†.Ο Παύλος, αγαπητοί μου, στην σημερινή αποστολική του περικοπή, κάνει ένα προσκλητήριον αποδοχής των πολυτίμων επαγγελιών του Θεού και προβάλλει τις προϋποθέσεις. Αυτές οι πολύτιμες υποσχέσεις του Θεού είναι ότι ο κάθε πιστός αποτελεί ναόν του Θεού και ναός του Θεού είναι ολόκληρη η ύπαρξις του ανθρώπου· και το σώμα του και η ψυχή του. Και εις αυτόν τον ναόν του Θεού, τον άνθρωπον, έρχεται να κατοικήσει ο Ζων Θεός. Εξάλλου, «ναός», αυτό σημαίνει. Κατοικία. Και όχι μόνο θα κατοικήσει ο Θεός στον κάθε άνθρωπο, τον πιστόν, με στατικό χαρακτήρα, αλλά με δυναμικόν. Γιατί, λέγει: «Κατοικήσω και ἐμπεριπατήσω»· που σημαίνει κίνησις, κινητικότητα, δυναμικότητα.
Ακόμη μία σχέσις καταπληκτική υπογραμμίζεται εδώ. Ότι θα γίνει Θεός των και αυτοί λαός Του. Και κάτι περισσότερο: Και θα γίνει πατέρας των και αυτοί παιδιά Του. Και λέγει: Σε «υἱοὺς καὶ θυγατέρας» θα κατοικήσει και θα εμπεριπατήσει. Για να δείξει ισότητα των φύλων στα προνόμια αυτά. Δεν λέγει απλώς και αόριστα «εις τους ανθρώπους». Αλλά λέγει : «Θα είσαστε υιοί μου και θυγατέρες μου». Κι έτσι εδώ βλέπει κανείς αυτήν την αποδοχήν της ισότητος των φύλων, εκ μέρους του Θεού.Αγαπητοί μου, η διαφορά των φύλων δεν είναι παρά μόνο για να υπάρξει αυτό που λέμε γέννησις νέου ανθρώπου. Κατά τα άλλα, ο άνδρας και η γυναίκα είναι το ίδιο. Άνθρωπος ο ένας, άνθρωπος και ο άλλος. Προνόμια ο ένας, προνόμια και ο άλλος· τα ίδια. Αιώνιον ζωήν ο ένας, αιώνιον ζωήν και ο άλλος.
Και βεβαιώνει ακόμη ότι αυτά θα τα δώσει «Κύριος Παντοκράτωρ». Και δίδει αυτά τα προνόμια όχι γιατί είναι Παντοκράτωρ, αλλά γιατί οι άνθρωποι με την ελευθερία τους, την ελευθέρα τους προαίρεση, επιθυμούν να αποκαλούν τον Θεό «Πατέρα». Και τα προνόμια; Τα προνόμια απορρέουν από την πατρικήν αγαθότητα. Πολύ ωραία πράγματα. Προνόμια. Μεγαλειώδη πράγματα. Αλλά χρειάζονται προϋποθέσεις. Γι'αυτό θα προσθέσει ο Απόστολος Παύλος: «Ταύτας οὖν ἔχοντες τὰς ἐπαγγελίας, ἀγαπητοί, (:Έχοντες –λέει- αυτές τις υποσχέσεις του Θεού)καθαρίσωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος(:να καθαρίσομε -λέει- τους εαυτούς μας από κάθε μολυσμόν και της σαρκός και του πνεύματος)».Θέτει, δηλαδή, αυτές τις προϋποθέσεις, για να επιτύχει ο άνθρωπος να έχει τον Θεό ένοικον, να Τον έχει Πατέρα, κι Εκείνος τον άνθρωπο να τον έχει παιδί Του. Και προβάλλει τας επαγγελίας του Θεού, που αποτελούν οπωσδήποτε, όπως ακούσαμε, στη σημερινή αποστολική περικοπή, μια πρόκληση και μία πρόσκληση. Προκαλεί και προσκαλεί. Και ποια είναι αυτή η πρώτη προϋπόθεση; «Καθαρίσωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος».
Όταν λέγει, όμως, «καθαρίσωμεν ἑαυτοὺς» σημαίνει δυο πράγματα. Πρώτον ότι έχομε μολυσμό. Είμαστε ακάθαρτοι. Διότι όταν παίρνομε την εντολή να καθαρίσομε τον εαυτόν μας, πάει να πει ότι είμεθα ακάθαρτοι. Έχομε μολυσμό. Κι αυτό σημαίνει ότιείμεθα κατάφορτοι από αμαρτίες. Αγαπητοί μου, ουδείς καθαρός από ρύπου. Κανένας δεν είναι καθαρός από ρύπο, από βρωμιά. Αλλά για να το δει κανείς αυτό, να το καταλάβει, χρειάζεται αυτογνωσία. Και μάλιστα μια βαθιά και αντικειμενική αυτογνωσία. Χρειάζεται ο φωτισμός του Αγίου Πνεύματος, για να δει ο άνθρωπος τις μυστικές και αθέατες πτυχές της ψυχής του. Γι'αυτό λέγει ο Ψαλμωδός: «Ὃτι τὴν ἀνομίαν μου ἐγὼ γινώσκω, καὶ ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μού ἐστι διαπαντός». «Είναι μπροστά μου πάντοτε». Κι ακόμη θα πει ο Ψαλμωδός: «Παραπτώματα τίς συνήσει;». «Ποιος μπορεί να αντιληφθεί το μέγεθος των παραπτωμάτων;». Και συνεχίζει ο Ψαλμωδός: «Ἐκ τῶν κρυφίων μου καθάρισόν με». «Από εκείνα που δεν βλέπουν οι άλλοι άνθρωποι, από εκείνα που δεν βλέπω και εγώ ο ίδιος, τα κρυφά, στις κρυφές γωνίτσες και πτυχές της ψυχής μου, Κύριε, καθάρισέ με».
Και η δευτέρα περίπτωσις. Όταν εμείς θα καθαρίσουμε τους εαυτούς μας, σημαίνει ότι πρέπει να ενεργήσουμε, πρέπει να δραστηριοποιηθούμε, πρέπει να προβούμε εις τον καθαρισμό μας. Γι'αυτό λέει «καθαρίσωμεν». Να καθαρίσομε. Να καθαρίσομε, λέγει, τους εαυτούς μας- είναι υποτακτική. Η Χάρις του Θεού θα μας ενισχύσει. Αλλά πρέπει να κάνομε εμείς την αρχήν. Αν εμείς δεν συντρέξομε σ’ αυτόν τον αυτοκαθαρισμό, στην θέλησή μας και στην φροντίδα μας, τότε η χάρις του Θεού μένει ανενέργητη. Έχομε πλείστα σημεία στον λόγο του Θεού, που δίδουν αυτήν την αμοιβαία εργασία. Λέει ο Θεός –πρόχειρα σας λέγω: «Πλάτυνον τό στόμα σου(:Άνοιξε το στόμα σου)». Λέει κανείς: «Κύριε, τι να πω; Τι να πω;». Και λέει ο Κύριος: «Πλάτυνε το στόμα σου, άνοιξέ το κι εγώ θα σου βάλω μέσα εκεί λόγον και θα μιλήσεις. Αλλά εάν δεν ανοίξεις εσύ το στόμα σου Εγώ δεν θα σου βάλω λόγον». Βλέπετε λοιπόν αυτή η συνέργεια της Θείας Χάριτος και της ανθρωπίνης δραστηριότητος.
Από τι θα καθαρίσομε όμως; «Ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ», μας λέγει ο Απόστολος. Τι σημαίνει «μολυσμός»; Κάτι, βέβαια, που προσβάλλει την καθαρότητα. Παραδείγματος χάριν, μολύνω τα χέρια μου; Πηγαίνω και πλένομαι. Εμόλυνα το δάπεδο; Το σπίτι μου; Παίρνω νερό και σφουγγαρόπανο και τα καθαρίζω. Κάτι που προκαλεί βεβαίως ακαθαρσία, η οποία δεν είναι ανεκτή. Αυτό θα πει μολυσμός. Αλλά μπροστά στον Θεό, τι μπορεί να είναι μολυσμένο; Τι μπορεί να είναι ακάθαρτο; Ένα μόνο: Η αμαρτία. Ένα μόνο: Η αμαρτία. Αυτό είναι μόλυσμα στα μάτια του Θεού. Ούτε τα κόπρανα, ούτε τα βρώμικα ζώα, ούτε οτιδήποτε βρωμιά μπορεί να υπάρχει, γιατί κοιμόμαστε μέσα σε μία τρώγλη κι έχομε δέκα χρόνια να σκουπίσουμε... Αυτά δεν είναι ακαθαρσία. Διότι αυτά, αν θέλομε, καθαρίζομε, αν δεν θέλομε, δεν καθαρίζομε. Για τον Θεό δεν είναι ακαθαρσία αυτά. Διότι απλούστατα όλα αυτά είναι έργα του Θεού. Το ότι όλα τα ζώα που ζουν, δημιουργούν κόπρανα, αυτό είναι μόλυσμα; Αυτό είναι αμαρτία; Όχι βεβαίως. Μόνον η αμαρτία, αγαπητοί, η οποία είναι μη ον, δηλαδήείναι που ουσιαστικά δεν υπάρχει σαν ουσία, δεν έχει καμία σχέση με τον Θεό η αμαρτία· και το βασικότερο είναι ότι η αμαρτία, εδώ προσέξατέ το, όταν υπάρξει, γιατί βρίσκεται…πού αλήθεια; Αφού δεν έχει ουσία; Αφού δεν είναι ον. Δεν είναι κάτι που υπάρχει. Είναι στην προαίρεση. Δεν έχει ουσία το κακό. Είναι στην προαίρεση. Εκείνο που θα κάνω και θα είναι κακό.
Θυμηθείτε εκεί που ο Απόστολος Πέτρος βλέπει εκείνο το όραμα με τα ακάθαρτα ζώα, που του λέγεται να θυσιάσει και να φάγει. «Μηδέποτε, Κύριε, να φάγω ακάθαρτο. Δεν έφαγα ποτέ». Ήταν τα ζώα ακάθαρτα νομικώς. Όχι οντολογικώς. Όχι στην πραγματικότητα δηλαδή. Αλλά γιατί απλώς είπε ο Θεός: «Αυτήν την κατηγορία των ζώων Εγώ την λέγω ακάθαρτα». Προσέξτε: «Εγώ την λέω ακάθαρτα». Νομικώς. Στον νόμο. Εδώ όμως η αμαρτία έχει μία οντολογική διάσταση. Προσέξατέ το. Θα το δείτε γιατί παρακάτω. Προσέξατέ το. Και αφήνει, βάζει την σφραγίδα της επάνω και στο σώμα και εις την ψυχή.
Γράφει ο Απόστολος Παύλος ακριβώς γι'αυτό: «Τοὺς πάντας ἡμᾶς –λέγει εις την Β΄προς Κορινθίους επιστολή του- (:Όλοι μας)φανερωθῆναι δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ(:θα πρέπει να σταθούμε όλοι, μετά την ανάσταση των νεκρών, μπροστά στο δικαστικόν βήμα του Χριστού), ἵνα κομίσηται ἕκαστος(:για να πάρει ο καθένας)τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν εἴτε κακόν». Τι έκανες με το σώμα σου; Αυτό θα απολαύσεις. Ενήστευσες; Αμοιβήν. Επόρνευσες; Κατηγορία. Και εις την ψυχήν. Βέβαια προϋποτίθεται. Αλλά τονίζει εδώ το σώμα, γιατί πολλοί θα πίστευαν ότι… «Τι το σώμα; Τι; Και λοιπόν τι;». Αλλά το σώμα είναι γνωστό ότι διαλύεται εις τον τάφον. Όταν θα πάρομε το καινούριο μας σώμα, θα είναι το παλιό, αναστημένο. Αυτό θα έχει τα στίγματα της αμαρτίας. Γι'αυτό σας είπα ότι η αμαρτία έχει μία οντολογική διάσταση εις τον άνθρωπον. Τα στίγματα της αμαρτίας. Είναι φοβερό αυτό. Και όταν το σώμα και η ψυχή ή και τα δυο φέρουν τα στίγματα της αμαρτίας, τα οποία είναι ανεξίτηλα, τότε δεν μπορεί ο άνθρωπος να μπει στην Βασιλεία του Θεού. Απλούστατα είναι ακατάλληλος. Ένα μόνο εξαλείφει αυτήν την οντολογική διάστασιν της αμαρτίας. Ένα μόνον. Η μετάνοια. Αν έχεις μετανοήσει. Αυτό εξαλείφει αυτήν την οντολογική διάσταση, την οντολογική σφραγίδα.
