†. Μερικοί λένε ὅτι στὸ «Τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν» πρέπει νὰ γονατίζουμε ὡς ἔνδειξι εὐλαβείας πρὸς τὸν Θεόν· ἄλλοι ὅμως λένε ὅτι δὲν πρέπει νὰ γίνεται, διότι ἡ Κυριακὴ εἶναι ἀναστάσιμη ἡμέρα καὶ τὸ γονάτισμα δηλώνει πένθος. Τελικῶς, τί πρέπει νὰ κάνουμε;
Μία παρατήρησι· στὸ χαρτὶ τῆς ἀπορίας, στην πρότασι «τὰ σὰ ἐκ τῶν σῶν», στο «σῶν» ὑπάρχει ὀξεία! Θέλει περισπωμένη! Πῶ, πῶ, πῶς φαίνεται! Τὸ μονοτονικὸ εἶναι πανάθλιο! Εἶμαι ἐχθρὸς τοῦ μονοτονικοῦ! ἀλλὰ τὸ νὰ γράφεις ἀρχαία γλῶσσα καὶ νὰ γράφει μονοτονικό! Καλύτερα νὰ μὴν βάλλεις τίποτε! εἶναι πάρα πολὺ δύσκολο· εἶναι πολλὰ πράγματα τὰ ὁποῖα δὲν ξέρει κανεὶς πῶς νὰ τὰ ἑρμηνεύσει. Π.χ. το «ην», ἥττα, νί· δὲν βάζεις καθόλου τόνο. Τί εἶναι αὐτό; Ρῆμα, παρατατικὸς τοῦ εἰμί; Εἶναι ἀναφορικὴ ἀντωνυμία θηλυκοῦ γένους; Τί εἶναι; Οἱ ἀρχαῖοι ἔβαλαν τόνους γιατὶ δὲν μποροῦσαν οἱ ἐκτὸς ηπειρωτικῆς Ἑλλάδος νὰ διαβάσουν καὶ νὰ μιλήσουν· εἶχαν τὸν λόγο τους!
Γιὰ τὸ θέμα μας ρωτᾶ ἡ ἀπορία γιὰ τὴν Κυρική· δὲν τίθεται θέμα γιὰ και θημερινές. Ὁ Ἰουστῖνος ὁ φιλόσοφος, στὰ μέσα του 2ου αἰῶνος, δίδει ἀπάντησι στὴν ἐρώτησι (ὑπ' ἀριθμόν 115 ἀπάντησις)· ἀναφέρεται στὸν Ἅγιον Εἰρηναῖο, ἐπίσκοπο Λυῶνος, ὁ ὁποῖος ἦταν μαθητής τοῦ Ἁγίου Πολυκάρπου, ὁ ὁποῖος ἦταν μαθητὴς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Εὐαγγελιστοῦ. Θὰ λέγαμε ὅτι εἶναι ὁ «πνευματικὸς ἐγγονός»· ὁπότε ἄκουσε ἀπὸ τὸν Ἅγιον Πολύκαρπον πολλὰ πράγματα ὁ Ἅγιος Εἰρηναῖος, τὰ ὁποῖα ἔγραψε, εἶπε, καὶ τώρα τὰ παίρνει ὁ Ἅγιος Ἰουστῖνος, ὁ «δισέγγονος» τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ θεολόγου. Είμαστε πολὺ κοντὰ στοὺς Ἀποστόλους· ἔχουμε τὴν ἄμεσο παράδοσι τῶν Ἀποστόλων. Λέγει ὁ Ἅγιος Ἰουστῖνος· «Τὸ δὲ ἐν Κυριακῇ μὴ κλίνειν γόνυ», τὸ νὰ μὴν γονατίζει κανεὶς τὴν Κυριακή «σύμβολόν ἐστι τῆς ἀναστάσεως», εἶναι σύμβολο τῆς ἀναστάσεως τῆς δικῆς μας ὄχι τοῦ Χριστοῦ! «δι᾿ ἧς τῇ τοῦ Χριστοῦ χάριτι τῶν τε ἁμαρτημάτων καὶ τοῦ τεθανατωμένου θανάτου ἠλευθερώθημεν», μὲ τὴν ἀνάστασι τοῦ Χριστοῦ σώθηκαν οἱ δικές μας ἁμαρτίες· «ἐκ τῶν ἀποστολικῶν δὲ χρόνων ἡ τοιαύτη συνήθεια ἔλαβε τὴν ἀρχήν», τὴν ἀρχὴν αὐτή, νὰ μὴν γονατίζουμε τὴν Κυριακή, τὴν ἔχουμε ἀπὸ τοὺς ἀποστολικούς χρόνους! «καθώς φησὶ ὁ μακάριος Εἰρηναῖος ὁ μάρτυρ» (ὄχι ὁ μάρτυς, ἀλλὰ ὁ «μάρτυρ»· εἶναι ἀρχαιότερος τύπος! ὁ μάρτυρ, τοῦ μάρτυρος), αὐτὸς ποὺ δίνει την μαρτυρία του «ἐν τῷ περὶ τοῦ Πάσχα λόγου, ἐν ᾧ μέμνηται καὶ περὶ τῆς Πεντηκοστῆς», ὅταν ὁμιλεῖ περὶ τοῦ θέματος στὸν λόγο γιὰ τὸ Πάσχα, καὶ κάνει μνεία καὶ στὴν περίπτωσι τῆς Πεντηκοστῆς· «ἐν ᾗ», στὴν ὁποία Πεντηκοστή «οὐ κλίνομεν γόνο, ἐπειδὴ ἰσοδυναμεῖ τῇ Κυριακῇ κατὰ τὴν ῥηθεῖσαν περὶ αὐτῆς αἰτίαν». Δηλαδὴ κάθε Κυριακὴ τοῦ ἔτους δὲν κάνουμε μετάνοιες, δὲν γονατίζουμε· ἀπὸ τὴν Κυριακὴ τοῦ Πάσχα ἕως τὴν Κυριακὴ τῆς Πεντηκοστῆς, δὲν κάνουμε μετάνοιες. 50 ἡμέρες δὲν γονατίζουμε, οὔτε στὴν Λειτουργία, οὔτε στὴν προσευχή μας.
