτό! Παιδιά, προσέξτε το! Ξαναλέω ἄλλη μία φορά: ἡ ἐξαρτημένη από τόν Ἰησοῦ Χριστό ἐλευθερία διασώζει ύπαρξη και προσωπικότητα!
Αλλά επειδή ὁ Ἀδάμ ζήτησε αλλότρια, ξένα πράγματα, επειδή ζήτησε απόλυτη ελευθερία, ἦλθε ἡ πεῖρα, ἡ γεύση αὐτῆς τῆς χειραφετημένης του καταστάσεως. Και λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Ἰδοὺ διὰ τῆς πείρας ὧν πέπονθας, ἔμαθες ὅσον τῆς συμβουλῆς ἐκείνης τὸ ὀλέθριον.» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, δ΄, PG 53, 138). Από τήν πεῖρα αὐτῶν πού ἔπαθες, ἔμαθες πόσο καταστρεπτική ἦταν ἡ συμβουλή ἐκείνη γιά τήν ἀπόλυτη ελευθερία, γιά τήν αὐτοθέωση.
Ξέρετε, παρακάτω –θά τό δοῦμε σ' ένα μεταπροσεχές μάθημά μας– λέει ὁ Θεός: «ἰδοὺ Ἀδὰμ γέγονεν ὡς εἰς ἐξ ἡμῶν» (Γέν. 3, 22), νά, ὁ Ἀδάμ ἔγινε σάν ἕνας ἀπό μᾶς. Εἴδατε, εἶναι σέ Πληθυντικό ἐδῶ, γιατί μιλοῦν τά τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος μεταξύ τους. (Περισσότερα για κάποιους μυστηριώδεις Πληθυντικούς στην Γένεση, βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Τόμος Β΄, Μάθημα 13ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον 2018, όπως καί Νικολάου Σωτηροπούλου, Αντιχιλιαστικόν Ἐγχειρίδιον, ἐκδ. Ο Σταυρός, Ἀθῆναι 1978, σσ. 27-30) Ἔγινε σάν ἕνας ἀπό μᾶς. Μήπως εἶναι μία, θα λέγαμε, ὑψηλή εἰρωνεία; Δέν θά ἤθελα νά τό πῶ ἔτσι. Βέβαια δέν θέλω νά τό σχολιάσω τώρα, γιατί θα φθάσουμε ἐκεῖ καί θά δοῦμε τό θέμα ἀπό κοντά· ἀλλά ἐδῶ –ἄς τό ποῦμε ἔτσι– ἔχουμε μιά υψηλή ειρωνεία, πολύ λεπτή... ὅτι νά, ὁ Αδάμ αναζήτησε την απόλυτη ελευθερία, καί ἔγινε σάν ἕνας ἀπό μας, ἔγινε θεός!
Εἶναι ὅμως ἀπό τήν ἀνάποδη πλευρά. Εἶναι αὐτό πού εἶπε ὁ Πιλάτος, βλέποντας τόν Ἰησοῦ Χριστό, πού ἐκείνη τήν ὥρα αντιπροσώπευε ολόκληρη τήν άνθρωπότητα· «ἴδε ὁ ἄνθρωπος», νά ὁ ἄνθρωπος· πῶς; καθημαγμένος, καταματωμένος, και μάλιστα ντυμένος μέ τήν ψευδή πορφύρα! δηλαδή μία καρικατούρα βασίλική, ἕνα ὑποκατάστατο, μία γελοιογραφία βασιλέως, μιά κατάσταση πού δέν ἦταν αὐθεντική. Ἔτσι καταντά ὁ ἄνθρωπος πού ζητά την απόλυτη ελευθερία.
