†. Στην αποστολική περικοπή, αγαπητοί μου, που αναφέρεται εις τις «Πράξεις των Αποστόλων», και που προ ολίγου ακούσαμε, διαβάζομε: «Ἒκρινε γὰρ ὁ Παῦλος παραπλεῦσαι τὴν ῎Εφεσον, ὅπως μὴ γένηται αὐτῷ χρονοτριβῆσαι ἐν τῇ ᾿Ασίᾳ· ἔσπευδε γάρ, εἰ δυνατὸν ἦν αὐτῷ, τὴν ἡμέραν τῆς πεντηκοστῆς γενέσθαι εἰς ῾Ιεροσόλυμα».
Εδώ μας αναφέρει ο ιερός Λουκάς εις τις Πράξεις μία πάρα πολύ χρήσιμη πληροφορία. Ότι έκρινε ο Παύλος, λέγει, να παραπλεύσει την Έφεσον, δηλαδή έρχεται από πάνω, βόρεια, κατά μήκος των μικρασιατικών ακτών, να μη σταθμεύσει εκεί εις την Έφεσον, αλλά η συνάντηση έγινε με τους πρεσβυτέρους της Εφέσου εις την Μίλητον, για να μη χρονοτριβήσει εις την Ασίαν, την Μικράν Ασίαν. «Διότι έσπευδε», λέγει ο Λουκάς, «εάν ήταν δυνατόν εις αυτόν, την ημέραν της Πεντηκοστής να ευρίσκεται εις τα Ιεροσόλυμα».
Σας είπα ότι η πληροφορία αυτή μας είναι εξαιρετικά χρήσιμη. Ο Ιερός Χρυσόστομος αναρωτιέται αν τελικά έφθασε προ της Πεντηκοστής ο Παύλος στην Ιερουσαλήμ. Αν πρόλαβε. Και προς τούτο, κάνει λογαριασμούς. Πάντοτε με βάση το βιβλίο των Πράξεων, ότι εκεί έμεινε τόσες μέρες, εκεί έμεινε τόσες μέρες, το ταξίδι ήταν τόσο, τα χιλιόμετρα ήταν τόσα και βρίσκει τελικά ο Ιερός Χρυσόστομος ότι ο Παύλος πρέπει να πρόλαβε και να ήταν την Πεντηκοστή εκεί, εις τα Ιεροσόλυμα.
Αλλά γιατί όλα αυτά; Γιατί ο Παύλος βιαζόταν να φθάσει προ της Πεντηκοστής στα Ιεροσόλυμα; Λέγει πάλι ο Ιερός Χρυσόστομος: «Τίς ἡ ἔπειξις αὕτη; (:Ποια η σπουδή;) Οὐ διὰ τὴν ἑορτὴν, ἀλλὰ διὰ τὸ πλῆθος (:Δεν ήταν για να προλάβει την εορτήν. Αλλά ήταν για να προλάβει στην εορτή το πλήθος του κόσμου -Που ήρχοντο οι Ιουδαίοι κι απ’ όλα τα μέρη της Γης ήρχοντο, όπου ήσαν στη διασπορά, και οι ντόπιοι φυσικά, για να γιορτάσουν την ημέραν της Πεντηκοστής. Ήθελε το πλήθος-). Ἅμα καὶ τοῦτο Ἰουδαίους ἐπείγετο ὡς δὴ τιμῶν τὰς ἑορτάς (:Αλλά και επιπλέον να δείξει στους Ιουδαίους ότι ο Παύλος δεν είναι εξωμότης, όπως τον έλεγαν, αλλά είναι εκείνος ο οποίος τιμά τις εορτές που ετέθησαν εις το ενιαύσιον εορτολόγιον)».
Αυτή η μικρή τεχνική, θα λέγαμε, παρατήρησις του ευαγγελιστού Λουκά, ότι ο Παύλος βιαζόταν να βρεθεί εις τα Ιεροσόλυμα, έρχεται να μας δώσει, αγαπητοί μου, από αγιογραφικής πλευράς, την σημασίαν των εορτών.
Τι είναι «εορτή»; Λέγει ένας εκκλησιαστικός συγγραφεύς: «Πᾶσα ἱλαρὰ ἡμέρα ἐν ᾗ προστέτακται ποιεῖν ἐξαίρετα, ἑορτὴ καλεῖται». Τι καλείται «εορτή»; «Όταν έχομε πάρει την εντολήν, την προσταγήν, να την λαμπρύνομε την ημέραν αυτήν, να ποιήσομε», λέει, «εξαίρετα πράγματα. Αυτό», λέγει, «είναι εορτή». Και ποιος είναι ο θεσμοθέτης των εορτών; Τουλάχιστον για τον λαό του Θεού είναι ο Θεός. Εκείνος, αγαπητοί μου, θεσμοθετεί τις γιορτές. Λέγει το βιβλίον της «Εξόδου»: «Τρεῖς καιροὺς τοῦ ἐνιαυτοῦ ἑορτάσατέ μοί, ἔξω ἀπὸ τὰ Σάββατα (:Τρεις φορές – λέγει- θα με γιορτάσετε τον χρόνο. Θα με γιορτάσετε. Το επιμένω). Τὴν ἑορτήν των ἀζύμων -που είναι η εορτή του Πάσχα- καὶ ἑορτὴν θερισμοῦ -που είναι η Πεντηκοστή- καί ἑορτὴν συντελείας, ἐμοὶ ἐν τῇ συναγωγῇ τῶν ἔργων σου ἐκ τῶν τοῦ ἀγροῦ σου (:όταν θα έχεις μαζέψει τους καρπούς σου, και πάλι τότε θα με ξαναγιορτάσεις)». Είδατε; Την Πεντηκοστή οι πρώτοι καρποί, στο τέλος του καλοκαιριού η συλλογή όλων των καρπών. Και είναι η εορτή της σκηνοπηγίας. Συνδέετο και με άλλο γεγονός, να μην αργούμε, δεν σας το λέγω.
Αλλά και αυτός ο ίδιος ο Κύριος, αγαπητοί μου, ανέρχεται στα Ιεροσόλυμα να εορτάσει τις εορτές του ενιαυτού. Και τις τρεις εορτές. Το βλέπομε μέσα στα Ευαγγέλια. Ανέβη, λέει, ο Ιησούς στην εορτή του Πάσχα κ.λπ. κ.λπ. Μάλιστα ο Ίδιος είπε εις τους μαθητάς Του, το τελευταίο, εκείνο, Πάσχα επί της γης τούτο: «Ἐπιθυμίᾳ ἐπεθύμησα τοῦτο τὸ πάσχα φαγεῖν μεθ᾿ ὑμῶν πρὸ τοῦ με παθεῖν». «Ἐπιθυμίᾳ», λέει, «ἐπεθύμησα». «Με επιθυμία επεθύμησα, να γιορτάσω το Πάσχα μαζί σας αυτό· πριν πάθω, προ των παθών μου». Η εορτή, λοιπόν, έχει εδώ μια πάρα πολύ μεγάλη σημασία και πολλή αξία. Όταν όχι μόνον στην Παλαιά Διαθήκη εξαίρεται, προβάλλεται και απαιτείται, αλλά και στην Καινή Διαθήκη το βρίσκομε αυτό και μάλιστα από τον ίδιο τον Κύριό μας Ιησούν Χριστόν.
Τι είναι; Είναι η μνήμη του Θεού μια γιορτή. Είναι η μνήμη των έργων Του των θαυμαστών. Φερειπείν στους αρχαίους Εβραίους το Πάσχα ήταν η εορτή μνήμης που πέρασαν οι Εβραίοι την Ερυθράν Θάλασσαν «ἀβρόχοις ποσίν», χωρίς να βρέξουν καν τα πόδια τους. Και σώθηκαν από τους Αιγυπτίους. Σε μας σήμερα το Πάσχα είναι η διάβασις από την χώρα του θανάτου, τύπος η Αίγυπτος, εις την χώραν της ζωής και της επαγγελίας. Βλέπετε, λοιπόν, ότι είναι και μνήμη των έργων, των θαυμαστών έργων του Θεού. Που είναι και στους Εβραίους και σε μας, είναι σταθμοί της σωτηρίας μας, που περιέχονται, βέβαια, στην Ενανθρώπηση του Υιού του Θεού. Γιατί ο Χριστός ανεστήθη; Και είδατε πόσο λαμπρά γιορτάζομε. Γιατί θα αναστηθούμε κι εμείς. Γιατί ο Χριστός ανελήφθη; Γιατί θα αναληφθούμε κι εμείς. Το λέει στους Θεσσαλονικείς ο απόστολος Παύλος. Γιατί γιορτάζομε την Πεντηκοστή; Γιατί παίρνομε το Πνεύμα το Άγιον, να πραγματώσομε, να αξιοποιήσομε εκείνα τα οποία μας έδωσε ο Χριστός, σαν μεγάλοι σταθμοί της σωτηρίας μας.
Βέβαια, γενικά κάθε εορτή, γενικά, κάθε εορτή, εθνική, λέμε, π.χ. 28η Οκτωβρίου, 25η Μαρτίου, έξω από το θέμα του Ευαγγελισμού, επί γεγονότων, επί προσώπων, επί νίκης εχθρών, επί σωτηρία από εχθρούς, επί σωτηρία από λοιμόν, πείνα και αρρώστια, λιμόν και άλλα κακά που μπορούν να μας βρουν και ευχαριστούμε τον Κύριον, είδατε πώς ευχαριστούμε την 28ην Οκτωβρίου τον Κύριον, είναι πάντοτε οροθέσιον μνήμης, που ανανεώνεται κάθε χρόνο, για να γίνεται αφετηρία νέων εξορμήσεων και θάρρους και προς μίμησιν και προς ανανέωσιν ελπίδων κ.λπ. κ.λπ.
Ένας λαός που δεν εορτάζει, δεν μπορεί ποτέ να διατηρήσει τη μνήμη της Παραδόσεώς του, δηλαδή της ζωής του. Και είναι καταδικασμένος ο λαός αυτός να πεθάνει.
Η αξία των εορτών, σε όποιο τομέα κι αν είναι αυτές, επί εθνικού επιπέδου κ.τ.λ. είναι πολύ μεγάλη. Ιδιαίτερα, όμως, εις τον τομέα της θρησκείας. Και φαίνεται αυτό από το τι λέγουν οι εχθροί του Θεού. Είναι, παρακαλώ, γραμμένο εις τον 73ον Ψαλμόν. Λέγουν οι εχθροί του Θεού: «Εἶπαν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῶν · δεῦτε καὶ καταπαύσωμεν πάσας τὰς ἑορτὰς τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τῆς γῆς». «Σκέφτηκαν και είπαν: ‘’Ελάτε να καταργήσομε όλες τις γιορτές του Θεού, που είναι επάνω στη γη’’». Μήπως και οι εχθροί της πατρίδος, όταν έσωθεν ζουν, μες στην πατρίδα, ένδον των τειχών, μήπως και αυτοί δεν σκέπτονται την κατάργηση, τουλάχιστον την μείωση της λαμπρότητος μιας εθνικής γιορτής; Το ίδιο δεν λέγουν; Και το φαινόμενο της καταργήσεως των εορτών είναι μέχρι των ημερών μας.
Σε χώρες που διώκεται η Εκκλησία, ή που εδιώχθη η Εκκλησία, έχουν καταργηθεί οι εορτές. Ας πούμε, κατάργηση της εορτής των Χριστουγέννων. Ο νοών νοείτω. Κατάργηση της εορτής του Πάσχα. Ο νοών νοείτω. Η εορτή είναι ό,τι και ένα μνημείον, ή ένα άγαλμα, ή ένα ηρώον ή ένας ανδριάς. Το ένα ανήκει στον χρόνο· η γιορτή. Και το άλλο, το μνημείον, ανήκει στον χώρο. Και τα δυο μαζί συντηρούν την Παράδοση, συντηρούν τις ρίζες, το παρελθόν, την Ιστορία.
Η εορτή έχει και ποιμαντικόν χαρακτήρα. Ο απόστολος Παύλος, όταν επείγετο να φθάσει εις την Ιερουσαλήμ την ημέραν της Πεντηκοστής, επείγετο, μας λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος «οὐ διὰ τὴν ἑορτήν, ἀλλὰ διὰ τὸ πλῆθος». Όχι τόσο για την ίδια την εορτή, όσο γιατί εκείνη την ημέρα θα συνεκεντρούτο πλήθος πλήθος ανθρώπων, Ιουδαίων κ.λπ., ώστε εκεί να τους κηρύξει το Ευαγγέλιον. Να ο ποιμαντικός χαρακτήρας μιας γιορτής. Ένας δε εκκλησιαστικός συγγραφεύς μας λέγει: «Οὐ πᾶσα ἑορτὴ πανήγυρις (:Κάθε εορτή δεν είναι και πανήγυρις), ἀλλὰ ὅτε ἐπὶ τὸ αὐτὸ συναθροίζωνται οἱ πανταχόθεν Ἑβραῖοι». Είναι κυρίως το πλήθος των ανθρώπων που θα μαζευτεί, για να γιορτάσει. Αυτό λέγεται πανήγυρις. Η διαφορά ανάμεσα στο «εορτή» και «πανήγυρις».
Ας θυμηθούμε την πρώτην Πεντηκοστή· που εξυπηρέτησε στη συγκέντρωση του λαού ιεραποστολικούς σκοπούς. Μόλις επεσυνέβη η Πεντηκοστή, κατήλθε το Πνεύμα το Άγιον κ.λπ. εκεί, βγήκαν οι Απόστολοι, ξεχύθηκαν, ο Απόστολος Πέτρος και κήρυξε στο πλήθος. Το δε πλήθος είχε συγκεντρωθεί στον χώρο εκείνον, από εκείνη την βοή που ακούστηκε μέσα στην πόλη -θα λέγαμε, ένας ντελάλης, να το πούμε έτσι- βγήκαν κήρυκες να φωνάξουν τι θα γίνει. Αυτή ήταν η βιαία ορμή του ανέμου. Δεν υπήρχε άνεμος. Δεν φυσούσε φύλλο. Τι είναι αυτό, τι είναι αυτό, τι είναι αυτό, ενετόπισαν οι άνθρωποι ότι από εκεί βγαίνει αυτή η ορμή, αυτή η βοή, μαζεύτηκαν και τότε βγήκε ο Απόστολος Πέτρος στον εξώστη για να κηρύξει το ευαγγέλιο, τον Ιησούν Χριστόν. Βλέπετε, λοιπόν, η ποιμαντική διάσταση μιας γιορτής;
Η Εκκλησία μας έχει πολλές γιορτές, που είναι και πανηγύρεις, δηλαδή και συγκεντρώσεις πιστών. Και όμως, και όμως, εδώ ένα θλιβερό σημείο. Δικό μας θλιβερό σημείο. Παρότι σε μια γιορτή μαζεύεται πολύς κόσμος και το ξέρομε αυτό, δυστυχώς δεν αξιοποιεί ο κλήρος μας, δεν αξιοποιεί την παρουσία του λαού, για να κηρύξει τον λόγον του Θεού. Στις πανηγύρεις ή δεν εκφωνείται καθόλου λόγος Θεού, γιατί δεν περισσεύει χρόνος. Είναι τόσα άλλα να πούμε, να λέμε και να κάνομε. Ή εκφωνείται λόγος, αλλά είναι πλήρης βερμπαλισμού. Λόγια διακοσμητικά, που αν τα στύψεις, δεν βγάζεις τίποτα. Και όλα αυτά εν ονόματι του εορτασμού. Κάποτε δε και για να γίνουν αλληλολιβανίσματα. Μεταξύ μας. Ο ομιλητής να λιβανίσει τον ή τους επισκόπους και κάτι τέτοια πράγματα και όλα αυτά εν ονόματι του εορτασμού, χωρίς ουσία, χωρίς να τονισθεί η εορτή και ο λαός να ωφεληθεί και να κατηχηθεί.