Συνεπώς, η κάθαρση, που λέγει ο Απόστολος εδώ, να καθαρίσομε τους εαυτούς μας, η κάθαρση, πρέπει να σας πω, αγαπητοί, ότι είναι ένα έργο ζωής, ολοκλήρου ζωής. Δεν είναι μία υπόθεσις μίας ώρας, μίας μέρας, ενός μηνός. Είναι έργο ολοκλήρου ζωής. Και η μετάνοια αντίστοιχα είναι έργον ζωής. Γι'αυτό λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Ἀεί (:Πάντοτε -αφού είναι έργον ζωής) φιλοπόνει τήν κάθαρσιν». «Πάντοτε να φιλοπονείς, να εργάζεσαι την κάθαρσή σου».
Θα τονίσει ακόμη ο Παύλος: «Ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ». Προσέξατε. Όχι από του μολυσμού αφηρημένα. «Ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ». Και ο κατάλογος που μολύνει το σώμα και την ψυχή είναι μακρύς. Γι'αυτό λέγει: «ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ». Δεν θα αρχίσομε εμείς, κατά το δοκούν, υποκειμενικά, να αμνηστεύομε τον εαυτόν μας, κάνοντας διάκριση σε μικρές και μεγάλες αμαρτίες. «Α, αυτό δεν πειράζει. Α, εκείνο, ναι, είναι βαρύ». Γι'αυτό λέει ο Παύλος «ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ». Είτε μικρή, είτε μεγάλη, μπορεί να είναι αυτή η αμαρτία. Και θα επαναλάβω ότι ο μολυσμός αναφέρεται και εις το σώμα και εις την ψυχή, και εις την ψυχή και εις το σώμα. Γιατί ο άνθρωπος δεν είναι σώμα, ούτε είναι ψυχή. Ο άνθρωπος είναι σώμα συν ψυχή. Αν για μια στιγμή χωρίζουν αυτά τα δυο, είναι γιατί εξυπηρετείται ό,τι εξυπηρετείται στο σχέδιο του Θεού. Και τιμωρία, ο θάνατος δηλαδή, αλλά και αποκατάσταση μετά του ανθρώπου, για να μην γίνει το κακό αθάνατο.
Έτσι, λέγει ο Οικουμένιος: «Τὰ μὲν τῶν ἁμαρτημάτων μολύνει τὸ σῶμα, οἷον πορνεία, μοιχεία… τά δὲ τὸ πνεῦμα, τοὐτέστιν τὴν ψυχήν, οἷον ἀκάθαρτοι λογισμοί, μνησικακία». Τα μεν αμαρτήματα μολύνουν το σώμα. Όπως είναι, λέει, τα σαρκικά αμαρτήματα. Τα δε μολύνουν την ψυχή. Όπως είναι, εδώ λέγει, οι ακάθαρτοι λογισμοί, η μνησικακία. Εμείς θα μπορούσαμε να προσθέσομε: Η υπερηφάνεια είναι αμαρτία της ψυχής. Ο φθόνος, η απιστία, το μίσος, το ψεύδος, η ειδωλολατρία, η μαγεία, η δειλία στην ομολογία του ονόματος του Χριστού ή στην βίωση της πνευματικής ζωής: «Θα με κατηγορήσουν, θα με κοροϊδέψουν οι άλλοι, εάν βιώσω την πνευματική ζωή». Είναι αμαρτήματα της ψυχής. Ο Παύλος γράφει για τα αμαρτήματα τώρα του σώματος: «Φεύγετε την πορνείαν (:Μακριά. Αποφεύγετε. Γυρίστε την πλάτη σας και πάρετε δρόμο).Πᾶν ἁμάρτημα –με σαφήνεια το λέγει- ὃ ἐὰν ποιήσῃ ἄνθρωπος ἐκτὸς τοῦ σώματός ἐστιν(: Κάθε αμάρτημα που θα κάνει ο άνθρωπος, είναι έξω από το σώμα του -Πού είναι; Στην ψυχή. Ειδικά όμως τα σαρκικά αμαρτήματα, πορνεία, μοιχεία, κ.λπ. αυτά λέγει, είναι στο σώμα), ὁ δὲ πορνεύων εἰς τὸ ἴδιον σῶμα ἁμαρτάνει».
Έχομε λοιπόν δυο σφραγίδες. Και επί του σώματος και επί της ψυχής. Ας μας επιτραπεί να προσθέσομε: Η γαστριμαργία είναι αμάρτημα του σώματος. Η μέθη και η εφάμαρτη τρυφή, η εφάμαρτη τρυφή, εκείνη η αμαρτωλή απόλαυσις: πώς θα καπνίσω το τσιγάρο μου, πώς θα πάρω τα ναρκωτικά, πώς θα στρογγυλοκαθίσω κατά τρόπον που να δείχνω νωχέλεια κ.λπ. στον εαυτό μου, είναι αμαρτήματα του σώματος. Γι'αυτό υπάρχει ο όρος στην Καινή Διαθήκη, ο όρος «σπατάλη». Λέει φερειπείν για την γυναίκα την χήρα η οποία κοιτάζει… κοιτάζει… από δω κι από κει, κοιτάζει: «Αυτή», λέει, «ζώσα, εσπατάλησε τον εαυτόν της». Να εξηγήσω το «σπαταλώ»; Που σημαίνει… πώς να σας το πω; Ας πούμε, τρώγω και τρώγω παραπανίσια και ό,τι περισσεύει το πετάω, το ποδοπατώ… Ναι, ναι. Γιατί υπάρχει αυτή η εικόνα. Είναι ένα θηρίο που βλέπει ο Δανιήλ, στην Μεσόγειο. «Όχι», λέει, «μόνο τρώγει ό,τι τρώει- είναι η ρωμαϊκή αυτοκρατορία- αλλά με τα πόδια», λέγει, «τσαλαβουτάει ό,τι υπάρχει τροφή μπροστά». Αυτό εν ευρεία εννοία είναι η σπατάλη. Ο δε άγιος Ιάκωβος ο Αδελφόθεος λέγει: «Ἐντρυφήσατε -Είδατε; Η τρυφή. Όχι να μην χαρείς την ζωή σου. Να μην χαρείς ένα ωραίο φαγητό. Αλλά όταν πας παραπέρα. Ο Θεός έκανε τις ωραίες γεύσεις, τις ωραίες οσμές. Πρόσεξε όμως. Η τρυφή είναι κάτι πολύ πολύ παραπέρα .«Ἐντρυφήσατεἐπὶ τῆς γῆς –λέει ο άγιος Ιάκωβος- καί ἐσπαταλήσατε».
Αυτά αναφέρονται στο σώμα. Το σώμα και η ψυχή είναι στοιχεία, αγαπητοί μου, δοξολογικά. Θα δοξάσουμε τον Θεό και με την ψυχή μας, θα δοξάσουμε τον Θεό και με το σώμα μας. Γι'αυτό, τελειώνοντας τον κατάλογό του περί αμαρτιών σαρκικών ο Απόστολος Παύλος, στο έκτο κεφάλαιο στην Α΄ προς Κορινθίους επιστολή του, τελειώνει έτσι: «Δοξάσατε δὴ τὸν Θεὸν(:Δοξάσατε λοιπόν τον Θεόν) ἐν τῷ σώματι ὑμῶν καὶ ἐν τῷ πνεύματι ὑμῶν(:και με το σώμα σας και με το πνεύμα σας- Είναι χαρακτηριστικό ότι προτάσσει το σώμα του πνεύματος. Το προτάσσει. Που σημαίνει…δίδει το προβάδισμα επειδή μίλησε περί σαρκικών αμαρτημάτων), ἅτινά ἐστι τοῦ Θεοῦ(:που και τα δυο -λέγει ο Παύλος- είναι του Θεού)».Και το ένα ανήκει στον Θεό και το άλλο ανήκει στον Θεό. Και το συμπέρασμα μάς το δίδει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Πᾶσαν ἁγνίσωμεν αἴσθησιν (:Να αγνίσομε κάθε αίσθηση), καθαρθῶμεν ἁφήν (:μην πας κι ακουμπάς πάνω στον άλλον άνθρωπο αμαρτωλά), γεῦσιν (:λάρυγγα), φωτισθῶμεν ἀκοήν, φωτισθῶμεν γλῶσσαν». Λέγει ο Ζιγαβηνός: «Οὐ γὰρ τὸ καθαρίσαι μόνον ἀρκεῖ ποιεῖν καθαρὸν, ἀλλὰ καὶ ἑτέρου τινὸς ὑμῖν δεῖ τῆς ἁγιωσύνης». Πράγματι, δεν είναι αρκετό μόνον να καθαρίσεις τον εαυτόν σου. Πρέπει να επιτελέσεις και την αγιοσύνη. Γι'αυτό λέγει ο Παύλος: «Ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ».
Για να το καταλάβομε, με μία εικόνα. Δεν είναι αρκετό να καθαρίσεις από τα ζιζάνια το χωράφι. Δεν είναι αρκετό να το σκάψεις και βαθιά να το αρώσεις, να το προετοιμάσεις, αλλά να μην σπείρεις. Προς τι τότε, λοιπόν, το όργωμα του χωραφιού; Εάν ο καθαρισμός από παντός μολυσμού συνιστά την αρνητικήν όψιν του αγιασμού, η άσκησις της αρετής, δηλαδή της αγιοσύνης, συνιστά την θετική όψη. Είναι και τα δυο αναγκαία να γίνουν. Και ο αγιασμός είναι και ψυχής και σώματος. Και όπως λέει ο Απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους: «Καὶ τὸν ἁγιασμόν -να επιδιώκετε-, οὗ χωρὶς οὐδεὶς ὄψεται τὸν Κύριον». «Κανείς δεν θα δει το πρόσωπο του Κυρίου, χωρίς τον αγιασμό», λέγει στο 12ο κεφάλαιο στην προς Εβραίους.
