†.«Πώς κατέληξαν και με ποιον τρόπο οι Πατέρες υπελόγισαν ότι η Γέννησις του Χριστού έγινε την 25η Δεκεμβρίου και η Βάπτισή Του την 6η Ιανουαρίου;»
Μάλιστα. Προσέξτε. Καταρχάς να μιλήσω από το τελευταίο σημείον, με την 25η που γιορτάζουμε την Γέννησιν, του Δεκεμβρίου και την 6η Ιανουαρίου που γιορτάζομε την Βάπτισιν του Χριστού. Φυσικά, πότε ο Χριστός εβαπτίσθη δεν το γνωρίζομε. Αναμφισβήτητα. Είναι όμως στη δικαιοδοσία της Εκκλησίας να κάνει τις γιορτές της. Αν μεν έχει κάποιους λόγους που να στηρίζεται στον χρόνο, στον χρόνο που ορίζεται· αν όχι, τότε εκείνη κρίνει πώς θα τοποθετήσει τις γιορτές. Έτσι έχει ένα κύκλο εορτών. Προσέξτε τι είπα. Κύκλο εορτών· που αρχίζομε με την Γέννηση και καταλήγομε στα Θεοφάνεια. Κι αυτός ο κύκλος είναι δώδεκα ημέρες. Όπως έχομε και τον κύκλο του Πάσχα. Έτσι τοποθετούν οι Πατέρες στις 6 Ιανουαρίου την Βάπτισιν του Χριστού, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο να ήτανε στις 6 Ιανουαρίου. Κι ακόμη, πιστεύω αυτό το καταλαβαίνει κανείς, μπορεί, ας πούμε, 15 Αυγούστου να γιορτάσομε την Κοίμηση της Θεοτόκου και εις τις 20 Αυγούστου να γιορτάσομε την Γέννηση της Θεοτόκου. Θα ΄λεγε κανένας: «Μα πού, πώς;». Είναι πολύ απλό, είναι πάρα πολύ απλό. Πόσο απλό; Αν εγώ γεννήθηκα 15 Αυγούστου, πέθανα στις 20 Αυγούστου. Ή αν πέθανα στις 15 Αυγούστου, γεννήθηκα στις 20 Αυγούστου, ύστερα από κάποιους ετησίους κύκλους, είναι πάρα πολύ φυσικό.
Πάντως, μην πει κανένας ότι ο Χριστός γεννήθηκε 25η Δεκεμβρίου… πότε μεγάλωσε; Λέει ένα τροπάριο των ημερών της Βαπτίσεως: «Πότε», λέει, «Κύριε σε είδαμεν να γεννάσαι, νήπιον και τώρα Σε βλέπομεν τέλειον άνδρα να βαπτίζεσαι;». Μην πάει το μυαλό σας ότι ξαφνικά μεγάλωσε και μέσα στο δωδεκαήμερο βαφτίστηκε κιόλας. Όχι. Πέρασαν 30 χρόνια, αν το θέλετε. Γιατί ο Ιησούς ήτο «ὡσεὶ ἐτῶν τριάκοντα» όταν εβαπτίσθη. Το αντιλαμβανόμεθα αυτό. Αυτά για το δεύτερο μέρος της απορίας.
Για το πρώτο μέρος, αλήθεια, πότε γεννήθηκε ο Χριστός; Χειμώνας; Καλοκαίρι; 25 Δεκεμβρίου είναι μία ημερομηνία αυθαίρετη; Μήπως, όπως λέγεται, ότι επειδή τότε γιόρταζαν τα λεγόμενα «Κρόνια» οι ειδωλολάτραι; Και ξέρετε ότι 23 Δεκεμβρίου έχομε την μικρότερη μέρα, ε; 22 Δεκεμβρίου, 23 αρχίζει να μεγαλώνει η ημέρα. Κι όπως έχομε πει στα κατά Δευτέραν θέματα για την λατρείαν της γονιμότητος, ότι γιόρταζαν τα Κρόνια προς τιμήν του Κρόνου με το ξεκίνημα του μεγαλώματος της ημέρας. Δηλαδή καθαρά ειδωλολατρική γιορτή, εορτή της γονιμότητος, της βλαστήσεως κ.λπ. Έτσι εγίνοντο δε και οργιαστικές γιορτές. Λέγεται ότι αυτά που λέμε σήμερα Καρνάβαλος, ήσαν τοποθετημένες αυτές οι γιορτές τότε, αυτό που λέμε στην περίοδο των Χριστουγέννων. Και η Εκκλησία για να φέρει ένα αντιστάθμισμα, έβαλε στις 25 Δεκεμβρίου, αφού τελείωνε και η Σαρακοστή της, έβαλε την εορτή της Γεννήσεως του Χριστού. Όλα μπορεί να είναι καλά, όλα αποδεκτά, αλλά τι λέτε; Ακούστε.
Δεν θυμούμαι, γιατί αυτά, πολλές φορές δεν έχω και καιρό να κοιτάξω περισσότερο, μην ξεχνάτε ότι η απάντηση σε μία απορία, αποτελεί μία ξεχωριστή ομιλία. Έχετε αντίρρηση γι'αυτό; Πρέπει κανείς να ψάξει, να ψάξει, να ψάξει να βρει περισσότερα πράγματα. Και καμιά φορά άμα έχω καιρό ψάχνω. Αν δεν έχω όμως καιρό, ό,τι θυμούμαι. Εξάλλου αυτή είναι και η έννοια της λύσεως των αποριών. Γιατί αλλιώτικα θα κάναμε ειδικά θέματα, ειδικά μαθήματα. Λοιπόν, είχα διαβάσει μία ομιλία του Ιερού Χρυσοστόμου «Εἰς τὴν τοῦ Χριστοῦ Γέννησιν». Αν έχετε τα Άπαντα του Χρυσοστόμου μπορείτε να την βρείτε και θα μείνετε έκπληκτοι για εκείνα τα οποία γράφει. Ακούστε πώς:
Αναφέρεται εις τον Ζαχαρία και στην Ελισάβετ, τους γονείς του Ιωάννου. Ο Ζαχαρίας ήτο αρχιερεύς. Βρίσκει πότε ήταν η εφημερία του. Αφού λοιπόν βρίσκει αυτό - λεπτομέρειες που θα εκπλαγείτε- γεννήθηκε ο Ιωάννης… Βεβαίως εννέα μήνες εκυοφορήθη. Η διαφορά του Χριστού από τον Ιωάννη είναι τρεις μήνες. Αφού λοιπόν βρήκαμε την ιστορία του Ιωάννου, κατόπιν με υπολογισμό βρίσκομε ότι πράγματι ο Χριστός γεννήθηκε 25 Δεκεμβρίου. Όχι Δεκέμβριο, αλλά και 25 Δεκεμβρίου. Ακόμη, μας αναφέρει, σας είπα με ποιον τρόπο, ξεκινάει έμμεσα από την χρονολόγηση του Ιωάννου πού γεννήθηκε κα πότε ήταν η εφημερία του Ζαχαρίου του πατρός του κ.ο.κ. Κατόπιν είπε και το εξής: Διετηρούντο αρχεία. Τότε δεν έγινε η απογραφή; Έγινε απογραφή, το θυμόσαστε. Στις ημέρες του Αυγούστου Καίσαρος και ο Ιωσήφ πήγε με την Θεοτόκο να απογραφούν εις Βηθλεέμ. Βεβαίως απεγράφη και ο Ιησούς. «Ἀπεγράφετο ποτέ...» κ.λπ. λέει ένα τροπάριο των ημερών. Απεγράφη ο Ιησούς. Μπήκε μέσα εις τους καταλόγους. Ποιους καταλόγους; Τους φορολογικούς. Διότι ο σκοπός της απογραφής ήταν κυριότατα φορολογικός […][Δεν έχει σωθεί σε αυτό το σημείο η ομιλία του μακαριστού γέροντος] να κάνει αναλύσεις και αναλύσεις. Και λέει τώρα ο Ιερός Χρυσόστομος, ότι το αρχείον της εποχής στη Ρώμη εσώζετο. Και άνθρωποι ειδικοί, Χριστιανοί, έψαξαν και βρήκαν ότι ο Χριστός εγεννήθη την 25η Δεκεμβρίου.
Να σας πω και τούτο. Γι’ αυτόν τον λόγο ακριβώς… αυτή δε η έρευνα στο αρχείο δεν έγινε τον 5ο αιώνα που είναι ο Χρυσόστομος. Έγινε πολύ, πολύ, πολύ πιο μπροστά. Γι'αυτό τον λόγο η γιορτή των Χριστουγέννων, λίαν πρωίμως εορτάζετο, εις την Ρώμην, εις την Δύσιν. Και η Γέννησις του Χριστού στην Ανατολή δεν εορτάζετο. Για πρώτη φορά εορτάστηκε στις ημέρες του Ιερού Χρυσοστόμου, 5ος αιών.
Όλα αυτά λοιπόν που σας είπα, τα αναφέρει ο Ιερός Χρυσόστομος και συνεπώς ο Χριστός γεννήθηκε κατά μήνα Δεκέμβριον και μάλιστα τονίζει, 25η Δεκεμβρίου. Διότι τότε γιόρταζαν και εις την Ρώμην 25η Δεκεμβρίου.
Και αυτή η απορία, αγαπητοί μου, δεν ξέρω αν σας βοηθούν αυτά, έχουν όμως μία αξία όλα.
251η ομιλία ομιλία στην κατηγορία : «Ἀπαντήσεις ἀποριῶν (Κατηχήσεων Ἀνδρῶν – Γυναικῶν)».
†.[…]Πολλοί κατηγορούν φερειπείν τον Μοναχισμό και λέγουν και φλυαρούν ... και αποκαλούν ... Κάποιος από σας μου έδωσε ένα απόκομμα, κάποιου ανοήτου δημοσιογράφου, -δεν φοβήθηκε το μάτι μου όσο τους δημοσιογράφους, για πολλούς λόγους, για πολλούς ... πόσο αβασάνιστα γράφουν- ότι αρπάζουν τα παιδιά, λέει, κάτι καλόγεροι και τα στέλνουν στο Άγιον Όρος ... και τα κάνουνε γενίτσαρους ...κ.λ.π, κ.λ.π, ενώ ο Μοναχισμός είναι θέμα εκκλησίας. Στη Λειτουργία ευχόμεθα για τους μοναχούς, για τον Μοναχισμό. Και είναι η εκλεκτοτέρα μορφή, της εκκλησίας. Οχι επειδή είμαι μοναχός σας τα λέγω αυτά, δεν πάσχω από κόμπλεξ σε τέτοια θέματα. Έκανα αυτό που πίστευα, και το πιστεύω και το αγαπώ. Δεν υπάρχει κανένα κόμπλεξ. Θα μου πείτε: γιατί το λέτε; Ένας ο οποίος πραγματικά δεν έχει κόμπλεξ, δε λέει τίποτα. Ε, έτσι ήρθε η κουβέντα. Πιστεύει κανείς εκείνο που κάνει, αν το πιστέψει, δεν πάσχει από κόμπλεξ.
Έχω πολλάκις πεί, αν ήμουνα πάλι 18 χρονών, παρότι δεν έγινα 18 χρόνων μοναχός, εάν ήμουνα, γινόμουνα 18 χρονών,
θα ξαναδιάλεγα αυτό που διάλεξα. Και έχω πεί μεταξύ αστείου και σοβαρού, ένα δεν θα διάλεγα από όλα αυτά. Την Ιεροσύνη, την αγαπώ. Την αγαμία, την αγαπώ. Ότι κάνω, το αγαπώ. Το κήρυγμα, το αγαπώ• δε θέλω να σας το αποδείξω, νομίζω το καταλαβαίνετε.
Όταν θα γινόμουνα πάλι 18 χρονών, ένα πράγμα μόνο δεν θα ήθελα να ξαναγίνει.
Ποιό είναι αυτό; Να γίνω, Ηγούμενος. Ναι, ναι, να γίνω Ηγούμενος. Για να μην πώ κάτι άλλο• ούτε Επίσκοπος στην εποχή μας!
Λυπούμαι που το λέγω. Το χειρότερο παράδειγμα,
έδωσαν οι επίσκοποι στην εποχή μας. Και βέβαια δεν είναι μόνο στην εποχή μας, έχουμε και άλλες εποχές, άν κανείς διαβάσει λίγο την εκκλησιαστική ιστορία θα το δεί, και μάλιστα πολλή άσχημες μορφές, πολλή άσχημες ... αλλά, έν τη αύτη περιπτώση , θα 'θελα να έλεγα, ότι είναι κάποια πράγματα που ... Φερειπείν ένα αξίωμα είναι, ένα αξίωμα, που έχει βάρος, του Επισκόπου το αξίωμα. Όπως λέει ο Απόστολος Παύλος: «εἴ τις ἐπισκοπῆς ὀρέγεται, καλοῦ ἔργου ἐπιθυμεῖ.» (Α Τιμ. 3, 1), έργου, δεν λέει αξιώματος, λέει έργου. Και όπως λέει ο άγιος Ιγνάτιος στον άγιο Πολύκαρπο, -αν θυμάμαι καλά- ότι: "ο Επίσκοπος βάλλεται επειδή είναι ο Επίσκοπος". Διότι όπως είναι ο πύργος, διότι πρέπει να καταβληθεί, να πέσει ο πύργος, και βάλλεται και από τον διάβολο κι από τα όργανα του διαβόλου, τους κακούς, κακοήθεις ανθρώπους. Ναι, αν όμως κανείς ξέρει, ότι Επίσκοπος σημαίνει θυσία και προσφορά, τότε, αν αυτό το πίστευα, και το 'θελα, και θα το έκανα τότε, ε, θα ήθελα να ήμουνα Επίσκοπος. Για να μην νομίσετε όμως, ότι επιθυμώ πράγματα που δεν τα 'φτασα, σας λέω και τούτο, -μυστικό, δεν θα το πείτε πουθενά-, επειδή, δε σπούδασα θεολογία, αποκλείομαι να γίνω Επίσκοπος, και τελείωσε η ιστορία.
Απόσπασμα από την 225η ομιλία στην κατηγορία : " Ἀπαντήσεις ἀποριῶν (Κατηχήσεων Ἀνδρῶν – Γυναικῶν) "
Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας : " Ἀπαντήσεις ἀποριῶν (Κατηχήσεων Ἀνδρῶν – Γυναικῶν) " εδώ ⬇️
†.Μιά άλλη ερώτηση λέει το εξής: “Πώς εξηγείται την φράση «μωραίνει Κύριος ὅν βούλεται
ἀπολέσαι;»„
Είναι γνωστό, ότι πράγματι μωραίνει Κύριος ὅν βούλεται
ἀπολέσαι. Δηλαδή δεν του δίνει μυαλό να σκεφτεί μία σωστή λύση, σ' εκείνον που σκέπτεται ασεβώς. Και ο Θεός πήρε την απόφαση να τον καταστρέψει, να τον τιμωρήσει Δέν του δίνει μυαλό να σκεφτεί. Είναι αλήθεια; Είναι αλήθεια. Είναι έτσι. Έχουμε πάμπολλα τέτοια παραδείγματα, πάμπολλα μέσα και στην Αγία Γραφή, πάμπολλα και είς την Εκκλησιαστική μας Ιστορία.
Μάλιστα, θυμάμαι κάποτε είχε συμμαχήσει, είναι στην Παλαιά Διαθήκη, την εποχή του Ελισσαίου, είχε συμμαχήσει ο βασιλιάς του Βόρειου Βασιλείου με το Νότιο Βασίλειο για να κάνουνε από κοινού έναν πόλεμο εναντίον ενός εχθρού Ανατολικά της πατρίδος των.
Ένας πόλεμος τον οποίον ο Θεός δέν τον ήθελε. Δέν έπρεπε να γίνει. Τότε είχε εμφανιστεί ο προφήτης Ελισσαίος, είπε ότι αυτό δέν πρέπει να γίνει. Ο βασιλιάς του Βόρειου Βασιλείου κατεβαίνει στο Νότιο Βασίλειο στα Ιεροσόλυμα, εκεί εμφανίζεται κάποιος άλλος προφήτης και λέει ότι: “δέν θα το κάνεις αυτό, δέν θα ευλογήσει ο Θεός αυτό το πράγμα.„ Και μάλιστα θύμωσε ο βασιλιάς και του λέει: “Άντε, πάντοτε όλο δυσάρεστα πράγματα μου λες.„ Γιατί του λέει: “Θα νικηθείς.„ “Όλο δυσάρεστα πράγματα μου λες.„ “Κι' όχι μόνο θα νικηθείς αλλά και θα σκοτωθείς„ του λέει. Αλλά επειδή ήταν ειδωλολατρών ο βασιλιάς του Βόρειου Βασιλείου, ειδωλολατρών. Ξέρετε το Βόρειο Βασίλειο του Ισραήλ είχε εκτραπεί στην ειδωλολατρία από την εποχή που θεμελιώθηκε. Και ο θεμελιωτής του Βόρειου Βασιλείου ήταν ο Ιεροβοάμ. Ο πρώτος ειδωλολατρήσας.
Έναςδούλος του Σολομώντος ήταν αυτός,
Έγινε ο πόλεμος αυτός. Και τελικά νικήθηκαν οι Εβραίοι. Κι ο βασιλιάς του Βόρειου Βασιλείου φονεύθηκε. Μόλις γλίτωσε ο βασιλιάς του Νότιου Βασιλείου, μόλις γλίτωσε. Λοιπόν, τί έγινε εδώ; Ο Θεός εμώρανε αυτόν, να μην ακούει τους προφήτες. Επί πλέον, επειδή ήταν ειδωλολατρών και έπρεπε να τιμωρηθεί, επέτρεψε ο Θεός, πήγε αυτός να κάνει πόλεμο και σκοτώθηκε.
Εκείνον λοιπόν που ο Θεός θέλει να καταστρέψει τον μωραίνει. Θα σας πώ πώς έχει το πράγμα. Πώς μωραίνεται ο άνθρωπος. Γιατί μπορεί να πεί κάποιος “ο Θεός μωραίνει τον άνθρωπο;„ Δέν είναι εκεί. Υπάρχει ένας πειρασμός εδώ, να εξηγήσουμε αλλιώτικα• όπως ακριβώς υπάρχει στην Αγία Γραφή η εξής φράση• είναι μία άλλη απορία: «ἄρα οὖν ὃν θέλει ἐλεεῖ, ὃν δὲ θέλει σκληρύνει.» (Ρωμ. 9,18)
Πώς ερμηνεύεται; λέει εδώ.
