Ἡ Χριστιανική Τόλμη.

†. Η σημερινή ευαγγελική περικοπή, αγαπητοί μου, είναι μία τιμητική αναφορά στα πρόσωπα εκείνα που διηκόνησαν εις την ταφήν του Κυρίου μας. Γι'αυτό και η Κυριακή αυτή, δηλαδή η μετά του Θωμά ή η τρίτη Κυριακή από του Πάσχα, λογαριασμένου του Πάσχα ως πρώτη Κυριακή, ονομάζεται «Κυριακή των Μυροφόρων». Είναι αφιερωμένη εις τα πρόσωπα, σας είπα, τιμητικώς, εκείνα, που διηκόνησαν εις την ταφήν του Κυρίου. Και αυτά είναι ο ευσχήμων Ιωσήφ -βουλευτής ήτο από Αριμαθαίας, «εὐσχήμων» θα πει «άνθρωπος αξιοσέβαστος»- ακόμη ο πλούσιος Νικόδημος, που στάθηκε βοηθός του Ιωσήφ εις την ταφήν του Κυρίου και πολλές γυναίκες, οι οποίες είχαν φέρει μύρα, γι'αυτό ακριβώς και λέγονται Μυροφόρες. Ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή, ήταν η Μαρία, η μητέρα του Ιακώβου, η Σαλώμη, η Ιωάννα και πολλές ακόμη.

   Αλλά ας δούμε πώς μας το διηγείται το γεγονός αυτό ο ευαγγελιστής Μάρκος, από την σημερινήν ευαγγελική περικοπή. Θα σας πω το ιερόν κείμενο σε μετάφραση: «Ήταν ημέρα Παρασκευή, παραμονή του Σαββάτου. Όταν σουρούπωσε, ήλθε ο Ιωσήφ, σεβαστό μέλος του Συνεδρίου και που κατήγετο από την Αριμαθαία, που κι αυτός ανέμενε την Βασιλείαν του Θεού. Αυτός ετόλμησε και πήγε στον Πιλάτο και του ζήτησε το σώμα του Ιησού. Ο Πιλάτος απόρησε για τον τόσο σύντομο θάνατο του Ιησού. Και αφού κάλεσε τον εκατόνταρχο, ερώτησε αν ο Ιησούς από ώρα είχε πεθάνει. Και όταν βεβαιώθηκε από τον εκατόνταρχον, εδώρισε στον Ιωσήφ το νεκρό σώμα του Ιησού. Κι εκείνος, αφού αγόρασε ένα σεντόνι και κατέβασε τον Ιησούν από τον Σταυρό, τον ετύλιξε με το σεντόνι και τον τοποθέτησε σε μνημείο που είχε λαξευθεί στον βράχο. Κατόπιν κύλισε μία ταφόπετρα και έκλεισε το άνοιγμα του μνημείου. Η Μαρία η Μαγδαληνή και η Μαρία, η μητέρα του Ιωσήφ, παρακολουθούσαν πού Τον ετοποθέτησαν. Και όταν πέρασε το Σάββατο, η Μαρία η Μαγδαληνή και η Μαρία, η μητέρα του Ιακώβου και η Σαλώμη αγόρασαν αρώματα για να πάνε να αλείψουν το σώμα του Ιησού. Και πολύ πρωί την Κυριακήν, μόλις ανέτειλε ο ήλιος, ήλθαν στο μνημείο» κ.λπ. κ.λπ.

   Σας είπα ένα κύριο τμήμα της όλη ευαγγελικής περικοπής. Θα θέλαμε να μείνομε, απ’ αυτό που σας διάβασα, σε ένα σημείον, το οποίον εντυπωσιάζει· και το οποίον είναι πάρα πολύ χρήσιμο για μας. Σας διαβάζω το κείμενο: «Ἐλθὼν ᾿Ιωσὴφ ὁ ἀπὸ ᾿Αριμαθαίας, εὐσχήμων βουλευτής, τολμήσας εἰσῆλθε πρὸς Πιλᾶτον καὶ ᾐτήσατο τὸ σῶμα τοῦ ᾿Ιησοῦ». «Ήλθε ο Ιωσήφ, που κατήγετο από την Αριμαθαία, ευσχήμων, αξιοσέβαστος βουλευτής, και αφού ετόλμησε, πήγε στον Πιλάτο και εζήτησε το σώμα του Ιησού».

   Γιατί άραγε ο ευαγγελιστής Μάρκος, αγαπητοί μου, έγραψε εκείνο το «τολμήσας», «αφού ετόλμησε»; Για να κατανοήσομε αυτό το ρήμα, ότι τόλμησε ο Ιωσήφ να πάει εις τον Πιλάτον να ζητήσει το νεκρό σώμα του Ιησού, αρκεί να δούμε το κλίμα, θα λέγαμε, των ημερών εκείνων, πόσο φορτισμένο ήτο. Μπορεί ο λαός να αγαπούσε τον Ιησούν, αλλά οι άρχοντες τον φθονούσαν και τον μισούσαν θανασίμως. Αν κάποιος έδειχνε μιαν εύνοιαν εις τον Ιησούν, ο οποίος ήδη είχε καταδικαστεί με την κατηγορίαν ότι ήτο πλάνος και βλάσφημος -δεν έλεγε, κατά τους ισχυρισμούς των αρχόντων, ότι είναι ο κατεξοχήν Υιός του Θεού; Συνεπώς προσέβαλε την πατρώαν θρησκείαν και εξομοίωνε τον εαυτόν του με τον Θεόν. Πού να εγνώριζαν οι ταλαίπωροι ότι ακριβώς Αυτός ο Θεός που τους μιλούσε στην Παλαιά Διαθήκη, Αυτός ήτο! 

   Αλλά και ακόμη διότι ο Ιησούς εστρέφετο κατά των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών, όπως τον είχαν κατηγορήσει οι άρχοντες, με το να λέγει ότι είναι βασιλιάς. Και λέγαν οι κατήγοροί του: «Εκείνος που λέγει ότι είναι βασιλιάς, αντιλέγει εις τον Καίσαρα». Δηλαδή έρχεται με επαναστατική διάθεση εναντίον του αυτοκράτορος της Ρώμης, αφού βέβαια η Παλαιστίνη ήτο κάτω από την ρωμαϊκή κατοχή. Αυτά όλα, τα δύο εγκλήματα, κατά της πατρώας θρησκείας και κατά του αυτοκράτορος, εθεωρούντο πολύ σημαντικά και συνεπώς εκείνος ο οποίος θα ζητούσε, έστω και το νεκρό ακόμη σώμα του Ιησού, έριπτε τον εαυτό του σε έναν κίνδυνο άνευ προηγουμένου. Μάλιστα να πάει εις τον Πιλάτον και να ζητήσει ο Ιωσήφ και μάλιστα ο άνθρωπος που ήτο σημαντικής θέσεως, ήτο μέλος του Συνεδρίου, δηλαδή του ανωτάτου δικαστηρίου των Εβραίων. Δεν ήτο μικρής σημασίας αυτό. Για να καταλάβομε τι θα πει ότι ετόλμησε ο άνθρωπος αυτός, ο Ιωσήφ, να πάει να ζητήσει από τον Πιλάτο το νεκρό σώμα του Κυρίου. 

   Αλλά και οι γυναίκες δεν βρέθηκαν σε λιγότερο κίνδυνο, δείχνοντας την συμπάθειά τους προς τον Κύριο. Αρκεί να σας θυμίσω μια φράση του Ματθαίου, που λέει ότι όταν εσταυρώθη ο Ιησούς, «ἦσαν δὲ ἐκεῖ καὶ γυναῖκες πολλαὶ ἀπὸ μακρόθεν θεωροῦσαι». Έβλεπαν από μακριά. Κοντά εις τον Σταυρόν μόνο δύο πρόσωπα πήγαν. Η Θεοτόκος και ο Ιωάννης ο Ευαγγελιστής. Οι άλλοι μαθηταί είχαν εξαφανιστεί. Ούτε καν από μακριά δεν ήσαν. Οι δε γυναίκες αυτές ήσαν μακριά. Γιατί; Σας είπα. Ήταν τόλμη να πλησιάσεις κάποιον που ήδη ήταν στη δυσμένεια των αρχόντων και ας πούμε, για μια στιγμή, και του λαού.

   Αυτές οι γυναίκες όταν απεφάσισαν να επισκεφθούν το μνημείον, βεβαίως αγνοούσαν ότι το μνημείον εφρουρείτο από Ρωμαίους στρατιώτες και είχαν πάει πολύ πρωί, ακριβώς για να αποφύγουν τα μάτια των πολλών. Να μην τις δουν. Ήθελαν, αλλά εφοβούντο για μια στιγμή, να μην τις δουν.

   Κάτω, λοιπόν, από αυτές τις συνθήκες, επαναλαμβάνω, έγραψε ο Ευαγγελιστής Μάρκος το ρήμα «τολμώ». Ότι ετόλμησαν. Αυτή, όμως, η τόλμη είναι σπουδαία. Και συνεπώς είναι ζητητέα. Δηλαδή πρέπει να την αναζητήσομε και για τον εαυτόν μας.

   Τι είναι η τόλμη; Τόλμη είναι το θάρρος, είναι η αφοβία, είναι το ρίψιμο εις τον κίνδυνον. Και αν μεν η τόλμη είναι επί αγαθών πραγμάτων, τότε είναι αξιοθαύμαστη και αξιέπαινη. Αν, όμως, η τόλμη αυτή είναι επί κακών πραγμάτων, τότε είναι άμυαλη και συνεπώς κατακριτέα. Πολύ θα επιθυμούσα να προσέξομε και τις δύο αυτές θέσεις της τόλμης. Την κακήν τόλμην και την καλήν τόλμην. Για να έχομε, όμως, μία καλή εικόνα και από τις δυο, ας δούμε πρώτα την ασύνετη εκείνη τόλμη, να την δούμε λίγο κοντά, όπως τουλάχιστον η Αγία Γραφή μάς την παρουσιάζει.

   Άμυαλα τολμηρός, άμυαλα τολμηρός στάθηκε ο Αδάμ και η Εύα. Ήτο πραγματικά μία ανόητη τόλμη, να φύγουν από την υπακοή του Θεού και να βρεθούν εις την παράταξη του σατανά και να τηρήσουν την εντολή του σατανά και όχι την εντολή του Θεού. Αυτό βέβαια, επειδή ήταν μία τόλμη άμυαλη, ανόητη, εγκληματική, γι'αυτό και εκόστισε πάρα πολύ εις τον Αδάμ και την Εύα, τους πρωτοπλάστους, με τις γνωστές συνέπειες, προπαντός με την συνέπεια του θανάτου· και του πνευματικού και του λεγομένου «βιολογικού θανάτου». Αυτή η τόλμη τους στάθηκε, θα λέγαμε, ταυτόσημη με την θρασύτητα, την αναίδεια και την προπέτεια. Και μια απερίσκεπτη και αλόγιστη τόλμη, λογαριάζεται σαν μία αυτοκτονία. Πράγματι οι πρωτόπλαστοι σαν να ηυτοκτόνησαν. Η «Σοφία Σειράχ» μας ειδοποιεί και μας λέγει: «Μετὰ τολμηροῦ μὴ πορεύου ἐν ὁδῷ, ἵνα μὴ βαρήνηται κατά σου. Αὐτὸς γὰρ κατὰ τὸ θέλημα αὐτοῦ ποιήσει, καὶ τῇ ἀφροσύνῃ αὐτοῦ συναπολῇ». Δηλαδή: «Με απερίσκεπτα ριψοκίνδυνον άνθρωπον, μην περπατάς στον δρόμο σου, μην πολιτεύεσαι μαζί του· για να μην πέσει πάνω σου το βάρος της αλογίστου τόλμης του. Γιατί θα κάνει ό,τι θέλει και τότε θα χαθείς μαζί με την αμυαλοσύνη του και την κακοκεφαλιά του».