Ο αγιασμός, αγαπητοί, δεν είναι απλώς η άσκησις μερικών αρετών. Αλλά είναι ο διαποτισμός ολοκλήρου της υπάρξεως από την αγιότητα. Και αυτή η αγιότητα όχι αυτόνομη, γιατί έτσι μ’ αρέσει. Αλλά «ἐν φόβῳ Θεοῦ», λέει ο Παύλος. Δηλαδή ο φόβος του Θεού θα είναι εκείνος, ο οποίος θα τροφοδοτεί την αγιότητα και θα την συντηρεί. Θα εξαρτάται από τον φόβο του Θεού. Θα είναι εξάρτημα του φόβου του Θεού. Επιμένω σ’ αυτό. Γιατί αλλιώτικα δημιουργούμε την αυτόνομη αγιότητα, ηθική έξω από τον Θεό, από ένα καπρίτσιο μας, γιατί έτσι μας αρέσει. Όχι. Μία τέτοια αγιότητα αποβάλλεται, απορρίπτεται από τον Θεό. Και αυτός ο φόβος του Θεού θα είναι εκείνος που θα περιφρουρεί την αγιότητα. Και μάλιστα με τα καγκελάκια της ταπεινώσεως. Έτσι θα περιφρουρεί την αγιότητα. Θέλεις να μην χάσεις καμία αρετή; Και να μειωθεί η αγιότητά σου; Έχε ταπείνωση. Ποια αρετή θέλεις; Την αγάπη; Βάλε την σφραγίδα της ταπεινώσεως. Ποια αρετή θέλεις; Την ελεημοσύνη; Βάλε την αρετή της ταπεινώσεως. Ποια αρετή θέλεις; Την αγνότητα; Βάλε την αρετή της ταπεινοφροσύνης. Η αρετή της ταπεινοφροσύνης θα μπαίνει σαν σφραγίδα στην κάθε αρετή, είτε σωματική, είτε πνευματική. Έτσι και καυχηθήκαμε, αγαπητοί μου, ότι είμαστε κάτι, γιατί πετύχαμε εγκράτεια, γιατί πετύχαμε αγνότητα, δηλαδή δεν βάλομε την σφραγίδα της ταπεινοφροσύνης, θα αναποδογυριστούμε. Θα τα χάσομε όλα.
Αγαπητοί, έχομε ρητή την εντολή του Θεού. «Ἅγιοι γίνεσθε, ὅτι Ἐγὼ Ἅγιος εἰμί». «Να γίνεσθε άγιοι, γιατί Εγώ είμαι Άγιος».Έτσι έχομε το πρότυπον του αγιασμού μας, που είναι ο Κύριος. Γι'αυτό σας είπα, δεν θα έχομε αγιότητα αυτόνομον. Και το «καθ' ὁμοίωσιν» -που πλαστήκαμε «κατ' εἰκόνα καὶ καθ' ὁμοίωσιν»- το «καθ' ὁμοίωσιν» θα βρίσκει την πληρότητά του εις αυτόν τον αγιασμό.
Μας αναφέρει ο Παύλος- δεν μεταφράζω: «Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς, ἀδελφοί, διὰ τῶν οἰκτιρμῶν τοῦ Θεοῦ, παραστῆσαι τὰ σώματα ὑμῶν θυσίαν ζῶσαν(:τα σώματά σας θυσίαζωντανή), ἁγίαν, εὐάρεστον τῷ Θεῷ, τὴν λογικὴν λατρείαν –«λογική» θα πει πνευματική- ὑμῶν, καὶ μὴ συσχηματίζεσθαι τῷ αἰῶνι τούτῳ(:μη γίνεσθε μία φόρμα με τον κόσμον τούτον, με τον αιώνα αυτόν), ἀλλὰ μεταμορφοῦσθαι τῇ ἀνακαινώσει τοῦ νοὸς ὑμῶν, εἰς τὸ δοκιμάζειν ὑμᾶς τί τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ, τὸ ἀγαθὸν καὶ εὐάρεστον καὶ τέλειον».
Ναι. Ο αγιασμός, αγαπητοί, δεν είναι μόνον ο μη συσχηματισμός με τον κόσμον. Αλλά και η πνευματική θυσία. Ψυχής και σώματος θυσία. Τσιτσιρίζεσαι όταν θέλεις να μείνεις εγκρατής και δεν θες να παρασυρθείς από την ανηθικότητα. Σαν να μπαίνεις επάνω στη σχάρα με τα κάρβουνα αναμμένα -όπως προσεφέρετο επί εσχάρας το κρέας του θυσιαζομένου ζώου. Γι'αυτό λέει: «Να προσφέρετε θυσία τα σώματά σας, ζώσα θυσία». Είναι λοιπόν η πνευματική θυσία και της ψυχής και του σώματος. Είναι η μεταμόρφωσις, όπως μας λέει ο Παύλος, σε μια καινούρια, ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι νοοτροπία. «Τῇ ἀνακαινώσει τοῦ νοὸς ὑμῶν».Και ο πλήρης συντονισμός στο θέλημα του Θεού. Τι το θέλημα του Κυρίου· το ευάρεστον και τέλειον. Τότε, με αυτές τις προϋποθέσεις, τότε, οι υποσχέσεις του Θεού, θα μας καταστήσουν κατοικητήριά Του. Τότε θα έρθει ο Κύριος να κατοικήσει μέσα μας. Τότε γίνονται πραγματικότητα. Θέλετε; Αυτό λέγεται και αυτό είναι η πνευματική ζωή.
†. Σήμερα, Κυριακή Γ΄Νηστειών, αγαπητοί μου, η επιλεγομένη της Σταυροπροσκυνήσεως. Η Εκκλησία μας προβάλλει τον Τίμιον Σταυρόν προς προσκύνησιν. Ο λόγος αυτής της σταυροπροσκυνήσεως είναι πρώτον η ενίσχυσις των πιστών εις το μέσον της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και όπως λέγει το Ωρολόγιον ότι συνήθως εις το μέσον ενός έργου υπάρχει φανερή πια η κόπωσις, ώστε κατά τρόπον τέτοιον να βοηθηθεί κανείς από αυτόν τον κάματον· βλέποντας προβαλλόμενον τον Τίμιον Σταυρόν. Και δεύτερον, η προβολή του Σταυρού του Χριστού, που είναιτο σύμβολον του εσταυρωμένου βίου. Ο Χριστιανός πρέπει να έχει πάντοτε εσταυρωμένον βίον αν θέλει να είναι γνήσιος μαθητής του μεγάλου διδασκάλου και εσταυρωμένου Ιησού Χριστού.Εάν αυτό το στοιχείο δεν υπάρχει στον Χριστιανόν, τότε είναι παντελώς αδύνατον να θεωρείται Χριστιανός. Και πρέπει το στοιχείο αυτό να το βιώνει. Να έχει, δηλαδή, τη μετοχή του εις τον Σταυρό του Χριστού.
Όμως όλη αυτή η διαδικασία, το να είναι κανείς εκείνος που έχει δεχθεί τον Σταυρόν του Χριστού και είναι μέσα εις τον Σταυρόν του Χριστού και βιώνει τον Σταυρόν του Χριστού, αυτή όλη η διαδικασία, βέβαια, δεν είναι ένα παιχνίδι που μπορείς να δίνεις και να παίρνεις, που μπορείς να καταβάλεις και να αναιρείς. Είναι μία υπόθεση άκρως άκρως σοβαρή, ἐν οὐ παικτοῖς.Σε πράγματα με τα οποία δεν μπορούμε να παίζομε. Πρόκειται για το κέρδισμα ή το χάσιμο της ψυχής, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Γι΄αυτό ο Κύριος είπε: «Τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ;». Δηλαδή: «Τι έχει κανείς να ωφεληθεί, εάν τα πάντα κερδίσει, το σύμπαν ολόκληρο, αλλά ζημιωθεί όμως ως προς την ψυχήν του;».«Ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;». Προσέξτε αυτό το σημείο: «Ο άνθρωπος τι αντάλλαγμα, αντάλλαγμα – σ’ αυτό θα μείνω, στο αντάλλαγμα- τι αντάλλαγμα ο άνθρωπος μπορεί να δώσει για την ψυχή του;». Σου δίνω την ψυχή μου και μου δίνεις τι; Αφού η ψυχή δεν έχει κανένα αντάλλαγμα;
Για να το καταλάβομε, αγαπητοί μου, αυτό, πόσο σοβαρό πράγμα είναι, ο Κύριος μίλησε γι΄αυτό το αντάλλαγμα. Και για να γίνει κατανοητό είπε την αξία της ψυχής. Αλλά ας δούμε τα πράγματα στη σειρά τους.
Έχει αξία η ψυχή; Πολύ μεγάλη αξία. Είναι τόση η αξία της, μας είπε ο Κύριος, όσο δεν μπορεί να λογαριαστεί και να ζυγιστεί με όλον τον ορατόν κτιστόν κόσμον. Λέμε ότι κάποιος κατέκτησε, είναι κατακτητής, έγινε Μέγας Αλέξανδρος. Και τι κατέκτησε ο Μέγας Αλέξανδρος; Είναι εντελώς σχετική η προσπάθειά του, σχετικές οι κατακτήσεις του, ο Μέγας Ναπολέων, τίποτε, όλα πολύ σχετικά. Να κατακτήσεις το σύμπαν ολόκληρο! Αδύνατον! Ε, λοιπόν, η ψυχή σου έχει πιο μεγάλη αξία από το σύμπαν ολόκληρο και δεν δύναται να ισοσταθμιστεί. Γιατί; Διότι η ψυχή είναι εικόνα του Θεού. Ενώ το σύμπαν δεν είναι εικόνα του Θεού. Ούτε το πλανητικό μας σύστημα, ούτε η γη μας, ούτε ο ήλιος και η σελήνη, τίποτε… Ούτε οι αστέρες οι δυσεξαρίθμητοι. Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν είναι εικόνα του Θεού. Η εικόνα του Θεού είναι μόνον εις τον άνθρωπο. Και συνεπώς εκείνο που κάνει πολύ μεγάλο τον άνθρωπον είναι ότι είναι εικόνα του Θεού.
Έχει ένα ωραίο παράδειγμα ο Πασκάλ. Λέγει ότι ο ήλιος είναι τρομακτικά μεγαλύτερος από τον άνθρωπο. Τρομακτικά μεγαλύτερος. «Ο ήλιος», λέει, «με μία ακτίνα του σε σκοτώνει». Και μάλιστα τώρα που έχομε τις ακτίνες χωρίς αυτό το προστατευτικό κάλυμμα πάνω από τη Γη και μπαίνει η ακτινοβολία του ηλίου, η λεγομένη «τρύπα του όζοντος», τον φονεύει τον άνθρωπο. Του βγάζει καρκίνο και πεθαίνει. «Ο ήλιος δεν ξέρει ότι σκοτώνει. Ο άνθρωπος ξέρει ότι πεθαίνει!». Δηλαδή ο άνθρωπος έχει συνείδησιν, γνωστική συνείδηση. Ξέρει. Και συνεπώς ο άνθρωπος είναι ασύγκριτα ανώτερος και από τον ήλιον και, επαναλαμβάνω, από το σύμπαν ολόκληρο.
Για να πάρομε μία γεύση της αξίας της ψυχής, αρκεί, αγαπητοί μου, να σκεφθούμε ότι για χάρη του ανθρώπου, για χάρη της ανθρωπίνης ψυχής, έγινε ο Λόγος σαρξ! Δηλαδή ενηνθρώπησε Αυτός ο Θεός Λόγος. Όταν ο Κύριος είπε: «Τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;». «Τι μπορεί να δώσει ο άνθρωπος σαν αντάλλαγμα;».Εννοούσε ότι κανένα αντάλλαγμα δεν υπάρχει. Πλην ενός. Κι εδώ είναι το κύριο σημείον. Κι αυτό το ένα είναι ο Ενανθρωπήσας Θεός Λόγος. Έρχεται και μας λέει: «Δώσ’ μου την ψυχή σου και θα σου δώσω τον εαυτό μου!». Αν θέλετε: «Δώσ’ μου τον θάνατό σου και θα σου δώσω τη ζωή μου!». Είναι το μοναδικόν αντάλλαγμα. Αναφορά του θέματος γίνεται σε μία ευχή του Μεγάλου Βασιλείου, αγαπητοί μου, που ακούσαμε σήμερα.