Προσέξτε, παιδιά· δέν χρειάζονται παραδείγματα πρακτικά· εἴσαστε μεγάλα παιδιά, καί καταλαβαίνετε. Ἐάν λέτε στούς γονεῖς σας, ἐπί παραδείγματι, ἐγώ θά κάνω ὅ,τι θέλω, θά πάω ὅπου θέλω, θα γυρίσω ὅ,τι ὥρα ἐγώ θέλω στο σπίτι... ἂν θέλω θα πάω στο σχολείο ἤ ὅποια ὥρα θέλω θά φύγω από το σχολεῖο, τότε οὔτε γράμματα θα μάθετε, οὔτε καλοί ἄνθρωποι θά γίνετε, οὔτε θα προκόψετε, αλλά θά ἐφαρμόσετε στον εαυτό σας αὐτό τό «ἰδοὺ Ἀδὰμ γέγονεν ὡς εἰς ἐξ ἡμῶν» εἰρωνικά, ὅπως καί τό «ἴδε ὁ ἄνθρωπος», καθημαγμένοι, μέ κομμένα τα φτερά, όπως λέει καί ὁ Λαπαθιώτης σε ἕνα ποίημά του... Καί ἀφοῦ ξεκινήσαμε φουσκωμένοι σαν διάνοι, γυρίσαμε το βράδυ με καταματωμένα τα φτερά! (Βλ. Ναπολέοντος Λαπαθιώτη (1893-1943) Ποιήματα. Οι νικημένοι τῆς ζωῆς, ἐκδ. Μαλλιάρης, Αθήνα 2016: Ἐμεῖς ἐμεῖς, τῆς ζωῆς οἱ νικημένοι / μέ τά βασιλεμένα ιδανικά... | Κι ἐμεῖς, ἕνα πρωί, εἴχαμε κινήσει | μόλις ὁ κάμπος είχε κοκκινίσει | με μάτια πού τά φλόγιζε ή χαρά / κι ὅλοι γεροί καί ἀγέρωχοι σαν Κροῖσου. Μά τά μεσάνυχτα εἴχαμε γυρίσει | με καταματωμένα τα φτερά..)
Λοιπόν, παιδιά, προσέξτε τα κηρύγματα τῆς ἀπόλυτης ελευθερίας. Ζητήστε τήν ἐξαρτημένη ἀπό τόν Θεό ἐλευθερία... ἐξαρτώμαι ἀπό τόν Θεό!
«Καὶ εἶπεν ὁ Ἀδάμ· ἡ γυνή, ἣν ἔδωκας μετ᾿ ἐμοῦ, αὕτη μοι ἔδωκεν ἀπὸ τοῦ ξύλου, καὶ ἔφαγον.» (Γέν. 3, 12) Τί βλέπουμε ἐδῶ; Ὁ διάλογος συνεχίζεται. Αδάμ, μήπως ἔφαγες ἀπό τόν καρπό ἐκείνου τοῦ μοναδικοῦ δένδρου ποὺ σᾶς εἶπα νά μή φᾶτε; Καί λέει ὁ Ἀδάμ: Η γυναίκα πού μοῦ ἔδωσες νὰ εἶναι μαζί μου, συντρόφισσά μου, αὐτή μοῦ ἔδωσε καί ἔφαγα ἀπό τόν καρπό ἐκείνου του δένδρου.
Ἐδῶ βλέπουμε τόν Ἀδάμ νά ἔχει μιά δυνατότητα ἀπολογίας.
Βλέπετε; γίνεται διάλογος· ρωτάει ὁ Θεός, άπαντάει ὁ Ἀδάμ. Βλέπετε τήν ὀρθή ἔννοια τῆς ἐλευθερίας, τὸ νὰ μπορεῖς νὰ μιλᾶς, να δικαιολογεῖσαι, καί νά σέ ἀκούει ὁ Θεός! Μήπως δεν ξέρει ὁ Θεός ποιός εἶσαι, τί κάνεις; Καί ὅμως σε ακούει ὅταν δικαιολογεῖσαι!