Ἂς δοῦμε καὶ τὸν 20ο κανόνα τῆς πρώτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου ποὺ ἀναφέρεται στὸ θέμα αὐτό· «Ἐπειδὴ εἰσί τινες ἐν τῇ Κυριακῇ γόνυ κλίνοντες», ἐπειδὴ μερικοὶ γονατίζουν τὴν Κυριακή «καὶ ἐν ταῖς τῆς Πεντηκοστῆς ἡμέραις». καὶ τὶς ἡμέρες τῆς Πεντηκοστῆς· δὲν λέγει «ἡμέρᾳ» ἀλλὰ «ἡμέραις», καὶ ἐννοεῖ ὅλο τὸ Πεντηκοστάριο· «ὑπὲρ τοῦ πάντα ἐν πάσῃ παροικία φυλάττεσθαι», γιὰ νὰ φθάσουν ὅλοι οἱ Χριστιανοί, ὅπου καὶ ἂν βρίσκονται, τὸ ἴδιο πράγμα να κάνουν· «ἑστῶτες ἔδοξε τῇ Ἁγία Συνόδῳ τὰς εὐχὰς ἀποδιδόναι τῷ Θεῷ», ἐφάνη καλὸν εἰς τὴν Σύνοδον νὰ ἀποδίδουμε τὶς εὐχές μας, εἴτε στὴν λατρεία, εἴτε στην προσωπική μας προσευχή, ὄρθιοι.
Ἑρμηνεύει δὲ ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης στὸ Πηδάλιο τὸν κανόνα αὐτόν καὶ λέγει· «Τὰ παρὰ τῶν Ἀποστόλων καὶ τῶν Πατέρων παραδοθέντα ἔθιμα πρέπει νὰ φυλάττονται κοινῶς, ἀπὸ ὅλας τὰς Ἐκκλησίας, καὶ ὄχι μερικά ἀπὸ μερικὰς μόνον», ἀπὸ μερικὲς Ἐκκλησίες, μερικὰ ἀπὸ αὐτά· ἄλλα ἔτσι, καὶ ἄλλα ἀλλιῶς. «Διὰ τοῦτο καὶ ὁ παρὼν κανών διορίζεται (ὁρίζει, παραγγέλλει), ὅτι ἐπειδὴ μερικοὶ Χριστιανοὶ κλίνουσι γόνυ καὶ ἐν τῇ Κυριακῇ ἡμέρᾳ, καὶ ταῖς ἡμέραις ταῖς ἀπὸ τοῦ Πάσχα ἕως τῆς Πεντηκοστῆς, τὸ ὁποῖον εἶναι παρὰ κανόνας καὶ ἄτοπον, ἐφάνη εὔλογον εἰς τὴν Ἁγίαν Σύνοδον ταύτην, νὰ ἀποδίδουσι τὰς εὐχάς των εἰς τὸν Θεὸν οἱ Χριστιανοὶ ὅλοι, ἐν ταῖς ἡμέραις ταύταις, ὄχι γονατιστοί, ἀλλὰ ἑστῶτες καὶ ὄρθιοι».