Αλλά, να το δούμε κι αυτό, το τι θα πει «ἀντάλλαγμα». Είναι γνωστό ότι στην Παλαιά Διαθήκη η έννοια του ανταλλάγματος ήταν η εξής. Όταν έμελλε ο Θεός να εξαγάγει τον λαό Του από την Αίγυπτο, τότε, το τελευταίο βράδυ προ της αναχωρήσεώς των, έπεσε επάνω στην Αίγυπτο η δεκάτη πληγή. Ήτανε φοβερή! Όλα τα πρωτότοκα των Αιγυπτίων απέθανον. Και τα πρωτότοκα των ζώων. Απέθανον. Όλα! Εκτός βέβαια από τα πρωτότοκα των Εβραίων. Έτσι, όταν ο Θεός έδωσε αυτήν την πληγή, έδωσε και μίαν εντολή: Να βάψουν τα ανώφλια των σπιτιών των οι Εβραίοι με το αίμα ενός αρνιού που θα έσφαζαν. Αυτό δεν θα το έβραζαν να το φάνε, αλλά θα το έψηναν. Γιατί το ψητό γίνεται πιο γρήγορα από το βραστό. Δηλαδή δείγμα γρηγοράδας. Ότι τα πράγματα δεν περιμένουν. Ότι έπρεπε να φύγουν εκείνο το βράδυ. «Και μάλιστα, τα παπούτσια σας», λέει, «θα τα κρατάτε στο χέρι». Έχετε δει κάποιες χωριάτισσες καμιά φορά, όταν θέλουν να ανοίξουν δρόμο να τρέξουν, να περπατήσουν, βγάζουν τα παπούτσια τους. Για τον άνθρωπο της πόλεως αυτό είναι ακατανόητο. Για να πάρομε μία εικόνα. Και μάλιστα να βάλουν ζώνη στη μέση, γιατί ήταν χιτώνες ποδήρεις, για να μην εμποδίζονται εις το τρέξιμο.
Τα πράγματα λοιπόν δεν περίμεναν. Έτσι θα έπρεπε να φάνε το αρνί το ψητό, να φύγουν, με το αίμα του οποίου έβαψαν τα ανώφλια των θυρών των, ώστε ο άγγελος ο ολοθρευτής, όταν έβλεπε αυτό το αίμα δεν θα έμπαινε να θανατώσει το πρωτότοκον της οικογενείας, όπου δεν έβλεπε το αίμα – και αυτό ήτανε βεβαίως μόνον εις τα σπίτια των Αιγυπτίων. Προσέξτε. Αυτό ήταν ένα μυστικό που μπορούσε να κυκλοφορήσει σε έναν ολόκληρο λαό, χωρίς να προσβληθεί η εχεμύθειά του. Σ’ αυτό το σημείο θα είχα πάρα πολλά να πω. Προχωρώ. Για το θέμα της εχεμυθείας. Εγώ αν σας πω κάτι και σας πω: «Μην το πείτε πουθενά!», θα το μάθει όλη η Λάρισα. Ενώ σας είπα, μην το πείτε πουθενά. Θα το πείτε στη γειτόνισσα, θα το πείτε στη φίλη σας, θα το πείτε στον συγγενή σας, αλλά δεν θα κρατηθεί μυστικό. Εδώ έχομε μία περίπτωση διατηρήσεως εχεμυθείας κατά έναν καταπληκτικόν τρόπον και πρωτότυπον. Πού να ξέρουν οι Αιγύπτιοι… πού να ήξεραν οι Εβραίοι πρώτα πρώτα ότι θα ήταν μοιρασμένη η περίπτωση. Τα πρωτότοκά τους δεν θα πάθαιναν τίποτε· αλλά θα πάθαιναν των Αιγυπτίων τα πρωτότοκα. Με μόνο το αίμα. Το αίμα τι θα ήταν αυτό; Ένα αντάλλαγμα!
Όταν αργότερα ήρθαν εις την γη της επαγγελίας οι Εβραίοι, τότε ο Θεός λέει το εξής: «Κοιτάξτε, Εγώ γλύτωσα τα πρωτότοκά σας· λοιπόν, τι θα μου δώσετε για εκείνο που Εγώ σας έδωσα;». Προσέξτε. «Τι θα μου δώσετε;». Θέλει αντάλλαγμα ο Θεός. Εδώ τώρα η έννοια της ανταλλαγής. Και τι; Όταν το αγόρι, γιατί περί αγοριών επρόκειτο, θα εγίνετο 40 ημερών, θα προσέφερε ο κάθε Εβραίος το παιδί του στον Θεό. Του ανήκει. Του ανήκει. Διότι είπε ο Θεός: «Μου ανήκουν τα πρωτότοκα. Αλλά δεν θα τα κρατήσω τα παιδιά σας. Θα μου δώσετε ένα αντάλλαγμα. Και αυτό το αντάλλαγμα θα είναι ή ένα κατσικάκι ή ένα προβατάκι ή αν είναι φτωχός ο άνθρωπος, ένα ζεύγος», λέει, «τρυγόνια». «Θα μου δώσεις και θα σου δώσω». Αυτή είναι η έννοια της ανταλλαγής. Πιστεύω το κατανοήσαμε.
Εδώ όμως τα πράγματα… – γι’ αυτό και στην Υπαπαντή που γιορτάζουμε επήγε ο Ιωσήφ ζεύγος τρυγόνων, που έδειχνε βέβαια ότι ήτανε πάρα πολύ φτωχοί. Η Θεοτόκος, ο Ιωσήφ ήταν πάρα πολύ φτωχοί άνθρωποι. Ήταν όμως τύπος αυτό. Ήταν τύπος μιας μεγάλης ανταλλαγής, που θα ήταν σε σχέση με την αμαρτωλή φύση μας και τον Ενανθρωπήσαντα Θεόν Λόγον. Δηλαδή, «Άνθρωπε, δώσ’ μου την αμαρτωλή σου φύση και θα σου δώσω την αγία μου φύση. Ανθρωπίνη. Δώσε μου ένα σώμα θνητόν και φθαρτόν και θα σου δώσω ένα σώμα αθάνατον και άφθαρτον. Θα σου δώσω το Σώμα μου και το Αίμα μου και με τον τρόπον αυτόν, δια του Σταυρού, θα γίνεις άφθαρτος και αθάνατος». Συμφέρει αυτή η ανταλλαγή; Τι σημαίνει λοιπόν «αντάλλαγμα»; Δίνω το δικό μου και παίρνω το δικό σου. Έξυπνο δεν είναι; Συμφέρον δεν είναι; Όμως προϋποθέτει πίστιν.Εάν δεν το πιστέψεις, μένεις χωρίς αυτήν την ανταλλαγή. Δεν είναι όμως μία αγοραπωλησία. Σημείωσατέ το. Αλλά μία ανταλλαγή κάποιων ποσών, κάποιων πραγμάτων. Το ποσόν της υπάρξεώς μου, το ποσόν της ανθρωπίνης υπάρξεως του Χριστού.
Είπαμε ότι η ψυχή δεν έχει αντάλλαγμα για τίποτα. Γιατί τίποτα δεν είναι ανώτερό της. Πλην της ανθρωπίνης φύσεως, ανθρωπίνης, όχι της θείας, της ανθρωπίνης φύσεως του Θεού Λόγου. Έτσι έρχεται ο Ιησούς και παίρνει ό,τι έχομε και μας δίνει ό,τι έχει. Δια του Σταυρού. Θαυμάσια φαίνεται αυτό, αγαπητοί μου, εις την Θείαν Λειτουργίαν που σας είπα, δίνομε το ψωμί μας και το κρασί μας και παίρνομε το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Ανταλλαγή είναι αυτό. Του δίνομε, μας δίνει. Λέγει ο Μέγας Αθανάσιος: «Τό τίμιον αἷμα τοῦ Χριστοῦ, τό ἀντάλλαγμα τῆς ὑπέρ τοῦ κόσμου ζωῆς». Για τη ζωή του κόσμου είναι το αντάλλαγμα. Του δίνομε – θα το πω, δεν πειράζει αν επαναλαμβάνω- τη θνητότητά μας και τη φθαρτότητά μας και μας δίνει την αθανασία και την αφθαρσία. Και συνεχίζει ο Μέγας Αθανάσιος και λέγει: «Οὐχ οἷον τε ἦν ἕτερον ἀνθ’ ἑτέρου ἀντιδοῦναι λύτρον -Αυτό είναι το λύτρον, η έννοια του λύτρου– ἀλλά σῶμα ἀντί σώματος καί ψυχήν ἀντί ψυχῆς δέδωκεν». Γιατί ο Χριστός είχε και ψυχή ανθρωπίνη. Δεν ήτανε σώμα και Θεός Λόγος. Αλλά ήταν Θεός Λόγος ενωμένος με την ανθρωπίνη φύση. Και εννοούμε «ανθρωπίνη φύση»,τέλειον σώμα και τελείαν ψυχήν. Μας δίνει λοιπόν το σώμα Του και παίρνει το δικό μας. Μας δίνει την ψυχή Του και την ανθρωπίνη και παίρνει τη δική μας. Ένα λοιπόν αντάλλαγμα είναι το συμφέρον, που δεν είναι τίποτα πιο πάνω παρά μόνον αυτό, το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Η ανθρωπίνη φύσις του Ιησού Χριστού.
«Καί τελείαν ὕπαρξιν –συνεχίζει- ὑπέρ ὅλου τοῦ κόσμου. Τουτέστιν, τό ἀντάλλαγμα τοῦ Χριστοῦ». Αυτό είναι το αντάλλαγμα του Χριστού. Ο Χριστός δεν έδωσε λύτρον στον Θεό Πατέρα, όπως θέλουν να πιστεύουν και να λένε οι Δυτικοί, στη δυτική θεολογία. Δεν έδωσε λύτρο στον Θεό Πατέρα. Πολύ περισσότερο, δεν έδωσε λύτρο στον διάβολο. Γιατί και αυτό λέγεται. Ότι έδωσε λύτρο εις τον διάβολο. Για να μας εξαγοράσει. Όχι. Η έννοια του λύτρου είναι η έννοια της ανταλλαγής, του ανταλλάγματος. Όπως λέει ο Μέγας Βασίλειος -σήμερα το ακούσαμε, ξέρετε, αυτές τις πέντε Κυριακές έχομε τη Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής-: «Ἔδωκεν ἑαυτόν ἀντάλλαγμα τῷ θανάτῳ, ἐν ᾧ κατειχόμεθα». «Πήρε ό,τι μας ανήκε, Του τα δώσαμε εμείς αυτά και μας έδωσε εκείνα που Του ανήκουν». Έτσι μας δίνει ό,τι είναι και παίρνει επί του Σταυρού ό,τι είμεθα. Μας δίνει τη ζωή Του και παίρνει τον δικό μας θάνατο. «Δούς -λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης- ἑαυτόν ἀντάλλαγμα του σοῦ θανάτου». «Σου παίρνει τον θάνατο. Και σου δίνει τη ζωή». Επί του Σταυρού έπρεπε να ανεβεί η ανθρωπότητα κανονικά και να πληρώσει τις αμαρτίες της. Αλλά αντί της ανθρωπότητος ανέβηκε Εκείνος.«Λάβητε ἀντάλλαγμα τοῦ πεπτωκότος τόν Χριστόν», λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Όταν ο ευαγγελιστής Ιωάννης γράφει ότι «ὁ Πατήρ ἔδωκε τόν Υἱόν», αυτό το «ἔδωκε» σημαίνει αυτό το μυστηριώδες και θεοπρεπές αντάλλαγμα. Σου δίνω, μου δίνεις. Ή καλύτερα, μου δίνεις, σου δίνω. Σ’ αυτήν την τάξη. Και σημειώνει ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας: «Τόν ἴδιον Υἱόν τῆς ἁπάντων ἡμῶν σωτηρίας ἀντάλλαγμα δέδωκεν ὁ Πατήρ». Και το αξιοθαύμαστον της αγάπης του Θεού στον άνθρωπο συνεπώς είναι αυτή η ανταλλαγή.