Λοιπόν, για την πρώτη απορία. Αίρει την Χάρη του ο Θεός. Κι από την στιγμή που θα αρθεί η Χάρις του θεού από έναν άνθρωπο, κινείται κατά μωρίαν. Ο Χριστός είπε ότι: «χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν.» (Ιω. 15,5)
Χωρίς Εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα. Τί είναι εκείνο που δεν μπορούμε να κάνουμε; Δέν μπορώ να κινηθώ έτσι και έτσι; Δέν θα σου βγεί σε καλό. Είναι ανευλόγητο πράγμα. Και συνεπώς, αιρομένης της χάριτος κινείσαι, κατά μωρόν τρόπο. Όχι λοιπόν ότι ο Θεός μωραίνει, δηλαδή πάει και βάζει μωρία μέσα στον άνθρωπο. Αλλά με την έννοια ότι παίρνει την χάρη Του και ο άνθρωπος χωρίς την χάρη του Θεού δεν κάνει τίποτα. Προσέξτε αυτό που είπε ο Χριστός. Ότι «χωρὶς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν.» Αυτό να μην το ξεχνούμε ποτέ.
Και με την ευκαιρία μάλιστα που είναι συναφείς αυτές οι δύο απορίες, έχει ως εξής: Βέβαια, όχι ότι ο Θεός προσωποληπτεί, ώστε να πεί ότι αυτόν τον μωραίνω κι εκείνον του δίνω εξυπνάδα. Όχι. Στον Θεό τέτοια πράγματα, τέτοιο πράγμα δεν υπάρχει. Δέν υπάρχει προσωποληψία στον Θεό. Αλλά ότι ο Θεός αίρει την χάρη Του, σας είπα, και ως παράδειγμα φέρεται η περίπτωσις του Φαραώ εις την Αίγυπτο.
Λέει η Γραφή το εξής: «λέγει γὰρ ἡ γραφὴ τῷ Φαραὼ ὅτι εἰς αὐτὸ τοῦτο ἐξήγειρά σε, ὅπως ἐνδείξωμαι ἐν σοὶ τὴν δυναμίν μου, καὶ ὅπως διαγγελῇ τὸ ὄνομά μου ἐν πάσῃ τῇ γῇ.»
(Ρωμ. 9,17)
Γι' αυτό, λέει, σε ἐξήγειρα, λέει ο Θεός στον Φαραώ, για να δείξω σε σένα την δύναμή μου, κι όπως φημισθεί το όνομά μου σε όλο τον κόσμο. Αυτό λέγεται πέντε φορές αγαπητοί μου στην Παλαιά Διαθήκη, Έξοδος 7ο κεφ. και εξής• μέσα είναι διάφορα χωρία, στο 7ο κεφάλαιο, στο 8ο κεφάλαιο, και στο 9ο κεφάλαιο της Εξόδου. Εδώ δείχνει ότι.. 5 φορές, σας είπα λέγεται, ότι εσκλήρυνε ο Φαραώ την καρδιά αυτού. Πέντε φορές. Και συνεπώς, ο ίδιος ο Φαραώ σκληραίνοντας την καρδιά του, μή θέλοντας να αφήσει τον λαό του Θεού να πάει να λατρέψει τον Θεό. Γιατί υπονόησε ότι αυτοί θα του φύγουνε. Και φεύγοντας αυτοί θα έχανε εργατικά χέρια, για τα οποία μισθούς δέν πλήρωνε. Μικρό πράγμα τόσος λαός να του κάνει τέτοια έργα.. Ξέρετε ότι κάποια μεγάλα έργα που έχουν μείνει στην Ιστορία τα έχουν φτιάξει οι Εβραίοι. Βέβαια όχι όλα τα έργα της Αιγύπτου. Αλλά μεγάλα έργα, όπως είναι οι Πυραμίδες, οχυρώσεις πόλεων.. Αναφέρονται, άν θυμάμαι καλά τρεις οχυρώσεις πόλεων. Αυτά τα έκαναν οι Εβραίοι με τα χέρια τους. Φοβερή δουλειά. Σου λέει, εγώ να χάσω τέτοια εργατικά χέρια; και μάλιστα όταν δέν πληρώνω τίποτα, δέν πληρώνω μισθούς σ' αυτούς.
Αλλά τι βλέπουμε εδώ; Ενώ 5 φορές σκληραίνει ο Φαραώ την καρδιά του, δηλαδή αρνείται να φύγει ο λαός, αντιστοίχως, λέει η Αγία Γραφή στα κεφάλαια που σας είπα, ότι πεντάκις πάλι ο Θεός εσκλήρυνε αυτόν.
Πώς το καταλαβαίνουμε;
Εγώ σκληρύνω την καρδιά μου και μετά λέει: “Ο Θεός μου σκλήρυνε την καρδιά μου„
Δηλαδή τι θα πεί αυτό; Επιτρέπει ο Θεός να μένω με σκληρυμένη καρδιά. Αυτό θα πεί. Είπα όπως λέει ο Οικουμένιος: “Το σκληρύνει ἀντί τοῦ ἐᾶ αὐτόν σκληρόν εἶναι„ Δηλαδή το “σκληρύνει ο Θεός„ είναι αντί του “αφήνει ο Θεός να μένει σκληρή η καρδιά ενός ανθρώπου.„ Δηλαδή δεν την μεταστρέφει την καρδιά του ανθρώπου ο Θεός, την αφήνει να είναι, μ' άλλα λόγια σκληρή.
Όταν λέει, επί παραδείγματι, ο Θεός, το λέει ο Χριστός αυτό: «τὸν ἐρχόμενον πρός με οὐ μὴ ἐκβάλω ἔξω».
(Ιω. 6,37) Εκείνον ο όποιος έρχεται σε μένα, έξω δέν θα τον βγάλω. Ή «πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν.» (Α Τιμ. 2,4)
Ο Θεός θέλει να σωθούν όλοι. Αλλά εξαρτάται από την προαίρεση του ανθρώπου.
Λέει ο Ωριγένης ένα πάρα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα, που αναφέρεται και μέσα στη Δογματική μας. Η περίπτωση είναι, όπως κάτω από τις ηλιακές ακτίνες έχουμε δύο υλικά, τον κηρόν και τον πηλόν. Δηλαδή το κερί και τον πηλό. Κάτω από τις ίδιες ηλιακές ακτίνες, ο μέν κηρός, το κερί, λιώνει, ο δέ πηλός σκληραίνει. Τί σημαίνει αυτό; Η Χάρις του Θεού είναι πάντα η ίδια. Αλλά απέναντι στη Χάρη του Θεού, άλλοι άνθρωποι δείχνουν προαίρεση τέτοια, που να είναι ένα άνοιγμα προς τη Χάρη του Θεού και να δεχθούν την Χάρη του Θεού. Και άλλοι άνθρωποι δείχνουν προαίρεση τέτοια που να κλείνει η καρδιά τους και να αντιδρούν στον Θεό.
Έτσι, δεν είναι ότι ο Θεός είναι άδικος, μη γένοιτο, αλλά η στάση του ανθρώπου είναι τέτοια απέναντι στον Θεό, καλή, αγαθής προαιρέσεως ή κακής προαιρέσεως.
Αυτή είναι αγαπητοί μου, η έννοια αυτού του χωρίου.
127η ομιλία στην κατηγορία
« Απαντήσεις Αποριών ».
Στον Άδη; Τυπικώς είναι τρεις ημέρες. Τυπικώς. Ουσιαστικά είναι 33 ώρες. Αλλά λέω 33, διότι αυτό βγαίνει, ας το πούμε, ερμηνευτικά. Είναι μυστήριο πότε ο Χριστός ανεστήθη. Είναι από τα κεκρυμμένα. Την αρχήν της Αναστάσεως δεν την ξέρομε. Δηλαδή πότε ανεστήθη ο Χριστός δεν το ξέρομε. Ξέρομε μόνο την αρχή…, το τέλος της Αναστάσεως. Αντιθέτως ξέρομε την αρχή της Αναλήψεως. Αλλά δεν ξέρομε το τέλος της Αναλήψεως. Πού έφθασε ο Χριστός; Καταλάβατε;Λοιπόν ο Χριστός απέθανε επί του Σταυρού την Παρασκευή στις 3 το μεσημέρι. Και ανεστήθη ξημερώνοντας Κυριακή. Η Κυριακή όμως ξέρετε από πότε άρχιζε; Η δευτέρα ημέρα της εβδομάδος; Μετά τη δύση του ηλίου το Σάββατο. Σε μας η αλλαγή του 24ώρου γίνεται τα μεσάνυχτα. Κατά το εβραϊκό ημερολόγιο εγίνετο από δύση σε δύση ηλίου. Συνεπώς, ο Χριστός έμεινε 3 ώρες την Παρασκευή, 24 ώρες το Σάββατο, 27, και κάποιες ώρες, άγνωστο πόσο, την Κυριακή. Αλλά επειδή πολλές φορές οι Πατέρες θέλουν, οι ερμηνευταί γενικά, θέλουν να ταιριάζουν μερικά πράγματα, ερμηνευτική αδεία, θα λέγαμε, επειδή ο Ιησούς ήτο 33 ετών κατά το ανθρώπινον επί της γης, είπαν 33 ώρες. Συνεπώς προσέθεσαν άλλες 6 ώρες. Αλλά εάν υποτεθεί ότι στις 6 βασιλεύει ο ήλιος το Σάββατο, και 6 ώρες, είναι 12 τα μεσάνυχτα. 12 δηλαδή «Χριστός ανέστη». Καταλάβατε; Αυτό είναι. Αλλά σας είπα ότι ονομαστικώς είναι τρεις ημέρες. Δεν είναι όμως πραγματικές 3 ημέρες με την έννοια του 24ώρου. Γι΄αυτό πολλοί λένε: «Μα, πώς είναι τρεις ημέρες;». Είναι όπως σας είπα. Παίρνει από την κάθε ημέρα τμήμα. Αυτό είναι.
†.Η βλασφημία προς το Άγιον Πνεύμα συγχωρείται; Βέβαια είναι γνωστό ότι ο Κύριος είχε πει ότι όποιος βλασφημήσει στο Πνεύμα το Άγιον άφεση δεν έχει. Αλλά, όταν λέμε βλασφημία πού πηγαίνει το μυαλό σας; Νομίζετε ότι πηγαίνει στις βλασφημίες εκείνες που λένε οι άνθρωποι της αγοράς ή του πεζοδρομίου; Βεβαίως, ένας ο οποίος βλασφημά τα Θεία είναι πάρα πολύ σοβαρή αμαρτία, είναι αχαρακτήριστη. Προσέξτε με, είναι αχαρακτήριστη. Αρκεί να σας σημειώσω ότι δεν υπάρχει Κανόνας κυρώσεων για τον άνθρωπον τον βλάσφημον διότι είναι ακατανόητο για Χριστιανό να φτάσει στο σημείο να βλασφημά τα Θεία. Είναι ακατανόητο σας λέγω. Εν τούτοις, έχετε δει πάρα πολλούς ανθρώπους οι οποίοι ενώ εβλασφήμησαν τα Θεία έχουνε μετανοήσει. Μπορώ να σας πω ότι ένα πολύ σημαντικό ποσοστόν ανθρώπων που εξομολογούνται, σε κάποια ηλικία, νεαρή ή γεροντική, λέγουν κι αυτό. Εμείς οι Έλληνες δυστυχώς έχουμε το ‘προνόμιον’ να βλασφημούμε τα Θεία μαζί με τους Ιταλούς και είναι ένα μεγάλο δυστύχημα, μία μεγάλη πληγή. Μήπως λοιπόν αυτό είναι η βλασφημία; Παιδιά, όχι. Παρ’ ότι είναι αχαρακτήριστο πράγμα η βλασφημία, φοβερό πράγμα, ακατανόητο πράγμα, αλλά δεν είναι αυτό που ήθελε να πει ο Κύριος. Σημειώσατε ότι το περιστατικό όπου ανέφερε το θέμα Κύριος ήταν το εξής. Όταν απέδιδαν οι Φαρισαίοι δυνάμεις δαιμονικές στην επιτέλεση των θαυμάτων που έκανε ο Κύριος. Τί είχανε πει; εν τω άρχοντι των δαιμονίων εκβάλλει τα δαιμόνια.
Είναι γνωστόν ότι το Πνεύμα το Άγιον ήτο παρόν όταν επιτελούσε τα θαύματα. Μην ξεχνάτε ακόμα ότι ο Πατήρ, ο Υιός και το Πνεύμα το Άγιον είναι Ένας Θεός. Μην το ξεχνάτε αυτό. Είναι Τρία τα Πρόσωπα. Έτσι εν δακτύλω Θεού -υπάρχει αυτή η φράσις μέσα την Αγία Γραφή- έκανε τα θαύματα. Εν δακτύλω θεού, δηλαδή με το δάκτυλο του Θεού, και «ο δάκτυλος του Θεού» δεν είναι παρά το Άγιον Πνεύμα. Συνεπώς, όταν απέδιδαν δαιμονική πηγή στην επιτέλεση των θαυμάτων του Χριστού, τί έκαναν; Αφού το Πνεύμα το Άγιον έκανε τα θαύματα, εβλασφήμουν κατά του Αγίου Πνεύματος. Πάντως, αν θα έπρεπε να χαρακτηρίσουμε για τον εαυτόν μας τώρα ώστε να μην βρεθούμε σε μία τέτοια φοβερή περίπτωση, θα λέγαμε ότι είναι τα εξής δυο-τρία πράγματα.
Πρώτα-πρώτα. Είναι η επιμονή στην αίρεση. Όταν επιμένει κανείς σε μίαν αίρεση. Λέγει ο Απόστολος Παύλος στην προς Τίτον Επιστολή του, ότι αἱρετικὸν ἄνθρωπον μετὰ μίαν καὶ δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ, (Του πες μια, του πες δυο, άσ’ τονε.) εἰδὼς ὅτι ἐξέστραπται ὁ τοιοῦτος, (Το εκ-στρέφω. Δηλαδή, επήρε άλλη κατεύθυνση, άλλαξε, έχει πάθει μία εκ-στροφη.) καὶ ἁμαρτάνει ὢν αὐτοκατάκριτος. Ο ίδιος είναι αυτοκατάκριτος. Ο ίδιος, δεν του φταίει κανείς. Η ιδία του η προαίρεση επιμένει στην αίρεση.
Δεύτερον. Είναι η αμετανοησία. Όταν κανείς επιμένει να μην μετανοήσει. Έχουμε περιπτώσεις ανθρώπων που δεν θέλουν να εξομολογηθούν. Ντρέπονται, διστάζουν, έχουνε πολλούς λόγους. Μάλιστα, τέτοιους ανθρώπους άμα τους πλησιάσουμε, τους στριμώξομε λιγάκι -είναι άρρωστοι, ετοιμοθάνατοι- έτσι με λίγο τέχνη και με λίγο προσευχή εξομολογούνται. Πως. Θαυμάσια εξομολογούνται. Έχω πάρα πολλά τέτοια περιστατικά, πάρα πολλά. Του διαβάζεις μία ευχή για να γίνει καλά και του λες αν έχει και κάποια αμαρτία να πει, κι εκεί ξεκινάει η εξομολόγηση. Και εξομολογούνται και σώζονται αυτοί οι άνθρωποι. Προσέξτε. Η περίπτωση αυτών των ανθρώπων είναι εκείνο το ανάγκασον εισελθείν της Παραβολής. Λέει, κύριε το τραπέζι χωράει κι’ άλλους. Και λέει ο οικοδεσπότης του δείπνου -το δείπνο είναι η Βασιλεία του Θεού- πήγαινε βρες, κουτσούς, στραβούς, φτωχούς, ρακένδυτους. Αυτοί θα σου λένε, μα πως θα ρθω στο βασιλικό παλάτι, πως θα ρθω στο βασιλικό τραπέζι; Ανάγκασον εισελθείν. Αυτό το ανάγκασον δεν είναι να τους αναγκάσεις θέλουν δε θέλουν, αλλά με την έννοια ότι εκείνοι θα σου λένε, μα πως θα ρθω; εσύ θα επιμένεις να τους πάρεις, να τους πεις, είναι φιλάνθρωπος ο οικοδεσπότης θα σε δεχθεί έτσι κουρελή, θα σε δεχθεί βρώμικο, θα σε σε δεχθεί όπως είσαι. Αυτήν την έννοια έχει το ανάγκασον εισελθείν. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που ο άλλος μένει αμετανόητος. Μου φαίνεται σας έχω ξαναπεί μία περίπτωση γιατί είναι πολύ χαρακτηριστική και την θυμούμαι. Στο νοσοκομείο εδώ της πόλεώς μας κάποτε ήταν ένας ελληνοαμερικανός, δηλαδή Έλληνας που είχε ζήσει στην Αμερική όλα του τα χρόνια. Ήτανε ηλικιωμένος, όχι πάρα πολύ και είχε καρκίνο. Μου είχαν πει οι αδελφές ότι θα πεθάνει αυτός ο άνθρωπος, ήτανε μάλιστα στα τελευταία του. Πως τώρα να γίνει να τον βοηθήσουμε να εξομολογηθεί να σωθεί. Πήγα κοντά, βοήθησα.. Τίποτα. Μου λέει, δεν θέλω. Μετήλθα ένα τέχνασμα ότι πάω για όλο τον θάλαμο. Πράγματι εξομολογήθηκε παιδιά όλος ο θάλαμος. Στην παλιά πτέρυγα, μπαίνοντας στον πάνω όροφο αριστερά τέρμα. Ήταν ένας μεγάλος θάλαμος εκεί. Και εκεί, 7-8 άνθρωποι ήσαν, όλοι εξομολογήθηκαν. Μήπως παρακινηθεί. Τίποτα. Ξαναπήγα. Κάποια φορά μου λέει, με καταλαβαίνεις παπά μου; Δεν θέλω να εξομολογηθώ. Ο άνθρωπος αυτός πέθανε έτσι. Είναι κάτι φοβερό. Μία επιμονή παράξενη, περίεργη.
Και ακόμη, τρίτον, βέβαια κι άλλα μπορούσε κανείς να βρει, είναι η ενσυνείδητος αντίστασις στην αλήθεια. Είναι η ενσυνείδητος διαστροφή της αληθείας. Όταν όπως οι Φαρισαίοι μπορούσαν να γνωρίζουν την αλήθεια αλλά μπορούσαν να την διαστρέφουν, αυτό είναι βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος. Να σας πω ένα παράδειγμα. Ο Χριστός ανεστήθη. Είναι ογκόλιθος παράδειγμα. Ξέρετε ότι τον Υιόν τον ανέστησε ο Πατήρ, το Πνεύμα το Άγιον αλλά και ο Υιός ο ίδιος τον εαυτόν Του. Εναλλάσσονται τα Πρόσωπα, όπως έχομε διάφορες εκφράσεις μέσα στην Αγία Γραφή. Λοιπόν. Πηγαίνουν οι Ρωμαίοι στρατιώται και λέγουν ανεστήθη ο Ιησούς, είδαμε φοβερά πράγματα. Και οι Φαρισαίοι οι ταλαίπωροι και οι αρχιερείς εκεί, τί έκαναν; Τους δώσαν χρήματα και τους είπαν, δεν θα μιλήστε τίποτα και θα πείτε, ενώ κοιμώμασταν ήλθαν οι μαθηταί κι έκλεψαν το σώμα. Ακούσατε; Διαστροφή αληθείας. Αντί να συγκλονιστούν και να πουν, τί λέτε; σοβαρά; ώστε πέσαμε σε τόση πλάνη να καταδικάσουμε σε θάνατο αυτό το πρόσωπο; Πω, πω αλλοίμονό μας. Δεν το κάναν αυτό. Επιμένουν. Δίνουν χρήματα, πληρώνουν [σ.σ. σάμπως και τώρα τα ίδια δεν κάνουν;] για να διαστραφεί η αλήθεια. Τί έχομε εδώ; Βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος. Σώθηκαν οι άνθρωποι αυτοί; Όχι. Δεν αναφέρει η Αγία Γραφή ότι μετανόησαν. Κακώς απολέσθησαν. Όπως το είπε ο Κύριος σε μία Παραβολή, κακούς κακώς απωλέσει αυτούς ο Θεός.