   Και δυστυχώς, αγαπητοί μου, οι τέτοιοι τολμηροί ανήκουν σε κάθε εποχή, βέβαια και στην εποχή μας. Τέτοιον τολμηρό τον χαρακτηρίζει ο τυχοδιωκτισμός. Αυτόν που κυνηγά την τύχη του. Ζει τυχοδιωκτικά. Βλέπετε, οι τύποι αυτοί προτείνουν μεγαλεπήβολα σχέδια, επικίνδυνα σχέδια, πολλές φορές, ιδίως εις τον χώρον της οικονομίας. Σου ζητούν από σένα τα χρήματα, τα οποία κινδυνεύεις να χάσεις, γιατί έχουν σκοπούς να φτιάξουν…, να κάνουν…, αλλά είναι απερίσκεπτοι άνθρωποι, είναι άμυαλοι άνθρωποι. Δεν έχουν τόλμη που ξεκινά από την σύνεση. Έτσι, κυνηγάνε τα μεγάλα κέρδη. Όταν κυνηγάς τα μεγάλα κέρδη, δεν είσαι τυχο-διώκτης; Δεν κυνηγάς την τύχη; Όταν μάλιστα ξοδεύεις τα λεφτά σου απανωτά, για να παίρνεις λαχεία, δεν είσαι… -τι είναι το λαχείο, τύχη δεν είναι;- δεν είσαι τυχο-διώκτης; Ακόμη, για να βγάλουν χρήματα οι άνθρωποι αυτοί, δεν διακινούν παράτολμα, εννοείται πάντοτε, ναρκωτικά; Ζητάνε εύκολα να πλουτίσουν ακόμη με κρυμμένους τυχόν θησαυρούς. Έμαθαν ότι εκεί είναι θαμμένοι θησαυροί… ,εκεί δε αλληλοσκοτώνονται πολλές φορές... 

   Ακόμη, ο άνθρωπος ο οποίος είναι τολμηρός, αλόγιστα όμως, δεν διστάζει να κάνει και μία κλοπή και μία ληστεία. Ένας άνθρωπος ο οποίος έχει μυαλό, θα έκανε ποτέ μια κλοπή ή μία ληστεία; Ακόμη, θα τον δείτε να είναι έτοιμος, σε μία πρόταση απαγωγής, σε μία πορνεία και σε μια μοιχεία. Άνθρωπε, πώς μπαίνεις στο ξένο σπίτι; Πώς μπαίνεις μέσα στην τιμή την οικογενειακή του πλησίον σου; Τολμάς; Τολμάς; Δεν καταλαβαίνεις τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτό; Αλλά είσαι τολμηρός και καυχιέσαι γι'αυτό, αλλά είσαι ασύνετα τολμηρός, άμυαλος και κακοκέφαλος. Γι΄αυτό τα κίνητρα κυρίως του τολμηρού, που έχει αυτήν την κακήν τόλμην, δεν είναι παρά η εγωπάθεια και η κενοδοξία. Έστω κι αν καμιά φορά προβάλλει και κάποιους τυχόν τυχόν αγαθούς σκοπούς. 

   Αυτός ο τολμηρός λέγεται «τολμητίας» και δεν έχει καμία σχέση με εκείνον που έχει μία συνετή, τολμηρή, συνετή πρωτοβουλία. Μας θυμίζει εκείνο το της παραβολής του μεγάλου Δείπνου, που κάποιος -πάνω στον εκκλησιαστικό χώρο αυτό- που μπήκε μέσα στους βασιλικούς γάμους του υιού του βασιλέως, που δεν είναι παρά ο Μυστικός Δείπνος, το Σώμα και το Αίμα του Χριστού που παρατίθεται, μπήκε μέσα «μὴ ἔχων ἔνδυμα γάμου», μας λέει η παραβολή. Δεν είχε ένδυμα γάμου. Και πάει ο βασιλιάς, ο πατέρας του υιού του βασιλέως, του λέει: «Ἑταῖρε (:Φίλε), πῶς εἰσῆλθες ὧδε μὴ ἔχων ἔνδυμα γάμου;». «Πώς ετόλμησες και μπήκες εδώ μέσα, μη έχων ένδυμα γάμου;». Και ξέρετε ποιο είναι το ένδυμα του γάμου. Η προετοιμασία για την Θεία Κοινωνία. Δηλαδή «πώς τόλμησες», να το πούμε με λόγια από την πράξη, «πώς τόλμησες να κοινωνήσεις; Αφού δεν είσαι έτοιμος. Πώς τόλμησες; Είσαι τολμητίας». Είναι η κακή αυτή, θα λέγαμε, τόλμη. Μάλιστα, λέγει εκεί στην παραβολή: «Ὁ δὲ ἐφιμώθη». «Το βούλωσε». «Ἐφιμώθη». Γιατί; Δεν είχε τίποτα να πει. Κι αυτό δείχνει ακριβώς την επικίνδυνη περιπέτειά του. Να μπει μέσα στο δείπνο, στο βασιλικό τραπέζι, χωρίς να έχει το ένδυμα του γάμου. Αλλά, όπως λέγει πάλι η Σοφία Σειράχ: «Καί ψυχή τολμηρά ἐξαρθήσεται». Δηλαδή: «Θα χαθεί μία τέτοια ψυχή η οποία κάνει παράτολμες πράξεις, άμυαλες και ασύνετες».

   Θα ήθελα να σας θύμιζα ακόμη από τις παραβολές, δύο παραβολές είναι του Κυρίου, του οικοδόμου του πύργου. «Κάποιος», λέει, «άρχισε, έβαλε θεμέλια, να κτίσει πύργον ολόκληρον». «Μὴ ἔχοντος δὲ αὐτοῦ», «δεν είχε χρήματα να ολοκληρώσει το έργον, το άφησε μισοτελειωμένο». Τόλμησες; Δεν κάθισες να λογαριάσεις; «Δεν κάθισε», λέει, να ψηφίσει την δαπάνην». Να λογαριάσει την δαπάνη. Πού πας, άνθρωπε; Τι τολμάς; Εκείνα που είναι πάνω από τις δυνάμεις σου;

   Ή του εκστρατεύοντος βασιλέως την παραβολή· ο οποίος εκστρατεύει εναντίον του άλλου βασιλέως, ενώ δεν έχει δυνάμεις. Πού πας, άνθρωπε; Τι πας να κάνεις;

   Τι είναι, λοιπόν, τόλμη; Αυτή είναι η κακή, που είπαμε. Είναι όμως και η αγαθή. Λέγει ο Πίνδαρος (η τόλμη λέγεται και «τόλμα»): «Τόλμα καλόν». Είναι το θάρρος για καλές και γενναίες πράξεις. Είναι το θάρρος που παίρνει ο τολμηρός να επιχειρήσει να υπομείνει κάτι το φοβερό ή το δύσκολο. Αυτό έκανε ο Ιωσήφ. Αυτό έκανε και ο Νικόδημος. Αυτό έκαναν και οι γυναίκες αυτές οι Μυροφόρες. Τόλμη έδειξαν, αλλά επί αγαθού πράγματος. Δεν ήσαν άμυαλοι όλοι αυτοί που ξεκίνησαν γι’ αυτήν την … προσέξτε- κηδεία του Ιησού. «Κηδεία» θα πει φροντίδα για την ταφή Του. Κι αυτή η τόλμη, στάθηκε γι’ αυτούς, αυτά τα πρόσωπα που σήμερα τιμούμε στην Εκκλησία, αιώνιον μνημόσυνον. Και εδώ εις την γην αλλά και εις τον ουρανόν. 

   Και ότι η τόλμη αυτή, θα λέγαμε, η υπέρβαση του φόβου, ξεπερνάς τον φόβο σου, δεν είναι μόνον σε κάποια έκτακτα περιστατικά της ζωής, αλλά είναι – προσέξτε αυτό το σημείο- η ανάληψις τρόπου ζωής. Δηλαδή να αναλάβεις έναν τρόπον ζωής, που αυτός ο τρόπος της ζωής, συγκεκριμένα ο χριστιανικός τρόπος της ζωής είναι μία ειρωνεία αβάστακτη, όταν οι άλλοι σε ειρωνεύονται. Είναι, ακόμη, ένας κίνδυνος να γίνεις αποσυνάγωγος, εν ευρεία εννοία. Ίσως να μην προαχθείς στη θέση σου, ίσως να μην μπεις στους κοινωνικούς κύκλους, ακόμη να διωχθείς, ακόμη και να μαρτυρήσεις. Δεν είναι ακίνδυνο. Στην δύσκολη, ιδίως, εποχή μας, το να είσαι Χριστιανός -να είσαι όμως Χριστιανός- αυτό είναι μία τόλμη. Σήμερα, ένας νέος και μια νέα, για να επιχειρήσουν να μείνουν μέσα στην εγκράτεια και την παρθενίαν, το ακούσατε; Παρθενίαν, όχι για το κορίτσι μόνο, και για το αγόρι, ακούσατε; Είναι μία τόλμη! Είναι μία μεγάλη τόλμη, όχι γιατί θα μπορούσαν οι άλλοι να κοροϊδεύουν αλλά γιατί θα έπρεπε να αντέξουν εις τον ισχυρόν πειρασμόν της εποχής. Διότι αναλαμβάνει το βάρος, με τόλμη πάντοτε, αυτής ακριβώς της εν παρθενία, της εγκρατούς ζωής.

   Γενικότερα θα λέγαμε, για να φέρεις το όνομα «Χριστιανός» με συνέπεια, χρειάζεται τόλμη. Και για να γίνεσαι ομολογητής Χριστού απαιτείται τόλμη. Σας θυμίζω από την Ιερά Ιστορία, από την Παλαιά Διαθήκη κυρίως, τους τρεις Παίδας, που τόλμησαν να μην κάμψουν γόνυ στη χρυσή εικόνα του Μαρδούχ, του πολιούχου της Βαβυλώνος. Και τότε εθύμωσε ο Ναβουχοδονόσορ, διότι αυτό ήταν μία τόλμη και τους πέταξε μέσα στα επταπλάσια πυρωμένο καμίνι. Δηλαδή φοβερά πυρωμένο καμίνι. Και ήλθε ο Κύριος και τους έσωσε. Δεν κάηκαν παρά μόνον τα σχοινιά που ήσαν δεμένα τα χέρια τους και τα πόδια τους. Ούτε η στολή τους δεν εκάηκε μέσα σε εκείνο το πυρωμένο καμίνι. 

   Μόνο, πρέπει να σας πω, ότι πριν από αυτό είχαν δείξει μίαν άλλην τόλμην. Ήσαν αιχμάλωτοι, ήσαν πανέξυπνοι. Είχαν καταλάβει σπουδαίες θέσεις. Είχαν εκπαιδευτεί μέσα στα ανάκτορα του Ναβουχοδονόσορος. Και κατ’ εντολή του έπρεπε να τρώγουν από το βασιλικό τραπέζι. Ό,τι έτρωγε ο βασιλιάς, έπρεπε να τρώγουν κι αυτοί. Ναι, αλλά τα παρατιθέμενα κρέατα, πρώτον ήσαν ειδωλόθυτα, θυσιασμένα στα είδωλα και δεύτερον, ήσαν και κρέατα που απηγορεύετο να φαγωθούν από τον νόμο. Όπως φερειπείν το χοιρινό κρέας. Και πηγαίνουν και λέγουν στον μάγειρα… ο οποίος μάγειρας ήτανε σύμβουλος του βασιλιά: «Σε παρακαλούμε δώσε μας όσπρια». Επί μονίμου βάσεως νηστεία. Το ακούσατε; «Α, δεν μπορώ», λέει, «διότι αν αδυνατίσετε, τι λόγο θα δώσω στον βασιλιά;». «Δοκίμασε δέκα μέρες και αν αδυνατίσουμε, τότε να μας δώσεις να φάμε». Και, αγαπητοί μου, όχι μόνον δεν αδυνάτισαν, αλλά ήσαν ακμαιότατοι. Και κάτι ακόμη. Όταν ήρθε ο καιρός των εξετάσεων, τους έδιωξε όλους τους άλλους ο Ναβουχοδονόσορ, διότι όταν έχεις ευημερία, τρως και πίνεις καλά, το μυαλό δεν είναι λεπτό. Γι'αυτό λέγαν οι αρχαίοι ότι «Γαστέρα παχιά -δηλαδή τρως, τρως, τρως…- δεν απεργάζεται νουν λεπτόν». Τους έδιωξε όλους και κράτησε αυτούς τους τρεις μόνον. Πριν, λοιπόν, κατέβη ο άγγελος και τους σώσει μέσα στο καμίνι, κι αυτός ο άγγελος ήταν ο μετέπειτα Ενανθρωπήσας Ιησούς Χριστός, ο Θεός Λόγος, και τους έσωσε, προηγουμένως είχαν τηρήσει τις εντολές του Θεού, που ομιλούσαν για το θέμα των φαγητών, τι έπρεπε να τρώνε.