Ο Κύριος ακόμη μίλησε, αγαπητοί μου, περί απωλείας της ψυχής. Ότι μπορείς να χάσεις την ψυχή σου. Ή περί ανταλλάγματος της ψυχής. Πότε όμως χάνεται η ψυχή; Δηλαδή πότε χωρίζεται από τον Θεό; Γιατί η ψυχή καθ’ εαυτήν είναι αθάνατη. Δεν χάνεται. Αδύνατον. Δεν χάνεται. Γιατί δεν θέλει ο Θεός να χαθεί. Δηλαδή να γυρίσει στο μηδέν. Ή να μετασχηματιστεί σε κάτι άλλο. Αδύνατον. Γιατί έτσι το θέλει ο Θεός. Δεν είναι η ψυχή εκ φύσεως αθάνατη, όπως έλεγαν οι Πλατωνικοί, ή ο αρχαίος κόσμος, οι φιλόσοφοι. Δεν είναι εκ φύσεως αθάνατη. Και μάλιστα ο Πλάτων στηρίζεται επάνω στη λογικότητα της ψυχής, για να υποστηρίξει την αθανασία της ψυχής. Λάθος. Λάθος! Η λογικότητα είναι απλώς μία ιδιότητα της ψυχής. Θέλει ο Θεός η ψυχή να είναι αθάνατη. Είναι μόνο ο Θεός αθάνατος εκ της φύσεώς Του. Λέει ο Απόστολος Παύλος: «Ὁ μόνος ἔχων ἀθανασίαν, φῶς οἰκῶν ἀπρόσιτον», κ.τ.λ. κ.τ.λ. Όλα τα άλλα είναι κτιστά. Και ό,τι είναι κτιστό, δεν μπορεί να μένει, παρά μόνο εάν ο Θεός θέλει να μένει.
Έτσι τι θα πει εδώ «απώλεια της ψυχής», ότι η ψυχή χάνεται; Ότι απλώς χωρίζεται από τον Θεό. Όταν αμαρτάνει και προπαντός όταν αθετεί τον Θεόν και Τον αρνείται. Τότε «χάνεται». Το «χάνεται», εντός εισαγωγικών. Έχει την αιωνία κόλαση. Ούτε οι δαίμονες θα χαθούν. Ούτε οι αμαρτωλές ψυχές θα χαθούν. Τίποτα δεν χάνεται. Λέγει ένας πατήρ: «Μή γάρ ἑτέραν ἔχεις ψυχήν ἀντί ψυχῆς δοῦναι;(:Μπα! Μήπως έχεις κάποια άλλη ψυχή στην αποθήκη, για να χάσεις αυτή, ώστε να ‘χεις εκείνη την εφεδρικήν ψυχήν;)- Δεν έχομε εφεδρική ψυχήν, αγαπητοί- Χρήματα γάρ ἤ οἰκία ἤἀνδράποδα δύνασαι ἀνταλλάξασθαι(:Τα πάντα μπορείς να ανταλλάξεις. Και σπίτι και… – «ἀνδράποδα» είναι οι άνθρωποι οι δούλοι) ψυχήν δέ ἀπολεῖς;(:Έχασες την ψυχήν σου;)ἑτέραν ἀποδοῦναι οὐ δυνήσει ψυχήν (:Δεν μπορείς να δώσεις άλλη ψυχή. Τελείωσε. Μία και μοναδική)». Και προσθέτει ότι αυτό δεν είναι θαυμαστό μόνον για την ψυχή αλλά είναι και για το σώμα. Και για το σώμα. Κι αυτό, αφού θα αναστηθεί; Μύρια διαδήματα και αν φοράς, στέμματα, έχεις όμως άρρωστο σώμα, με τι μπορείς να ανταλλάξεις αυτό με ένα γερό σώμα; Μπορείς; «Εἷς μόνον -λέγει ένας εκκλησιαστικός συγγραφεύς- δεδύνηται δοῦναι ἀνταλλάγματα τῆς ἀπολλυμένης πρότερον ψυχῆς ἡμῶν· ὁὀνησάμενος ἡμᾶς τῷἑαυτοῦ τιμίῳ αἵματι». «Ένας μόνον μπορεί να δώσει αντάλλαγμα. Αυτός ο Οποίος έδωσε το αίμα Του για μας».
Αλλά και το σώμα θα γίνει άφθαρτο και αθάνατο. Μην το ξεχνούμε. Έδωσε το Σώμα Του ο Χριστός, για να πάρομε άφθαρτο και αθάνατο σώμα. Έδωσε την ψυχή Του την ανθρωπίνη ο Χριστός, για να πάρομε την αιωνία ένωση μετά του Αγίου Τριαδικού Θεού. Εάν, λοιπόν, δεν υπάρχει αντάλλαγμα της ανθρωπίνης ψυχής παρά μόνον ο Ιησούς Χριστός, τότε αν κανείς αρνείται τον Ιησούν Χριστόν, με τι θα ανταλλάξει την ψυχή του και να μείνει στην αιωνιότητα; Δεν υπάρχει…
Λέει ο απόστολος Παύλος έναν φοβερόν και συνεπέστατον λόγον. Λίγο θα σας μεταφράζω· είναι στην προς Εβραίους. «Ἑκουσίως γάρ ἁμαρτανόντων ἡμῶν μετά τό λαβεῖν τήν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας(: Αν κανείς –λέγει- συνεχίζει να αμαρτάνει, μετά από την επίγνωση της αληθείας)οὐκέτι περί ἁμαρτιῶν ἀπολείπεται θυσία(:δεν υπάρχει άλλη θυσία περί αμαρτιών σου. Είναι μία η θυσία. Του Χριστού. Κάπου Τον αρνείσαι όμως τον Χριστόν)φοβερά δέ τίς ἐκδοχή κρίσεως καί πυρός ζῆλος ἐσθίειν μέλλοντος τούς ὑπεναντίους – «πυρός ζῆλος»: η αιωνία κόλασις- . Ἀθετήσας τίς νόμον Μωυσέως χωρίς οἰκτιρμῶν ἐπί δυσίν ἤ τρισί μάρτυσι ἀποθνήσκει -αδυσώπητος ο μωσαϊκός νόμος. Ενώπιον δύο ή τριών μαρτύρων έκανες κάτι; Θα πεθάνεις!-· πόσῳ δοκεῖτε χείρονος ἀξιωθήσεται τιμωρίας ὁ τόν υἱόν τοῦ Θεοῦ καταπατήσας καί τό αἷμα τῆς διαθήκης κοινόν ἠγησάμενος (:πόσο χειρότερα λοιπόν θα τιμωρηθεί εκείνος ο οποίος θεώρησε το Αίμα του Υιού του Θεού… το κατεπάτησε και… – ακούτε- το θεώρησε κοινόν; «Ε, τι είναι το Αίμα του Χριστού; Όπως είναι το αίμα κάθε ανθρώπου, όπως είναι το αίμα κάθε ζώου». Τι είναι; Το θεωρείς κοινόν…) ἐν ᾧἡγιάσθη, καί τό Πνεῦμα τῆς χάριτος ἐνυβρίσας;(:με το οποίον Αίμα του Χριστού αγιάστηκε και το Πνεύμα της χάριτος τώρα το ενυβρίζει;).Φοβερόν τό ἐμπεσεῖν εἰς χεῖρας Θεοῦ ζῶντος». «Φοβερό πράγμα», λέγει, «να πέσει κανείς στα χέρια του Θεού του ζώντος». Είναι στο δέκατο κεφάλαιο προς Εβραίους. Δηλαδή, βαφτίστηκες, γνώρισες την Αλήθεια, την γνώρισες, την έζησες, την αρνήθηκες, την κλώτσησες. Να ξαναγυρίσεις πίσω; Χμμ…
Ακόμη λέγει: «Ἀδύνατον τούς ἅπαξ φωτισθέντας γευσαμένους τε τῆς δωρεᾶς της ἐπουρανίου καί μετόχους γενηθέντας Πνεύματος Ἁγίου…καί παραπεσόντας(:εκείνοι που γεύτηκαν – λέει- το Πνεύμα το Άγιον κ.λπ. κ.λπ. κ.λπ. και αφού παρέπεσαν)πάλιν ἀνακαινίζειν εἰς μετάνοιαν». Τι λέγει; Αδύνατον! Είναι αδύνατον να ανακαινισθείς εις μετάνοιαν. Τυπικό παράδειγμα έχομε τους δαίμονες. Γι΄αυτό δεν μπορούν να μετανοήσουν. Είναι αδύνατον. Εάν οι άγιοι άγγελοι εστερεώθησαν με την Ενανθρώπηση και τη θυσία του Χριστού, δεν είναι τώρα ώρα να σας πω γιατί, στερεώθηκε η αγιότητά τους, δεν μπορούν πλέον να μετακινηθούν οι άγιοι άγγελοι, το ίδιο δεν μπορούν να μετακινηθούν και οι δαίμονες. Να φύγουν, δηλαδή, από την αμαρτωλή τους κατάσταση. Αγαπητοί μου, να μας ελεήσει ο Θεός.
Βλέπομε λοιπόν καθαρά, αγαπητοί, ότι η ψυχή είναι ανεκτίμητη. Και τίποτα δεν μπορεί να την αντικαταστήσει και να την ανταλλάξει, παρά μόνον ο Χριστός. «Άνθρωπε, δώσε μου την ζωή σου και θα σου δώσω τη δική μου! Άνθρωπε, δώσε μου το σώμα σου και θα σου δώσω το δικό μου. Άνθρωπε, δώσε μου την ψυχή σου και θα σου δώσω τη δική μου».
Αν όμως τον Χριστόν αθετήσομε μετά το βάπτισμά μας, τότε την αμαρτωλή μας ψυχή με τι θα την ανταλλάξομε; Πρόκειται περί οριστικής απωλείας. Σοβαρά πράγματα. Γι΄αυτό ας φοβηθούμε τον δυνάμενον να μας απολέσει. Και ας ακούσομε άλλη μία φορά τα λόγια Του τα βαρυσήμαντα: «Τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον, καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; Ἤ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;».
†.Σήμερα, αγαπητοί μου, έχομε την Κυριακή την μετά την Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Όπως βλέπομε, η εορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού, πλαισιώνεται από δύο Κυριακές. Την προ της Υψώσεως και τη μετά τηνΎψωσιν. Αυτό δείχνει λειτουργικά τη σπουδαιότητα του Τιμίου Σταυρού εις την σωτηρία μας. Γι΄αυτό και ο Κύριος ετόνισε: «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν, καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι». Εδώ ο Κύριος ζητά μία ταύτιση του σταυρού του πιστού με τον Σταυρό τον δικό Του. «Όποιος θέλει να είναι δικός μου μαθητής, όποιος με αποδέχεται, θα σηκώσει τον σταυρό του και θα με ακολουθήσει». Και όλα αυτά γιατί η αξία της σωτηρίας της ψυχής δεν έχει αντάλλαγμα.
Είπε στη συνέχεια ο Κύριος όπως ακούσαμε σήμερα εις την ευαγγελική περικοπή: «Τί γάρ ὠφελήσει ἄνθρωπον ἐάν κερδήσῃ τόν κόσμον ὄλον, καί ζημιωθῇ τήν ψυχήν αὐτοῦ; Ἤ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;». Δηλαδή τι έχει να ωφεληθεί ο άνθρωπος εάν κερδίσει τον κόσμον, με την έννοια που ο διάβολος είπε κάποτε προς τον Χριστόν: «Προσκύνησέ με και θα σου δώσω όλες τις βασιλείες του κόσμου». Είτε με την έννοιαν του σύμπαντος κόσμου. Ό,τι και να πιάσετε, ό,τι και να πάρετε, η αξία της ψυχής είναι ανωτέρα ολοκλήρου του ορατού κτιστού κόσμου. Τι λοιπόν έχει να κερδίσει ο άνθρωπος, εάν το σύμπαν ολόκληρο κατακτήσει, κερδίσει, αλλά χάσει την ψυχή του; «Ζημιωθῇ» -προσέξτε το ρήμα- «ζημιωθῇ τήν ψυχήν αὐτοῦ». Ή ακόμη, τι αντάλλαγμα μπορεί να δώσει ο άνθρωπος για την ψυχή του; Δεν υπάρχει αντάλλαγμα.