Αυτή λοιπόν παιδιά είναι, θα λέγαμε πάνω κάτω γιατί είναι κι άλλες πλευρές, η βλασφημία κατά του Αγίου Πνεύματος. Πάντως ας προσέχουμε διότι η αμαρτία οδηγεί εκεί πολλές φορές, στην αμετανοησία.
112η ομιλία στην κατηγορία « Απαντήσεις Αποριών ».
†.α)Πρέπει οι σύζυγοι να εγκρατεύονται; Υπάρχει όριο ηλικίας; Την απόφαση την παίρνουν μόνοι τους, ή κατόπιν άδειας του πνευματικού των;
β)Η εγκράτεια των συζύγων, όταν αυτοί είναι σε νεαρά ηλικία, θεωρείται αμαρτία και αποφυγή από την τεκνογονία;
γ)Είναι αμαρτία, μετά την τεκνογονία, να συνέρχονται οι σύζυγοι; Από ποια ηλικία οι σύζυγοι πρέπει να εγκρατεύονται;
Αντιλαμβάνεστε, είναι ενδιαφέρουσα η απορία αυτή, και ακόμη, υπάρχει μια σύγχυσις στο θέμα αυτό, επιτρέψατέ μου να πω, ακόμη και εις αυτούς τους πνευματικούς. Υπάρχει μια σύγχυσις. Βεβαίως, η Αγία Γραφή δεν λέει τίποτα. Ούτε οι Κανόνες της Εκκλησίας μας, που βγαίνουν από τους πατέρες της Εκκλησίας μας. Κι αυτοί οι Κανόνες βεβαίως απορρέουν από την Αγία Γραφή, δεν υπάρχει τίποτε από όλα αυτά, ή κάτι πολύ λίγο. Εκείνο όμως που θα είχα να πω, είναι ότι, με το πνεύμα της Αγίας Γραφής και το Πνεύμα το Άγιον, που είναι μες στην Εκκλησία , μπορεί η Εκκλησία να βλέπει, να ρυθμίζει και να απαντά εις τα θέματα αυτά.
Όπως αντιλαμβάνεστε, υπάρχει μία ελευθερία. Όπως όταν θέλουμε να βάλουμε ένα αντικείμενο μέσα σ' ένα κουτί, δεν θα είναι, θα λέγαμε, οι πλευρές του αντικειμένου, ίσα- ίσα, τσίμα-τσίμα με το κουτί, αλλά …ε, πιο μικρό από το κουτί, να υπάρχει ένας τρόπος κινήσεως του αντικειμένου. Μπορούμε να βάλουμε εκεί και μερικά άλλα χαρτιά για να προσαρμόσουμε, το αντικείμενο μέσα στο κουτί. Τι θέλω να πω με αυτό; Θέλω να πω, ότι υπάρχει μία ελευθερία. Διότι, όλα τα πράγματα εάν ρυθμίζονται, ακόμη και πράγματα της εσωτερικής ζωής, ή της ζωής των συζύγων, γιατί ουσιαστικά η ζωή των συζύγων είναι εσωτερική ζωή -προσέξτε, είναι εσωτερική ζωή- στην οποία, μη σας παραξενέψει, όχι μόνο η μάνα μου και ο πατέρας μου δεν μπορούν να μπουν, αλλά ούτε και ο πνευματικός, εκτός αν ζητηθεί η βοήθεια του πνευματικού. Είναι τόσο εσωτερική η ζωή των συζύγων. Μερικοί - μερικές, λένε στους φίλους στις φίλες και σαχλαμαρίζουν, – επιτρέψατέ μου να το πω έτσι - θέματα της στενής των οικογενειακής - συζυγικής ζωής, σφάλλονται, σίγουρα, και βεβηλώνουν αυτό το εσωτερικόν της συζυγικής ζωής και αυτό το μυστήριον, – ξέρω τί είπα - αυτό το μυστήριον της συζυγικής ζωής. Ναι.
Είναι προς τιμήν της Εκκλησίας, δηλαδή προς τιμήν του Χριστιανισμού, το ότι αφήνει κάποια ελευθερία, μέσα στην οποία θα κινούνται οι σύζυγοι. Δηλαδή: Αν θα εγκρατεύονται και πόσο θα εγκρατεύονται. Αν θα κάνουν παιδιά και πόσα παιδιά θα κάνουν. Είναι δικό τους θέμα. Ακούστε τι είπα: «Είναι δικό τους θέμα»! Δεν είναι ούτε- θα το πω δεύτερη φορά, μην σας σκανδαλίζει αυτό που λέω· γιατί πιθανώς έχετε ακούσει από άλλους πνευματικούς το και το… Προσέξτε με, με γνωρίζετε πιστεύω· ουδέποτε ελευθεριάζω! Μένω πάντα, γιατί αγαπώ έτσι να είμαι, στα πλαίσια της Εκκλησίας και του λόγου του Θεού. Ουδέποτε ελευθεριάζω. Το δηλώνω αυτό.
Συνεπώς, υπάρχει μία ελευθερία, στην οποία δεν μπορεί ούτε και ο πνευματικός ακόμη να πει κάτι παραπανίσιο. Μπορεί να πει κάτι, αλλά στην τελευταία ανάλυση, ανήκει στην ελευθερία των συζύγων. Ας πούμε: «Γιατί δεν κάνετε ακόμη ένα παιδάκι;». Παράδειγμα. «Γιατί δεν κάνετε ακόμη ένα παιδάκι;». Δεν δίνουμε εντολή να κάνουν ακόμη ένα παιδάκι, αλλά λέμε: «Γιατί δεν κάνετε ακόμη ένα παιδάκι;». Νομίζω ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του ενός και του άλλου. Δεν επεμβαίνομε. Οι σύζυγοι θα αποφασίσουν για το θέμα αυτό.
Θα μου πείτε: «Μα η αποφυγή της τεκνογονίας δεν είναι αμάρτημα;». «Μα», θα μου πείτε, «αφού υπάρχει το αμάρτημα αυτό, δεν μας αφήνετε να κοινωνήσουμε». Ορθώς! Η αποφυγή της τεκνογονίας είναι αμάρτημα. Κι άλλοτε σας το 'χω πει, σημειώστε ότι τα θέματα αυτά, συνήθως, δεν λέγονται από άμβωνος, λογαριάστε το τραπεζάκι αυτό ότι είναι ο άμβωνας της Εκκλησίας, δεν λέγονται. Υπάρχει ένα είδος σεμνοτυφίας ή στρουθοκαμηλισμού. Δεν είναι σωστό πράγμα. Θα τα πει η Εκκλησία, αλίμονο εάν δεν τα πει, ποιος θα μας τα πει αυτά όλα, όλοι εκείνοι που γράφουνε σεξολογίες; Αυτοί θα μας τα πουν; Η Εκκλησία θα πει, θα μιλήσει. «Μα, είναι ντροπή!». Πού είναι η ντροπή; Είπαμε καμία άσχημη λέξη; Θίγεται κανείς; Προσβάλλεται κανείς; Δεν νομίζω.
Αν λοιπόν δεν μιλήσει η Εκκλησία, ποιος θα μιλήσει; Και όπως λέει και ο Tihamer Toth, Ούγγρος, θαυμάσιος, έγραψε βιβλία για τη νεότητα: «Αν δεν στα πω εγώ, παιδί μου, ποιος θα σου τα πει, το πεζοδρόμιο;». Να η απάντηση! Εμείς θα μιλήσουμε. Και εκείνο που πολλάκις και πολλάκις σας έχω αναφέρει και του Ιερού Χρυσοστόμου και του Μεγάλου Βασιλείου: «καί εἰπεῖν ὀκνῶ καί σιωπᾶν οὐ βούλομαι», «και να μιλήσω, διστάζω, αλλά και να μη μιλήσω, δεν θέλω». Και το άλλο: «Οὐ βούλομαι σεμνότητι λόγων καλλωπίζεσθαι, ἀλλά σεμνούς ποιῆσαι τούς ἀκούοντας»· «δεν θέλω απλώς να ομιλώ με ωραιολογίες, αλλά ωραίους και σεμνούς να κάνω εκείνους οι οποίοι με ακούν».
Φυσικά, δεν θα μιλήσουμε κατά τρόπον, ούτε θα μιλάμε ποτέ, δόξα τω Θεώ, να προσβάλλουμε την αιδώ, την ντροπή, όχι· σεμνά θα απαντήσουμε. Αλλά θα μιλήσουμε, σε όλα αυτά τα σημεία, που οι πιστοί μας μαστίζονται από την άγνοια και δεν είναι καλό πράγμα αυτό. Μόνο, θα παρακαλέσω, ό,τι θα πούμε, αν κάτι δεν το καταλάβετε, μην το παραποιήσετε στη φαντασία σας και το πείτε πιο έξω, παραποιημένο. Γι' αυτό ο Κύριος επανειλημμένως έλεγε: «Προσέχετε πῶς ἀκούετε», «προσέχετε πώς ακούτε». Δεν το κατάλαβα κάτι; Μην το συμπληρώσει η φαντασία και το πούμε διαφορετικό. Είναι αμαρτία, δεν είναι σωστό.
Λοιπόν. Η παρεμπόδιση της συλλήψεως, ναι, είναι αμάρτημα. Και μάλιστα στη γλώσσα την εκκλησιαστική λέγεται αυνανισμός. Μην σας παραξενεύει· η παρεμπόδιση. Διότι, κατ' ακρίβειαν, αυτό έκανε ο Αυνάν, ο δευτερότοκος γιος του Ιούδα, έκανε αυτό. Επειδή είχε παντρευτεί ο μεγάλος αδελφός και πέθανε, κατά τον νόμο, και ο νόμος αυτός δεν ήταν παρά Βαβυλωνιακός νόμος· διότι ακόμη νόμος δεν δόθηκε. Τι είναι ο Ιούδας; Είναι ο εγγονός του Αβραάμ. Πριν δοθεί ο νόμος, υπήρχαν οι συνήθειες της Βαβυλώνος ή αν θέλετε, το Βαβυλωνιακό δίκαιο που είχε διατυπωθεί από τον Χαμουραμπί. Και μάλιστα, πανάρχαιο. Πανάρχαιο. Πιθανόν του 2.500 - 3000 π.Χ. Πάντως αρχαιότερο του 2.100 που έζησε ο Αβραάμ. Θεωρείται ένα από τα σοφά, θα λέγαμε, συλλογή σοφών νόμων. Ναι. Λοιπόν, έλεγε η νομοθεσία του Χαμουραμπί, κατόπιν αυτό το πράγμα, παγιώθηκε μέσα εις τον νόμο του Θεού. Μη σας κάνει εντύπωση, αν οι άνθρωποι – ειδωλολάτραι ακόμη - μπορούν να νομοθετούν και αυτά μετά να παγιώνονται μέσα σε μία νομοθεσία του Θεού, αυτά γίνονται δυνάμει της εικόνος του Θεού που υπάρχει εις τον κάθε άνθρωπο, ανεξάρτητα εάν είναι ειδωλολάτρης. Ανεξάρτητα. Λοιπόν, αυτό μετά παγιώθηκε. Έπρεπε να πάρει ο δευτερότοκος, εάν ήταν, εννοείται, ανύπαντρος και υποτίθεται ότι ο πρώτος δεν άφησε παιδιά, να πάρει την σύζυγο του πρώτου.
Ξέρετε, σήμερα απαγορεύεται από την χριστιανική νομοθεσία, τον ευαγγελικό νόμο, αυτό δεν επιτρέπεται. Δεν μπορείς δηλαδή να πάρεις την νύφη σου, αυτή να πάρει τον κουνιάδο της, αυτό απαγορεύεται! - Έπρεπε να πάρει ο δευτερότοκος την γυναίκα αυτή. Εν τω μεταξύ έπρεπε να κάνει παιδιά, εφόσον βεβαίως τεκνογονούσε. Σας θυμίζω εκείνον τον μύθο, μύθος είναι, που πρόβαλαν οι Σαδδουκαίοι στον Κύριο, με την γυναίκα εκείνη που είχε έναν άντρα, πέθανε ο άντρας της, την πήρε λέει ο δεύτερος, την πήρε ο τρίτος... την πήρε ο έβδομος, στείρα αυτή, δεν έκανε παιδιά. Και ρώτησαν τον Κύριο, τίνος γυναίκα θα είναι αυτή και λοιπά και λοιπά. Σας το θυμίζω για να δείτε, πώς ο δεύτερος ή ο τρίτος ή ο τέταρτος, μπορούσε να πάρει τη γυναίκα του πρώτου, αφού βέβαια πέθανε ο πρώτος ο δεύτερος και ούτω καθεξής.
Λοιπόν, το παιδί που θα γεννούσε, το πρώτο παιδί που θα γεννούσε, θα έφερε το όνομα, και μάλιστα αν ήτανε αγόρι περισσότερο, θα έφερε το όνομα του πεθαμένου πατέρα. Δηλαδή θεωρείται ότι ο πατέρας ο πρώτος, ο κανονικός, ζει, αλλά αναστήνει σπέρμα ο δεύτερος γιος, ο δεύτερος αδελφός. Έπρεπε λοιπόν το πρώτο παιδί, να πάρει το όνομα του πατέρα του και επιπλέον, να πάρει και την περιουσία του πατέρα του και όποια άλλα δικαιώματα είχε ο πεθαμένος πατέρας του. Ο δευτερότοκος, στην προκειμένη περίπτωση της ιστορίας μας ο Αυνάν, δεν ήθελε, δεν ξέρουμε γιατί, δεν ήθελε, λέγει, να αναστήσει σπέρμα στον αδερφό του. Δεν ξέρουμε γιατί. Το θέμα είναι – επί λέξει θα σας το πω, όπως το λέει η Αγία Γραφή, θα το διαβάσατε, πρέπει να το ξέρετε – «ἐξέχεεν τὸ σπέρμα ἔξω» [Γέν. 38,9]· Δηλαδή θα το λέγαμε ευσχήμως στη γλώσσα μας: «παρεμπόδιση συλλήψεως»- · «καί ἐφάνη εἰς τόν Θεόν πονηρόν –αυτό που έκανε- καί ἐθανάτωσε τόν Αὐνάν» [Γέν. 38,10] Και έχει μετά και μια παρακάτω ιστορία, δεν μας χρειάζεται, με την γυναίκα αυτή, η οποία λεγόταν, όπως θα ενθυμείσθε, Θάμαρ.
Λοιπόν. Τον τιμώρησε ο Θεός. Τι σημαίνει; Και πήρε η πράξη αυτή των συζύγων, το όνομα αυνανισμός. Κατά λέξη λοιπόν, αυνανισμός είναι αυτό και όχι, αυτό που θα έκανε ένας άγαμος άνθρωπος. Στη γλώσσα των αρχαίων Ελλήνων, η κατά μόνας πράξις – η οποία βεβαίως είναι απαράδεκτη, προσέξτε, είναι απαράδεκτη, η εποχή μας την κάνει παραδεκτή και μάλιστα, διαφημίζεται προς τούτο - λέγεται, θα σας πω το απαρέμφατο. Ξέρετε τα ρήματα προσφέρονται στο απαρέμφατο και στην ελληνική γλώσσα και εις την γαλλική γλώσσα και στην λατινική γλώσσα, προσφέρονται στο απαρέμφατο. Δεν ξέρω σε άλλες γλώσσες. Λοιπόν. Είναι το ρήμα «δέφεσθαι». Στην γλώσσα της Αγίας Γραφής, λέγεται, όχι με ρήμα, αλλά με ουσιαστικό, λέγεται «ακαθαρσία». Την γράφει ο Απόστολος Παύλος: [Γαλ. 5,19:«Φανερὰ δέ ἐστι τὰ ἔργα τῆς σαρκός, ἅτινά ἐστι μοιχεία, πορνεία, ἀκαθαρσία, ἀσέλγεια»].Στη γλώσσα την εκκλησιαστική και στους Πατέρες και τα λοιπά, λέγεται, απαρέμφατο πάλι, «ψηλαφᾶν»· δηλαδή «ψηλαφώ το σώμα μου με ανήθικο σκοπό».
Βλέπετε λοιπόν ότι, άλλο πράγμα είναι αυτά και άλλο πράγμα είναι ο αυνανισμός που συμβαίνει, εις τους συζύγους. Σίγουρα, για να φύγω από αυτήν όλη την ορολογία, η παρεμπόδιση της συλλήψεως είναι αμάρτημα. Γι' αυτό, πράγματι, δεν σας αφήνουμε να κοινωνείτε. Σας υποβάλλουμε σε μια άσκηση και επειδή ξέρουμε ότι όλα αυτά τα πράγματα δεν γίνονται εύκολα, λέμε, κάποιος καιρός, κάποιες μέρες εγκρατείας και μετά σας αφήνομε να κοινωνήσετε. Και μετά πάλι κάποιες μέρες, ώστε να γίνει μια προπαίδεια πνευματική πάνω σ' αυτό, για να μπορούν οι σύζυγοι να συνηθίσουνε, να μένουνε στον ευαγγελικό νόμο.
Αλλά θα μου πείτε : «Να τεκνογονήσουμε;». Ναι. «Και πόσα παιδιά θα κάνουμε;». Είπα προηγουμένως, ότι είναι προς τιμήν της Εκκλησίας, της Αγίας Γραφής, των Κανόνων της Εκκλησίας που δεν ορίζει. Δεν ορίζει. Πόσα θέλεις; Ένα; Δύο; Τρία; Τέσσερα; Δέκα; Ξέρετε ότι, για να κάνεις πολλά παιδιά, εάν δια τον πατέρα μια, για την μάνα δέκα φορές είναι ηρωισμός. Δόξα τω Θεώ είμαι άγαμος, αλλά το καταλαβαίνω. Πολύ περισσότερο πρέπει να το καταλαβαίνετε εσείς, ότι είναι ηρωισμός για μία μητέρα να γεννήσει και μόνο να γεννήσει, αλλά και να μεγαλώσει και να αναθρέψει τόσα παιδιά. Εγώ, σας το λέγω αλήθεια, υποκλίνομαι σε τέτοιες μητέρες και τέτοιους πατέρες. Προσέξτε με τι είπα: Υποκλίνομαι. Ναι. Άλλο θέμα τι είναι αγαμία, άλλο θέμα, άλλη παράγραφος. Γιατί; Διότι, είναι ένα μαρτύριο. Αν αμφιβάλλετε...