   Ακόμα, ο Δανιήλ απετόλμησε να κάνει προσευχή από το ανοιχτό παράθυρο του δωματίου του, κι αυτό του κόστισε να τον ρίξουν στον λάκκο των λεόντων. Και τον έσωσε και εκεί ο Θεός, αδρανοποιώντας τους λέοντας.

   Ακόμη, σας θυμίζω την Εσθήρ. Προκειμένου να αποτρέψει εκείνο το βασιλικό διάταγμα του Αρταξέρξου, είπε, ως βασίλισσα που ήτο, αλλά ήταν πολύ περιορισμένες οι δικαιοδοσίες της βασιλίσσης, επρότεινε την τιμωρία του Αμάν, είναι ολόκληρη ιστορία, δεν σας την λέγω παρά μόνον έναν υπαινιγμό κάνω.

   Αλλά σε τόλμη υπερέβαλε τους πάντας η Ιουδήθ. Κυκλώθηκε η πόλη της από τους Βαβυλωνίους, με στρατηγόν τον Ολοφέρνην. Κατάφερε και μπήκε μέσα εις το στρατόπεδο των εχθρών της πατρίδος της και του πήρε το κεφάλι! Τ’ ακούτε; Η ίδια λέγει, στο βιβλίο της εκεί, έφυγαν δε πανικόβλητοι οι Βαβυλώνιοι και γλύτωσαν οι Εβραίοι. Και λέγει η ίδια: «Ἔφριξαν Πέρσαι τήν τόλμαν αὐτῆς, καὶ Μῆδοι τὸ θράσος αὐτῆς ἐρράχθησαν». Δηλαδή «Έφριξαν», λέγει, «οι Πέρσες για την τόλμη της, οι δε Μήδοι, αυτοί», λέγει, συνετρίβησαν όταν έμαθαν το γεγονός». Ολόκληρος στρατηγός, που απειλούσε τους πάντας και τα πάντα, του πήρε το κεφάλι στα γρήγορα μια γυναίκα! Τόλμη φοβερή. Με την ευκαιρία, διαβάστε, σας παρακαλώ, το βιβλίο «Ἰουδήθ» στην Παλαιά Διαθήκη. Είναι ωραιότατη ιστορία.

   Θέλετε να συνεχίσομε; Και ο Τωβίτ πέρασε τα πάνδεινα γιατί έθαψε τους νεκρούς, που τους τιμωρούσαν οι Ασσύριοι και τους πετούσαν έξω από το τείχος για να τους φάνε οι λύκοι και τα κοράκια. Αυτό του κόστισε. Αλλά πήρε την ευλογία του Θεού.

   Τόλμη έδειξαν και τα επτά παιδιά της Σολομονής, οι επτά Μακκαβαίοι, προπαντός, όμως, η μητέρα τους. Μέχρι τους μάρτυρες όλων των αιώνων και όλων των εποχών, εκεί συναντούμε την τόλμη. Ιδιαίτερα δε σε εκείνους, οι οποίοι δέχτηκαν την μουσουλμανική περιτομή, όπως είναι ο άγιος Γεδεών ο καθ’ ημάς, όπως είναι ο άγιος Κωνσταντίνος ο Υδραίος και πήγαν και είπαν: «Αρνούμαι αυτό το οποίο σεις μου κάνατε, την περιτομή, δηλαδή, την μουσουλμανική. Εγώ πιστεύω εις τον Χριστό μου». Με αποτέλεσμα το μαρτύριο.

   Αγαπητοί μου, η εχέφρων τόλμη, η μυαλωμένη τόλμη, είναι ένα χάρισμα. Είναι μια αρετή. Εκείνο που την ατσαλώνει είναι η πίστις. Όπως λέγει στην προς Εβραίους ο Απόστολος Παύλος: «Πίστει ἔφραξαν στόματα λεόντων, ἔσβεσαν δύναμιν πυρός». Και υπαινίσσεται εδώ τους τρεις Παίδας και τον Δανιήλ. Αλλά και η αγάπη στέκεται κίνητρον της τόλμης. Να πω… τι να πω; Ο Ιωσήφ, ο Νικόδημος, οι Μυροφόρες, αυτές, γυναίκες, από αγάπη επήγαν να κηδεύσουν το σώμα του Ιησού Χριστού, για να μην το φάνε τα κοράκια επάνω εις τον Σταυρόν. Πετούσαν τα σώματα να τα φάνε τα κοράκια και τα αγρίμια... Γιατί αγαπούσαν τον Κύριον. Και επεχείρησαν αυτό το τόλμημα. Όπως γράφει ο Απόστολος Παύλος: «Ἡ ἀγάπη οὐ ζητεῖ τά ἑαυτῆς -Δεν με νοιάζει τι θα γίνω εγώ. Αρκεί να κάνω αυτό που αγαπώ-, πάντα ὑπομένει». Είναι καταπληκτικό! Και η τόλμη δεν είναι μία αρετή περιστατική. Αλλά χρειάζεται μια τόλμη στην καθημερινότητα. Για να αποδώσεις το δίκαιον θέλει τόλμη. Όταν μάλιστα το περιβάλλον σου διαστρεβλώνει το δίκαιον. Για να αποδώσεις την αλήθειαν, θέλει τόλμη. Γιατί το περιβάλλον διαστρέφει την αλήθειαν. Στην εποχή μας, μάλιστα, χρειάζεται κάθε στιγμή αυτή η τόλμη, για να ζήσεις όντως χριστιανικά, αντίθετα εις το κοινόν ρεύμα.

   Τόλμη χρειάζεται,ακόμη να αποκαλύπτεις και το αληθινόν πρόσωπον της εποχής σου. Αυτό που είναι η εποχή σου. Και η τόλμη, είπαμε, είναι δώρον του Αγίου Πνεύματος. Λέει ο Απόστολος Παύλος: «Οὐ γὰρ ἔδωκεν ἡμῖν ὁ Θεὸς πνεῦμα δειλίας, ἀλλὰ δυνάμεως καὶ ἀγάπης καὶ σωφρονισμοῦ». Μόνον η τόλμη πρέπει να ξεκινά, μην το ξεχνούμε, από την φρόνησιν, από την πίστη, από την αγάπη και από την αλήθεια. Όχι από τίποτε άλλο. Τότε είναι η τόλμη αρετή και επαινετή.

   Αγαπητοί μου, ο Ιωσήφ ο ευσχήμων, ο Νικόδημος, οι Μυροφόρες γυναίκες, είναι τα σύμβολα αυτής της αγίας τόλμης.

436η ομιλία στην κατηγορία
« Ομιλίες Κυριακών ».

► Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ὁμιλίαι Κυριακῶν " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/omiliai-kyriakvn
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_25.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1EiDp29JkRk7OQUNh2N_NVeJL2TTZ-FsY/view?usp=drivesdk

🎥 Βιντεοσκοπημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40ru7w20Jp2hDAJjA7k7mq_z

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CE%B9%20%CE%9A%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%E1%BF%B6%CE%BD.?m=1

Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.

Μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ταφή ἤ Καῦσις τῶν νεκρῶν;

†. Προς τιμήν όλων εκείνων των προσώπων, ανδρών και γυναικών, που συνετέλεσαν στην φροντίδα του νεκρού σώματος του Χριστού, είναι αφιερωμένη τούτη η Κυριακή, αγαπητοί μου. Και ονομάζεται Κυριακή των Μυροφόρων. Όπως της Μαρίας της Μαγδαληνής, της Μαρίας του Ιωσή, της Μαρίας του Ιακώβου και άλλων γυναικών, αλλά και ανδρών, όπως ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας, και μάλιστα ευσχήμων βουλευτής και ο Νικόδημος, ένας πλούσιος άνθρωπος, που είχε εν καιρώ νυκτός επισκεφθεί τον Κύριον και τον ερώτησε πώς μπορεί να αναγεννηθεί ο άνθρωπος. Αυτοί που απεκαθήλωσαν το σώμα του Ιησού και το ενεταφίασαν.

       Μάλιστα δια τον Ιωσήφ, μας πληροφορεί ο Μάρκος ο Ευαγγελιστής ότι: «Τολμήσας εἰσῆλθε πρὸς Πιλᾶτον καὶ ᾐτήσατο τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ». Προσέξτε. Ήτο βουλευτής. Και ήτο εὐσχήμων. Ήταν σπουδαίος, σοβαρός άνθρωπος. Το να ζητήσεις δε εσύ, ο βουλευτής, το σώμα ενός καταδίκου από τον Ρωμαίον διοικητή ήταν πράγματι θέμα τόλμης. Γι'αυτό λέγει εδώ ο Μάρκος: «Τολμήσας εἰσῆλθε πρὸς Πιλᾶτον καὶ ᾐτήσατο», «και εζήτησε το σώμα του Ιησού». Και αφού εκείνος του το παρεχώρησε, λέγει στη συνέχεια: «Καὶ ἀγοράσας σινδόνα καὶ καθελὼν αὐτὸν (:αγόρασε καινούριο σεντόνι, Τον αποκαθήλωσε, τον ξεκάρφωσε από τον Σταυρόν) ἐνείλησε τῇ σινδόνι (:τον τύλιξε με το σεντόνι) καὶ κατέθηκεν αὐτὸν ἐν τῷ μνημείῳ (:τον έβαλε… προσέξτε ενάρθρως: ἐν τῷ μνημείῳ· ήταν δικό του), ὃ ἦν λελατομημένον ἐκ πέτρας, καὶ προσεκύλισε λίθον ἐπὶ τὴν θύραν τοῦ μνημείου». Ήταν οικογενειακός τάφος, στον οποίον όμως, όπως μας λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, κανείς ποτέ δεν είχε εκεί ενταφιαστεί. Ήταν καινούριος τάφος.

      Η πράξις αυτή των δύο αντρών, όπως και των Μυροφόρων γυναικών, θεωρείται πράξις τιμής και σεβασμού προς το νεκρό σώμα του Ιησού, αλλά και προς πάντα άλλον νεκρόν άνθρωπον.

     Στις μέρες μας όμως ανακινείται το θέμα και θα το έχετε ασφαλώς ακούσει, το θέμα αν πρέπει να υπάρχει η ταφή ή η καύσις των νεκρών. Θα το έχετε σίγουρα ακούσει. Δεν είναι δε η πρώτη φορά που το θέμα αυτό ανακινείται. Αλλά και αυτές τις μέρες πάλι ανακινείται. Ωστόσο η Ιστορία και το παρελθόν θα μας βοηθήσουν, με την ευκαιρία της ευαγγελικής περικοπής, να απαντήσομε.

