Οἱ δερμάτινοι χιτῶνες.

†.Όλα πλέον εἶχαν τελειώσει, παιδιά, μέσα στόν παράδεισο τοῦ Θεοῦ. Ὁ διάβολος, στη μορφή του φιδιοῦ, καταδικάστηκε· τό ἴδιο καί ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα. Ακόμη δόθηκε καί ἡ μεγάλη ἐκείνη ἐλπίδα, ὅπως λέγαμε την περασμένη φορά, ὅτι δέν θά ἦταν ἡ κατάσταση αυτή αἰώνια, αλλά προσωρινή· ὅτι δηλαδή μποροῦσαν οἱ πρωτόπλαστοι νά ἐλπίζουν ὅτι θά εἶχαν τήν δυνατότητα να ξαναγυρίσουν πίσω στον παράδεισο. Ἐδῶ ἦταν ἡ μεγάλη ἐλπίδα.

   Καί, ὅπως σᾶς ἔλεγα, ὅταν ὁ Θεός Λόγος ἔγινε ἄνθρωπος, κατέβηκε ἕως αὐτόν τόν Ἅδη γιά νά συναντήσει τόν Ἀδάμ, πρός τόν ὁποῖο εἶχε ὑποσχεθεῖ ὅτι θά τόν σώσει. Γι᾿ αὐτό κατέβηκε ὁ Χριστός στόν Ἅδη· ὄχι φυσικά μόνο γιά τόν Ἀδάμ, ἀλλά καί γιά τόν Αδάμ. Ὅλα λοιπόν εἶχαν τελειώσει.

   Οἱ πρωτόπλαστοι, μετά τήν παρακοή τους, διαπίστωσαν ὅτι ἦταν γυμνοί. Ὁ Ἀδάμ εἶχε πεῖ προ ολίγου ὅτι εἶναι γυμνός, γι' αυτό και κρύφτηκε, ὅταν ὁ Θεός τόν ρώτησε Ἀδάμ, ποῦ εἶσαι; Δηλαδή κατανόησαν τήν γύμνωσή τους μετά τήν πτώση· ἐνῶ πρῶτα δέν ὑπῆρχε ἡ γύμνωση. Ὑπῆρχε βεβαίως, ἀλλά δέν τήν κατανοοῦσαν ἐπειδή εἶχαν τή θεοΰφαντη στολή τῆς θείας δόξης· ἐκείνη τή στολή τῆς ἁπλότητος, ἐκείνη τή δόξα τοῦ Θεοῦ, ἐκείνη τήν ὁποία θά ξαναπάρουμε στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, καί δέν θά ἔχουμε ἀνάγκη πλέον ἀπό ἐνδύματα. (Ὁ ἱερός Χρυσόστομος σημειώνει πώς οἱ πρωτόπλαστοι «τῇ ἄνωθεν ἦσαν δόξῃ ἡμφιεσμένοι... ἡ ἄνωθεν δόξα παντὸς ἱματίου μᾶλλον αὐτοὺς περιέσκεπε» (Ομιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΕ΄, δ΄, PG 53, 123). Ὁ ἅγ. Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός συμπληρώνει: «Ἀλλ᾿ εἰ καὶ γυμνοὶ ἦσαν τῷ σώματι, ἐσκέποντο τῇ θείᾳ χάριτι. Οὐκ ἦν αὐτοῖς σωματικὸν περιβόλαιον, ἀλλ᾽ ἦν αὐτοῖς ἔνδυμα ἀφθαρσίας ὅσον γὰρ διὰ τῆς ὑπακοῆς ᾠκειοῦντο τῷ Θεῷ, τοσοῦτον τῷ τῆς ἀφθαρσίας ἐνδύματι. Παρακούσαντες δέ, ἐμακρύνθησαν τῆς σκεπούσης αὐτοὺς χάριτος. Ἐγυμνώθησαν τῆς πρὸς Θεὸν ἐκστάσεως καὶ θεωρίας.» (PG 96, 581A). Ὁ ἅγ. Ανδρέας Κρήτης, στον Κανόνα του, κάνει λόγο για αμαύρωση του ωραίου τῆς ψυχῆς, για τήν απώλεια τοῦ πρωτοκτίστου κάλλους καί τῆς εὐπρεπείας, για σπίλωση του χιτώνος τῆς σαρκός και καταρρύπωση του κατ' εἰκόνα καί καθ᾽ ὁμοίωσιν, για διάρρηξη της πρώτης στολῆς, τήν ὁποία ἐξύφανε «ὁ Πλαστουργὸς ἐξ ἀρχῆς, καὶ ἔνθεν κείμαι γυμνός», για ἔνδυση μέ τόν «διερρηγμένον χιτώνα», για ἔνδυση μέ τούς δερματίνους χιτώνας, που κατέρραψε ἡ ἁμαρτία, ἀφοῦ προηγουμένως τόν γύμνωσε «τῆς θεοϋφάντου στολῆς» (Ωδή β΄))

   Ἐπειδή, λοιπόν, ἀφαιρέθηκε αὐτή ἡ θεοΰφαντη στολή, γι᾽ αὐτό ἀντελήφθησαν οἱ πρωτόπλαστοι ὅτι ἦταν γυμνοί, καί ἀπό τή γύμνωση προκλήθηκε ἡ ντροπή. Ντροπή δέν ἔνιωσαν μόνο μεταξύ τους –γι' αυτό και ἔραψαν φύλλα συκιᾶς καί ἔβαλαν περιζώματα–, αλλά ἔνιωσαν ντροπή καί ἀπέναντι στόν Θεό, ὅταν κάλεσε τόν Ἀδάμ γιά νά τόν ρωτήσει που βρίσκεται.

   Ἔτσι τώρα ὁ Θεός, σημειώνει η Αγία Γραφή, σάν στοργικός Πατέρας, φιλάνθρωπος Κύριος, τί ἔκανε; «Καὶ ἐποίησε Κύριος ὁ Θεὸς τῷ Ἀδὰμ καὶ τῇ γυναικὶ αὐτοῦ χιτῶνας δερματίνους καὶ ἐνέδυσεν αὐτούς.» (Γέν. 3, 21) Κατασκεύασε, ἔφτιαξε, ὁ Κύριος καί Θεός, γιά τόν Αδάμ καί τήν γυναίκα του, δερμάτινους χιτώνες, δερμάτινες φορεσιές, καί τούς ἔντυσε.

   Δεν ξέρω πως βλέπετε αὐτό τό χωρίο, καί πῶς εἶδατε μέχρι τώρα όλα τα χωρία πού ἔχουμε αναλύσει στα τρία αυτά πρῶτα κεφάλαια της Γενέσεως, τα τόσο βαθιά καί σπουδαία.

   Βρισκόμαστε σ' ἕνα χωρίο ἄκρως πλούσιο, αλλά καί δυσερμήνευτο. Ωστόσο θα κάνουμε μία προσπάθεια νά τό ἑρμηνεύσουμε, σύμφωνα μέ ὅ,τι οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, οι γνήσιοι αυτοί διερμηνεῖς τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, ἑρμηνεύουν. Γι' αυτό, νά τό γνωρίζετε, ὅταν θέλουμε να μελετήσουμε καί νά ἑρμηνεύσουμε τήν Ἁγία Γραφή, πρέπει πάντα να καταφεύγουμε στην ἑρμηνεία τήν κατατεθειμένη στήν Ἐκκλησία, πού εἶναι ἡ ἑρμηνεία τῶν ἁγίων Πατέρων. (Ἕνα ἀπό τά σπουδαιότερα χαρακτηριστικά τοῦ π. Ἀθανασίου Μυτιληναίου ήταν καί ἡ ἀκρίβεια ἀλλά καί ἡ ἀπόλυτη κατοχύρωση τῶν λεγομένων του. Εἴτε στίς ἐπίσημες ομιλίες του είτε στίς κατ' ἰδίαν συζητήσεις του, πάντοτε τεκμηρίωνε τις θέσεις του, παραπέμποντας στούς ἐκκλησιαστικούς Πατέρες, στην επίσημη έρμηνεία τῆς Ἐκκλησίας. Ὡς πρός τήν ἑρμηνεία τῶν Γραφών, ποτέ δέν αυθαιρετοῦσε οὔτε καί αυτοσχεδίαζε. Πράγματι, κατά κοινή ὁμολογία, ὁ π. Ἀθανάσιος ήταν το στόμα καί ἡ φωνὴ τῶν ἁγίων Πατέρων!)

   Τί εἶναι αὐτοί οἱ δερμάτινοι χιτῶνες;

   Μερικοί ερμηνευτές, ὄχι Ορθόδοξοι, αλλά αἱρετικοί –Γνωστικοί καί λοιποί–, εἶπαν ὅτι δερμάτινοι χιτῶνες εἶναι τό σῶμα! Δέν θά ὑπῆρχε ὅμως πιό ἀβάσιμο πράγμα. Καί τότε πῶς θά ἦταν αὐτό τό σῶμα, ἀφοῦ ὁ Θεός ἔκανε τόν ἄνθρωπο ἐξ ἀρχῆς μέ σῶμα; Δέν εἶχε λάβει χοῦν ἀπό τῆς γῆς γιά νά δημιουργήσει τόν ἄνθρωπο; Πῶς εἶναι δυνατόν τώρα οἱ δερμάτινοι χιτῶνες νά εἶναι τό ἴδιο τό ἀνθρώπινο σῶμα; (Διοδώρου Ταρσοῦ, Ἀποσπάσματα εἰς τὴν Γένεσιν, PG 33, 1569Α: «Ἔνιοι τὴν σάρκα φασὶν εἶναι τοὺς χιτῶνας τοὺς δερματίνους, κακῶς νοοῦντες. Πρὸ γὰρ τούτου φησὶν ὁ Μωϋσῆς· Καὶ ἔπλασεν ὁ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον χοῦν ἀπὸ γῆς· νυνὶ δὲ ἐπειδὴ τὴν γύμνωσιν συνιέντες, καὶ αἰδεσθέντες ἐπ᾿ αὐτῇ φύλλα συκῆς ἔρραψαν, δίδωσιν αὐτοῖς ὁ Θεὸς χιτῶνας ἐκ τῶν ἀῤῥήτων αὐτοῦ θησαυρῶν κατασκευάσας. Οὐδὲ γὰρ δεῖ ζητεῖν ὅθεν, ἀλλ᾽ ὅτι ἐποίησε, δείξας ὅτι χρήζει τὸ θνητὸν τῆς φύσεως τῆς ἀπὸ τῶν ἱματίων βοηθείας.»)

   Μήν ξεχνᾶτε ὅτι οἱ αἱρετικοί αὐτοί, ἰδίως οἱ Γνωστικοί ὅπως σᾶς εἶπα, ἤθελαν τόν ἄνθρωπο μόνο ὡς πνεῦμα. Θυμηθείτε τήν διδασκαλία τοῦ Πλάτωνος και τῶν Νεοπλατωνικῶν, πού ἔλεγαν ὅτι φυλακή τῆς ψυχῆς εἶναι τό σῶμα, ἐνῶ φυλακή ψυχῆς καί σώματος εἶναι ὁ Ἅδης. (Κατά τόν Πλάτωνα, ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου εἶναι αἰώνια, ἔχει θεία καταγωγή, προϋπήρχε τοῦ σώματος, ξέπεσε στή γῆ ἀπό τόν ουράνιο χώρο, τόν κόσμο τῶν ἰδεῶν, ὅπου κατοικοῦσε, καί περιβλήθηκε υλικό σώμα, στο οποίο τελικά εγκλωβίζεται (Κρατύλος, 400c. Γοργίας, 493a. Φαίδων, 62b, 82e). Γι' αὐτό ὁ ἄνθρωπος μόνο μετά τον θάνατό του ζεῖ πραγματικά, ὅταν ἡ ψυχή του ἐπιτέλους ἐλεύθερα ἀτενίζει τήν ἀλήθεια ὁλόκληρη, χωρίς νά ἐνοχλεῖται ἀπό τίς αισθήσεις, καί ἀπαλλάσσεται ἀπό τά ἐπαχθῆ δεσμά του σώματος (Κρίτων, 118a· Νόμοι, ΧΙΙ, 959b). Η ψυχή ἐπιδιώκει συνεχώς τή φυγή της από τό σῶμα: «καὶ ἡμεῖς τῷ ὄντι ἴσως τέθναμεν· ἤδη γάρ του ἔγωγε καὶ ἤκουσα τῶν σοφῶν ὡς νῦν  ἡμεῖς τέθναμεν καὶ τὸ μὲν σῶμά ἐστιν ἡμῖν σῆμα..» (Γοργίας 493a 3-3))

   Αν λοιπόν τώρα τό σῶμα εἶναι φυλακή τῆς ψυχῆς, τότε, ὑπό τήν θεώρηση της Αγίας Γραφῆς, θα λέγαμε ὅτι οἱ δερμάτινοι χιτῶνες εἶναι τά ἀνθρώπινα σώματα. Τρόπον τινά, ὁ Θεός, κατά τήν πλατωνική θεωρία, να πῆρε ψυχές καί νά τίς ἔβαλε μέσα –ᾶς μοῦ ἐπιτραπεί νά πῶ τή φράση– σε κάποια δερμάτινα σακκιά, σε κάποια τομάρια... γιατί το σακκί τό δερμάτινο λέγεται καί τομάρι! Ἔβαλε λοιπόν μέσα σέ αὐτά τά τομάρια ἀνθρώπινες ψυχές. Οπότε ἁμάρτησαν, λέει, οἱ ψυχές πού ἦταν σέ ἕναν νοητό παράδεισο –ὄχι αισθητό καί πραγματικό– καί πῆρε ὁ Θεός τώρα αὐτές τίς ψυχές καί τίς ἔβαλε μέσα σ' αὐτά τά δέρματα· καί αὐτά τά δέρματα δέν εἶναι παρά τό ἀνθρώπινο σώμα!

   Μόλις καί εἶναι ἀνάγκη νά σᾶς πῶ –ἀπό μακριά φαίνεται αὐτό– ὅτι εἶναι μία πέρα για πέρα αιρετική θέση αὐτή. Ὅλοι οἱ Πατέρες τό λένε, ἀλλά ἀντιπροσωπευτικά σᾶς ἀναφέρω τόν ἅγιο Επιφάνιο Κύπρου, πού λέει τό ἑξῆς: «Ἄνθρωπος δὲ ἀληθέστατα λέγεται κατά φύσιν οὔτε ψυχὴ χωρὶς σώματος οὔτ᾽ αὖ σῶμα χωρίς ψυχῆς, ἀλλὰ τὸ ἐκ συστάσεως ψυχῆς καὶ σώματος εἰς μίαν τὴν τοῦ καλοῦ μορφὴν συντεθέν.» (Πανάριον, Κατὰ Αἱρέσεων II, PG 41, 1097D). Δηλαδή ὁ φυσικός ἄνθρωπος ἀληθέστατα λέγεται ὅτι δέν εἶναι οὔτε μόνο ψυχή χωρίς τό σῶμα, οὔτε πάλι σῶμα χωρίς τήν ψυχή· ἀλλά καί τά δυό μαζί, ψυχή καί σῶμα, συνθέτουν τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη.

   Νά τό γνωρίζετε αυτό. Καί μάλιστα ποτέ μήν πεῖτε κάτι εἰς βάρος τοῦ σώματος, δίνοντας αξία στην ψυχή, διότι ὁ ἄνθρωπος είναι ολόκληρος μέ ψυχή καί σῶμα.

   Ἴσως μοῦ πεῖτε ὅτι ἡ ἴδια ἡ 'Αγία Γραφή περιέχει κάποιες ἐκφράσεις που δείχνουν ὅτι τό σῶμα εἶναι κατώτερο τῆς ψυχῆς· ὅπως, ἐπί παραδείγματι, ὁ ἴδιος ὁ Κύριος λέει: «τὸ μὲν πνεῦμα πρόθυμον, ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής» (Ματθ. 26, 41), ἤ, ἀλλοῦ: «ἡ σὰρξ οὐκ ὠφελεῖ οὐδέν» (Ιωάν. 6, 63), ἡ σάρκα δέν ὠφελεῖ σέ τίποτα.

   Ναί, ἀλλά δέν πρέπει να ξεχνάμε ὅτι δέν ἀναφέρεται σ' αὐτό τό σῶμα ὅπως τό δημιούργησε ὁ Θεός, αλλά στό σῶμα το μεταπτωτικό, το μετά την πτώση, τό βαρύ πιά σῶμα, ἐκεῖνο τό σῶμα που έχει τη ροπή στο κακό, στη νωχέλεια, στην τεμπελιά, καί οὕτω καθεξῆς.

   Ἔτσι, δέν πλήττει ὁ Κύριος τό σῶμα, ἀφοῦ ὁ ἴδιος ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος, (Βλ. Ιωάν. 1, 14) αλλά πλήττει την κατάσταση ἐκείνη πού δημιουργήθηκε στο ανθρώπινο σώμα μετά την πτώση τῶν πρωτοπλάστων. Να το γνωρίζετε· σῶμα καί ψυχή μαζί, ενωμένα, θα γίνουν κληρονόμοι τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Σῶμα καί ψυχή! γιατί απλούστατα ὁλόκληρος ὁ ἄνθρωπος, μέ τήν ἀναστασή του, θα κληρονομήσει τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

   Ἕνας ἐκκλησιαστικός συγγραφέας, ο Ὡριγένης, λέει τό ἑξῆς: «Εἰ γὰρ οἱ δερμάτινοι χιτῶνες σάρκες καὶ ὀστέα εἰσί, πῶς πρὸ τούτων φησὶν ὁ Ἀδάμ Τοῦτο νῦν ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων μου, καὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκός μου;» (Εἰς τὴν Γένεσιν, PG 12, 101Β). Αν υποτεθεῖ ὅτι τό ἀνθρώπινο σώμα εἶναι οἱ δερμάτινοι χιτῶνες πού ἔκανε ὁ Θεός, τότε πῶς, πρίν ἀπ' ὅλα αὐτά, εἶπε ὁ Ἀδάμ στη γυναίκα του, τήν Εὔα, είσαι ὀστοῦν ἀπό τά ὀστᾶ μου και σάρκα από τη σάρκα μου; Διότι ὅλα αὐτά ὑπῆρχαν πρό τῆς πτώσεως· ὑπῆρχαν πρίν ὁ Θεός δημιουργήσει τούς δερμάτινους χιτώνες.

   Συνεπῶς, ὅπως λέει ὁ Μεθόδιος Ὀλύμπου, «μὴ εἶν και τους δερματίνους χιτῶνας τα σώματα» (Μεθοδίου Ολύμπου, Ἐκ τοῦ περὶ Ἀναστάσεως, PG 18, 268), δέν είναι οἱ δερμάτινοι χιτῶνες τά ἀνθρώπινα σώματα.

   Ὡστόσο, τί εἶναι οἱ δερμάτινοι χιτῶνες; Δηλαδή ο Θεός κατασκεύασε δερμάτινους χιτῶνες, ὅπως οἱ γοῦνες, θα λέγαμε, πού πηγαίνετε καί ἀγοράζετε ἐσεῖς οἱ γυναῖκες; Γιατί τί εἶναι ἡ γούνα; δερμάτινος χιτώνας. Καί τό χειρότερο· καυχόμαστε γι' αὐτούς τούς δερμάτινους χιτῶνες, δηλαδή γιά τήν προβιά κάποιου ζώου πού τό γδάραμε, καί τώρα τό φορᾶμε ἐμεῖς, καί λέμε μάλιστα ὅτι εἶναι πολύ ακριβό, καί φιγουράρουμε ἔξω ὅτι ἔχουμε γούνα –περίεργο πράγμα!

   Ἄν θέλετε ὅμως νά πᾶμε καί σέ ἄλλα ἐνδύματα, τί εἶναι, παρακαλῶ, τά μάλλινα ρούχα που βάζουμε; Τά φτιάξαμε ἀπό τό μαλλί τῶν ζώων που πήραμε. Καί τί εἶναι τά μεταξωτά που φοράμε; –γιά νά πάρω τα πλέον πολύτιμα. Κάποια σκουλήκια βγάζουν κάποια ουσία πού ἔχουν, ἡ ὁποία ὅταν ἔρθει σε επαφή μέ τόν ἀέρα γίνεται κλωστή. Τό ἴδιο ἀκριβῶς συμβαίνει καί μέ τήν ἀράχνη. Ἡ ἀράχνη βγάζει ένα υγρό ἀπό τό πίσω μέρος· μόλις ἔλθει σε επαφή μέ τόν ἀέρα, ἀμέσως γίνεται κλωστή. Και καυχόμαστε, παιδιά, ὅτι φοράμε πολύτιμα ἐνδύματα! Αλλά είναι δυστύχημα να καυχάται κανείς για κάτι πού θά έπρεπε να ντρέπεται.

   Αλλά, τότε, τί εἶναι οἱ δερμάτινοι χιτῶνες;

   Θά ἤθελα νά προσέξετε πολύ το σημερινό θέμα· ἔχει βάθος, όπως σᾶς εἶπα στην αρχή.

   Οἱ δερμάτινοι χιτῶνες ἐκφράζουν τήν νεκρότητα πού περιβλήθηκε ὁ ἄνθρωπος σαν δεύτερη φύση του μετά την πτώση.

   Τί εἶναι αὐτή ἡ νεκρότητα,

   Μην ξεχνᾶτε ὅτι τό δέρμα δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ἕνα ζῶο νεκρό. Κατ' αρχάς είναι ζῶο· ἕνα ζῶο πού μᾶς δίνει τήν προβιά του. Εἶναι ὅμως νεκρό. Ἔτσι, ἐμεῖς φορᾶμε τήν προβιά του ζώου, πού πρῶτον εἶναι άλογο, δηλαδή μή λογικό, και δεύτερον εἶναι νεκρό. Τί ἐκφράζει λοιπόν ὁ δερμάτινος χιτώνας; Εκφράζει τήν νεκρότητα που φοράει ὁ ἄνθρωπος, πραγματικά σάν δεύτερη φύση του, μετά την πτώση του στον παράδεισο τοῦ Θεοῦ. (Βλ. άγ. Γρηγορίου Νύσσης, Ἐξήγησις τοῦ Ἄσματος τῶν Ἀσμάτων, PG 44, 1021D: «Συνδιεξῆλθε ταῖς τῶν τικτομένων διαδοχαῖς ἡ νεκρότης. Ὅθεν νεκρὸς ἡμᾶς διεδέξατο βίος, αὐτῆς τρόπον τινὰ τῆς ζωῆς ἡμῶν ἀποθανούσης.». Πρβλ. Παναγιώτη Νέλλα, Ζῶον Θεούμενον, Αθήνα 1979, σ. 49)

   Ὅπως λέει πολύ περιληπτικά ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, ὁ δερμάτινος χιτώνας εἶναι τό φρόνημα της σαρκός· «τοὺς δερματίνους χιτῶνας, τουτέστι τὸ φρόνημα τῆς σαρκός» (Αγ. Γρηγορίου Νύσσης, Περὶ παρθενίας, ΙΒ', PG 46, 376Β. Πρβλ. Ρωμ. 8, 12). Εἶναι ὁ ἄλογος καί ἐμπαθής βίος. Εἶναι ὁ βίος ὁ παράλογος. Ἤ, καλύτερα, ὄχι ὁ παράλογος· ὁ ἄλογος, ὁ μή λογικός, ὁ ἐμπαθής βίος, ὁ κατά σάρκα βίος· εἶναι ὁ νόμος τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ θανάτου. Αυτό σημαίνει φορῶ χιτώνα δερμάτινο. Προσέξτε αὐτό τό σημεῖο.

   Τί εἶναι τό φρόνημα τῆς σαρκός; Τό νά σκέπτομαι σαρκικά. Σημειῶστε δέ ὅτι ἡ περίπτωση δέν εἶναι μόνο στό σῶμα, ἀλλά καί στήν ψυχή. Μπορεῖ καί ἡ ψυχή νά σκέπτεται σαρκικά, νά ἔχει δηλαδή σαρκικό φρόνημα. Δέν ἀναφέρεται στό σῶμα μόνο ὁ δερμάτινος χιτώνας ἀναφέρεται καί στήν ψυχή.

   Θυμηθεῖτε τί λέει ὁ Θεός ὅταν βλέπει τήν γενεά τοῦ Νῶε. Τί λέει; «Οὐ μὴ καταμείνῃ τὸ πνεῦμά μου ἐν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις εἰς τὸν αἰῶνα διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς σάρκας» (Γέν. 6, 3). Δέν θά μείνει τό Πνεῦμα μου τό Ἅγιο σ' αυτούς, δέν μπορεῖ νά ἀναπαυθεῖ σ' αὐτούς, διότι εἶναι σαρκικοί ἄνθρωποι. Τί ἐννοοῦσε λέγοντας σαρκικοί; Μήπως δέν φοροῦσαν πρῶτα σάρκα, καί τώρα ἔβαλαν σάρκα; Εννοοῦσε ὅτι εἶχαν σαρκικό φρόνημα, ζωῶδες φρόνημα, νεκρό φρόνημα, φρόνημα μή ζωοποιό, πού δέν εἶχε ζωή μέσα του. Αυτό σημαίνει τώρα ὅτι ὁ Θεός ἐνδύει τούς πρωτοπλάστους μέ αὐτά τά δέρματα τῶν ζώων.

   Μήν ξεχνᾶτε ἀκόμη τό θέμα τῆς ἀλογίας. Ὁ Ἀδάμ δέν ἦταν ἄλογος· ἦταν ἔλλογος, εἶχε λογική καί, γιά τήν ἀκρίβεια, ἦταν μία εἰκόνα τοῦ Θεοῦ Λόγου. Ὁ Θεός Λόγος εἶναι ὁ λόγος τῶν πάντων, ὁ δημιουργός τῶν πάντων, ἡ αἰτία τῶν πάντων. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἕνας μικρός λόγος, εἶναι ἕνα κατασκεύασμα ἔλλογο, καί ἀνακλᾶ τόν Θεό Λόγο, καί πρίν τήν ἐνανθρώπηση ἂν θέλετε. Πολύ δέ παραπάνω, ὁ Ἀδάμ, ὡς ὁλόκληρη ϋπαρξη, ἀνακλᾶ τόν Θεό Λόγο πού ἐνανθρώπησε. Ἔτσι, ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἔλλογος, δηλαδή λογικός. Από τήν στιγμή ὅμως πού χάνει τόν παράδεισο, ἀποκτάει σαρκικό φρόνημα. Από τήν στιγμή ἐκείνη γίνεται ἄλογος, χωρίς λογική. Αλλά αυτό είναι κατάντημα... πραγματικά κατάντημα τοῦ ἀνθρώπου! (Βλ. Ψαλμ. 48, 13· 21: «ἄνθρωπος ἐν τιμῇ ὢν οὐ συνῆκε, παρασυνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις καὶ ὡμοιώθη αὐτοῖς», ἱερ. Χρυσοστόμου, Περὶ τοῦ κατὰ Θεὸν πολιτεύεσθαι, γ', PG 51, 44· Εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον, Ὁμιλία Δ΄, PG 57, 49· Λόγος Κ', Περὶ ὀργῆς καὶ θυμοῦ, PG 63, 692, ἁγ. Μαξίμου Ὁμολογητοῦ, Πρὸς Θαλάσσιον, PG 90, 253CD, ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης, Διάλογος περὶ ψυχῆς καὶ ἀναστάσεως, ὁ λεγόμενος τὰ Μακρίνια, PG 46, 148CD-149Α: «δέρμα δὲ ἀκούων τὸ σχῆμα τῆς ἀλόγου φύσεως νοεῖν μοι δοκῶ, ᾧ πρὸς τὸ πάθος οἰκειωθέντες περιεβλήθημεν». Πρβλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου Ἡ Γένεσις, Τόμος Γ΄, Μάθημα 36ο, υποσημ. 26, ἐκδ. Ι. Μ. Κομνηνείου, Στόμιον 2019, σ. 293)

   Νά σᾶς πῶ μία ἀλογία· εἶναι ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν θέλει να πιστεύει στον Θεό καί οὔτε θέλει να δέχεται τά τοῦ Θεοῦ· εἶναι μία ἀλογία αὐτό τό πράγμα. Ὅπως ἀκριβῶς τά ζῶα δέν ἔχουν αἴσθηση τοῦ Θεοῦ Λόγου, ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος, ὅταν θεληματικά δέν θέλει να ἔχει αἴσθηση τοῦ Θεοῦ, εἶναι μέσα στήν ἀλογία.