Λοιπόν. Πόσα παιδιά θα κάνουν..; Όσα θέλουν οι δύο οι σύζυγοι. Αυτοί θα αποφασίσουν. Ούτε ο Πνευματικός θα πει: «Τόσα θα κάνετε». Ξαναλέγω, δεν επεμβαίνει ο Πνευματικός, το λέω τρίτη φορά. Τότε; Λοιπόν, προσέξτε να δείτε. Μπορεί η γυναίκα γρήγορα να μη συλλαμβάνει, και να γίνουν, ένα - δύο - τρία παιδιά. Τότε, δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να συνέρχονται. Θα σας πω γιατί παρακάτω. Γιατί απλούστατα, η παρεμπόδιση της συλλήψεως είναι αμάρτημα. Αν συλλαμβάνει κάπου και που η γυναίκα, δεν σημαίνει ότι θα σταματήσουν οι σύζυγοι να συνέρχονται, αρκεί, να μην παρεμποδίσουν.
Το να συνέρχονται οι σύζυγοι δεν είναι αμάρτημα. Και δεν είναι αμάρτημα -το λέει και η Δογματική αυτό, η Ορθόδοξος Δογματική- διότι, δεν κάνουν παρεμπόδιση συλλήψεως. «Αρκεί», λέγει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, και αυτό το βγάζει έμμεσα, διότι δεν υπάρχει κανόνας όπως σας είπα προηγουμένως, το βγάζει έμμεσα, θα σας πω από πού, «τρεις μέρες εγκράτεια». Βεβαίως, την ημέρα που θα κοινωνήσουν πρέπει να υπάρξει εγκράτεια. Προκειμένου μάλιστα να κοινωνήσουν, όλα αυτά, τρεις μέρες εγκράτεια· λέει σε μια υποσημείωση στο Πηδάλιο ο άγιος Νικόδημος. Τι σημαίνει; Σημαίνει ότι, τότε που οι Εβραίοι θα έπαιρναν τον νόμο, έδωσε εντολή ο Θεός δια του Μωυσέως, να εγκρατευθούν οι σύζυγοι τρεις ημέρες, αυτό ήταν όλο. Και λέει ο άγιος Νικόδημος: «Αφού έτσι είπε ο Θεός, τότε μπορούμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι τρεις ημέρες είναι αρκετές για να κοινωνήσουν εκείνοι που συνέρχονται».
Θα ευχόμουνα πολλοί και πολλές να λύσετε τις απορίες σας, γιατί έχετε πάντοτε απορίες στα θέματα αυτά. Εάν τώρα, – σας είπα η παρεμπόδιση είναι αμαρτία, όχι απλώς το συνέρχεσθαι, σας είπα - οι σύζυγοι αν υποτεθεί ότι δεν κάνουν παιδιά, θα πρέπει να μην συνέρχονται; Αν είναι δυνατόν. Γιατί πρέπει να συνέρχονται; Διότι υπάρχει κίνδυνος να πέσουν στην αμαρτία, είτε ο ένας, είτε ο άλλος. Γι' αυτό λέγει ο Απόστολος Παύλος στο έβδομο κεφάλαιο, στην πρώτη προς Κορινθίους επιστολή του ότι δεν θα εγκρατεύεται ο ένας, άκοντος του ετέρου. Δεν θα εγκρατεύεται ο ένας χωρίς να θέλει ο άλλος, αλλά θα υπάρχει, πώς το λέει: «εἰ μή τι ἂν ἐκ συμφώνου». Και τι λέει ακόμα- «ἵνα μὴ πειράζῃ ὑμᾶς ὁ σατανᾶς», γιατί; «Διὰ τὴν ἀκρασίαν ὑμῶν». «Για την ακράτειά σας. Για να μη σας βάζει σε πειρασμό ο σατανάς». Και λέει μάλιστα κάτι το καταπληκτικό. Η γυναίκα, – γιατί είναι μερικές γυναίκες που απωθούν, ή μερικοί άντρες που απωθούν και δημιουργούνται ποικίλα προβλήματα σχέσεων, ακόμη και βιολογικά και ψυχολογικά προβλήματα δημιουργούνται, στον έναν από τους δύο συζύγους, είναι σοβαρό το θέμα - τι λέει ο Απόστολος Παύλος; «Η γυναίκα, δεν εξουσιάζει το σώμα της, αλλά ο άνδρας». Ώστε λοιπόν το σώμα της γυναικός ανήκει στον άνδρα; Ναι. Αλλά δεν είναι μονομερές, και ο άνδρας, λέει, δεν εξουσιάζει το σώμα του, αλλά η γυναίκα. Συνεπώς, για να συνέλθουν ή να εγκρατευθούν, πρέπει να συμφωνήσουν. Αυτό είναι όλο. Αυτή είναι η θέση η Χριστιανική. Πρέπει να συμφωνήσουν. Ποιοι; Οι δυο. Δεν μπαίνει μέσα, ούτε η μάνα, ούτε ο πατέρας, ούτε ο Πνευματικός. Το βλέπετε; Καθαρά καθαρά. Οι δυο θα συμφωνήσουν!
Αν ο ένας εκ των δύο προχώρησε σε μια πνευματική ζωή, ο έτερος όχι, τότε σας ερωτώ, πώς πρέπει να γίνει; Ακούσατε, είναι πολύ απλό, μόνο που στην πράξη, δεν θέλουν να το καταλάβουν κάποιοι. Είναι πολύ απλό. Μπορεί να προκόβεις στην πνευματική ζωή όσο θέλεις, δικαίωμά σου. Κάνε νηστεία. Κάνε προσευχή. Κάνε μελέτη. Κάνε ό,τι θέλεις. Φρόντισε η ψυχή σου να βελτιώνεται κάθε μέρα και κάθε μέρα, περισσότερο και περισσότερο. Είναι δικό σου το σώμα και δική σου η ψυχή σε αυτά. Στο θέμα της σχέσεως με τον/την σύζυγο, εκεί δεν είναι δικό σου θέμα. Είναι το μόνο, που δεν είναι δικό σου θέμα. Συνεπώς, τι θα σε εμπόδιζε αδελφέ μου, – μη σας κάνει εντύπωση αυτό που λέω - να αναπτύξεις πνευματική ζωή, εάν ο σύντροφός σου, δεν θα ήθελε να έχετε εγκράτεια; Δεν το θέλει; Εσύ στον άλλον τομέα που σου ανήκει. Δεν μπορείς φερειπείν, να πεις στη γυναίκα σου, στον άντρα σου, να μη νηστεύει. Εκεί, ο καθένας έχει το πρόσωπό του. Μόνον, και αποκλειστικά μόνον, στην γενετησία σχέση ο ένας εξαρτάται από τον άλλον.Το καταλάβατε παρακαλώ; Αν θέλετε, θα παρακαλέσω μάλιστα με υπόμνημα, να διαβάσετε αυτά στο έβδομο κεφάλαιο της Α' προς Κορινθίους επιστολής για να τα καταλάβετε.
Θα μου πείτε όμως: «Μπορούμε να συνερχόμεθα περισσότερες φορές, διότι...» και τα λοιπά; Ναι. Γιατί; Διότι, μπορεί να υπάρξει κίνδυνος μοιχείας. Όταν ο ένας στερεί, το ρήμα είναι του Αποστόλου Παύλου «καί μὴ ἀποστερεῖτε ἀλλήλους» και προσέξτε, ο Παύλος ήτο άγαμος. Θα πει στο κεφάλαιο αυτό, προσέξτε με, εφτά φορές θα το πει αυτό, ότι θα επιθυμούσε οι αναγνώστες της επιστολής του, να ήταν σαν κι αυτόν, άγαμοι. Και αυτό είναι προς τιμήν πάλι, διότι, το πνεύμα του Θεού μιλάει, ανεξάρτητα ποιος μιλάει, αν είναι έγγαμος ή άγαμος. Όπως και εγώ σας το 'χω πει, αν ήμουν έγγαμος και είχα παρασπονδίες…,θα μπορούσατε να μου πείτε: «Παππούλη μου, επειδή δεν τα καταφέρνεις, γι' αυτό μας μιλάς έτσι». Όχι. Όχι. Αλλά διότι έτσι είναι.
Λοιπόν, «μὴ ἀποστερεῖτε ἀλλήλους» και είναι χαρακτηριστικό αυτό· είναι πολύ χαρακτηριστικό · «καὶ πάλιν ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνέρχησθε». Τι λέγει; «Διὰ δὲ τὰς πορνείας ἕκαστος τὴν ἑαυτοῦ γυναῖκα ἐχέτω, καὶ ἑκάστη τὸν ἴδιον ἄνδρα ἐχέτω» (Κορ. 7,2). Γιατί λέει «διά τάς πορνείας»; Ξέρετε ότι, πορνεία λέγεται η πράξις η προ του γάμου, και η οποία συνήθως δεν αποφέρει παιδιά. Διότι θέλει να πει εδώ ο Απόστολος Παύλος ότι οι πυκνότερες σχέσεις, πέραν της τεκνογονίας, είτε κάνει η γυναίκα παιδιά είτε δεν κάνει. Πέραν λοιπόν της τεκνογονίας, το – απαρέμφατο θα το πω - το «συνέρχεσθαι». Πέραν της τεκνογονίας. Και λέγει, σχολιάζοντας, για να μην πείτε ότι τα ερμηνεύω εγώ, εκεί στο μεγάλο υπόμνημα του Τρεμπέλα είναι αυτά, λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος: «Είδες; Δεν είπε διά τάς τεκνογονίας, ‘’μὴ ἀποστερεῖτε ἀλλήλους’’, αλλά διά τας πορνείας», που σημαίνει σχέσεις πέραν της περιπτώσεως της τεκνογονίας.
Και πώς θα ρυθμίζεται αυτό; Από τους συζύγους. Και από τι θα εξαρτηθεί; Από την πνευματικότητά τους. Έτσι λοιπόν, εδώ που λέγει όριο ηλικίας, υπάρχουν άνθρωποι, θυμάμαι κάποτε ένας 65 χρόνων, προ πολλών-πολλών ετών, όταν του 'πα να κάνει μια εβδομάδα εγκράτεια, «Τι λες;», μου λέει, «Μια βδομάδα; Δεν αντέχω!». 65 χρονών. Και υπάρχουν νέοι άνθρωποι 20-25 χρονών, που βεβαίως κάνουν πολύ περισσότερο εγκράτεια. Δεν είναι λοιπόν θέμα παρά πρώτον, ιδιοσυγκρασίας. Ναι, πρέπει να αναγνωρίσουμε την ιδιοσυγκρασία του καθενός. Και δεύτερον, θέμα αγωγής του καθενός. Κατά πόσο αυτός πνευματικά ασκήθηκε, για να πετύχει κάτι. Και μάλιστα οι νέοι, οι οποίοι έμειναν εγκρατείς – έτσι πρέπει - μέχρι τον γάμο τους, δεν έπεσαν στην πορνεία, στην ανηθικότητα, – έτσι πρέπει, το ξαναλέγω, το λέει ο λόγος του Θεού - αυτοί, έχουνε μια αγωγή, να μπορούν να μείνουν περισσότερο εγκρατείς. Έχουνε μία αγωγή. Ας είναι. Εδώ θα έλεγα και ένα θαλάσσωμα που κάνουνε. Γιατί όταν παντρευτούν οι εγκρατείς νέοι, κάποτε νομίζουν ότι μέσα στον γάμο τα πάντα είναι ελεύθερα, και τότε παρουσιάζουν ένα φαινόμενο πολύ άσχημο για τον εαυτό τους. Εν τοιαύτη περιπτώσει, το αντιπαρέρχομαι. Συνεπώς, είναι θέμα, σας είπα, ιδιοσυγκρασίας και θέμα πνευματικής αγωγής. [...]
[…]Συντριπτικά μεγαλύτερο αριθμό από αυτό το χθεσινό που σας είπα όπου νέοι, νέοι, κάνουν μία παρατεταμένη εγκράτεια. Πολλές φορές ρωτάτε εσείς: «Καλέ», λέτε στην πλαϊνή σας και γνωστή σας, «πώς πήγες και κοινωνήσεις;». «Πήγα και κοινώνησα». «Καλά, δεν είσαι παντρεμένη;». Για να μην πω και το άλλο, εκείνο το φοβερό, το φοβερό, που είναι μανιχαϊστικό, που είναι του Μανιχαϊσμού τερτίπια. «Τον πρώτο χρόνο», λέει, «οι νεόνυμφοι δεν κοινωνούν»!. Τι πράγματα είναι αυτά; Το συνέρχεσθαι, είναι τόσο φοβερό, ώστε να εμποδιστούν να κοινωνήσουν; Μα αν είναι δυνατόν! Σας παρακαλώ, βγάλτε τέτοιες πλάνες. Και όπου τις συναντάτε αυτές τις πλάνες, να τις πολεμάτε. Βεβαίως θα κοινωνούν. Οι νεόνυμφοι θα κάνουν τρεις μέρες εγκράτεια και θα πηγαίνουν να κοινωνούν. Γιατί; Και κάθε Κυριακή ακόμη, κάνοντας αυτήν την εγκράτεια, θα πηγαίνουν να κοινωνούν.
Η εγκράτεια; Ωφελιμοτάτη. Σπουδαιοτάτη. Μας κρατά από τον ηδονισμό. Λέει ο Rene Biot, ένας Γάλλος γιατρός: «Όταν δεν υπάρχει μια εγκράτεια μέσα στο γάμο», προσέξτε με, από ιατρικής και ψυχολογικής πλευράς, «τότε, αποβαίνει ο ηδονισμός, αυτό το ακράτητο πράγμα πλέον, αποβαίνει το σαράκι του γάμου». Το ακούσατε καλά; Ο ηδονισμός είναι από ιατρικής και ψυχολογικής πλευράς, είναι το σαράκι του γάμου. Γρήγορα θα καταφάει τον γάμο. Πώς θα τον φάει; Διότι, αναζητώντας την ηδονή και ο ένας και ο άλλος, επειδή γρήγορα θα κορεστούν, θα χορτάσουν, θα αναζητήσουν την ηδονή πιο έξω από τον γάμο, και τότε όντως είναι σαράκι του γάμου ο ηδονισμός. Όταν λοιπόν υπάρχει μία εγκράτεια, και τι είναι η εγκράτεια; Είναι, ό,τι είναι τα χαλινάρια σε ένα άλογο ορμητικό. Υπάρχουν τα χαλινάρια αυτά και πουν οι νεόνυμφοι, ναι, ναι, οι νεόνυμφοι, ναι, πουν: «Θα κοινωνήσουμε». Ή, είναι Σαρακοστή, ή είναι Τετάρτη και Παρασκευή και εγκρατεύονται και μέσα στον γάμο τους με τον τρόπο αυτό, τότε ξέρετε; Ω, έξω από το ότι τηρούν τις εντολές του Θεού, δηλαδή οι εντολές που είναι του Αγίου Πνεύματος, ό,τι θεσπίζει η Εκκλησία είναι εντολές του Αγίου Πνεύματος, τότε θα έχουν μια αιωνία άνθηση του γάμου, μέχρι τα βαθιά τους γεράματα. Δεν θα έχει βαρεθεί ο ένας τον άλλον. Γιατί θα υπάρχει πάντα κάτι το συγκρατημένο, που θα δημιουργεί πάντοτε και θα τονίζει και θα τονώνει την αγάπη των συζύγων. Είναι λάθος αυτό; Ναι. Ναι. Έτσι είναι.
Υπάρχει όμως και ένα άλλο σημείο, αυτό πρότινος το άκουσα, όχι δια πρώτη φορά, είναι για το θέμα της εγκρατείας. Απαντώ και στο σημείο ότι οι νεόνυμφοι δύνανται να εγκρατεύονται και να κοινωνούν, σας το εξήγησα. Εδώ την απόφαση την παίρνουν μόνοι τους ή κατόπιν αδείας του πνευματικού; Το αναφέρουν στον πνευματικό τους. Προσέξτε τι είπα: «το αναφέρουν», να είναι ενήμερος ο πνευματικός. Ο πνευματικός ποτέ δεν θα επιβάλει να υπάρχει εγκράτεια και δη κάποτε ισόβιος. Ποτέ. Ο πνευματικός που θα έκανε αυτό, πως να το πω, θα 'θελε κρέμασμα. Θα 'θελε κρέμασμα! Είναι φοβερό! Είναι έξω από την αληθινή γνώση των πραγμάτων, είναι έξω από τον ρεαλισμό των πραγμάτων, είναι… είναι αχαρακτήριστο! Το λένε στον πνευματικό. Μπορεί ο πνευματικός να τους βοηθάει, να τους τονώνει στο σημείο αυτό. Μάλιστα, πολύ ωραία, αλλά σας είπα δεν επεμβαίνει, τέταρτη φορά το λέω, δεν επεμβαίνει ο πνευματικός, σε τι θα αποφασίσουν οι σύζυγοι. Θα το πουν μόνο στον πνευματικό τους.
Βέβαια, υπάρχει η εξής περίπτωση, η απονενοημένη, να υποσχεθούν στον Θεό ισοβία εγκράτεια. Αυτό είναι απονενοημένο. Ξέρετε τι θα πει απονενοημένο; Κάνεις κάτι που είναι έξω από την λογική. Όπως ακριβώς πας να αυτοκτονήσεις. Πώς το λέμε; Έκανε διάβημα απονενοημένο, άμυαλο δηλαδή. Διότι πώς μπορείς εσύ να καθορίσεις, όσο ζεις με τον άντρα σου ή τη γυναίκα σου και να ορίζεις και να τάζεις εγκράτεια ισοβία; Πώς μπορείς αυτό να το κάνεις; Το συναντούμε καμιά φορά αυτό, το συναντούμε, αλλά είναι απονενοημένο. Το θέμα της εγκρατείας, είτε μερικής, κατά διαστήματα, είτε ακόμα περισσότερο, ισοβίου, ποτέ δεν γίνεται αντικείμενο τάματος. Θα το πω άλλη μια φορά, αν δεν τ' άκουσε εκείνη η κυρία στη γωνιά και εκείνος ο κύριος στην άλλη γωνιά. Δεν γίνεται αντικείμενο τάματος! Τάξε ένα κερί, τάξε δεν ξέρω τι... αυτό δεν μπορείς να το τάξεις. Και όταν έρθουν και μου πουν: «Ξέρετε, τάξαμε…». Τάξατε;! Ή: «Αποφασίσαμε να μένουμε εγκρατείς». Ναι, προσέξτε, δεν θα το τάξετε. Διότι κάποια στιγμή, άνθρωποι δεν είμεθα; Σάρκα δεν φοράμε; Κόκκαλα δεν έχουμε; Νεύρα δεν έχουμε; Να χαλάσει αυτό. Γιατί θα πρέπει να είμεθα παραβάται; Παραβάται του τάματος; Τίποτα! Πολλές φορές λέμε: «Χαλάσαμε την εγκράτεια». Καλά, ακούστε τι είπα; Καλά. Τίποτε άλλο. Απολύτως τίποτε άλλο. Και λέω: «Ε, αν θέλετε ξαναρχίστε», τίποτε άλλο. Από σας πολλοί που με ακούτε, τα έχω πει και προσωπικά, και ελπίζω να με δικαιώνετε. Τώρα τα λέμε να ακουστούν από όλους.