Ο λαός μας είναι ακατήχητος. Πότε θα τον βρούμε να τον κατηχήσομε; Πότε; Σ’ ένα πανηγύρι. Τι θα πούμε; Τόσα πράγματα έχομε να πούμε. Εξάλλου, ο σκοπός των εορτών είναι να αποδίδεται τιμή εις τον Κύριον, την Θεοτόκον, τους εορταζομένους αγίους, να προβάλλονται οι ευεργεσίες του Θεού, προς δοξολογίαν, και ακόμη να μιμούμεθα τον βίον των αγίων. Πώς έζησε αυτός ο άγιος; Να τον μιμηθούμε. Τι σημαίνει για μας «Πάσχα», τι σημαίνει για μας «Χριστούγεννα»; Τι σημαίνει τούτο ή εκείνο, μια δεσποτική, ας πούμε, εορτή· που είναι στοιχεία της δικής μας της σωτηρίας. Των Θεοφανείων: είχα κάνει εγώ μια ομιλία σχετικά, ποια είναι η θέσις του Ιορδάνου στην σωτηρία. Συνετέλεσε ο Ιορδάνης στη σωτηρία μας; Ναι. Και όχι μόνο γιατί εκεί εβαπτίσθη ο Χριστός, αλλά και γιατί ο λαός των Εβραίων πέρασε από τον Ιορδάνη, για να ‘ρθει στη Γη της Επαγγελίας με τον ίδιο τρόπο που πέρασε από την Ερυθρά Θάλασσα. Και το γεγονός εκείνο που τα νερά στάθηκαν και πέρασε ο λαός, λέμε το τροπάριο τώρα των Θεοφανείων, είναι ετεροχρονισμένο όταν λέμε: «Εἴδοσάν σε ὕδατα», «Σε είδαν, Κύριε, τα ύδατα και φοβήθηκαν». Αυτό είναι ετεροχρονισμένο. Αυτό έγινε τότε· που πέρασε ο Ιησούς του Ναυή. Το μεταφέρομε, όμως, τώρα που ο Χριστός βαπτίζεται. Και βέβαια στον Ιορδάνη τώρα δεν υπάρχει τέτοιο φαινόμενο. Όλα αυτά έχουν πολλά πράγματα να πουν για μας, για τη σωτηρία μας.
Εάν η χριστιανική εορτή δεν πληροί τους όρους που θέτει ο Θεός και η Εκκλησία, τότε είναι προτιμότερον να μην τελούνται, γιατί επιφέρουν βλάβη. Δεν το λέγω εγώ. Το λέγει ο ίδιος ο Κύριος. Για τις γιορτές της Παλαιάς Διαθήκης, ακούστε τι ειδοποιεί δια του προφήτου Ησαΐου: «Τί μοι πλῆθος τῶν θυσιῶν ὑμῶν; (:Ω προς τι –λέει- μου προσφέρετε πλήθος από θυσίες;) λέγει Κύριος· πλήρης εἰμὶ ὁλοκαυτωμάτων κριῶν, καὶ στέαρ ἀρνῶν καὶ αἷμα ταύρων καὶ τράγων οὐ βούλομαι(:δεν θέλω), οὐδὲ ἂν ἔρχησθε ὀφθῆναι μοι (:ούτε να ‘ρχεσθε εδώ).Τίς γὰρ ἐξεζήτησε ταῦτα ἐκ τῶν χειρῶν ὑμῶν; (:Ποιος τα ζήτησε από τα χέρια σας όλα αυτά;). Πατεῖν τὴν αὐλήν μου οὐ προσθήσεσθαι (:Δεν θέλω να ‘ρθείτε· να μη σας βλέπω να πατάτε την αυλή μου. Δεν θέλω να σας βλέπω! Περίεργο, ε; Και ακόμη συνεχίζει:). Ἐὰν φέρητε σεμίδαλιν, μάταιον (:Εάν μου φέρετε για θυσία το σιμιγδάλι, μάταιον)· θυμίαμα, βδέλυγμά μοί ἐστι (:Θυμίαμα; Μου είναι σίχαμα) τὰς νουμηνίας ὑμῶν -πρωτομηνιές- καὶ τὰ σάββατα καὶ ἡμέραν μεγάλην -Ποια είναι η «μεγάλη ἡμέρα»; Αυτές οι τρεις μεγάλες γιορτές που σας είπα- οὐκ ἀνέχομαι (:δεν ανέχομαι)· νηστείαν καὶ ἀργίαν καὶ τὰς νουμηνίας ὑμῶν καὶ τὰς ἑορτὰς ὑμῶν μισεῖ ἡ ψυχή μου-λέει ο Θεός)· ἐγενήθητέ μοι εἰς πλησμονήν(:Μου γινήκατε μπούχτισμα, σας μπούχτισα!)· οὐκέτι ἀνήσω τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν (:δεν θα σας συγχωρήσω). Πῶς ἐγένετο - θα πει ακόμα ο Θεός- πόρνη πόλις πιστὴ Σιών -Είναι η Ιερουσαλήμ- (:Πώς μετεβλήθη από τις αμαρτίες της σε Σόδομα και Γόμορρα; Γιατί όλα αυτά; Γιατί ζείτε αμαρτωλά)». Αμαρτωλά.
«Εὐχῶν ὁ καιρός», λέει ο Ιερός Χρυσόστομος- (:Τι είναι σε μια γιορτή ευκαιρία; Οι ευχές), οὐ μέθης(:Όχι ο καιρός και η ευκαιρία να μπεκρολογήσομε). Ἀεὶ μὲν, μάλιστα δὲ ἐν ἑορτῇ (:Πάντοτε βέβαια μπεκρολογούμε, ιδιαιτέρως δε στις γιορτές). Ἑορτὴ γὰρ γίνεται οὐχ ἵνα αἰσχημονῶμεν (:Η γιορτή δεν γίνεται για να ασχημονούμε), οὐχ ἵνα ἁμαρτήματα συνάγωμεν (:κι ούτε να μαζεύουμε αμαρτήματα), ἀλλ’ ἵνα καὶ τὰ ὄντα ἀνέλωμεν (: αλλά κι εκείνα που υπάρχουν να τα αφαιρέσομε σε μία γιορτή)». Έτσι βλέπετε, μετά από το πανηγύρι, ιδίως στα χωριά, θα πάμε εκεί στα κέντρα διασκεδάσεως παρά την πλατείαν, εκεί θα εμφανισθούν ντιζέζ και γυναικάρια, καλύτερα να το πω έτσι, τραγούδια και παιγνίδια και δεν ξέρω τι άλλα πράγματα, εκεί οι περίπατοι που γαμπρίζουν οι νέοι και οι νέες περπατώντας κ.τ.λ. και οι μεν πειράζουν τους δε… αυτό είναι το πανηγύρι; Αυτή είναι η πνευματική ωφέλεια; Γι'αυτό καλύτερα να μην γίνεται πανηγύρι. Και δεν το λέω εγώ, το λέγει ο Θεός: «Σας μπούχτισα, δεν σας θέλω!».
Όταν χάσομε το νόημα της θρησκευτικής, αγαπητοί μου, εορτής, τότε ανοίγομε τον δρόμο προς την εκτροπή. Αν μου πείτε, αλήθεια, γιατί όλα αυτά γίνονται; Αυτές οι εκτροπές; Γιατί χάσαμε το νόημα μιας γιορτής. Ο Θεός θέλει καθαρές γιορτές. Θέλει σεμνές, με πνευματικά οφέλη. Σήμερα όμως; Οι θρησκευτικές μας γιορτές πήραν πολιτιστικό χρώμα. Και διαφημίζονται από τα μέσα ενημέρωσης, από τα ραδιόφωνα. Ιδίως τις Απόκριες, γιατί σε εκείνη την πόλη θα γίνουν καρνάβαλοι, στην άλλη πόλη θα γίνουν μασκαράδες και δεν ξέρω τι. Έγιναν, δηλαδή, οι γιορτές πλέον φεστιβάλ. Έγιναν αφορμή διακοπών από την εργασία, ευκαιρία για εκδρομές. Δεν πάμε στην Εκκλησία. Πάμε εκδρομές. Ιδίως Σαββατοκύριακα. Γιατί τι είναι η Κυριακή, παρακαλώ; Μια γιορτή. Ώστε να αδειάζουν οι ναοί και να γεμίζει η ύπαιθρος, που μετεβλήθησαν οι τόποι όλοι σε ευκαιρίες ερωτισμού, διασκεδάσεων, μέθης, χαρτοπαιξίας, ποικίλης ασωτίας, ακόμη και φόνων, αλλά και δυστυχημάτων και βλασφημιών και ποικίλων απρεπειών. Αυτές είναι οι γιορτές; Κάτω από τέτοιες συνθήκες, πώς είναι δυνατόν ποτέ, αγαπητοί μου, να γίνουν δεκτές από τον Θεό οι γιορτές μας; Ο Κύριος τις ξερνά. Ακούσατε την λέξη; «Ξερνά». Εξάλλου το ρήμα «ξερνώ», «θα σε ἐμέσω» λέγεται στην Καινή Διαθήκη.
Πώς πρέπει να γιορτάζομε; Κάθε γιορτή δίδει την ευκαιρία να τελεσθεί πρώτα πρώτα το μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας, η Θεία Λειτουργία. Και σ’ αυτό πρέπει να μετέχουν οι πιστοί και να κοινωνήσουν. Γιατί πρέπει οι πιστοί, εφόσον τηρούν τις προϋποθέσεις, να κοινωνούν συχνά. Και ποιες είναι οι προϋποθέσεις; Να μην αμαρτάνουν. Και να κοινωνούν συχνά. Μάλιστα εκείνοι που γιορτάζουν. Σήμερα, τι πανηγύρι είναι, ποιος γιορτάζει σήμερα, αυτοί πρέπει να κοινωνήσουν. Ας πούμε το όνομα Καλλιόπη, που είπαμε προηγουμένως, να γιορτάσει εκείνη που φέρει το όνομα αυτό.
Πρέπει να γιορτάζομε σεμνοπρεπώς. Έστω κι αν παραθέσομε τράπεζα αγαλλιάσεως. Θα βάλομε καλό φαΐ στο τραπέζι μας. Δεν θα βάλομε φασόλια. Δεν θα νηστεύσομε. Θα φάμε ό,τι καλύτερο έχομε στο σπίτι μας. Μάλιστα λέγουν οι Αποστολικές Διαταγές εις το 5ο βιβλίο τα εξής: «Ἔνοχος ἁμαρτίας ἡμέραν ἑορτῆς Κυρίου κατηφῶν». «Είναι», λέει, «ένοχος αμαρτίας, όταν υπάρχει εορτή Κυρίου, και είναι κατηφής». Δηλαδή μουτρωμένος, κατηφής. Γι'αυτό δεν πρέπει να νηστεύσομε. Γι'αυτό δεν νηστεύομε Σάββατο και Κυριακή. Μερικοί λένε: «Α, όχι, θα νηστέψω». Δηλαδή πηγαίνεις αντίθετα στο θέλημα του Θεού; Ο Θεός σού λέει: «Θα φας Σάββατο και Κυριακή λάδι». Αν είναι νηστεία. Αν δεν είναι, βεβαίως θα φας ό,τι θέλεις. «Όχι, όχι, εγώ δεν θα φάω»... Έχομε τον δικό μας κώδικα. Δυστυχώς, απολυτοποιούμε μερικά πράγματα.
Πρέπει ακόμα η αργία της εορτής, να γίνει και ευκαιρία ακροάσεως του θείου λόγου. Να πάμε να ακούσομε κήρυγμα. Γι'αυτό οι «Αποστολικές Διαταγές» εντέλλονται πενθήμερη εργασία. Δεν είναι η πολιτεία στις μέρες μας που έκανε την πενθήμερη εργασία και δύο μέρες αργία. Είναι παμπάλαιο θέμα αυτό. Είναι γραμμένο στις «Αποστολικές Διαταγές», παρακαλώ. Γιατί; «Διά τήν διδασκαλίαν», λέει, «τῆς εὐσεβείας». Για να πάνε και οι δούλοι, οι πάντες. Δεν θα πάνε στα χωράφια. Για να ακούσουν, λέγει, την Θεία Λειτουργία και το κήρυγμα. Είναι στο 8ο βιβλίο των «Αποστολικών Διαταγών».
Ακόμη είναι ευκαιρία περισσοτέρας μελέτης, αγιογραφικής και πατερικής, στο σπίτι μας. Ο Ιερός Χρυσόστομος λέγει ότι κέρδος υπάρχει και εις την επικοινωνία των πιστών, μεταξύ μας, θα δούμε τους ανθρώπους μας. Αυτή η επικοινωνία, πόσο σπουδαίο πράγμα είναι! Αυτή η επικοινωνία.
Κέρδος ακόμη είναι και η σωματική ανάπαυσις. Να ξεκουραστώ. Από τον φόρτον της εργασίας των πέντε ημερών. Λέγουν οι Πατέρες: «Βίος ἀνεόρταστος ὁδὸς ἀπανδόχευτος». Όταν δεν γιορτάζεις, είναι σαν να περπατάς σε ένα δρόμο που κατά διαστήματα δεν υπάρχουν πανδοχεία. Δηλαδή να σταθείς να πιεις ένα ποτήρι νερό, να φας κάτι κ.ο.κ.
Και ο Μέγας Αθανάσιος λέγει, σε μια του εγκύκλιο, ότι «Τύπος τῆς ὡς ἄνω χαρᾶς καὶ ἡ νῦν ἐστὶ ἑορτή». Τι είναι η εορτή που γιορτάζομε; Και χαιρόμαστε; Είναι ένας τύπος, μια εικόνα της χαράς, που θα βρούμε εις την Βασιλείαν του Θεού.
Αγαπητοί, γράφει ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος: «Τὰς ἑορτὰς μὴ ἀτιμάζετε», λέει στην προς Φιλιππησίους επιστολή του. «Μην ατιμάζετε -με όλα εκείνα που περιγράψαμε- τις γιορτές». Και θέλει να τονίσει τον σωστόν εορτασμό των εορτών. Όπως θέλει ο Θεός. Από τον Οποίον θα αποσπάσομε και την ευλογία. Γιατί αν κάνομε ασχημίες, μόνον την ευλογία του Θεού δεν θα έχομε. Μάλλον θα έχομε την οργήν του Θεού.