Ὄχι ὅπως συμβαίνει πολλές φορές στα ανθρώπινα δικαστήρια, ὅπου θά σοῦ ἔλεγαν: Δεν θέλουμε νά ἀκούσουμε τίποτα. Σέ ἁρπάζουμε καί σέ πηγαίνουμε ἤ στη φυλακή ἢ στὴν ἐκτέλεση· δεν χρειαζόμαστε τήν ἀπολογία σου! Αυτά τα καμώματα μόνο οἱ ἄνθρωποι τά κάνουν. Καί μάλιστα κάποιοι ἄνθρωποι πού πολλές φορές φωνασκούν σαν τους βατράχους περί ελευθερίας, αὐτοί εἶναι οἱ πιό στυγνοί θα λέγαμε δικτάτορες! Ἐκεῖνοι πού οἱ ἴδιοι εἶναι ἀνελεύθεροι, σκλάβοι τῶν παθών τους, σκλαβώνουν καί τούς ἄλλους ἀνθρώπους.
Είδατε τί κάνει ὁ Θεός; ἀνοίγει διάλογο. Τί ώραῖο! Σήμερα μιλάμε για διάλογο καί πάλι γιά διάλογο, κι όμως είναι φτιαχτό πράγμα. Νομίζουμε ότι μπορούμε να λέμε τη γνώμη μας. Κατά πόσο λαμβάνεται ὑπ' ὄψιν ἡ γνώμη μας είναι ἄλλη παράγραφος. Καί ἄν ἀκόμη λ αμβάνεται υπόψη ή γνώμη μας, είναι πολλές φορές γιά τήν καταστροφή μας. Ο Θεός ὅμως ἀνοίγει διάλογο γιά τήν ἐπανόρθωσή μας.
Καί τί εἶπε ὁ Ἀδάμ; Μήπως είπε συγγνώμη, Κύριε, ἔπεσα, ἁμάρτησα; Τίποτα απ' αυτά. Αλλά τί εἶπε;
Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Ελεεινὰ τὰ ῥήματα, καὶ πολλοῦ τοῦ οἴκτου γέμοντα». Ελεεινές κουβέντες καί γεμᾶτες ἀπό πολύ οίκτο. Ε, βέβαια· ὅταν λές στον Θεό ή γυναίκα πού μοῦ ἔδωσες, αυτή με μπέρδεψε, τί ἄλλο εἶναι, παρά αναίδεια, απουσία μετανοίας φυσικά καί λόγια ἐλεεινά καί τρισάθλια.
Τί ἀπολογήθηκε ὁ Ἀδάμ; Ακούστε πῶς τό λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος ἀριστοτεχνικότατα: «Οἶδα, φησίν, ἡμαρτηκώς, ἀλλ᾿ ἡ γυνὴ ἦν ἔδωκας μετ᾿ ἐμοῦ, περὶ ἧς αὐτὸς εἶπας, Ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν κατ᾿ αὐτόν, αὕτη μοι αἰτία τοῦ ὀλίσθου γέγονεν. Ἡ γυνὴ ἦν ἔδωκας μετ᾿ ἐμοῦ. Πότε γὰρ προσεδόκησα ταύτην τῇ αἰσχύνῃ με ταύτῃ περιβαλεῖν, τὴν διὰ τοῦτο δημιουργηθεῖσαν, ἵνα μοι τὴν παρ' ἑαυτῆς παραμυθίαν εἰσαγάγῃ;» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, δ΄, PG 53, 139). Δηλαδή: Γνωρίζω, εἶπε ὁ Ἀδάμ, ὅτι ἔχω ἁμαρτήσει· ἀλλά ἡ γυναίκα πού μοῦ ἔδωσες να ζω μαζί της, γιά τήν οποία εἶπες ἂς κάνουμε σ' αυτόν, τόν Ἀδάμ, βοηθό που νά τοῦ μοιάζει, νά εἶναι καί αὐτή δηλαδή ἄνθρωπος, αυτή στάθηκε ἡ αἰτία να γλιστρήσω. Η γυναίκα που μοῦ ἔδωσες νά εἶναι μαζί μου. Γιατί δέν περίμενα ποτέ νά μέ περιβάλει με τόση ντροπή ἐκείνη που δημιουργήθηκε γι' αὐτόν τόν σκοπό, γιά νά μοῦ προσφέρει την παρηγοριά της.