Εκείνο το περίεργο πράγμα που άκουσα είναι το εξής. Κάποιοι, και μάλιστα σε κάποια προχωρημένη λίγο ηλικία, τόση, που μπορούσαν ακόμη να κάνουν παιδιά, αλλά, είχανε σκεφτεί να κάνουν εγκράτεια και έτσι να μην κάνουν και παιδιά, γιατί υπήρχε ακόμη περιθώριο τεκνογονίας. Το είπανε στον Πνευματικό και εκείνος τους είπε: «Δεν θα σας αφήσω να κοινωνήσετε, επειδή δεν θα τεκνογονείτε». Μα, παππούλη μου, εδώ κάνουν εγκράτεια, και η εγκράτεια είναι αρετή. Το ακούσατε; Είναι αρετή. Το συνέρχεσθαι, αν το θέλετε, με την ευκαιρία να σας το πω, δεν είναι αμαρτία, δεν είναι αμαρτία, αλλά είναι το ύστερον θέλημα του Θεού. Γιατί; Διότι ο Θεός, έκανε τον γάμο – ως Θεός εγνώριζε, είναι έξω από τον χρόνο, γνώριζε ότι θα έπεφτε ο άνθρωπος - για να μην χαθεί το ανθρώπινο είδος. Έκανε εκ των προτέρων άρσεν και θήλυ, ενώ το πρώτο θέλημα του Θεού ήτο αυτό, η αγαμία, η παρθενία. Απόδειξη; Απόδειξη; Ότι μετά την ανάσταση των νεκρών, θα υποχωρήσει και θα φύγει το ύστερον θέλημα του Θεού και θα επικρατήσει το πρότερον θέλημα του Θεού, που θα είναι η παρθενία. Γι' αυτό ο Κύριος είπε, σαφώς: «Στη Βασιλεία του Θεού δεν θα υπάρχει ο γάμος». Δεν υπάρχει ο γάμος. Ώστε λοιπόν, είναι το ύστερον θέλημα του Θεού ο γάμος. Γι' αυτό και ο Κύριος κλήθηκε και πήγε στον γάμο στην Κανά. Ευλογήθηκε και το ύστερον θέλημα. Όπως ευλογήθηκε και η κρεοφαγία. Το πρώτον θέλημα του Θεού δεν ήταν η κρεοφαγία για τους ανθρώπους. Διαβάστε, αλλά προσεκτικά όμως την Αγία Γραφή, θα το βρείτε. Μετά τον Νώε, τον κατακλυσμό, ο Θεός ευλογεί και την βρώση του κρέατος. Αλλά τι είναι; Ύστερον θέλημα του Θεού. Συνεπώς, το να εγκρατεύονται οι σύζυγοι, είναι αρετή. Γιατί, έστω και κατά περιόδους, έστω και ισοβίως, στον παρόντα κόσμο, έστω και μέσα στο σχήμα του γάμου, έστω, μ' όλα αυτά, γίνεται μία πρόγευση της Βασιλείας του Θεού, που είναι το πρότερον θέλημα του Θεού. Γι' αυτό είναι αρετή.
Αν ερωτήσετε: «Γιατί ο Χριστός γεννήθηκε από Παρθένον;», θα σας απαντούσα: «Διότι ο γάμος είναι σχήμα μεταπτωτικό», και η Παναγία δεν είχε το προπατορικό αμάρτημα. Δεύτερον. Αν ρωτήσετε «γιατί ο Χριστός δεν παντρεύτηκε;». Οι προφήται ξέρετε, όλοι είχανε παντρευτεί, όλοι, πλην του Προφήτη Ηλία και του Προφήτου Ελισσαίου και, αν θέλετε, και του Ιωάννου του Προδρόμου, ο οποίος είναι στο μεταίχμιον της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Όλοι οι άλλοι ήσαν έγγαμοι, όπως και ο Μωυσής και ο Ησαΐας και ο Ιεζεκιήλ και ο Ιερεμίας και λοιπά. Στον Δανιήλ δεν αναφέρεται γάμος, δεν αναφέρεται ότι είχε σύζυγον, πιθανώς ήτο και αυτός άγαμος. Πιθανώς.
Προσέξτε λοιπόν διότι στην Βασιλεία του Θεού δεν θα υπάρχει ο γάμος, και ο Χριστός, ο Θεός Λόγος που έγινε άνθρωπος, είναι φορέας της Βασιλείας του Θεού. Γι' αυτό ο Ίδιος δεν είναι έγγαμος. Δεν απαγορεύει όμως τον γάμο στους μαθητάς Του. Ο Ιωάννης είναι άγαμος, ο Πέτρος είναι έγγαμος και τον διαλέγει ως έγγαμο, δεν παντρεύτηκε μετά που κλήθηκε από τον Χριστό, ήδη ήταν παντρεμένος. Μη νομίσετε δηλαδή, μη λέτε ότι είμαι έγγαμος και δεν θα σωθώ.
Κάποτε παλιά – δεν ξέρω αν ζει αυτή η γυναίκα - εκεί στην γειτονιά μου, ήταν ένα μανάβικο-μπακάλικο και πήγαινα και ψώνιζα, όταν πρωτόρθα στη Λάρισα, εδώ και 30 χρόνια. Μια φορά εκεί που ψώνιζα, διάλεγα κάτι φρούτα, "Αχ», μου λέει, «πόσο ευτυχείς είσαστε εσείς… λέω γιατί;». «Διότι εσείς θα σωθείτε που είσαστε άγαμοι, εμείς οι παντρεμένοι δεν θα σωθούμε...». Και ποιος σας είπε ότι δεν θα σωθείτε; Ποιος σας το είπε; Βγήκα από τα ρούχα μου άμα το άκουσα αυτό! Να βγούμε απ' αυτές τις πλάνες.
Λοιπόν, είναι αρετή εάν παντρευτείς και από συμφώνου μετέρχεσαι την εγκράτεια. Ο παππούλης εκείνος που είπε «Δεν σας αφήνω να κοινωνήσετε γιατί δεν κάνετε παιδιά», εθεώρησε ότι ο κύριος σκοπός του γάμου είναι η τεκνογονία. Εκεί την έπαθε. Ενώ είναι ο τρίτος σκοπός του γάμου. Ο πρώτος είναι η αλληλοβοήθεια δια την θέωση. Εκείνο που είπε ο Θεός δια τον Αδάμ. «Ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν κατ᾿ αὐτόν». Αυτό, το «κατ᾿ αὐτόν» σημαίνει, που να είναι όμοιος, να είναι άνθρωπος δηλαδή. Γιατί μπορούσε να κάνει ένα ζώο, ένα πίθηκο, που να εξυπηρετεί τον Αδάμ. «Κατ᾿ αὐτόν» θα πει: «όμοιος με τον Αδάμ». Συνεπώς άνθρωπος. Και λέει: «να τον κάνουμε να είναι βοηθός». Σε τι; Στο να σωθούν και να θεωθούν. Ο πρώτος σκοπός του γάμου.
Επειδή είμεθα μεταπτωτικοί, δεύτερος σκοπός είναι, όπως λέγεται, η κατασίγασις της ορμής της γενετησίου, για να μην πέσει κανείς εις την πορνεία. Γι' αυτό ήτανε φροντίδα μεγάλη του Ιερού Χρυσοστόμου, να παντρεύει τους νέους μικρούς, και μάλιστα λέγει και προ της στρατείας, το λέει ο ίδιος, για να μην πέσουν στην πορνεία. Αλλά οι συνθήκες από τότε μέχρι σήμερα είναι πολύ-πολύ διαφορετικές. Ένα παιδί σήμερα έχει σπουδές, έχει στρατιωτικό, έχει.. έχει.. έχει.. Δεν μπορεί να παντρευτεί 18 χρονών. Ο παππούς μου, σας το 'χω ξαναπεί, ο παππούς μου από την μητέρα μου, παντρεύτηκε δεκαοχτώ χρονών και η γιαγιά μου δεκατεσσάρων, σας το ’χω πει, και έκαναν δέκα παιδιά. Και όπως είπε ο ίδιος, όταν η μητέρα μου του είπε- χήρος 30 χρόνια- (είναι μια ωραία απορία για την χηρεία, από πέρυσι δεν απήντησα, θα απαντήσω και σ’ αυτήν, ελπίζω προσεχώς, αν θέλει ο Θεός, ωραία απορία είναι), και ο παππούς μου, σας το’ χω ξαναπεί, το ‘χετε ακούσει, το ΄χω πει σε ομιλία, όταν χρειάστηκε να του βάλει κλύσμα η μητέρα μου. Έμενε στο χωριό. Μια φορά εγώ τον έχω δει τον παππού μου, ένα καλοκαίρι προπολεμικώς, δεν τον ξαναείδα, μια φορά μόνο. Και του λέει, ήμουνα μπροστά και τ' άκουσα: «Πατέρα να σου κάνω να σου κάνω ένα κλύσμα», ήτανε δυσκοίλιος, και εκείνος είπε, επί λέξει, επί λέξει, το θυμάμαι γιατί με εντυπωσίασε, ήμουνα κάτω των δέκα ετών: «Πα - πα παιδάκι μου, δεν με είδε η γυναίκα μου, θα με δει η κόρη μου;»· και ο παππούς έκανε δέκα παιδιά.
Γιατί; Διότι εκείνο που συνιστώ πολλές φορές εις τους συζύγους, βάλτε μία επιγραφή εκεί στην κρεβατοκάμαρά σας, εκείνο του Αποστόλου Παύλου που λέγει: «Ἡ ἀγάπη οὐκ ἀσχημονεῖ», δεν κάνει άσχημα πράγματα. Και αυτά τα άσχημα πράγματα είναι ό,τι είναι. Παρά φύσιν καταστάσεις… Εξ ου και η απορία: «Μπορούμε να έχουμε τις εικόνες μέσα στην κρεβατοκάμαρά μας;».Δηλαδή, δεν θα σας βλέπει ο Θεός, η Παναγία, οι Άγιοι, αν είναι στον διάδρομο του σπιτιού σας οι εικόνες; Δεν είναι στρουθοκαμηλισμός; Που χώνει η στρουθοκάμηλος το κεφάλι μέσα στην άμμο, κλείνει τα μάτια και νομίζει ότι τώρα δεν τη βλέπει κανένας; Τι πράγματα είναι αυτά; Τι πράγματα είναι; Ή, είναι αμαρτωλός ο γάμος; Καθόλου δεν είναι αμαρτωλός ο γάμος. Κρείττον, όμως, η παρθενία. Είναι ανωτέρα, γιατί είναι αρετή. Και διότι τοποθετείται στο πρότερον θέλημα του Θεού. Ο γάμος στο ύστερον θέλημα του Θεού. Ωστόσο και το ένα και το άλλο, είναι ευλογημένα. Και από το ένα και από το άλλο, θα σωθούμε, δεν τίθεται θέμα.
Και, αν θέλετε, επειδή αυτός ο πνευματικός νόμιζε ότι είναι πρώτον πράγμα η τεκνογονία, γι' αυτό είπε «Δεν θα σας αφήσω να κοινωνήσετε για καιρό», διότι εξέλαβε την εγκράτεια ως παρεμπόδιση συλλήψεως. Μα άνθρωπέ μου, το πόσα παιδιά θα κάνουν, είναι δικό τους θέμα, δεν είναι δικό σου. Και ύστερα, μετέρχονται την εγκράτεια, και τους στερείς την Θεία Κοινωνία; Δεν είναι μεγίστη, υψίστη αδικία;
Αγαπητοί μου, αυτά είχα να σας πω, σε αυτές τις τρεις, κάπως, απορίες. Και δεν ξέρω, αν κατάφερα να μπορέσω να απαντήσω, δεν ξέρω… Ό, τι ακούσατε, μην το παραποιήσετε, θα παρακαλέσω πολύ! Αν κάποιοι, εγώ δεν γράφω τίποτα εδώ, αν κάποιοι γράφουν και σας ενδιαφέρει το θέμα, ζητήσατε μια κασέτα να το ξανακούσετε το θέμα αυτό, εάν θέλετε. Ευχαριστώ βέβαια δια την απορία αυτή, γι' αυτές τις απορίες, ήτανε πολύ ενδιαφέρουσες και εύχομαι, έτσι κάπως να κινούμεθα στην πνευματική μας ζωή. Ο Κύριος να σας ευλογεί!
184η ομιλία στην κατηγορία « Απαντήσεις Αποριών ».
†.Με την ευκαιρία της νηστείας των Χριστουγέννων, θα ήθελα να ερωτήσω τα εξής :
— Τί είναι νηστεία;
— Είναι υποχρεωτική;
— Πότε πρέπει να γίνεται;
— Πόσες και ποιές ημέρες πρέπει να νηστεύουμε πρό της Θείας Μεταλήψεως;
— Κατά τη διάρκεια της νηστείας, είναι επιτρεπτή η συνάφεια των συζύγων;
Και γενικά πότε απαγορεύεται αυτό, σε ημέρες μή νηστείας;
Λοιπόν με πάρα πολύ απλά και λίγα λόγια, επιγραμματικά. Καταρχάς η νηστεία, έίναι εντολή του Θεού. Η νηστεία είναι όπως λέει ο Μέγας Βασίλειος : "συνηλικιώτης με τον άνθρωπο". Δηλαδή συνομήλικος είναι η νηστεία και μάλιστα ώς εντολή, είναι μία από τις τρεις εντολές, που έδωσε ο Θεός μέσα είς τον Παράδεισο.
Όπως θα γνωρίζετε, οι εντολές αυτές είναι :
α) Να εργάζονται τον Παράδεισο.
β) Να φυλάτουν τον Παράδεισο.
γ) Και η τρίτη εντολή να νηστεύουν. Τί θα πεί να νηστεύσουν; Νή - σητεία, αυτό θα πει νηστεία, νή - σητεία, δέν πρέπει δηλαδή να έχουμε σητεία, δηλαδή τροφή. Νή, όχι σητεία, όχι τροφή, αυτό θα πεί νηστεία. Ο Θεός είπε : "απ' αυτό το δέντρο το συγκεκριμένο, δέν θα φάτε". Γι' αυτό και όταν νηστεύουμε, δέν σημαίνει μένουμε νηστικοί. Ποιός το ορίζει τώρα αυτό; Είναι θέμα ορίσεως, το ορίζει η Εκκλησία. Γι' αυτό η νηστεία, μπορεί να πάρει πολλές μορφές, πάντοτε, κατά την αποκάλυψη του Θεού.
Η νηστεία, ενώ είναι εντολή, η μορφή της, ορίζεται, πάλι από τον Θεό ή από θεοπνεύστους ανθρώπους ώς εξής. Ποιά ήταν η νηστεία στους Εβραίους, που έχουμε εδώ αποκάλυψη Θεού; Από την ανατολή του ηλίου, μέχρι την δύση του ηλίου δεν έτρωγαν τίποτα. Προσέξτε, τίποτα! Ούτε έτρωγαν, ούτε έπιναν. Τίποτε, απολύτως τίποτε! Όταν έπεφτε ο ήλιος, μπορούσαν να φάνε τα πάντα. Έτσι, μπορούσε κανείς να πεί, ότι νηστεύω 10 μέρες, - οι Εβραίοι είχανε πολλές νηστείες - πρώτα-πρώτα θυμηθείτε εκείνο που έλεγε ο Φαρισαίος : "νηστεύω δις του Σαββάτου". Σάββατο θα πεί και ημέρα του Σαββάτου, θα πεί και εβδομάδα. Νηστεύω δις του Σαββάτου θα πεί, νηστεύω δυό φορές την εβδομάδα. Και ξέρετε ποιές ημέρες ενήστευσαν, Τρίτη και Πέμπτη. Και για να μήν μοιάζομε με τους Εβραίους, - όπως και στην περίπτωση του Πάσχα - η Εκκλησία μας, όρισε, να μήν νηστεύουμε Τρίτη και Πέμπτη, αλλά Τετάρτη και Παρασκευή. Όπως και στην περίπτωση του Πάσχα, να μή συμπίπτει το Χριστιανικό Πάσχα με το Εβραϊκό, μόνο και μόνο, για να μην τους έχουμε να μπερδεύονται στα πόδια μας, διότι ξεχώρισε ολότελα το θέμα της Εκκλησίας λ, από την Συναγωγή. [...] Και οι Εβραίοι λοιπόν, νήστευαν δύο φορές την εβδομάδα. Νήστευαν έτσι, όπως σας είπα.
Η Εκκλησία τώρα τι λέγει; Μπορείς να τρώς και την ημέρα και το βράδυ, αλλά θα είναι στην ποιότητα των τροφών. Δηλαδή, δέν θα φας κρέας, πρώτη μορφή.
Έχουμε διάφορα επίπεδα. Δέν θα φας κρέας, το πρώτο πράγμα. Δεύτερον. Δέν θα φας γαλακτερά, στην κατηγορία των οποίων είναι τα ΨΆΡΙΑ. Πάμε παρακάτω.. Δέν θα φας λάδι και κρασί, το οποίο κρασί, είναι στην κατηγορία του λαδιού, αλλά τότε θα φας αλαδωτο. Ακόμη αν θέλετε κάτι, δέν θα φας τίποτε, θα πιείς μόνο νερό ή δεν θα πιείς ούτε νερό. Ο Μωυσής, όπως και ο Κύριος, 40 ημέρες, δέν έφαγε τίποτα, ούτε ήπιε τίποτε. Όχι ότι τη νύχτα έτρωγε, άλλα δεν έφαγε τίποτε, απόλυτος νηστεία. Έχουμε λοιπόν διαβαθμίσεις.
Έτσι, λέει η Εκκλησία μας, φέρ' ειπείν την Κυριακή την γαλακτερή - να το πώ όπως το λέει και ο λαός - την λευκή, μετά τις απόκριες. Τί θα πεί απόκριες;
Από - κρεω, το - ώ - με ωμέγα. Δηλαδή δεν έχουμε πια κρέας, τελείωσε και το κρέας. Όλη εκείνη την εβδομάδα τι κάνουμε; Εκείνη την εβδομάδα, τρώμε μόνο γαλακτερά και ψάρια, έτσι λέει η Εκκλησία και μάλιστα Τετάρτη και Παρασκευή τρώμε γαλακτερά και ψάρια. Γιατί; Μα δέν είναι καθηλωμένες αυτές οι ημέρες, καθορίζονται. Έτσι, η Εκκλησία ρυθμίζει την ποιότητα της νηστείας.
Η νηστεία, ώς θεσμός, ώς εντολή, είναι από τον Θεό.