Η αξία λοιπόν της ψυχής. Μεγάλο πράγμα! Τι είναι η ψυχή; Που έχει τόσο μεγάλη αξία; «Ὁμοίωμα Θεοῦ», λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης. «Ἐμφύσημα Θεοῦ», λέγει ο άγιος Ειρηναίος Λυώνος. «Ἡ ψυχή μας», ακόμη, λέγει ο Μέγας Αθανάσιος, «ἐστίν –είναι- οὐσία νοερά, ἀσώματος, ἀπαθής, ἀθάνατος». Και είναι αθάνατος όχι εκ κατασκευής, αλλά είναι αθάνατος γιατί το θέλει ο Θεός. Όπως και οι άγιοι άγγελοι, δεν είναι αθάνατοι εκ κατασκευής, αλλά γιατί το θέλει ο Θεός να είναι αθάνατοι. Κατά τα άλλα, ο Θεός είναι ο μόνος, όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος, «ὁ μόνος ἔχων ἀθανασίαν». Την αθανασία από μόνος Του την έχει ο Θεός. Εμείς την έχομε από τον Θεόν, γιατί αυτό είναι το θέλημα του Θεού. Η αξία της πάντως, η αξία της ψυχής μπορεί να προσμετρηθεί και με το γεγονός της Ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου. Εάν φθάνει ο Θεός Λόγος να ενανθρωπήσει χάριν των ανθρώπων, αυτό είναι καταπληκτικό! Και ακόμη, να φθάσει μέχρι του θανάτου και δη, όπως λέει ο απόστολος Παύλος, θανάτου σταυρικού.
Bλέπομε λοιπόν ότι είναι όντως απροσμέτρητη η αξία της ανθρωπίνης ψυχής. Αν θέλετε, να ακριβολογήσω, η αξία της ανθρωπίνης υπάρξεως. Το σώμα ουσιαστικά δεν βγαίνει έξω από τη σωτηρία. Αφού μάλιστα θα τύχει αναστάσεως. Αλλά τώρα ας μιλήσουμε για την ψυχήν. Η ψυχή είναι δεμένη με το σώμα. Και το σώμα είναι δεμένο με την ψυχήν. Είναι ένα δέσιμο, μια ένωσις ακατανόητος…
Ωστόσο, αυτήν την ατίμητην ψυχήν, έρχεται τώρα ο κάτοχός της άνθρωπος να την παίξει στα ζάρια των ηδονών του βίου τούτου. Ναι! Να την παίξει στα ζάρια. Αν είχαμε δύο ή περισσότερες ψυχές, αγαπητοί μου, ίσως θα μπορούσαμε τη μία να τη διακινδυνεύσουμε, να την παίξουμε κορώνα-γράμματα. Αλλά έχομε μόνον μία και μοναδική ψυχή. Δεν έχομε δεύτερη και τρίτη. Μπορούμε λοιπόν αυτήν την ατίμητη ψυχή που είδαμε μόνο με δύο λόγια, τι αξία έχει, μπορούμε να τη ζημιώσομε; Ο Κύριος χρησιμοποίησε αυτό το ρήμα: «Ποιος», λέγει, «θα έφθανε να ζημιώσει την ψυχή του, γιατί θα ήθελε πράγματα τα οποία θα είναι έξω από μένα;». Ο Κύριος είπε λοιπόν «καί ζημιωθῇ τήν ψυχήν αὐτοῦ;». Αυτό σημαίνει κατά τον λόγον του Χριστού, ότι η ψυχή είναι δεκτική και σωτηρίας και ζημίας.Και τα δύο αυτά, και η σωτηρία, το κέρδος δηλαδή, και η ζημία, εδώ είναι το καταπληκτικό, με αιώνιες διαστάσεις! Πρέπει λοιπόν να σκεφθούμε, πρέπει να σκεφθούμε, πρέπει να σκεφθούμε πάρα πολύ αυτό το «αιώνιες διαστάσεις»…
Και τι ζημιώνει την ψυχήν; Καθετί που δεν ανήκει στην ευδοκία του Θεού. Και είναι πρώτιστα η αμαρτία. Τι σημαίνει αμαρτία; Είναι η παράβαση των εντολών του Θεού. Οι εντολές του Θεού μάς φέρουν από το παρά φύσιν που ζούμε, μας φέρουν στο κατά φύσιν. Και εξ αυτού εις το υπέρ φύσιν. Ο Αδάμ εις τον Παράδεισον ζούσε τη ζωή κατά φύσιν, όπως ο Θεός εδημιούργησε τα πράγματα. Με την πτώση του όμως, πέρασε εις τον χώρον του παρά φύσιν. Έτσι, έρχεται παρακαλώ ο Χριστός να μας επαναφέρει από το παρά φύσιν εις το κατά φύσιν. Γι΄αυτό, λέγει ένας πατήρ εκκλησιαστικός ότι ο Χριστιανισμός… τι είναι ο Χριστιανισμός; Βέβαια πολλά πράγματα μπορούμε να πούμε τι είναι ο Χριστιανισμός, αλλά μία όψις: Η επαναφορά εις το κατά φύσιν του ανθρώπου. Αυτό είναι ο Χριστιανισμός. Για παράδειγμα, για να δείτε αυτό το παρά φύσιν και κατά φύσιν, η χρήσις του οίνου, του κρασιού, ο Θεός μάς έδωσε το κρασί. Και συνεπώς η χρήση του είναι κατά φύσιν. Μάλιστα, αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ο Κύριος Ιησούς επήρε το κρασί την ώρα του Μυστικού Δείπνου, το καθηγίασε και είπε ότι «Αυτό είναι το αίμα μου». Συνεπώς βλέπει κανείς εδώ μία υπερβατικότητα του κρασιού. Γίνεται Αίμα Χριστού. Έτσι, δηλαδή από το κατά φύσιν περνάει εις το υπέρ φύσιν. Έτσι, δεν είναι κάτι κακό το κρασί. Αναμφισβήτητα. Αν όμως μεθάς, με το κρασί, τότε βρίσκεσαι εις το παρά φύσιν. Και συνεπώς αμαρτάνεις. Ό,τι ανήκει στο παρά φύσιν είναι αμαρτία.
Πάρτε ακόμη τον γάμο. Ο Θεός ευλόγησε τον γάμο. Είναι κατά φύσιν, να κάνεις τα παιδιά σου κ.λπ. Διότι αφού μπήκε ο θάνατος, βεβαίως μπαίνει ο γάμος. Διότι αν δεν υπήρχε ο θάνατος, δεν θα υπήρχε ο γάμος. Προσέξατέ το αυτό. Σχήμα είναι, σχήμα του παρόντος αιώνος. Ωστόσο τυχαίνει ευλογίας. Αφού η όλη κατασκευή του ανθρώπου, έστω έγινε a priori, έγινε εκ των προτέρων, για να έλθει στον γάμο, ο Θεός «προειδότος», λέγει ο άγιος Ειρηναίος, ότι θα έπεφτε ο άνθρωπος και συνεπώς αυτό το θαυμαστό δημιούργημά Του θα εχάνετο. Γι΄αυτό μπαίνει ο γάμος. Αν όμως ζεις στην πορνεία, δηλαδή μία ανευλόγητη κατάσταση, τότε είσαι έξω από τον νόμο του Θεού και αμαρτάνεις.
Υπάρχουν αμαρτήματα όμως, αγαπητοί, που είναι και έξω από τη φύση και έξω από τον νόμο. Η πορνεία είναι στη φύση αλλά δεν είναι στον νόμο, είναι έξω από τον νόμο. Αλλά εκείνο το αμάρτημα που είναι και έξω από τη φύση και έξω από τον νόμο είναι η ομοφυλοφιλία· η οποία όσο πάει και πληθαίνει, πληθαίνει, πληθαίνει. Σε λίγο καιρό θα ακολουθήσουμε εκείνο που γράφει ο Ιονέσκο, ένα θεατρικό έργο, που λέγει ότι κάποτε μες την πόλη ένας έβγαλε ένα κέρατο. Δεν ήξερε πώς να το κρύψει. Ήρθε πυρετός, μία επιδημία και έβγαλε ένα κέρατο. Ιιιι…! Πώς να το κρύψει το κέρατο αυτό τώρα που έβγαλε; Σε λίγο όμως έπεσε ο πυρετός σε όλη την πόλη και έβγαλαν όλοι οι άνθρωποι από ένα κέρατο. Ένας δεν είχε βγάλει. Κι αυτός που δεν έβγαλε το κέρατο, μετά ντρεπόταν να εμφανιστεί! Σε όλους που είχαν βγάλει το κέρατο. Εδώ βρίσκει εφαρμογή το πράγμα.
Κι όταν αυτή η κατάσταση αγαπητοί ποσοτικά γίνει πολλή και γίνεται, καθημερινά γίνεται, τότε είναι η εποχή του Αντιχρίστου! Το λέγει αυτό ο άγιος Ιερώνυμος. «Όταν στους χριστιανικούς λαούς γίνει, λέει, πολλή η ομοφυλοφιλία, είναι κοντά το τέλος της Ιστορίας». Έχομε δε, τώρα φεύγω λιγάκι από το θέμα, δεν πειράζει, έχομε δε ιστορικό προηγούμενο, τα Σόδομα και τα Γόμορρα. Το πυρ που έκαυσε, πυρ και θείον που έκαυσε τα Σόδομα και τα Γόμορρα, με το πυρ και το θείον παριστάνεται και η κόλασις. Είναι λοιπόν ένα ιστορικό προηγούμενο η καταστροφή των Σοδόμων. Διότι θα έρθει ο Αντίχριστος και θα ευνοηθούν όλα αυτά τα πάθη. Διότι, λέει το βιβλίο του Δανιήλ στο 7ο κεφάλαιο: «ὑπονοήσει -Ποιος θα υπονοήσει; Ο Αντίχριστος. Δηλαδή θα σκεφτεί- τοῦ ἀλλοιῶσαι καιρούς καί νόμον». «Να αλλοιώσει καιρούς -εδώ θα πει φύσιν-Να αλλοιώσει την φύσιν, να αλλοιώσει και τον νόμο!». Αυτά λοιπόν θα γίνουν εν ημέραις Αντιχρίστου. Δηλαδή όταν θα έλθει αυτή η Νέα Τάξις των πραγμάτων. Γίνεται πάρα πολύς λόγος για τη νέα τάξη των πραγμάτων. Μεταξύ των οποίων είναι και αυτό. Η αλλοίωσις φύσεως και νόμου Θεού.
Αυτό που λέει ο Ησαΐας, θα φθάσομε στο σημείο, σε σχέση με εκείνο που σας είπα με το θεατρικό έργο του Ιονέσκο, που λέγει…ένας έβγαλε ένα κέρατο κτλ. «Οὐαὶ -λέγει ο προφήτης Ησαΐας. «Αλίμονο»- οἱ λέγοντες τὸ πονηρὸν καλὸν καὶ τὸ καλὸν πονηρόν, οἱ τιθέντες τὸ σκότος φῶς καὶ τὸ φῶς σκότος, οἱ τιθέντες τὸ πικρὸν γλυκὺ καὶ τὸ γλυκὺ πικρόν». Δηλαδή έχομε εδώ μία πλήρη διαστροφή του ορθού. Σήμερα να βγει ένα αγόρι να πει στους συμμαθητάς του, να πει στους συστρατιώτας του ότι «ζω εν παρθενία»; Ιιιιι! Πού να το πει! Πού να το πει; Όλα αυτά, θα έχουν χάσει βεβαίως όταν γίνουν, την έννοια της αμαρτίας. Σου λέει ο άλλος: «Γιατί; Είναι αμαρτία να έχω φιλενάδα; Να έχω φίλο; Τι τάχα; Είναι αμαρτία;». Χάθηκε η έννοια της αμαρτίας. Αυτή η κατάσταση βεβαιότατα ζημιώνει φοβερά την ψυχήν. Αν δεν φθάσει βεβαίως η ψυχή να μετανοήσει. Γιατί αντιληφθήκατε τι λέμε. Τι ζημιώνει την ψυχήν.