    Η ταφή των νεκρών, δηλαδή στη γη, σκάβομε έναν λάκκο και θάπτομε το νεκρό σώμα, αυτό λέγεται ταφή, η ταφή των νεκρών είναι η πρώτη και αρχαιοτάτη πράξις της ανθρωπότητος. Σε όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη. Όλων των εποχών ευρέθησαν τάφοι με σκελετούς ανθρώπους. Δηλαδή εγίνετο ταφή. Και πολιτισμένοι και απολίτιστοι λαοί εχρησιμοποίουν την ταφήν. Όπως οι Σκύθοι - ήτανε άγριοι άνθρωποι, βορείως της Ελλάδος-  οι Σκύθοι, οι αρχαίοι Σλάβοι, οι Ινδοί, οι Πέρσαι, οι Έλληνες, οι Ασσύριοι, οι Αιγύπτιοι και βέβαια οι Ιουδαίοι. Όλοι αυτοί χρησιμοποιούσαν την ταφήν. Εξάλλου έχομε την μαρτυρία των ταφικών μνημείων. Εκ των οποίων τα σπουδαιότερα είναι τα ταφικά μνημεία της Αιγύπτου, οι γνωστές μας πυραμίδες. Κάτω από την κάθε πυραμίδα υπήρχε ένας τάφος. Εννοείται βασιλικός.

     Και θεωρείτο πολύ μεγάλη προσβολή του νεκρού αν έμενε άταφος. Ας θυμηθούμε εδώ στην πατρίδα μας την Ελλάδα, ας θυμηθούμε την πράξη της Αντιγόνης, όπως ο Σοφοκλής μας διασώζει την υπόθεση σε ένα θεατρικό του έργο, παρά την απαγόρευση να μην ταφεί ένας αδελφός της που θεωρήθηκε ότι ήτο ο επαναστάτης κατά του θείου, του Κρέοντος δηλαδή, εκείνη πήγε να θάψει τον αδελφό της. Και όταν συνελήφθη είπε ότι πρέπει κανείς μάλλον να προσέχει στους θείους νόμους παρά εις τους ανθρωπίνους. Και είχε διαταχθεί από τον Κρέοντα να μην ταφεί ο αδελφός της Αντιγόνης μόνο και μόνο για να προσβληθεί. Σας είπα, εθεωρείτο μεγάλη προσβολή το να μείνει ένα σώμα άταφο.

     Ακόμη θυμηθείτε μια ναυμαχία που είχαν κάνει οι Αθηναίοι και δεν περισυνέλεξαν οι αξιωματικοί τους ανθρώπους που επνίγηκαν στην θάλασσα, δέκα στρατηγοί, και κατεδικάσθησαν εις θάνατον δια την ασέβειαν που έδειξαν, το να μην περισυλλεγούν οι ναυαγοί. Πάντως το θέμα είναι ότι άταφος έμενε μόνον εκείνος που είχε πράξει αντικοινωνικές πράξεις. Ακριβώς δια να διαπομπευθεί, για τιμωρία του. Μάλιστα βρίσκομε την περίπτωση στο Λευιτικό, στο 20^ό κεφάλαιο, 14^ος στίχος, εάν κάποιος άνθρωπος έκανε μία πολύ σοβαρή σαρκική αμαρτία, δηλαδή συγκεκριμένα εάν είχε, συνήρχετο και με την γυναίκα του και με την μητέρα της γυναίκας του, την πεθερά του, η ποινή ήταν να καεί. Καύσις. Μάλιστα με μία διάκριση. Όχι να φονευθεί και να καεί. Να καεί ζωντανός. Πάντως καύσις.

     Στην Ελλάδα ήταν γνωστή μόνον η ταφή. Δηλαδή έθαπτον τους νεκρούς. Αργότερα όμως, μετά από την κάθοδο των Δωριέων εδώ στον ελλαδικό μας χώρο, κάπου στα 1100 π.Χ. όταν τελείωνε πια η Μυκηναϊκή εποχή, τότε αυτοί, οι Δωριείς, χρησιμοποιούν και την ταφήν και την καύσιν. Έκτοτε εδώ στην Ελλάδα έχομε και τους δύο αυτούς τρόπους· και της ταφής και της καύσεως. Η καύσις δε είναι γνωστή εις τον Όμηρο που έζησε τον 8^ον αιώνα προ Χριστού.

    Στον χριστιανικόν όμως κόσμον ουδέποτε έγινε διανοητή η καύσις των νεκρών. Ουδέποτε.Όπως και εις τους Εβραίους, απ΄ όπου και παρελάβαμεν την συνήθειαν αυτήν. Γι'αυτό ο Ιησούς δεν καίγεται, αλλά θάπτεται. Μάλιστα όταν η Μαρία η αδελφή του Λαζάρου, ευγνωμονούσα δια την ανάστασιν του αδελφού της του Λαζάρου, αγόρασε μεγάλη ποσότητα μύρου και ήλθε και άλειψε τα πόδια του Ιησού Χριστού.  Κάπου εκεί ο Ιούδας διεμαρτυρήθη, την ιστορία την ξέρετε, γιατί τόση δηλαδή σπατάλη. Και ο Ιησούς είπε εις τον Ιούδα, τον Ισκαριώτην: «Ἄφες αὐτήν(:Άφησέ την, άστην να κάνει αυτό που κάνει), εἰς τὴν ἡμέραν τοῦ ἐνταφιασμοῦ μου τετήρηκεν αὐτό». Το εφύλαξε για την ημέρα του ενταφιασμού μου. Όταν δηλαδή θα με θάψουν. Και τότε που εσυνηθίζετο να χρησιμοποιούν αυτά τα μύρα, όπως χρησιμοποίησε και ο Ιωσήφ και ο Νικόδημος, αλλά δεν θα προλάβαινε όμως η Μαρία ή οι άλλες γυναίκες, δεν θα προλάβαιναν να αλείψουν το σώμα του Ιησού, διότι όταν πήγαν, επειδή το Σάββατο, λέγει, ησύχασαν, δηλαδή ήταν αργία και δεν μπορούσαν να πάνε, πήγαν πολύ πρωί την τρίτη ημέρα. Ο Χριστός είχε αναστηθεί. Έτσι η πράξη της Μαρίας, της αδελφής του Λαζάρου, έγινε εκ των προτέρων, α priori.  Γι΄αυτό ο Κύριος είπε ότι: «Άφησέ την, το φυλάττει το μύρον αυτό για την ημέρα του ενταφιασμού μου. Αλλά το χρησιμοποιεί τώρα, πριν ακόμη εγώ πεθάνω επί του Σταυρού». Είδατε; «Την ημέρα του ενταφιασμού μου». Δηλαδή ταφή.

     Βέβαια, αν υποτεθεί, εδώ θέλω να το προσέξετε και να το θυμόσαστε, σας είπα είναι ένα θέμα που ανακινείται πάλι, αν υποτεθεί ότι έχομε καύση νεκρών, ας πούμε ότι θα καθιερωθεί, δεν σημαίνει αυτό ότι γίνεται κώλυμα, δηλαδή εμπόδιο στην ανάσταση των σωμάτων. Όχι. Όποιος κι αν είναι ο τρόπος τύχης ενός νεκρού σώματος, είτε καεί είτε θαφτεί, αυτό θα αναστηθεί. Δεν είναι εμποδιστικό λοιπόν της μελλούσης κοινής αναστάσεως των πάντων. Αυτήν την αλήθειαν την βρίσκομε στην Αποκάλυψη, είναι στο 20^ό κεφάλαιο, 13^ος στίχος, που λέγει εκεί ο Ευαγγελιστής Ιωάννης: «Καὶ ἔδωκεν ἡ θάλασσα τοὺς νεκροὺς τοὺς ἐν αὐτῇ(:έδωσε η θάλασσα τους νεκρούς της. Δηλαδή όσοι πνίγηκαν εις την θάλασσαν, τους έφαγαν βεβαίως τα ψάρια. Αυτοί δεν ετάφησαν), καὶ ὁ θάνατος καὶ ὁ ᾅδης ἔδωκαν τοὺς νεκροὺς τοὺς ἐν αὐτοῖς». Έχομε λοιπόν μία διαφοροποίηση. Αυτοί που θάφτηκαν κι αυτοί που δεν θάφτηκαν. Είδατε; Και βάζει την θάλασσα. Μπορούσε να βάλει το πυρ, ότι μπορούσαν να καούν οι άνθρωποι. «Όλοι», λέει, «αυτοί», «ἐκρίθησαν ἕκαστος κατὰ τὰ ἔργα αὐτῶν». Δηλαδή αναστήθηκαν και κρίθηκαν σύμφωνα με τα έργα τους. Δεν έχει λοιπόν σημασία ποιος θα είναι ο τρόπος ταφής, διότι η ανάστασις δεν εμποδίζεται από τίποτε. Η μη καύσις, δηλαδή η ταφή απλώς εκφράζει σαν σύμβολο την ανάσταση των νεκρών, σαν σύμβολο. Χωρίς να καθορίζει βεβαίως και την ανάσταση. Δεν την καθορίζει. Είναι ένα σύμβολον και μόνο ένα σύμβολον η ταφή. Ότι θα αναστηθεί ο άνθρωπος.

     Ωστόσο είναι κάτι ακόμη. Αν είχαμε την καύση, δεν θα είχαμε τα λείψανα των αγίων· που μας είναι τόσο πολύτιμα. Δεν προχωρώ πιο πολύ. Πάνω σ’ αυτό θα είχα πάρα πολλά να πω. Αλλά και λόγοι ψυχολογικοί, αλλά και συναισθηματικοί το επιβάλλουν να μην υπάρχει η καύσις. Αισθάνεσαι άσχημα να δεις να βάζουν το αγαπημένο σου πρόσωπο μέσα εις τον φούρνον, στα γνωστά μας κρεματόρια, ειδικοί φούρνοι και να σου δίνουν μετά μια φούχτα στάχτη, που την βάζουν μέσα σε μια λήκυθο, όπως έκαναν και οι αρχαίοι, σε ένα σταμνί κ.λπ. ή να σκορπιστεί στο Αιγαίον -κάποιοι, δυο δικοί μας το ζήτησαν αυτό, η Κάλλας η τραγουδίστρια και ο Μητρόπουλος, διευθυντής ορχήστρας· ζήτησαν να σκορπιστεί η τέφρα των εις το Αιγαίον. Ε, ρομαντισμοί και τίποτε περισσότερον. Πάντως δεν αισθάνεσαι καλά, είναι κάτι…δεν αισθάνεσαι καλά, πώς να σας το πω;

      Νομίζω ότι εις τον θόρυβον που γίνεται για την καύση, με διάφορα επιχειρήματα, δεν πρέπει να καθιερωθεί. Πρέπει να αντιδράσομε. Εγώ πιστεύω εις την ταφήν των νεκρών. Θα επαναλάβω για δεύτερη και τρίτη φορά. Δεν εμποδίζεται όμως η ανάστασις των νεκρών. Η καύση απλώς είναι κι αυτή ένα σύμβολον. Σύμβολον εκμηδενισμού του ανθρώπου. Κάηκε. Έγινε στάχτη. Οπτικώς τουλάχιστον. Ενώ λοιπόν η ταφή, παραμένει το σώμα, σύμβολον της αναστάσεως, η καύσις σύμβολον της εξαφανίσεως του ανθρώπου. Σύμβολα και τα δύο, ε; Και πόσο θα το επιθυμούσαν αυτό ομολογουμένως πολλοί αμαρτωλοί, να μην αναστηθούν για να μην κριθούν…

    Ακόμη και γιατί είναι συνήθεια, δεν θα έπρεπε να γίνεται η καύσις, γιατί είναι συνήθεια και ειδωλολατρική. Αν και όχι βεβαίως ολοκλήρου του εθνικού κόσμου, όπως σας είπα και προηγουμένως. Παρότι δεν αποδεικνύει την ταφή εκείνο το αγιογραφικόν που είπε ο Θεός και που το λέμε σε κάθε κηδεία: «Γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσει (:Είσαι χωματένιος και στο χώμα ξαναγυρνάς)». Παρότι αυτό, σας ξαναλέγω, δεν αποδεικνύει ότι πρέπει να θάπτομε τον νεκρόν, όμως μας δίνει μια πολύ ωραία παραστατική εικόνα, ότι ο άνθρωπος επλάσθη από το χώμα, από την γη. Δηλαδή από τα συστατικά του υλικού κόσμου. Ασβέστιο, σίδηρος, τούτο, εκείνο. Και ένεκα της πτώσεώς του βεβαίως, τώρα τι; Επιστρέφει στην γη. Θυμίζει ότι από κει πλαστήκαμε, εκεί γυρνάμε, για να έρθει η ανάστασις των νεκρών εν Χριστώ Ιησού. Όλα αυτά πάντοτε σαν μία εικόνα.