   Προσέξτε ὅμως κάτι πολύ σημαντικό.

   Τό χωρίο λέει σαφῶς ὅτι «ἐποίησε Κύριος ὁ Θεὸς τῷ Ἀδὰμ καὶ τῇ γυναικὶ αὐτοῦ χιτῶνας δερματίνους καὶ ἐνέδυσεν αὐτούς». Ποιός ἐποίησε τους χιτῶνας; –τό ρῆμα ποιῶ σημαίνει κατασκευάζω, φτιάχνω. Ποιός; Ὁ Θεός. Ὁ Θεός έκανε τούς χιτῶνες αὐτούς; Ὥστε λοιπόν, θα λέγαμε, ὁ Θεός ὑπηρέτησε την περίπτωση τοῦ φρονήματος τῆς σαρκός; Δηλαδή, ὁ Θεός ἦταν ἐκεῖνος πού ἔκανε τόν ἄνθρωπο νά ἔχει φρόνημα σαρκικό, ἀφοῦ λένε οἱ Πατέρες ὅτι οἱ δερμάτινοι χιτῶνες εἶναι τό φρόνημα τῆς σαρκός;

   Ὄχι, παιδιά, δέν εἶναι ἀκριβῶς ἔτσι. Ἡ παρουσία τῶν δερματίνων χιτώνων ἔχει ἕναν δίμορφο χαρακτήρα. Ἐδῶ προσέξτε λίγο. Από τή μιά, εἶναι ἡ συνέπεια τῆς ἁμαρτίας. Πότε φοροῦν δερμάτινο χιτώνα οἱ πρωτόπλαστοι; Από τη στιγμή που χάνουν τόν θεοΰφαντο χιτώνα. Τόν θεοϋφαντο!

   Το ξέρετε ὅτι ὁ πρῶτος χιτώνας ἦταν ἀκατασκεύαστος; δηλαδή ἄκτιστος; Ἦταν ἄκτιστος, ἦταν ἡ θεία δόξα! Ἦταν ἄκτιστος ὁ πρῶτος χιτώνας! Χάνοντας οἱ πρωτόπλαστοι τόν πρῶτο χιτώνα, ὁ Θεός τώρα τούς δίνει δεύτερο χιτώνα, αλλά κτιστό· και όχι μόνο κτιστό, ἀλλά καί ἄλογο χιτώνα, γιατί εἶναι ἀπό ζώα νεκρά, δηλαδή ἀπό ζῶα πού ἔχουν χάσει πιά τή ζωή τους. Ἔτσι λοιπόν, ὅταν ὁ ἄνθρωπος, ἰδίᾳ προαιρέσει, μέ τή δική του προαίρεση, μέ τήν δική του ἐλευθερία, φθάνει να χάσει τόν πρῶτο χιτώνα και να ντυθεῖ τόν δεύτερο χιτώνα, αυτό σημαίνει ὅτι ἔχουμε μια έκφραση ἐξαχρειώσεως τῶν διαστάσεων τοῦ κατ' εἰκόνα (Περισσότερα γιά τήν ἀρχέγονη κατάσταση τῶν πρωτοπλάστων ἀλλά καί τήν μετέπειτα γυμνότητά τους, βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Μαθήματα 31ο, 32ο, 33ο καί 34ο, Τόμος Γ΄, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2019)

   Ὁ ἄνθρωπος ἔχει τό κατ᾿ εἰκόνα, καί πρῶτο στοιχεῖο του εἶναι ἡ λογικότητα, εἶναι τό ἔλλογον. Ἀπό τή στιγμή πού χάνει αὐτό τό στοιχεῖο, μέ τήν πτώση, μέ τήν ἁμαρτία του, ἐξαχρειώνεται, καί φοράει τόν δερμάτινο χιτώνα. Ἄρα ἡ πρώτη πλευρά τοῦ θέματος εἶναι ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὑπεύθυνος γιά τό ὅτι φοράει δερμάτινο χιτώνα.

   Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, πράγματι ὁ Θεός κατασκευάζει τους δερμάτινους χιτῶνες· κι αὐτό εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς σοφίας καί τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ, πού ἐπεμβαίνει νά κατασκευάσει αὐτούς τούς χιτῶνες –αὐτό ὑπονοεῖ τό «ἐποίησε». Πῶς δηλαδή;

   Εἴπαμε ὅτι ὁ δερμάτινος χιτώνας ἐκφράζει τή νέκρωση· καί αὐτή ἡ νέκρωση σημαίνει ὅτι αὐτό πού θά φοράει τώρα ὁ ἄνθρωπος ἐπάνω του θά τόν κάνει νά εἶναι θνητός, να καθίσταται νεκρός, να πεθαίνει γιατί; ἀκριβῶς γιά νά μή μείνει τό κακό αθάνατο! (Βλ. άγ. Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος ΛΗ΄, Εἰς τὰ Θεοφάνεια: «ἵνα μὴ ἀθάνατον ᾖ τὸ κακόν» (PG 36, 324D)· καί άγ. Επιφανίου Κύπρου, Κατὰ Ὠριγένους, ΚϚ΄: «Ώσπεροῦν ἀλεξιφαρμάκου γὰρ τρόπον ὑπὸ τοῦ ἀλεξιτῆρος ἡμῶν ἀληθῶς καὶ ἰατροῦ Θεοῦ πρὸς ἐκρίζωσιν τῆς ἁμαρτίας παρελήφθη ὁ θάνατος καὶ ἀφανισμόν, ἳνα μὴ διαιωνίζον ἐν ἡμῖν εἴη τὸ κακόν, ἀθάνατον ἅτε ἐν ἀθανάτοῖς ἀνατείλαν, αὐτοὶ δὲ λελωβημένοι καὶ ἐκστάντες νοσούντων τρόπον τῆς οἰκείας ἀρετῆς ἐπὶ πολὺ διατρίβωμεν, ἅτε ἐν ὑφεστηκόσιν ἀεὶ καὶ ἀθανάτοις σώμασι τὴν κατὰ τὸ ἁμάρτημα μεγάλην τρέφοντες νόσον. διὸ δὴ καλῶς ταύτην πρὸς ἄμφω σωτηρίαν καὶ ψυχῆς καὶ σώματος φαρμακευτικῆς τρόπον καθάρσεως τὸν θάνατον ὁ Θεὸς ηὕρατο, ἵνα πανάμωμοι καὶ ἀσινεῖς οὕτως ἐξεργασθῶμεν.» (PG 41, 1112BC))

   Μπορεῖτε να φανταστείτε τόν Ἀδάμ πάνω στή γῆ σε μία ἄφατη ταλαιπωρία, ἐνῶ θα κυριαρχοῦσε ἡ φθορά; Καί φθορά θά πεῖ ἀρρώστια, θά πεῖ πληγές, θά πεῖ γηρατειά, θά πεῖ πολλά πράγματα, θά πεῖ καί θάνατος. Αλλά βγάλτε τόν θάνατο ἀπό τή φθορά, καί ἀφῆστε ὅλα τ' ἄλλα. Μπορείτε να φανταστείτε τόν Ἀδάμ, ἄν ζοῦσε μέχρι σήμερα, ἕναν υπέργηρο ἄνθρωπο, πού να ὑποφέρει καί νά πονᾶ καί νά ζεῖ τόσα χρόνια σε μία κατάσταση ἀθλιότητος; Μπορεῖτε νά τό φανταστεῖτε αὐτό;... Διότι αὐτά ἐπέσυρε, προκάλεσε ἡ ἁμαρτία τοῦ Αδάμ.

   Ὁ Θεός ὅμως ἀγαπᾶ καί τόν ἀπαλλάσσει. Τί λέμε ὅταν κάποιος ἄνθρωπος πεθαίνει; Λέμε ἀναπαύτηκε. Τώρα, ἂν αὐτός εἶναι γιά τήν Κόλαση, ἄν ἀναπαύτηκε ἐκεῖ πού πῆγε ἤ ὄχι, εἶναι ἄλλη παράγραφος· ἀλλά τί λέμε; ἀναπαύτηκε. Μάλιστα, πολλές φορές, ὅταν ὁ ἄνθρωπος πονάει, ἔχει ἀρρώστιες βαριές, δέν μπορεῖ πλέον νά ὑποφέρει από τίς ἀρρώστιες, καί πεθαίνει, λέμε ἀναπαύτηκε. Συνεπῶς ὁ θάνατος τί εἶναι; Λύτρωση!

   Μή μοῦ πεῖτε ὅτι καί ἡ αὐτοκτονία εἶναι λύτρωση... να φυλάξει ὁ Θεός! Μόνο ὁ θάνατος πού δίνεται ἀπό τόν Θεό εἶναι λύτρωση. Ὄχι βεβαίως ὅτι ὁ Θεός εἶναι ποιητής τοῦ θανάτου. («Ὁ Θεὸς θάνατον οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ τέρπεται ἐπ' ἀπωλεία ζώντων» (Σοφ. Σολ. 1, 13)) Δέν εἶναι ποιητής τοῦ θανάτου ὁ Θεός· ὁ θάνατος εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἁμαρτίας τῶν πρωτοπλάστων. Ωστόσο ή φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ μεταβάλλει τόν θάνατο από στοιχεῖο τιμωρίας σε στοιχείο φιλανθρωπίας, γιά νά ἀπαλλάξει τόν ἄνθρωπο ἀπό τή φθορά τήν ἄφθαρτη, δηλαδή από την αιώνια φθορά, ὅπου θά φθειρόταν χωρίς να πεθαίνει, καί τό κακό θά γινόταν ἀθάνατο.

   Νά πῶς λέει ὁ Μεθόδιος Ολύμπου ὅλα αὐτά πού σᾶς εἶπα: «Τοὺς δερματίνους χιτῶνας διὰ τοῦτο κατεσκεύασεν (ὁ Θεός), οἱονεὶ νεκρότητι περιβαλὼν αὐτόν, ὅπως διὰ τῆς λύσεως τοῦ σώματος πᾶν τὸ ἐν αὐτῷ γενηθὲν κακὸν ἀποθάνῃ.» (Ἐκ τοῦ περὶ ἀναστάσεως λόγου, PG 18, 293C). Γι' αὐτόν τόν λόγο κατασκεύασε ὁ Θεός τούς δερμάτινους χιτῶνες, ὥστε νά περιβάλλει τόν ἄνθρωπο σαν μέ μιά νέκρωση, καί μέ τόν θάνατο, μέ τή λύση τοῦ σώματος, τή διάλυση, ὅ,τι κακό δημιουργήθηκε, να τελειώσει κι αυτό.

   Καί ὅταν θά γίνει ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν, ἀγαπητά μου παιδιά, τότε τα σώματά μας θά εἶναι ἄφθαρτα, δηλαδή δέν θά ὑπόκεινται σε φθορά, οὔτε θά ἔχουν ἀνάγκη ἀπό τίς ἀνάγκες τίς γνωστές, να φάνε, νά πιοῦν, να κοιμηθοῦν, καί ἐπιπλέον θά εἶναι καί ἀθάνατα. Άφθαρτα καί ἀθάνατα! Οὔτε πόνος θά ὑπάρχει, οὔτε κραυγή θά ἀκούγεται. Ὅπως λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, δέν θά ὑπάρχει πιά πόνος ή κραυγή ἤ θλίψη. Τό λέει αὐτό ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης στην Αποκάλυψη, τό λέει καί ὁ Ἡσαΐας σέ μιά προφητεία του. (... καὶ ἐξαλείψει ἀπ᾿ αὐτῶν ὁ Θεὸς πᾶν δάκρυον ἀπὸ τῶν ὁφθαλμῶν αὐτῶν, καὶ ὁ θάνατος οὐκ ἔσται ἔτι, οὔτε πένθος οὔτε κραυγὴ οὔτε πόνος οὐκ ἔσται ἔτι· ὅτι τὰ πρῶτα ἀπῆλθον» (Αποκ. 21, 4). «... ἀγαλλιάσομαι ἐπὶ Ἱερουσαλὴμ καὶ εὐφρανθήσομαι ἐπὶ τῷ λαῷ μου καὶ οὐκέτι μὴ ἀκουσθῇ ἐν αὐτῇ φωνῇ κλαυθμοῦ οὐδὲ φωνὴ κραυγῆς» (Ησ. 65, 19))

   Ακόμη, οἱ δερμάτινοι χιτῶνες, ὡς στοιχεῖο νεκρώσεως –ἐδῶ τώρα προσέξτε καί θά δεῖτε, θά ἐκπλαγεῖτε– εἶναι ἡ μετατροπή τῆς ζωῆς σέ ἐπιβίωση.

   Τί θά πεῖ ἐπιβίωση; Ἄλλο εἶναι τό ρῆμα ζῶ καί ἄλλο τό ἐπιβιῶ. Ζῶ θά πεῖ ζῶ μέ ὅλη τή σημασία τῆς λέξεως. Ἐπιβιῶ θά πεῖ προσπαθῶ νά ζω. Σέ μιά πόλη πού ὑπάρχουν καυσαέρια καί ἄλλα πολλά δηλητηριώδη στήν ἀτμόσφαιρα, οἱ ἄνθρωποι ἐκεῖ δέν ζοῦν· ἐκεῖ ἐπιβιώνουν, δηλαδή προσπαθοῦν νά ζήσουν.

   Γιά να καταλάβετε ποιά εἶναι ἡ διαφορά μεταξύ τοῦ ζῶ καί τοῦ ἐπιβιῶ, θά σᾶς πῶ μιά ἄλλη παράλληλη περίπτωση· εἶναι ή διαφορά πού ὑπάρχει μεταξύ τῆς ἐργασίας καί τοῦ βιοπορισμοῦ. Ἐργάζομαι, ἐλεύθερα, γιατί μ' αρέσει νά ἐργάζομαι, γιατί ὁ Θεός μέ ἔκανε να ἐργάζομαι, χωρίς να περιμένω νά ζήσω ἀπό αὐτό πού ἐργάζομαι. Ἄν πρέπει ὅμως νά ἐργάζομαι γιά νά ζήσω, καί ἄν δέν πάω στο μεροκάματο θα πεθάνω από τήν πεῖνα, αυτό λέγεται βιοπορισμός.

   Βλέπετε, ὅπως ἀκριβῶς ἡ ἐργασία, μέ τήν πτώση τῶν πρωτοπλάστων, ἔγινε βιοπορισμός –ἡ ἐργασία εἶναι προπτωτικό φαινόμενο, ὁ βιοπορισμός μεταπτωτικό– ἔτσι καί ἡ ζωή εἶναι προπτωτικό φαινόμενο, ἐνῶ ἡ ἐπιβίωση μεταπτωτικό φαινόμενο.

   Αλλά δερμάτινοι χιτῶνες ἀκόμη, παιδιά, τί νομίζετε ὅτι εἶναι; –ἄν μπορεῖτε νά τό φανταστείτε ποτέ!– εἶναι καί ἡ μάθηση! εἶναι καί ἡ ἐπαγγελματική δραστηριότητα! εἶναι, ἀκόμη, ἐν γένει ὁ πολιτισμός! Δερμάτινοι χιτῶνες εἶναι ὅλα αὐτά. Ντύνομαι δερμάτινο χιτώνα σημαίνει ὅτι πρέπει τώρα να πάω να μάθω, πρέπει να δουλέψω, νά ἔχω μία ἐπαγγελματική δραστηριότητα, καί πρέπει να μπω μέσα στα κανάλια του πολιτισμοῦ.

   Θά μοῦ πεῖτε: Πως γίνεται αυτό;

   Τα γράμματα, ὅπως ξέρετε, γιά τά ὁποῖα καυχόμαστε, –όπως καυχόμαστε καί γιά τίς γούνες μας!– τά γράμματα βεβαίως εἶναι ὡραῖα. Δέν ὑπάρχει γλυκύτερο πράγμα ἀπό τό νά εἶσαι μορφωμένος ἄνθρωπος, να ξέρεις γράμματα, γραμματιζούμενος ἄνθρωπος –νά τό πῶ ἔτσι. Ὅμως τό ξέρετε ὅτι εἶναι ἕνα κατάντημα τά γράμματα;

   Μή μοῦ πεῖ τώρα κάποιος από σᾶς, μαθητής ἤ μαθήτρια, Α, ὡραῖα λοιπόν... ὡραῖα! από δῶ κι ἐμπρός δέν θά διαβάζω πιά, γιατί είναι κατάντημα τά γράμματα! Μακριά λοιπόν τα βιβλία, μακριά καί τά σχολεία!

   Ὅμως δέν εἶναι ἔτσι.

   Στο προοίμιό του, στο Κατά Ματθαῖον Εὐαγγέλιο, ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει τό ἑξῆς: Εἶναι κατάντημα τό ὅτι δέν ἔχουμε τόν νόμο τοῦ Θεοῦ ἄμεσα, αλλά πρέπει νά τόν διαβάζουμε. Κατάντημα είναι! Ξέρετε γιατί ὁ Θεός ἔδωσε γραπτό νόμο; γιατί ὁ νόμος, ὁ ἐγγεγραμμένος στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, ὁ ἔμφυτος νόμος τῆς συνειδήσεως, ξεθώριασε μέ τίς ἁμαρτίες τοῦ ἀνθρώπου. Καί τώρα τί κάνει ὁ Θεός; δίνει γραπτό νόμο. Αλλά, πρίν δώσει τόν γραπτό νόμο, δημιουργεῖ προϋποθέσεις νά μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος να φτιάξει τά γράμματα γιά νά τόν διαβάζει. Δεν φτάνει λοιπόν, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, πού εἴμαστε στο κατάντημα να πρέπει να μαθαίνουμε γράμματα γιά νά διαβάζουμε τόν νόμο τοῦ Θεοῦ, ἀλλά φτάνουμε καί στό σημεῖο, ἔστω καί σ' αὐτήν τή συγκατάβαση πού κάνει ὁ Θεός, νά μήν ἀνταποκρινόμαστε, νά μή διαβάζουμε τον λόγο τοῦ Θεοῦ! («Ἐννόησον οὖν ἡλίκον ἐστὶ κακόν, τοὺς οὕτως ὀφείλοντας ζῆν καθαρῶς, ὡς μηδὲ δεῖσθαι γραμμάτων, ἀλλ᾽ ἀντὶ βιβλίων παρέχειν τὰς καρδίας τῷ Πνεύματι, ἐπειδὴ τὴν τιμὴν ἀπωλέσαμεν ἐκείνην, καὶ κατέστημεν εἰς τὴν τούτων χρείαν, μηδὲ τῷ δευτέρῳ πάλιν κεχρῆσθαι φαρμάκῳ εἰς δέον. Εἰ γὰρ ἔγκλημα τὸ γραμμάτων δεηθῆναι, καὶ μὴ τὴν τοῦ Πνεύματος ἐπισπάσασθαι χάριν, σκόπησον ἡλίκη κατηγορία, τὸ μηδὲ μετὰ τὴν βοήθειαν ταύτην ἐθέλειν κερδαίνειν, ἀλλ᾽ ὡς εἰκῆ καὶ μάτην κείμενα τὰ γράμματα περιορᾷν, καὶ μείζονα ἐπισπᾶσθαι τὴν κόλασιν.» (άγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τὸν Ἅγιον Ματθαῖον τὸν Εὐαγγελιστήν, Ὁμιλία Α', PG 57, 13))

   Θά ἔλεγα δηλαδή, μ' ἄλλα λόγια, ὅτι θά πρέπει να μάθουμε γράμματα. Θα πρέπει! Αλλά μήν ξεχνᾶμε ὅτι ἀποτελοῦν καί τά γράμματα, ἡ μάθηση, ἡ ποικίλη μάθηση, δερμάτινους χιτῶνες. Μή σᾶς ἐκπλήσσει αὐτό.

   Γιατί τό λέω αυτό; ποῦ εἶναι ἡ ἀξία τοῦ πράγματος; Γιά νά μή καυχόμαστε ὅτι ξέρουμε γράμματα, ὅτι εἴμαστε μορφωμένοι, καί γυαλίζουμε, καί λέμε στους ἄλλους, ξέρεις; ἐγώ εἶμαι μορφωμένος ἄνθρωπος! Ε, καί;... Στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ θά ὑπάρχουν σχολεῖα καί γράμματα; Ὄχι, παιδιά· ὄχι!

   Ἀλλά καί τό ἐπάγγελμα τό ἴδιο εἶναι. Ὅλα αὐτά εἶναι ἐπί μέρους σκοποί τῆς παρούσας ζωῆς, εἶναι σχήματα τῆς παρούσας ζωῆς. Ὅπως καί ὁ πολιτισμός, ὁ ὁποῖος, προσέξτε, εἶναι ἕνας τρόπος νά ἐπιβιώσουμε.

   Τώρα, ὅταν τρέμω από το κρύο, πρέπει να φοράω ροῦχα. Κάπου λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ἑρμηνεύοντας αὐτά: Καί τί θά νόμιζες; ὅτι θά φορᾶς πάντα προβιές; Ὄχι. Εἶδες; ὁ Θεός σέ δίδαξε καί πῶς νά ὑφαίνεις. («Τί οὖν; δερματίνους ἡμᾶς χιτῶνας κελεύεις περιβαλέσθαι; Οὐ τοῦτο λέγω· οὐδὲ γὰρ ἐκεῖνοι εἰς τὸ διηνεκὲς ἐκείνοις τοῖς χιτῶσιν ἐκέχρηντο· ὁ γὰρ φιλάνθρωπος Δεσπότης ἀεὶ ταῖς προλαβούσαις εὐεργεσίαις ἑτέρας προστίθησιν. Ἐπειδὴ γὰρ λοιπὸν ὑπευθύνους ἑαυτοὺς κατέστησαν ταῖς σωματικαῖς ἀνάγκαις, τῆς ἀπαθείας ἐκείνης καὶ τῆς ἀγγελικής διαγωγῆς ἀποστερηθέντες, μετὰ ταῦτα ᾠκονόμησεν, ἀπὸ τῶν ἐρίων τῶν προβάτων τὰ ἐνδύματα τοῖς ἀνθρώποις κατασκευάζεσθαι, οὐδενὸς ἑτέρου ἕνεκεν, ἤ ὥστε σκέπην γενέσθαι, καὶ μὴ τὸ λογικὸν τοῦτο ζῶον κατὰ τὸ αὐτὸ τοῖς ἀλόγοις ἐν γυμνότητι καὶ ἀσχημοσύνῃ διάγειν.» (Όμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΗ΄, β΄, PG 53, 150)) Διότι, βλέπουμε παρακάτω τούς ἀπογόνους τοῦ Ἀδάμ, πολύ γρήγορα νά ἐπινοοῦν τήν υφαντική. Είναι σπουδαῖο στοιχεῖο ή υφαντική πάρα πολύ σπουδαίο.

   Ἡ Νοεμά ἐπινόησε τήν υφαντική. (Κατά τήν ἑβραϊκή παράδοση, ἡ Νοεμά, ἀδελφή τοῦ σφυροκόπου χαλκέως και σιδηρουργοῦ Θόβελ, έφηὗρε τό γνέσιμο τῶν μαλλιῶν καί τήν ὕφανση. Βλ. Γέν. 4, 22 καί Ἀρχιμ. Ἰωήλ Γιαννακοπούλου Ἡ Γένεσις, Β. Ρηγόπουλος, Θεσ/νίκη 1976, σ. 72) Αλλά γιατί; Διότι τώρα κρυώνει ὁ ἄνθρωπος. Κρύωνε πρώτα στον παράδεισο; Ὄχι. Πρῶτα καλλιεργοῦσε ὁ Ἀδάμ μέσα στον παράδεισο τή γῆ; Ὄχι. Τώρα θα ὑφαίνει, θα καλλιεργεῖ. Θά δοῦμε στο προσεχές μάθημα ὅτι τόν στέλνει ὁ Θεός νά καλλιεργεῖ τή γῆ.

   Να πού πραγματικά ὅλα αὐτά τά στοιχεῖα πού τά ὀνομάζουμε σήμερα πολιτισμό εἶναι ἁπλῶς μία κάποια ἄνεση μέσα στήν κοιλάδα τοῦ κλαυθμώνος (Μ' αὐτή τήν ἁγιογραφική φράση ἐννοεῖται καί παρομοιάζεται ὁ παρών βίος τοῦ ἀνθρώπου, ὁ γεμάτος από κλαυθμό, δηλαδή θρῆνο καί κλάμα. Ὁ Μ. Αθανάσιος, ἑρμηνεύοντας τόν Ψαλμό 83, 7, λέει: «Κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶνος τὸν θνητὸν βίον φησί.» (Ερμηνεία εἰς τοὺς Ψαλμούς, PG 27, 369 Α. Βλ. Βασ. Β' 5, 23-24)), ἔξω ἀπό τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτόν τόν λόγο δεν πρέπει να ξεχνοῦμε ὅτι ὅλα αὐτά ἀποτελοῦν τούς δερμάτινους χιτῶνες.

   Νὰ πῶς λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ὅλα αὐτὰ ποὺ σᾶς εἶπα· ὅτι ὁ ἄνθρωπος ὁ προπτωτικός ζουσε «ζωῇ τῇ ἀτέχνῳ, καὶ δίχα παντὸς ἐπικαλύμματος καὶ προβλήματος»· ζοῦσε μιά ἄτεχνη ζωή· δέν εἶχε ούτε ἐπικαλύμματα οὔτε προβλήματα –ἐμεῖς ὅμως εἶμαστε γεμάτοι από προβλήματα· ἀπό τό πρωί μέχρι το βράδυ εἴμαστε μέ προβλήματα... «τοιοῦτον γὰρ ἔπρεπεν εἶναι τὸν ἀπ᾿ ἀρχῆς» (Εἰς τὸ ἅγιον Πάσχα, Λόγος ΜΕ', η', PG 36, 632CD)· τέτοιος ἔπρεπε νά εἶναι ἄνθρωπος ἀπό τήν ἀρχή· αλλά δυστυχῶς δέν εἶναι τώρα, κι αυτό είναι κατάντημα!

   Ωστόσο, παιδιά, οἱ δερμάτινοι χιτῶνες, εἶναι μία πραγματικότητα, ὅπως ἀντιλαμβανόμαστε, μ' ὅλα αὐτά πού εἴπαμε. Πῶς ὅμως πρέπει να χρησιμοποιηθοῦν ἀπό τόν ἄνθρωπο αὐτοί;

   Στούς δερμάτινους χιτῶνες, μέ τήν ἔννοια πού δώσαμε σ' αὐτούς, ὑπάρχουν δύο ὄψεις· ἡ μία εἶναι ἀρνητική καί ἡ ἄλλη θετική. Φυσικά οι δερμάτινοι χιτῶνες σε τίποτα δεν φταῖνε· ἐξαρτᾶται ἀπό τόν τρόπο ἀσκήσεως τῆς ἐλευθερίας μας ἐπάνω σ' αὐτές τίς δύο ὄψεις, πῶς δηλαδή θα σταθοῦμε ἀπέναντι στούς δερμάτινους χιτώνες.