Ας έχομε, λοιπόν, αγαθήν συνείδησιν. Και τότε και τις εορτές σωστά θα γιορτάσομε και παντοτινό πανηγύρι θα έχει η ψυχή μας.
†. Σήμερα, αγαπητοί μου, Κυριακή των αγίων 318 θεοφόρων Πατέρων της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου, η Εκκλησία μας παραθέτει ένα απόσπασμα, ως ευαγγελική περικοπή, από την αρχιερατική προσευχή του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, την οποίαν, προσευχή, απήγγειλε μπροστά εις τους μαθητάς Του, λίγο πριν αναχωρήσουν από το υπερώον εκείνο όπου έλαβε χώραν ο Μυστικός Δείπνος.
Ο σκοπός που η Εκκλησία μας παραθέτει αυτήν την περικοπήν είναι ο εξής: Η αίρεσις του Αρειανισμού, ήδη 4ος αιών μ.Χ., διέσπασε το ένα, το ενιαίον, το ένα φρόνημα του λαού, για το θεανθρώπινον πρόσωπον του Ιησού Χριστού. Ενώ ο Κύριος εζήτησε στην αρχιερατική Του προσευχή «ἵνα ὦσιν ἓν». «Για να είναι όλοι ένα». Να έχουν το αυτό φρόνημα. Αυτό διεσπάσθη με την αίρεσιν. Και προπαντός με την αρειανική αίρεσιν, που δεν εδέχετο αυτή το θείον πρόσωπον του Ιησού Χριστού, παρά μόνον το ανθρώπινον. Οπότε ο λαός εχωρίστηκε. Και τώρα, με την ευαγγελική, αυτή, περικοπή που η Εκκλησία καθιερώνει, γίνεται μια προσπάθεια ανασυγκροτήσεως της ενότητος του λαού, κάτω από το ίδιο φρόνημα πίστεως.
Ο Απόστολος Παύλος διαρκώς υπενθυμίζει στις επιστολές του: «τὸ αὐτὸ εἰς ἀλλήλους φρονοῦντες».Όλοι να έχουν μεταξύ των το ίδιο φρόνημα. Χωρίς αυτό, δεν έχομε τίποτα. Αυτό το φρόνημα, εξάλλου, καθορίζει τον λαό του Θεού. Υπογραμμίζω. Το κοινό, το ένα φρόνημα καθορίζει τον λαό του Θεού. Όποιος έχει διαφορετικό ως φρόνημα, είναι έξω από τον λαό του Θεού. Κι αυτό δεν είναι παρά η αίρεσις, η οποία αίρεσις διασπά το ένα φρόνημα και την ενότητα του λαού.
Έτσι η ενότητα της πίστεως εξασφαλίζει και την κοινωνίαν του Αγίου Πνεύματος. Μόνον εάν έχομε αυτήν την ενότητα της πίστεως, έχομε την κοινωνίαν του Αγίου Πνεύματος. Πράγμα «ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ» δια την σωτηρίαν μας. Γι'αυτό η Εκκλησία εύχεται στην Θεία Λειτουργία και λέγει, ζητάει από τον Θεό, «τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως». Να έχομε όλοι το αυτό φρόνημα. Ό,τι πιστεύω, να το πιστεύεις. Ό,τι πιστεύεις, να το πιστεύω. Ό,τι πιστεύεις και πιστεύω, είναι η κοινή πίστις της Εκκλησίας. Αυτό θα πει ενότης της πίστεως. «Καὶ τὴν κοινωνίαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος αἰτησάμενοι (: «Αφού ζητήσομε», λέγει, «και την ενότητα της πίστεως και την κοινωνίαν του Αγίου Πνεύματος» -δηλαδή την μετοχήν του Αγίου Πνεύματος, δεν μπορούμε να έχομε κοινωνίαν Αγίου Πνεύματος, εάν δεν έχομε αυτήν την ενότητα της πίστεως)». Συνεχίζει: «ἑαυτοὺς καὶ ἀλλήλους, καὶ πᾶσαν τὴν ζωὴν ἡμῶν Χριστῷ τῷ Θεῷ παραθώμεθα». «Τον εαυτό μας και τους άλλους, να παραθέσομε κάτω από την πρόνοια του Θεού, του Χριστού».
Συνεπώς βλέπομε ότι εδώ, με αυτό το αίτημα, την ενότητα της πίστεως και την κοινωνίαν του Αγίου Πνεύματος, να εξασφαλίζεται ολόκληρη η ποιμαντική φροντίδα της Εκκλησίας. Αγαπητοί μου, ποιμαντική φροντίδα δεν είναι οι πτωχοί. Ποιμαντική φροντίδα δεν είναι τα ιδρύματα, ορφανοτροφεία κ.λπ. που μπορεί να ιδρύσει η Εκκλησία. Ποιμαντική φροντίδα και μάλιστα για την εποχή μας που η Εκκλησία προχωρά και σε πολιτιστικές ή πολιτισμικές, όπως θέλετε πάρτε το, εκδηλώσεις, και φροντίδες, κυριοτάτη φροντίδα της Εκκλησίας στο ποιμαντικό της έργον είναι η ενότητα της πίστεως και η κοινωνία του Αγίου Πνεύματος. Γι’ αυτήν την ενότητα της πίστεως προβάλλει το κήρυγμα, το ανελλιπές και συνεχές και βαθύ κήρυγμα, για να έχουν όλοι την ενότητα της πίστεως, όλοι να πιστεύομε το ίδιο πράγμα, και να διορθώνει πάσα, μικρή βέβαια, από άγνοια βέβαια, παρέκκλιση. Όπως λέει ο Απόστολος Παύλος γράφει στους Θεσσαλονικείς, αν θυμάμαι καλά: «Και σε κάτι αν υστερείτε και δεν το καταλαβαίνετε, δεν το ξέρετε, κι αυτό», λέει, «θα σας το φανερώσει ο Θεός».Να μην υπάρχει ουδεμία παρέκκλιση στην πίστη -το κύριον έργον της Εκκλησίας-και εξ αυτής της ενότητος του φρονήματος της πίστεως, να έχομε την κοινωνία του Αγίου Πνεύματος. Αυτά τα δυο συνιστούν την ποιμαντική φροντίδα της Εκκλησίας. Αυτά πρέπει να προσέχει κάθε κληρικός. Να εξασφαλίζει αυτά τα δύο ο κάθε κληρικός στο ποίμνιό του. Όλα τα άλλα; Έρχονται χρήσιμα και τ’ άλλα, δεν τα απορρίπτομε, έρχονται δεύτερα και τρίτα. Όλα αυτά, αγαπητοί μου, είναι τόσο σπουδαία και τόσο σημαντικά. Διότι η πρώτη φροντίδα, ενότητος πίστεως και κοινωνία Αγίου Πνεύματος, συνιστούν τον λαό του Θεού. Τότε μπορούμε να μιλάμε για τον «λαό του Θεού».
Αλλά για να μπορέσομε να έχομε σαφή γνώση, μία σωστή τοποθέτηση περί του λαού του Θεού και σαν ένα κριτήριο -ανήκομε εμείς εις τον λαόν του Θεού;- θα πούμε, στην αγάπη σας, μερικά γνωρίσματα που συνιστούν τον λαό του Θεού. Γιατί πολλές φορές συζητάμε και λέμε «ο λαός του Θεού» και «ο λαός του Θεού». Τι γνωρίσματα έχει αυτός ο λαός του Θεού;
Το πρώτο γνώρισμα του λαού του Θεού είναι εκείνο όπως το οριοθετεί ο ίδιος ο Κύριός μας και είναι η διάκρισις του λαού του Θεού από τον «κόσμον».«Κόσμος» εν εννοία ηθική. Κόσμος δεν είναι απλώς οι άνθρωποι. Με την έννοια που λέει πάλι στην Αγία Γραφή: «Οὕτω γὰρ ἠγάπησεν ὁ Θεὸς τὸν κόσμον(:Τόσο πολύ αγάπησε ο Θεός τον κόσμον)ὥστε τὸν μονογενῆ αὐτοῦ Υἱὸν ἔδωκε ἵνα σωθῇ ὁ κόσμος δι ‘Αὐτοῦ» κ.λπ. κ.λπ, όχι με την έννοια του αριθμού των ανθρώπων, αλλά με την έννοιαν την ηθική και πνευματική. Τι είναι «κόσμος»; Είναι το σύνολον των ανθρώπων εκείνων που είναι μακριά από τον Θεό· που είναι η συνισταμένη, όπως λέει ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, η συνισταμένη όλων των παθών. «Θέλεις», λέγει, «να έχεις ένα περιεκτικόν όνομα όλων των παθών; Το περιεκτικόν όνομα θα είναι ‘’κόσμος’’. Θέλεις να αναλύσεις την έννοια ‘’κόσμος’’; Θα έλθεις εις τα επιμέρους πάθη». Εδώ, λοιπόν, ο Χριστός ξεχωρίζει τον λαό τον δικό Του από τον κόσμον.
Στην αρχιερατική Του προσευχή, που ακούσαμε στην ευαγγελική περικοπή) λέει το εξής: «᾿Εγὼπερὶ αὐτῶν ἐρωτῶ - «ἐρωτῶ» θα πει «παρακαλώ». Λέει στον Θεό Πατέρα: «Σε παρακαλώ, Πατέρα μου, περί αυτών». Ποιων; Περί των μαθητών Του. Περί του λαού του δικού Του. Ακούστε αυτόν τον σκληρό λόγο. Και να πάψομε να λέμε εκείνο που λέμε ως κοσμικοί άνθρωποι, «Γιατί τάχα, εγώ δεν είμαι βαπτισμένος;». Είσαι. Αλλά είσαι ξεπεσμένος- Οὐ περὶ τοῦ κόσμου ἐρωτῶ (:Δεν παρακαλώ για τον κόσμο». -«Κύριε, δεν παρακαλείς δια τον κόσμον;»). Οὐ περὶ τοῦ κόσμου ἐρωτῶ (:Δεν παρακαλώ για τον κόσμον),ἀλλὰ περὶ ὧν δέδωκάς μοι, ὅτι σοί εἰσι (:αλλά για εκείνους που μου έδωσες· που είναι δικοί Σου. Δεν προσεύχομαι για τον κόσμο. Προσεύχομαι για τον λαό Σου)». Σκληρός λόγος. Δεν το λέγω εγώ.
Ακόμη είπε: «Ἐγὼ δέδωκα αὐτοῖς τὸν λόγον σου (:Εγώ –λέει- έδωσα εις αυτούς, στον λαό Σου, τον λόγο Σου) καὶ ὁ κόσμος ἐμίσησεν αὐτούς -Είδατε, παρακαλώ, την συμπεριφορά του κόσμου; «Και ο κόσμος», λέγει, «τους εμίσησε. Δεν μπορώ να παρακαλώ για τον κόσμον που μισεί τον δικό Σου τον λαό»-ὅτι οὐκ εἰσὶν ἐκ τοῦ κόσμου (:γιατί δεν είναι από τον κόσμο, δεν είναι κοσμικοί άνθρωποι ο λαός Σου), καθὼς ἐγὼ οὐκ εἰμὶ ἐκ τοῦ κόσμου(:όπως κι Εγώ δεν είμαι από τον κόσμο. -Ακόμη: ) οὐκ ἐρωτῶ ἵνα ἄρῃς αὐτοὺς ἐκ τοῦ κόσμου (: «Ακόμη», λέει, «δεν Σε παρακαλώ να πάρεις τον λαό Σου από τον κόσμο και να τον ξεχωρίσεις». Με την έννοια την τοπική. Γιατί μέχρι τώρα μίλησε τον χωρισμό του λαού του Θεού από τον κόσμον, με την έννοια την πνευματική, την ηθική και πνευματική. «Δεν Σε παρακαλώ, λοιπόν, ἵνα ἄρῃς αὐτοὺς ἐκ τοῦ κόσμου, να πας να τους βάλεις επάνω στις κορυφές των ορέων, τον λαό Σου),ἀλλ᾿ ἵνα τηρήσῃς αὐτοὺς ἐκ τοῦ πονηροῦ(:αλλά να τους φυλάξεις από τον διάβολο. Να φυλάξεις τον λαό Σου από τον διάβολο. Μες στον κόσμο θα είναι. Δεν θα έχουν σχέση με τον κόσμον. -Εννοείται πνευματική σχέση)».
Κατά τα άλλα, όλοι είμεθα μέσα εις τον κόσμον, θα πάμε στον χασάπη, στον μανάβη, στον μπακάλη, δεν θα εξετάσομε αν ο χασάπης, ο μανάβης είναι ηθικός, βαπτισμένος, αβάπτιστος. Τίποτα. Αλλά είναι όλοι αυτοί «κόσμος». Είμαστε μαζί. Όλοι μαζί. Δεν έχω, όμως, σχέση με τον κόσμο, εννοείται συνάφεια πνευματική. Γιατί τότε μεταβαλλόμεθα και εμείς σε «κόσμον».
Φυσικά ο λαός του Θεού δεν θα παρέμενε μόνον στην γενεά των Αποστόλων. Αναμφισβήτητα. Αλλά εδώ ο Κύριος ομιλεί για μια διαχρονική γενεά. Δηλαδή ως το τέλος της Ιστορίας. Αυτοί θα αποτελούν τον λαό του Θεού. Ακόμη λέγει ο Κύριος: «Οὐ περὶ τούτων δὲ ἐρωτῶ μόνον -Περί τίνων; Περί των μαθητών Του και ένας άλλος κόσμος που ήταν περί τους μαθητάς ή περί τον Κύριον- ἀλλὰ καὶ περὶ τῶν πιστευόντων διὰ τοῦ λόγου αὐτῶν εἰς ἐμέ(:αλλά και για κείνους οι οποίοι θα πιστέψουν από το κήρυγμα των μαθητών μου εις Εμένα)». Άρα, λοιπόν, βλέπει κανείς ότι εδώ έχομε μία διαχρονική γενεά, έως το τέλος της Ιστορίας.
Το γνώρισμα, λοιπόν, διαχωρισμού του λαού του Θεού από τον κόσμο, είναι βασικοτάτης σημασίας. Είδατε; Ο ίδιος ο Χριστός σημειώνει αυτόν τον χωρισμόν. Γιατί αλλιώτικα έχομε, το ξέρομε όλοι, δυστυχώς, την εκκοσμίκευση του λαού του Θεού.Αυτό που στην εποχή μας είναι διάχυτο. Ο λαός του Θεού, μέρα με τη μέρα, εκκοσμικεύεται, αποκτάει κοσμική νοοτροπία. Αν ερωτήσομε… -ήταν το 95%, το 98% ήταν, παλιότερα χρόνια-, τους ανθρώπους: «Είσαι Χριστιανός;». «Βέβαια». «Δεν είσαι». «Εγώ δεν είμαι; Είμαι Χριστιανός, βαπτισμένος!».Πέστε μου τώρα, απ’ όλους αυτούς τους ανθρώπους ποιος είναι μέσα στο πνεύμα του Ευαγγελίου και δεν είναι διαποτισμένος από το κοσμικό φρόνημα; Γι'αυτό σας είπα, διαρκώς και διαρκώς ολισθαίνει ο λαός του Θεού προς το κοσμικό φρόνημα, γίνεται «κόσμος», άρα ο λαός του Θεού εκκοσμικεύεται. Είναι το πιο μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Εκκλησία μας αυτήν την στιγμή.