      Αλλά, ας ξαναγυρίσομε στην ευαγγελική περικοπή. Τα πρόσωπα που σήμερα τιμούμε, είχαν φροντίσει το νεκρό σώμα του Ιησού και την ταφή Του. Έτσι δημιουργείται σαν έσχατο καθήκον η φροντίδα μας για έναν νεκρόν άνθρωπον. Είναι η τελευταία φροντίδα. Ήταν αυτό και στους αρχαίους Έλληνες και στον αρχαίο εθνικό κόσμο γενικότερα, αλλά προπαντός εις τους Ιουδαίους. Και συνεπώς και εις τους Χριστιανούς, όπως ήδη σας ανέφερα. Εξάλλου το ρήμα «κηδεύω» αυτό σημαίνει. Από το κήδομαι, που θα πει φροντίζω. Λέμε «κήδομαι», «κηδεμών», «Φέρε τον κηδεμόνα σου», λέμε στο σχολείο, λέει ο καθηγητής. Είναι από το φροντίζω. Ακηδία με το στερητικόν α, που θα πει δεν φροντίζω. Ακηδία. Κήδομαι λοιπόν θα πει φροντίζω, επιμελούμαι. Όπως και η λέξη κηδεία, είναι από την λέξιν «κῆδος».  «Κήδομαι», «κῆδος». «Κῆδος» σημαίνει φροντίδα.

      Ο Τωβίτ - για να πάρομε κάποια παραδείγματα από την Αγίαν Γραφήν- εζήτησε από τον Τωβία, τον γιο του, να τον θάψει, αυτόν και την μητέρα του. Και μετά να φύγει από την Νινευί· διότι εδέχετο την προφητεία του Ιωνά, παρότι θα περνούσαν, πέρασαν εκατόν είκοσι χρόνια ότι η Νινευί οπωσδήποτε θα κατεστρέφετο. Γι’ αυτόν λοιπόν τον λόγον, λέει στο παιδί του τον Τωβία: «Παιδίον, ἐὰν ἀποθάνω, θάψον με -κοιτάξτε: Θάψον με. Δεν λέει: «Κάψε με»-, καὶ μὴ ὑπερίδῃς τὴν μητέρα σου (:μην περιφρονήσεις την μητέρα σου). Ὅταν ἀποθάνῃ, θάψον αὐτὴν παρ᾿ ἐμοὶ ἐν ἑνὶ τάφῳ (:όταν κι αυτή πεθάνει, βάλε την στον ίδιο τάφο)». Ξέρετε εδώ… πόσην ώρα θα μπορούσαμε να μιλάμε γι'αυτό… Ένας συναισθηματισμός. Παρότι, ξέρετε, ο Τωβίτ, πέρασε άσχημα με την γυναίκα του. Ήτανε σκληρή γυναίκα. Ήταν αγαθός ο Τωβίτ. Και τώρα τι ζητάει; Ζητάει εκείνο που κάποιος άλλος αν θα υπέφερε από την γυναίκα του, θα έλεγε: «Να μην με θάψετε με την μάνα σας, με την γυναίκα μου. Να την βάλετε χωριστά».  «Θα με βάλετε στον ίδιο τάφο!».

     Εξάλλου, η περιπέτεια του Τωβίτ, η περιπέτεια της τυφλώσεώς του, οφείλεται σ’ αυτή του την προσπάθεια να θάπτει τους νεκρούς. Ήταν κάτοικος της Νινευί. Ήτανε το βόρειο βασίλειο, ήταν αιχμάλωτο εις τους Ασσυρίους. Κι επειδή, κάπου επαναστατούσαν οι Εβραίοι, είχε θυμώσει ο Σενναχηρίμ, ο βασιλιάς της Ασσυρίας, και τότε σε μία τέτοια περίπτωση είχε δώσει εντολή να αρπάζουν Εβραίους μέσα από την πόλη και να τους πετούν από το τείχος. Πέφτοντας βέβαια, εσκοτώνοντο. Αλλά είχε δώσει εντολή και να μένουν άταφοι. Ήταν ημέρα της Πεντηκοστής, έρχεται ο γιος του, έπρεπε να φάνε το τραπέζι της Πεντηκοστής και λέει: «Πατέρα, ξέρεις, το και το». Σηκώνεται αμέσως, άφησε το τραπέζι του και πήγε κρυφά να πάρει τα πτώματα των πεθαμένων Εβραίων να τα θάψει. Γιατί, σας είπα, ήτανε μεγάλη προσβολή να μείνουν άταφα τα σώματα. Γι’ αυτό εξάλλου το έκανε και ο Σενναχηρίμ. Να προσβληθούν, σαν επαναστάται.

     Βεβαίως γύρισε πίσω σπίτι, εθεωρείτο ακάθαρτος, δεν έφαγε το τραπέζι της Πεντηκοστής, κοιμήθηκε απέξω, έπεσε μια κουτσουλιά ενός πουλιού στα μάτια, έτριψε τα μάτια του, τυφλώθηκε. Αλλά πριν απ’ αυτό όμως λέγει: «Πορευθεὶς δὲ εἷς–σημειώνει στο α΄κεφάλαιο- τῶν ἐν Νινευῆ (:ένας άνθρωπος πήγε εκεί, κάτοικος της Νινευί), ὑπέδειξε τῷ βασιλεῖ περὶ ἐμοῦ ὅτι θάπτω αὐτούς -και είπε ότι ο Τωβίτ θάπτει τους νεκρούς-, καὶ ἐκρύβην(:κρύφτηκα) · ἐπιγνοὺς δὲ ὅτι ζητοῦμαι ἀποθανεῖν(:έμαθα ότι με ζητούν να με φονεύσουν), φοβηθεὶς ἀνεχώρησα(:αφού φοβήθηκα, έφυγα από την Νινευί). Καὶ διηρπάγη πάντα τὰ ὑπάρχοντά μου –συνήθεια της εποχής: Μου άρπαξαν όλα τα υπάρχοντα-, καὶ οὐ κατελείφθη μοι οὐδὲν πλὴν ῎Αννας τῆς γυναικός μου καὶ Τωβίου τοῦ υἱοῦ μου (:και δεν σώθηκε παρά η γυναίκα μου και το παιδί μου. Όλα τα υπάρχοντά μου τα αρπάξανε. Γιατί με γύρευαν να με φονεύσουν)». Υπέστη όλη αυτή την ταλαιπωρία ακριβώς για να μην παραβεί την εντολήν της ταφής.

     Ακόμη, η Σοφία Σειράχ μας λέγει πολλά, αλλά παίρνω μόνον έναν στίχο. «Τέκνον, ἐπὶ νεκρῷ, κατὰ τὴν κρίσιν αὐτοῦ περίστειλον(:ανάλογα με την αξία του να τον σαβανώσεις) τὸ σῶμα αὐτοῦ καὶ μὴ ὑπερίδῃς τὴν ταφὴν αὐτοῦ». «Μην περιφρονήσεις την ταφήν του. Είτε σπουδαίος είναι, είτε άσημος είναι. Φρόντισε, παιδί μου», λέγει, «να θάψεις το νεκρό σώμα. Να το περιποιηθείς και να το θάψεις».

     Βέβαια μέσα στα καθήκοντα για έναν νεκρόν, έχουν παρεισφρήσει πολλά απαράδεκτα στην φροντίδα την νεκρική. Και κάθε τόπος έχει τα δικά του. Είναι τόσο πολλά εκείνα που παρείσφρησαν, που δεν μετριούνται. Και που βέβαια όλα αυτά δεν είναι παρά έξω από τον Χριστιανισμόν. Είναι κατάλοιπα ειδωλολατρικά.  Ωστόσο, μπορούμε να αναφέρομε μερικά, μόνο κα μόνο, τουλάχιστον αν ξέρομε πέντε δέκα, για να τα αποφεύγομε σαν ειδωλολατρικά και μη έχοντα σχέσιν με τον Χριστιανισμόν.

     Πρώτον. Θέτουν χρήματα μέσα εις το φέρετρο, σε άλλους τόπους… εδώ στο στόμα ένα νόμισμα, για να μπορεί ο νεκρός να πληρώσει τον Χάρο! Για να περάσει απέναντι. Δεν σας θυμίζει τον αρχαίον Κέρβερον; Ήταν ένα σκυλί, λέει, το πλήρωνε η κάθε εισερχομένη ψυχή στον Άδη, για να μπορεί να μπει μέσα. Άλλοι βάζουν φρούτα εις το φέρετρο και ξηρούς καρπούς. Όταν τον αλλάζουν τον νεκρόν, όπως είναι γνωστό, τον σαβανώνουν, δεν κουμπώνουν όπου υπάρχει κουμπί και κουμπότρυπα, για να μπορεί, λέει, να πετά στον ουρανό! Του φορούν καινούρια παπούτσια, χωρίς καρφιά. Θα ήμουν περίεργος να πάω να ρωτήσω εις τα γραφεία τελετών, έτσι τώρα λέγονται, τα παπούτσια που βάζουν στους νεκρούς έχουν καρφιά άραγε; Θα ‘θελα να ρωτήσω. Για να μην έχει βάρος, λέει, το σώμα, να μπορεί να φύγει...

      Σε κηδεία ιερέως, είναι πασίγνωστο, θέτουν στο φέρετρο ένα μπουκάλι κρασί ή μπουκάλι νερό. Μένει τρία χρόνια, το βγάζουν από κει, το μπουκάλι και τα μάτια τους μάλιστα, είναι το γνωστό μας φρυξονέρι. Όταν λέει, πάθεις φρύξη, σου δίνουν απ’ αυτό το νερό ή ακόμη από το κρασί, δίκην, σαν δηλαδή Θεία Ευχαριστία, σαν θεία κοινωνία. Φρικτά πράγματα. Ακόμη θέτουν στο τραπέζι του σπιτιού, αυτό είναι κοινότατο που σας λέγω, για 40 ημέρες, ένα πιάτο φαΐ, κάθε μέρα βάζουν ένα πιάτο φαΐ κι ένα ποτήρι νερό, για να έχει να πίνει και να τρώγει ο αγαπημένος που πέθανε στο σπίτι μας. Ακόμη ανάβουν και ξεχωριστό καντήλι, έξω από εκείνο που έχομε στις εικόνες μας, γιατί λέτε; Για να έχει φως εις τον Άδη! Ακούστε· να ΄χει φως εις τον Άδη. Σάμπως το φως να φθάνει εκεί. Το φως που βάζομε εις τον τάφον είναι προς τιμήν, όπως και τα κεριά που βάζομε στον νεκρό ή τον θυμιάζουμε, είναι προς τιμήν της εικόνος του Χριστού. Δεν παύει να είναι εικόνα του Χριστού ο νεκρός. Όχι όμως για να μπορεί να περπατάει, να κινείται εις τον Άδην.