   Θά σᾶς πῶ ἕνα παράδειγμα, πού τό ἀναφέρει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Ὁ Νῶε φύτεψε αμπελώνα, ἔκανε κρασί, τό ἤπιε καί μέθυσε. Τί σημαίνει αὐτό, ὅτι ἤπιε κρασί καί μέθυσε; Σημαίνει ὅτι ἔφταιγε τό ἀμπέλι; Τό ἀμπέλι, ἐν προκειμένῳ, καί τό κρασί τί θά ἦταν γιά τόν Νῶε; Θά ἦταν ἡ ἐκπλήρωση μιᾶς ἀνάγκης του, ἕνας δερμάτινος χιτώνας. Μήπως ἔφταιγε τό κρασί, μήπως τὸ ἀμπέλι; Απαντᾶ ὁ ἱερός Χρυσόστομος: «Οὐ γὰρ τὸ φυτὸν κακόν, οὔτε ὁ οἶνος πονηρόν, αλλ' ή παρά το δέον χρήσις.» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΚΘ', γ', PG 53, 265). Ούτε το φυτό ήταν κακό, ούτε το κρασί ήταν πονηρό, ἀλλά ἡ πέρα ἀπό τό πρέπον χρήση που ἔγινε ἀπό τόν Νῶε· αυτό ήταν το κακό. Αυτή είναι η αρνητική ὄψη του δερμάτινου χιτώνα· ὅταν δηλαδή κάνουμε ὄχι τήν χρήση, αλλά την παράχρηση.

   Αντιθέτως, ἡ ἄλλη ὄψη, ή θετική, στο ίδιο παράδειγμα, τό κρασί ἀποτελεῖ στοιχεῖο τῆς ἴδιας τῆς σωτηρίας μας, γιατί μέ τό κρασί ἔχουμε το μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Ὁ ἕνας μεθᾶ καί χάνεται, ὁ ἄλλος κοινωνεῖ Αἷμα Χριστοῦ καί σώζεται· τό ἴδιο πράγμα, τό γέννημα τῆς ἀμπέλου, στις δύο του ὄψεις. Υπάρχει λοιπόν ἡ ἀρνητική όψη, υπάρχει καί ἡ θετική όψη. Γι' αὐτό θά πρέπει, ανά πάσα στιγμή, νά ὑπάρχει ἡ σωστή χρήση, το μέτρο.

   Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει ἕνα πανέξυπνο παράδειγμα –πού ὅταν τό διάβασα γέλασα! «Τὸ μεῖζον τῆς χρείας, περιττὸν τῆς χρείας ἐστὶ καὶ ἄχρηστον. Ὑπόδησαι ὑπόδημα τοῦ ποδὸς μείζον· ἀλλ᾽ οὐκ ἀνέξῃ ἐμὲποδίζει γάρ σοι πρὸς τὴν βάδισιν» (Εἰς τοὺς ἀνδριάντας, Ὁμιλία Β΄, PG 49, 41). Το περισσότερο ἀπό τήν ἀνάγκη σου εἶναι περιττό γιά τήν ἀνάγκη σου καί ἄχρηστο. Φόρεσε παπούτσι στο πόδι σου σε μεγαλύτερο μέγεθος· δέν θά τό ἀνεχθεῖς, γιατί θά σέ ἐμποδίσει να περπατήσεις. Από την πλεονεξία σου, πήγαινε στον τσαγκάρη και παράγγειλε παπούτσια πολύ μεγάλα, 80 νούμερο... γιατί εἶσαι πλεονέκτης! Τσαγκάρη μου, θέλω μεγάλα παπούτσια. Βάλε τα μεγάλα παπούτσια· σέ ἐμποδίζουν να περπατήσεις! Είναι πανέξυπνο παράδειγμα αὐτό, καί δείχνει ὅτι τό παραπάνω δέν μᾶς χρειάζεται. Πρέπει να μάθουμε το μέτρο. (Πρβλ. καί ἀρχαία ἑλληνικά γνωμικά: «Μέτρον ἄριστον» (Κλεοβούλου, Διογέν. Λαερτ. Βίοι Φιλ. Ι, 93). «Μέτρον δ᾽ ἐπὶ πᾶσιν ἄριστον» (Πυθαγόρα, Χρυσά Ἔπη, 38). «Τὸ μέτριον ἄριστον καὶ τὸ μέσον» (Αριστοτέλους, Πολιτικά, 1295b). «Μέτρῳ χρώ» (Πιττακού, Ανθ. Στοβ. Γ., 79δ). «Μέτρα φυλάσσεσθαι» (Ἡσιόδου, Έργα καὶ Ἡμέραι 694), «Πάντων μέτρον ἄριστον· ὑπερβασίη δ' άλγεινόν» (Φωκυλίδου, Γνώμαι, 36 ). «Έντεχνον δὲ τὸ τὴν μέσην ἐν ἅπασι τέμνειν» (Πλουτάρχου, Ἠθικά, 7β). «Παιδός, οὐκ ἀνδρὸς τὸ ἀμέτρως ἐπιθυμεῖν» (Δημοκρίτου, Απόσπ. 70). «Καλὸν ἐν παντὶ τὸ ἴσον ὑπερβολὴ δὲ καὶ ἔλλειψις ου μοι δοκέει» (Δημοκρίτου, Απόστ. 102), «Πάντων μέσ᾽ ἄριστα» (Θέογνι Ἐλεγεῖαι, 335). «Αδικοῦσί γε τὰ μέγιστα διὰ τὰς ὑπερβολὰς, ἀλλ' οὐ διὰ τὰ ἀνναγκαία» (Αριστοτέλους, Πολιτικά, 1267α). «Η μεσότης ἐν πᾶσιν ἀσφαλεστέρα» (Τραγικών, Αδ. Απόσπ. 457). «Μηδὲν ἄγαν» (Χίλωνος Λακεδαιμ. Διογ. Λαέρτ. Βίοι Φιλ. Ι. 41) κ.ά.)

   Ἐξ ἄλλου τὴν ἴδια σημασία ἔχουν κι ἐκεῖνα πού λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «οἱ χρώμενοι τῷ κόσμῳ τούτῳ ὡς μὴ καταχρώμενοι» (Α΄ Κορ. 7, 31), αὐτοί πού κάνουν χρήσση τούτου τοῦ κόσμου νά μήν κάνουν κατάχρηση. Και «ἔχοντες διατροφὰς καὶ σκεπάσματα, τούτοις ἀρκεσθησόμεθα» (Α΄ Τιμ. 6, 8), ἔχοντας τροφές για να φάμε καί σκεπάσματα για να ντυθοῦμε καί νά σκεπαστοῦμε, σ' αυτά νὰ ἀρκεστούμε· ὄχι παραπάνω.

   Ακόμη, οἱ δερμάτινοι χιτῶνες εἶναι μία ὑπόμνηση. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος πάνω σ' αὐτό λέει: «Ἡ τῶν ἱματίων περιβολὴ ὑπόμνησις ἡμῖν γινέσθω διηνεκὴς τῆς τῶν ἀγαθῶν ἐκπτώσεως.» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΗ΄, β΄, PG 53, 150). Να θυμᾶσαι, ἅμα βάζεις τὰ ροῦχα, ὅτι αὐτά κάποτε δέν τά φοροῦσες, οὔτε θα τα ξαναφορέσεις στη Βασιλεία του Θεού· τα φοράς γιατί είσαι τιμωρημένος, γιατί ἁμάρτησαν οι πρόγονοί σου μέσα στον παράδεισο, καί ὄχι για καύχημα.

   Πρέπει ἀκόμη, παιδιά, να δούμε τους δερμάτινους χιτῶνες καί μέ ἐντελῶς ἱστορικά κριτήρια, ή γραμματικά, ὅ,τι λέει τό ἱερό κείμενο· ὁ Θεός έκανε χιτώνες για να ντύσει τους πρωτοπλάστους. Πράγματι, ἐνδύει τους πρωτοπλάστους· γιατί; διότι οι πρωτόπλαστοι πρώτοι ἔκαναν μιά φορεσιά με φύλλα συκιάς, περιζώματα, σκεπάσματα, ανεπαρκή ὅμως. Καί ὁ Θεός τώρα κάνει δερμάτινους χιτῶνες, πού είναι πολύ επαρκέστεροι ἀπό τά φύλλα τῆς συκιᾶς, ἀκριβῶς διότι ἀπό ἐδῶ κι ἐμπρός το ἀνθρώπινο σώμα θά εἶναι εὐπαθές, κι ἔτσι θά ἔχει ἀνάγκη καλύψεως ἀπό τίς καιρικές μεταβολές.

   Ἀλλά ἄς λογαριάσουμε και κάτι ακόμη. Μεταξύ τοῦ σώματος καί τῶν δερματίνων χιτώνων υπάρχει και ἕνα ἄλλο ἔνδυμα· ὅπως θά λέγαμε, τά ἐσώρουχά μας. Φορᾶμε τά ἐξώρουχα, αλλά φοράμε καί τά ἐσώρουχα. Τά ἐσώρουχα εἶναι ἀνάμεσα στά ἐξώρουχα καί τό σῶμα. Νοητά ἐσώρουχα αυτά. Ξέρετε ποιά είναι; Εἶναι τὸ ἔνδυμα τῆς ντροπής,

   Ὁ Θεός, λοιπόν, ντύνει τους πρωτοπλάστους, να μένουν πάντα ντυμένοι, για να διατηρηθεῖ τό ἔνδυμα τῆς ντροπῆς· γιατί ἄν βγάλουμε τα ρούχα μας, μαζί με τὰ ροῦχα βγάζουμε καί τήν ντροπή! (Πρβλ. Ηροδότου, Ἱστορίας, Κλειώ, 1.8.14: «Ἅμα δὲ κιθῶνι ἐκδυσμένῳ συνεκδύεται καὶ τὴν αἰδῶ γυνή.») Καί ἄν θέλετε, γιά νά μήν ἐξαχρειωθεῖ καί τό γενετήσιο ἔνστικτό μας –πράγμα πού τό λέγαμε σέ ἕνα περασμένο μάθημα– (Βλ. Γέν. 2, 25, καί π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Χριστιανική Ανθρωπολογία, Τόμος Γ΄, Μάθημα 33ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2019, σ. 216 κ.έ. Επίσης βλ. καί Μάθημα 62ο, σσ. 36-38) γι' αὐτό δέν πρέπει νά ἀπογυμνωνόμαστε. Διότι καί τό γενετήσιο ἐξαχρειώνεται, καί ὁ ἄνθρωπος γίνεται ἕνα κτήνος, ἕνα ζῶο... καί μάλιστα χειρότερος καί ἀπό ἕνα ζῶο, γιατί τα ζῶα γνωρίζουν και τους καιρούς τους, ενῶ ὁ ἄνθρωπος δεν γνωρίζει τίποτε πιά!

   Ἐξ ἄλλου τό ὅτι ἡ ντροπή πρέπει να διατηρηθεῖ, τό λέει καί ὁ ἴδιος ὁ Ἀδάμ. Ὅταν ἔπεσε καί τόν ἀναζητοῦσε ὁ Θεός, Ἀδάμ, ποῦ εἶσαι; ἐκεῖνος ἀπάντησε: «έφοβήθην, ὅτι γυμνός εἰμι, καὶ ἐκρύβην» (Γέν. 3, 10). Ὅμως γιατί εἶπε «γυμνός εἰμί»; Ντρεπόταν γιά τήν γυμνότητά του. Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι πρέπει να ντύνεται ὁ ἄνθρωπος, γιά νά μήν ἀποβάλει την ντροπή.

   Χαρακτηριστικό ακόμα τῆς ἐποχῆς μας, δυστυχῶς, εἶναι ὅτι ἀφαιροῦμε τα ρούχα μας· καί μαζί μέ τά ρούχα μας, ἀφαιροῦμε καί τήν ντροπή! Δέν ντρεπόμαστε πιά για τίποτα... ἔχουμε γίνει ξετσίπωτοι!

   Ἀλλά θά ἤθελα νά τελειώσω μέ κάτι πολύ σημαντικό. Αὐτοί οἱ δερμάτινοι χιτῶνες μεταποιήθηκαν.

   Κάποτε, ξέρετε, δίναμε τα ρούχα μας στόν ράφτη καί λέγαμε: Γύρισε το μέσα ἔξω, γιατί πάλιωσε, τρίφτηκε τό μέσα βάλε το ἀπ᾽ ἔξω. Παλιά ἔτσι κάναμε, παιδιά. Ἄνδρες καί γυναῖκες δίναμε τα ρούχα στον ράφτη, στη μοδίστρα, νά μᾶς τά γυρίσει τό μέσα-ἔξω. Αὐτή ἡ εἰκόνα εἶναι πολύ ωραία, ὅταν λέει ὁ Θεός ὅτι τό σύμπαν θά τό γυρίσει μέσα-έξω σάν ἱμάτιο καί θά τό κάνει καινούργιο. 35 (Βλ. Ψαλμ. 101, 27. Εβρ. 1, 11)

   Λοιπόν, κι αὐτούς τούς δερμάτινους χιτώνες τώρα τούς γυρίζουμε μέσα-έξω! Πῶς γίνεται; Αυτό γίνεται, παιδιά, μέ τή σάρκωση τοῦ Λόγου, τοῦ Θεοῦ Λόγου.

   Ὁ Χριστός φόρεσε ἀνθρώπινο σώμα. Αλλά και κάτι περισσότερο φόρεσε κόκκινη χλαμύδα, ἐμπαικτικά, γιά νά ἀνανεώσει τους δερμάτινους χιτῶνες τῶν ἀνθρώπων, ὥστε στο ἑξῆς χιτώνας τῶν ἀνθρώπων να εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χριστός!

   Γι' αυτό λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης: «Ἐνδύσασθαι τὸν καινὸν χιτῶνα τὸν κατὰ Θεὸν κτισθέντα ἐν ὁσιότητι καὶ δικαιοσύνη· Ἰησοῦν δὲ λέγει εἶναι τὸ ἔνδυμα.» (Εἰς τὸ Ἄσμα Ασμάτων, Ὁμιλία ΙΑ', PG 44, 1005 AB). Τό ἔνδυμα εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός· ὁ ἴδιος γίνεται ἔνδυμα! Βγάζουμε τους δερμάτινους χιτῶνες καί τούς ἀλλάζουμε μέ τό ἔνδυμα Ἰησοῦς Χριστός! (Στο μυστήριο τῆς Βαπτίσεως ψάλλουμε: «Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε.». Βλ. Γαλ. 3, 27)

   Καί ὁ ἅγιος Συμεών ὁ νέος Θεολόγος, ἑρμηνεύοντας τό ἁγιογραφικό χωρίο «γυμνὸς ἤμην, καὶ περιεβάλετέ με» (Ματθ. 25, 36), πού ὁ Χριστός θά πεῖ στήν ὥρα τῆς Κρίσεως, λέει ὅτι πρέπει ἐμεῖς νά ντύσουμε τόν Χριστό μέ τίς ἀγαθές μας πράξεις. Ακούστε το σε μετάφραση: Γυμνός ἤμουν ἀπό τίς δικές σου ἐνάρετες πράξεις, και δέν μέ ἔντυσες μέ αὐτές! («Γυμνὸς ἤμην τῶν σῶν ἐναρέτων πράξεων, καὶ οὐκ ἐνέδυσας με αυτάς.» (Άπαντα, Τόμος Β΄, Βίβλος τῶν ἠθικῶν, Λόγος Ι΄, Περὶ τῆς φοβερᾶς τοῦ Κυρίου ἡμέρας καὶ τῆς μελλούσης κρίσεως)

   Ἐδῶ βλέπουμε δηλαδή κάτι πολύ σημαντικό. Θυμηθεῖτε ἀκόμα τήν παραβολή τῶν βασιλικῶν γάμων. Κάποιος μπαίνει μέσα, καί τοῦ λέει ὁ οἰκοδεσπότης: «Ἑταῖρε, πῶς εἰσῆλθες ὧδε μὴ ἔχων ἔνδυμα γάμου;» (Ματθ. 22, 12) Φίλε, πῶς μπῆκες ἐδῶ, καί δέν ἔχεις ἔνδυμα, χιτώνα, γάμου; Βγάλτε τον ἔξω! διότι ὄφειλε, μπαίνοντας από την πόρτα, να ζητήσει ἔνδυμα γάμου. Δηλαδή, πῶς πᾶς νά μπεῖς στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, μέ τούς δερμάτινους χιτῶνες;... Ὄχι πρέπει πρώτα να μεταποιηθοῦν. Καί τό ἔνδυμα ἐδῶ στήν παραβολή, παιδιά, εἶναι –ἀκοῦστε– ὁ ἴδιος ὁ Χριστός! (Βλ. ἁγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, Ἅπαντα, Τόμος Β΄, Βίβλος τῶν ἠθικῶν, Λόγος Γ΄: «Πάντα ἡμῖν ὁ Χριστὸς ὁμοῦ γένηται... στολή ... καὶ εἴ τι οὖν ἕτερον πρὸς τρυφὴν ἢ δόξαν καὶ τερπνότητα ἐπιτήδειον, ... ὁ αὐτὸς καὶ ἔνδυμα πᾶσιν ἔσται, ὡς μηδενὸς ἐν τῷ μυστικῷ γάμω εἰσερχομένου μὴ τὸν ἀπρόσιτον τοῦτον φοροῦντος χιτῶνα» καί τοῦ ἰδίου, Ἕτερα κεφάλαια γνωστικά τε καὶ θεολογικά, νθ', PG 120, 632ΑΒ: «Καθάπερ ὁ ἀπὸ πτωχείας ἐσχάτης ὑπὸ τοῦ βασιλέως εἰς πλοῦτον ἀνενεχθείς, καὶ περιφανὲς ἀξίωμα στολήν τε παρ' αὐτοῦ ἐνδυθεὶς ... βλέπει ἀεὶ τὴν χάριν τοῦ Πνεύματος τὴν περιλάμπουσαν αὐτόν, ἥτις ἔνδυμα καλεῖται καὶ βασίλειος αλουργίς· μᾶλλον δέ, ὅπερ αὐτός ἐστι Χριστὸς ὁ Κύριος, εἴπερ αὐτὸν οἱ εἰς αὐτὸν πιστεύοντες ἐπενδύονται.». Πρβλ. Γαλ. 3, 27)

   Γι' αυτό στο ἑξῆς –νά τό ξέρουμε– θα πρέπει να ἀρχίσουμε, σιγά-σιγά, να μεταβάλλουμε τους δερμάτινους χιτῶνες σε χιτώνα που λέγεται Ἰησοῦς Χριστός. (Βλ. ἱεροῦ Χρυσοστόμου, Εἰς τὴν παραβολὴν περὶ τοῦ ἀσώτου, PG 59, 519, καί Θεοφυλάκτου Βουλγαρίας, Περὶ τοῦ ἀποδημήσαντος εἰς χώραν μακράν, PG 123, 957ΑΒ: «καὶ στολὴν πρώτην περιτιθέντας, τὸν Χριστὸν αὐτὸν (ὅσοι γὰρ ἐβαπτίσθημεν εἰς Χριστόν, Χριστὸν ἐνεδυσάμεθα)», Γαλ. 3, 27. Λουκά 15, 22) Καί ἔτσι φεύγουμε, παιδιά, ἀπό ἐκείνη τήν νέκρωση, τό φρόνημα τῆς σαρκός, φεύγουμε, καί ἐνδυόμαστε τόν Χριστό· καί ἀρχίζουμε να ντυνόμαστε πάλι τήν θεία δόξα, να ντυνόμαστε τόν Ἰησοῦ Χριστό.

   Πάντως, ἄς τό ξέρουμε όλοι μας, δεν θα μπούμε στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Συμεών ὁ νέος Θεολόγος, ἄν ἀπό τήν παρούσα ζωή δέν ἔχουμε ντυθεῖ τό καινούργιο μας ἔνδυμα, τόν Ἰησοῦ Χριστό! (Βλ. άγ. Συμεών του Νέου Θεολόγου, Ἅπαντα, τόμ. Β΄, Βίβλος τῶν ἠθικῶν, Λόγος Ι΄, Περὶ τῆς φοβερᾶς τοῦ Κυρίου ἡμέρας καὶ τῆς μελλούσης κρίσεως, ὅτι καὶ πρὸ τοῦ θανάτου ἐν ἡμῖν ἔνθεν ἤδη καθαιρομένοις διὰ δακρύων ἐνεργεῖται ἐν οἷς ἂν ἐγγένηται κατὰ τὴν παροῦσαν ζωήν, κατὰ τὴν μέλλουσαν οὐχ ὑπαντᾶ)

   Βλέπετε λοιπόν τώρα πῶς ὁ Χριστός ἔρχεται να διορθώσει τους δερμάτινους χιτώνες; Ξέρετε ποιός ἀκριβῶς ἦταν ὁ Θεός ἐκεῖ στόν παράδεισο; Ὁ Θεός Λόγος ἦταν! Αὐτός ἐνανθρώπησε. (Ὁ ἅγ. Νεκτάριος Πενταπόλεως γράφει σχετικά: «Το Τριαδικὸν τῆς θεότητος διδάσκεται κεκαλυμμένως πως ὑπὸ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης· ἐν αὐτῇ ἀποκαλύπτεται πάντοτε τὸ δεύτερον πρόσωπον τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὅπερ ἐστὶ καὶ ὁ ἀρχηγὸς τῆς Παλαιᾶς καὶ Καινῆς Διαθήκης.» (Ορθόδοξος Ἱερὰ Κατήχησις, Ἀθῆναι 1899, σ. 87). Βλ. Νικολάου Ι. Σωτηροπούλου, Ὁ Ἰησοῦς Γιαχβέ, ἐκδ. Ὁ Σταυρός, Ἀθῆναι 1976, καί π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Η Γένεσις, Χριστιανική Κοσμολογία, Τόμος Α΄, Μάθημα 3ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2017) Τότε ἔδωσε τους δερμάτινους χιτῶνες, ἐνῶ τώρα δίνει τόν ἑαυτό του καί λέει: Ἄνθρωποι, ντυθεῖτε ἐμένα. Καί ἐνδυόμενοι ἐμένα, σώζεστε γίνεστε πάλι ὅπως πρῶτα, καί κληρονομεῖτε τόν κρείττονα Παράδεισο, τόν καλύτερο Παράδεισο, τόν ἀγαθότερο Παράδεισο, αὐτή τήν ἴδια τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ!... Ἐκεῖ δέν θά ὑπάρχουν πλέον καθόλου ανάγκες, ὅπως ὑπῆρχαν τότε, ἔστω καί προπτωτικά, πού ὁ Ἀδάμ ἔπρεπε νά φάει καί νά πιεῖ καί να κοιμηθεῖ.

   Στήν καινούργια αυτή κατάσταση βασιλεύει ή μακαριότητα, τό ἀνενδεές καί ἡ εὐτυχία τῆς θεωρίας τοῦ προσώπου τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ Λόγου!

   Ἀλλά, πρῶτα ὁ Θεός, θα συνεχίσουμε.

   Κυριακή, 24 Μαρτίου 1985

70η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Το Πρωτευαγγέλιον. Τό ὄνομα τῆς Εὔας, Ζωή.

†.Mετά τήν καταδίκη καί τοῦ ἄνδρα, παιδιά, ὅπως εἴχαμε δεῖ τήν περασμένη φορά, καταλαβαίνετε, ὅτι μέσα στόν παράδεισο αναπτύχθηκε μία ἀτμόσφαιρα ζοφώδης, σκοτεινή, μελαγχολική, ἀφοῦ αὐτός ὁ ἴδιος ὁ παράδεισος μεταβλήθηκε σε τόπο δικαστηρίου. Γιά κοιτάξτε, ἀλήθεια· ὁ παράδεισος τοῦ Θεοῦ, ἐκεῖνος ὁ εὐλογημένος χῶρος, ἔγινε τώρα τόπος καταδίκης!

   Μέσα ὅμως σ' αυτή τή ζοφώδη ατμόσφαιρα, ἀκούγεται καί ἕνα ἐλπιδοφόρο μήνυμα· εἶναι τό ἑξῆς.

   Ὅταν καταδίκασε ὁ Θεός τόν ὄφι, τόν διάβολο, εἶπε: «Ἔχθραν θήσω ἀνὰ μέσον σοῦ καὶ ἀνὰ μέσον τῆς γυναικὸς καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σπέρματός σου καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ σπέρματος αὐτῆς· αὐτός σου τηρήσει κεφαλήν, καὶ σὺ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν.» (Γέν. 3, 15). Δηλαδή, θά θέσω ἔχθρα ἀνάμεσα σ' ἐσένα καί στή γυναίκα, καί ἀνάμεσα στο δικό σου το σπέρμα καί στό σπέρμα αὐτῆς· αὐτός θά σοῦ συντρίψει το κεφάλι, κι ἐσύ θά τοῦ πληγώσεις τήν πτέρνα. Αὐτό εἶναι μία προφητεία!

   Σᾶς εἶχα πεῖ ὅτι ἤδη εἶχε ἀκουστεί μία προφητεία μέσα στον παράδεισο· ήταν ή προφητεία τοῦ Ἀδάμ, ὅταν, βλέποντας τή γυναίκα, εἶπε ὅτι αὐτή εἶναι «ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστέων μου καὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκός μου» (Γέν. 2, 23). Ἡ προφητεία αυτή ειπώθηκε από τον Αδάμ· φυσικά από τόν Θεό, αλλά διά μέσου τοῦ Ἀδάμ. Τώρα ἐδῶ ὁ Θεός ὁ ἴδιος λέει ἄμεσα μία προφητεία, δίνει ἕνα χαρμόσυνα μήνυμα, ὅπως θὰ δοῦμε λίγο πιο κάτω, πού ἀκούγεται ὡς μιά ἐλπίδα μέσα σ' ἐκείνη τήν ἀπογοητευτική κατάσταση. Αλλά ας αναλύσουμε αυτό το μήνυμα πού ἔδωσε ὁ Θεός.

   «Έχθραν θήσω», θα βάλω ἔχθρα –σε χρόνο μέλλοντα, μελλοντικά. Θα βάλω ἔχθρα ανάμεσα σ' εσένα, τόν διάβολο, καί στή γυναίκα· ἀνάμεσα στο σπέρμα το δικό σου καί τό σπέρμα τῆς γυναίκας.

   Ὁ Θεός βάζει ἔχθρα; Δέν εἶναι Θεός ἀγάπης;

   Παιδιά, ναί, εἶναι Θεός ἀγάπης. Ἐδῶ ὅμως ἔπρεπε νά μπεῖ ἔχθρα, καί τοῦτο διότι αὐτό θά ήταν τό συμφέρον τῶν ἀνθρώπων. Γιά νά μήν ὑποστεῖ ὁ ἄνθρωπος αλλεπάλληλες απάτες ἐκ μέρους τοῦ διαβόλου, ἔπρεπε να χωρίσουν πλέον οἱ σχέσεις τους, δηλαδή δέν ἔπρεπε να υπάρχει σχέση. Καί ὄχι μόνο δέν ἔπρεπε νά ὑπάρχει σχέση, ἀλλά ἐπιπλέον θά ἔπρεπε νά ὑπάρχει μία αρνητική σχέση, μία άπωση, δηλαδή μία ἐχθρότητα. Διότι, ἄν δέν ὑπῆρχε αυτή ἡ ἐχθρότητα, θά ὑπῆρχε ἡ δυνατότητα μέ εὐκολία νά ἐπανασυνδεθοῦν οἱ σχέσεις τοῦ διαβόλου μέ τούς ἀνθρώπους. Ἔπρεπε λοιπόν να ὑπάρχει ἀνάμεσά τους μία ἔχθρα.