Και οι ποιμένες της Εκκλησίας είναι με εκκοσμικευμένο φρόνημα. Ναι, ναι. Μη νομίσετε. Διότι αν οι ποιμένες δεν ήσαν εκκοσμικευμένοι, τότε θα είχαμε πολύ πολύ καλύτερα αποτελέσματα εις τον λαόν του Θεού, παρά την εκκοσμίκευσιν, αυτήν την ροπήν, την τάσιν της εκκοσμικεύσεως του λαού του Θεού. Κι όταν ο λαός του Θεού εκκοσμικευθεί, τότε βεβαίως παύει αυτομάτως να είναι λαός του Θεού. Με σαφήνεια. Και συνεπώς ματαιώνεται και η σωτηρία. Προσέξτε. Μη ματαιοπονούμε. Μη νομίζομε ότι… ότι…ότι θα σωθούμε. Εάν είσαι εκκοσμικευμένος άνθρωπος, αδελφέ μου, δεν θα σωθείς. Απογοητεύω; Εγώ; Κάθε άλλο. Εγώ;
Ένα δεύτερο γνώρισμα του λαού του Θεού είναι η βαθεία γνώση που πρέπει να έχει, του Αγίου Ονόματος του Θεού· που είναι: Πατήρ, Υιός και Άγιον Πνεύμα. Βαθεία γνώση. Μάλιστα ο απόστολος Παύλος δεν σταματά να λέγει για την επίγνωση του Υιού του Θεού. Πρέπει να μάθομε Ποιος είναι ο Ιησούς Χριστός. Το λέγει, το ξαναλέγει, το τονίζει στις επιστολές του ο απόστολος. Να μάθομε Ποιος είναι ο Ιησούς Χριστός. Αν θέλετε, γενικότερα, να γνωρίσομε το μυστήριο της Αγίας Τριάδος, όσο τούτο βεβαίως είναι δυνατόν και εφικτόν εις τον άνθρωπον, ακριβώς γιατί αυτό αποτελεί και το θεμέλιον της πίστεώς μας. Όπως ο Κύριος ετόνισε, το ετόνισε στους μαθητάς Του μετά την Ανάστασή Του: «Πορευθέντες –τους είπε- βαπτίζοντες αὐτοὺς - εἰς τάἔθνη ε;- εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Θεμέλιον. Και τονίζει ο Κύριος στην αρχιερατική Του προσευχή: «Ἐφανέρωσά σου τὸ ὄνομα τοῖς ἀνθρώποις οὓς δέδωκάς μοι ἐκ τοῦ κόσμου(:Αυτούς που πήρες από τον κόσμον, μου τους έδωσες σε μένα, σ’ αυτούς,δηλαδή στον λαό τον δικό Σου, σ’ αυτούς εφανέρωσα, λέει, το όνομά Σου)». Ποιο είναι το όνομα του Θεού; Πατήρ, Υιός και Άγιον Πνεύμα. Το όνομα, λοιπόν, του Θεού, ως αποκάλυψις, είναι θεμελιώδους σημασίας αναμφισβήτητα, γιατί καθορίζει την αυτοτέλειαν του Χριστιανισμού ως προς κάθε άλλη ψευδή και κατ’ επινόησιν θρησκεία.
Έχω πει -και το χαίρομαι αυτό- στον λαό, γιατί το τονίζω ιδιαιτέρως «ο Άγιος Τριαδικός Θεός μάς αξίωσε φέτος να αρχίσομε τα μαθήματά μας τα χριστιανικά» κ.λπ. κ.λπ. «Ο Άγιος Τριαδικός Θεός μάς ευλογεί». Γιατί λέγω «ο Άγιος Τριαδικός Θεός»και δεν λέγω «ο Θεός»; Και δεν λέγω: «ο Χριστός»; Αν λέγω μόνον «ο Θεός», όπως λέμε «Μεγάλος ο Θεός», ε, καλά, δεν το βγάλαμε, το λέμε, αλλά τονίζομε όμως «ο Άγιος Τριαδικός Θεός». Το έχω πει στον λαό. Πολλοί από σας το έχετε ακούσει. Θα ‘ρθουν ημέρες, κι αυτές οι ημέρες είναι… κρούουν την πόρτα της Εκκλησίας μας, αν δεν έχουν μπει αυτές οι ημέρες, του Οικουμενισμού. Και θα έχομε μετά οικουμενιστικά τερτίπια. Θα μιλάνε για Θεό, αλλά δεν θα καθορίζουν ποιοςείναι αυτός ο «θεός». Διότι κάτω από την σκέπη αυτού του Οικουμενισμού θα είναι όχι μόνο τα μεγάλα παρακλάδια του Χριστιανισμού, Ορθοδοξία, Παπισμός, Προτεσταντισμός, αλλά θα είναι και ο Ισλαμισμός.
Ο Ισλαμισμός κατακτά έδαφος εις την Δύσιν. Το έχετε δει; Κατακτά έδαφος. Και το έδαφος που κατακτά ο Ισλαμισμός, δεν είναι απλώς εμπορικός· δεν είναι τα πετρέλαια. Είναι η θρησκεία του Ισλάμ. Η Ευρώπη είναι καταγεμάτη, όχι λιγότερο και η Αμερική, είναι καταγεμάτη, στην καρδιά των πρωτευουσών της Ευρώπης κτίζονται μεγαλοπρεπή τεμένη του Ισλαμισμού. Ναι! Η κατάκτησις του Ισλάμ είναι θρησκευτική. Ας το αντιληφθούμε αυτό! Μετά είναι όλες οι θρησκείες της Ανατολής, ο βουδισμός κ.τ.λ., που θα στεγάσει όλα αυτά ο Οικουμενισμός. Όταν, λοιπόν, θα μας πουν «Εμείς δεν είμεθα άθεοι, εμείς πιστεύουμε στον Θεό, ο καθένας αυτόν τον Θεό που πιστεύει». Δηλαδή; «Ε, ένας», λέει, «είναι ο Θεός, κοινά γνωρίσματα».Τι κοινά γνωρίσματα; Ποια κοινά γνωρίσματα;Ο Ορθόδοξος Χριστιανός θα πει, τουλάχιστον ο Ορθόδοξος Χριστιανός θα πει: «Εγώ πιστεύω εις τον Άγιον Τριαδικόν Θεόν. Πατέρα, Υιόν και Άγιον Πνεύμα.Αυτός είναι ο Θεός. Όχι ο θεός τον οποίον εσείς μας σερβίρετε και μας προσφέρετε».
Αγαπητοί μου, το ακούτε; Οι ημέρες αυτές είναι όχι κοντά μας, έχουνε μπει μέσα στην ζωή μας. Ας το καταλάβομε. Και υπάρχουν πρόσωπα, στελέχη, ποιμένες, που είναι πολύ υψηλά ιστάμενα απ’ τα πρόσωπα αυτά, της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας εννοώ, που έχονται οικουμενιστικών αντιλήψεων. Ας το προσέξομε.
Λοιπόν. Για να σας πω ένα παράδειγμα, δεν είναι παρά ελάχιστα χρόνια, 3,4,5, δεν θυμάμαι πόσα είναι, έγινε μία μετάφρασις, νεοτέρα μετάφρασις του Κορανίου, χρηματοδοτήθηκε από Έλληνα εφοπλιστή, για να κολακευθεί ο αραβικός κόσμος με τα πετρέλαιά του, άντε να κάνετε εσείς στην Αραβία, όπου είναι ακόμη αραβικός κόσμος, να κάνετε εσείς εορτή του Πάσχα ή να κάνετε Θεία Λειτουργία. Απαγορεύουν ρητώς και κατηγορηματικώς. Κι εμείς χρηματοδοτούμε τη μετάφραση του Κορανίου, δια λόγους αβρότητος και δια λόγους συμφέροντος, να τα έχομε καλά με τον αραβικό κόσμο. Έγινε η τελετή στη φιλολογική αίθουσα του Παρνασσού στην Αθήνα. Παρών και ο αρχιεπίσκοπος! Ακούσατε;
Το όνομα του Θεού ή το περί Θεού θέμα, καθορίζει την κάθε θρησκεία. Αν δεν έχεις τον Άγιον Τριαδικόν Θεόν, δεν έχεις Χριστιανισμό. Άρα πρόκειται για κάτι το αληθινά θεμελιώδες.
Οι Εβραίοι έμειναν απλώς, αγαπητοί μου, έμειναν απλώς εις την ατελή γνώση του Θεού. Αφού ο Θεός προοδευτικά αποκαλύπτει το όνομά Του σ’ αυτούς. Πρώτα «Θεός», μετά «Κύριος» και μετά «Πατήρ, Υιός και Άγιον Πνεύμα». Δεν εδέχθηκαν την τελευταία αποκάλυψη. Ακριβώς γι'αυτό τον λόγο, θα λέγαμε, τι να πω, το λέει ο ευαγγελιστής Ιωάννης: «Ὁ μὴ τιμῶν τὸν υἱὸν (:Αυτός που δεν τιμά τον Υιόν)οὐ τιμᾷ τὸν πατέρα τὸν πέμψαντα αὐτόν(:δεν τιμά τον Πατέρα, που τον έστειλε τον Υιόν)»: Ιωάννης 5,23. Και ακόμη: «Ὁ μὴ ἔχων τὸν Υἱόν, οὐδὲ τὸν Πατέρα ἔχει(:Κι εκείνος που δεν έχει τον Υιόν, ούτε τον Πατέρα έχει)». Είναι έξω από την πίστιν. Είναι φοβερό.
Τρίτο γνώρισμα, αγαπητοί μου, είναι η τήρησις του θελήματος του Θεού. Η τήρησις του θελήματος του Θεού: «Σοὶ ἦσαν –λέγει ο Χριστός στην αρχιερατική Του προσευχή- καὶ ἐμοὶ αὐτοὺς δέδωκας(:και τους έδωσες σε μένα)καὶ τὸν λόγον σου τετηρήκασι(:και τήρησαν τον λόγον Σου)». Είναι η τήρησις του Ευαγγελίου.
Ακόμη, ο λαός του Θεού πιστεύει στη θεανθρωπίνη φύση του Χριστού. Ότι είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος. Δεν είναι ψιλός άνθρωπος, δηλαδή γυμνός άνθρωπος, σκέτος άνθρωπος.«Πάτερ δίκαιε –λέει ο Χριστός- καὶ ὁ κόσμος σε οὐκ ἔγνω (:δεν Σε γνώρισε ο κόσμος),ἐγὼ δέ σε ἔγνων (:Εγώ Σε γνώρισα)καὶ οὗτοι ἔγνωσαν -Ποιοι; Ο λαός Σου. Οι μαθηταί μου- ὅτι σύ με ἀπέστειλας(:ότι Συ με έστειλες)». Ακόμη: «Καὶ αὐτοὶ ἔλαβον, καὶ ἔγνωσαν ἀληθῶς ὅτι παρὰ σοῦ ἐξῆλθον, καὶ ἐπίστευσαν ὅτι σύ με ἀπέστειλας».«Ότι, δηλαδή, είμαι κι Εγώ Θεός. Είμεθα κοινή ουσία».
Ο λαός του Θεού δέχεται δύο θεμελιώδη της πίστεως δόγματα. Το ένα είναι το δόγμα της Αγίας Τριάδος και το άλλο είναι το δόγμα της Ενανθρωπήσεως του Θεού Λόγου.
Ακόμη, γνώρισμα του λαού, αγαπητοί μου, του λαού του Θεού, είναι η ενότητα. Γιατί η αίρεσις διασπά την ενότητα. Και ακόμα υπάρχουν κι άλλα στοιχεία που βέβαια συνιστούν τον λαό του Θεού. Στοιχεία που δίδει Αυτός ο ίδιος ο Κύριος για τον δικό Του τον λαό. Είναι η αιώνιος ζωή. Είναι η τήρησις εκ του πονηρού. Όσο βρίσκονται εις τον κόσμο της αμαρτίας και της αποστασίας. Είναι η χαρά, είναι η ειρήνη του Χριστού, στην καρδιά του λαού Του. Είναι ο εν αληθεία αγιασμός. Είναι η δόξα του Χριστού στον λαό Του. Είναι η κοινωνία του λαού του Θεού μετά του Χριστού. Είναι η αιωνία εν δόξη κοινωνία μετά του Χριστού, κατά τον λόγον… το ζήτησε ο Κύριος στην αρχιερατική Του προσευχή: «Θέλω- λέγει- Πατέρα μου, ἵνα ὅπου εἰμὶ ἐγὼ κἀκεῖνοι ὦσι μετ᾿ ἐμοῦ - όπου είμαι… Πού; Στην Βασιλεία μου. Κι εκείνοι να είναι μαζί μου. Να είναι κι εκείνοι στην Βασιλεία μου- ἵνα θεωρῶσι τὴν δόξαν τὴν ἐμὴν (:για να βλέπουν την δική μου την δόξα)ἣν δέδωκάς μοι (:εκείνη την οποία μου έδωσες) ὅτι ἠγάπησάς με πρὸ καταβολῆς κόσμου(:γιατί με αγάπησες πριν θεμελιωθεί το σύμπαν. Και οι άγγελοι ακόμη)».
Αγαπητοί, έχομε συνείδηση ότι ανήκομε στον λαό του Θεού; Έχομε συνείδηση; Θέλομε να ανήκομε στον λαό του Χριστού, στον δικό Του τον λαόν, τον νέον αυτόν λαόν, την Εκκλησία Του;Αν θέλομε, ας εξετάσομε τα γνωρίσματα εκείνα που συνιστούν τον λαό του Θεού, αν τα έχομε. Έχομε αυτά; Έχομε εκείνα; Αυτά που αναφέραμε. Γιατί έξω από τα γνωρίσματα αυτά, που ο Κύριος τα καθορίζει, μην απατώμεθα, αγαπητοί μου, λαός Του τότε δεν είμεθα.