        Ακόμη με τους καρπούς που σας είπα, που βάζουν στο φέρετρο, στέλνουν και χαιρετίσματα σε προγενεστέρους νεκρούς, συγγενείς ή φίλους: «Πες στον τάδε που έχει πεθάνει προ πολλού, πες του χαιρετίσματα». Για να μη βρυκολακιάσει ο νεκρός, του θέτουν  βαμβάκι στο στόμα. Όταν βγάλουν το φέρετρο από το σπίτι, σπάζουν κάποιο πιάτο ή ποτήρι, κυρίως πιάτο. Αλλού αφήνουν, στην Νάξο αυτό, αφήνουν το σπίτι τρεις μέρες ασκούπιστο, ακούστε, ακούστε, γιατί, λέει η ψυχή του πεθαμένου τριγυρνάει εκεί και μπορεί η ψυχή με το σκούπισμα να πεταχτεί στα σκουπίδια... Σκεφτείτε τι αντίληψη περί ψυχής έχουν οι άνθρωποι! Και ακόμη το χειρότερο, για να τιμήσουν τον νεκρό, προπαντός η σύζυγος παρακαλώ, τρία ή επτά χρόνια δεν πηγαίνει στην Εκκλησία. Να την σκοτώνεις, δεν πάει στην Εκκλησία... Θεωρούν ότι οι ψυχές με την ανάσταση του Χριστού, κάθε χρόνο που γιορτάζομε το Πάσχα, ανεβαίνουν στη Γη και επιστρέφουν το Σάββατο της Πεντηκοστής. Όλα αυτά είναι λαϊκές αντιλήψεις.

      Αγαπητοί, αριθμός δεν υπάρχει... Σας είπα μόνον μερικά  περιστατικά από όσα κάνουν, σε όσα κάνουν οι άνθρωποι για να τιμήσουν τον αγαπημένο τους νεκρό. Σχεδόν όλα είναι κατάλοιπα ειδωλολατρικά. Λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος ότι η ψυχή του ανθρώπου πηγαίνει εις τον οικείον τόπον. Ούτε περιφέρεται στο σπίτι, ούτε εις το μνήμα, ούτε πουθενά. Πηγαίνει εις τον οικείον τόπον. Εκεί που πρέπει να πάει. Και δεν τριγυρνά λοιπόν δώθε κείθε. Θα τιμήσομε τον νεκρόν, όπως ετίμησαν ο Ιωσήφ και ο Νικόδημος και οι Μυροφόρες γυναίκες, που τίμησαν το σώμα του Χριστού. Θα το τιμήσομε όπως πρέπει. Θα κάνομε τα μνημόσυνά του, θα κάνομε ελεημοσύνες για να την ψυχή του και θα τον μνημονεύομε στις κατ΄ιδίαν προσευχές μας. Ακόμη, και προπαντός, το πρόσφορό μας με το όνομά του στην Εκκλησία να μνημονευτεί. Αν προσέξομε αυτά τα πραγματάκια, είναι πολύ σπουδαία. Αλλιώτικα βαραίνομε την ψυχή του. Προσέξτε, βαραίνομε την ψυχή του.

      Τα νεκρικά δείπνα που καλούμε ή στην κηδεία ή στα σαράντα δεν είναι απαραίτητο να γίνουν. Προσέξτε. Έκαναν και οι Εβραίοι. Αλλά δεν είναι απαραίτητο να γίνουν, το ξανατονίζω. Να φροντίσομε, πριν πεθάνει ο άνθρωπός μας να εξομολογηθεί, να συμφιλιωθεί με τον Χριστόν και να κοινωνήσει. Αυτό είναι το μέγιστο που έχομε να προσφέρομε στο πρόσωπο που αγαπάμε. Θα τιμηθεί ο άνθρωπός μας ως νεκρός, σαν εικόνα του Χριστού, όπως σας είπα. Κι εδώ όλα συμπεριλαμβάνονται πραγματικά. Για να λεγόμαστε Χριστιανοί κι όχι ειδωλολάτραι παρακαλώ. Και να μην λησμονούμε ότι οι νεκροί θα αναστηθούν. Μην το ξεχνούμε. Το λέμε κάθε μέρα στην προσευχή μας, στο Πιστεύω: «Προσδοκῶ ἀνάστασιν νεκρῶν καί ζωήν τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Ἀμήν».

674η ομιλία στην κατηγορία
« Ὁμιλίαι Κυριακῶν ».

Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.

Μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος.

► Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Ὁμιλίαι Κυριακῶν " εδώ ⬇️
http://arnion.gr/index.php/p-thanasios-mytilina-os/milies-p-thanasiou/diafora-uemata/omiliai-kyriakvn
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40r0WAxMpRb0tx6ts1zsQWMh

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1EiDp29JkRk7OQUNh2N_NVeJL2TTZ-FsY/view?usp=drivesdk

🎥 Βιντεοσκοπημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40ru7w20Jp2hDAJjA7k7mq_z

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CE%B9%20%CE%9A%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%E1%BF%B6%CE%BD.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ Γυναῖκα εἰς τόν χῶρον τῆς Καινῆς Διαθήκης.

†. Σήμερα, αγαπητοί μου, η Εκκλησία μας, Κυριακή των Μυροφόρων γυναικών, τιμά όλως ιδιαιτέρως τα πρόσωπα εκείνα που συνετέλεσαν εις την φροντίδα του νεκρού σώματος του Ιησού, όπως του Ιωσήφ, του Νικοδήμου και των λοιπών μυροφόρων γυναικών.

      Για να καταλάβουμε τι υπηρεσίες προσέφεραν και κάτω από ποιες συνθήκες προσέφεραν αυτές των τις υπηρεσίες, θα πρέπει να μεταφερθούμε στο κλίμα των ημερών εκείνων, του πώς δηλαδή εθεωρείτο για τους άρχοντες ο Ιησούς μετά την Σταύρωσή Του· ώστε να γράφει ο Μάρκος ο Ευαγγελιστής ότι ο βουλευτής Ιωσήφ «τολμήσας εἰσῆλθε πρὸς Πιλᾶτον καὶ ᾐτήσατο τὸ σῶμα τοῦ Ἰησοῦ». Τολμήσας… Επήρε την τόλμη να πάει εκεί στο Διοικητήριον του Πιλάτου να ζητήσει το σώμα του Ιησού. Γιατί βάζει «τολμήσας»; Διότι εθεωρείτο κάτι πολύ φοβερό να υπήρξες γνωστός, μέτοχος του Ιησού Χριστού, του καταδικασθέντος ως κακούργου επί του Σταυρού.

       Ωστόσο, η στάσις των γυναικών εκείνων που η Εκκλησία μας, σας είπα, τις ονόμασε «Μυροφόρες γυναίκες» γιατί αγόρασαν μύρα και ήθελαν να αλείψουν το σώμα του Ιησού, φυσικά πάνω από τα εντάφια σπάργανα, αυτό το θέμα, ιδιαιτέρως σήμερα θα μας απασχολήσει.

       Είναι γνωστή, αγαπητοί μου, η θέσις της γυναικός εις τον αρχαίον κόσμον. Ακόμη και εις τον πολιτισμένον κόσμον των Ελλήνων. Η θέσις, όμως, της γυναικός στον χώρον της Παλαιάς Διαθήκης κατά πολύ υπερέβαλε την κατάστασιν της εξωβιβλικής γυναικός, της γυναικός που ήταν έξω από τον λαό του Θεού. Δηλαδή της Βίβλου, της Παλαιάς Διαθήκης. Αλλά και αυτήν την θέση της γυναικός στην Παλαιά Διαθήκη κατά πολύ υπερβάλλει η θέσις της γυναικός εις την Καινήν Διαθήκην.

     Χωρίς υπερβολή, η θέσις της γυναικός μέσα στον Χριστιανισμό, είναι η θέσις της Εύας εις τον Παράδεισον πριν πέσει. Ακόμη περισσότερο η καταξιωμένη χριστιανή γυναίκα είναι και έχει ως πρότυπον την Θεοτόκον. Αυτήν την γυναίκα προβάλλει η Καινή Διαθήκη: την Θεοτόκον· η οποία βεβαίως, απείρως ανωτέρα είναι της παλαιάς Εύας, πριν αυτή πέσει. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι ο πρώτος άνθρωπος που εισέρχεται εις την Βασιλείαν του Θεού είναι η Θεοτόκος, δηλαδή γυναίκα. Είπα «εισέρχεται»· διότι η Εκκλησία μας πιστεύει απολύτως ότι η Θεοτόκος ανεστήθη, όπως και ο Υιός της και όπως Εκείνος Ανελήφθη μετά της σαρκός εις την Βασιλείαν Του, κατά τον ίδιον τρόπο και η Θεοτόκος ανελήφθη, ανεστήθη, ανελήφθη μετά της σαρκός της. Ενώ εις την Βασιλείαν του Θεού δεν υπάρχει κανείς με την σάρκα του. Ούτε ο Ιωάννης ο Πρόδρομος. Ούτε οι Απόστολοι, ούτε ο Παύλος. Μόνη η Θεοτόκος. Όλοι αναμένομε την ανάσταση των νεκρών. Και τότε θα εισέλθομε  μετά της σαρκός, υπογραμμίζω, εις την Βασιλείαν του Θεού. Το ακούσατε καλά, ε; Μετά της σαρκός. Έτσι, αγαπητοί μου, η μόνη που εισέρχεται εις την Βασιλείαν του Θεού μετά  σαρκός είναι η Υπεραγία Θεοτόκος. Αυτό τι σημαίνει; Ότι η γυναίκα πρώτη έρχεται εις την Βασιλείαν του Θεού μετά σαρκός, λέει πολλά.

      Αλλά αξίζει να δούμε ιστορικά την θέση της γυναικός απέναντι εις τον άνδρα, διότι η γυναίκα παραπαίει στην προσπάθειά της να συνειδητοποιήσει ποια είναι η θέση της. Πραγματικά παραπαίει…

     Μια εικόνα του αληθούς ανθρώπου, ανδρός ή γυναικός, είναι ο άνθρωπος μέσα εις τον Παράδεισον. Είναι η αυθεντική δημιουργία, χωρίς τα τραύματα της περιπέτειας της ελευθερίας. Διότι η ελευθερία προς κατάκτησή της, παρέχει όχι λίγα τραύματα. Κάποτε είναι τραύματα και αίματος. Αλλά προπαντός ψυχικά τραύματα, συναισθηματικά τραύματα. Η ελευθερία δεν κατακτάται εύκολα. Πάντως εκεί και ο άνδρας και η γυναίκα, εκεί εις τον Παράδεισον είναι άνθρωποι. Άνθρωπος είναι ο άνδρας, άνθρωπος είναι και η γυναίκα. Διότι αργότερα η γυναίκα, θα θεωρηθεί από τον άνδρα, μετά την πτώση βέβαια, ως res, δηλαδή πράγμα! Σαν ένα πρόσωπο… καταχρηστικά είπα πρόσωπο, μία ύπαρξη, η οποία απλώς θα ικανοποιεί και θα ευχαριστεί τον άνδρα και αυτή δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα αντικείμενον. Res.  Πράγμα.

     «Καὶ εἶπεν ὁ Θεός  -διαβάζομε στην Αγία Γραφή-· ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ καθ᾿ ὁμοίωσιν. Καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν, ἄρσεν καὶ θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς». Ώστε λοιπόν και ο άνδρας και η γυναίκα, και το άρσεν και το θήλυ, είναι άνθρωποι. Το υπογραμμίζω γιατί αυτό αποτελεί το κριτήριον των όσων θα δούμε παρακάτω. Και ο άνδρας είναι άνθρωπος και η γυναίκα είναι άνθρωπος. Η γυναίκα λοιπόν είναι άνθρωπος, σε τίποτα δεν υστερεί του ανδρός, διότι αν υστερούσε, τότε δεν θα ήτο άνθρωπος. Αν υστερούσε του ανδρός. Άλλο τώρα ότι υπάρχουν κάποια γνωρίσματα, τα οποία διαφοροποιούν τον άνδρα από την γυναίκα, για να φέρουν εις πέρας το μυστήριον του γάμου, να φέρουν τον τρίτον άνθρωπο εις τον κόσμον αυτόν. Το παιδί τους, τον τρίτον άνθρωπον.