   Ἐδῶ ταιριάζει ἐκεῖνο πού λέει ὁ Δαβίδ, στον 138ο ψαλμό, στίχο 22: «τέλειον μῖσος ἐμίσουν αὐτούς, εἰς ἐχθροὺς ἐγένοντό μοι». Είναι πολύ χαρακτηριστική αυτή ἡ φράση· τους μισούσα μέ ἕνα τέλειο μίσος. Δηλαδή δέν ὑπῆρχε μέσα στην καρδιά μου κανένα περιθώριο νά ἀγαπήσω αὐτούς. Ποιούς; Τούς δαίμονες, καί μόνο τούς δαίμονες! («Τῷ ὄντι γὰρ βλαβεραὶ αἱ πρὸς τὴν κακίαν καταλλαγαί· ἐπειδὴ νόμος οὗτος φιλίας δι' ομοιότητος πέφυκε τοῖς συναπτομένοις ἐγγίνεσθαι. Ὅθεν ὀρθῶς ἔχει τὸ "Φθείρουσιν ἤθη χρηστὰ ὁμιλίαι κακαί".» (Μ. Βασιλείου, PG 31, 348C). Βλ. Α΄ Ἰωάν. 4, 8· 16. κ.ά. «Τὸ γὰρ Ἔχθραν θήσω ἀνὰ μέσον σοῦ καὶ τοῦ ὄψεως, διδάσκοντός ἐστι κεχρῆσθαι τῷ θυμῷ ὥσπερ ὅπλων» (Μεγ. Βασιλείου, PG 31, 368Β). Πρβλ. Ματθ. 10, 34-37. «Ευγνωμόνως οὖν ἀκούοιμεν, πῶς ὁ Θεὸς ἔχθραν ποιεῖ τὴν πρὸς τόνδε, ἵνα φιλίαν ποιήσῃ τὴν πρὸς τὸν Χριστόν· ἀδύνατον γὰρ ἅμα είναι φίλον τῶν ἐναντίων. Καὶ ὥσπερ "οὐδεὶς δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν", οὕτως οὐδεὶς δύναται είναι φίλος καὶ Θεῷ καὶ Μαμωνά, φίλος καὶ Χριστῷ καὶ ὄφει· ἀλλὰ ἀνάγκη καὶ τὴν φιλίαν τὴν πρὸς τὸν Χριστὸν ἔχθραν ποιῆσαι πρὸς τὸν ὄφιν, καὶ τὴν φιλίαν τὴν πρὸς τὸν ὄφιν ἔχθραν γεννῆσαι τὴν πρὸς τὸν Χριστόν.» (Ωριγένους, Εἰς τὸν προφήτην Ἱερεμίαν, Ομιλία Κ΄, PG 13, 517AB))

   Μήν πεῖ κανείς ὅτι εἶναι δυστυχισμένα πλάσματα καί ὅτι θά πρέπει να τους δείξουμε λίγη αγάπη... (Υπάρχει ένα τραγούδι, πού ἀποτελεῖ καί τόν ὕμνο τῶν Σατανιστῶν, τό Συμπάθεια για τον Διάβολο (Sympathy for the Devil, The Rolling Stones, 1968). Είναι γνωστή ἡ προσπάθεια τοῦ Σιωνισμοῦ γιά ἀντιστροφή τοῦ κλίματος, διά τῆς ρόκ μουσικῆς, ὄχι μόνο ἐναντίον τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά καί ὑπέρ τῆς λατρείας τοῦ Σατανᾶ. Σε πολλά τέτοια τραγούδια υπάρχουν μηνύματα, ἐνσυνείδητα καί ύποσυνείδητα, ὅπως: Ζῶ γιὰ τὸν Σατανά. Δὲν μοῦ γουστάρει ὁ Θεός. Δέν μπορῶ νά τόν ἀποφύγω, εἶναι ὁ γλυκός μου ὁ Σατανᾶς. Χορεύοντας μέ τόν Διάβολο. Ο Διάβολος στην καρδιά της. Φίλοι τοῦ Διαβόλου. Ὁ Σατανᾶς εἶναι δυνατός, θὰ σοῦ δώσει το 666!!! Βλ. Κων. Γ. Παπαδημητρακόπουλου, Υποσυνείδητα μηνύματα, μια φοβερή απειλή, ἐκδ. Φωτοδότες, Αθήνα 1994)

   Αγαπητοί μου, αναμφισβήτητα, εἶναι δυστυχισμένα πλάσματα· οἱ δαίμονες εἶναι τά πιό δυστυχισμένα πλάσματα! Μόνοι τους φυσικά προκάλεσαν τή δυστυχία τους. Αλλά δέν μποροῦν νά μετανοήσουν. Καί ἔχουν φθάσει σε βάθος τόσης κακίας, ὥστε ἄν ὑποτεθεῖ ὅτι ἐμεῖς, αὐτήν τή στιγμή, θα θέλαμε νά ἐκδηλώσουμε τή συμπάθειά μας σ' αυτούς, αυτοί θα γελοῦσαν καί θά κορόιδευαν, καί θά προσπαθοῦσαν νά ἐκμεταλλευτούν αὐτήν τή συμπάθειά μας γιά νά μᾶς κάνουν κακό! Τό φαντάζεστε αυτό;... Γι' αὐτό καί λέει ὁ ψαλμωδός, προφητικά, «τέλειον μῖσος ἐμίσουν αὐτούς». (Διηγεῖτο ὁ ἅγιος Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης: Κάποτε, ἕνας μοναχός (ὁ μοναχός αὐτός, ὅπως διαπιστώθηκε αργότερα, ἦταν ὁ ἴδιος) είχε πονέσει πολύ τούς δαίμονες, καί ἐνῶ προσευχόταν γονατιστός, πεσμένος κάτω, ἔλεγε τά ἑξῆς: «Εσύ Θεός εἶσαι καί, ἅμα θέλεις, μπορεῖς νὰ βρεῖς ἕναν τρόπο για να σωθοῦν καί αὐτοί οἱ δυστυχισμένοι δαίμονες, οἱ ὁποῖοι, ἐνῶ εἶχαν τέτοια μεγάλη δόξα πρῶτα, τώρα ἔχουν ὅλη τήν κακία καί τήν διαβολιά τοῦ κόσμου, καί ἐάν δέν μᾶς προστάτευες, θα μας είχαν ρημάξει ὅλους τούς ἀνθρώπους». Ἐνῶ λοιπόν ἔλεγε αυτά τα λόγια προσευχόμενος μέ πόνο, βλέπει ἕνα κεφάλι σκυλήσιο δίπλα του νά τοῦ βγάζει τήν γλώσσα του καί νά τόν κοροϊδεύει. Τό ἐπέτρεψε φαίνεται ὁ Θεός αυτό για να πληροφορήσει τον μοναχό ὅτι Ἐκεῖνος ἕτοιμος εἶναι νά τούς δεχθεῖ, ἀρκεῖ νά μετανοήσουν. Αλλά αυτοί δέν θέλουν τήν σωτηρία τους. (Γέροντος Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου, Λόγοι Α΄, Μέ πόνο καί ἀγάπη για τον σύγχρονο άνθρωπο, ἐκδ. Ι. Ἡσυχαστηρίου Εὐαγγ. Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, Σουρωτή 1998, σ. 66)

   Γι' αὐτό, ἂν θέλουμε να ζήσουμε πνευματική ζωή, νά τό ξέρουμε, δεν χρειάζεται κανένας διάλογος μέ τόν διάβολο. Κι ἂν ἀκόμη υποτεθεῖ ὅτι ἔρχεται νά μᾶς ἀνοίξει διάλογο με κάποιους τρόπους ἀπατηλούς, ὅπως μέ ἀνθρώπους που ξέρουμε πολλές φορές ὅτι εἶναι ὄργανά του, θα πούμε ὄχι! Βεβαίως, ἀνθρώπους δέν θα μισήσουμε, ὅσο κακοί καί ἄν εἶναι. Δέν θά ἔχουμε σχέσεις μαζί τους φυσικά. Αὐτό τό χωρίο εφαρμόζεται μόνο στούς δαίμονες. Ἀλλά θά πρέπει νά εἴμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί.

   Ὅταν ὁ Θεός βάζει ἐδῶ τήν ἔχθρα ανάμεσα στον διάβολο και στη γυναίκα, στο σπέρμα τοῦ διαβόλου καί στό σπέρμα τῆς γυναίκας, δείχνει ὅτι θά ὑπάρξει ἔνας πόλεμος μελλοντικός, μία ἐχθρότητα μελλοντική. Διότι τή στιγμή πού μιλάει ὁ Θεός δέν ὑπάρχει καμμία ἐχθρότητα ἀνάμεσα στους πρωτοπλάστους καί στόν ὄφι. Οἱ πρωτόπλαστοι βέβαια βλέπουν τόν ὄφι, τό φίδι· δέν βλέπουν τίποτα άλλο. Ὁ Θεός ὅμως, πίσω από το φίδι, βλέπει τόν διάβολο. Δέν ὑπάρχει καμμία ἐχθρότητα ἐκείνη τήν στιγμή, τίποτα απολύτως· ἑπομένως ἀναφέρεται σέ μιά μελλοντική ἐχθρική κατάσταση. Κι αὐτή ἡ μελλοντική ἐχθρική κατάσταση θά λάβει τήν ϋψιστη τιμή, τό μέγιστο θα λέγαμε βάθος, ανάμεσα στον Χριστό προσωπικά καί τόν διάβολο. Αρχή θά εἶναι στήν ἔρημο, ὅταν ὁ διάβολος θά πειράξει τον Χριστό, (Βλ. Ματθ. 4, 1-11. Μάρκ. 1, 12-13. Λουκά 4, 1-13) –ἤ καί πιό μπροστά ακόμη, γιατί στήν ἔρημο εἶναι ἐμφανές (Ἴσως ἐδῶ ὁ ὁμιλητής υπενίσσεται τον διωγμό τοῦ βρέφους Ἰησοῦς ὑπό τοῦ Ἡρώδου καί τήν φυγή του στην Αίγυπτο)– ἐνῶ ἀποκορύφωμα θά εἶναι στον Σταυρό.

   Προσέξτε ὅμως ἐδῶ τί λέει. Δέν λέει ανά μέσον σοῦ καί ἀνά μέσον τοῦ ἀνδρός, αλλά λέει «ἀνὰ μέσον σοῦ καὶ ἀνὰ μέσον τῆς γυναικός». Σᾶς κάνει αὐτό ἐντύπωση, ὅτι τήν ἔχθρα θά τή βάλει ανάμεσα στο φίδι καί στή γυναίκα; Ἴσως ἐκ πρώτης ὄψεως να φαίνεται ὅτι ἐπειδὴ ἐξαπατήθηκε ἡ Εὔα, γι' αὐτό καί τό μίσος θὰ μπεῖ ἀνάμεσα στις δύο αυτές υπάρξεις. Ὅμως ὄχι εἶναι κάτι πιό μακρινό. Διότι, ὅταν λέει «ἔχθραν θήσω, ἐννοεῖ κάτι μελλοντικό, ἀφοῦ τό ρήμα εἶναι σέ χρόνο μέλλοντα. Δεν αναφέρεται στην Εὔα πού στο κάτω-κάτω αὐτή ἐξαπατήθηκε- ἀλλά ἀναφέρεται σε κάποια ἀπόγονο τῆς Εὔας.

   Ἡ μακρινή αὐτή ἀπόγονος πρέπει νά εἶναι γυναίκα, ἐπειδή στο πρόσωπο τῆς Εὔας ὁ Θεός μιλάει για μια μελλοντική γυναίκα· γι' αυτό απευθύνεται στην Εὔα. Δέν θά μποροῦσε νά ἀπευθυνθεί στον Αδάμ; Ὄχι, διότι ὁ Ἀδάμ μποροῦσε νά κάνει καί ἀγόρια και κορίτσια. Γιατί όμως πρός τήν Εὔα; Σας ξαναλέω, για να τονισθεῖ ὅτι τό πρόσωπο ἐκεῖνο πού θα σταθεῖ ἐχθρικά ἀπέναντι στον διάβολο θά εἶναι γυναικεῖο.

   Καί ποιά εἶναι αὐτή ἡ γυναίκα; Ποιά εἶναι;

   Ξέρετε, στην φράση «ἀνὰ μέσον σοῦ καὶ ἀνὰ μέσον τῆς γυναικός», αυτό τό ἄρθρο "τῆς", στήν ἑβραϊκή γλώσσα, πολλές φορές δέν εἶναι ἄρθρο οριστικό αλλά αόριστο, ἔχει ἔννοια αορίστου, καί σημαίνει κάποιας –ἤ κάποιου, ἄν εἶναι ἀρσενικοῦ γένους. Συνεπώς, έρμηνευτικά, θα μπορούσαμε να το πούμε: ἀνά μέσον σοῦ καί ἀνά μέσον τινός γυναικός. Οπότε βλέπουμε ἐδῶ ὅτι είναι κάποια μακρινή απόγονος. Ποιά είναι αυτή;

   Εἶναι ἡ Θεοτόκος, ἡ Παναγία μας!Εἶναι ἡ Θεοτόκος, πράγματι· θά τό δοῦμε καί πιό κάτω.

   Ἡ ἐχθρότητα τώρα συνεχίζεται μεταξύ τῶν ἀπογόνων τοῦ ὄψεως-Σατανᾶ καί τῆς Εὔας.

   Αλλά ὅταν ὁ Θεός λέει στον ὄφι, τόν διάβολο, περί ἀπογόνων τοῦ σπέρματός του, ξέρετε ποιό εἶναι αυτό το σπέρμα του όφεως-Σατανά;

   Εἶναι τά όργανα τοῦ Σατανᾶ καί οἱ δαιμονισμένοι ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι εἶναι φορεῖς τοῦ θελήματος τοῦ Σατανά.

   Προσέξτε αὐτό τό σημεῖο. Ὁ διάβολος εἶναι πνεῦμα· οὔτε γεννήθηκε, ούτε γεννάει. Ὁ διάβολος δημιουργήθηκε ὡς ἄγγελος ἀγαθός, αλλά μέ τήν προαίρεσή του ἔπεσε στο κακό. Συνεπώς γι' αυτόν δέν ὑπάρχει θέμα ἀπογόνων. Ἀλλά μέ πνευματικό τρόπο ἀπόγονοι τοῦ Σατανᾶ εἶναι, ὅπως σᾶς εἶπα, ὅλοι αυτοί οἱ κακοί ἄνθρωποι.

   Καί ποιό είναι το σπέρμα τῆς γυναικός;

   Είδαμε ὅτι αὐτή ἡ μελλοντική γυναίκα είναι ή Θεοτόκος· συνεπῶς τό σπέρμα αὐτῆς τῆς γυναικός εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός. (Ἤδη ἀπό τόν 2ο αιώνα οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἑρμηνεύουν χριστολογικά τό χωρίο αυτό· δηλαδή θεωροῦν ὅτι προαναγέλλει τόν θανάσιμο ἀγῶνα τοῦ Χριστοῦ, ὡς σπέρματος τῆς γυναικός, κατά τοῦ διαβόλου, ὡς σπέρματος τοῦ ὄψεως. Ὁ κύριος εἰσηγητής, ὁ ἅγιος Εἰρηναῖος Λουγδούνου (Λυώνος), λέει: «Την ἔχθραν ταύτην ὁ Κύριος εἰς ἑαυτὸν ἀνεκεφαλαιώσατο, γενόμενος ἐκ γυναικὸς ἄνθρωπος καὶ πατήσας αὐτοῦ τὴν κεφαλήν.» (Κατὰ Αἱρέσεων IV, PG 7, 1114C). Ἀλλά καί ὁ ἅγ. Ἰουστίνος, στην απολογία του Πρὸς Τρύφωνα, τονίζει πώς ὁ Ἰησοῦς, σαρκωθείς ἐκ παρθένου Μαρίας, υπέμεινε τον θάνατο, με σκοπό ὁ πονηρός ὄφις καί οἱ ἄγγελοι πού τόν ἀκολούθησαν να καταλυθοῦν ὁλοσχερῶς: «Διὰ τῆς παρθένου σαρκοποιηθεὶς ὑπέμεινεν, ἵνα διὰ τῆς οἰκονομίας ταύτης ὁ πονηρευσάμενος τὴν ἀρχὴν ὄφις καὶ οἱ ἐξομοιωθέντες αὐτῷ ἄγγελοι καταλυθῶσι.» (PG 6, 645))

   Εἶναι χαρακτηριστικό ακόμη ὅτι τό σπέρμα αναφέρεται σε ενικό αριθμό· λέει το σπέρμα σου και το σπέρμα αὐτῆς. Γιατί αναφέρεται σε ενικό αριθμό; Γιά να δηλώσει ὅτι αὐτή ἡ ἐχθρότητα θα σταθεῖ ἀνάμεσα σε δύο πρόσωπα.

   Βέβαια, ἡ Ἁγία Γραφή καί σέ ἄλλες περιπτώσεις χρησιμοποιεῖ τή λέξη σπέρμα σε ενικό αριθμό για να δηλώσει ἕναν ὁλόκληρο λαό, καί ὄχι ὅπως ἐδῶ πού ἔχει ειδική σημασία καί σημαίνει πρόσωπο, ὄχι ὁλόκλητο λαό. (Bλ. Γέν. 12,7. 13, 15· 17. 15, 18. 17, 8. 22, 18. 24,7. 26,3-4. κ.α) Φερ' εἰπεῖν, ἀναφέρει τήν ἔκφραση σπέρμα Ἀβραάμ. Ὅταν ὁ Χριστός μιλάει γιά ἐκείνη τήν συγκύπτουσα γυναίκα –τό θυμόσαστε;– καί λέει ὅτι αὐτή εἶναι θυγατέρα τοῦ Ἀβραάμ, σπέρμα τοῦ Ἀβραάμ, ἐννοεἰ ὁλόκληρο λαό. (Βλ. Ἰωάν. 8,33. 7,42. Πράξ. 3,25. 7,5-6. Ρωμ. 1,3. 4,13. κ.ά) Ἐδῶ ὅμως ἔχει εἰδική σημασία και ἀναφέρεται σε πρόσωπο. Ἄρα ή εχθρότητα αυτή, ἢ ὁ πόλεμος, θά εἶναι ἀνάμεσα σε δύο πρόσωπα τόν Χριστό καί τόν Διάβολο.

   Σημειώνει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, γι' αὐτό τό χωρίο τῆς Γενέσεως στην Προς Γαλάτας επιστολή του, τό ἑξῆς: «Οὐ λέγει, καὶ τοῖς σπέρμασιν, ὡς ἐπὶ πολλῶν, ἀλλ᾽ ὡς ἐφ' ἑνός, καὶ τῷ σπέρματί σου, ὅς ἐστι Χριστός» (Γαλ. 3, 16). Δέν λέει και στα σπέρματά σου, σάν νά εἶναι πολλά, αλλά μιλάει γιά ἕνα, και λέει στο σπέρμα σου, τό ὁποῖο εἶναι ὁ Χριστός.

   Εἶναι ἀκόμη ἀξιοπρόσεκτο ὅτι ὁ Θεός ἀπευθύνεται στήν Εὔα, καί ὄχι στον Αδάμ. Είναι πολύ αξιοπρόσεκτο αυτό. Καταρχάς, θα λέγαμε, ὁ Ἀδάμ πλάστηκε πρῶτος· ὁ Ἀδάμ εἶναι ὁ ἀρχηγός τῆς οἰκογενείας· ὁ Ἀδάμ ἐξουσιάζει τη γυναίκα, όπως λέγαμε την περασμένη φορά· γιατί λοιπόν απευθύνεται τώρα πρός τήν Εὔα καί δέν ἀπευθύνεται πρός τόν Ἀδάμ, πού αὐτός εἶναι ἀρχηγός καί θά εἶναι ἡ παρακαταθήκη τῶν ἐπαγγελιών τοῦ Θεοῦ;

   Εἶναι γνωστό ὅτι τό σπέρμα ανήκει στον ἄνδρα. Συνεπῶς ἐδῶ θέλει να τονίσει ὅτι αὐτός ὁ μακρινός, θά λέγαμε, ἀπόγονος δέν θά εἶναι παρά γέννημα γυναίκας. Δέν ὑπάρχει στη γυναίκα σπέρμα στόν ἄνδρα ὑπάρχει. Γιατί ὅμως ὁ Θεός λέει στη γυναίκα το σπέρμα σου, ἀφοῦ σ' αυτή δέν ὑπάρχει; Σημαίνει ἐδῶ λοιπόν ὅτι αὐτός ὁ μακρινός απόγονος τῆς Εὔας –ὄχι ἄμεσος ἀπόγονός της– δέν θά εἶναι παρά γέννημα ἐκ παρθένου γυναικός.

   Αὐτό θά λέγαμε ὅτι εἶναι λογικῶς σόλοικο. Τί θά πεῖ σόλοικο; Σόλοικο λέμε κάτι τό ἀσύντακτο, κάτι που δέν στέκει ὡς πρός τό συντακτικό. Ἐδῶ ὅμως εἶναι ἐσφαλμένο λογικά ὄχι συντακτικά. Διότι, σᾶς ξαναλέω, τό σπέρμα δέν ἀνήκει στη γυναίκα, αλλά στον άνδρα. Ἄρα, γιά νά τό τονίζει αυτό, δείχνει ὅτι ἡ γυναίκα πού θα γεννήσει αὐτόν θά εἶναι παρθένος· δέν θά μεσολαβήσει ἄνδρας. Εἶναι πολύ χαρακτηριστικό αυτό, έξαιρετικά χαρακτηριστικό! (Τὸ ἀνθρώπινον γένος, λαβὼν τὴν ἐπαγγελίαν ταύτην, ἐξεδέχετο τὸ σπέρμα τῆς γυναικός, τὸν Υἱὸν τῆς γυναικός, δηλονότι τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἑβραϊκή λέξις Ζαρά, ἣν οἱ Ἑβδομήκοντα μετέφρασαν κυριολεκτικῶς σπέρμα, λαμβάνεται ἐν τῇ Ἁγία Γραφῇ, ὁσάκις ἂν ἀπαντᾶ, ἀντὶ τοῦ Υἱός. Ἡ Ἄννα, ἡ μήτηρ τοῦ προφήτου Σαμουήλ, ζητοῦσα παρὰ τοῦ Θεοῦ υἱόν, μετεχειρίσθη τὴν λέξιν Ζαρά· ἀλλ' ὡς γυνὴ ἔχουσα σύζυγον, προσέθετο τὴν λέξιν ἀνασὶμ (Ζαρὰ ἀνασίμ) = σπέρμα ἀνδρός, ἤτοι υἱὸν ἀνδρός. Ἐπειδὴ ὅμως ἐν τῇ ἐπαγγελίᾳ δὲν ἀνεφέρετο τὸ ἀνδρὸς ἀλλὰ ἁπλῶς υἱὸς γυναικός = ζαρά- ισά, ἔπεται ότι ἐρρήθη πρὸς δήλωσιν τοῦ ὅτι ὁ μέλλων λυτρωτής, ὁ μέλλων να συντρίψῃ τὴν κεφαλὴν τοῦ ὄφεως, ἔμελλε νὰ εἶναι υἱὸς τῆς γυναικός, ἄνευ ἀνδρὸς συλλαβούσης, ἤτοι υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου, διότι ἡ ἀναμέσον τοῦ σπέρματος τῆς γυναικὸς τῆς ἀπειρογάμου καὶ τοῦ σπέρματος τοῦ ὄφεως ἔχθρα ἐδήλου τὴν μεταξὺ τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ τοῦ ὄφεως ἔχθραν. (άγ. Νεκταρίου Κεφαλά, Μητροπ. Πενταπόλεως, Χριστολογία, ἐκδ. Παρασκευά Λεώνη, Ἀθῆναι 1900, σσ. 9-10))

   Καί τί θά σέ κάνει αὐτός ὁ μακρινός απόγονος, τό σπέρμα τῆς γυναικός, ὦ διάβολε;

   «Αὐτός σου τηρήσει κεφαλήν»  –τηρώ σημαίνει πλήττω, χτυπῶ, συντρίβω. Αυτός θά σοῦ συντρίψει το κεφάλι. (Κάνει εντύπωση πώς, ἐνῶ στο α΄ ἡμιστίχιο τοῦ στίχου 15 ἀναφέρεται ὅτι ἡ ἔχθρα καί ὁ πόλεμος θά ἐπικρατήσει ανάμεσα στο σπέρμα τοῦ ὄψεως καί αὐτό τῆς γυναικός, στο β' ἡμιστίχιο ἀναφέρεται ὅτι ἡ νίκη θά εἶναι ἐνάντια στον ἴδιο τον διάβολο καί ὄχι στούς ἀπογόνους του. (C. Keil - F. Delitzsch, Commentary on the old Testament, σσ. 100-101))

   Προσέξτε. Ὁ Θεός χρησιμοποιεῖ θηλυκό γένος ὄταν ἀπευθύνεται στη γυναίκα. Γιά τόν ἀπόγονό της ὄμως, ἐνῶ στήν ἀρχή χρησιμοποιεῖ οὐδέτερο γένος –τό σπέρμα– στη συνέχεια χρησιμοποιεῖ ἀρσενικό γένος, λέει «αυτός»! Σᾶς κάνει ἐντύπωση; Αυτό σημαίνει ὅτι αὐτός πού θά γεννηθεῖ θά εἶναι ἄνδρας· καί εἶναι, ὅπως σᾶς εἶπα, ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Βέβαια, μέ τό φῶς τῆς Καινῆς Διαθήκης, τό χωρίο αυτό είναι διάφανο· καί ὄχι μόνο διάφανο, ἀλλά καί καταπληκτικό.

   Αὐτός λοιπόν θά σοῦ συντρίψει τήν κεφαλή· δηλαδή ἐσένα, τόν διάβολο, θα σε συντρίψει!...

   Καί σύ, ὁ διάβολος, τί θά κάνεις σε Ἐκεῖνον;

   «Καὶ σὺ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν»· κι ἐσύ θά τοῦ συντρίψεις τη φτέρνα. Την ξέρετε τη φτέρνα· εἶναι κάτω-κάτω στο πόδι μας.

   Τί σημαίνουν ὅλα αὐτά; Εἶναι σάν νά λέει ὁ Θεός: Ἐσύ ὁ διάβολος, μέ τά πονηρά σου όργανα, πού μελλοντικά θά εἶναι οἱ Ἀρχιερεῖς καί οἱ Γραμματεῖς καί οἱ Φαρισαῖοι, θα σταυρώσετε τόν Ἰησοῦ. Ἀλλά τό κακό πού θά τοῦ ἐπιφέρετε θα είναι μικρό· τόσο μικρό, όσο μπορεί κανείς να πληγώσει μία ἄκρη τοῦ σώματος, ὅπως εἶναι ἡ φτέρνα· τόσο μικρό –αν κανείς τραυματίσει τήν φτέρνα του, δεν πεθαίνει. Το κακό όμως που θά ἐπιφέρει Ἐκεῖνος σ᾿ ἐσένα θά εἶναι καίριο καί συντριπτικό, διότι θα σου συντρίψει τήν κεφαλή, καί θά εἶσαι σάν νά μήν ἔχεις ζωή μετά. Ἐκεῖνος βέβαια, μετά τήν πληγή, θά ἀναστηθεῖ καί θά κατανικήσει και θὰ ἐξουδετερώσει τό κράτος τό δικό σου καί τό κράτος τοῦ θανάτου. (Βλ. άγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Λόγοι εἰς τὴν Γένεσιν, Ε΄, PG 54, 602: «Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Παῦλος οὐκ εἶπεν, Ὁ Θεὸς ὑποτάξει τὸν Σατανᾶν ὑπὸ τοὺς πόδας ὑμῶν, ἀλλ᾽ Ὁ Θεὸς συντρίψει τὸν Σατανᾶν ὑπὸ τοὺς πόδας ὑμῶν. Οὐκέτι, καθάπερ πρότερον, Αὐτός σου τηρήσει κεφαλήν, καὶ σὺ αὐτοῦ τηρήσεις πτέρναν ἀλλ᾽ ὁλόκληρος ἡ νίκη, καθαρὸν τὸ τρόπαιον, παντελὴς ἀφανισμὸς τοῦ πολεμίου, καὶ συντριβή, καὶ ἀπώλεια»)

   Ἐδῶ, ὅπως βλέπετε, παιδιά, σ' αὐτόν τόν στίχο, ἔχουμε δυνάμει ολόκληρο τό ἔργο τῆς ἀπολυτρώσεως. Γι' αυτό καί τό χωρίο αυτό λέγεται Πρωτευαγγέλιον, γιατί δίνεται ἡ πρώτη ευχάριστη αγγελία, ὅτι δέν θά εἶναι παντοτινή καί ὁριστική ή κατάσταση τῶν ἀνθρώπων ἐκτός παραδείσου· οὔτε ἀκόμη ὁ θάνατος θά εἶναι μία οριστική καί μόνιμη κατάσταση· αλλά δείχνει ότι τα πράγματα κάποτε θα διορθωθοῦν. Πότε; Αὐτό ἀνήκει, σάν γνώση, στόν Θεό. Ἐμεῖς βέβαια τό ξέρουμε αὐτό, γιατί ζοῦμε μετά Χριστόν καί τό γνωρίζουμε. Δηλαδή ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ὅλα θα διορθωθοῦν.