†. Μόλις προχθές, αγαπητοί μου, την Πέμπτη, εορτάσαμε την εορτήν της Αναλήψεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Πριν ο Κύριος αναληφθεί, ρωτήθηκε από τους μαθητάς Του: «Κύριε», του είπαν, «εἰ ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ ἀποκαθιστάνεις τὴν βασιλείαν τῷ Ἰσραήλ; (:Αυτόν τον καιρό –δηλαδή- θα αποκαταστήσεις την βασιλείαν εις τον Ισραήλ;)». Και ο Κύριος απήντησε: «Οὐχ ὑμῶν ἐστι γνῶναι χρόνους ἢ καιροὺς οὓς ὁ Πατὴρ ἔθετο ἐν τῇ ἰδίᾳ ἐξουσίᾳ». «Καὶ παρήγγειλεν αὐτοῖς ἀπὸ Ἱεροσολύμων μὴ χωρίζεσθαι, ἀλλὰ περιμένειν τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Πατρὸς ἣν ἠκούσατέ μου· οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας». Δηλαδή «δεν είναι δικό σας θέμα να γνωρίζετε τους χρόνους και τους καιρούς, που είναι κάτω από την εξουσία του Θεού Πατρός. Και παρήγγειλε εις αυτούς να μη χωρίσουν μεταξύ των από τα Ιεροσόλυμα, αλλά να περιμένουν την υπόσχεση του Πατρός, την οποίαν ακούσατε από μένα. Όχι ύστερα από πολλές ημέρες».
Η ερώτησις των μαθητών, αφορούσε, όπως είδαμε, τον χρόνον αποκαταστάσεως της βασιλείας του Δαβίδ, αλλά και εκδιώξεως των Ρωμαίων ως κατακτητών της περιοχής, της γης των. Αλλά αυτή, όμως, η αντίληψις, όπως και η ερώτησις αντίστοιχα, δεν είχε βάθος. Είχε καθαρά μίαν εθνικήν διάστασιν. Και δεν είχε περισσότερο βάθος. Ο Κύριος, όμως, απήντησε γενικά. Ότι εξουσιαστής του χρόνου είναι μόνος ο Θεός. Εντούτοις, ο χρόνος της πνευματικής Βασιλείας του Θεού, διότι περί της πνευματικής Βασιλείας ο λόγος, κι όχι περί της βασιλείας του Δαβίδ, με εθνικές διαστάσεις, δεν ήταν πλέον εγγύς, όπως έλεγε και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, αλλά και ο Κύριος στο ξεκίνημά Του, ότι «ἤγγικεν ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ», αλλά ήταν ήδη παρούσα η Βασιλεία του Θεού, ήτο συντελεσθείσα η Βασιλεία του Θεού. Αφού ο Κύριος ήδη αναχωρεί από τη γη, αφήνοντας την Βασιλεία Του πάνω στη γη. Όσο γι’ αυτή, την Βασιλεία του Θεού δηλαδή, θα ολοκληρούτο με την παρουσία του Αγίου Πνεύματος, που δεν θα αργούσε να έλθει. Γι'αυτό τους είπε: «Οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας». Αυτό και αποτελεί το κεντρικόν σημείον της σημερινής μας ομιλίας.
«Οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας». «Όχι ύστερα από πολλές ημέρες». Γιατί αυτές οι μεσολαβήσασες ημέρες, δηλαδή αυτές που περιεκλείοντο μεταξύ των λόγων του Κυρίου που είπε ή της Αναλήψεώς Του και της Πεντηκοστής, δεν ήταν παρά ένα μόνον δεκαήμερον. Ένα δεκαήμερο σιωπής του ουρανού, αλλά και αναμονής της Γης. Ένα δεκαήμερο μιας σιωπής και μιας αναμονής, απόλυτα δυναμικής. Και σημειώνει το βιβλίον των «Πράξεων των Αποστόλων»: «Τότε -Πότε; Μετά την Ανάληψιν· την ιδίαν ημέραν και την ιδίαν ώραν, μετά την Ανάληψιν- ὑπέστρεψαν εἰς Ἱερουσαλήμ -Ποιοι; Οι μαθηταί και όσοι ήσαν μαζί τους -ἀπὸ ὅρους τοῦ καλουμένου ἐλαιῶνος... καὶ ὅτε εἰσῆλθον -εις την πόλιν δηλαδή- ἀνέβησαν εἰς τὸ ὑπερῶον -εκεί που είχε λάβει χώρα και ο Μυστικός Δείπνος-. Οὗτοι πάντες ἦσαν (:Όλοι αυτοί ήσαν) προσκαρτεροῦντες ὁμοθυμαδὸν τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει (:Όλοι μαζί, λέγει, ήσαν ‘’προσκαρτεροῦντες’’, περιμένοντες, αναμένοντες, επιμένοντες, με μία ψυχή, με μία καρδιά, με ένα φρόνημα, στην προσευχήν και στην δέηση)».
Ώστε, λοιπόν, ήταν ένα δεκαήμερο αυτό περισυλλογής, προσευχής, δεήσεως και ομοφροσύνης. Αλλά δεκαήμερον, όμως, δυναμικόν. Διότι η προσευχή δεν είναι μία σιωπηλή κατάστασις που εκφράζει νέκρα. Όπως θα λέγαμε... –δεν είναι σωστό, αλλά το λέω σαν έκφραση- όπως θα λέγαμε: «μια νέκρα είναι η έρημος Σαχάρα». Όχι. Ήταν ένα δεκαήμερον πολλής ζωής και πολλής δυναμικότητος. Επειδή είπα, δεν είναι σωστό, επιτρέψατέ μου, μέσα σ’ αυτήν την άμμον, την έρημον, υπάρχουν κάποια άνθη μικροσκοπικά, που μόνο με το μικροσκόπιο βλέπονται και είναι καταγεμάτη η έρημος που έχει αφήσει καταπλήκτους τους επιστήμονες. Δεν υπάρχει τίποτε νεκρόν. Το είπα σαν παράδειγμα και το παράδειγμα τώρα… του παραδείγματος έκανα ερμηνεία, για να μη σας αφήσω κενό. Περίμεναν, λοιπόν, τώρα οι μαθηταί τι; Με λαχτάρα και υπομονή την επαγγελίαν του Πατρός, την υπόσχεσιν του Πατρός· που τους είχε πει ο Κύριος. Όλοι οι άγιοι έχουν μάθει, αγαπητοί μου, να περιμένουν καταρτιζόμενοι.
Ο παλαιός νόμος, είναι γνωστό ότι δεν επέτρεπε τον δημόσιον βίον κάτω του 30ού έτους της ηλικίας. Έτσι βλέπομε έναν γίγαντα Ιωάννην Βαπτιστήν, να πρέπει να συμπληρώνει το 30όν έτος της ηλικίας του, να μένει δηλαδή στην σιωπή, σε μία σιωπή όμως δυναμική, το επαναλαμβάνω, γεμάτη από κατάρτιση, γεμάτη από ωριμότητα, για να βγει στον δημόσιο βίο κάπου τριάντα ετών. Αυτός ο Κύριος Ιησούς, δεν είχε ανάγκη βεβαίως ωριμότητος, αλλά υπήρχε ανάγκη πληρώσεως του νόμου. Κι Εκείνος εξέρχεται στον δημόσιον βίον κάπου 30 ετών. Κι αυτός ο Απόστολος Παύλος, ο άλλος γίγας, όταν επήρε την κλήσιν εξ ουρανού, κατέφυγε εις την έρημον της Αραβίας. Θα λογαριάσετε, όχι της τραπεζοειδούς Αραβίας, αλλά της πετραίας Αραβίας, που είναι ανατολικά, θα λέγαμε, του Ιορδάνου, προς βορράν. Δηλαδή από την Δαμασκό ανατολικά. Κατέφυγε εκεί τρία χρόνια. Τι να κάνει εκεί; Για μια περισυλλογή. Και για μια προετοιμασία. Να τακτοποιήσει ό,τι του απεκαλύφθη και ό,τι του απεκαλύπτετο. Να τα τακτοποιήσει όλα αυτά στον νου του και στη σκέψη του.
Βλέπετε, λοιπόν, ότι αυτός ο χρόνος μιας σιωπής είναι τόσο αναγκαίος, τόσο σπουδαίος, όπως το ίδιο πράγμα συμβαίνει και για τον κάθε άνθρωπο; Τι νομίζετε πως είναι τα παιδικά και τα εφηβικά χρόνια; Δεν είναι παρά χρόνια σιωπής, χρόνια καταρτισμού, ωρίμανσης της προσωπικότητος, τόσο στα Γράμματα, όσο και προπαντός στην πνευματική ζωή. Δεν είναι, λοιπόν, άχαρα χρόνια, άγονα χρόνια. Είναι χρόνια προετοιμασίας. Σ’ αυτά τα χρόνια ετοιμάζεται και ο νέος και η νέα, στο μεγάλο μυστήριο του γάμου και της οικογενείας. Δυστυχώς, τώρα να πω με ποσοστά; Δεν κάνομε βεβαίως λογαριασμούς, αλλά θα σας έλεγα, από μια εμπειρία που έχομε όλοι μας λίγο πολύ μέσα στην κοινωνική μας ζωή, οι πιο πολλοί, τελείως, σχεδόν τελείως ακατάρτιστοι προσέρχονται εις τον γάμον. Δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν ούτε τον εαυτό τους, ούτε την σύζυγό τους κι αντίστροφα, ούτε τα ερχόμενα παιδιά. Δεν είναι σε θέση. Δεν έχουν ωριμότητα. Δεν έχουν το αίσθημα της ευθύνης. Δεν έχουν την γνώση εκείνη που χρειάζεται για να συμπήξει κανείς το πιο ιερό και το πιο σπουδαίο πράγμα επάνω στη γη, αυτό που λέγεται «οικογένεια», για να ‘ρθουν καινούριοι άνθρωποι εις τον κόσμον αυτόν. Συνεπώς θα λέγαμε, αυτά τα χρόνια είναι χρόνια προετοιμασίας.
Παλιότερα οι μητέρες ετοίμαζαν την προίκα στην κόρη. Δεν ξέρω τώρα πια, καταργήθηκε, λένε, δεν ξέρω, έτσι λένε, η κοπέλα μάθαινε κάποια γράμματα, λίγα ή πολλά. Παράλληλα, ετοιμαζόταν στον ιματισμό της και σε ό,τι άλλο. Αγόραζαν από την αγορά ιματισμό και η κοπέλα κυρίως τον τακτοποιούσε. Να ράψει, να κεντήσει, να τακτοποιήσει, να βάλει στο μπαούλο, να περιμένει να έρθει η ώρα του γάμου. Τι φοβερό πράγμα να έρθει η ώρα του γάμου και να μην έχει ένα σεντόνι η κοπέλα. Θα μου πείτε, έχομε τα καταστήματα. Μα τα καταστήματα έχουν και τις ντομάτες, και τα κολοκυθάκια και τα αγγουράκια και τις πατάτες. Εσύ έχεις κήπο. Είσαι αγρότης. Όλα από τον μανάβη; Όλα; Πού είναι εκείνο το παλιό νοικοκυριό; Θα μου πείτε, άλλαξε το σχήμα της κοινωνίας. Άλλαξε, αλλά δεν άλλαξε στο καλύτερον. Είσαστε μάρτυρες και μπορείτε να το βεβαιώσετε στον εαυτό σας. Δεν άλλαξε στο καλύτερο. Έτσι να γίνει ένας συναγερμός αύριο το πρωί, το σπίτι δεν έχει μέσα ούτε 100 γραμμάρια τρόφιμα. Γιατί; Γιατί μάθαμε να παίρνομε καθημερινά από τον μπακάλη, από το σούπερ μάρκετ, δεν ξέρω τι. Δεν κάνομε εργασία, δεν ετοιμαζόμαστε. Δεν έχομε εκείνο που θα μας βοηθήσει στο να δημιουργήσομε ταυτόχρονα και την προσωπικότητά μας. Όταν η κοπέλα πάει και ψωνίσει την προίκα της τελευταία στιγμή παραμονές του γάμου, δεν είναι το ίδιο να καθίσει χρόνια να κεντάει και να φτιάχνει και να ράβει. Το ίδιο είναι; Το να πας να ψωνίσεις, δεν σου ωριμάζει την προσωπικότητα. Το να καθίσει η κοπέλα χρόνια εκεί με το βελόνι και με τη ραπτομηχανή, της ωριμάζει την προσωπικότητα. Είναι το ίδιο; Τέλος πάντων. Λέει ένας ξένος συγγραφεύς ότι είναι η δυναμική αναμονή του σιταριού μέσα στο χώμα κατά τον χειμώνα, εκεί που ετοιμάζεται ψωμί πολύ, έτσι μοιάζουν τα χρόνια, αυτά, της σιωπής.
Μέσα, λοιπόν, σ’ αυτό το διάστημα της σιωπής του ουρανού… σιωπά ο ουρανός, ανέβηκε ο Κύριος στον ουρανό, θα λέγαμε «μία ουράνιος νηνεμία». Σιωπά ο ουρανός. Έγινε και κάτι ακόμη στη Γη. Σημειώνει πάλι το βιβλίο των Πράξεων: «Καὶ τὴν ἐπισκοπὴν αὐτοῦ λάβοι ἕτερος -είπε ο Απόστολος Πέτρος κατά τους προφήτας- δεῖ οὖν τῶν συνελθόντων ἡμῖν ἀνδρῶν ἐν παντὶ χρόνῳ ἐν ᾧ εἰσῆλθε καὶ ἐξῆλθεν ἐφ’ ἡμᾶς ὁ Κύριος Ἰησοῦς, ἕως τῆς –ημέρας- ἧς ἀνελήφθη ἀφ’ ἡμῶν, μάρτυρα τῆς ἀναστάσεως αὐτοῦ γενέσθαι σὺν ἡμῖν ἕνα τούτων». Πρέπει να προβούμε σε εκλογή ενός Αποστόλου. Όχι για να είναι ο αριθμός «δώδεκα» πάντοτε. Ήτο και αυτό. Υπήρχε λόγος. Αλλά για να σταθεί μάρτυρας μαζί μ’ αυτά, μαζί με μας, της Αναστάσεώς Του, της αναστάσεως του Χριστού, αλλά και όλης της ζωής του Χριστού. Μάρτυρας. Αυτόπτης μάρτυς. Τι σπουδαίο! Έπρεπε, λοιπόν, να γίνει αυτή η εκλογή. Ήταν τόσο μεγάλης σημασίας αυτή η μαρτυρία της ζωής του Χριστού. Αλλά προπαντός και κυριότατα της Αναστάσεώς Του.
Η ζωή της Εκκλησίας, αγαπητοί μου, μέσα σ’ αυτό το δεκαήμερο, αποτελούσε μια μικρογραφία της ζωής της ανάμεσα στις δύο παρουσίες του Χριστού. Στην πρώτη και στην Δευτέρα Παρουσία. Διότι μέσα στους αιώνες που θα διέρρεαν και διαρρέουν και διέρρευσαν είκοσι αιώνες, ο χρόνος αυτός δεν ήτο παρά χρόνος αναμονής -και είναι- χρόνος αναμονής του Χριστού. Ο χρόνος που σιωπά ο ουρανός και αφήνεται ένα ευρύ περιθώριο στην πίστη ότι ο Κύριος θα ξανάρθει. Ένα περιθώρια καλλιεργείας της ψυχής και ετοιμασίας της ψυχής για την υπάντησιν του Κυρίου. Πολλές παραβολές μέσα στα Ευαγγέλια αναφέρουν αυτήν την αναμονή, την σιωπή του ουρανού και την αναμονή. «Άνθρωπός τις», λέει, «εμοίρασε διακονίες στους δούλους του και έφυγε εις χώραν μακράν… Και ήρθε ξανά…», κ.λπ. κ.λπ. Έχομε αρκετές παραβολές που εκφράζουν αυτόν τον χρόνον της σιωπής, της αναμονής. Ο Κύριος μοιάζει ότι απουσιάζει, ότι δεν είναι παρών και αφήνει την Εκκλησία Του να εργαστεί.