      Η γυναίκα κατάγεται από τον Αδάμ. Και είναι σάρκα από την σάρκα και «ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων» του Αδάμ. Ό,τι είναι ο Αδάμ, είναι και η γυναίκα. Ξαναλέγω· άνθρωπος. Τα λέει όλα αυτό. Δεν έχει λοιπόν ξεχωριστή δημιουργία. Έξω, που σας είπα, ότι υπάρχουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, εκείνα που καθορίζουν τον άνδρα ως άνδρα, ως φύλον κι εκείνα που κάνουν την γυναίκα γυναίκα ως φύλον. Το ξαναλέγω. Για σκοπό που σας εξήγησα.

    Η γυναίκα επλάσθη ως βοηθός του ανδρός. Κυριότατα εις το έργον της σωτηρίας. Λέμε, η γυναίκα είναι βοηθός του ανδρός. Σε τι; Εις την σωτηρίαν. Όχι να την βοηθάει, επιτρέψατέ μου, να κατέβω πολύ πεζά, να της πλένει τα πιάτα και να της μαγειρεύει. Άλλο θέμα τώρα ότι πρέπει και ο άνδρας να βοηθάει και εις το νοικοκυριό. Όπως μαζί θα κτίσουν το σπίτι τους, μαζί θα το συγυρίσουν το σπίτι τους, θα το διακοσμήσουν, μαζί πάντα θα το υπηρετούν το σπίτι τους. Για να τους υπηρετεί. Αλλά δεν νομίζετε ότι είναι πολύ πεζόν να λέμε ότι η γυναίκα είναι βοηθός… δηλαδή η έννοια του «βοηθός» της λέξεως «βοηθός» είναι μόνο και μόνον για να τον εξυπηρετεί τον άνδρα; Να τον εξυπηρετεί από πλευράς δηλαδή νοικοκυριού; Άπαγε! Αν είναι δυνατόν…

    Η βοήθεια θα ήτο δε αμοιβαία. Διότι θα συνιστούσε τον σκοπόν της υπάρξεως του ανθρώπου, που είναι η κοινωνία του, του ανθρώπου η κοινωνία με τον Θεό. Σ’ αυτό θα βοηθούσε η γυναίκα. Αλλά αυτή θα βοηθούσε τον άνδρα να βρει τον σκοπόν του, την θέωση, αλλά και ο άνδρας θα βοηθούσε την γυναίκα να βρει τον σκοπό της, δηλαδή την θέωση. Διότι ο άνθρωπος -όπως λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός- είναι «ζῷον θεούμενον». Όταν λέμε «ζῷον», μην πάει το μυαλό σας στα κτήνη. Αλλά είναι ύπαρξις που ζει. Αυτό είναι το «ζῷον». Η ύπαρξις που ζει. Και συνεπώς είναι κάτι το ζωντανό με προορισμό την θέωση. Και ο άνδρας και η γυναίκα. Βλέπετε φερειπείν εις το Αγιολόγιον της Εκκλησίας μας και άνδρες και γυναίκες. Λέμε: ο άγιος άλφα, ο άγιος βήτα, η αγία άλφα, η αγία βήτα. Το βλέπετε αυτό.

     Όμως τα πράγματα δεν έμειναν όπως ο Θεός τα όρισε, αλλά αλλοιώθηκαν. Η γυναίκα, εδώ θα ήθελα να επιστήσω ιδιαιτέρως την προσοχή σας, η γυναίκα υπερέβη τα όριά της. Να το ξαναπώ; Η γυναίκα υπερέβη τα όριά της· που δεν θα έπρεπε αυτό να το κάνει. Αλλά και ο άνδρας υπερέβη και αυτός τα όριά του, που κι αυτός δεν έπρεπε να το κάνει. Διότι «η σχέσις ανδρός και γυναικός είναι η σχέσις κεφαλής και σώματος», όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος. Έτσι, θα λέγαμε, όρια και υπήρχαν, και έπρεπε να υπάρχουν και εις την γυναίκα και εις τον άνδρα. Και τα όρια αυτά είναι τα ανθρώπινα όρια. Δεν θα τα υπερβούμε, ούτε ο άνδρας, ούτε η γυναίκα. Λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος: «Εἴσω τῶν ἡμετέρων ὅρων φιλοσοφῶμεν». Αν και αυτό είναι βέβαια πολύ πολύ ευρύτερο, που λέει ο άγιος Γρηγόριος, στον 1^ον του θεολογικό λόγο, που σημαίνει το «εἴσω», δηλαδή εντός, μέσα, όχι έξω από τα όρια, αλλά εκτός των ορίων της ανθρωπίνης διανοίας. «Εἴσω», μέσα από τα όρια των εντολών του Θεού. Δεν θα υπερβείς τίποτα. Ούτε τις εντολές; Ναι, ούτε τις εντολές. Διότι τότε έχομε παρέκκλιση. Δεν είναι της ώρας να σας το αναπτύξω. Το να έχομε παρεκκλίσεις αριστερά, που είναι η παράβασις, και δεξιά, που είναι η υπερβολή. Εἴσω των εντολών. Εἴσω της φύσεώς του ο άνθρωπος.

       Αλλά αυτό είναι πολύ γενικό. Είδατε τι ωραία που το λέει ο άγιος Γρηγόριος; Ότι «εἴσω τῶν ἡμετέρων ὅρων φιλοσοφῶμεν». Ας φιλοσοφούμε. Μέσα από τα όριά μας. Όπως ο άνθρωπος, δεν πρέπει να ξεπερνά τα όρια εκείνα που και η φύσις του τα ορίζει. Ξέρετε, είναι πάρα πολύ σοβαρό το θέμα αυτό. Να, αυτή την στιγμή μιλάμε για κλωνοποίηση, μιλάμε για τέτοια πράγματα, κάπου θα βγάλομε τερατογενέσεις. Διότι ο άνθρωπος υπερβαίνει τα όριά του. Και σημειώσατε ότι αυτό δεν είναι πάντοτε πρόοδος. Διότι αν ήταν πρόοδος, οι σύγχρονοι Οικολόγοι δεν θα ανησυχούσαν δια το μέλλον της ανθρωπότητος. Αλλά ανησυχούν, γιατί ο άνθρωπος, στην ανόητη περιέργειά του και εις τις ανόητες ενέργειές του, βγαίνει από τα όριά του. Ας είναι.

     Η γυναίκα έδειξε προπέτεια και όχι βουλήν μετά του ανδρός. Η Εύα με τον Αδάμ. Λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος: «Οὐκ ἀνασχομένη μεῖναι ἐπί τῶν οἰκείων ὅρων» . «Δεν ηνείχετο να μείνει», λέει, «στους δικούς της όρους». Και υπερβαίνουσα τους ιδίους της ὅρους, έφθασε στο σημείο να καταστρατηγήσει το έργον του βοηθού στην σωτηρία, τόσον του ανδρός, όσο και της  ιδίας. Έκτοτε δέχεται την ποινήν του Θεού. Από την εποχή της Εύας· που ήτο… -είναι γραμμένο αυτό που θα σας πω στο τρίτο κεφάλαιο, στον 16^ον στίχο: «Πρὸς τὸν ἄνδρα σου –της λέγει- ἡ ἀποστροφή σου, καὶ αὐτός σου κυριεύσει». Πωπω!… Ξέρετε τι σημαίνει αυτό; «Ἀποστροφή» θα πει στροφή. Δηλαδή «θα είσαι κάτω από την υπακοή του ανδρός σου και αυτός θα γίνει κύριός σου». Χωρίς να το θέλει η γυναίκα και μάλιστα η σύγχρονη γυναίκα- όχι και η παλαιά, και η Σάρα το έλεγε αυτό: «Ο κύριός μου». Ο Αβραάμ. Σήμερα λένε: «Από δω είναι ο κύριός μου». Ορθώς. Διότι είναι ο άνδρας κύριος της γυναικός. Δεν είναι όμως σωστή η έκφρασις όταν ο άνδρας πει: «Από δω η κυρία μου». Όχι. «Η σύζυγός μου». Όχι «η κυρία μου», «η σύζυγός μου». Διότι ο άνδρας κυριεύει της γυναικός. Όχι η γυναίκα του ανδρός.

     Αλλά είναι γνωστόν ότι το κυριαρχικόν θέμα το έδωσε ο Θεός και εις τον άνδρα, τον Αδάμ και εις την γυναίκα. Και είπε: «Και κατακυριεύσετε -εις πληθυντικόν αριθμόν- ολόκληρη τη γη και τα ζώα κα τα πετεινά κ.λπ. κ.λπ. καί τούς ἰχθῦς τῆς θαλάσσης …». Τώρα όμως προσθέτει ο Θεός ότι ο άνδρας θα κατακυριεύσει και την γυναίκα. Αυτό είναι η ποινή της, η τιμωρία της. Και η γυναίκα να αισθάνεται την ασφάλειά της πλάι στον άνδρα.

     Αγαπητοί μου, κοιτάξτε. Μπορεί καμία κυρία από σας να λέγει: «Δεν τα ανέχομαι αυτά». Τα λέγει ο Θεός. Δεν τα λέγω εγώ. Μέσα στον Χριστιανισμό, η γυναίκα επιστρέφει στην προπτωτική της κατάσταση. Μες στον Χριστιανισμό όμως. Και μάλιστα στα μέτρα της Θεοτόκου. Εφόσον πάλι τηρήσει ό,τι και τότε στον Παράδεισον. Ήτοι τους ὅρους της, τα όριά της. Αυτό όμως δεν άρεσε εις την Χριστιανή γυναίκα των μετέπειτα χρόνων. Και είτε από τον δικό της εγωισμό δεν της άρεσε αυτό, είτε από τον εγωισμό του ανδρός της, γιατί κι αυτός έκανε υπέρβαση των ὅρων του, με το να είναι εγωιστής και να μην προσέχει την σύζυγό του, ξεχνώντας ότι εξήλθε εκ της πλευράς του, και ότι και οι δύο είναι άνθρωποι και τότε, αγαπητοί μου, τα πράγματα αρχίζουν να μην πηγαίνουν καλά. Αυτή δε η υπέρβαση των ὅρων, των ορίων, και από την γυναίκα και από τον άνδρα, εγέννησε ένα τέρας, που λέγεται… -αφύσικο πράγμα, τέρας– που λέγεται φεμινισμός. Όλοι έχετε ακούσει την λέξιν Φεμινισμόν. Είναι η κίνησις εκείνη που θέλει να δώσει δικαιώματα εις την γυναίκα.