   Παρατηροῦμε ἀκόμη ὅτι αὐτός ὁ μακρινός απόγονος τῆς Εὔας θά εἶναι Θεάνθρωπος. Θά εἶναι τέλειος ἄνθρωπος γιατί θά ἔχει τή δυνατότητα να πληγωθεῖ –«σὺ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν»– ἀλλά καί τέλειος Θεός γιατί θά γεννηθεῖ ἐκ παρθένου, δηλαδή ὑπερφυσικά. Ἄρα λοιπόν αὐτός θα είναι Θεάνθρωπος!

   Θά 'θελα όμως να προσέξετε κάτι, μέ ἀφορμή τό Πρωτευαγγέλιο, πού ἡ ἀξία του βρίσκεται στην προφητική του δύναμη. Εάν υποτεθεῖ ὅτι ὅλα αὐτά πού προανήγγειλε ὁ Θεός πραγματώθηκαν, τότε καί γιά ἐκεῖνες ἀπό τίς ὑποσχέσεις τοῦ Θεοῦ μέσα στην Αγία Γραφή πού δέν πραγματώθηκαν πρέπει νά εἴμαστε πολύ σίγουροι ὅτι θά πραγματωθοῦν. Προσέξτε τί εἶπα· πολύ σίγουροι! Καί νά ἔχουμε βέβαιη τήν ἐλπίδα ὅτι «πιστός ὁ Θεός», (Βλ. Α΄ Κορ. 1, 9) δηλαδή εἶναι ἀξιόπιστος ὁ Θεός· ἐκεῖνα πού ὑπόσχεται, ἐκεῖνα πού λέει και προαναγγέλλει, εἶναι ἀληθινά.

   Ὑπάρχει ὅμως καί μία προέκταση, πού θά ἤθελα νά τήν προσέξετε ὅλως ἰδιαιτέρως.

   Στο βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως, στο 12ο κεφάλαιο, ἔχουμε ἕνα ὄραμα, τό ὁποῖο βλέπει ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης. Ἐμφανίζεται στον ουρανό μία γυναίκα πού φοράει τόν ἥλιο, στα πόδια της ἔχει τή σελήνη καί στό κεφάλι της στεφάνι με δώδεκα αστέρια. Ἡ γυναίκα αὐτή ἐγκυμονεῖ καί κοιλοπονα να γεννήσει. Απέναντί της είναι ἕνας δράκων, φίδι φοβερό. Ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης μᾶς λέει ὅτι εἶναι ὁ ὄφις ὁ μέγας ὁ ἀρχαῖος. (Ἀποκ. 12, 9) Ποιός εἶναι αὐτός ὁ ὄφις ὁ ἀρχαῖος; Είναι το φίδι του παραδείσου, δηλαδή ὁ Διάβολος! Καραδοκεῖ καί περιμένει πότε θα γεννήσει αυτή η γυναίκα, να τῆς ἁρπάξει το παιδί γιά νά τό καταφάει.

   Εἰκόνα συμβολική εἶναι· προσέξτε. Ἐδῶ τί συμβολίζει; Αὐτή ἡ γυναίκα εἶναι ἡ Θεοτόκος. Ἡ Θεοτόκος κοιλοπονα, δηλαδή είναι έτοιμη να φέρει στον κόσμο τό παιδί της. Εκφραση είναι κοιλοπονά... Λέγαμε ότι ἡ Θεοτόκος δέν γέννησε μέ πόνου (Αὐτό ὑποστηρίζουν πολλοί Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας. Ο ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός λέει: «Τίκτεται (ὁ Χριστός) ... άνωδίνως, ὑπὲρ θεσμὸν γεννήσεως· ἧς γὰρ ἡδονὴ οὐ προηγήσατο, οὐδὲ ὠδῖν ἐπηκολούθησε, κατὰ τὸν προφήτην τὸν λέγοντα· Πρὶν ὠδίνησεν, ἔτεκε", καὶ πάλιν· "Πρὶν ἐλθεῖν τὸν καιρὸν τῶν ὠδίνων, ἐξέφυγε καὶ ἔτεκεν ἄρσεν" (Ησ. 66, 7)» (Έκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, κεφ. 87, PG 94, 1160D), καί ἀλλοῦ: «Αὕτη ἡ μακαρία ... τὰς ὠδῖνας, ἃς διέφυγε τίκτουσα», PG 94, 1161D). Ὁ ἅγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης: «ἡ δὲ κατάρα τοῦ "Εν λύπαις τέξη τέκνα" διελύθη· ἐπειδὴ καὶ ἡ Παρθένος γεννήσασα τὸν Κύριον, χωρὶς πόνους καὶ λύπας αὐτὸν ἐγέννησε» (Εορτοδρόμιον, τόμ. Α΄, σσ. 133-134). Βέβαια, ὁ ἅγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος, στην προσπάθειά τους να διαφυλάξουν το μυστήριο τῆς ἐνσαρκώσεως ἀπό τήν Δόκηση, πού ἀμφισβητοῦσε τήν ὀντολογική σάρκωση τοῦ Λόγου, ὑποστηρίζουν τήν συνύπαρξη ὠδίνων καί παρθενίας. Ωστόσο υπάρχει καί ἡ θέση τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης, ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ περί ἀνωδύνου ὠδίνης: «ἀμόλυντος δὲ ἡ λοχεία, ανώδυνος δὲ ἡ ὠδίς» (PG 44, 1052D - 1053Α). Αλλά καί Ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας ἀποφαίνεται σαφῶς ὅτι ἡ Θεοτόκος ἔτεκε ἀνωδίνως: «Σὺ Μήτηρ Θεοῦ, ἀσυνδυάστως γεγένησαι, τοῦ ἐξ ἀκηράτου Πατρὸς ἐκλάμψαντος, ἄνευθεν ὠδίνων μητρικῶν, ὅθεν σε Θεοτόκον, σεσαρκωμένον γὰρ ἐκύησας Λόγον ὀρθοδόξως κηρύττομεν» (Κανών Αναστάσιμος, Ἦχος Γ΄, Ὠδή γ΄), «Ἐπὶ τῷ ξένῳ σου τόκῳ, τὰς ὠδῖνας φυγοῦσα ὑπερφυώς» (Κανών Μ. Σαββάτου, Ωδή Θ΄), «Ἄχραντε, ἀκόπως βαστάσασα...» (Κανών Ακαθίστου, Ὠδή Δ΄) κ.ά) –γιά νά μήν πεῖτε ὅτι ἀντιφάσκουμε. Αὐτό εἶναι μία έκφραση γέννας. (Κατά τούς Πατέρες, ἡ γυναίκα συμβολίζει καί τήν Θεοτόκο καί τήν Ἐκκλησία, τούς πιστούς. Οἱ ὠδῖνες τοῦ τοκετοῦ πού ἀφοροῦν μόνο στούς πιστούς· ὄχι στην Θεοτόκο συμβολίζουν την δυσκολία καί ἀντίδραση τῆς ἁμαρτωλῆς μας φύσεως, ἕως ὅτου γεννηθεῖ ὁ Χριστός στην κάθε ψυχή. Βλ. Ησ. 26, 17-18. Γαλ. 4, 19) Γεννάει. Καί ὁ δράκων περιμένει να αρπάξει τό παιδί, δηλαδή τόν Ἰησοῦ Χριστό, τον μεγάλο του αντίπαλο.

   Ὁ διάβολος ὅμως θυμᾶται τί τοῦ εἶχε πεῖ ὁ Θεός στον παράδεισο, καί παρατηρεῖ. Λέει μάλιστα ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὅτι ἔψαχνε ὁ διάβολος –ἀκοῦστε– ἔψαχνε τις παρθένους, ποιά τυχόν θά μπορούσε να γεννήσει! Αλλά «ἔλαθε», τοῦ ξέφυγε τοῦ διαβόλου τό γεγονός, όταν ἡ Θεοτόκος γέννησε ως παρθένος. (Πρὸς Ἐφεσίους Ἰγνάτιος, ΕΠΕ, Αποστολικοί Πατέρες, τ. 4, σ. 88, ΧΙΧ: «Καὶ ἔλαθεν τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου ή παρθενία Μαρίας καὶ ὁ τοκετὸς αὐτῆς, ὁμοίως καὶ ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου· τρία μυστήρια κραυγῆς, ἅτινα ἐν ἡσυχία Θεοῦ ἐπράχθη». Πρβλ. Ἰωάν. 12,31. 14,30) Φέρεται ὅτι ἔχει σύζυγο, τόν Ἰωσήφ, ἀλλά δέν εἶναι σύζυγός της. Είναι δέ τόση ἡ μυστικότητα τῆς Θεοτόκου, ὥστε τό θαῦμα τῆς κυήσεως, πού τῆς ἀνήγγειλε ὁ ἀρχάγγελος Γαβριήλ, δέν τό εἶπε οὔτε στόν Ἰωσήφ. Οὔτε στόν Ἰωσήφ! Ὁ δέ Ἰωσήφ, ὅταν βλέπει νά ἐγκυμονεῖ ἡ μνηστή του, πού ἀκόμα δέν ἦταν γυναίκα του, σκανδαλίζεται, καί λέει Κάτι συμβαίνει ἐδῶ... μπαίνει σ' ἕναν πειρασμό. Αλλά ἀπό τόν πειρασμό τόν βγάζει ὁ ἀρχάγγελος Γαβριήλ, πού τοῦ ἐξηγεῖ περί τίνος πρόκειται. (Βλ. Ματθ.1, 20-21)

   Μέσα σ' αὐτήν τή μέγιστη μυστικότητα, ὁ διάβολος δέν ἔμαθε τίποτα· ἐξ ἄλλου ὁ διάβολος δέν εἶναι πανταχοῦ παρών. Καί ἔτσι ἡ ἐνανθρώπηση εἶναι ἕνα μυστήριο, ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος, ἕνα μυστήριον σιγῆς. Δέν μπόρεσε αυτό νά τό μάθει ὁ διάβολος.

   Κι ἔτσι, στήν εἰκόνα τώρα τῆς Ἀποκαλύψεως, ἐνῶ ὁ δράκων περιμένει νά γεννηθεῖ τό ἄρρεν τέκνον, τό ἀρσενικό παιδί, τήν ὥρα πού γέννησε ἡ Θεοτόκος, άρπάχτηκε τό παιδί καί πῆγε στόν Οὐρανό.

   Μέσα σέ μιά πολύ σύντομη εἰκόνα, δείχνει ὅλο τό ἀπολυτρωτικό ἔργο τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ πού γίνεται ἄνθρωπος. Κι αυτό τό ἁρπάχτηκε δείχνει, μέ μιά συμπιεσμένη εικόνα, τήν ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ στον Ουρανό.

   Ἔτσι ἡ Θεοτόκος ἐδῶ τώρα ταυτίζεται μέ τήν Ἐκκλησία. Ταυτίζεται βεβαίως, ἀλλά καί διακρίνεται· ἄλλη ἡ Ἐκκλησία καί ἄλλη ἡ Θεοτόκος. Σέ τί ταυτίζεται; Ἡ Θεοτόκος ἔδωσε τό σῶμα της, τη σάρκα της, τήν ὕλη της στόν Ἰησοῦ Χριστό. Ἐμεῖς κοινωνοῦμε τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία· αλλά τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ πού κοινωνούμε εἶναι τό σῶμα τῆς Θεοτόκου, καί συνεπῶς ἡ Θεοτόκος, στο όραμα αὐτό, ταυτίζεται μέ τήν Ἐκκλησία. Καί διακρίνεται και ταυτίζεται.

   Καί συνεχίζει ὁ εὐαγγελιστής Ἰωάννης λέγοντας τά ἑξῆς. Ὁ δράκων, βλέποντας ὅτι ἁρπάχθηκε το παιδίον στον Ουρανό, δέν μπορεῖ πλέον να κάνει τίποτε, ἀφοῦ ἀπό τόν Οὐρανό ὁ ἴδιος είχε πέσει.  (Βλ. Λουκά 10,18: «Εἶπε δὲ αὐτοῖς (ὁ Κύριος)· ἐθεώρουν τὸν σατανᾶν ὡς ἀστραπὴν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ πεσόντα». Ἡσ. 14, 12: «Πῶς ἐξέπεσεν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ὁ ἑωσφόρος ὁ πρωὶ ἀνατέλλων; συνετρίβη εἰς τὴν γῆν...». Πρβλ. Ἰωάν. 12,31. 16,11. Α' εὐχή Εξορκισμῶν μεγ. Βασιλείου: «Εξορκίζω σε, τὸν ἐκριφθέντα ἐκ τῆς άνω φωτοφορίας...») Τότε ὁ δράκων «ἐδίωξε τὴν γυναῖκα ἥτις ἔτεκε τὸν ἄρρενα», κατεδίωξε τήν γυναίκα που γέννησε τό ἀρσενικό παιδί, τήν Ἐκκλησία. «Καὶ ὠργίσθη ὁ δράκων ἐπὶ τῇ γυναικί», ὀργίσθηκε ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας, «καὶ ἀπῆλθε ποιῆσαι πόλεμον μετὰ τῶν λοιπῶν τοῦ σπέρματος αὐτῆς»· καί ἐπιστρέφει ὁ δράκων –γιατί εἶπε προηγουμένως ὅτι ἡ γυναίκα, διωκόμενη, κατέφυγε στήν ἔρημο– γυρνᾶ νά κάνει πόλεμο μέ τούς υπολοίπους τοῦ σπέρματός της. Ποιοί είναι οἱ ὑπόλοιποι τοῦ σπέρματος τῆς γυναίκας αὐτῆς; Παιδιά, εἶναι οἱ Χριστιανοί. Εφόσον αὐτή ἡ γυναίκα εἶναι ἡ Ἐκκλησία, κατ᾽ ἐπέκταση τό ὑπόλοιπο τῶν ἀπογόνων της εἶναι οἱ Χριστιανοί, «τῶν τηρούντων τὰς ἐντολὰς τοῦ Θεοῦ καὶ ἐχόντων τὴν μαρτυρίαν Ἰησοῦ» (Ἀποκ. 12, 13), πού τηροῦν τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί δίνουν τή μαρτυρία γιά τόν Ἰησοῦ.

   Ξέρετε τί σημαίνει αυτό; Τοῦτο σημαίνει ὅτι ὁ διάβολος ἐφεξῆς, ἀφ᾽ ὅτου ἦλθε ὁ Χριστός καί ἀνελήφθη στόν Οὐρανό, κάνει πόλεμο εναντίον τῆς Ἐκκλησίας!

   Πάρτε το εἴδηση, ἀνοίξτε τ' αυτιά σας, ἀνοίξτε τά μάτια σας, νά τό καταλάβετε, ὅτι ὑπάρχει ἕνας διαρκής, ἕνας διηνεκής πόλεμος τοῦ διαβόλου ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας, μέχρι πού να ξανάρθει ὁ Χριστός! Πάρτε το εἴδηση! Σᾶς τό λέω, γιατί ὀφείλει κάθε πιστός να το γνωρίζει, γιά νά μή πυρώνεται καί ἀπορεῖ γιά τίς προσβολές τοῦ Σατανᾶ. (Πρβλ. Α΄Πέτρ. 4, 12) Εἴδαμε και βλέπουμε καί θά δοῦμε τί ὑφίσταται καί τί ἔχει νά ὑποστεῖ ἡ Ἐκκλησία από ἐκείνους πού δέν γνωρίζουν, ἤ δέν θέλουν να γνωρίζουν γιά τήν Ἐκκλησία, καί μεταβάλλονται σέ ὄργανα τοῦ Σατανᾶ. Καί καταλαβαίνετε τώρα λοιπόν, αὐτοί οἱ ἄνθρωποι, σάν ὄργανα τοῦ Σατανᾶ, κάνουν πόλεμο ἐναντίον τῆς Ἐκκλησίας! Καί μάλιστα μή σᾶς παραξενεύει ἄν αὐτοί οἱ ἄνθρωποι που κάποτε βαπτίσθηκαν καί πῆραν τό Χρίσμα, την σφραγίδα δηλαδή τοῦ Χριστοῦ, τώρα γίνονται ἀρνητές!

   Παιδιά, νά τό ξέρουμε. Δεν ξέρω μπορεῖ ὁ Θεός νά μήν ἐπιτρέψει διωγμό στις ημέρες μας μπορεῖ ὅμως καί νά ἐπιτρέψει. Ὁ διωγμός βεβαίως παίρνει ποικίλες μορφές. Ἡ πιό απλή μορφή εἶναι αὐτή τῆς κοροϊδίας πού θά σοῦ κάνει ὁ ἄλλος στο σχολεῖο, πού θά σοῦ πεῖ Μπά, ἐσύ πῶς καί δέν φορᾶς παντελόνια, καί φορᾶς ἀκόμη φουστάνια;... Μπά, πῶς καί ντύνεσαι ἔτσι ἁπλᾶ, καί δέν ντύνεσαι αλλιώτικα;... Μπά, πῶς γίνεται και δέν ἔχεις φίλο ή φιλενάδα;... Ναί-ναί! Από τήν εἰρωνεία αυτή, μέχρι τόν θερμό, θα λέγαμε, διωγμό, τό νά σε κυνηγήσουν οἱ ἄνθρωποι καί νά ὑποστεῖς μαρτύριο –όπως διαβάζουμε τά μαρτύρια τῶν Χριστιανῶν μέσα στούς εἴκοσι αἰῶνες– καί πού δέν ἔχουν βεβαίως σταματήσει να γίνονται κατά τόπους στή γῆ.

   Να το πάρουμε εἴδηση· ὁ πόλεμος αὐτός συνεχίζειται! γι' αὐτό καί σᾶς διάβασα αὐτό τό χωρίο.

   Αλλά δόξα τῷ Θεῷ πού ἔχει τέλος ἡ ἀνθρώπινη ζωή, ἔχει τέλος καί ἡ Ἱστορία, καί τά πράγματα αυτά δέν θά εἶναι στο διηνεκές, αλλά θά θεραπευθοῦν· δηλαδή θά ξανάρθει ὁ Χριστός, καί θά παραλάβει μαζί Του τούς πιστούς, ἐκείνους δηλαδή πού ἔμειναν πιστοί στο θέλημά Του καί στό ὄνομά Του.

   Μετά τήν καταδίκη αυτή, παιδιά, αποχώρησε ὁ Θεός, καί ἔμειναν ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα. Ἐδῶ βέβαια ὁ Θεός θά ἀποφασίσει νά τούς διώξει ἀπό τόν παράδεισο, πράξη πού συντελεῖται εὐθύς παρακάτω. Αλλά γιά λόγους θα λέγαμε διηγήσεως, ὁ ἱερός συγγραφέας παίρνει ἕνα ἕνα κομμάτι, μια-μια φάση, αναπτύσσει τή μία πλευρά, τήν ἀφήνει, προχωρεῖ παρακάτω, ὅπως συμβαίνει ὅταν διαβάζουμε ἕνα διήγημα, μια ιστορία.

   Μετά τήν καταδίκη, διαβάζουμε στην Αγία Γραφή, στό ἱερό κείμενο, τά ἑξῆς: «Καὶ ἐκάλεσεν Ἀδὰμ τὸ ὄνομα τῆς γυναικὸς αὐτοῦ Ζωή, ὅτι αὕτη μήτηρ πάντων τῶν ζώντων» (Γέν. 3, 20). Καί κάλεσε ὁ Ἀδάμ τό ὄνομα τῆς γυναίκας του Ζωή, γιατί αυτή θά ἦταν ἡ μητέρα ὅλων τῶν ζώντων ἀνθρώπων.

   Ἄν καί προαναγγέλθηκε ὁ θάνατος ἀπό τήν βρώση τοῦ καρποῦ, ὡστόσο ὁ Ἀδάμ καλεῖ τή γυναίκα του Ζωή, ὡς μητέρα ἀπογόνων.

   Ἀλλά δέν εἶχε πεῖ ὁ Θεός «ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρα φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γέν. 2, 17); Πῶς λοιπόν τώρα ὁ Ἀδάμ ἀποκαλεῖ τήν γυναίκα του Ζωή, δηλαδή μητέρα ζωντανῶν ὑπάρξεων;

   Αὐτό φανερώνει μια ευλογία, γιατί ὁ Θεός δέν θέλει να καταστραφεῖ τό ἔργο τῶν χειρῶν Του, καί οἶκονομεῖ τό σχῆμα φύλα, δηλαδή το σχῆμα ἄνδρας-γυναίκα. Αὐτό, προσέξτε, εἶναι ἕνα σχῆμα, εἶναι παροδικό· δέν εἶναι αἰώνιο, δέν θά υπάρχει στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἡ χρήση τῶν φύλων. Εἶναι ἕνα σχῆμα τοῦ παρόντος αἰῶνος, πού ὁ Θεός ἔκανε τό σχῆμα αὐτό, ἀκριβῶς γιά νά μήν καταστραφεῖ τό ἔργο τῶν χειρῶν Του μέ τόν θάνατο πού προείπε στους πρωτοπλάστους. (Ὁ Κύριος σαφῶς δήλωσε ὅτι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ οὔτε νυμφεύονται οὔτε παντρεύονται (Ματθ. 22, 30. Μαρκ. 12, 25. Λουκά 20, 35-36. Πρβλ. Α΄ Κορ. 6, 13). Βλ. ἱερ. Χρυσοστόμου, Περὶ παρθενίας, 14, PG 48, 543, Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΗ΄, PG 53, 153, Μεγ. Αθανασίου, Εξηγήσεις εἰς Ψαλμούς, 50, 7, PG 27, 240 CD, κ.ά)

   Συνεπῶς, ὅταν ἀποκαλεῖ ὁ Ἀδάμ τήν γυναίκα του Ζωή, αὐτό εἶναι μιά εὐλογία, γιατί θά γεννηθοῦν ἄνθρωποι· καί αὐτοί μέν, οἱ πρωτόπλαστοι, θα πεθάνουν, αλλά θα ζήσουν τα παιδιά τους· θα πεθάνουν καί τά παιδιά τους, θά ἔρθουν τά ἐγγόνια τους, καί οὕτω καθ' έξης.

   Αλλά καί ἡ προηγούμενη εὐλογία τοῦ Θεοῦ, ὡς Πρωτευαγγέλιο, όπως σας είπα προηγουμένως, πέφτει στο κενό, ἄν ὑποτεθεῖ ὅτι οἱ πρωτόπλαστοι δέν θά ἔφερναν ἀπογόνους· διότι ὅλη αὐτή ἡ ὑπόθεση τῆς ὑποσχέσεως εἶναι ὑπόσχεση μελλοντική. Εάν λοιπόν δέν θά ἔφερναν ἀπογόνους, πῶς θά γινόταν αυτό; Έπρεπε δηλαδή νά φέρουν ἀπογόνους.

   Ἕνα πολύ ὡραῖο τροπάριο τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος –ἀπό τά Ἐγκώμια πού ψάλλουμε την Μεγάλη Παρασκευή συγκεκριμένα– αναφέρει ὅτι ὁ Χριστός κατῆλθε στον Αδη γιά νά συναντήσει τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα, ὅπως τούς τό εἶχε υποσχεθεί στον παλαιό παράδεισο. Τί τούς εἶπε; Ἐγώ θά σᾶς σώσω· ἦρθα λοιπόν νὰ σᾶς σώσω. («Ἐπὶ γῆς κατῆλθες, ἵνα σώσῃς Αδάμ· καὶ ἐν γῇ μὴ εὑρηκὼς τοῦτον Δέσποτα, μέχρις Άδου κατελήλυθας ζητῶν.» (Ὄρθρος Μ. Σαββάτου, Ακολουθία Επιταφίου Θρήνου, Στάσις Α'). Χαρακτηριστική είναι καί ἡ εἰκονογραφία τῆς Εἰς Ἅδου Καθόδου, που ὑπογραμμίζει τήν ἔνταση τῆς νικηφόρας προέλασης τοῦ Κυρίου στά καταχθόνια. Ἐκεῖ ἀπεικονίζονται οἱ γκρεμισμένες πύλες τοῦ Ἅδη, τά σκορπισμένα κλειδιά, οἱ σύρτες καί οἱ μοχλοί, («συνέτριψε πύλας χαλκὰς καὶ μοχλοὺς σιδηροὺς συνέθλασεν», Ψαλμ. ρς, 16), ὅπου ὁ Ἰησοῦς ἀνασύρει μέ ὁρμή τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα («τὸν Ἀδὰμ σὺν τῇ Εὔα, λυτροῦμαι παγγενῆ, καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἐξαναστήσομαι» (τροπάριον Θ΄ Ωδής, Κανόνος Μ. Σαββάτου). Ἐκτός τῶν πρωτοπλάστων, μετέχουν τῆς λυτρώσεως ὁ Δαυίδ καί ὁ Σολομῶν, ἄλλοι Δίκαιοι τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ὅπως ὁ Ἄβελ, καθώς καί ὅσοι πίστευσαν στο ευαγγελικό κήρυγμα τοῦ Χριστοῦ. Ὅπως γράφει ὁ Φώτης Κόντογλου, Ὁ Ἀδάμ παρίσταται ὡς γέρων βαθύγερος, μέ μαλλιά όπου κλώθουν εἰς τοὺς ὤμους του, μέ πρόσωπον ἀγριωπόν καί σκληρόν, ἡ δέ Εὔα ὡς γραία ἀσπρόμαλλη, τυλιγμένη εἰς τό φόρεμά της, καί οἱ δύο δέ ἐγείρουν τάς χεῖρας των εἰς στάσιν παρακλητικήν. (Έκφρασις τῆς Ὀρθοδόξου Εἶκονογραφίας, τ. Α΄, ἐκδ. οἶκος Αστήρ, Αθήνα 2000, σ. 179) Βλέπετε ὅτι ὁ Θεός είναι πιστός στις ὑποσχέσεις Του; Ὅ,τι ὁ Θεός ὑπόσχεται, τό ἐκπληρώρει. Καμμία υπόσχεσή Του δέν πέφτει στο κενό!

   Ἐπίσης, τό ὄνομα Ζωή δείχνει ὅτι οἱ ἄνθρωποι δέν θά δημιουργοῦνται πλέον μέ τόν τρόπο πού ἔγινε ὁ Αδάμ καί ἡ Εὔα, ἀλλά μ' ἕναν καινούργιο τρόπο. Καί ποιός θά εἶναι αὐτός ὁ καινούργιος τρόπος; Θά εἶναι ἡ γέννηση.