Στήν διαμόρφωσή της, διαμορφώνεται είς μέν την Παλαιά Διαθήκη, όπως σας είπα, είς δε, την Καινή Διαθήκη, όπως σας είπα. Έτσι λοιπόν, αν θα ακούσω την Εκκλησία, ακούω τον Θεό. Διότι, έτσι ο Θεός θέλει να νηστεύω. Για τους πρωτόπλαστους, τί ήταν η νηστεία; Δέν θα φάτε από αυτόν τον καρπό, τίποτε άλλο μόνο αυτό. Συνεπώς είναι υποχρεωτική. Αφού η νηστεία είναι εντολή, είναι υποχρεωτική.
Ενας που δέν νηστεύει, παραβαίνει τις εντολές του Θεού. Και μάλιστα, άν τη θεωρεί ελαχίστη εντολή, "Α, - λέει - αυτά δεν είναι τίποτα. Τα εξερχόμενα όχι τα εισερχόμενα..". Για να μην πώ εκείνο, το ανόητο.. Διότι ο Κύριος, όταν μίλησε για εισερχόμενα και εξερχόμενα, τα εισερχόμενα ήταν, το ότι οι Απόστολοι τρώγανε στάχυα, τρίβοντας με τα χέρια τους άπλυτα. Περνούσαν από τα χωράφια, τρίβάνε τα στάχυα, - ήτανε η εποχή που ήτανε ο θερισμός κοντά - τρίβανε, φυσούσανε μετά το άχυρο, έμενε το σιτάρι και το τρώγανε. Πολύ απλό πράγμα, πρόχειρο. Και επειδή υπήρχε Ραβινική, εντολή, όχι από την Αγία Γραφή, όχι από τον λόγο του Θεού, από τα λεγόμενα εντάλματα των ανθρώπων, εντολές των ανθρώπων, να μή τρώς με άπλυτα χέρια, εθεωρείτο ότι ήταν αμαρτία. Και ο Κύριος τότε είπε :"δέν είναι εκείνα που λερώνουν τον άνθρωπο τα εισερχόμενα, με την έννοια, να φάς με άπλυτα χέρια, αλλά τα εξερχόμενα." Δηλαδή, οι πονηρές σκέψεις.. οι λογισμοί.. και τα λοιπά και τα λοιπά.. Τί σχέση έχει με τη νηστεία; Καμία σχέση δέν έχει με τη νηστεία. Αλλά εκείνοι που τα λένε, δέν έχουν ούτε από το εξώφυλλο δεί την Αγία Γραφή, τίποτα δεν ξέρουν.
Σας είπα ότι είναι υποχρεωτική η νηστεία, γιατί είναι εντολή του Θεού. Πόσες και ποιές ημέρες πρέπει να νηστεύουμε; Η Τετάρτη και η Παρασκευή. Ακόμη, μερικοί κάνουν το εξής πονηρό. Ας το ακούσουν και αυτό. Επειδή δέν μπορούν να φάνε το αλάδωτο - Μερικοί μάλιστα το ζυμαρικό τους μυρίζει, λένε ότι τρώνε σανό, τρώνε χορτάρι.. και το ξερνάει η ψυχή τους..- δεν τρώνε όλη μέρα τίποτα, μένουν νηστικοί και περιμένουν μόλις πάει ο ωροδείκτης 12' κάθονται και τρώνε. Βλέπω χαμογελάτε πολλοί. Φαίνεται το κάνετε. Βλέπετε πώς πιάνεται ο άνθρωπος.. Είναι μερικά πράγματα, που μπορείς να καταλάβεις ο άλλος τι έκανε. Προσέξτε λοιπόν, αυτό είναι πολύ πονηρό, για τον εξής λόγο. Συναπτά και συνοδά και το θέμα της εγκρατείς. Το ίδιο πράγμα κάνουν. Περιμένουν να γίνει 12'. Εάν την Τρίτη έφαγα κρέας, τότε και την Τετάρτη ουσιαστικά τρώγω κρέας, όπως χαλάω και την εγκράτεια. Διότι, περιμένω πότε θα έρθει η ώρα για να φάω. Οπότε, όλες τις μέρες τρώνε κρέας, με αυτόν τον πονηρό τρόπο. Και καθησυχάζουνε και την συνείδησή τους, ότι πέρασε η ώρα. Αγαπητοί μου, η νηστεία αν έπρεπε να τηρηθεί με αυτήν τη μέθοδο, τότε, αν υποτεθεί ότι την Τρίτη γυρίζετε από κάπου αργά και είναι η ώρα 1' και δεν έχετε φάει, θα έπρεπε να πείτε απλά, ότι τώρα είναι Τετάρτη πλέον και δεν πρέπει να φάμε, αλλά τρώμε όμως, διότι λέμε ότι είναι Τρίτη, έχουμε δύο μέτρα και δύο σταθμά. Δεν είναι σωστό. Λοιπόν, η νηστεία ακολουθείται από την εγκράτεια και η εγκράτεια ακολουθείται από τη νηστεία. Εγκράτεια συζυγική εννοώ. Όπως ξημερωνόμαστε και όπως βραδιαζόμαστε θα είναι η νηστεία και η εγκράτεια ταυτοχρόνως. Όταν θα ξημερωθούμε έστω και 3' - 4' το πρωί να σηκωθούμε, - πολλοί άνθρωποι σηκώνονται πρωί, να πάνε στην δουλειά τους -, είναι Τετάρτη. ότι ώρα γυρίζουμε σπίτι μας 1' - 2', από τις δουλειές μας από την επίσκεψή μας, 1' - 2' τη νύχτα έ, είναι Τετάρτη. Έτσι θα νηστεύσουμε έτσι θα εγκρατευθούμε. Τελείωσε, όλα τα άλλα είναι πονηρά..
Μερικοί, έχουνε πάλι, δύο μέτρα δύο σταθμά, αλλά όχι πονηρίας, αλλά υπερβολής. Προσέξατε να δείτε. Είναι γνωστό, ότι το ημερολόγιο το Εβραϊκό, είναι από 6' το βράδυ έως 6' την άλλη μέρα το βράδυ πάλι, το ημερονύκτιο. Εμείς, το τηρούμε αυτό, μόνο στην περίπτωση των εορτών με τους εσπερινός. Δέν το τηρούμε όμως σε άλλες περιπτώσεις. Απόδειξη, ότι βάζουμε την Ανάσταση στις 12' τη νύχτα, γιατί; Διότι λέμε, δωδεκάτη, πηγαίνουμε για την άλλη μέρα είναι Κυριακή. Οπότε, 12' ακριβώς, Αναστήνομε. Δέν περιμένομε να περάσει πολύ ο χρόνος, γιατί, όπως και η Ανάσταση του Χριστού - βιάστηκε - τρόπον τινά να γίνει, θα συμπληρωθεί το τριήμερο. Όχι τρία εικοσιτετράωρα, αλλά από τρεις μέρες ένα μέρος. Από την Παρασκευή μέρος, 3' ώρες από την Παρασκευή. 24' το Σάββατο, 27' και άλλες 6', 6' βράδυ έως 12' τα μεσάνυχτα 33'. Η Εκκλησία μας πιστεύει, - δέν το γράφει η Αγία Γραφή, είναι ένα θεολογούμενο πράγμα - πιστεύει ότι ο Χριστός, έμεινε 33' ώρες είς τον Αδη, όση και η ηλικία του. 33' ώρες και όχι 3' επί 24'. Έτσι, Άναστήνουμε 12' τα μεσάνυχτα. γιατί αλλάζει για εμάς η ημέρα τα μεσάνυχτα. Άν το θέλετε, είναι και αστρονομική, αυτή η μέτρησης. Συμβατικά είναι αυτά.. Όταν λέμε συμβατικά, συμφωνούμε. Σύμβασις, συμβατικό. Οι αστρονόμοι συμφωνούν, ότι αλλάζει η ημέρα στις 12' τα μεσάνυχτα. Ξαναλέω είναι συμβατικό. Αφού λοιπόν έχουμε το ημερολόγιο, την αλλαγή της ημέρας από 12' μεσάνυχτα έως 12' μεσάνυχτα, τι λέμε, ώρα 24'. 00:00,μετά 00:01' ένα λεφτό μετά τα μεσάνυχτα, αρχίζει η νέα ώρα, η νέα μέρα.
Τώρα, στο θέμα της εγκρατείας, όχι της νηστείας, τί κάνουνε μερικοί, υπερβολικό. Το λένε και στους άλλους και τους κάνουνε δυσβάσταχτο το φορτίο.. Εκείνο που είπε ο Χριστός, ότι έχετε φορτώσει τους ανθρώπους με δυσβάσταχτα φορτία. Σου λέει ότι, θα εγκρατευθείς από βραδύς, διότι έτσι πρέπει. Δηλαδή, τηρούν το ημερολόγιο το Εβραϊκό. Αλλά τηρούν όμως και το άλλο ημερολόγιο, της δωδεκάτης και τα λοιπά.. Οπότε, την Τρίτη εγκράτεια, Τετάρτη εγκράτεια, γιατί είναι όπως το εξηγούμε.. Πέμπτη εγκράτεια, γιατί είναι η παραμονή της Παρασκευής.
Παρασκευή εγκράτεια.. Ε, τότε τι κάνουμε; Και κάνουμε τους ανθρώπους να αισθάνονται βάρος. Δέν είναι σωστά πράγματα. Ένα μέτρο θα τηρήσουμε. Ποιο είναι αυτό; Δέν είναι αυθαίρετο, ερμηνεύω εξηγώ, δέν είναι αυθαίρετο. Λέει ο Απόστολος Παύλος, όταν νηστεύετε να εγκρατεύεστε. "μὴ ἀποστερεῖτε ἀλλήλους, εἰ μή τι ἂν ἐκ συμφώνου πρὸς καιρόν, ἵνα σχολάζητε τῇ νηστείᾳ καὶ τῇ προσευχῇ καὶ πάλιν ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνέρχησθε, ἵνα μὴ πειράζῃ ὑμᾶς ὁ σατανᾶς διὰ τὴν ἀκρασίαν ὑμῶν." (Α Κορ. 7,5) Προσέξτε.
Άρα, η εγκράτεια ακολουθεί τη νηστεία. Τί θα λέγαμε τώρα εδώ; Όπως νηστεύουμε έτσι και εγκρατευόμαστε, τέλειωσε. Όχι με δύο μέτρα και δύο σταθμά. Ούτε η πονηρία θα υπάρχει της πρώτης περιπτώσεως, ούτε το παραπανίσιο της δευτέρας περιπτώσεων. Όπως νηστεύουμε, έτσι θα εγκρατευόμαστε. Πρέπει να εγκρατευόμαστε; Ναί.
Όποτε νηστεύουμε. Πού είναι γραμμένο; 7ο κεφάλαιο Α' κορινθίους, το λέει ο λόγος του Θεού. Εγκρατευόμαστε χωρίς να νηστεύουμε και τις λεγόμενες αιδέσιμες - δηλαδή σεβαστές - ημέρες. Και αυτές είναι, όλες οι Κυριακές του έτους, οι μεγάλες γιορτές ώς αιδέσιμες, ή περίοδοι. Φέρ' ειπείν : από την Κυριακή του Πάσχα έως την Κυριακή του Θωμά. Θεωρείται και λογίζεται μία ημέρα, η ημέρα του Πάσχα, είναι αιδέσιμος. Δέν νηστεύουμε, αλλά οφείλουμε να εγκρατευόμεθα. Δέ λέω βαριά πράγματα, λέω αυτό που είναι, την αλήθεια και χαίρομαι και σας επαινώ μ' όλη μου την καρδιά!
Έρχεστε και σας βλέπω, για εξομολόγηση και μου λέτε - πολλές φορές - δέν το πρόσεχα αυτό τώρα το προσέχω. Το είπατε, το άκουσα, ή σε μία κασέτα ή στην ομιλία και τώρα, το προσέχω. Πόσο χαίρομαι! Πόσο χαίρομαι, όταν βλέπω να εφαρμόζεται, - το "ταί" με αί, είναι τρίτο πρόσωπο - να εφαρμόζεται ο λόγος του Θεού. Χαίρομαι από τα βάθη της καρδιάς μου και έτσι, δέν αισθάνομαι ότι ματαιοπονώ. ή ματαιολογώ, με όλα εκείνα τα οποία λέγονται εδώ. Δέν πέφτουν στο κενό, βρίσκουν έδαφος. Και τον Θεό δοξάζω και εσάς σας επαινώ. Λοιπόν, αγαπητοί μου, έτσι έχουν τα πράγματα της αιδέσιμες ημέρες εγκρατευόμεθα.
Τώρα να κάνουμε μία παράβαση. Δέν, δέν - προσέξτε - δέν οικοδομώ εκείνο που κατέλυσα, όπως λέει ο Απόστολος Παύλος, λέει, θα οικοδομήσω πάλι, εκείνα τα όποια κατέλυσα; Δέν οικοδομώ αυτό που κατέλυσα προηγουμένως, δηλαδή διασάφησα, αλλά θα το εξηγήσω πως έχει. Όταν είναι μεγάλες γιορτές και θα πάμε την επομένη στην εκκλησία, όπως και την Κυριακή που πηγαίνουμε, συνεπώς Σαββάτο βράδυ, εγκρατευόμεθα. Όχι γιατί υποστηρίζω, ότι πρέπει από βραδύς να εγκρατευόμεθα, προηγουμένως το είπα, μη μου πείτε το καταλύω τώρα αυτό που είπα, αλλά ειδικά, επειδή θα πάμε στην Εκκλησία. Συνεπώς, πρέπει να ετοιμαστούμε φέρ' ειπείν από το Σάββατο. Δεν θα πάμε στην Εκκλησία; Θα πλυθούμε. Θα κάνουμε την προσευχή μας, κάτι θα διαβάσουμε.. ετοιμαζόμεθα.
Διότι, πώς να το κάνουμε, ένας εκκλησιασμός πάντα έχει μίαν ανάγκη μιάς προετοιμασίας, πάντοτε. Ε, τώρα θα βάλουμε και το θέμα των σχέσεων των γενετησίων; Δεν πάει πολύ; Δεν έρχεται να αντιστρατευθεί στην πνευματικότητα μας; Γι' αυτό εγκρατευόμεθα. Είναι φυσικό.
Τώρα, το θέμα της νηστείας για την Θεία Κοινωνία. Το πώς νηστεύομε πρό της Θείας Κοινωνίας. Πρέπει να σας πώ, - και εύχομαι να μην συμβεί κάτι που συνέβη κάποτε στον παλιό Άγιο Αχίλλειο, το 'χα πεί αυτό που θα σας πώ τώρα και είχα παρανοηθεί φοβερά. Δεν ξέρω, ο Διάβολος είχε κολλήσει στο μυαλό μερικών ανθρώπων να το καταλαβαίνουνε στραβά; Εύχομαι να μή συμβεί - η νηστεία και η Θεία Κοινωνία, είναι δύο ξεχωριστά πράγματα. Είς την αρχαία Εκκλησία, νήστευαν ανεξάρτητα από την Θεία Κοινωνία, ανεξάρτητα. Είναι μερικοί που λένε, - που δεν πρέπει να κοινωνήσουν επί παραδείγματι - λέει, αφού δέν θα κοινωνήσω τα Χριστούγεννα, γιατί έχω κανόνα να μήν κοινωνήσω, τότε, γιατί να νηστέψω; Μα είναι δυό διαφορετικά πράγματα. Θα νηστέψεις, έστω και αν δέν κοινωνήσεις. Όπως, οι αρχαίοι Χριστιανοί επειδή κοινωνούσαν κάθε μέρα, ή 5' φορές την εβδομάδα, ή 3' φορές την εβδομάδα. Μάρτυς; Η μεγάλη Σαρακοστή με τις προηγιασμένες, Τετάρτη Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή. Τέσσερις φορές κοινωνούσαν οι Χριστιανοί μέσα στην εβδομάδα την μεγάλη Σαρακοστή. Έξω όμως από τη Σαρακοστή, αν θα πρέπει να νηστεύουμε κάθε φορά που θα κοινωνούμε και αν πρέπει να κοινωνούμε πέντε φορές και έξι φορές, σας ερωτώ : "τότε πότε θα τρώγαμε;" Έτσι, δέν συνεδέετο η νηστεία με την Θεία Κοινωνία. Όταν όμως ιστορικά, απεμακρύνθησαν από το ποτήριον της ζωής οι Χριστιανοί μας και έφτασαν να λένε ότι μόνον, - φοβερό πράγμα ενώ οι Πατέρες το είπαν αυτό σαν το ελάχιστον, το πήραν οι Χριστιανοί της παρακμής πιά, οι Χριστιανοί της παρακμής, της πνευματικής παρακμής, το πήραν ώς το maximum, το μέγιστον - ότι δέν πρέπει να κοινωνήσεις παραπάνω, από τέσσερις φορές τον χρόνο. Ενώ, οι Πατέρες είπαν : "δέν πρέπει να κοινωνήσεις παρακάτω απο τέσσερις φορές". Το minimum το ελάχιστον, θα είναι τέσσερις φορές το χρόνο και πέρα. Και επειδή οι Χριστιανοί απεμακρύνθησαν από την Θεία Κοινωνία, γι' αυτό και σημειώθηκε αυτή η παρακμή και.. δέν ξέρω, είναι φοβερό πράγμα. Οπότε η Εκκλησία τώρα, στα νεότερα χρόνια, όχι νεότερα πέρυσι και πρόπερσι, εννοώ δηλαδή, μετά από την πρωτοχριστιανική Εκκλησία, έβαλε τη νηστεία, οπότε τώρα όλοι οι κανόνες της Εκκλησίας μας μιλούν για τη νηστεία πρό της Θείας Ευχαριστίας, ώς προπαρασκευαστικό στοιχείο.
Διότι, όταν νηστέψω και θα προσευχηθώ και θα εγκρατευθώ και συνεπώς προετοιμάζομαι για την Θεία Κοινωνία. Είναι λοιπόν, στοιχειό τώρα, απαραίτητο η νηστεία, προκειμένου να κοινωνήσουν. Είναι στοιχείο απαραίτητο, να νηστεύσουμε προκειμένου να κοινωνήσουν.