Έχομε και ένα δεύτερο. Είναι εκείνο που βέβαια ζημιώνει την ψυχήν, η απιστία. Απιστία σημαίνει χωρισμό από τον Θεό, σημαίνει αποστασία. Και η εποχή μας είναι εποχή αποστασίας. Και δεν είναι απλώς εποχή αποστασίας, αλλά και στροφή κατά του Θεού, εναντίον του Θεού. Πόλεμο κατά του Θεού, με κάθε τρόπο και κάθε ύβριν. Η λέξις «ύβρις» με την αρχαιοελληνικήν έννοια του όρου. Και στην περίπτωση αυτή φοβούμαι ότι δεν υπάρχει, αγαπητοί μου, πλέον μετάνοια. Είναι βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος, που ο Κύριος μάς είπε ότι σε αυτήν την περίπτωση δεν υπάρχει μετάνοια. Όσο μετενόησε ο Καζαντζάκης, άλλο τόσο θα μετανοήσουν και αυτοί. Διότι ο Καζαντζάκης έπεσε εις την ύβριν κατά του Ιησού Χριστού. Το πώς έπεσε, όλοι το ξέρετε. Και για να δείτε ότι δεν υπάρχει εδώ μετάνοια, δηλαδή όχι δεν συγχωρεί ο Θεός, αλλά δεν μπορεί ο άνθρωπος που έφθασε εις την ύβριν, να μετανοήσει. Δεν μπορεί!
Και για να σας το κατοχυρώσω, ακούστε δύο χωρία από την προς Εβραίους επιστολήν. Το ένα είναι στο 6ο κεφάλαιο. Λέγει: «Ἀδύνατον γὰρ -Είδατε; Αδύνατον. Κρατήστε αυτή την λέξη, γιατί θα επακολουθήσει αρκετό κείμενο- τοὺς ἅπαξ φωτισθέντας γευσαμένους τε τῆς δωρεᾶς τῆς ἐπουρανίου καὶ μετόχους γενηθέντας Πνεύματος ῾Αγίου καὶ καλὸν γευσαμένους Θεοῦ ρῆμα δυνάμεις τε μέλλοντος αἰῶνος, καὶ παραπεσόντας -Αυτοί γεύτηκαν τον Θεό, γεύτηκαν τον Χριστό, γεύτηκαν τη χάρη του Θεού και τώρα…-·«καὶ παραπεσόντας»· όχι η συνηθισμένη αμαρτία που κάνομε κάθε μέρα. Γι'αυτό η φιλανθρωπία του Θεού μας έδωσε το μυστήριο της Ιεράς Εξομολογήσεως, αλλά με τον τρόπο που σας εξήγησα προηγουμένως, με την έννοια της ύβρεως. Προσέξτε, ύβρις δεν είναι οι βλάσφημοι που βλασφημούν τα θεία. Όχι, όχι, όχι, όχι... Δεν είναι αυτό η ύβρις. Αλλά όταν στρέφεσαι κατά του Θεού, τον γελοιοποιείς τον Θεόν, τον Χριστόν τον γελοιοποιείς κ.λπ-, πάλιν ἀνακαινίζειν εἰς μετάνοιαν -δηλαδή παίρνομε το «αδύνατον» της αρχής του χωρίου. Είναι αδύνατον να ανακαινιστεί κανείς πάλι εις μετάνοια. Δεν μπορεί να μετανοήσει- ἀνασταυροῦντας ἑαυτοῖς τὸν υἱὸν τοῦ Θεοῦ -Τον ξανασταυρώνουν τον Υιό του Θεού. Προσέξτε μία λεξούλα: καὶ παραδειγματίζοντας». «Παραδειγματίζω» θα πει «θέτω εις ύβριν τον Υιόν του Θεού, Τον χλευάζω». Το ακούσατε; Τον χλευάζω. Στρέφομαι εναντίον Του.
Ομοίως γράφει ο απόστολος Παύλος στην προς Εβραίους στο 10ο κεφάλαιο: «Ἑκουσίως γὰρ ἁμαρτανόντων ἡμῶν -θεληματικά· έτσι, γιατί το θέλω να αμαρτάνω- μετὰ τὸ λαβεῖν τὴν ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας -μετά το Βάπτισμα κλπ.-, οὐκέτι περὶ ἁμαρτιῶν ἀπολείπεται θυσία -Δεν μένει πια άλλη θυσία. Μία είναι η θυσία. Το Αίμα του Χριστού. Το έβρισες το Αίμα του Χριστού. Πώς θα σωθείς;-, φοβερὰ δέ τις ἐκδοχὴ κρίσεως καὶ πυρὸς ζῆλος -είναι το πυρ της κολάσεως- ἐσθίειν μέλλοντος τοὺς ὑπεναντίους-πρόκειται να φάει εκείνους οι οποίοι αντιτίθενται. Λέει για την Παλαιά Διαθήκη. Το παραλείπω για να μην πολυλογώ- πόσῳ μᾶλλον –λέγει, εκεί αναφέρεται το «πόσῳ μᾶλλον»- δοκεῖτε χείρονος ἀξιωθήσεται τιμωρίας ὁ τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ καταπατήσας -τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ καταπατήσας!- καὶ τὸ αἷμα τῆς διαθήκης κοινὸν ἡγησάμενος -και θεωρώντας το αίμα της διαθήκης, το αίμα του Χριστού ότιείναι ε,τι είναι; Όπως το αίμα όλων των ανθρώπων, των ζώων, τι είναι; Και δεν είναι του Θεανθρώπου το Αίμα), ἐν ᾧ ἡγιάσθη -με το οποίο αίμα του Χριστού αγιάστηκε-, καὶ τὸ Πνεῦμα τῆς χάριτος ἐνυβρίσας; -Και το Πνεύμα της χάριτος αφού το έχει βρίσει;». Δεν υπάρχει μετάνοια. Αυτό, το πόσο ζημιώνει την ψυχήν; Μόλις και ανάγκη να το πούμε.
Ο δε Ιωάννης, ο Ιωάννης, ο μαθητής της αγάπης, ακούστε παρακαλώ τι λέγει στην πρώτη του επιστολή: Έχει πολλά, σας παίρνω το κύριο σημείο: «Ἒστιν ἁμαρτία πρὸς θάνατον· οὐ περὶ ἐκείνης λέγω ἵνα ἐρωτήσῃ». Δηλαδή υπάρχει αμαρτία που συγχωρείται. Οι αμαρτίες που κάνομε κάθε μέρα. Συγχωρούνται. Υπάρχει όμως, λέει, αμαρτία, η οποία οδηγεί στον θάνατο. Γι’ αυτήν την αμαρτία, γι’ αυτόν τον αμαρτωλό με τέτοια αμαρτία, δεν μπορείς να παρακαλέσεις τον Θεό. Είδατε; «Οὐ περὶ ἐκείνης λέγω ἵνα ἐρωτήσῃ». «Ἐρωτῶ» θα πει «παρακαλώ». Δεν μπορεί να παρακαλέσει ούτε τον Θεό, τίποτα, τίποτα, τίποτα. Δεν μπορεί. Είναι η αμαρτία προς θάνατον. Ποια είναι αυτή η αμαρτία προς θάνατον; Είναι αυτά που σας διάβασα αναλυτικά από τον Απόστολο Παύλο στην προς Εβραίους επιστολή του. Είναι λοιπόν αντιληπτόν ότι εδώ έχομε μία τέτοια κατάσταση που είναι ανυπόφορα ζημιωτική της ψυχής. Και ανεπίστρεπτα. Εκεί η ψυχή ζει πια τον αιώνιο θάνατό της.
Και ένα τρίτο σημείο. Εκείνο που τελεσίδικα βεβαίως πλέον ζημιώνει την ψυχή και δεν μπορεί κανείς από εκεί να βγει· η αιώνια κόλασις. Η απόληξις. Γίνεται ο άνθρωπος ο υιός της απωλείας. Όπως έγινε ο Ιούδας. Ο χαμένος άνθρωπος. Θα ξαναπώ: Αιωνία κόλαση. Προσέξατέ το. Από κει δεν υπάρχει ελπίδα διαφυγής. Και εκεί είναι ο αιώνιος βασανισμός. Σκότος εξώτερον, βρυγμός οδόντων, πυρ αφεγγές, φωτιά που δεν δίνει φως. Αλλά βεβαίως και απώλεια θεωρίας, βεβαίως, του προσώπου του Χριστού. Δεν μπορείς πια να βλέπεις το πρόσωπο του Χριστού. Που θα βλέπουν εκείνοι που θα είναι στη Βασιλεία του Θεού. Κι εκεί που οδύρεται ο Ιερός Χρυσόστομος για την κόλαση είναι τούτο. «Α», λέει, «δεν υπολογίζω τας βασάνους της κολάσεως, υπολογίζω ότι θα χάσω την θεωρία -από το «θεωρώ», το «βλέπω»- του γαληνού εκείνου προσώπου του Ιησού Χριστού».
Θυμηθείτε τους λόγους του Χριστού: «Πορεύεσθε ἀπ᾿ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ». «Καὶ ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς κόλασιν αἰώνιον, οἱ δὲ δίκαιοι εἰς ζωὴν αἰώνιον». Προσέξτε, στην κόλαση θα μπούμε με τα σώματά μας. Γιατί προ της κολάσεως θα γίνει η ανάστασις των νεκρών. Και στη Βασιλεία του Θεού θα μπούμε με τα σώματά μας. Όπως σας βλέπω και με βλέπετε· πού είναι εκείνοι που κοροϊδεύουν και κοροϊδεύουν και λένε: «Τι είναι η κόλασις; Καζάνια με φωτιά και τέτοια;». Ωωωω, να ήταν καζάνια με βραστό νερό και το πυρ να ήταν αυτό που βάζομε κάτω από τα καζάνια και βράζει το νερό…· καλά θα ήταν! Αυτό το πυρ, ξέρετε ποιο είναι; Το πυρ αυτό ξεκινάει από τον Θεόν. Είναι η άκτιστος ενέργεια του φωτός. Είπα να μη σας το πω, αλλά…, το λέγει ο Μέγας Βασίλειος αυτό. Προσέξτε. Κάπου διαχωρίζεται, διαχωρίζεται αυτό το άκτιστον φως. Και σαν φως, μένει στη Βασιλεία του Θεού· γι΄αυτό θα είναι φωτοφόροι οι σωσμένοι άνθρωποι. Σαν πυρ χωρίς φως, πηγαίνει εις τους κολασμένους. Γι'αυτό λοιπόν είναι πυρ που καίει και που δεν είναι φωτεινόν. Από τον Θεό ξεκινά. Άκτιστος ενέργεια είναι αυτό το πυρ της κολάσεως. Φρίκη! Φρίκη! Μία πικρή εικόνα να πάρετε από τους δαιμονισμένους ανθρώπους, όταν πάνε σε κάποιον άγιο, άγιο Νεκτάριο, άγιο Διονύσιο, άγιο Γεράσιμο, άγιο Σπυρίδωνα και ξέρετε τι φωνάζουν αυτοί. «Με καις, με καις, με καις!». Τι είναι αυτό που καίει; Οι δαίμονες φωνάζουν. «Με καις, με καις!». Γι΄αυτό και λένε τον καθένα απ΄αυτούς τους αγίους, τους λένε «καψάληδες». Καψάληδες. «Με καις, με καις!». Καίεται ο διάβολος, καίονται οι δαίμονες με το άκτιστον αυτό πυρ που έρχεται από τον Θεό. Και μην ξεχνάμε ο λόγος του Θεού είναι αψευδής, δεν ψεύδεται. Λέει ο απόστολος Παύλος: «Πιστὸς ὁ λόγος καὶ πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος». Ο Χριστός το είπε. Δεν υπάρχει περίπτωση να μη γίνει.