   Μάλιστα, λίγο πιό κάτω, στο 4ο κεφάλαιο, ἀναφέρεται πλέον ὁ τρίτος τρόπος δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου. Βέβαια δέν θά ἀναφερθοῦμε τώρα στο θέμα αυτό, μιᾶς πού θά σταματήσουμε ἐδῶ τή σειρά αυτή τῶν μαθημάτων μας, ἡ ὁποία θά περιοριστεί μόνο στα τρία πρῶτα κεφάλαια τῆς Γενέσεως. Λίγο παλιότερα όμως εἴχαμε αρχίσει από το 4ο κεφάλαιο, (Από τις 16 Οκτωβρίου 1978 μέχρι καί τίς 19 Μαΐου 1980 είχαν πραγματοποιηθεί 48 κατηχητικά μαθήματα, ὅπου ἀναλύθηκαν τα ὑπόλοιπα κεφάλαια τῆς Γενέσεως (από το 4ο καί μετά) σε κύκλο ἀνδρῶν, στόν Ἱερό Ναό Αγίου Στυλιανοῦ Λαρίσης) αφήνοντας τά τρία πρώτα κεφάλαια για καλύτερο χρόνο, τά ὁποῖα πράγματι ὁ Θεός ἔδωσε τήν εὐλογία Του να αναπτυχθοῦν σ' αὐτό τό χρονικό διάστημα.

   Ἐκεῖ βλέπουμε ὅτι ὁ Ἀδάμ αναγνωρίζει τήν Εὔα ὡς σύζυγό του, καί γεννάει τόν Κάιν. Καί λέει μάλιστα ἐκεῖ ἡ Εὔα: «έκτησάμην ἄνθρωπον διὰ τοῦ Θεοῦ» (Γέν. 4, 1), γέννησα ἄνθρωπο διά τοῦ Θεοῦ. Δέν λέει διά τοῦ ἀνδρός, ἀλλά «διὰ τοῦ Θεοῦ»! Βεβαίως διά τοῦ ἀνδρός, ἀλλά... ὁ Θεός μοῦ ἔδωσε τό παιδί. Είναι χαρακτηριστική αὐτή ἡ φράση τῆς Εὔας.

   Ὁ δέ Ἀδάμ, ὅταν γέννησε τον Σήθ, εἶπε ὅτι ἔγινε «κατὰ τὴν ἰδέα αὐτοῦ καὶ κατὰ τὴν εἰκόνα αὐτοῦ» (Γέν. 5, 3)· δηλαδή αὐτό πού ἦταν ὁ ἴδιος, ἔγινε καί τό παιδί. Καί ἐπειδή συνέπεσε το παιδί αὐτό νά εἶναι ἀγόρι καί εἶχε καί τά ἴδια ψυχοσωματικά χαρακτηριστικά μέ τόν πατέρα του, ὁ Ἀδάμ στο πρόσωπο τοῦ παιδιοῦ του εἶδε τόν ἑαυτό του, δηλαδή τήν εἰκόνα του, τήν ἰδέα του· αὐτό σημαίνει ιδέα, μορφή.

   Συνεπῶς ἔχουμε τρία είδη δημιουργίας. Ὁ πρῶτος εἶναι ὅταν ὁ Θεός δημιούργησε απευθείας τόν Ἀδάμ, παίρνοντας υλικά στοιχεῖα ἀπό τή δημιουργία Του. «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ» (Γέν. 3, 19) τοῦ εἶπε· χωματένιος εἶσαι καί στό χῶμα θα γυρίσεις.

   Ἡ Εὔα ὅμως γίνεται μέ ἄλλον τρόπο δημιουργίας·  Ὑπνώνει ὁ Θεός τόν Ἀδάμ, παίρνει μία πλευρά του, καί ἀπ' αὐτήν οἰκοδομεί, δημιουργεῖ δηλαδή, τήν Εὔα. Δέν παίρνει χῶμα, ἀλλά παίρνει ζῶσα ὕλη ἀπό τόν Αδάμ, καί πάνω σ' αυτή την ύλη δημιουργεῖται ἡ Εὔα. Δεύτερος τρόπος δημιουργίας αυτός.

   Καί ὁ τρίτος τρόπος δημιουργίας, μέσω συζυγίας ανάμεσα στους δύο πρωτοπλάστους, εἶναι ἡ γέννηση· γεννιέται ὁ Κάιν. Ἔχουμε γέννηση πλέον ἐδῶ. Εἶναι αὐτό πού θά συνεχισθεῖ μέσα στήν ἀνθρώπινη Ἱστορία καί ὅλοι οἱ ἄνθρωποι θα γεννιούνται οἱ μέν ἀπό τούς δέ.

   Ἔτσι, θα λέγαμε, ή Εὔα ἔχει τρία ὀνόματα. Όνομάστηκε Εὔα. Βέβαια λένε πολλοί ὅτι Εὔα θά πεῖ ζωή. Αλλά Εὔα σημαίνει ἀνδρίς, γιατί προῆλθε ἀπό τόν ἄνδρα. Καί Εὔα σημαίνει γυνή, καί συνεπῶς γυνή θά πεῖ ἀνδρίς. Δηλαδή εἶναι αὐτή πού κατάγεται ἀπό τόν ἄνδρα, τό ὄνομά της δείχνει την καταγωγή της. Τώρα παίρνει και ένα δεύτερο όνομα, τό ὄνομα Ζωή, ὅτι θά εἶναι ἐκείνη πού θά δώσει ζωή σέ ἀπογόνους. Παίρνει ὅμως καί ἕνα τρίτο ὄνομα, ὅτι θά εἶναι Μητέρα όλων τῶν ζώντων ὄντων, τῶν ἀνθρώπων. Ἔτσι, ἔχουμε: Εὔα, Ζωή, Μήτηρ.

   Αλλά είναι άξιο προσοχῆς ὅτι ἐδῶ –νά προσέξετε λιγάκι αὐτό πού θά σᾶς πῶ–  ὅτι ὁ Ἀδάμ ἔδωσε τό ὄνομα Ζωή στην Εὔα. Προσέξτε, διαβάζω τό κείμενο: «Καὶ ἐκάλεσεν Ἀδὰμ τὸ ὄνομα τῆς γυναικὸς αὐτοῦ Ζωή» (Γέν. 3, 20). Ὁ Ἀδάμ εἶχε δώσει ὄνομα στά ζῶα· ὁ Ἀδάμ δίνει όνομα τώρα καί στή γυναίκα του τήν Εὔα καί τήν ἀποκαλεῖ Ζωή.

   Ἐδῶ ἔχουμε μία ονοματοδοσία, τήν ὁποία κάνει ὁ Αδάμ. Αυτή φανερώνει τήν ἐξουσία τοῦ ἀνδρός ἐπάνω στη γυναίκα· ὅπως ἀκριβῶς ἔχουμε καί τήν ἐξουσία τοῦ ἀνδρός ἐπί τῶν ζώων, μέ τό νά δώσει ὄνομα στα ζῶα. Ἔτσι, ὁ ἄνδρας, δίνοντας ὄνομα στη γυναίκα, δείχνει τήν ἐξουσία του ἐπί τῆς γυναικός. Εἶναι πάρα πολύ χαρακτηριστικό αὐτό, ὅτι κάνει αὐτή τήν όνοματοδοσία ὁ ἄνδρας.

   Αυτό μέχρι σήμερα, παιδιά, διατηρήθηκε στις παραδόσεις τῶν ἀνθρώπων, τῶν λαῶν καί τῶν γενεῶν ὡς ἑξῆς. Τόν καιρό πού δέν ὑπῆρχαν ἐπίθετα, ἡ γυναίκα, πριν παντρευτεῖ, προσδιοριζόταν με βάση τό ὄνομα τοῦ πατέρα της λεγόταν, ἄς ποῦμε, Μαρία του Νικολάου, δηλαδή ή Μαρία πού τήν γέννησε ὁ Νικόλαος. Ὅταν παντρευόταν, λεγόταν Μαρία τοῦ Γεωργίου, ἄυτήν είχε παντρευτεί κάποιος Γεώργιος. Από τόν καιρό ὅμως πού καθιερώθηκαν τά ἐπίθετα, λέμε: Μαρία Νικολαΐδου. Κοιτάξτε: δέν λέγεται Μαρία Νικολαΐδης, αλλά Μαρία Νικολαΐδου, δηλαδή ἡ Μαρία πού ἀνήκει στον Νικολαΐδη, είναι Γενική κτητική, Παπαγεωργίου καί οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. Ὥστε ἐδῶ, μέ τή χρήση τῆς Γενικῆς πτώσεως, δηλώνεται ὅτι ἡ γυναίκα ἀνήκει στόν ἄνδρα. Αὐτό, ἀφ᾽ ὅτου φάνηκε τό ἀνθρώπινο γένος ἐπί τῆς γῆς μέχρι και σήμερα, ἔτσι γινόταν.

   Σήμερα ὅμως τί γίνεται; Νά σᾶς πῶ τί γίνεται. Σήμερα σέ μιά φεμινιστική προσπάθεια που γίνεται, διεκδικεῖ ἡ γυναίκα να διατηρεί το πατρικό της όνομα καί ὄχι τό ὄνομα τοῦ ἀνδρός της! Πρωτοφανές στην ιστορία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους! Πρωτοφανές, πρωτόγνωρο πράγμα αυτό!

   Ἔτσι, ἀγαπητοί μου, –καί στήν Ελλάδα μας τό βλέπουμε αυτό– στέλνουν προσκλήσεις γιά τή Βάπτιση τοῦ παιδιοῦ τους, καί βλέπουμε ὅτι ὁ ἄνδρας βάζει τό ὄνομά του καί τό ἐπίθετό του, καί ἡ γυναίκα τό ὄνομά της καί τό ἐπίθετο τό πατρικό της! Σας καλοῦμε, λένε, στη Βάπτιση τοῦ παιδιοῦ μας. Ακούσατε τί εἶπα;

   Θέλετε ἀκόμη καί κάτι ἄλλο; (Θά μοῦ πεῖτε ὅτι δέν εἶναι παντρεμένοι ἀκόμη. Όμως, ὄχι· κι αυτό παραξενεύει πολύ.) Ὅταν στέλνουν προσκλήσεις για τον Γάμο τους, τυπώνει ἄλλες ὁ ἄνδρας καί ἄλλες ἡ γυναίκα! Καί καλεῖ ὁ ἄνδρας, καλεῖ καί ἡ γυναίκα, χωριστά! Ἡ γυναίκα βάζει τό μικρό της ὄνομα καί τό ἐπίθετό της καί καλεῖ μόνη της, καί ὁ ἄνδρας στα δικά του προσκλητήρια καλεῖ μόνος του!

   Ἐγώ ἤξερα μέχρι τώρα ὅτι ἔβγαινε ἕνα προσκλητήριο, καί ἔμπαιναν ἐκεῖ ἢ οἱ γονεῖς ἢ οἱ ἴδιοι –ἂν ἤθελαν να μιλήσουν γιά τόν ἑαυτό τους– οἱ ἴδιοι καλοῦσαν τοὺς ἀνθρώπους τους, τους συγγενεῖς τους και τους φίλους τους, νά ἔρθουν καί νά παραβρεθοῦν στόν Γάμο τους. Έδιναν καί οἱ δυό από μία πρόσκληση. Ας πουμε, η Μαρία τάδε, ὁ Γεώργιος τάδε –βέβαια με διαφορετικά επίθετα, γιατί ακόμα δεν παντρεύτηκαν– σας καλοῦν στοὺς Γάμους τους· ἢ οἱ γονεῖς τῶν παιδιῶν τῶν τάδε σᾶς καλοῦν στόν Γάμο τους.

   Τώρα ὅλα εἶναι χωριστά. Δηλαδή γίνεται προσπάθεια να διατηρήσει ἡ γυναίκα το δικό της επίθετο, και ὄχι νά πάρει τό ἐπίθετο του συζύγου της.

   Βλέπετε ὅτι εἶναι ἀποκαλυπτική ἡ Ἁγία Γραφή; Βλέπετε ὅτι δίνει το ανθρωπολογικό μέτρο από χριστιανικῆς πλευρᾶς; Το βλέπετε; Γι' αὐτό σᾶς εἶπα στην ἀρχή τῶν μαθημάτων, προ τριετίας, ὅτι αὐτά πού θα μελετήσουμε θά μᾶς δώσουν τό μέτρο τοῦ πῶς πρέπει νά εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ὁ ἐν Χριστῷ ἄνθρωπος. Ἐπειδή ὅμως ξέπεσαν ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα, πηγαίνουμε τώρα στον Χριστό καί στή Θεοτόκο. Αυτοί είναι τα μοντέλα μας, τά ὑποδείγματά μας· δέν εἶναι βεβαίως πλέον ο Αδάμ καί ἡ Εὔα.

   Αλλά τί βλέπουμε ἐδῶ; ὅτι ὁ Ἀδάμ δίνει ὄνομα στην Εὔα. Ἐκεῖνος τό δίνει. Αυτό σημαίνει ὅτι ἡ γυναίκα πρέπει να παίρνει τό ὄνομα τοῦ συζύγου, τοῦ ἄνδρα της, καί νά μήν είναι ανεξάρτητη ἀπό τόν ἄνδρα. Ἐάν δέν μᾶς ἀρέσουν αυτά, τότε ἔχουμε πολλά να πληρώσουμε... Καί φαίνεται, παιδιά, ὅτι πολλά θα πληρώσουμε!

   Ἐγώ θά σᾶς παρακαλέσω πάρα πολύ, ἐσεῖς πού ἀκοῦτε τόν λόγο τοῦ Θεοῦ –ἐξ ἄλλου, αὐτός εἶναι ὁ σκοπός μας, ἀκούγοντας τον λόγο τοῦ Θεοῦ– ὅταν θά μεγαλώσετε, τίποτα από αὐτά πού γίνονται στο περιβάλλον μας καί στή διεφθαρμένη κοινωνία μας νά μήν σᾶς ἐπηρεάσει! Διότι είναι μια κοινωνία Αντιχρίστου πραγματικά, πού νικάει ὁ διάβολος.

   Ἀκοῦστε: νικάει ὁ διάβολος! Τό λέει ἡ Ἁγία Γραφή! ὁ ᾿Αντίχριστος θα νικήσει τους ἁγίους τοῦ Θεοῦ! (Βλ. Αποκ. 11, 7. 13, 7) Πρέπει να μείνουμε ὄρθιοι! Ὄχι βεβαίως ὅτι θά νικήσει ὅλους τούς ἁγίους, τους πιστούς· ὄχι δηλαδή ότι θα τους νικήσει κάνοντάς τους να αρνηθούν τον Χριστό, ἀλλά ὅτι θά τούς κυνηγήσει· μ' αυτήν τήν ἔννοια. Θά πρέπει λοιπόν να μείνουμε ὄρθιοι!

   Παντρεύτηκες, κοπέλα μου; θα πάρεις τό ὄνομα τοῦ συζύγου σου, τελείωσε. Παντρεύτηκες, αγόρι μου; δέν θά ἀνεχθεῖς ἡ γυναίκα σου να κρατάει τό δικό της ἐπίθετο. Αὐτά πρέπει να συμβοῦν, ἔτσι πρέπει να γίνουν, γιά νά μποροῦμε νά εἴμαστε κάτω ἀπό τόν νόμο τοῦ Θεοῦ, κάτω ἀπό τήν χριστιανική ανθρωπολογία, καί νά ἔχουμε τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ.

   Αλλά, πρῶτα ὁ Θεός, θα συνεχίσουμε.

   Κυριακή, 17 Μαρτίου 1985

69η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.

Ἡ καταδίκη τοῦ ἄνδρα.

†.Εἴδαμε, παιδιά, την περασμένη φορά τήν καταδίκη της Εὔας, και ότι μία μορφή τιμωρίας είναι ἡ υποταγή της στόν ἄνδρα, ἐνῶ μιά ἄλλη ὅτι θά γεννᾶ μέ λύπες τά παιδιά της.

   Αὐτό, τό πρῶτο, ὅτι θά ὑποτάσσεται στόν ἄνδρα, βεβαίως ξέρω ὅτι ξενίζει σήμερα πολλές χριστιανές γυναῖκες, πού, συνειδητά ἤ ἀσυνείδητα, ἔχουν δεχθεῖ τήν θεωρία τοῦ φεμινισμοῦ, καί πού δέν εἶναι τίποτα ἄλλο παρά ἡ ἰσότητα τῶν φύλων.

   Θά ἤθελα ὅμως νά σᾶς πῶ πάνω σ' αὐτό ὅτι ἡ ἰσότητα τῶν φύλων εἶναι κάτι ἀφύσικο, καί ὀλέθριο φυσικά γιά τήν γυναίκα. Αλλά αυτό τό ἔχουμε δεῖ καί σέ προηγούμενα μαθήματα, καί ἔχουμε μιλήσει γιά τόν φεμινισμό. Στόν Χριστιανισμό ὅμως –καί αὐτό θέλω να προσέξετε– ἔχουμε ισότητα ὄχι τῶν φύλων, αλλά ισότητα τῶν προσώπων καί ἀνισότητα τῶν φύλων. Αὐτή εἶναι ἡ χριστιανική θέση. Θά τό πῶ ἄλλη μία φορά: ἔχουμε ἀνισότητα φύλων καί ισότητα προσώπων. Αὐτό θά σᾶς τό δείξω ἀμέσως, γιά νά μήν πεῖ ἡ γυναίκα ὅτι ἀδικεῖται σε σχέση μέ τόν ἄνδρα.

   Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει στους Γαλάτες: «Οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ· πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» (Γαλ. 3, 28).

 Δέν ὑπάρχει πλέον διάκριση ἄνδρα καί γυναίκας. Μάλιστα δέν λέει ἄνδρας καί γυναίκα, αλλά ἄρσεν καί θῆλυ· παίρνει δηλαδή καί τονίζει τό θέμα φύλον. Βλέπετε; παίρνει τό θέμα φύλον γιά νά δείξει ὅτι ἡ γυναίκα δέν εἶναι κατώτερη ἀπό τόν ἄνδρα ὡς πρός τό πρόσωπό της καί ὡς πρός τήν ψυχή της.

   Μάλιστα, στήν ἑλληνική γλώσσα, ἡ ψυχή εἶναι θηλυκοῦ γένους. Λέμε: ἡ ψυχή τοῦ ἄνδρα, ἡ ψυχή τῆς γυναίκας. Βλέπετε ἰσότητα; Δέν ὑπάρχει ἀρσενική ψυχή καί θηλυκή ψυχή· εἶναι μία ἡ ψυχή. Καί ἡ ψυχή συνιστᾶ τό πρόσωπο, καί συνεπῶς «οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ», αλλά «πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ», γιατί ὅλοι ἐσεῖς εἶστε ἕνας ἄνθρωπος, μέ τήν ἕνωσή σας μέ τόν Χριστό. Θέλει δηλαδή νά δείξει ἐδῶ, ὅπως σᾶς ἐξήγησα, τήν ισότητα τῶν προσώπων.

   Αλλά λέει καί γιά τήν ἀνισότητα τῶν φύλων, «ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα». Καί ἐδῶ δείχνει τήν ἀνισότητα τῶν φύλων, ὅπως βλέπετε. Καί αὐτή ἡ ἀνισότητα προῆλθε ἀπό τήν ἀπάτη πού ὑπέστη ἡ Εὔα. Ἔπρεπε δηλαδή να προστατευθεῖ ἡ γυναίκα. Ἐφεξῆς ἡ γυναίκα, ἡ φύση της, πλήν ἐξαιρέσεων, θά εἶναι πάντα αὐτό πού λέμε τό σκεῦος τό ἀσθενές· θά ἔχει πάντοτε ἐκεῖνα τά στοιχεῖα, πού λέει καί ὁ ἀπόστολος Πέτρος, (Βλ. Α΄ Πέτρ. 3, 7) δηλαδή μικροψυχία, στενοκαρδία, μέ τό παραμικρό θά τά χάνει, θα στενοχωριέται καί θά πανικοβάλλεται καί οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. Συνεπῶς ἡ γυναίκα φέρεται ὡς σκεῦος ἀσθενές, καί αὐτό τό λέει ἡ ἴδια ἡ Ἁγία Γραφή, ὄχι ἁπλῶς στό θέμα τῆς σωματικῆς εὐρωστίας καί ὑγείας.

   Κάποτε μάλιστα μπορῶ νά σᾶς πῶ ὅτι οἱ γυναῖκες μοιάζει –ἔτσι ὅπως ἀπό στατιστικές βγαίνει– ὅτι ζοῦν περισσότερο από τους ἄνδρες,  αντέχουν περισσότερο ἀπό τούς ἄνδρες. Αὐτό εἶναι ἀλήθεια, από στατιστικές. Αλλά ἐδῶ θέλουμε νά δοῦμε ὅτι ἡ γυναίκα, από πλευρᾶς ψυχολογικῆς κυρίως, ἔχει μία μικροψυχία, μία στενοκαρδία, δηλαδή φοβᾶται, αἰσθάνεται τήν ἀνάγκη τῆς παρουσίας τοῦ ἄνδρα· ἡ γυναίκα δυσκολεύεται νά ζήσει μόνη της, νιώθει ανασφάλεια. Ὁ ἄνδρας μπορεῖ νά ζήσει μόνος του καί οὕτω καθ' ἑξῆς.

   Ὅλα αὐτά δείχνουν ὅτι δέν ὑπάρχει ἰσότητα τῶν φύλων καί ὅτι ἡ γυναίκα εἶναι ὑπό τόν ἄνδρα.

   Αλλά τό ὅτι τά πράγματα εἶναι προσωρινά, ἀφοῦ εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς ἀπάτης πού ὑπέστη ἡ Εὔα στόν παράδεισο, ἀπόδειξη εἶναι ὅτι στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὅπου βεβαίως δέν θά ὑπάρχει γάμος, (Βλ. Ματθ. 22, 30. Μάρκ. 12, 25. Λουκά 20, 35) θά ὑπάρχει ἰσότητα καί τῶν προσώπων καί τῶν φύλων. Ἐπειδή τώρα μπαίνει στη μέση τό θέμα γάμος, γι᾽ αὐτόν τόν λόγο ὑπάρχει ἀνισότητα τῶν φύλων. Εφόσον ὅμως δέν θά ϋπάρχει γάμος στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, τότε δέν θά ὑπάρχει καί ἡ ἀνισότητα τῶν φύλων.

   Ἀπόδειξη, τρανότατη ἄν τό θέλετε, εἶναι ἡ παρουσία τῆς Θεοτόκου, ἡ ὁποία βεβαίως εἶναι ἀνώτερη και τῶν γυναικῶν καί τῶν ἀνδρῶν. Ἡ Θεοτόκος εἶναι ἡ ἀπόδειξη! Βλέπετε;

   Στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ λοιπόν δέν θά ὑπάρχει αὐτή ἡ διαφορὰ τῶν φύλων.

   Θά ἤθελα τώρα νά σᾶς δείξω ποιά εἶναι αὐτή ἡ θαυμάσια θέση τῆς γυναίκας μέσα στόν Χριστιανισμό.

   Σᾶς διαβάζω ἀπό τήν Α΄ ἐπιστολή τοῦ ἀποστόλου Πέτρου, στο 3ο κεφάλαιο, τους στίχους 1-7, γιά νά δεῖτε ποιά εἶναι ἡ κρυστάλλινη θέση τῆς χριστιανῆς γυναίκας. Ἄν μιά γυναίκα δέν θά ἤθελε νά εἶναι αὐτό, τότε ἄς μή καυχᾶται ὅτι εἶναι χριστιανή. «Αἱ γυναῖκες ὑποτασσόμεναι τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν, ἵνα καὶ εἴ τινες ἀπειθοῦσι τῷ λόγῳ, διὰ τῆς τῶν γυναικῶν ἀναστροφῆς ἄνευ λόγου κερδηθήσονται, ἐποπτεύσαντες τὴν ἐν φόβῳ ἁγνὴν ἀναστροφὴν ὑμῶν.»

   Στήν ἐπιστολή του απευθύνεται πρός τίς γυναῖκες καί λέει: Οἱ γυναῖκες νά ὑποτάσσονται στούς ἄνδρες τους, ὥστε καί ἄν μερικοί από αυτούς –κοιτάξτε ἐδῶ τί σπουδαῖο!– ἀπειθοῦν στόν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου, δηλαδή δέν θά ἤθελαν νά εἶναι χριστιανοί, μέ τό καλό παράδειγμα τῶν γυναικῶν τους, ὄχι μέ τά λόγια τους, να κερδηθοῦν, βλέποντας τήν ἁγνή καί μέ φόβο Θεοῦ συμπεριφορά τους πρός αὐτούς. Εἶναι συνηθέστατο, καί στήν ἐποχή μας βεβαίως, να βλέπουμε γυναῖκες πού εἶναι χριστιανές, πού θέλουν να ζήσουν πνευματική ζωή, αλλά νά μήν συμφωνεῖ ὁ σύζυγος.

   Παραθέτει ἐπίσης ὁ ἀπόστολος Πέτρος καί κάποια στοιχεῖα καί ἀναφέρει πῶς ἡ γυναίκα πρέπει να ντύνεται καί να στολίζεται, καί ὅτι ὁ πλοῦτος της νά εἶναι ἐσωτερικός καί ὄχι ἐξωτερικός. Τρία πράγματα επισημαίνει· ὅτι ὁ πλοῦτος της δέν εἶναι τό ὡραῖο ντύσιμο, οὔτε τά χρυσά κοσμήματα, οὔτε ἡ πλοκή τῶν μαλλιών, δηλαδή το φτιάξιμο τῆς κομμώσεως –χωρίς αυτό νά σημαίνει βέβαια ότι μία γυναίκα δέν θά ντυθεῖ· ἀλλά δέν θα κάνει τό ἐξεζητημένο. Συνεπῶς ἂς μή νομίζει ὅτι ἐκεῖ εἶναι ὁ πλοῦτος της· ἀλλά ὁ πλοῦτος της εἶναι ἔσω, εἶναι ἀπό μέσα, ὁ πλοῦτος τῆς καρδιᾶς.

   Βλέποντας λοιπόν οἱ ἄνδρες τίς γυναίκες τους να ζοῦν ἔτσι, τότε αὐτές οἱ γυναῖκες τους κερδίζουν χωρίς κηρύγματα. Νά σᾶς πῶ τή φράση: «ἄνευ λόγου κερδηθήσονται»· χωρίς τόν λόγο τοῦ κηρύγματος οἱ ἄνδρες αὐτοί θα κερδηθούν! Πῶς αὐτό; «ἐποπτεύσαντες τὴν ἐν φόβῳ ἁγνὴν ἀναστροφὴν ὑμῶν», ἀφοῦ θά βλέπουν τή δική σας ἁγνή συμπεριφορά.

   »Οὕτω γάρ ποτε καὶ αἱ ἅγιαι γυναῖκες αἱ ἐλπίζουσαι ἐπὶ τὸν Θεὸν ἐκόσμουν ἑαυτάς, ὑποτασσόμεναι τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν, ὡς Σάρρα ὑπήκουσε τῷ Ἀβραάμ, κύριον αὐτὸν καλοῦσα» Γιατί, μέ τόν ἴδιο τρόπο, κάποτε καί οἱ ἅγιες ἐκεῖνες γυναῖκες, πού ἤλπιζαν στον Θεό, στόλιζαν τόν ἑαυτό τους μέ ἀρετές καί ἦταν ὑποταγμένες στούς ἄνδρες τους, ὅπως ἡ Σάρρα ὑπάκουε στόν Ἀβραάμ καί τόν ἀποκαλοῦσε κύριό της.