Μόνον, το θέμα πόσο θα νηστεύσουμε; Από πλευράς συχνότητος θείας κοινωνίας. Κάποιος μπορεί να κοινωνεί συχνά, μπορεί κάθε εβδομάδα να κοινωνεί. Από πλευράς ηλικίας και δυνατότητος υγείας, αυτά καθορίζονται πλέον, προσωπικά του καθενός με τον πνευματικό του. Αυτό, δέν μπορεί να ειπωθεί, γιατί είναι θέμα διακρίσεως. Ο πνευματικός θα πεί τί έχεις, τί σου συμβαίνει και λοιπά και λοιπά.. Θυμάμαι κάποτε πήγα σε μία κλινική και ένας άνθρωπος εξομολογήθηκε, ήτανε μεσημέρι, έφαγε ό, τι έφαγε δέν είχε σημασία, ήτανε μία πολύ σοβαρή περίπτωση, μπορούσε να πεθάνει στην εγχείρηση, μου είπε ότι αύριο το πρωί εγχειρίζεται και παρεκάλεσα να ειδοποιήσουν την πλησιεστέρα ενορία, για να κοινωνήσει ο άνθρωπος αυτός. Ούτε νήστεψε ούτε τίποτα, έτσι, ήτανε και φαγωμένος, είναι ειδικές περιπτώσεις αυτές. Είναι εντελώς, εντελώς ειδικές περιπτώσεις. Άρα, κάθε άνθρωπος έχει την ειδική περίπτωση, την προσωπική του περίπτωση, το ρυθμίζει το θέμα με τον πνευματικό του.
Και ακόμα. Η εγκράτεια, λέει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, η εγκράτεια πρό της θείας κοινωνίας, δέν είναι γραμμένο πουθενά, βγαίνει έμμεσα και είναι γραμμένο στο πηδάλιο αυτό που θα σας πώ, δέν είναι γραμμένο πουθενά, το ξαναλέγω. Λέει ο άγιος Νικόδημος σε υποσημείωση, σε ερμηνεία, ότι, όταν ο Θεός έδωσε τον νόμο στους Εβραίους είς το Σινά, παρήγγειλε να εγκρατευθούν οι σύζυγοι 3' μέρες. Απ' αυτό, λέγει, μπορούμε να συμπεράνουμε, ότι προκειμένου να κοινωνήσει κανείς, το ελάχιστον όμως, θα είναι 3' μέρες, το ελάχιστον. Εάν επί παραδείγματι ο σύζυγος είναι ακρατής, - τι να κάνουμε..- τότε, τουλάχιστον θα είναι οι τρεις μέρες της εγκρατείας. Άν πάρουμε βάση την Κυριακή, μπαίνει και 4' ημέρα γιατί είναι ή Τετάρτη, Τετάρτη - Πέμπτη - Παρασκευή - Σάββατο, αλλά και την ημέρα που κοινωνούμε πρέπει να έχουμε εγκράτεια, τουλάχιστον την ημέρα που κοινωνούμε, τουλάχιστον. Διότι, πρέπει πάλι τρεις μέρες μετά την θεία κοινωνία να έχουμε εγκράτεια. Τουλάχιστον λοιπόν, το minimum, το ελάχιστον είναι αυτό. Από Τετάρτη μέχρι και Κυριακή με βάση την Κυριακή. Το πράγμα διαφοροποιείται αν είναι κάποια άλλη μέρα, οπότε, μπορεί να είναι πιθανώς 3' μέρες και η ημέρα που κοινωνήσαμε 4', το ελάχιστον. Τώρα, είναι θέμα πνευματικότητος και τα ποσά είναι ανάλογα. Εάν έχεις πνευματικότητα, θα βάλεις περισσότερες ημέρες εγκρατείας, είναι θέμα πνευματικότητας και δέν θα πρέπει να διαλέγουμε βέβαια εκτιμήσεις minimum - ελάχιστες, αλλά θα πρέπει να διαλέγουμε εκτιμήσεις κάτι παραπάνω από το minimum, όσο μπορούμε, όσο τούτο είναι δυνατόν. Εξάλλου, μήν ξεχνάτε ότι, πώς θα ανταποκριθούμε στην αγάπη του Θεού; Βάζει ένα ρήμα ο Απόστολος Παύλος "φιλοτιμούμενοι" λέει, φιλοτιμούμενοι και τα λοιπά. Είναι το θέμα της φιλοτιμίας, ότι φιλοτιμούμαι έναντι του Θεού. Και ο φιλότιμος άνθρωπος, έχει ένα πολύ καλό στοιχείο για να αναπτύξει την πνευματική του ζωή και έτσι, θαυμάσια μπορεί να προκόβει και πνευματικά.
Σας έφαγα αρκετό χρόνο, αλλά δέν φταίω εγώ, οι απορίες σας.
†.Ετέθη θέμα ως προς το πενθήμερο της εργασίας και μάλιστα εχθές, επειδή το ίδιο πράγμα είπα στις κοπέλες στο Ανώτερο Θηλέων, έκανα την απορία: «Μήπως κάποιος από σας ξέρετε ποιος είναι ο εισηγητής του 5μέρου; Δηλαδή από πότε χρονολογείται κατ’ αρχαιότητα αυτή η ιδέα της πενθημέρου εργασίας». Και μου είπε μία κοπέλα, η οποία ετελείωσε τη Φιλολογία μάλιστα, ότι από το 1810 τόσο, λέει, κάποιος Εβραίος, ο οποίος εισηγήθη το πενθήμερο της εργασίας κλπ. Και είπα ότι «όχι, βεβαίως είναι πολύ αρχαιότερον».
Βέβαια όσοι έχετε ακούσει αυτό το θέμα που έκανα χθες στο Ανώτερο Θηλέων δια του μικροφώνου στο παρακείμενο Αναγνωστήριο, ίσως θα ακούσατε το όλο θέμα. Αλλά για να ερωτήσουμε έτσι, απλώς να ρωτήσουμε, μήπως έχετε υπόψη σας ποιος ήταν εισηγητής του πενθήμερου αυτού; Μήπως ξέρετε; Όχι βέβαια να απαντήσει εκείνος ο οποίος άκουσε χθες στο Αναγνωστήριο. Μήπως ξέρετε;
Πάντως επειδή υπάρχει η αντίληψις ότι οι Εβραίοι εισηγήθησαν αυτό, θα σας απαντούσα τούτο. Χωρίς να αποκλείεται κάτι το οποίο μπορεί να είναι καλό ή συμφέρον, να το εκμεταλλεύονται αυτό οι Σιωνισταί δι’ ίδιον όφελος. Όπως επί Τουρκοκρατίας είχαν καταφέρει να έχουν όλα τα παζάρια, οι λαϊκές αγορές που τις προλάβαμε πολλοί από μας όπως θα ενθυμείσθε, ημέρα Κυριακή. Δεν υπάρχουν βέβαια αυτές οι λαϊκές αγορές, όπως ήταν τότε. Υπάρχουν λαϊκές αγορές. Φερειπείν εδώ στη Λάρισα έχει μείνει με το όνομα «η Τετάρτη». Άλλο τώρα ότι δεν είναι μόνο την Τετάρτη, αλλά είναι σε πολλές συνοικίες διαφορετικές ημέρες. Όμως αυτά τα παζάρια εγίνοντο ημέρα Κυριακή. Τα δε καταστήματα δεν έκλειναν. Ούτε μεσημέρι, ούτε βράδυ, ούτε Δευτέρα, ούτε Κυριακή… Μάλιστα, αν οι παλαιότεροι ενθυμείσθε, στα μπακάλικα δεν υπήρχε ωράριο. Δεν υπήρχε ωράριο. Μπορούσαν μέχρι τις δέκα, έντεκα, περίμεναν πελάτες. Βέβαια. Την Κυριακή -πόσες φορές- και στα χωριά μέχρι σήμερα ακόμη, σου λέει ο μπακάλης ότι δεν μπορώ να αναπαυθώ, πάνε κι έρχονται οι άνθρωποι και ζητάνε κάτι πάντα την Κυριακή. Κακομαθημένοι βεβαίως, διότι αν πει ο μπακάλης ότι «δεν θα σου δώσω Κυριακή ποτέ τίποτε», αυτός θα μάθει να παίρνει από το Σάββατο. Ελάτε όμως που υπάρχει και δεύτερο μπακάλικο και υπάρχει ο συναγωνισμός. Κι εκεί ακριβώς τα πράγματα χαλάνε.
Πάντως αυτό είχε ιδιαιτέρως ευνοηθεί από τους Εβραίους επί Τουρκοκρατίας, για να μη γίνονται το Σάββατο τα παζάρια. Κι επειδή ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός επέμενε πάρα πολύ στο να μη γίνονται την Κυριακή τα παζάρια αλλά το Σάββατο, οι Εβραίοι μένεα πνέοντες εναντίον του, εισηγήθησαν τελικά τον θάνατό του. Οι εισηγηταί του θανάτου, του μαρτυρικού θανάτου του αγίου Κοσμά είναι οι Εβραίοι.
Ο Αλή Πασάς ευλαβείτο τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό. Άλλο ότι με την επιβουλή και την εισήγηση των Εβραίων, ο Κουρτ Πασάς έγινε δικό των όργανο και εκρέμασε τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό ο Κουρτ Πασάς. Λοιπόν, όπως αντιλαμβάνεστε, (ο Αλή Πασάς)τον ευλαβείτο πολύ τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό. Αλλά οι Εβραίοι είναι πανταχού παρόντες, πάντα για το κακό, όπως λέει το μαρτυρολόγιο του αγίου Πολυκάρπου. Πάντα για το κακό είναι πανταχού παρόντες. Είναι φοβεροί.
Όμως, σας ξαναλέγω, ότι πολλά καλά απλώς τα εκμεταλλεύονται. Δεν είναι εισηγηταί οι Εβραίοι. Απλώς το εκμεταλλεύονται. Θα σας κάνει εντύπωση αν σας πω ότι εισηγητής της ιδέας της εργασίας του πενθημέρου είναι αυτός ο Χριστιανισμός. Και πόσα δεν έχει εμπνεύσει και δεν έχει καθιερώσει ο Χριστιανισμός, στον οποίο φορτώνουμε τόσα άσχημα εις βάρος του. Λέμε πολλές φορές: «Απέτυχε ο Χριστιανισμός». Απέτυχε; Και μόνο γιατί έχουμε κατάργηση της δουλείας, μικρό πράγμα ήταν αυτό; Όταν, επί παραδείγματι στην Αθήνα οι δούλοι ήσαν εις πληθυσμόν δεκαπλάσιοι των ελευθέρων… Όταν στην Αλεξάνδρεια οι δούλοι ήταν πεντακόσιες χιλιάδες! Οι δούλοι. Οι δούλοι. Παντού οι δούλοι ήσαν περισσότεροι από τους ελευθέρους. Το ότι κατηργήθη η δουλεία σιγά-σιγά από το Πνεύμα του Χριστού, είναι μικρό πράγμα αυτό; Του ότι η γυναίκα στάθηκε πλάι στον άνδρα, αυτόν τον φεμινισμό τον ξετσίπωτο που διακηρύσσουν σήμερα οι φεμινίστριες και ο οποίος δεν είναι παρά αρνητικός φεμινισμός και ο οποίος καταστρέφει τη γυναίκα, προσέξτε, την καταστρέφει. Ο αληθής φεμινισμός από τον Χριστιανισμό τρέφεται. Ο αληθής φεμινισμός, εκείνος ο οποίος πραγματικά ανεβάζει και εξυψώνει τη γυναίκα. Είναι μικρό πράγμα αυτό; Του Χριστιανισμού έργο είναι. Ας τολμούσε να υψώσει την κεφαλή της η γυναίκα στον αρχαίο κόσμο. Διαβάσετε λίγο το πλαίσιο μέσα στο οποίο εκινείτο ο αρχαίος κόσμος, το πολιτιστικό, το κοινωνιστικό, να δείτε τι ήταν η γυναίκα την εποχή εκείνη. Ήταν ένα res, ένα πράγμα, αντικείμενον. Ο Χριστιανισμός λοιπόν εισηγήθηκε τον αληθινό φεμινισμόν.
Πέστε μου, υπήρχε η αργία της εβδόμης ημέρας; Η αργία δεν υπήρχε της εβδόμης ημέρας. Ο αρχαίος κόσμος δεν γνώριζε αργίες. Εγνώριζε μόνο αργίες μερικές φορές τον χρόνο, μερικές μέρες, μαζεμένες, αυτές που γιόρταζε κάποιες γιορτές του. Ας πούμε, 2-3-5 ημέρες μία γιορτή. Ξέρω ‘γω, ύστερα από 2-3 μήνες άλλη μία γιορτή. Κ.ο.κ. Το θέμα της περιοδικής αναπαύσεως ήταν τελείως άγνωστο. Αυτό οφείλεται πάλι στον Χριστιανισμό. Και τόσα και τόσα και τόσα άλλα, το Δίκαιο, τι να πρωτοθυμηθεί κανείς και τι να πρωτοαναφέρει; Όσο και αν έχουμε αρνηθεί το Ευαγγέλιο, μέσα στην ατμόσφαιρά του κινούμεθα και αναπνέουμε και ζούμε. Τα πάντα οφείλουμε εις τον Χριστιανισμόν, είτε το καταλαβαίνουμε, είτε δεν το καταλαβαίνουμε. Αλλά, αγνώμονες όντες, κλωτσήσαμε τον Χριστόν και νομίζουμε τώρα ότι αυτοί οι καρποί του Ευαγγελίου ότι είναι δική μας ιδιοκτησία. Είναι ένα θέμα αχαριστίας ιδίᾳ των Χριστιανικών λαών, που φτάνουν στο σημείο της αρνήσεως του Χριστού και της αθεΐας ακόμη, αλλά εκμεταλλεύονται όμως τους καρπούς του Ευαγγελίου. Είναι εκείνο το οποίο λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος: « Δεν φθάνει που κατοικείς στη γη η οποία δεν είναι δική σου, σε φιλοξενεί ο Θεός, δεν φθάνει που δεν πληρώνεις ενοίκιο στον ξενοδόχον -ωραίο σχήμα αυτό- υβρίζεις και τον ξενοδόχον από πάνω, υβρίζεις τον Θεόν;». Αλλά μην πάτε μακριά, αγαπητοί μου, είναι ένα πολύ-πολύ πραγματάκι που θα σας το δείξω αμέσως. Πέστε μου, τα αγαθά μας τα δίνει ο Θεός. Το τραπέζι μας όταν στρώνεται, ο Θεός μας το στρώνει. Ας ρίξει μια πείνα να δείτε αν είναι στρωμένο το τραπέζι μας ή όχι… Κάνουμε προσευχή να Τον ευχαριστήσουμε; Τι λέμε; «Να είναι καλά η υγεία μου και να είναι καλά η τσέπη μου». Ποια «τσέπη σου», άθλιε άνθρωπε; Και ποια «υγεία σου» πανάθλιε άνθρωπε; Ένα μικρόβιο να εισχωρήσει στον οργανισμό σου σε έκανε ερείπιο. Κουτέ άνθρωπε, κουτέ άνθρωπε… Καταλαβαίνετε, αγαπητοί μου, πώς σκέπτονται οι άνθρωποι; Και δεν λέμε ένα «ευχαριστώ» στο θέμα του τραπεζιού. Ε, πέστε μου σας παρακαλώ, κάνουμε κατάχρηση των αγαθών του Θεού και μετά κλωτσάμε;
Έτσι λοιπόν, να το ξέρετε, σήμερα που υβρίζουν τον Χριστιανισμό και τον λέγουν ότι έχει αποτύχει, ότι η Εκκλησία απέτυχε…, απέτυχαν αυτοί στον στόχο τους και στον χαρακτηρισμό τους. Οι άνθρωποι οι αποστατήσαντες είναι αποτυχημένοι άνθρωποι.
Κι έρχομαι τώρα εις το θέμα του πενθήμερου να σας πω ότι πραγματικά εισηγητής είναι ο Χριστιανισμός και μάλιστα, αν θέλετε, από τους πρώτους αιώνας. Αν λάβω υπόψη την κριτική γνώμην ότι το βιβλίο των Αποστολικών Διαταγών, το οποίον περιέχει αυτό που θα σας διαβάσω, είναι του 4ου ή του 5ου αιώνος. Αλλά και αν είναι το βιβλίο των Αποστολικών Διαταγών του 4ου ή 5ου αιώνος, πάλι δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία συλλογή θέσεων της Εκκλησίας, που απλώς εγράφησαν· διότι έχει τέτοια πράγματα τα οποία μαρτυρούν αρχαιότητα. Το βιβλίο των Αποστολικών Διαταγών δεν είναι παρά συλλογή θέσεων, σας είπα, Αποστολικών Διαταγών -ό,τι λέει και ο τίτλος- που έμειναν μέσα στην Εκκλησία. Είναι οκτώ βιβλία. Κι έχουνε διασωθεί. Πραγματεύονται τα οκτώ αυτά βιβλία ποικιλία θεμάτων. Όλοι οι Πατέρες της Εκκλησίας μας και όλαι αι Σύνοδοι, αναγνώρισαν τις Αποστολικές Διαταγές. Κι αν το θέλετε, οι Αποστολικές Διαταγές, τουλάχιστον στα σημεία εκείνα που συνιστούν Κανόνες, έχουν πάρει κανονικόν κύρος. Είναι κάτι πολύ πάρα πολύ σπουδαίο. Αν θα ανοίξετε το Πηδάλιον, που περιέχει μέσα το Σύνταγμα της Εκκλησίας, οι πρώτοι κανόνες που καταχωρούνται στο Πηδάλιον είναι οι Κανόνες οι λεγόμενοι Αποστολικοί. Φυσικά εκεί είναι μόνο κανόνες, αλλά τα βιβλία των Αποστολικών Διαταγών, σας είπα, είναι οκτώ και είναι ικανή ύλη.
Σπουδαιότατες οι πληροφορίες που μας δίνουν για την αρχαία Εκκλησία. Όταν επί παραδείγματι, ομιλεί για διωγμούς και λέγει ότι «όταν, ω επίσκοπε, δεν δύνασαι να κάνεις τη Λειτουργία σε έναν χώρον που οι διώκται δεν σας αφήνουν, τότε να μαζέψεις τους πιστούς σε ένα σπίτι, κι αυτό αν είναι ακόμη δύσκολο, τότε ακόμη ο καθένας ας προσευχηθεί στο σπίτι του». Εννοείται για την καθημερινή σύναξη. Αυτό δείχνει και πολλά άλλα σημεία, αρχαιότητα.
Μέσα στα βιβλία αυτά είναι καταχωρημένη και η Λειτουργία, η λεγομένη «Λειτουργία του αγίου Κλήμεντος Ρώμης». Ο τύπος με τον οποίο είναι καταχωρημένη η Λειτουργία εκεί δείχνει την αρχαιότητα του πράγματος. Και άλλα πολλά.
Τέλος πάντων, θέλω να σας δείξω ότι κι αν υποτεθεί ότι ο χαρακτηρισμός είναι του 4ου ή 5ου αιώνος, δηλαδή η χρονολόγηση αυτής της θέσεως και πάλι δεν είναι μικρή. Είναι πανάρχαιο. Μικρό είναι; Αλλά θα λέγαμε -και το υποστηρίζω αυτό- ότι ανάγεται εις την εποχή των Αποστολικών χρόνων! Και σας εξήγησα το γιατί. Οπότε είναι πανάρχαια θέσις. Είναι αποστολική θέσις, είναι θέσις που η Εκκλησία την είχε υιοθετήσει. Άλλο τώρα ότι τελικά σιγά-σιγά ατόνισε. Διότι όταν η Εκκλησία έγινε επίσημος θρησκεία του κράτους, τότε δια πρώτην φοράν η πολιτεία εθέσπισε νόμο, πολιτειακόν πια νόμον, αργίας της εβδόμης ημέρας, της Κυριακής. Δια πρώτην φοράν εις την Ιστορίαν των λαών και των εθνών, έξω από τον Ισραήλ.