Κάνει ὅμως καὶ ἕναν σχολιασμόν (εἶναι ἐκτενὴς καὶ κάνω ἐπιλογή) «Πρέπει νὰ παύει ἡ γονυκλισία ἀπὸ τὴν ἐν τῷ ἑσπερινῷ εἴσοδον τῶν ἱερέων τοῦ Σαββάτου, ἕως τὴν εἴσοδον τῶν ἱερέων τὴν γενομένην ἐν τῷ λυχνικῷ τῆς ἑσπέρας τῆς Κυριακῆς», «λυχνικόν» εἶναι ὁ ἑσπερινός· ἀπὸ τὴν στιγμὴν ποὺ ἀρχίζει ὁ ἑσπερινὸς τοῦ Σαββάτου, δεν κάνουμε μετάνοιες! Σάββατον βράδυ δὲν κάνουμε μετάνοιες, ἕως ὅτου τελειώσει ὁ ἑσπερινὸς τῆς Κυριακῆς· μετὰ τὸν ἑσπερινὸ τῆς Κυριακῆς μποροῦμε νὰ κάνουμε μετάνοιες. «Ἐν δὲ τῇ Κυριακῇ ὄρθιοι προσευχόμεθα, οὐ μόνον διότι ἐν αὐτῇ συνανέστημεν τῷ Χριστῷ», ὄχι μόνον διότι συναναστηθήκαμε μὲ τὸν Χριστόν· «ἀλλὰ καὶ χρεωστοῦμε νὰ ζητοῦμε τὰ ἄνω καὶ τὰ οὐράνια», γιατὶ εἶναι σύμβολον· «ἀλλὰ διατὶ ἡ Κυριακὴ ἡμέρα φαίνεται τρόπον τινά πῶς εἶναι εἰκὼν καὶ τύπος τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, ἐν ᾧ δηλονότι πάντες ἀνεστημένοι εὑρίσκονται», εἶναι ἕνας τύπος, πῶς θὰ εἴμαστε στὴν βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Πρέπει λοιπὸν νὰ ἐφαρμόζουμε τὸν τύπον.
Καὶ ἕνα δικό μου σχόλιο σ' αὐτά· ἡ πλέον εὐπρόσδεκτος εὐλάβεια (διότι ἀπὸ εὐλάβεια γονατίζουν την Κυριακήν) δὲν εἶναι νὰ γονατίσουμε, ἀλλὰ νὰ συμμορφωθοῦμε μὲ τὶς ἐπιταγὲς τῆς Ἐκκλησίας μας! Ὁ διάβολος μᾶς κλέπτει ἀπὸ τὰ δεξιά! Ἐνῶ ὁ Θεὸς μᾶς ἔδωκε ἐντολὴν μὴν κλίνετε δεξιά, ἢ ἀριστερά (λέγει στὸ Δευτερονόμιο). Ἀριστερὰ θὰ πεῖ· παράβασις! Δεξιὰ θὰ πεῖ· ὑπέρβασις! Ἐπὶ παραδείγματι· Σοῦ λέγει ὁ Θεός (ἡ Ἐκκλησία)· θὰ κάνεις μετάνοιες. Ἐσὺ λέγεις· -Καὶ τί εἶναι οἱ μετάνοιες; -Αὐτὸ εἶναι κλέψιμο ἀπὸ τὰ ἀριστερά! =παράβασις. Ἡ Ἐκκλησία σοῦ λέγει· Θὰ κάνεις μετάνοιες ἀπὸ ἐδῶ ἕως ἐκεῖ· δηλαδὴ τὸ Πάσχα, Πεντηκοστή, Πεντηκοστάριον, Κυριακές, δὲν θὰ κάνεις μετάνοιες. Ἐσὺ λέγεις· -Γιατί νὰ μὴν κάνω μετάνοιες; Παίρνουν καὶ ὕφος, περίεργον. ἐγωισταί! καὶ λέγονται καί «εὐλαβεῖς»! −Μά... τὸ λέγει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ! Αὐτὸ λέγεται κλέψιμον ἀπὸ τὰ δεξιά! Εἶναι ὑπέρβασις!
Χωρὶς νὰ τὸ καταλάβουμε δηλαδή, ζοῦμε μία εὐλάβεια σε διαστάσεις αὐτονομίας! Ἦταν ἀκριβῶς τὸ ἁμάρτημα τοῦ Σαούλ! Ἡ Ἐκκλησία λέγει ὄχι. -Τί θέλεις νὰ κάνεις; Τὸν ἔξυπνο;(!) ὅτι εἶσαι πιὸ εὐλαβὴς καὶ πιὸ θεϊκὸς τοῦ Θεοῦ; βασιλικότερος τοῦ βασιλέως; Ὁ Θεὸς λέγει· δὲν θὰ κάνεις μετάνοιες! Εἶσαι ἁγιώτερος τῶν ἁγίων ποὺ ἐθέσπισαν αὐτά; Μέσα στις φυλλωσιές τῆς ὑπάρξεώς μας, κρύβεται τὸ ἁμάρτημα καὶ ὁ ἀπηγορευμένος καρπὸς τῆς αὐτονομίας! Αὐτὸς ποὺ τὸν ἔφαγαν οἱ πρωτόπλαστοι καὶ πέθαναν.
Πρέπει νὰ ἔχουμε ὑπακοὴ στὴν Ἐκκλησία, καὶ αὐτὸ εἶναι ἡ καλυτέρα εὐλάβεια, καὶ ὄχι ἁπλῶς καὶ μόνον νὰ γονατίζουμε.