   Αλλά κοιτάξτε καί τόν χῶρο τῶν ἀνδρῶν. Θά λέγαμε ὅτι εἶναι ἀλληλοπεριχωρούμενα τά πράγματα, δηλαδή τό ἕνα εἶναι μέσα στό ἄλλο. Δέν εἶναι δυό ξεχωριστοί κόσμοι, ὁ κόσμος τοῦ ἄνδρα καί ὁ κόσμος τῆς γυναίκας, πού ἔρχονται σε μία σύγκρουση· σᾶς τό ἔλεγα καί τήν περασμένη φορά. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος λέει ὅτι ὅλα αὐτά, δηλαδή ἡ ὑποταγή τῆς γυναίκας, να εἶναι μέσα στόν χῶρο τῆς ἀγάπης τοῦ ἄνδρα.

   Ἀκοῦστε τώρα πῶς τό λέει αὐτό καί ὁ ἀπόστολος Πέτρος: «Οἱ ἄνδρες ὁμοίως συνοικοῦντες κατὰ γνῶσιν, ὡς ἀσθενεστέρῳ σκεύει τῷ γυναικείῳ ἀπονέμοντες τιμήν, ὡς καὶ συγκληρονόμοι χάριτος ζωῆς, εἰς τὸ μὴ ἐγκόπτεσθαι τὰς προσευχὰς ὑμῶν.» (Α΄ Πέτρ. 3, 7). Οἱ ἄνδρες ομοίως νά συγκατοικεῖτε μέ τίς γυναῖκες σας με σύνεση, ἔχοντας υπόψη σας ὅτι εἶναι ἀσθενέστερο τό γυναικεῖο σκεῦος, νά τίς τιμᾶτε, γιατί εἶναι καί συγκληρονόμοι τῆς ζωῆς τῆς χάριτος, τῆς αἰώνιας ζωῆς, ὥστε νά μήν ἐμποδίζονται οἱ κοινές σας προσευχές.

   Αὐτό τό «συγκληρονόμοι χάριτος ζωῆς», αυτό θέλω να προσέξετε· ὅτι καί ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα εἶναι συγκληρονόμοι τῆς αἰώνιας ζωῆς!... Υπάρχει μεταξύ τους κάποια διαφορά; Είδατε τή λέξη; συγκληρονόμοι! Ὁ ἄνδρας καί ἡ γυναίκα εἶναι καί οἱ δύο μαζί κληρονόμοι τῆς αἰώνιας ζωῆς. Ἰδού ἡ ἰσότητα· σ' αὐτό εἶναι ἡ ισότητα. Ὄχι στο φύλο, αλλά στο πρόσωπο· ὄχι στο φύλο, αλλά στον προορισμό. Δέν ὑπάρχει γυναικεῖος προορισμός καί ἀνδρικός προορισμός.

   Ἄν μοῦ πεῖτε ὅτι ἄλλος ὁ γυναικεῖος καί ἄλλος ὁ ανδρικός προορισμός, ὅτι ἡ γυναίκα εἶναι νά γεννᾶ, να εἶναι νοικοκυρά καί λοιπά, αὐτά εἶναι στον παρόντα κόσμο, εἶναι στὸ σχῆμα τοῦ παρόντος αἰῶνος. Ἡ γυναίκα καί ὁ ἄνδρας ἔχουν κοινό προορισμό. Ορίστε, το ξαναλέω: «ὡς καὶ συγκληρονόμοι χάριτος ζωής», καί οἱ δυό εἶναι μαζί κληρονόμοι τῆς αἰωνίου ζωῆς! (Αὐτό ἀποτελεῖ καί τόν κύριο σκοπό τοῦ γάμου. Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Το μυστήριον τοῦ γάμου, Ὁμιλία 4η, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2011)

   Ακόμη θά πρέπει να προσέχουν πολύ οἱ ἄνδρες τίς γυναῖκες τους, να μή συγκρούονται μαζί τους, γιά νὰ μποροῦν νά προσεύχονται μαζί, μονοιασμένοι και ἀγαπημένοι καί ὁμοφρονοῦντες. Αὐτός εἶναι ὁ χῶρος τῆς ἀγάπης τοῦ ἄνδρα.

   Βλέπετε λοιπόν ὅτι δέν ἔχουμε δύο ξεχωριστούς κύκλους, αλλά δύο αλληλοπεριχωρούμενους κύκλους, ὅπως σᾶς εἶπα προηγουμένως.

   Ἄς ἔλθουμε ὅμως τώρα στην καταδίκη του Αδάμ, ἀφοῦ κάναμε αὐτό τό συμπλήρωμα για το περασμένο μας θέμα.

   Θά σᾶς διαβάσω τρία χωρία, καί θά κάνουμε τήν ἀνάλυση μετά. Γιά τήν καταδίκη τῆς γυναίκας εἶναι ἔνας στίχος στο κείμενο, ἐνῶ γιά τήν καταδίκη τοῦ ἄνδρα τρεῖς στίχοι.

   «Τῷ δὲ Ἀδὰμ εἶπεν· ὅτι ἤκουσας τῆς φωνῆς τῆς γυναικός σου καὶ ἔφαγες ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, ἀπ' αὐτοῦ ἔφαγες, ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου· ἐν λύπαις φαγῇ αὐτὴν πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου· ακάνθας καὶ τριβόλους ἀνατελεῖ σοι, καὶ φαγῇ τὸν χόρτον τοῦ ἀγροῦ, ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φαγῇ τὸν ἄρτον σου, ἕως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθης, ὅτι γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ.» (Γέν. 3, 17-19)

   Με δυό λόγια, σύντομα-σύντομα: Καί στον Αδάμ εἶπε (ὁ Θεός): Επειδή ἄκουσες τή φωνή τῆς γυναίκας σου, τή συμβουλή της, καί ἔφαγες από το δένδρο που σοῦ παρήγγειλα μόνον ἀπ' αὐτό νά μή δοκιμάσεις, ἀλλά ἐσύ ἔφαγες, νά εἶναι καταραμένη ἡ γῆ στὰ ἔργα σου. Μέ λύπες να τρῶς τό ψωμί σου ὅλες τίς μέρες τῆς ζωῆς σου. Αγκάθια και τριβόλια να βλασταίνει ἡ γῆ καί νά τρῶς τὰ ἄγρια χόρτα τοῦ ἀγροῦ, δηλαδή τό φυτικό βασίλειο. Μέ τόν ἱδρώτα τοῦ προσώπου σου να τρῶς τό ψωμί σου, μέχρι ὅτου ἐπιστρέψεις πίσω στη γῆ, ἀπό τήν ὁποία κατασκευάστηκες, γιατί χώμα είσαι καί στό χῶμα θα γυρίσεις.

   Ας δοῦμε ἐδῶ, παιδιά, ἕνα πρώτο σχόλιο. «Ὅτι ήκουσας τῆς φωνῆς τῆς γυναικός σου»· ἐπειδή ἄκουσες τή συμβουλή τῆς γυναίκας σου.

   Ἐδῶ βλέπουμε ὅτι ὁ Ἀδάμ ἔβαλε πιό πάνω από τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ τόν λόγο τῆς γυναίκας του, τήν συμβουλή της. Αὐτό ἦταν κάτι πολύ σημαντικό. Ὅμως δέν πρόκειται για μια συζήτηση, για μια συνεννόηση, σάν κι αὐτή πού θά ἔκαναν οἱ σύζυγοι, μια διαβούλευση για κάποιο θέμα. Κάποτε, καί μάλιστα ἂν θέλετε πολύ συχνά, μπορεί μία γνώμη της γυναίκας νά εἶναι ὀρθή, νά εἶναι ὀρθότερη ἀπό τοῦ ἄνδρα, καί αὐτή ἡ γνώμη νά γίνει ἀσπαστή ἀπό τόν ἄνδρα.

   Ἐδῶ δέν πρόκειται περί αὐτοῦ. Ὁ Ἀδάμ εἶχε μία ἐντολή ἀπό τόν Θεό· καί αὐτήν τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ τήν ἔβαλε πιό κάτω ἀπό τά λόγια τῆς Εὔας. Συνεπῶς δέν ἦταν κάποια υπόθεση μεταξύ τους, ἀλλά ἦταν τό μεῖζον θέμα μεταξύ αὐτῶν καί τοῦ Θεοῦ.

   Αὐτό θά τό πεῖ ἀργότερα ὁ Χριστός, καί νά τό θυμᾶστε πάντοτε, γιατί ἀποτελεῖ ἕνα θεμέλιο θα λέγαμε, ἕνα ἀπό τά βασικά θεμέλια τῆς πνευματικῆς ζωῆς, τῆς πνευματικῆς προκοπῆς: «Ὁ φιλῶν πατέρα ἢ μητέρα ἢ γυναῖκα ἢ τέκνα ὑπὲρ ἐμὲ οὐκ ἔστι μου ἄξιος.» (Ματθ. 10, 37. Μάρκ. 10, 29). Ἐκεῖνος, δηλαδή, πού ἀγαπάει τον πατέρα του, τή μάνα του, τή γυναίκα του ἤ τά παιδιά του πιό πάνω ἀπό ἐμένα, αὐτός δέν μοῦ εἶναι ἄξιος.

   Νά σᾶς ἐξηγήσω τί σημαίνει αυτό. Σημαίνει ὅτι ἄν, παιδάκι μου, σοῦ δώσει ὁ πατέρας σου ἢ ἡ μάνα σου μια συμβουλή πού δέν ταιριάζει μέ τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, θά πρέπει νά τούς πεῖς: Μητέρα μου, σ' αγαπάω, πατέρα μου, σ' αγαπάω, ἀλλά δέν μπορῶ νά ἐφαρμόσω αὐτό πού μοῦ λέτε.

   Δηλαδή, σοῦ λέει ὁ πατέρας σου: Δέν θά πᾶς στην ἐκκλησία. Ὄχι φυσικά στην περίπτωση πού μπορεῖ νά εἶσαι ἄρρωστος, καί θά πρέπει νά σέ προστατεύσουν οἱ γονεῖς σου –γιατί καμμιά φορά το παιδί δέν ἔχει καί πολύ μυαλό· θέλει μέν νά πάει, αλλά μπορεῖ νά κινδυνεύσει ἡ ὑγεία του– ὄχι σ' αυτή την περίπτωση, αλλά ἐπειδή δέν θέλει το παιδί του να πηγαίνει στήν ἐκκλησία, δέν θέλει να θρησκεύει, δέν τό θέλει αὐτό.

   Τότε θά ἀπαντήσεις στον πατέρα σου; Σ' αγαπάω καί τηρῶ τίς ἐντολές σου. Ἄν ὅμως μοῦ ἐπικαλεῖσαι τό "τίμα τον πατέρα σου καί τήν μητέρα σου", θά σοῦ πῶ ὅτι ἐκεῖνος πού εἶπε "τίμα τον πατέρα σου καί τήν μητέρα σου" στο Σινά, ὁ ἴδιος είπε "αὐτός πού ἀγαπάει τή μητέρα του και τον πατέρα του πιο πάνω ἀπό μένα, τόν Θεό, δέν μοῦ εἶναι ἄξιος". Συνεπῶς,  ἂν θέλεις νασε τιμάω, μή μοῦ ἀφαιρεῖς τήν τιμή μου πρός τόν Θεό· δέν θά σέ ἀκούσω· θά πάω στὴν ἐκκλησία.

   Βλέπετε λοιπόν ὅτι δέν μποροῦμε νά βάλουμε πιο πάνω ἀπό τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ τήν ἐντολή τῶν γονιῶν μας, τήν ἐντολή τῶν παιδιῶν μας, ἄν αὐτή προσκρούει στήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ. Αὔριο θα γίνετε γονεῖς· τήν ἐντολή τῆς γυναίκας σας, τήν ἐντολή τοῦ ἄνδρα σας, δέν μπορεῖτε νά τή βάλετε πιό πάνω ἀπό τήν ἐντολή του Θεοῦ. Ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ στέκεται πιό πάνω.

   Βέβαια ἔχουμε κάποιες περιπτώσεις πού ὑποχωρεῖ ἡ ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί προβλέπονται ἀπό τόν Νόμο τοῦ Θεοῦ. Φέρ' εἰπεῖν, ἕνα τάμα· μία γυναίκα τάζει και λέει: Το παιδί μου θά τό βαφτίσω ἔτσι, ἂν μοῦ τό χαρίσει ὁ Θεός. Ἀλλά δέν ρώτησε τον σύζυγό της. Καί τότε τί γίνεται; Το τάμα εἶναι σοβαρό πράγμα... εἶναι πολύ σοβαρό! Συνεπώς, πῶς τώρα νά ἀθετήσει αὐτό πού ἔταξε στόν Θεό; Λέει ὁ Νόμος, ὁ παλαιός μάλιστα: Ἐάν μια γυναίκα ἔταξε, ἀλλά δέν ρώτησε τον σύζυγό της, εἶναι ἐλεύθερη ἀπό τό τάξιμό της. Δηλαδή; Δέν ἔχει εὐθύνη απέναντι στον Θεό, ἐάν ὁ σύζυγος δεν συμφωνήσει μέ τό τάμα τῆς γυναίκας του. (Στο 30ό κεφάλαιο του βιβλίου Αριθμοί ορίζονταν πολύ συγκεκριμένες ενέργειες σχετικά με τα τάματα. Αν κάποιο παιδί ἤ γυναίκα ανύπαντρη πού ζούσε μέ τόν πατέρα της, ἤ παντρεμένη πού ζοῦσε μέ τόν σύζυγό της είχε κάνει τάμα, θά ἔπρεπε νά ἔχει τήν συγκατάθεση του γονέα ἤ τοῦ συζύγου γιά τήν ἐκπλήρωσή του. Σε διαφορετική περίπτωση, το τάμα δέν ἐλάμβανε χώρα, ακυρωνόταν, καί ὁ Κύριος συγχωρούσε αὐτόν πού ἔταξε. Μόνο ὁ ἄνδρας ἢ ἡ χήρα μποροῦσαν νά τάξουν ὅ,τι ἤθελαν, χωρίς περιορισμό, αλλά καί ήταν υποχρεωμένοι νά τό ἐκπληρώσουν.)

   Σᾶς τό ἀνέφερα ενδεικτικά αυτό, γιά νά δεῖτε ὅτι ὑπάρχουν μερικές περιπτώσεις πού εἶναι πράγματι δύσκολες καί πού ὁ Νόμος τοῦ Θεοῦ τίς προβλέπει.

   Αὐτό τό φαινόμενο, τό νά βάζουμε τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ πιό κάτω ἀπό ἐκεῖνο πού θά μᾶς πεῖ ἡ γυναίκα μας ἢ ὁ ἄνδρας μας, εἶναι ἕνα θέμα πού ἐπαναλαμβάνεται, ὅπως ὁ Κύριος τό εἶπε στήν παραβολή του μεγάλου δείπνου. Θυμόσαστε τον τρίτο καλεσμένο; Ὅταν κλήθηκε στο δείπνο τῆς Βασιλείας, δηλαδή να ζήσει πνευματική ζωή, γιά νά μπεῖ στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, θυμόσαστε τί ἀπάντησε; «γυναῖκα ἔγημα, καὶ διὰ τοῦτο οὐ δύναμαι ἐλθεῖν» (Λουκά 14, 20), δηλαδή παντρεύτηκα, καί δέν μπορῶ νά ἔρθω. Αυτό σημαίνει ὅτι ἔβαλε τις φροντίδες τοῦ σπιτιοῦ, ἔβαλε τό θέλημα τῆς γυναίκας, καί ἀντίστροφα τοῦ ἄνδρα, πιό πάνω ἀπό τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, πού προσκαλεῖ στο δείπνο τῆς Βασιλείας Του.

   Ένα δεύτερο σχόλιο. Λέει ὁ Θεός: «ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου»· εἶναι καταραμένη ἡ γῆ στα ἔργα σου. Προσέξτε αυτό το σημεῖο.

   Ὁ Θεός, παιδιά, ποτέ δέν καταρᾶται τά ἔργα Του παρά μόνο ἐκεῖνα πού εἶναι ὁριστικά καταδικασμένα στην απώλεια. Καί, ἐν προκειμένῳ, στην απώλεια εἶναι καταδικασμένοι, ὡς κτίσματα τοῦ Θεοῦ, μόνον ὁ διάβολος, οἱ δαίμονες καί οἱ ἀμετανόητοι ἄνθρωποι.

   Ἀκοῦστε πῶς τό λέει αυτό ὁ ἴδιος ὁ Χριστός: «Πορεύεσθε ἀπ' ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ» (Ματθ. 25, 41). Εἴδατε; «οι κατηραμένοι»! Καταρᾶται πρόσωπα ἐδῶ τώρα ὁ Χριστός. Θα τα καταραστεῖ, ἐννοεῖται, στό τέλος πιά τῆς Ἱστορίας, στην Κρίση. Αυτό σημαίνει ὅτι δέν θά ὑπάρχουν περιθώρια μετανοίας, γιατί θά ἔχει λήξει ἡ Ἱστορία. Δέν θά μποροῦν πλέον αὐτοί νά μετανοήσουν· θά εἶναι ἀμετανόητοι.

   Λοιπόν, μόνο ὅ,τι μένει αμετανόητο, μόνο ὅ,τι χάνεται ὁριστικά γιά τόν Θεό, μόνο αυτό γίνεται ἀντικείμενο κατάρας τοῦ Θεοῦ.

   Ἀλλά ἐφόσον ἡ γῆ θά ἀνακαινισθεῖ, δέν εἶναι δυνατόν νά ὑποστεῖ κατάρα. Ἐδῶ θέλω να προσέξετε πολύ.

   Θυμᾶστε πού λέει ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης, στην Ἀποκάλυψη, «Καὶ εἶδον οὐρανὸν καινὸν καὶ γῆν καινήν» (Αποκ. 21, 1); εἶδα καινούργιο οὐρανό καί καινούργια γῆ; Ὁ παλαιός ἔφυγε. Ποῦ πῆγε; Ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ανδρέας Καισαρείας, δέν εἶναι κάτι πού φεύγει ἀπό ἕναν χῶρο, καί στόν χῶρο αυτόν ἔρχεται κάτι καινούργιο ἁπλούστατα, τό παλιό αλλάζει, γίνεται καινούργιο. (Ἑρμηνεία εἰς τὴν Ἀποκάλυψιν Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, ΞΕ, PG 106, 424C. Πρβλ. Ψαλμ. 101, 26-27. Εβρ. 1, 10-12)

   Καί ὅταν ὁ εὐαγγελιστής Ιωάννης λέει εἶδα καινούργιο οὐρανό καί καινούργια γῆ, σημαίνει ὅτι ὁ παλαιός κόσμος ἀνακαινίζεται καί ἐγκαινίζεται στόν χῶρο τῆς ἀφθαρσίας. Είναι μεγάλο πράγμα αυτό! Ἄρα δέν εἶναι δυνατόν ἡ γῆ νά γίνει ἀντικείμενο κατάρας, ἐφόσον θά ἀνακαινισθεῖ. Εἶναι ποτέ δυνατόν;

   Ἀλλά καί ἐπί πλέον τί θά ἐκαταρᾶτο ὁ Θεός; Θά ἐκαταρᾶτο τό χῶμα, δηλαδή, ἄς ποῦμε, τήν ἐπιφάνεια τῆς γῆς; τά χωράφια, τα φυτά; τά ζῶα;... γιατί αὐτά ἀποτελοῦν τή γῆ καί τόν κόσμο της, τα στολίδια της. Αλλά ξεχώρισε ὁ Θεός τό φίδι, καί εἶπε νά εἶσαι καταραμένο ἀπό ὅλα τά ζώα. Ξεχώρισε το φίδι. Βέβαια ὄχι το φίδι αυτό καθεαυτό, αλλά τόν διάβολο, πού ἦταν πίσω ἀπό τό φίδι. (Βλ. Μάθημα 66ο)

   Ὁ Θεός λοιπόν δέν καταρᾶται τά δημιουργήματά Του, ἐφόσον αὐτά εἶναι ἄψυχα, ἢ ἄλογα ἐάν θέλετε, ὅπως εἶναι τό ζωικό καί τό φυτικό βασίλειο. Αλλά τί λέει; προσέξτε: «ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου». Ἐδῶ εἶναι τό κλειδί. Ὄχι «ἐπικατάρατος ἡ γῆ» και να σταματήσει, αλλά «ἐπικατάρατος ἡ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου», στά ἔργα σου, δηλαδή ὅταν ἐσύ θά τήν ἐργάζεσαι τή γῆ.

   Γιά νά τό καταλάβετε, θά σᾶς πῶ ἕνα παρεμφερές, κάτι παράλληλο.

   Το κακό υπάρχει; Οἱ ἀρχαῖοι –οἱ ἐκτός βεβαίως τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ – ἔλεγαν μέ τή φιλοσοφία τους ὅτι το κακό εδράζεται στην ύλη ή, καλύτερα, η ύλη, ὡς ἀρχή, εἶναι κάτι τό κακό, ἐνῶ τό πνεῦμα, ὡς ἀρχή, εἶναι κάτι τό καλό, καί ἔχουμε τή γνωστή μας διαρχία. (Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Α΄, Μαθήματα 2ο καί 4ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2017, καί Τόμος Β΄, Μάθημα 14ο, Στόμιον Λαρίσης 2018)

   Ὅλα τά φιλοσοφικά συστήματα καί ὅλες οἱ θρησκεῖες τοῦ κόσμου στο βάθος είναι διαρχικές, δηλαδή ἔχουν πάντα τόν θεό τοῦ καλοῦ καί τόν θεό τοῦ κακοῦ, το σκοτάδι καί τό φῶς, τήν ὕλη καί τό πνεῦμα, να παλεύουν μεταξύ τους, καί πότε να νικάει τό ἕνα καί πότε να νικάει τό ἄλλο. Το κάνουν δέ αυτό γιά νά ἑρμηνεύσουν τήν παρουσία τοῦ κακοῦ. Διότι ἑρμηνεία κάνουν οἱ ἄνθρωποι. Πῶς νά ἑρμηνεύσουν τήν παρουσία του κακοῦ; Βγάζουν αυτήν τή θεωρία, ὅτι ἔχουμε δύο ἀρχές, καί πιστεύουν ὅτι ὑπάρχει ἡ ἀρχή τοῦ καλοῦ καί ἡ ἀρχή τοῦ κακοῦ. Τί θά ἀπαντούσαμε σ' αυτό;

   Ὁ Χριστιανισμός λέει ὅτι τήν ὕλη τήν ἔκανε ὁ Θεός, καί δέν εἶναι δυνατόν ποτέ αυτή νά εἶναι ἕδρα τοῦ κακοῦ, οὔτε ὑπάρχει ουσία κακή· διότι ὅ,τι κάνει ὁ Θεός εἶναι ἀγαθό, γιατί καί ὁ ἴδιος εἶναι ἀγαθός.

   Τότε ὅμως πῶς ὑπάρχει το κακό; Ακούστε το.

   Τό κακό δέν ὑπάρχει στήν ὕλη, αλλά υπάρχει στην προαίρεση· ἐν τῷ πράττειν ὑπάρχει τό κακό, στην προαίρεση. Ἐνῶ κάνω κάτι, αυτό το κάτι πού κάνω, πού ἐγώ θέλω να κάνω, εἶναι ἤ καλό ή κακό. Δέν ὑπάρχει λοιπόν ὡς οὐσία το κακό. («Οὐ περὶ τὴν οὐσίαν τῶν γεγονότων τὸ κακὸν θεωρεῖται, ἀλλὰ περὶ τὴν ἐσφαλμένην καὶ ἀλόγιστον κίνησιν.» (ὁσ. Μαξίμου τοῦ Ὁμολογητοῦ, Ἑκατοντὰς Δ', Περὶ Ἀγάπης ιδ', PG 90, 1052Α) «Τὸ κακόν, οὔτε ἐν φύσει ἐστίν, οὔτε μὴν φύσει τίς ἐστι κακός· κακὸν γάρ τι ὁ Θεὸς οὐκ ἐποίησεν. Ὅτε δὲ ἐν τῇ ἐπιθυμίᾳ τῆς καρδίας εἰς εἶδός τις φέρει το οὐκ ὃν ἐν ουσία, τότε ἄρχεται εἶναι, ὅπερ ἂν ὁ τοῦτο ποιῶν ἐθέλοι· δεῖ οὖν ἀεὶ τῇ ἐπιμελείᾳ τῆς μνήμης τοῦ Θεοῦ, ἀμελεῖν τῆς ἕξεως τοῦ κακοῦ. Δυνατωτέρα γάρ ἐστιν ἡ φύσις τοῦ καλοῦ, τῆς ἕξεως τοῦ κακοῦ· ἐπειδὴ τὸ μὲν ἐστί, τὸ δὲ οὐκ ἐστι· εἰ μὴ μόνον ἐν τῷ πράττεσθαι.» (ἁγίου Διαδόχου Φωτικής, Φιλοκαλία, τόμ. Α΄, Λόγος ἀσκητικός γ΄, ἐκδ. Παν. Αθ. Τζελάτη, Ἀθῆναι 1893, σ. 141). Βλ. π. Αθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Ε΄, Μάθημα 56ο, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2021)

   Τό ἴδιο πράγμα καί ἐδῶ. Ἡ κατάρα δέν είναι στη γῆ, ἀλλὰ στὰ ἔργα πού θά δουλέψει ὁ ἄνθρωπος στη γῆ· ἐκεῖ εἶναι ἡ κατάρα. Ὥστε ὁ Θεός δέν καταρᾶται οὔτε τήν Εὔα, οὔτε τόν Αδάμ. Ἀφοῦ θά τούς ἀναστήσει, ἀφοῦ θά κατεβεί στα χθόνια, κάτω στόν Ἅδη θά κατεβεῖ ὁ Χριστός, γιά νά συναντήσει τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα· πῶς τώρα να τους καταραστεῖ; εἶναι ποτέ δυνατόν; (Βλ. Γέν. 1, 28) Οὔτε τή γῆ καταρᾶται· ἀλλά ἐν τῷ πράττειν, δηλαδή ἐνῶ ὁ ἄνδρας θα πάει να δουλέψει, νά έργαστεῖ τά ἔργα του πάνω στή γῆ, ἐκεῖ θά ὑπάρχει κατάρα. (Βλ. Ἰωάν. Χρυσοστόμου, Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ', PG 53, 146: «Ἐπειδὴ γὰρ διὰ τὸν ἄνθρωπον παρήχθη (ή γῆ), ἵνα οὕτως ἀπολαύειν δύνηται τῶν ἐξ αὐτῆς ἀναδιδομένων, διὰ τοῦτο πάλιν διὰ τὸν ἄνθρωπον άμαρτόντα ταύτῃ τὴν κατάραν ἐπιτίθησιν»)

   Τί σημαίνει αὐτό; Ακούστε το:

   Πρῶτον. Ὅταν θα προσπαθεῖ νά ἀποκτήσει τήν τροφή του, θά τήν ἀποκτάει μέ λύπη, μέ πίεση, μέ κόπο καί στενοχώρια.

   Δεύτερον. Θά ὑπάρχει μειωμένη απόδοση τῆς γῆς. Δέν θά ἀνταποκρίνεται δηλαδή ή απόδοση στό ἔργο πού θά καταβάλλει ὁ ἄνδρας. Θα λέγαμε ὅτι ἡ γῆ θά γεμίσει μ' ἐκεῖνο πού ἀναφέρει ὁ Θεός στό ἱερό κείμενο, μέ «ακάνθας καὶ τριβόλους» (Γέν. 3, 18).

   Ξέρετε τί εἶναι τά τριβόλια; Εἶναι ἀγκάθια πού ἔχουν τέσσερα αγκαθωτά σημεία, σε τέτοια σχέση, πού ὅπως κι ἄν τά πετάξετε κάτω, τά τρία αγκάθια θά εἶναι πρός τά κάτω καί τό ἕνα θά εἶναι πρός τά πάνω. Αυτό λέγεται τρίβολος.