     Αλλά γιατί να δώσει δικαιώματα; Δεν τα έχει τα δικαιώματά της η γυναίκα; Ναι, αλλά έκανε υπέρβαση ο άνδρας. Ορθόν. Αυτό είναι αλήθεια. Είπαμε ότι και οι δύο υπερέβησαν τα όριά τους. Αλλά όμως δεν καταλαβαίνει η γυναίκα ότι αυτό το κίνημα του φεμινισμού την οδηγεί στην ίδια της την καταδίκη. Ναι, ναι. Στην υποβάθμισή της, στην φθορά της. Δεν θέλω να προσβάλλω τις κυρίες οι οποίες εργάζονται έξω. Αλλά το να εργάζεται η γυναίκα έξω, ενώ είναι η βασίλισσα του οίκου της, δεν είναι υποβάθμισις; Αν το σκεφθούμε καλά και το φιλοσοφήσουμε και το μελετήσουμε, όταν η γυναίκα βγαίνει έξω να δουλέψει, ουσιαστικά υποβαθμίζεται. Λίγο παλιότερα χρόνια, μερικές δεκαετίες πίσω, μόνον η γυναίκα εκείνη που είχε ανάγκη, δηλαδή ήτανε χήρα, ο πατέρας της ήταν άρρωστος ή υπερήλικας, τότε έβγαινε να δουλέψει η γυναίκα. Ήταν ντροπή να βγει έξω η γυναίκα να δουλέψει. Μερικές δεκαετίες πίσω. Κι αν η γυναίκα φθαρεί, τότε βεβαίως θα φθαρεί και ο άνδρας. Αν η γυναίκα υποβαθμιστεί, θα υποβαθμιστεί ασφαλώς και ο άνδρας.

     Και αν θέλετε, να τα δούμε τα πράγματα ως εξής. Διαβάζουμε ένα περίεργο χωρίο του Αποστόλου Παύλου· εκ πρώτης όψεως περίεργο. Δεν θα κάνω πλήρη ανάλυση, παρά μόνον τούτου. Ο Απόστολος Παύλος εντέλλεται οι γυναίκες, όταν προσεύχονται, να φορούν κάλυμμα. Κάλυμμα να φορούν. Μία μαντήλα. Ξέρετε γιατί;  Όπως ο άνδρας απαγορεύεται να λειτουργεί ή να προσεύχεται, το λέει ο Απόστολος Παύλος, με καλυμμένο το κεφάλι. Γιατί είναι εις δόξαν του Υιού του Θεού. Η γυναίκα είναι εις δόξαν του ανδρός της. Και δείχνει υποταγή. Σύμβολον είναι. Αλλά εάν καταργήσομε τα σύμβολα, δηλαδή τους τύπους, τότε θα καταργήσομε και την ουσία. Και έτσι ακριβώς γίνεται. Είναι λοιπόν σύμβολον. Όταν η γυναίκα βάζει κάλυμμα, όταν πηγαίνει στην Εκκλησία, δείχνει την υποταγή της εις τον άνδρα.

     Λέει ο Απόστολος Παύλος στην πρώτη του επιστολή: «Οὕτω γάρ ποτε καὶ αἱ ἅγιαι γυναῖκες(:κάποτε –λέει- έτσι και οι άγιες γυναίκες)  αἱ ἐλπίζουσαι ἐπὶ τὸν Θεὸν, ἐκόσμουν ἑαυτάς(:έτσι στόλιζαν τον εαυτό τους. Υπήρχε το κάλυμμα), ὑποτασσόμεναι τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν(:υποτασσόμενες στους ίδιους τους τους άνδρες), ὡς Σάῤῥα ὑπήκουσε τῷ Ἀβραάμ, κύριον αὐτὸν καλοῦσα (:υπήκουσε και τον αποκαλούσε κύριον τον Αβραάμ, τον άνδρα της)».

    Έτσι, στον χώρο της Καινής Διαθήκης, αλλά και στην Εκκλησιαστική Ιστορία, αγαπητοί, βλέπομε ποια είναι η καταξιωμένη γυναίκα. Πρώτα πρώτα οι Μυροφόρες γυναίκες που έχουν ανδρείον φρόνημα, χωρίς να μεταβάλλονται σε άνδρες. Χωρίς να μεταβάλλονται σε άνδρες. Ανδρείον φρόνημα. «Τίς εὗρε  ἀνδρεία γυναῖκα –λέει το τελευταίο κεφάλαιο των Παροιμιών στην Παλαιά Διαθήκη- εὗρε θησαυρόν». Η ανδρεία γυναίκα. Όχι η ανδρούτσα! Η ανδρεία γυναίκα. Ανδρεία στο φρόνημα. Όχι στα «ποντίκια», να δίνει ξύλο στον άνδρα της. Στο φρόνημα. Αρρωσταίνει ο σύζυγος, παθαίνει ένα ατύχημα. «Τι στενοχωριέσαι, άνδρα μου; Εγώ θα πάω να δουλέψω». «Τι θα κάνεις;». «Θα πλένω σκάλες πολυκατοικιών. Τι σε νοιάζει εσένα;». Αυτή είναι η ανδρεία γυναίκα·  που με ανδρείο φρόνημα θα μεγαλώσει και τα παιδιά της κ.ο.κ. Η Μάρθα και η Μαρία, που γνωρίζουν πώς να αγαπούν και πώς να φιλοξενούν, να ασχολούνται τόσο με το νοικοκυριό τους, όσο και με την ακρόαση του θείου λόγου. Η μητέρα, όπως σημειώνει ο Απόστολος Παύλος, του Ρούφου, την οποία αποκαλεί και δική του μητέρα, ο Παύλος, που τον διακονούσε η μητέρα του Ρούφου: «Ἀσπάσασθε -γράφει εις την προς Ρωμαίους- Ροῦφον τὸν ἐκλεκτὸν ἐν Κυρίῳ καὶ τὴν μητέρα αὐτοῦ καὶ ἐμοῦ». Και την μητέρα του, που είναι δική του, αυτή τον γέννησε, «αλλά κι εμένα με έχει βοηθήσει, με έχει περιθάλψει, και την δική μου μητέρα». Είδατε;

     Η  Λυδία, με τον δυναμικό της χαρακτήρα, που μεταβάλλει το σπίτι της σε Εκκλησία. Και φιλοξενεί εκεί τον Παύλο. Η Χλόη, σαν διάκονος που υπηρετεί την Εκκλησία της Κορίνθου. Κι αν το θέλετε, σ’ αυτήν εμπιστεύτηκε την προς Ρωμαίους επιστολήν του ο Απόστολος Παύλος. Ξέρετε τι σήμαινε εμπιστοσύνη για μια επιστολή; Δεν είναι της ώρας να σας το αναλύσω περισσότερο. Η Πρίσκιλλα, αυτή η θαυμασία απόστολος και θεολόγος, που διορθώνει έναν τρανόν Απολλώ. Και στέκεται δεξί χέρι του Παύλου. Η Ολυμπιάς, στα μετέπειτα χρόνια, η ξακουστή εκείνη διάκονος της Κωνσταντινουπόλεως και δεξί χέρι του Ιερού Χρυσοστόμου στα έργα της φιλανθρωπίας.

       Και να έρθουμε εις τους νεοτέρους χρόνους. Η Φιλοθέη η Αθηναία. Η κυρία και αρχόντισσα των Αθηνών· που μέσα στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας, προστατεύει τις Αθηναίες κοπέλες από την αμαρτωλή βουλιμία του κατακτητού. Είναι και όλες εκείνες οι γυναίκες που σκιαγραφούνται στις επιστολές του Παύλου και του Πέτρου.

     Πρότυπον όμως πάντων είναι η Κυρία Θεοτόκος. Όλη της την ζωή, που ήταν αληθινά μια ζωή προσφοράς. Από την σύλληψη του Υιού της στα σπλάχνα της, του Υιού του Θεού, μέχρι τον Σταυρό και μέχρι την παρουσία της ανάμεσα στους δώδεκα Αποστόλους και τους 120 Χριστιανούς την ημέρα της Πεντηκοστής.

      Αγαπητοί, με αυτά τα κριτήρια θα εξετάσομε και θα ελέγξομε τον σύγχρονον Φεμινισμόν· που είναι προϊόν του αποστρατημένου και παραπαίοντος ανθρώπου. Ενός Φεμινισμού που κινείται με κριτήρια καθαρά υλιστικά, που αρνείται τον Θεό και φθάνει τέλος στην άρνηση και αυτού του ανθρώπου. Ένας φεμινισμός που αρνείται την χριστιανική ηθική και ζητά να κηρύξει την χειραφέτηση από τον Θεό και την ηθική, για να ζήσει αυτόν τον ελευθεριασμόν, είναι κάτι πολύ κακό. Αυτός ο ελευθεριασμός, εξάλλου, όχι ελευθερία, ελευθεριασμός, όπως λέμε, μια πρόστυχη γυναίκα, λέμε «ἐλευθερίων ἠθῶν», αυτός ο ελευθεριασμός εξάλλου θα γεννήσει τον Αντίχριστον. Γιατί λένε οι Πατέρες ότι θα γεννηθεί από πόρνη γυναίκα ο Αντίχριστος. Έτσι, οι αντίποδες, θα λέγαμε, αυτού του φεμινισμού, και που είναι η αγνότης, και που είναι η παρθενία της Θεοτόκου, φέρει τον Χριστόν εις τον κόσμον.

     Γι’αυτό είναι ανάγκη η χριστιανή γυναίκα να επανεύρει τον αληθινό της δρόμο και να μην δέχεται θέσεις και επιδράσεις από τον αρνητικόν φεμινισμόν. Σ’ αυτό έχει ευθύνη και ο άνδρας. Όχι να προσφέρει στην γυναίκα του τσιγάρο, για να μάθει κι αυτή να καπνίζει… Τι να λέω, πού να λέω, τα ξέρετε. Πρέπει να μην δέχεται το φεμινιστικό κίνημα. Αλλά πρέπει να παύσει ο άνδρας και να καταδυναστεύει την γυναίκα. Αυτός είναι η κεφαλή. Και η κεφαλή δεν καταδυναστεύει το σώμα. Αλλά το κατευθύνει, το προφυλάττει, το αγαπά και συναλγεί μαζί του.

      Αγαπητοί, το αιώνιο παράδειγμα είναι μπροστά μας: ο Χριστός και η Εκκλησία· την οποία ως νύμφη ο Χριστός την αγαπά και παρέδωκε Εαυτόν υπέρ αυτής. Έτσι σήμερα, η τρίτη Κυριακή μετά το Πάσχα, η Εκκλησία μας αφιερώνει την ημέρα αυτή στις θαυμάσιες εκείνες και ανδρείες γυναίκες, τις Μυροφόρες. Για να δείχνει στις χριστιανές γυναίκες όλων των αιώνων και όλων των εποχών, την σωστή πορεία της χριστιανής γυναίκας.

754η ομιλία στην κατηγορία
« Ὁμιλίαι Κυριακῶν ».

► Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας : " Ὁμιλίαι Κυριακῶν " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/diafora-uemata/omiliai-kyriakvn
↕️
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/blog-post_25.html?m=1

Απομαγνητοφώνηση ομιλίας δια χειρός του αξιοτίμου κ. Αθανασίου Κ.

Μεταφορά της απομαγνητοφωνημένης ομιλίας σε ηλεκτρονικό κείμενο και επιμέλεια: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος1

🇧🇬 Απομαγνητοφώνηση στην βουλγαρική γλώσσα🔸Ivanka Georgieva.👇

https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2025/02/blog-post_9.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://drive.google.com/file/d/1EiDp29JkRk7OQUNh2N_NVeJL2TTZ-FsY/view?usp=drivesdk

🎥 Βιντεοσκοπημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40ru7w20Jp2hDAJjA7k7mq_z

🔸📜 Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες της σειράς
«Ὁμιλίαι Κυριακῶν».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%E1%BD%89%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%AF%CE%B1%CE%B9%20%CE%9A%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%E1%BF%B6%CE%BD.?m=1

💠Πλήρης απομαγνητοφωνημένες σειρές ομιλιών (Βιβλία).
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%92%A0%CE%A0%CE%BB%CE%AE%CF%81%CE%B7%CF%82%20%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%86%CF%89%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82%20%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%81%CE%AD%CF%82%20%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%8E%CE%BD%20%28%CE%92%CE%B9%CE%B2%CE%BB%CE%AF%CE%B1%29.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

Όλες οι ομιλίες ~4.487~ του μακαριστού πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://aspalathos21.blogspot.com/2024/12/4487.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=0

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️
https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου.
https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.