Αγαπητοί, όλα τούτα που αναφέραμε, ζημιώνουν την ψυχήν. Η σωτηρία μας είναι «ἐν οὐ παικτοῖς». Δεν είναι αντικείμενο να παίζομε. Πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά. Μία μόνο ψυχή έχομε. Κι αυτή δεν θα ξαναέρθει στον κόσμον αυτόν. Μη λοιπόν την παραδίδομε στην «κυβεία» -κύβους που παίζουν τα τυχερά παιγνίδια. «Στην κυβεία», λέει ο απόστολος Παύλος, «της πλάνης και της αμαρτίας». Αλλά και στην καθημερινότητα· με την τριβή των απροσεξιών μας, χάνομε την ειρήνη μας, την αγάπη μας, την χαρά μας. Και αυτό ομοίως ζημιώνει την ψυχήν. Γιατί να ζημιώνομε κάθε μέρα; Ας ακούσομε λοιπόν ακόμη μία φορά τον λόγο του Χριστού: «Τί γὰρ ὠφελήσει ἄνθρωπον, ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; Ἢ τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;».
†.Όταν ο Θεός λέει «είμαι ο Θεός του Αβραάμ», και το λέει αυτό στόν Μωυσή 500 - 600 χρόνια μετά τον θάνατο του Αβραάμ, εννοεί ότι ο Αβραάμ, αν και έχει πεθάνει, δεν έχει χαθεί. Διότι τότε, εάν χανόταν, δηλαδή επανερχόταν στη γη και γινόταν χώμα και τίποτε άλλο, πώς θα μπορούσε να λέει ότι είναι Θεός ενός προσώπου, μιάς υπάρξεως που έχει χαθεί; Για να λέει ο Θεός «εγώ είμαι ο Θεός του Αβραάμ», σημαίνει ότι ο Αβραάμ υπάρχει• και όταν λέει «είμαι ο Θεός του Ισαάκ», ο Ισαάκ υπάρχει• και άμα λέει «είμαι ο Θεός του Ιακώβ», ο Ιακώβ υπάρχει. Αλλιώτικα πως θα έλεγε ότι είναι Θεός τους; Πώς μπορώ να λέω εγώ ότι είμαι ιδιοκτήτης ενός σπιτιού που το πούλησα, αφού δεν το έχω πιά, ή ενός χωραφιού που δεν το έχω; Για να λέω ότι είμαι ο ίδιοκτήτης αυτού και του χωραφιού, πρέπει το χωράφι αυτό ανά πάσα στιγμή να μπορώ να το δείξω, ότι υπάρχει. Έτσι λοιπόν, όταν ο Θεός λέει «είμαι ο Θεός του Αβραάμ», σημαίνει ότι ο Αβραάμ υπάρχει. Πάντως είναι πολύ σημαντική η απόδειξη αυτή που χρησιμοποιεί ο Κύριος από τη Γραφή πρός τούς Σαδδουκαίους γιά την ανάσταση των νεκρών. Όπως βλέπετε, ο Κύριος δεν χρησιμοποιεί τις γνωστές λογικές αποδείξεις περί υπάρξεως ψυχής, περί αθανασίας της ψυχής, περί αναστάσεως των νεκρών και τα λοιπά. Δέν χρησιμοποιεί τις λεγόμενες λογικές αποδείξεις, αυτές που διαβάζουμε σε ένα βιβλίο Ηθικής του Γυμνασίου, για παράδειγμα, που λέει ότι η ψυχή είναι αθάνατη, διότι: πρώτον τούτο, δεύτερον εκείνο... και τα λοιπά.
Αγαπητοί μου, αυτές οι αποδείξεις μπορεί να έχουν κάποια αξία, αλλά η αξία τους δεν είναι απόλυτη. Από την στιγμή που υπάρχει ο αντίλογος, δεν έχουν απόλυτη αξία. Σας το λέω για να το έχετε υπόψη σας. Μήν αναζητάτε αποδείξεις, ούτε περί Θεού ούτε περί ψυχής. Εκείνος που ζητάει αποδείξεις περί Θεού ή περί ψυχής είναι έξω από την πραγματικότητα. Οι αποδείξεις, αν θέλετε, είναι κατατεθειμένες στην Αγία Γραφη• εκεί είναι η αποκάλυψη! Διότι όπως μπορεί να λέει κανείς ότι υπάρχει ο Θεός, κάποιος άλλος μπορεί να λέει ότι δεν υπάρχει• και όπως κάποιος μπορεί να λέει ότι υπάρχει η ψυχή, ένας άλλος λέει ότι δέν υπάρχει. Πώς μπορώ να το ξέρω αν υπάρχει ή δεν υπάρχει η ψυχή; Μόνο με την αποκάλυψη, μόνο εάν μου άποκαλυφθεί. Όπως λοιπόν αντιλαμβάνεστε, ο Κύριος δεν απαντάει στους Σαδδουκαίους με τις λεγόμενες λογικές αποδείξεις, αλλά με την αποκάλυψη την οποία δίνει η ίδια η Παλαιά Διαθήκη, και στην προκειμένη περίπτωση μέ τό χωρίο που αναφέρθηκε ως απόδειξη. Η μόνη ισχυρή απόδειξη είναι η αποκάλυψη.
Εάν μου λέγατε ότι ο άλλος δέν δέχεται την αποκάλυψη, θα σας απαντούσα. Δεν του αξίζει να ξέρει ότι υπάρχει ο Θεός και ότι υπάρχει η ψυχή! Δέν τού αξίζει. Είναι εκείνο που απαντά και η Γραφή: «ἐγὼ εἶπα· θεοί ἐστε καὶ υἱοὶ Ὑψίστου πάντες· / ὑμεῖς δὲ ὡς ἄνθρωποι ἀποθνήσκετε καὶ ὡς εἷς τῶν ἀρχόντων πίπτετε». (Ψαλ. 81, 6 - 7) Δηλαδή: Εγώ σας είπα ότι είστε υιοί Θεού• αλλά εσείς πεθαίνετε ως άνθρωποι! Μ' άλλα λόγια: Ώς βιολογικά όντα ζείτε, ώς βιολογικά όντα αντιλαμβάνεστε, και ως βιολογικά όντα θα τερματίσετε την επί γης ζωή σας! Αυτό εννοεί το «ὡς ἄνθρωποι» δηλαδή χωρίς καμιά πνευματική αναζήτηση, σαν ζώα. Ο άνθρωπος όμως που σκέπτεται, ο άνθρωπος που έχει αναβάσεις, ο άνθρωπος αυτός θα δεχθεί την αποκάλυψη του Θεού. Συνεπώς για τον άνθρωπο που αξίζει, η απόδειξη είναι μία: η αποκάλυψη του Θεού. Ο Θεός θα μας αποκαλύψει τον εαυτό Του, και εμείς θα δεχθούμε την αποκάλυψη αυτή. Ο Θεός θα μας πεί το ποιοί είμαστε. Εκείνος που μας έφτιαξε, Εκείνος θα μας πεί και το ποιοί είμαστε. Άν καθόμαστε να ψάχνουμε να βρούμε άν υπάρχει η ψυχή ή δεν υπάρχει, τότε...
Υπάρχουν θέσεις φιλοσοφικές που αμφισβητούν ακόμα και το ότι υπάρχουμε, όχι μόνο ώς ψυχές, αλλά και ώς υπάρξεις! Υποστηρίζουν ότι αυτή τη στιγμή δεν ζούμε πραγματικά, αλλά βλέπουμε όνειρο! Δηλαδή εσείς βρίσκεστε σε μια ονειρώδη κατάσταση, και νομίζετε ότι κάποιος σας μιλάει• και εγώ βρίσκομαι σε μία ονειρώδη κατάσταση, και νομίζω ότι έχω μπροστά μου ένα ακροατήριο! Αλήθεια ονειρεύεστε; Για ψάξτε καλά τον εαυτό σας. Λίγο ακόμα, και σας έπεισα ότι ονειρεύεστε! Μήπως ονειρεύεστε; Αν στ' αλήθεια ονειρεύεστε, τότε βέβαια τίποτα δεν υπάρχει μπροστά σας• βλέπετε όνειρο! Ασφαλώς θα μπορούσε να πει κανείς: «Μά, για να βλέπω όνειρο, σημαίνει ότι υπάρχω. Πώς θα έβλεπα το όνειρο, εάν δεν υπήρχα;». Αυτό το είχε πει ο Ντεκάρτ. «Cogito, ergo sum» η φιλοσοφική αρχή στην οποία στηρίζεται το φιλοσοφικό σύστημα του René Descartes (1596-1650). Βλ. Γ. Μολύβας, Φιλοσοφία στην Ευρώπη, τ. Β', ΕΑΠ, Πάτρα 2000, σ. 36, «Μπορώ να αμφιβάλλω γιά όλα τα πράγματα που με περιβάλλουν και για όλα όσα σκέφτομαι. Οι άνθρωποι συχνά σφάλλουν στους συλλογισμούς τους, ακόμα και σε απλά θέματα, και δεν υπάρχει λόγος να πιστεύω ότι οι αισθήσεις μου δεν με ξεγελούν ή ότι οι σκέψεις μου δεν είναι παρά σάν τα όνειρά μου oταν κοιμάμαι. Μπορώ να αμφιβάλλω λοιπόν για όλα όσα σκέφτομαι και πιστεύω αλλά για ένα πράγμα σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να αμφιβάλλο: για το ότι αμφιβάλλω». «Αμέσως όμως, κατόπιν πρόσεξα πώς ενώ εγώ ήθελα να σκεφτώ έτσι, ότι όλα ήταν ψεύτικα, έπρεπε αναγκαστικά, εγώ πού τό σκεπτόμουν, να είμαι κάτι. Και παρατηρώντας πώς τούτη η αλήθεια, "σκέπτομαι, άρα υπάρχω", ήταν τόσο γερή και τόσο σίγουρη ώστε όλες μαζί οι εξωφρενικές υποθέσεις των σκεπτικών φιλοσόφων δέν ήταν ικανές να την κλονίσουν, έκρινα πώς μπορούσα δίχως ενδοιασμούς να την παραδεχθώ σαν την πρώτη αρχή της φιλοσοφίας που αναζητούσα».
Λοιπόν, αγαπητοί, η πρώτη απόδειξη για την ανάσταση των νεκρών είναι η ίδια η Γραφή ως αποκάλυψη• είναι αυτό το χωρίο που είπε ο Κύριος στούς Σαδδουκαίους. Η δεύτερη είναι η ίδια η Ανάστασή Του, ως απόδειξη επάνω σε γεγονότα. Είναι σαν να λέει ο Κύριος: «Εγώ σας είπα ότι εγώ είμαι ο Θεός του Αβραάμ, ο Θεός του Ισαάκ, ο Θεός του Ιακώβ. Σας είπα ακόμη ότι ο Θεός δεν είναι Θεός νεκρών, αλλά Θεός ζώντων. Αλλά τώρα θα σας το δείξω κι επάνω στά πράγματα: θα αναστηθώ! Κι όταν εγώ αναστηθώ, θα σας έχω αποδείξει ότι εγώ είμαι ο Κύριος της ζωής και του θανάτου, είμαι ο Νικητής του θανάτου, εγώ είμαι η Ζωή και η Ανάσταση».
Απόσπασμα από την 3η ομιλία στην κατηγορία
« Ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν ».