   Τέτοια τριβόλια τεχνητά ἔφτιαχναν κάποτε καί οἱ ἀρχαῖοι καί τά ἔριχναν στή γῆ, ὅπως σήμερα ἔχουμε τίς νάρκες στα ναρκοπέδια· ἦταν οἱ νάρκες θα λέγαμε τῶν ἀρχαίων. Τά πετοῦσαν στο πεδίο της μάχης, ὥστε τά ἅρματα τῶν ἐχθρῶν, τά ἄλογα καί οἱ πεζοί νά μήν μποροῦν νά κινηθοῦν, καθώς πάντα ἡ μία αἰχμή ήταν πρός τά πάνω. Ὄχι ἀγκάθια· αὐτά τά ἔφτιαχναν από σίδηρο τότε στήν ἀρχαιότητα. Αὐτό εἶναι ὁ τρίβολος, τα τριβόλια.

   Αγκάθια καί τριβόλια θα βλαστάνουν σαν παράσιτα μέσα στα χωράφια σου, μέσα στους κήπους σου, μέσα στην παραγωγή σου, λέει ὁ Θεός στον Αδάμ, καί δέν θά ἔχεις ποτέ ἑκατό τοῖς ἑκατό παραγωγή.

   Ακόμη, θά μπορούσαμε νά ποῦμε ἐδῶ, σ' αὐτό τό σημεῖο, τό ἑξῆς. Προσέξτε, παρακαλώ. Θα μπορούσατε νά μοῦ πεῖτε:

   Τί λέτε, πάτερ;... Να γιατί εἶναι ἀναχρονισμένη ἡ Παλαιά Διαθήκη. Αὐτή ἡ κατάρα σήμερα ἔχει ἀποσοβηθεῖ, ἔχει πάει στήν ἄκρη – κουτά πράγματα! Κάποτε μέ τά ξύλινα αλέτρια ὀργώναμε καί μέ τήν κοπριά τῶν ζώων τῶν σταύλων λιπαίναμε τα χωράφια, γι' αὐτό καί παίρναμε πράγματι πολύ λίγο. Καί δούλευαν τότε ἐδῶ στη Θεσσαλία οἱ ἄνθρωποι, έβγαινε ὅλος ο κόσμος, σ' ὅλο τόν κάμπο ἔβγαινε ὅλη ή  πόλη γιά νά θερίσουν, ἄνδρες καί γυναῖκες... Σήμερα ὅμως ἔχουμε τρακτέρ, σήμερα ἔχουμε τα λιπάσματα, ἔχουμε τόσα μηχανήματα, καί παίρνουμε μια υπερπαραγωγή, καί ἐσεῖς μᾶς λέτε για ακάνθας καί τριβόλους;... Ὅσο δέ γιά τήν ἐρυσίβη, τόν βροῦχο καί τά λοιπά ζιζάνια, ὅλα αὐτά ὑπερνικήθηκαν μέ τά φυτοφάρμακα.

   Πολύ ὡραῖα, ἄνθρωπε!... Θυμᾶστε τί σᾶς ἔλεγα την περασμένη φορά; Κάτι γιά τή γυναίκα σᾶς ἔλεγα, ὡς πρός τόν ἀνώδυνο τοκετό, τούς πόνους του τοκετού της ναί, τούς ὑπερνίκησε, ἀλλά ἔχει τήν ἐπώδυνη ἀγωγή τῶν παιδιῶν. Ἔτσι καί ἐδῶ ὑπερνικήσαμε τις δυσκολίες αυτές τῆς γῆς, ἀλλά φτιάξαμε ἕνα περιβάλλον ακατάλληλο γιά νά ζοῦμε. Ρίξαμε τόσα φάρμακα πάνω στή γῆ, ὥστε δέν μποροῦμε οὔτε νερό πιά νά πιοῦμε, οὔτε νά ἀναπνεύσουμε! Είναι μολυσμένο πιά τό περιβάλλον. Οὔτε και να κολυμπήσουμε μπορούμε! Δέν μπορούμε πιά νά μπούμε στη θάλασσα! Τα ψάρια ψοφοῦν, ἡ γῆ δηλητηριάζεται! Η οικολογία –νομίζω θά μαθαίνετε γι' αυτήν στο σχολείο σας, θα διαβάζετε– μᾶς δείχνει πιά ὅτι ἡ γῆ ἀρχίζει να είναι αφιλόξενη! (Ο Δημιουργός, προγνωρίζοντας τήν πτώση τοῦ ἀνθρώπου, ἡ οποία συμπαρέσυρε καί τήν κτίση στη φθορά καί στόν θάνατο, ἔβαλε στη φύση και κάποιους μηχανισμούς αυτοεπιδιόρθωσης - ανανέωσης, ὥστε νά ἀντισταθμίζονται οἱ φυσιολογικές φθορές πού αυτή θα ὑφίστατο μέσα στον χρόνο. Τέτοιοι μηχανισμοί είναι ή συνεχής διήθηση του ατμοσφαιρικοῦ ἀέρα, ἡ ἀέναη ανακύκληση τοῦ ὀξυγόνου, τοῦ διοξειδίου τοῦ ἄνθρακα, τοῦ νεροῦ, τοῦ ἀζώτου, τοῦ ἄνθρακα κ.ά. στοιχείων, ἀλλά καί ἡ ἀνανέωση κάποιων πηγῶν ἐνέργειας. Ὅμως, τοὺς τρεῖς τελευταίους αἰῶνες, μέ τήν ραγδαία ανάπτυξη τοῦ τεχνικού μας πολιτισμοῦ, ὁ ρυθμός φθορᾶς πού προκαλεῖται στο περιβάλλον αυξήθηκε κατακόρυφα, με αποτέλεσμα ἡ φύση νά μήν προλαβαίνει νά ἐπισκευάζεται καί ἀνανεώνεται. Από τον 19ο αιώνα, μέ τήν βιομηχανική επανάσταση, μεγάλωναν ὅλο καί περισσότερο οἱ ἀντιδράσεις γιά τόν ἀντίκτυπο τῆς ἀνθρώπινης δραστηριότητος στο περιβάλλον. Ἔτσι, ἀναπτύχθηκαν κάποιες νέες επιστήμες σε σχέση μέ τό περιβάλλον (Περιβαλλοντολογία), ὅπως καί τή Γῆ, τόν οἶκο μας (Οικολογία)) Λοιπόν, μπορεῖς τώρα να καυχηθεῖς; Δέν μπορεῖς νά καυχηθεῖς.

   Προχωρῶ· τρίτο. Μέ κόπο καί ιδρώτα θα παίρνεις τήν τροφή σου ἀπό τή γῆ· ὄχι μόνο μέ λύπη, ἀλλά καί μέ κόπο καί μέ ιδρώτα!

   Τέταρτο. Αὐτά ὅλα δέν θά εἶναι γιά κάποιο καιρό, ἀλλά γιά πάντα· «ἕως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς τὴν γῆν, ἐξ ἧς ἐλήφθης» (Γέν. 3, 19), Ισόβια!

   Πέμπτον. Ἐδῶ ὑπάρχει καί κάτι καλό. Κάτω ἀπό αὐτές τίς πιεστικές καταστάσεις πού θά ζεῖς, ὅπως λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, «ἵνα τούτοις πιεζόμενος», δηλαδή μέ τό νά θλίβεσαι καί νά ἱδρώνεις, «ἔχῃς διδασκαλίαν διηνεκή του μετριάζειν, καὶ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἐπιγινώσκειν» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, θ΄, PG 53, 146). Αὐτό τό σημεῖο θέλω νά τό προσέξετε θά σᾶς τό ἀναλύσω. Θα κάνουμε καί ἕνα μικρό σχόλιο, ἀφοῦ πρῶτα σᾶς τό μεταφράσω. Ὅταν βρίσκεσαι κάτω ἀπό τήν πίεση ὅλων αὐτῶν πού θεωρούνται κατάρα, ἔχεις μια διαρκή διδασκαλία στο να μετριάζεις και να γνωρίζεις τή δική σου φύση.

   Γιά νά τό δοῦμε αὐτό.

   Τί θά πεῖ «μετριάζειν», απαρέμφατο, πού λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος; Εἶναι τό μέτριο, ή μετριοφροσύνη, εἶναι τό αύταρκες, δηλαδή ή αυτάρκεια· εἶναι ἐκεῖνο πού ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, μέτρον ἄριστον. Μέ ἄλλα λόγια, μήν εἶσαι ὑπερήφανος καί πλεονέκτης· να μένεις σ' αὐτό πού σοῦ ὅρισε ὁ Θεός. Διότι ὁ Ἀδάμ ἐπιθύμησε περισσότερα πράγματα· ἐπιθύμησε τήν ίσοθεΐα. Μάθε λοιπόν νά μή ζητᾶς πάνω ἀπό τίς δυνάμεις σου, πάνω ἀπό ἐκεῖνο πού μπορεῖς.

   Μάλιστα, θέλετε νά σᾶς πῶ πῶς ὑπάρχει αὐτό ἔξω ἀπό τόν Χριστιανισμό; Υπάρχει ένας μύθος, ὁ Μαθητευόμενος Μάγος, πού ἔχει γίνει καί μουσική από κάποιον διάσημο μουσικό –τον Wagner; δέν θυμᾶμαι. (Ο Μαθητευόμενος Μάγος βασίστηκε στο ομώνυμο ἔργο τοῦ Γκαίτε Zauberlehrling, από τό ὁποῖο  εἶχε ἐμπνευστεῖ τό μουσικότου ἔργο, L' apprenti sorcier, ο Γάλλος συνθέτης Πώλ Ντικά (Paul Abraham Dukas, 1865 - 1935)) Ξέρετε τί δείχνει ἐκεῖ; Ἀκοῦστε:

   Εἶναι ἕνας μάγος, ὁ ὁποῖος κάνει πολλά μαγικά, και λέει στον μαθητή του: Εγώ θα φύγω για μιά δουλειά. Πρόσεξε μην κάνεις τίποτα παραπάνω ἀπ' αὐτά πού σοῦ ἔχω πεῖ. Μόνο να σφουγγαρίσεις ἐδῶ μέσα στο εργαστήριο. Αυτός όμως μονολογεῖ: Να σφουγγαρίσω;... Καί γιατί νά μήν μοῦ τό σφουγγαρίσουν ἄλλοι το πάτωμα, καί νά τό σφουγγαρίσω ἐγώ; Ανοίγει λοιπόν τα μαγικά βιβλία και βρίσκει τον τρόπο πῶς νά καλέσει τις δυνάμεις... νά ἔρθουν να σφουγγαρίσουν! Ἦρθαν οἱ μαγικές δυνάμεις αμέσως, μέ τήν ἐπίκληση πού ἔκανε. Τί θέλεις; Σφουγγάρισμα! Μάλιστα. Αμέσως λοιπόν. Αρχίζουν και κουβαλούν νερό από τό πηγάδι, κουβαλοῦν συνέχεια, καί νά τό χύνουν πάνω στο πάτωμα. Ευχαριστημένος αὐτός, πού δέν κάνει πια μόνος του τή δουλειά – ὁ τεχνικός πολιτισμός· ὁ ἄνθρωπος δεν θέλει να κάνει μόνος του τις δουλειές. Αλλά τί γίνεται μετά; Ο μαθητής του μάγου ἤξερε τη συνταγή να καλέσει τίς δυνάμεις, αλλά δέν ἤξερε τή συνταγή να τις ανακαλέσει. Οἱ δυνάμεις όμως συνέχιζαν να ρίχνουν νερό, νερό, νερό... Τό νερό ἄρχισε νά ἀνεβαίνει, καί αυτός κόντευε να πνιγεῖ! Οπότε καταφθάνει ἐκεῖ ὁ μάγος καί φωνάζει: Τί εἶναι αὐτά;...

   Αὐτός εἶναι ὁ ἄνθρωπος· δέν ξέρει το μέτρο. Αυτός εἶναι ὁ τεχνικός πολιτισμός. Βγάλαμε, ανακαλύψαμε, βρήκαμε τήν ατομική ενέργεια, αλλά πῶς θά τή σταματήσουμε, πού μ' αυτή θα σκοτωθοῦμε; Βλέπετε;

   Κοιτάξτε λοιπόν τό ρῆμα «μετριάζειν». Γιά νά ἔχεις, λέει, κάτω από την πίεση της δουλειάς σου και τοῦ ἱδρώτα σου, νά ἔχεις «διηνεκή διδασκαλίαν τοῦ μετριάζειν», συνεχή διδασκαλία να μετριάζεις, νά μή ζητᾶς πράγματα ἔξω ἀπό τή δυνατότητά σου, «καὶ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν ἐπιγινώσκειν», καί νά γνωρίζεις καλά τη φύση σου, ποιός εἶσαι. Τί θά πεῖ αὐτό; ὅτι ἔχεις περιορισμένες δυνατότητες. Μή ζητᾶς νά ἔχεις ὅ,τι ὁ Θεός δέν σοῦ ἔχει δώσει.

   Ἕκτον. Εἴπαμε ὅτι ἡ γῆ δέν εἶναι ἀντικείμενο κατάρας τοῦ Θεοῦ. Ἐδῶ νά σᾶς ἐξηγήσω τώρα. Ἡ γῆ θά ὑποταχθεῖ στή φθορά καί τόν θάνατο, μέχρι νά ἀνακαινισθεῖ. Σᾶς διαβάζω τί λέει στην Πρός Ρωμαίους ὁ ἀπόστολος Παῦλος – εἶναι περίφημα λόγια αὐτά καί ἀποκαλυπτικά:

   «Τῇ γὰρ ματαιότητι», διότι στη ματαιότητα, δηλαδή στη φθορά καί τόν θάνατο, «ἡ κτίσις υπετάγη», ὑποτάχθηκε ἡ κτίση, «οὐχ ἑκοῦσα», ὄχι θεληματικά, «ἀλλὰ διὰ τὸν ὑποτάξαντα», δηλαδή τόν Θεό, «ἐπ᾿ ἐλπίδι», ἐδῶ ὑπογραμίζω τή λέξη, μέ τήν ἐλπίδα, «ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ κτίσις ἐλευθερωθήσεται ἀπὸ τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ», ὅτι καί αὐτή θά ἐλευθερωθεῖ ἀπό τή δουλεία τῆς φθορᾶς καί θά μπεῖ μέσα στη δόξα τῶν παιδιῶν τοῦ Θεοῦ. Ὅπως θά ἀναστηθοῦμε ἐμεῖς καί θά εἴμαστε μέ καινούργια σώματα, ἔτσι καί ἡ κτίση θα γίνει καινούργια. Ὄχι βεβαίως ὅτι θά 'χει ζῶα και φυτά... ἀλλά ἡ ὕλη αὐτή πού ὑπάρχει θα γίνει καινούργια, ὅπως μόνο ὁ Θεός γνωρίζει.

   »οἴδαμεν γὰρ ὅτι πᾶσα ἡ κτίσις», γιατί γνωρίζουμε ὅτι ὅλη ἡ δημιουργία, «συστενάζει», στενάζει μαζί μας, «καὶ συνωδίνει», πονάει μαζί μας, «ἄχρι τοῦ νῦν», μέχρι τώρα «ἡ γὰρ ἀποκαραδοκία τῆς κτίσεως τὴν ἀποκάλυψιν τῶν υἱῶν τοῦ Θεοῦ ἀπεκδέχεται» (Ρωμ. 8, 20-22, 19)  (ἀποκαραδοκία σημαίνει σφοδρή επιθυμία), γιατί ἡ σφροδρή ἐπιθυμία τῆς δημιουργίας εἶναι νά ἔρθει ἡ ἡμέρα τῆς ἀποκαλύψεως τῶν υἱῶν τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν. Αὐτό λοιπόν περιμένει ἡ κτίση.

   Τήν προσωποποιεῖ ἐδῶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος, γιατί δέν ἔχει λογική ή κτίση. Υποφέρει, γιατί εἶναι ὑποταγμένη στη ματαιότητα, την φθορά καί τόν θάνατο, ἀλλά ἀναμένει τήν ανακαίνισή της. (Ὁ Εὐθύμιος Ζιγαβηνός αιτιολογεῖ τήν προσωποποίηση τῆς κτίσεως καί τῆς εἰκόνας που παρουσιάζει ὁ Παῦλος στό ἐν λόγῳ χωρίο: «Τοῦτον εἶπεν, οὐ στεναγμοῦ τινος ἀκούσας ἀπὸ οὐρανοῦ καὶ γῆς φερομένου, ἀλλ᾽ ἵνα τῶν μελλόντων ἀγαθῶν ἐνδείξηται τὴν ὑπερβολὴν καὶ τὴν ἐπιθυμίαν τῆς ἀπαλλαγῆς τῶν κατεχόντων κακῶν.» (στο Ν. Καλογερα, Ερμηνεία εἰς τὰς ΙΔ΄ Ἐπιστολὰς τοῦ Απ. Παύλου καὶ εἰς τὰς Ζ΄ Καθολικάς, τ. Α΄, 1887, σ. 93))

   Ἕβδομον. Τό ἀποκορύφωμα τῆς· τιμωρίας καί γιά τούς δύο, τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα, ξέρετε ποιό εἶναι; ὁ θάνατος! Φοβερό πράγμα! Ὅταν λέει στον Αδάμ «γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ», εἶσαι χωματένιος και στο χώμα θα γυρίσεις –φυσικά ὑπονοεῖ καί τήν Εὔα–, ἐννοεῖ τον θάνατο. Φοβερό πράγμα, παιδιά, ὁ θάνατος!

   Αλλά, μέ δύο λόγια, τί σημαίνει θάνατος.

   Πρώτα-πρώτα σημαίνει χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τόν Θεό, καί ὕστερα χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τό σῶμα. Χωρίζεται ἡ ψυχή ἀπό τόν Θεό, χωρίζεται καί τό σῶμα ἀπό τήν ψυχή. Ὁ πρῶτος χωρισμός λέγεται πνευματικός θάνατος, ὁ δεύτερος λέγεται σωματικός θάνατος. Ὁ πρῶτος χωρισμός εἶναι αἰώνιος, ἂν ὁ ἄνθρωπος δέν μετανοήσει, –αἰώνιος εἶναι ὁ χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τόν Θεό!–, ἐνῶ ὁ δεύτερος χωρισμός εἶναι προσωρινός, διότι θά γίνει ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν.

   Ταυτοχρόνως ὅμως, αυτό το μέγιστο τῆς τιμωρίας, ὁ θάνατος, εἶναι καί μία ευεργεσία. Λένε οἱ Πατέρες ὅτι ὁ Θεός ἐπιτρέπει τόν θάνατο «ἵνα μὴ τὸ κακὸν ἀθάνατον γένηται» (Βλ. άγ. Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος ΛΗ΄, Εἰς τὰ Θεοφάνεια: «ἵνα μὴ ἀθάνατον ᾖ τὸ κακόν» (PG 36, 324D)· καί άγ. Επιφανίου Κύπρου, Κατὰ Ὠριγένους, ΚϚ΄: «Ώσπεροῦν ἀλεξιφαρμάκου γὰρ τρόπον ὑπὸ τοῦ ἀλεξιτῆρος ἡμῶν ἀληθῶς καὶ ἰατροῦ Θεοῦ πρὸς ἐκρίζωσιν τῆς ἁμαρτίας παρελήφθη ὁ θάνατος καὶ ἀφανισμόν, ἳνα μὴ διαιωνίζον ἐν ἡμῖν εἴη τὸ κακόν, ἀθάνατον ἅτε ἐν ἀθανάτοῖς ἀνατείλαν, αὐτοὶ δὲ λελωβημένοι καὶ ἐκστάντες νοσούντων τρόπον τῆς οἰκείας ἀρετῆς ἐπὶ πολὺ διατρίβωμεν, ἅτε ἐν ὑφεστηκόσιν ἀεὶ καὶ ἀθανάτοις σώμασι τὴν κατὰ τὸ ἁμάρτημα μεγάλην τρέφοντες νόσον. διὸ δὴ καλῶς ταύτην πρὸς ἄμφω σωτηρίαν καὶ ψυχῆς καὶ σώματος φαρμακευτικῆς τρόπον καθάρσεως τὸν θάνατον ὁ Θεὸς ηὕρατο, ἵνα πανάμωμοι καὶ ἀσινεῖς οὕτως ἐξεργασθῶμεν.» (PG 41, 1112BC)), γιά νά μή γίνει ἀθάνατο τό κακό πού ἐργάστηκε ὁ Ἀδάμ.

   Ἔτσι, βάζει τέρμα, γιά νά ἀρχίσει μια καινούργια περίοδος. Καί αὐτή ἡ περίοδος είναι μετά το τέλος τῆς ιστορίας. Αλλά, πέρα από το τέλος αυτό της Ιστορίας ἔρχεται ὁ Θεός καί παρασκευάζει μια κρείττονα, μια ἀγαθότερη, μιά καλύτερη ζωή, μέ τήν ἀνάστασή μας καί τήν ἐγκατάστασή μας στή Βασιλεία Του. (Βλ. Εβρ. 11, 35)

   Ὅλα αὐτά ἀπορρέουν από τό ἀπολυτρωτικό ἔργο τοῦ Χριστοῦ· διότι ὁ Χριστός εργάσθηκε αυτήν τήν ἀνακαίνιση, τή δική μας καί τῆς δημιουργίας. Ἔτσι λοιπόν ὁ Χριστός, μέ τόν θάνατό του, νίκησε τον θάνατο. Ὁ θάνατος αὐτός πού υπάρχει βάζει τέρμα στο κακό, καί ἀκολουθεῖ ἡ ἀνάσταση τῶν νεκρῶν.

   Ἴσως ὅμως κάποιος νά πεῖ: Ὁ Θεός εἶπε «ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ' αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γέν. 2, 17), τήν ἡμέρα πού θα φάτε θα πεθάνετε. Ὅμως δεν πέθαναν οἱ πρωτόπλαστοι τήν ἡμέρα πού ἔφαγαν. Μάλιστα ὁ Αδάμ καί ἡ Εὔα ἔζησαν πολλά χρόνια. Ξέρουμε από την Αγία Γραφή ὅτι ὁ Ἀδάμ ἔζησε εννιακόσια τριάντα χρόνια. (Βλ. Γέν. 5, 5) Τότε, λοιπόν, πῶς ἐξηγεῖται αὐτό; Μήπως υπάρχει καμμία αντίφαση;

   Ὄχι, παιδιά. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος ἀπαντάει ὡς ἑξῆς: «τῇ τοῦ Θεοῦ ἀποφάσει τεθνήκασιν» (Ὁμιλίαι εἰς τὴν Γένεσιν, ΙΖ΄, θ΄, PG 53, 147). Τί σημαίνει αυτό; Σύμφωνα μέ τήν απόφαση τοῦ Θεοῦ ἔχουν πεθάνει.

   Αναφέρει μάλιστα καί ἕνα παράδειγμα, πού εἶναι δικό του. Δηλαδή, γίνεται μία δίκη, καί τό δικαστήριο καταδικάζει ἕναν κακούργο σε αποκεφαλισμό. Αλλά τήν ὥρα πού βγαίνει ἡ ἀπόφαση δέν γίνεται καί ἡ ἐκτέλεση. Παίρνουν τον κατάδικο και τον βάζουν στο κελί του, καί μάλιστα ἐκεῖ μπορεῖ νά μείνει πολύ καιρό. («Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τῶν δικαστηρίων τῶν ἀνθρωπίνων, ἐπειδὰν ἀπόφασίν τις δεξάμενος τοῦ πάντως τὴν κεφαλὴν ἀποτμηθήναι, εἶτα εἰς τὸ δεσμωτήριον ἐμβληθῇ, κἂν ἐπὶ πολὺν χρόνον διαμένῃ, οὐδὲν ἄμεινον τῶν νεκρῶν καὶ τεθνηκότων διάξει, τῇ ἀποφάσει τεθνηκώς· τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον καὶ οὗτοι, ἐξ ἐκείνης τῆς ἡμέρας, ἐξ ἧς τὴν ἀπόφασιν ἐδέξαντο τῆς θνητότητος, εἰ καὶ πολὺν διήρκεσαν χρόνον, ἀλλὰ τῇ ἀποφάσει τεθνήκασιν.» (αὐτόθι)) Καί σήμερα, σε τέτοιες καταδίκες, μπορεῖ καί χρόνια νά μείνει ὁ κατάδικος μέσα στο κελλί του, περιμένοντας πότε θά ἐφαρμοσθεί ή θανατική του εκτέλεση. Σημαίνει λοιπόν ὅτι ἡ ἀπόφαση γιά τήν θανατική ἐκτέλεση βγήκε, τελείωσε, άσχετα αν τώρα ἀκόμα ζεῖ.

   Συνεπῶς τό «τεθνήκασιν, τό ἔχουν πεθάνει, πού λέει ἐδῶ ὁ ἱερός Χρυσόστομος, αναφέρεται στην απόφαση τοῦ Θεοῦ, «τῇ τοῦ Θεοῦ ἀποφάσει τεθνήκασιν».

   Μποροῦμε ὅμως νά ποῦμε καί κάτι ἄλλο, παιδιά· ὅτι, μετά τήν παράβαση, ἀμέσως ἐπῆλθε ὁ θάνατος, ὁ πνευματικός θάνατος, ο χωρισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τόν Θεό. Διότι θά δοῦμε στο μεταπροσεχές μάθημα ὅτι ὁ Θεός ἔβγαλε τούς πρωτοπλάστους ἀπό τόν παράδεισο· δηλαδή δέν ἔχει πλέον καμμία ἐπικοινωνία μαζί τους. Αὐτός εἶναι ὁ πρῶτος θάνατος, ὁ θάνατος τῆς ψυχῆς. Μετά συνέβη καί ὁ δεύτερος θάνατος, ὁ θάνατος τοῦ σώματος. Αλλά ὅλα αὐτά πού εἴπαμε, καί γιά τήν Εὔα καί γιά τόν Ἀδάμ, συνιστούν βεβαίως μία καταδίκη. Ἀλλά αὐτή ἡ καταδίκη, τόσο τῆς Εὔας ὅσο καί τοῦ Αδάμ, ξαναλέω, εἶναι προσωρινή.

   Ἐάν κανείς πιστέψει στον Χριστό καί πολιτευθεί ὅπως ὁ Χριστός θέλει, τότε, παιδιά, γυρίζει πίσω σε μια καλύτερη ζωή, γυρίζει πίσω στον Παράδεισο του Θεοῦ, γυρίζει πίσω στη Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. (Βλ. Ἑβρ. 10, 34. 11, 16)

   Βλέπετε τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ; βλέπετε τή φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ;... Ὁ ἄνθρωπος ἁμάρτησε, ἀλλά ὁ Θεός δέν τόν ἄφησε χωρίς θεραπεία. Τώρα, ἐάν ὁ ἄνθρωπος ἐπιμένει πεισματικά και δαιμονικά στήν ἁμαρτία, εἶναι ὑπεύθυνος τῆς δικῆς του καταδίκης. Ἄν ὅμως ἔχει ταπείνωση, καί πεῖ Θεέ μου, ἔχω ἁμαρτήσει, καί ἐγώ καί οἱ πρόγονοί μου· βοήθησέ με, συγχώρεσέ με· θα ζήσω καί θά πολιτευθῶ ὅπως Ἐσύ θέλεις, γιατί πιστεύω στό θεανθρώπινο πρόσωπό Σου, τότε Ἐκεῖνος θά μᾶς βεβαιώσει, ὅπως τότε καί τόν ληστή: Σε βεβαιώνω, σήμερα θά εἶσαι μαζί μου στον Παράδεισο. (Λουκά 23, 43)

   Ἀλλά, πρῶτα ὁ Θεός, θά συνεχίσουμε.

   Κυριακή, 10 Μαρτίου 1985

68η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».

►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r

Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk

🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1

🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk

__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0

📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1

📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0

__⬇️ Facebook ⬇️__ 

https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share

Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk

†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.