Αὐτὰ ἀπολογήθηκε ὁ Ἀδάμ, ὅμως τά πλαταίνει γλαφυρότατα ὁ ἱερός Χρυσόστομος, κατηγορώντας τόν Θεό ότι η γυναίκα πού τοῦ ἔδωσε μαζί του, αυτή του έδωσε να φάει.
Καὶ ὁ φτωχὸς Ἀδάμ νομίζει ότι δικαιολογήθηκε, ἐπιρρίπτοντας τήν ὅλη ευθύνη τόσο στη γυναίκα, την σύντροφό του, ὅσο καί στόν Θεό. Αυτό είναι δεῖγμα μιᾶς φοβερῆς φιλαυτίας· τόσο φοβερῆς φιλαυτίας, ὣστε να λέει κανείς ὅτι ὁ Ἀδάμ ἔδειξε ἐδῶ μία ἔλλειψη ὡριμότητος, καί λογικῆς καί συναισθηματικῆς, ἀπέναντι στη γυναίκα, τήν ὁποία τώρα εγκαταλείπει μόνο και μόνο για να σωθεῖ ἀπό τήν καταδίκη τοῦ Θεοῦ.
Ποιόν ἐγκαταλείπεις, Αδάμ; τήν γυναίκα, πού ἡ ἀπουσία της, όταν ακόμη ὁ Θεός δέν τήν είχε πλάσει, σοῦ εἶχε προκαλέσει μελαγχολία;... τότε πού εἶχες δεῖ να υπάρχουν ὅλα τά ζώα μέσα σε μία κοινωνία, κι ἐσύ δέν εἶχες κοινωνία;... Ὁ Θεός ἀπό τό σῶμα σου, ἀπό τὴν ὕπαρξή σου, ἀπό τά πλευρά σου, ἔπλασε ἕναν ἄνθρωπο όμοιο μ' ἐσένα, νά εἶναι συντροφιά σου και τώρα, με τόση ευκολία, με τόση φιλαυτία, ἔρχεσαι καί ἐπιρρίπτεις τίς εὐθύνες σ' ἐκείνη, λέγοντας αὐτά πού είπες μόνο καί μόνο γιά νά ἀπαλλαγεῖς ἀπό τήν καταδίκη τοῦ Θεοῦ;... Δηλαδή, ἐκείνη να καταδικαστεί, καί ἐσύ να σωθεῖς;...
Να γιατί σᾶς εἶπα ὅτι ὑπῆρξε ἔλλειψη ωριμότητος, λογικῆς καί συναισθηματικῆς.
Ὁ γάμος δυό ἀνθρώπων, παιδιά, ὀφείλει νά ἑδράζεται πάνω στην ωριμότητα τῆς ἀγάπης. Αν δέν ὑπάρχει ωριμότητα αγάπης μέσα στον γάμο, ὁ γάμος αὐτός εἶναι ἀθεμελίωτος. Ὅταν ἕκαστος ζητεῖ τά ἑαυτοῦ, (Πρβλ. Α΄ Κορ. 10, 24)ὅταν ὁ καθένας μέσα στον γάμο ζητά τα δικά του, τότε λείπει ἡ ἀγάπη. Ὁ ἀπόστολος Παύλος, στην Α΄ Προς Κορινθίους ἐπιστολή του, λέει «ἡ ἀγάπη οὐ ζητεῖ τὰ ἐαυτῆς» (Α΄ Κορ. 13, 5), ἡ ἀγάπη δεν γυρεύει τα δικά της. Βεβαίως! Συνεπῶς ἐδῶ ὁ Ἀδάμ ἔδειχνε απουσία ἀγάπης, δηλαδή καθαρή φιλαυτία.
Αλλά ὑπάρχουν καί ἄλλοι λόγοι πού ὁ Ἀδάμ εἶπε ἡ γυναίκα πού μοῦ ἔδωσες, αυτή φταίει, δεν φταίω ἐγώ.
Πρῶτα ὁ Θεός, ὅμως, θα συνεχίσουμε τήν ἐρχόμενη Κυριακή.
Κυριακή, 20 Ιανουαρίου 1985
62η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