Ακόμη, μέσα σ’ αυτόν τον χρόνον, όπως στο υπερώον τότε, ήταν η Μαρία, η μητέρα του Ιησού «καὶ οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ», μας λέγει το ιερόν κείμενον και οι Απόστολοι και όχλος ονομάτων ως εκατόν είκοσι, δεν είναι τίποτε άλλο παρά, σε εκείνο το δεκαήμερο, πάλι μία μικρογραφία της παρουσίας μες στην Εκκλησία, στους αιώνες που διέρρευσαν, της Θεοτόκου και των αγίων της Εκκλησίας. Μία μικρογραφία.
Οι δέκα ημέρες αυτές, δεν είναι χρόνος μακρύς· όπως και η σιωπή γίνεται στον ουρανό· που είναι κι εκεί, όπως μας λέγει το βιβλίον της Αποκαλύψεως, ένα ημίωρον. Δεν λέει «μία ώρα». Λέει «ένα ημίωρον». Μισή ώρα. Και αυτή η «μισή ώρα» δείχνει το βραχύ του χρόνου. Λέει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης στο 8ο κεφάλαιο της Αποκαλύψεως: «Καὶ ὅτε ἤνοιξε τὴν σφραγῖδα τὴν ἑβδόμην, ἐγένετο σιγὴ ἐν τῷ οὐρανῷ ὡς ἠμίωρον». Όταν άνοιξε ο άγγελος ο έβδομος, την 7η σφραγίδα, την αντίστοιχον, έγινε στον ουρανό, λέγει, σιγή· μισή ώρα, περίπου μισή ώρα. Ως ημίωρον. Τι σημαίνει αυτό; Μικρός χρόνος. Όχι πολύς. Για κάποια γεγονότα που θα εγίνοντο βεβαίως με το άνοιγμα της 7ης σφραγίδος. Αλλά αν το πάρομε αυτό το σημείον με μία γενική θεώρηση, θα λέγαμε ότι ουσιαστικά εκφράζει την σιωπή του ουρανού ανάμεσα στις δύο παρουσίες του Χριστού. Μπορεί να είναι είκοσι αιώνες. Αλλά τι είναι 20 αιώνες; Η Εκκλησία η στρατευομένη να βρίσκεται 20 αιώνες επί της Γης, δεν είναι χρόνος μακρύτατος. Η ιδία η Αγία Γραφή μάς λέγει: «Ὁ Κύριος ἐγγύς». Κι αυτό το «ἐγγύς» δεν είναι τροπικόν, είναι χρονικόν. Ο Κύριος μάς λέγει: «Ναί, ἔρχομαι ταχύ». «Ναι, έρχομαι γρήγορα». Γρήγορα, γρήγορα, γρήγορα· που σύμβολον είναι αυτό το δεκαήμερον που σας είπα.
Και τι ακριβώς τώρα ο ουρανός σιωπά; Είτε οι άνθρωποι πιστεύουν, είτε οι άνθρωποι δεν πιστεύουν, είτε ευλαβούνται, είτε δεν ευλαβούνται, αφήνεται η δράσις της προαιρέσεώς των. Πόσο μεγάλο! Ιδού η ελευθερία του ανθρώπου. Να φανείς ποιος είσαι. Να φανείς πώς εργάζεσαι, πώς αντιλαμβάνεσαι και πώς πιστεύεις.
Ακόμη, λέγει εδώ ότι ο Κύριος Ιησούς δεν εδήλωσε πόσος καιρός θα ήταν, για να ήρχετο το Πνεύμα το Άγιον. Απλώς είπε: «Οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας». Όχι πολλές ημέρες μετά. Προσέξτε τι λέγει ο Ιερός Χρυσόστομος. Και αυτό έχει πάρα πολλή σημασία και αξία για μας. «Καὶ οὐκ ἐδήλωσεν πότε, ἵνα ἀεὶ γρηγορῶσιν. Ἀλλ’ ὅτι μὲν ἐγγὺς ἔσται εἶπεν ἵνα μὴ ἐκλυθῶσιν· πότε δέ, οὐκέτι προσέθηκεν, ἵνα ἀεὶ νήφωσιν». «Δεν είπε», λέγει, «πότε». Και δεν τους το είπε για να αγρυπνούν, να γρηγορούν πάντοτε. Πάντοτε να νήφουν. Αλλά και δεν είπε απεριόριστα· «οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας». Γιατί; «ἵνα μὴ ἐκλυθῶσιν». Βαρεθούν. Περιμένουν, περιμένουν, πότε θα γίνει; Περιμένουν, περιμένουν. Ούτε λοιπόν αναγγέλλει το πότε, ούτε και αργεί. Ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο ψυχολογικότατες στιγμές, έρχεται ο Κύριος. Δίδει εκείνο το οποίον υπόσχεται. Και όπως βλέπομε, ότι δεν μας εδηλώθη το πότε θα πεθάνομε. Θα πεθάνομε. Πότε θα πεθάνομε; Δεν ξέρομε. Γιατί; «Ἵνα ἀεὶ γρηγορῶμεν, ἵνα ἀεὶ νήφωμεν». «Πάντοτε να είμεθα ξυπνητοί και πάντοτε να νήφομε, να διατηρούμε καθαρή καρδιά».
Το ίδιο πράγμα έγινε και για το θέμα της Δευτέρας του Χριστού Παρουσίας. Πότε θα έλθει; Ακούστε. Τι είπε ο Χριστός; «Ἔρχομαι ταχύ». «Έρχομαι γρήγορα». Όμως… επροσέξατε; Πότε; Επέρασαν δύο χιλιάδες χρόνια. Δεν είναι πολλά. Είναι μία πίστωσις χρόνου, για να πληροφορηθεί η Γη το κήρυγμα του Ευαγγελίου. Αδιάφορον εάν η Γη αποδεχθεί ή δεν αποδεχθεί το κήρυγμα του Ευαγγελίου. Αλλά να το ακούσει η Γη το κήρυγμα του Ευαγγελίου. «Μή τι τοίνυν θαυμάζεις- λέγει πάλι ο Ιερός Χρυσόστομος -ἢ τὴν ἡμέραν τῆς συντελείας, (:Μη –λέγει-, τι απορείς; Όταν δε λέγει πάλιν την ημέρα της συντελείας…) ὅπου καὶ ταύτην τὴν οὕτως ἐγγύς οὖσαν οὐκ ἠθέλησε ποιῆσαι κατάδηλον. Καὶ μάλα εἰκότως (:και πολύ φυσικά) ἵνα γρηγορότες ὦσιν καὶ ἐν προσδοκίᾳ καὶ μερίμνῃ(:για να βρίσκονται οι άνθρωποι σε μία εγρήγορση, για να είναι σε μία προσδοκία, να είναι σε μία μέριμνα, σε μία φροντίδα)».
Όταν, αγαπητοί μου, γράφει ο Κύριος, στον άγγελο της Σμύρνης, δηλαδή στον επίσκοπο της Σμύρνης, στην Αποκάλυψη, σημειώνει: «Μηδὲν φοβοῦ (:Τίποτα να μη φοβάσαι) ὃ μέλλεις παθεῖν (:απ’ ό,τι πρόκειται να πάθεις) καὶ ἔξετε θλῖψιν ἡμέρας δέκα (:και θα έχετε θλίψη, πίεση, στενοχώρια, δέκα ημέρες)». Δηλαδή τόσα χρόνια, τόσους αιώνες, δέκα ημέρες! Πού δείχνει τι; Το μικρόν του διαστήματος, το μικρόν του χρόνου. Ένα σ’ ενδιαφέρει: «Γίνου πιστὸς ἄχρι θανάτου καὶ δώσω σοι τὸν στέφανον τῆς ζωῆς(: και θα σου δώσω το στεφάνι της ζωής)». Μόνο τούτο: «Γίνε πιστός μέχρι τον θάνατό σου. Ή ακόμη, μέχρι μαρτυρικόν θάνατον γίνε πιστός».
Και αυτές οι δέκα μέρες, αγαπητοί, είναι το σύμβολον του μικρού χρόνου των πειρασμών! Μέσα σ’ αυτές τις δέκα ημέρες, που είναι σύμβολο πια, ε; Θα δοκιμαστεί η υπομονή μας, η πίστις μας, η αγάπη μας προς τον Κύριον. Γιατί η ζωή μας δεν είναι παρά… ολόκληρη η ζωή μας, δέκα ημέρες! Γιατί και ο περικλειόμενος χρόνος μεταξύ των δύο παρουσιών, σας το είπα πιο μπροστά, είναι 10 ημέρες! Κι ο Κύριος το υπεσχέθη: «Οὐ μετὰ πολλὰς ταύτας ἡμέρας». Όχι πολύ αργότερα. Και η πρώτη Του επαγγελία ήταν η αποστολή του Αγίου Πνεύματος εις τον κόσμον. Κι αυτή εξεπληρώθη τόσο σύντομα. Κι έδωσε άλλη μία επαγγελία, άλλη μία υπόσχεση. Ότι θα ξανάλθει. Και ο χρόνος αυτός δεν είναι μακρύς. Αλλά εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι ότι θα ξανάρθει ο Κύριος. «Ὁ Κύριος», λέγει ο Απόστολος Πέτρος, οὐ χρονιεῖ». «Δεν αργεί ο Κύριος. Θα ξανάρθει».
Αγαπητοί, ο χρόνος της ζωής μας δεν είναι μακρύς. Μέσα σ’ αυτό τον χρόνο θα πολλαπλασιάσομε το τάλαντο της ευσεβείας. Γι'αυτό ακριβώς είναι χρόνος δυναμικός. Δεν είναι στατικός, δεν είναι νεκρός. Θα μένομε άγρυπνοι, αναμένοντες τον Κύριον· που ένα Του όνομα από τα πολλά που αποκαλύπτει η Αγία Γραφή για το πρόσωπό Του, είναι και το όνομα: «κλέπτης». Είναι το Φως -«Ἐγὼ εἰμί το φῶς, Ἐγὼ εἰμὶ ἡ Ζωή, Ἐγὼ εἰμὶ ἡ Ἀνάστασις». Ένα απ’ αυτά είναι και το όνομα «κλέπτης». «Ἔρχομαι», λέγει, «ὡς κλέπτης ἐν νυκτί». Έρχεται. Πότε; Εκείνος το ξέρει. Έρχεται. Γρήγορα. Οι μαθηταί πήραν την υπόσχεσιν ότι θα λάβουν το Πνεύμα το Άγιον. Κι εμείς θα αγωνιζόμεθα και έως ότου λάβομε το Πνεύμα το Άγιον. Εκείνοι εμαθήτευσαν παρά τους πόδας Του τρία χρόνια. Και περίμεναν δέκα ημέρες, για να πάρουν το Πνεύμα το Άγιον. Ό,τι συνέβη με τους μαθητάς και με μας θα συμβεί. Το ίδιο πράγμα. Αρκεί δυναμικά να σιωπούμε και να περιμένομε μέσα στο δεκαήμερον της ζωής μας.
†. Σήμερα, αγαπητοί μου, η Εκκλησία μας γιορτάζει την μνήμην των 318 θεοφόρων Πατέρων, που έλαβαν μέρος εις την Α΄Οικουμενικήν Σύνοδον της Νικαίας της Κωνσταντινουπόλεως. Δια να κατανοήσομε την θέση των Πατέρων μέσα εις τον χώρον της Εκκλησίας, θα πρέπει να γνωρίζουμε μερικά πράγματα, τα οποία μπορούν να σταθούν πραγματικά οδηγός μας, διότι η παρουσία των είναι «ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ» και ακόμα, δεν μπορούμε να σταθούμε χωρίς την παρουσία εκείνων. Γι'αυτό ακριβώς τον λόγο θα πρέπει να γνωρίσουμε πολύ καλά την θέση των μέσα εις αυτόν τον χώρον της Εκκλησίας.
Δια να το κατανοήσομε ας πάρομε σαν οδηγό το απολυτίκιον των αγίων Πατέρων της ημέρας. Λέγει αυτό: «Τῶν Ἀποστόλων τὸ κήρυγμα, καὶ τῶν Πατέρων τὰ δόγματα τῇ Ἐκκλησίᾳ μίαν τὴν πίστιν ἐκράτυνεν· ἣ καὶ χιτῶνα φοροῦσα τῆς ἀληθείας, τὸν ὑφαντὸν ἐκ τῆς ἄνω θεολογίας, ὀρθοτομεῖ καὶ δοξάζει, τῆς εὐσεβείας τὸ μέγα μυστήριον». Αυτό το «μέγα μυστήριοντῆς εὐσεβείας»είναι ο Χριστιανισμός, είναι η Εκκλησία, είναι η σωτηρία, είναι η λύτρωσις, είναι ό,τι μας έφερε ο Χριστός, είναι το μυστήριον της Θείας Οικονομίας. Αυτό λοιπόν, «τό μυστήριον τό μέγα», όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος, «τῆς εὐσεβείας», «τὸ κήρυγματῶν Ἀποστόλων» και «τὰ δόγματα τῶν Πατέρων», εκράτυναν, εστερέωσαν την μίαν μόνην πίστιν εις την Εκκλησία.
Ώστε, λοιπόν, βλέπομε ότι πλάι στο κήρυγμα των Αποστόλων, είναι τα δόγματα των Πατέρων. Και ότι οι Πατέρες της Εκκλησίας είναι οι γνήσιοι συνεχισταί των Αποστόλων της Εκκλησίας. Διότι και οι μεν και οι δε υπηρετούν την αλήθειαν της Εκκλησίας. Ή να είμαι ακόμη πιο πλατύτερος, υπηρετούν την Παράδοσιν της Εκκλησίας, που είναι η αλήθεια της Εκκλησίας. Αυτό ακριβώς υπηρετούν και οι Απόστολοι και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Είναι πολλοί εκείνοι οι οποίοι δεν κατανοούν την θέση και τη σημασία των Πατέρων. Γι’ αυτό ακριβώς, αγαπητοί μου, τονίζομε αυτά τα σημεία.