Η καθιέρωσις από πολιτειακής πλευράς, η αργία της εβδόμης ημέρας. Πρώτη φορά πρώτη, φορά. Φαντάζεστε πώς πρέπει να ανέπνευσε ο κόσμος τότε; Όταν θα εδέχτηκε τον νόμον ότι κάθε έβδομη ημέρα θα έχουμε ανάπαυσιν; Ακόμη και αυτός ο ειδωλολατρικός κόσμος, γιατί μέσα στη βυζαντινή αυτοκρατορία φυσικά δεν έγιναν όλοι αμέσως Χριστιανοί. Θα πρέπει όλοι να ανέπνευσαν, να ανακουφίσθησαν. Ιδίως οι υπηρέτες, οι άνθρωποι που ήσαν δούλοι κλπ. κλπ. Σκεφτείτε.
Αλλά φαίνεται ότι εκεί ατόνισε το πενθήμερο και καθιερώθηκε μόνο η εβδόμη ημέρα συνεχής ως αργία. Όμως να που το βλέπουμε καταχωρημένο στο βιβλίο αυτό, το πενθήμερο. Και σας το διαβάζω. Είναι στο όγδοο βιβλίο, όσοι θέλετε και έχετε τη σειρά των Ελλήνων Πατέρων, είναι στον δεύτερο τόμο, της σειράς των Ελλήνων Πατέρων της Αποστολικής Διακονίας, ΒΕΠΕΣ, τόμος 2, σελ. 165. Ή, αν έχετε άλλη έκδοση, είναι: Αποστολικές Διαταγές, βιβλίο 8ον , κεφάλαιον 33.
Λέει:-είναι λίγο μεγάλο το κεφάλαιον, έχω πάρει εγώ ένα απόσπασμα· έχει κι άλλα πράγματα. «Ἐργαζέσθωσαν οἱ δοῦλοι πέντε ἡμέρας». Τότε δεν υπήρχε πολιτειακό σχήμα αργίας. Μεταξύ των οι Χριστιανοί εκινούντο έτσι. Προσέξατέ το. Μεταξύ των. Όπως ακριβώς υπάρχουν κανόνες στα μοναστήρια, που είναι έξω από το θέμα της πολιτειακής αργίας, εντελώς έξω· που βέβαια μας λέγουν ότι πρέπει να τηρούμε τις αργίες. Εμείς τηρούμε τις αργίες. Φερειπείν σήμερα είναι Δευτέρα, είναι της Υπαπαντής, τα μαγαζιά είναι ανοιχτά, τα δημόσια γραφεία είναι ανοιχτά. Εμείς έχουμε αργία. Εμείς δεν κάνομε καμία δουλειά. Θα κάνουμε τη Λειτουργία μας, όπως και κάθε μοναστήρι, όχι εμείς μόνο. Θα κάνουμε τη Λειτουργία μας, θα φάμε νωρίς, μετά από τη Λειτουργία τρώμε κατευθείαν μεσημεριανό, κατευθείαν και μετά ξανατρώμε το βράδυ, μετά τον Εσπερινό, το βραδινό μας φαγητό. Η ασχολία μας δεν είναι παρά απλώς στην κουζίνα· εκεί θα μαγειρέψουμε, θα κινηθούμε, τίποτε άλλο δεν θα κάνουμε. Ούτε θα πάμε να σκάψουμε, ούτε θα πάμε να χτίσουμε, ούτε θα πάμε στο ξυλουργείο μας, τίποτα. Θα κινηθούμε μόνο έτσι. Θα μας μείνουν κάποιες ώρες, θα πάμε στο κελί μας, θα διαβάσουμε κανένα βιβλίο, θα μείνουμε πιο πολύ στην τράπεζα, θα κουβεντιάσουμε, θα πούμε κάτι, ένα θέμα πνευματικό κ.ο.κ. Λοιπόν, και έχουμε αργία. Ακόμη λέγουν οι μοναστικοί κανόνες ότι τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, επειδή υπάρχει αυστηρή νηστεία, οι μοναχοί δεν θα πηγαίνουν στους αγρούς· διότι για να πάει στους αγρούς πρέπει να φάει καλά ένας άνθρωπος, όσο να’ ναι, τουλάχιστον λάδι. Να έχει δυνάμεις να σκάψει. Επειδή όμως δεν υπάρχει λάδι τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή παρά μόνο το Σαββατοκύριακο, γι΄αυτό δεν επιτρέπεται, προβλέπουν οι Κανόνες, να μην πάνε οι μοναχοί, όχι ότι απαγορεύεται, αλλά προτρέπεται, για να έχουν δυνάμεις, να βγάλουν τη Σαρακοστή. Γιατί αυτός είναι ο κύριος σκοπός. Ο σκοπός δεν είναι τα χωράφια. Ο σκοπός μας είναι να λατρεύσουμε τον Θεό. Και να ζήσουμε κατά Θεόν ζωή. Έτσι, λέγουν οι κανόνες: «δεν θα πάνε οι μοναχοί στα χωράφια, δεν θα κάνουν βαριές δουλειές, για να μην αναγκαστούν να καταλύσουν σε τροφές». Βλέπετε δηλαδή ότι δεν είναι απαραίτητο να έχουμε ευθυγραμμισμένους τους νόμους της πολιτείας για την αργία. Εκείνος ο οποίος θα ’θελε να κάνει την αργία του, την κάνει. Θα μου πείτε τώρα: «Σήμερα έχω ένα κατάστημα, πώς θα το κλείσω;». Ε, δυστυχώς όχι, δεν μπορώ να το κάνω αυτό. Αλλά εμείς που, τα μοναστήρια τουλάχιστον που έτσι κινούνται, μπορούν να το κάνουν. Λοιπόν, κι αυτά που λέμε, δεν ήσαν ευθυγραμμισμένα πολιτειακά. Εκινούντο ιδιωτικώς. Εξάλλου δεν υπήρχε έλεγχος της πολιτείας, γιατί στέλνεις ή δεν στέλνεις τους δούλους σου στο χωράφι σου. Δεν υπήρχε τέτοιο θέμα.
Καταρχάς μεν βλέπουμε την εισήγηση των πέντε ημερών με διατύπωση διπλή. Λέγει «πέντε ημέρες», ομιλεί και δια το Σάββατο και την Κυριακή. Διπλή διατύπωση, για να μην πει κανείς ότι δεν είναι σαφής η θέσις. Σαφεστάτη.
Τώρα τίθεται το θέμα, όταν οι άνθρωποί μας, που σήμερα στην εποχή μας έγινε ο νόμος αυτός του πενθήμερου, παγκόσμιος, βλέπετε όλοι κινούνται, μάλιστα από πολλών ετών είχε αυτός ο νόμος γίνει στην Αυστραλία, το είχα ακούσει, από πολλά χρόνια πενθήμερο εργασίας εκεί, πέστε μου, αυτές τις δύο τώρα μέρες, τι θα κάνουν οι άνθρωποι; Διότι το πρόβλημα δεν είναι να δουλέψουμε τόσες ή τόσες ημέρες. Το πρόβλημα είναι όταν τις ημέρες που δεν θα δουλεύουμε, τι θα κάνουμε. Γιατί αν λάβετε υπόψη ότι σήμερα έχοντας τη μηχανή, η μηχανή είναι εργατικά χέρια, έχουμε απόδοση, μπορούμε λοιπόν να καθόμαστε περισσότερο. Ε, βέβαια, όταν και στο σπίτι μου έχω ένα πλυντήριο και είναι αυτόματο, θα μου τα στύψει, θα μου τα στεγνώσει, θα μου τα… σιδερώσει, δεν ξέρω τι, τα ρούχα μου, τότε, την ώρα που αυτό πλένει, το πλυντήριο, εγώ δεν μπορώ να κάνω κάτι άλλο; Μάλιστα πολλοί βάζουν το πλυντήριο το αυτόματο και πάνε στο γραφείο τους, πάνε στη δουλειά τους, έξω βγαίνουν. Αυτόματα, θα πλύνει, θα στεγνώσει κλπ., θα έρθει η νοικοκυρά θα τα βρει έτοιμα τα ρούχα. Γιατί να απασχοληθεί λοιπόν με το πλύσιμο, μία μπουγάδα εκεί, σκάφη, να βράσει νερό στο καζάνι με ξύλα…, η γνωστή εικόνα πλυσίματος του παλιού καιρού. Δεν έχει χρόνο στα χέρια της η γυναίκα; Έχει χρόνο.
Έτσι λοιπόν ο άνθρωπος γενικά με τη μηχανή, έχει χρόνο στα χέρια. Και περισσεύει. Τι θα κάνει όμως τώρα; Κι αν μεν είναι αναγεννημένος άνθρωπος, τότε θα έχει κάτι να κάνει επωφελές. Αν δεν είναι; Μήπως αυτές οι δύο μέρες ή οι περισσότερες, αύριο μπορεί να είναι τρεις μέρες αργία, δεν το ξέρουμε, μήπως αυτές τελικά θα είναι επιζήμιες; Εδώ είναι τώρα το θέμα. Εδώ είναι το πρόβλημα. Και μου φαίνεται ότι ετέθη ήδη και στην πατρίδα μας. Ότι τι θα δώσουμε στις δύο αυτές μέρες στους μαθητάς, επί παραδείγματι, οι οποίοι δεν θα έχουν εργασία. Τι θα κάνουν; Πού θα πάνε τα παιδιά; Πού θα πάνε οι νέοι, πού θα πάνε οι άνθρωποι;
Αλλά το πρόβλημα αυτό, αγαπητοί μου, μέσα στην Εκκλησία είχε λυθεί. Και είχε λυθεί με τον απλούστερο τρόπο. Ακούσατέ το. «Σχολαζέτωσαν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ διὰ τὴν διδασκαλίαν τῆς εὐσεβείας». «Σχολάζω» θα πει καταγίνομαι. Συνεπώς θα καταγίνονται εις την Εκκλησίαν με το να ακούσουν κήρυγμα, Λειτουργία κλπ. Ώστε γι΄αυτό τον λόγο δεν έπρεπε να δουλεύουν. Για να δοθούν ευκαιρίες λατρείας περισσότερες.
Και λέγει εδώ, το αιτιολογεί μάλιστα και θεολογικά το γιατί μπαίνει το πενθήμερο. «Τὸ μὲν γὰρ σάββατον εἴπομεν δημιουργίας λόγον ἔχειν, τὴν δὲ κυριακὴν ἀναστάσεως». Ότι το μεν Σάββατο είναι για τη δημιουργία, ότι ο Θεός αναπαύθηκε την εβδόμη ημέρα, ως προς τον παλαιό Νόμο, ως προς τη Δημιουργίαν, η δε Κυριακή ως προς την Ανάσταση του Χριστού. Γιατί την Κυριακή ο Χριστός. Ανεστήθη.
Αλλά προχωρεί και παρακάτω να δώσει έναν κατάλογο και άλλων ημερών αργίας. Δεν αντιγράφω ολόκληρο το κείμενο, γιατί ήταν πολύ στο βιβλίο. Πήρα μόνο ένα απόσπασμα. Είναι χαρακτηριστικόν: «Τὴν Μεγάλην Ἑβδομάδα πᾶσαν καὶ τὴν μετ' αὐτὴν»-ποια είναι η «μετ΄αυτήν» που λέει εδώ; Είναι η Διακαινήσιμος- «ἀργείτωσαν οἱ δοῦλοι». Ώστε, έξω από το θέμα Σαββατοκύριακο, τώρα 15 ημέρες με κέντρον το Πάσχα δεν θα εργαστούν. 15 ημέρες αργία. Τι θα κάνουν; Χαρακτηρίζει θεολογικά. Βλέπετε ότι η θεολογική πάντα τοποθέτησις είναι αναγκαιοτάτη. Γιατί τη Μεγάλη Εβδόμαδα δεν θα δουλέψουνε; «Ὃτι ἡ μὲν πάθους ἐστίν». Για δε τη Διακαινήσιμο; «Ἡ δὲ ἀναστάσεως». Τι θα κάνουν όμως οι δούλοι που δεν θα δουλεύουν τις 15 ημέρες; «Καὶ χρεία διδασκαλίας, τίς ὁ παθὼν καὶ ἀναστὰς ἢ τίς ὁ συγχωρήσας ἢ καὶ ἀναστήσας». Θα πάνε στην Εκκλησία τους , θα ακούσουν τις ακολουθίες τους, θα ακούσουν λόγο Θεού, γιατί ο Κύριος εσταυρώθη και έπαθε, γιατί ανεστήθη κ.ο.κ. Γι΄αυτό στην αρχαία Εκκλησία, έξω του ότι υπήρχε η κατήχησις εις αρίστην οργάνωσιν, δεν υπήρχαν χριστιανοί που να αγνοούν την πίστη τους. Γι΄αυτό τον λόγο και η αρχαία Εκκλησία έδινε μάρτυρες. Ήξεραν γιατί μαρτυρούν. Ήξεραν γιατί πεθαίνουν. Σήμερα χάσαμε… αποπροσανατολιστήκαμε. Προχωρεί: «Τὴν ἀνάληψιν ἀργείτωσαν διὰ τὸ πέρας τῆς κατὰ Χριστὸν οἰκονομίας». Εκεί που τελειώνει το μυστήριο της οικονομίας, δηλαδή της σωτηρίας των ανθρώπων. Έχει κι άλλα, Χριστούγεννα κλπ κλπ. Τελειώνει έτσι: «ἀργείτωσαν καὶ τῶν λοιπῶν ἁγίων μαρτύρων τῶν προτιμησάντων Χριστὸν τῆς ἑαυτῶν ζωῆς». Εδώ αναφέρει μόνο τους μάρτυρες, απλούστατα διότι τότε αυτοί μόνοι προεβάλλοντο· διότι δεν προλάβαιναν οι άνθρωποι να ζήσουν όσιον βίον και να τελειώσουν τη ζωή τους ειρηνικά. Οι πιο πολλοί κατέληγαν εις το μαρτύριον. Κι από αυτό το σημείο βλέπει κανείς την αρχαιότητα του βιβλίου. Ας είναι. Να έχουνε αργία και τις ημέρες στις μνήμες των μαρτύρων, που προτίμησαν αυτοί τον Χριστόν αντί της ζωής των. Δηλαδή αργία στις μνήμες των μαρτύρων, των αγίων.
Βλέπετε λοιπόν ότι όλα αυτά τα πράγματα είναι πολύ σπουδαία και εισηγητής είναι αυτή η Εκκλησία. Σήμερα αρχίζουμε να έχουμε ένα άλλο εορτολόγιο. Έτσι μας βολεύει. Κατ’αρχάς, ξέρετε ότι έχει γίνει εισήγησις να υπάρχει δεκαήμερον, όχι επταήμερον, δεκαημέρον αργίας, 30 μέρες οι μήνες, στρογγυλά πράγματα, κατά το δεκαδικόν σύστημα, οπότε θα έχουμε δύο μέρες στο δεκαήμερο αργία, δεν θα υπάρχει καμία θρησκευτική εορτή, έξω από ένα Πάσχα ίσως ένα Χριστούγεννα, όσο μένουμε Χριστιανοί, όσο μένουμε… κλπ. κλπ. Αυτό δε, το σχέδιο του δεκαημέρου σχήματος είναι, αν θυμάμαι καλά και δεν κάνω λάθος, είναι ινδική εισήγησις. Τρέχα γύρευε… Όλα αυτά δε τα βοηθά ωραιότατα ο Οικουμενισμός… Ο Οικουμενισμός είναι ο φορέας όλων αυτών των θέσεων και αντιλήψεων που πάει να καταστρέψει αληθινά τον Χριστιανισμό, ειδικότερα την Ορθοδοξία· με όλον αυτό το συγκρητιστικό του πνεύμα. Δηλαδή αυτό το ανακάτωμα όλων των ιδεών και θρησκειών κλπ.
Πριν όμως κλείσω το θέμα αυτό θα ήθελα να μείνω μόνο σε ένα σημείο. Κοιτάξτε τι λέγει. Λέγει στην αρχή: «Σχολαζέτωσαν εν τῇ Ἐκκλησίᾳ διὰ τὴν διδασκαλίαν τῆς εὐσεβείας». Δεν λέει: «διά την διδασκαλίαν της θρησκείας». Είδατε, παρακαλώ; Θυμόσαστε που σας είχα πει ότι δεν μπορούμε να λέμε ότι ο Χριστιανισμός είναι θρησκεία. Είδατε πώς λέγει τώρα τον Χριστιανισμό; Δεν τον λέει: «θρησκεία», τον λέει «ευσέβεια». Έχει πολλά ονόματα ο Χριστιανισμός, εκτός από το όνομα «θρησκεία».
Μου κάνει εντύπωση όλο συμπτωματικά είδα σε ένα περιοδικό, και από εκεί μετά εγώ ανέτρεξα στην οικεία πηγήν, στο βιβλίο ή επιστολή, αν θέλετε, η «Προς Διόγνητον» λεγομένη, είναι των Αποστολικών Πατέρων προϊόν η επιστολή αυτή, η «προς Διόγνητον». Είναι άγνωστο ποιος την έχει γράψει. Και θεωρείται το διαμάντι μάλιστα της γραμματείας των Αποστολικών Πατέρων. Εκεί αναφέρει τη λέξη «θρησκεία». Με την έννοια που τη γράφει και η Καινή Διαθήκη. Δύο φορές η Καινή Διαθήκη, μία φορά η Παλαιά Διαθήκη. Με την έννοια… το λέγω αυτό γιατί έγινε ένα σχόλιο, έγινε ένα σχόλιο, ότι… «τι είναι αυτά που λέει ο πατήρ Αθανάσιος, τι είναι αυτά που λέει…». Αγαπητοί μου, έτσι είναι. Όχι με την έννοια που λέμε σήμερα «θρησκεία», αλλά με την έννοια που λέγει η Παλαιά Διαθήκη· προσφορά λατρείας. Δηλαδή θυσία. Αλλά είναι γνωστό, γνωστότατο ότι δεν καλύπτεται η έννοια της θρησκείας όπως σήμερα τη λέμε με την τρέχουσα λέξη. Δεν καλύπτεται η έννοια μόνο με το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό μιας θυσίας. Δεν μπορώ να πω ότι η θρησκεία είναι μόνο μία θυσία. Καταλάβατε; Συνεπώς βλέπει κανένας ότι ακόμη και στους Αποστολικούς Πατέρες η λέξις «θρησκεία» δεν υπάρχει. Όπως δεν υπάρχει και στην Αγία Γραφή. Κι αν υπάρχει, σας είπα τρεις φορές, δεν έχει την έννοια που σήμερα λέμε τη λέξη «θρησκεία».