Πρέπει να πούμε ακόμη ότι οι Απόστολοι το κήρυγμά των το διετύπωσαν μέσα εις τις επιστολές και τα ευαγγέλια· διότι αυτό είναι το κήρυγμα των Αποστόλων. Είναι το κήρυγμα του Χριστού. Είναι η αλήθεια του Χριστού. Η αλήθεια του Χριστού δια γραφίδος θεοπνεύστου, απετυπώθη εις αυτό το Ευαγγέλιον. Αυτό όμως το Ευαγγέλιον τώρα πρέπει να κατανοηθεί. Είναι γνωστόν ότι δεν είναι δυνατόν ποτέ μέσα στους αιώνες που περνάνε, να μπορούν οι γενεές να κατανοούν πάντοτε το Ευαγγέλιο όπως πρέπει. Ακόμα και τον καιρό που γράφτηκε το ευαγγέλιο, είχε ανάγκη μιας ερμηνείας. Για να το καταλάβετε αυτό, σας φέρνω υπόψιν το σύνταγμα, το πολιτειακό Σύνταγμα. Το πολιτειακό Σύνταγμα δεν είναι τίποτε άλλο παρά αλήθειες πολιτειακές, οροθέσια, καλύτερα, πολιτειακά, βάσει των οποίων κινούνται οι νόμοι. Πώς τώρα, παρακαλώ, θα κατανοήσομε τους νόμους; Εάν ερμηνεύσομε ορθά το Σύνταγμα. Πολλές φορές λέμε ότι αυτός ο νόμος είναι αντισυνταγματικός· γιατί προσκρούει σε μία θέση του Συντάγματος. Ό,τι είναι, λοιπόν, το Σύνταγμα δια την κατανόησιν των νόμων και χρειαζόμεθα την ερμηνείαν του Συντάγματος, έτσι ακριβώς είναι και η Αγία Γραφή. Είναι ένα Σύνταγμα. Για να κατανοήσομε αυτό το Σύνταγμα της Θείας αποκαλύψεως, χρειαζόμεθα την ερμηνεία που θα μας κάνουν οι Πατέρες. Διότι, όπως μέσα στην πολιτεία δεν ερμηνεύει ο κάθε πολίτης το Σύνταγμα και τους Νόμους, αλλά ορισμένα πρόσωπα ειδήμονα, γνώστες των πραγμάτων, ερμηνεύουν το Σύνταγμα και τους Νόμους, οι δικασταί, επί παραδείγματι, διάσημοι νομικοί, έτσι κι εδώ, εκείνοι που γνησίως θα ερμηνεύσουν το ευαγγέλιο είναι οι Πατέρες.
Καταλαβαίνετε, λοιπόν, αγαπητοί μου, ότι χρειαζόμεθα τους Πατέρες για την ορθήν ερμηνείαν της Αγίας Γραφής. Το απολυτίκιον της ημέρας το οποίον πιθανόν είναι και έργο του αγίου Ρωμανού του Μελωδού, λέγει: «Ὑπερδεδοξασμένος εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ φωστῆρας ἐπὶ γῆς, τοὺς Πατέρας ἡμῶν θεμελιώσας, καὶ δι’ αὐτῶν, πρὸς τὴν ἀληθινὴν πίστιν, πάντας ἡμᾶς ὁδηγήσας».
Προσέξατε αυτό τι λέγει: «Είσαι δοξασμένος, Κύριε, Χριστέ μας, Εσύ που εθεμελίωσες πάνω στη γη ως φωστήρας τους Πατέρας, που δι’ αυτών , πρὸς τὴν ἀληθινὴν πίστιν, πάντας ἡμᾶς ὁδηγήσας, που Εσύ μας οδηγείς στην αληθινή πίστη δια της δικής των παρουσίας». Αυτό είναι το πολύ σημαντικό. Μάλιστα, για να δείτε ότι αυτό είναι σύμφωνο με το πνεύμα της Αγίας Γραφής, σας λέγω μόνο ότι επανειλημμένως εις την Παλαιά Διαθήκην αναφέρεται η εξής θέσις: «Ρώτησε τον πατέρα σου και θα σου πει. Ρωτήσατε τους Πατέρες σας και θα σας ερμηνεύσουν, θα σας πουν». Γιατί ο Θεός λέγει εις τον παλαιόν νόμον: «Ρώτησε τον πατέρα σου» ή «Ρωτήστε τους πατέρες σας και θα σας πουν;». Και γιατί δεν λέγει: «Πάρτε στα χέρια σας ο καθένας τον λόγο μου και τον νόμο μου και αρχίστε να ερμηνεύετε ο καθένας σας, όπως καταλαβαίνετε;».Θα ήταν δυνατόν ποτέ; Θα είχαμε τόσες ερμηνείες όσα υποκείμενα. Αλλά εδώ λέγει «Ρώτησε τον πατέρα σου». Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει μια παράδοση. Σημαίνει αυτό που ο πατέρας σου παρέλαβε από τον πατέρα του και θα σου παραδώσει. Συνεπώς αυτή η παράδοση είναι παραπέρα από το υποκείμενο του καθενός. Και αυτή η παράδοση δεν είναι η αλήθεια, αλλά είναι ο φορέας της αληθείας. Κουβαλάει την αλήθειαν αυτή των Αποστόλων και των Πατέρων. Οι Πατέρες, λοιπόν, πραγματικά ορθά μας ερμηνεύουν το ευαγγέλιον, τον λόγο του Θεού, την Αγία Γραφή, την αποκάλυψη και θα πρέπει πραγματικά να τους έχομε πλάι μας.
Πρέπει να σας πω ακόμα ότι οι Πατέρες εκφράζουν όχι μόνο το σωστό δόγμα, ερμηνεύουν ορθά, αλλά και ζουν ορθά. Διότι το Ευαγγέλιον είναι ακόμη και επιταγή βίου. Όχι μόνον αλήθειες εξ αποκαλύψεως, αλλά και επιταγές βίου. Πώς θα ζήσομε. Ο τρόπος με τον οποίο θα πρέπει να ζήσομε, κι αυτός χρήζει ερμηνείας. Χθες άκουγα ότι υπάρχει μια καινούρια αντίληψη, σας τα λέγω αυτά για παράδειγμα, μια καινούρια αντίληψη, στις κατασκηνώσεις εφεξής πώς ακριβώς θα υπάρχει η συμπεριφορά του προσωπικού προς τα παιδιά, τα οποία, λέγει, καταπιέζονται από την ζωή μέσα στις πόλεις. Και θα πρέπει στην εξοχή να ζήσουν έναν άλφα τρόπο ζωής. Αυτός ο τρόπος ζωής ποιος είναι; Καταπιέζονται τώρα. Πρώτα δεν καταπιέζοντο; Πρώτα δεν κατενοείτο; Τώρα κατανοείται; Και πώς κατανοείται τώρα; Σας το είπα, σαν παράδειγμα, για να καταλάβετε ότι δεν είναι μόνον οι αλήθειες που αναφέρονται στον Θεό, αλλά και οι αλήθειες που αναφέρονται στον τρόπο που θα ζήσουμε. Με ποιον τρόπο θα ζήσουμε. Και πάλι κατά παρόμοιο τρόπο εάν αγαπητοί μου, πάρετε τους ανθρώπους να μελετήσουν το ευαγγέλιο, ο καθένας θα βγάλει για την ζωή του κάποια συμπεράσματα. Είναι ορθά; Όχι. Ποιος είναι εκείνος ή ποιοι είναι εκείνοι οι οποίοι ορθά εβίωσαν το ευαγγέλιο; Είναι οι Πατέρες. Συνεπώς οι Πατέρες είναι δείκτες, όχι μόνον της αληθείας της θεολογικής, αλλά και της βιολογικής αληθείας.
Γι'αυτό τον λόγο, δύο είναι εκείνα τα γνωρίσματα τα οποία καθορίζουν αυτήν την ιδιότητα του «εκκλησιαστικού πατρός». Ποιος είναι «εκκλησιαστικός Πατήρ»; Είμαι εγώ; Είσαστε εσείς; Ποιος είναι ο «εκκλησιαστικός Πατήρ»; Ο εκκλησιαστικός Πατήρ, αγαπητοί μου, είναι εκείνος ο οποίος συγκεντρώνει αυτά τα δύο γνωρίσματα. Την ορθοδοξότητα και τον πολύ άγιον βίον. Αυτά τα δύο. Γιατί είναι δείκτης αυτών των δύο πραγμάτων. Και ερμηνευτής αυτών των δύο συντεταγμένων: του δόγματος, δηλαδή της αληθείας της πίστεως και της αληθείας του βίου. Όπως αντιλαμβάνεστε, αυτό είναι πολύ σπουδαίο. Γιατί είναι σπουδαίο; Γιατί στέκονται δείκτες για το λιμάνι της Βασιλείας του Θεού. Δεν θα φθάσομε ποτέ στην Βασιλεία του Θεού, εάν, αγαπητοί μου, δεν έχομε ορθούς δείκτας. Γι'αυτό η Εκκλησία πολεμά τις αιρέσεις. Διότι η αίρεσις είναι απόκλισις από την ορθή κατεύθυνση. Και εάν ένα καράβι δεν έχει τον τρόπο να προσανατολισθεί για να μπει σε ένα λιμάνι, θα πέσει έξω. Και αν και ο Χριστιανός δεν έχει την ακριβή γνώση περί της αποκεκαλυμμένης αληθείας και του βίου, θα πέσει έξω. Δεν μπαίνει στην Βασιλεία του Θεού.
Ξέρετε δε ότι αυτός ο λόγος του Θεού μας ομιλεί περί ακριβούς πίστεως; Μάλιστα αναφέρεται δια τον Απολλώ, ότι ήτο ακριβής, λέγει, στην διδασκαλία του, πλην ενός σημείου. Και τον παρέλαβε η Πρίσκιλλα και ο Ακύλας και του εδίδαξαν –ακούστε φράση, είναι στις Πράξεις- «ἀκριβέστερον». Δηλαδή το ακριβέστερον του ακριβούς. Όχι… πάνω κάτω. Όπως δυστυχώς στην εποχή μας κινούμεθα, ερμηνεύοντες το Ευαγγέλιο και εφαρμόζοντάς το στη ζωή μας πάνω κάτω, περίπου. Ακριβής, πιο πολύ ακριβής από το ακριβούς. Είδατε; Ακριβέστερον, λέγει, της ακριβούς διδασκαλίας του Απολλώ εδίδαξαν ο Ακύλας και η Πρίσκιλλα. Έχει πολλή σημασία.
Ακόμα, θα λέγαμε ότι η έννοια των Πατέρων δεν περιορίζεται μόνον στις συγγραφές τους. Υπάρχει αντίληψις και είναι ευρεία αυτή η αντίληψις ότι Πατέρες λέγονται εκείνοι που έγραψαν συγγράμματα. Όπως ο Μέγας Βασίλειος, ο Ιερός Χρυσόστομος, ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος κ.ο.κ. Όχι. Μπορεί να εδίδαξαν μόνο και όμως να είναι Πατέρες της Εκκλησίας. Ο άγιος Αχίλλιος δεν έγραψε τίποτε. Έλαβε μέρος στην Α΄Οικουμενική Σύνοδο. Ο άγιος Νικόλαος δεν έγραψε τίποτε. Ο άγιος Σπυρίδων δεν έγραψε τίποτε. Και πλήθος, πραγματικά Πατέρες της Εκκλησίας μας, δεν έγραψαν τίποτε. Εκήρυξαν ορθόδοξα. Έζησαν ορθόδοξα με πολλήν αγιότητα. Είναι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Και θα λέγαμε, πλάι στον άγιο Αθανάσιο, που έγραψε πολλά, είναι και ο άγιος Σπυρίδων, που δεν έγραψε τίποτα και ο ένας είναι μορφωμένος και είχε και θύραθεν σοφία, ο άλλος δεν είχε καμία θύραθεν σοφία και ήταν βοσκός και από βοσκόν τον πήραν και τον έκαναν επίσκοπο Τριμυθούντος και βλέπετε ότι είναι αδιάφορον της μορφώσεως του καθενός, αρκεί να είχε ο καθένας ορθοδοξότητα διδασκαλίας, ή την έγραφε ή την δίδασκε προφορικά, και άγιον βίον, για να έχει τον τίτλον, το προνόμιον του να είναι εκκλησιαστικός πατήρ. Είναι μεγάλο αυτό.
Ακόμα πρέπει να σας πω ότι η έννοια των Πατέρων, και αυτό μία πλάνη πολλών, δεν περιορίζεται μόνο σε μία εποχή. Δεν μπορούμε να πούμε ότι τους πέντε πρώτους αιώνες ή τους οκτώ πρώτους αιώνες έχομε μόνο Πατέρες και μετά δεν έχομε Πατέρες. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας υπάρχουν πάντοτε. Βέβαια, δεν είναι σε σχέση με τους πιστούς οι πολλοί, αναμφισβήτητα. Αλλά οι Πατέρες υπάρχουν και θα υπάρχουν σε κάθε εποχή. Θα έλεγα, μέχρι τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, μέχρι τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, μέχρι τον άγιον Νεκτάριον, μέχρι τον άγιο Σάββα της Καλύμνου, που είναι…προσφατότατος. Όλοι αυτοί είναι Πατέρες της Εκκλησίας μας. Ή έγραψαν, όπως ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ή δεν έγραψαν, όπως ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Όπως και να έχει το πράγμα ή έζησαν κάποια εποχή ή τον προπερασμένο αιώνα, όπως ο άγιος Κοσμάς και ο άγιος Νικόδημος ή στον 20ό αιώνα, όπως είναι ο άγιος Νεκτάριος και ο άγιος Σάββας εκ Καλύμνου. Αντιλαμβάνεσθε, λοιπόν, ότι δεν περιορίζεται η ιδιότητα του εκκλησιαστικού πατρός μόνο σε μία εποχή. Η κάθε εποχή έχει να δώσει τους Πατέρες της η Εκκλησία. Γι' αυτόν τον λόγο θα πρέπει να προσέχομε πολύ όλους αυτούς, οι οποίοι έρχονται στον χώρο της Εκκλησίας, να ερμηνεύσουν ορθά και με την διδασκαλία τους και με την ζωή τους τον λόγο του Θεού. Και την παρουσία αυτής της Ίδιας της Εκκλησίας.
Απέναντι σ’ αυτούς, αγαπητοί μου, έχομε ένα χρέος, ένα βαρύ χρέος. Ειδικότερα εμείς οι Ορθόδοξοι, που έχομε τους Πατέρας της Εκκλησίας μας και είναι κατά συντριπτική πλειοψηφία Έλληνες. Και μίλησαν ελληνικά και έγραψαν ό,τι έγραψαν, ελληνικά. Κατά συντριπτική πλειοψηφία. Για να καταλάβομε το χρέος μας πρέπει να αποκτήσουμε αυτήν την αγία συνήθεια να μελετούμε μετά από την Αγίαν Γραφήν, τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, τα συγγράμματά τους, ό,τι έγραψαν, όσοι έγραψαν, ό,τι έγραψαν. Η παραγωγή των είναι πλουσιοτάτη.Υπάρχουν, αγαπητοί μου, εμβριθείς μελετηταί, που ξοδεύουν ολόκληρη την ζωή τους, και για ντροπή μας το λέγω, αυτοί οι εμβριθείς μελετηταί δεν είναι Έλληνες και δεν είναι και Ορθόδοξοι! Και μελετούν έναν Πατέρα της Εκκλησίας σε όλη τους την ζωή! Σοφοί άνθρωποι, καθηγηταί Πανεπιστημίων, να μελετούν σε όλη τους την ζωή έναν Άγιο Γρηγόριο Θεολόγο, έναν άγιο Γρηγόριο Νύσσης ή έναν άγιο Γρηγόριο Παλαμά ή έναν άγιο Συμεών Νέο Θεολόγο. Για όλη τους την ζωή! Έναν Πατέρα. Για να καταλάβετε τι βάθος υπάρχει.
Και να φανταστείτε ότι έχομε μεγάλη παραγωγή μέσα σε αυτούς τους είκοσι αιώνες έργων των Πατέρων. Δηλαδή κυρίως την λεγομένην «Ἑλληνικήν Πατρολογίαν». Πρέπει να αρχίσομε να μελετούμε. Πρέπει να σας πω ακόμα επειδή κατενοήθη η αξία τους, ότι οι Πατέρες μεταφράζονται. Έχομε εκδόσεις στην εποχή μας. Κυκλοφορούν. Σύγχρονες εκδόσεις· που από την μια μεριά υπάρχει το κείμενο και από την άλλη μεριά υπάρχει η μετάφρασις. Και δεν μπορεί κανείς να πει ότι «δεν ξέρω πολλά γράμματα ή δεν ξέρω αρχαία γλώσσα για να καταλάβω τους Πατέρες». Όχι, αγαπητοί μου. Έχομε την μετάφραση. Αρκεί να αρχίσομε να τους μελετάμε τους Πατέρες.
Ακόμη, πρέπει να μελετήσομε και την ζωή τους. Όχι μόνον τα συγγράμματά τους, αλλά και την ζωή τους, τον βίο τους, πώς επολιτεύθησαν, πώς έζησαν. Ακόμη, θα λέγαμε, οι βίοι των αγίων δεν είναι παρά η μελέτη της ζωής των Πατέρων της Εκκλησίας μας. Είναι πολύ σημαντικό αυτό. Όχι, λοιπόν, μόνο ό,τι έγραψαν για την αλήθεια του Ευαγγελίου, αλλά και ό,τι οι ίδιοι επολιτεύθησαν μέσα στην αλήθεια του Ευαγγελίου.
Θα πρέπει ακόμη, για να αποδώσομε το χρέος μας, να αποκτήσομε πατερικόν φρόνημα, δηλαδή εκκλησιαστικόν φρόνημα, δηλαδή νουν Χριστού. Πρέπει να σας πω εδώ ότι σήμερα στην εποχή μας είναι λίγο «της μόδας», όπως πάντα σε όλες τις εποχές, κάτι οι άνθρωποι αρπάζουν και το κάνουνε μόδα. Είναι «της μόδας» να αναφερόμεθα εις τους Πατέρες της Εκκλησίας μας και να μιλάμε γι’ αυτούς. Αλλά πώς μιλάμε; Και μάλιστα τους επιστρατεύομε και παίρνομε αποσπάσματα από τα έργα τους, δια να υποστηρίξομε διάφορες θέσεις της κοινωνικής μας ζωής, υπαρξιακές θέσεις. Ακόμα και πολιτειακές, ακόμα και πολιτικές. Παίρνομε αποσπάσματα από τους Πατέρες. Αυτό είναι ένα λάθος. Ένα λάθος πάρα πολύ σοβαρό, γιατί στο τέλος βρισκόμεθα έξω από το πνεύμα των Πατέρων. Το να πάρεις μία περικοπή από τον Ιερό Χρυσόστομο και να υποστηρίζεις ότι τον Χριστιανισμό μπορείς να τον κάνεις πολιτική, αυτό είναι ένα λάθος. Πρέπει να διαβάσεις ολόκληρον τον Ιερόν Χρυσόστομον, να δεις το πλαίσιο μέσα στο οποίο κινείται, για να αποκτήσεις τον νουν σου, το πνεύμα του, το φρόνημά του, για να καταλάβεις πώς σκέπτεται. Και τότε θα ανακαλύψεις ότι όλοι οι Πατέρες έχουν κοινό φρόνημα. Εκείνο που λέγει και στις «Πράξεις» ο ευαγγελιστής Λουκάς: «Τοῦ δὲ πλήθους τῶν πιστευσάντων ἦν ἡ ψυχὴ καὶ ἡ καρδία μία».Ένα φρόνημα, ένα φρόνημα. Και το φρόνημα αυτό είναι το φρόνημα της Εκκλησίας, είναι ο νους Χριστού. Πρέπει, λοιπόν, να αποκτήσομε αυτό το φρόνημα των Πατέρων.
Ακόμη, θα πρέπει, αγαπητοί μου, να τους τιμάμε. Και αυτή ακριβώς η τιμή που θα τους δώσουμε… γιατί η Εκκλησία μας τους τιμά γι’ αυτούς τους λόγους που σας είπα, γι’ αυτούς τους λόγους, η τιμή αυτή που θα τους δώσομε πώς θα εκφράζεται; Όπως ακριβώς αρχίζουν οι αποφάσεις της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου, που λέγει: «Ἑπόμενοι τοῖς ἁγίοις πατράσι».Δηλαδή, «ακολουθούντες τους αγίους Πατέρες, λέμε τούτο, εκείνο, εκείνο, κάνομε εκείνο, εκείνο, εκείνο…». Τι σημαίνει αυτό, ότι… «ἑπόμενοι τοῖς ἁγίοις πατράσι»; Πώς θα τους ακολουθήσομε; Όπως και ο Χριστός είπε: «Όποιος θέλει να είναι μαθητής μου, να με ακολουθήσει». Τι σημαίνει «ακολουθώ»; Πώς το καταλαβαίνομε αυτό; Σημαίνει ο τρόπος με τον οποίον σκέφτηκαν, ο τρόπος με τον οποίον πολιτεύτηκαν, ο τρόπος με τον οποίον έζησαν, κινήθηκαν, αυτός πρέπει να είναι και ο δικός μας τρόπος. Αυτό θα πει «ακολουθούμε τους Πατέρες της Εκκλησίας».
Αγαπητοί μου, αν πραγματικά θέλομε να γίνομε μια ζωντανή Εκκλησία, αν πραγματικά θέλομε να αναβιώσει μέσα μας το πνεύμα του Ευαγγελίου, όπως ήταν ζωντανό στην αρχαία Εκκλησία, θα πρέπει να πλησιάσομε πάλι την Αγία Γραφή και τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, τους γνησίους αυτούς ερμηνείς του λόγου του Θεού, τους γνησίους αυτούς ερμηνείς της ευαγγελικής πολιτείας. Κι εκεί θα καταλάβομε πραγματικά πώς πρέπει να ζήσομε. Γιατί λόγος πολύς γίνεται στις ημέρες μας, όπως και κάθε φορά γίνεται λόγος, πώς πρέπει να βιώσομε το Ευαγγέλιον. Και λέγουν οι μεν δια τους δε: «Σαν πολύ τον Χριστιανό μου κάνεις και εμφανίζεσαι… και είσαι υποκριτής». Και άλλος λέγει: «Όχι, εσύ είσαι υποκριτής, που νομίζεις ότι με τον τρόπον αυτόν που ελευθεριάζεις, ότι είσαι Χριστιανός». Όλα αυτά θα πάνε στη πάντα, όταν έχομε δείκτες τους Πατέρες της Εκκλησίας μας που ερμηνεύουν τον λόγο του Θεού. Όλα θα πάνε στην άκρη. Γι'αυτό, αγαπητοί μου, να μην μένομε στους υποκειμενισμούς και στις προσωπικές μας γνώμες.Αλλά τι λέγει η Εκκλησία. Δια της αποκαλύψεως, δια στόματος Αποστόλων, δηλαδή Αγία Γραφή, και δια στόματος Πατέρων. Κι εκεί θα βρούμε την πορεία μας.
†. Σήμερα η Εκκλησία μας, αγαπητοί μου, τιμά τους Πατέρες της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου. Ένα γνώρισμα των Πατέρων, είτε εν Συνόδω είτε εκτός Συνόδου, ήταν πάντοτε η ακρίβεια εις την διατύπωση των όρων της πίστεως και του ήθους. Και τούτο γιατί εγνώριζαν την αξία και την σημασία της ακριβείας. Είναι γνωστή η περίπτωσις μεταξύ των όρων του Μεγάλου Αθανασίου «ὁμοιούσιος» και «ὁμοούσιος». Καβγάς ολόκληρος. Αλλά ήταν ουσιώδης καβγάς. Άλλο είναι ο «ὁμοιούσιος», δηλαδή ο Υιός προς τον Πατέρα και άλλο είναι ο «ὁμοούσιος». Άλλο είναι να πω άργυρος και άλλο είναι να πω ψευδάργυρος. Το ίδιο είναι; Έτσι, λοιπόν, οι Πατέρες έμεναν πάντοτε εις την ακρίβειαν. Ακριβολογούσαν. Και η ακρίβεια εις το δόγμα, δίδει ακρίβεια και εις το ήθος, την πνευματική ζωή. Γι΄αυτό η Εκκλησία μας σήμερα, Κυριακή των Αγίων Πατέρων της, όπως σας είπα, της Δ΄ Οικουμενικής Συνόδου, εξέλεξε κατάλληλη ευαγγελική περικοπή, όπως ακούσαμε, για να τονιστεί η αξία της ακριβείας.
Ο Κύριος Ιησούς είπε εκείνον τον βαρυσήμαντο λόγο: «Ἀμὴν γὰρ λέγω ὑμῖν(:σας βεβαιώνω), ἕως ἂν παρέλθῃ ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ -α, θα παρέλθει λοιπόν ο ουρανός και η γη…- (:έως ότου περάσει ο ουρανός και η γη), ἰῶτα ἓν ἢ μία κεραία οὐ μὴ παρέλθῃ ἀπὸ τοῦ νόμου ἕως ἂν πάντα γένηται». Και όλο αυτό σημαίνει την ακρίβεια της προφητείας δια την πραγμάτωσή της σε ό,τι αφορούσε στο πρόσωπον του Ιησού Χριστού, αλλά και του νόμου Του και συνεπώς την ακρίβεια και του γράμματος και του πνεύματος της Γραφής. Το «ἰῶτα » ή «ἰώδ» ή «γιοντ», είναι το πιο μικρό γράμμα του εβραϊκού αλφαβήτου. Θα ξέρετε ότι αυτό το γιοντ, έτσι το λέμε, το χρησιμοποιούμε ως φανταστικόν αριθμόν εις την Άλγεβρα. Θα το ξέρετε αυτό. Αυτό είναι το γιοντ που λέμε εις την Άλγεβρα. Κάτι ανάλογο με την ελληνικήν υπογεγραμμένην. Δηλαδή κάτι πολύ μικρό. Κεραία δε, που είπε ο Κύριος «ιώτα ἓν ή μία κεραία δεν θα περάσει, δεν θα χαθεί αλλά θα πραγματοποιηθούν όλα» είναι σημείον του εβραϊκού αλφαβήτου, όπως είναι η απόστροφος, όπως είναι το κόμμα ή στο ελληνικό αλφάβητο είναι ο τόνος. Κάτι πολύ λίγο, κάτι πολύ μικρό. Και θέλει να εκφραστεί το ελάχιστον της Γραφής απ’ ό,τι περιέχει. Η Γραφή ζητά να την προσέξομε. Με ακρίβεια. Γιατί η απουσία της ακρίβειας οδηγεί σε σφάλματα, κάποτε κυριολεκτικώς κεφαλαιώδη.
Τι σημαίνει «ακρίβεια»; Προσοχή στην λεπτομέρεια. Πιστότης σε όλο το φάσμα του πράγματος, που πρέπει να ασκηθεί με ακρίβεια. Η ακρίβεια στην έκφραση, στην διατύπωση, στο γράμμα και στο πνεύμα, ώστε να μην εμφιλοχωρήσει η παρερμηνεία. Συνεπώς, η ακρίβεια σαν σαφήνεια. Σπουδαίο πράγμα... Διάβαζα χθες το βράδυ… κάτι ζητούσα στην Παλαιά Διαθήκη και λέει ο Θεός εκεί: «Θα γράψετε τον Νόμο επάνω σε πινακίδες με σαφήνεια –ακούστε:- σφόδρα». Σαφήνεια σφόδρα. Και καθαρογραμμένα και η διατύπωσις και όλα θα είναι με ακρίβεια. Το λέγει ο ίδιος ο Θεός όπως σας είπα.
Ακόμα είναι η ορθή απόδοσις και η ερμηνεία. Ακόμη είναι η επιμελημένη εξακρίβωσις. Ως ακρίβεια πάντοτε. Λέγει ο Ηρόδοτος, ο δικός μας, ο ιστορικός, ο καθ’ ημάς Ηρόδοτος. Λέγει δια την ακρίβεια ότι είναι «τό ἀκριβῶς εἰδέναι». Το να γνωρίζεις με ακρίβεια. «Ἐπίστασθαι». Να γνωρίζω καλά. «Καθορᾱν, μαθεῖν». Απαρέμφατα αυτά. Δηλαδή δίνει τον τόνο τι θα πει, την εικόνα τι θα πει ακρίβεια.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας, αγαπητοί μου, αγαπούσαν την ακριβολογία. Γι΄αυτό συναντάμε εκφράσεις, όπως του Γελασίου, που λέγει: «Τήν τῶν ἀποστολικῶν δογμάτων ἀκρίβειαν». Όπως του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, που λέγει: «Ἐν τῇ περί τόν Κύριόν μου ἀκρίβειαν ἠμέληκα». «Έχω αμελήσει», λέει, «για την ακρίβεια που αφορά εις τον Κύριό μου». Λέει ο Ιερός Χρυσόστομος: «Τήν ἀκρίβειαν τῆς πολιτείας». Ακρίβεια παντού, ακρίβεια. Στην επιστολή δε του Βαρνάβα, αρχαίο κείμενο: «Ἀκριβεύοντες οὖν ὀφείλομεν περί τῆς σωτηρίας ἡμῶν». «Οφείλομε», λέει, «να ακριβεύομεν». Να μένομε με ακρίβεια. Ο δε Αμμώνιος λέγει: «Τό ἀκριβές τῆς πίστεως». Και ο Επιφάνιος Κύπρου λέγει: «Τά ἀκριβῆ τοῦ κηρύγματος».
Αγαπητοί μου, είναι κάτι που το φροντίζω, σας το λέγω. Να υπάρχει ακρίβεια εις το κήρυγμα. Αλλά και σαφήνεια. Και ακρίβεια και σαφήνεια. Δόξα τω Θεώ, εμείς οι Έλληνες τουλάχιστον που έχομε την ελληνική μας γλώσσα, είναι η γλώσσα της ακριβείας. Και μάλιστα κατά τέτοιο τρόπο που μας εκπλήσσει η ακρίβεια της εκφράσεως στην ελληνική γλώσσα. Λέγει ένας άλλος εκκλησιαστικός συγγραφεύς: «Ὁ προαμαρτήσας ἀκριβῶς δέ μετανοήσας». Εκείνος που προαμάρτησε, οφείλει με ακρίβεια να μετανοήσει. Και τέλος ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς μας λέγει: «Ἀκρίβεια δέ δεῖ πολύς». Πρέπει να υπάρχει πολλή ακρίβεια.
Βέβαια, να σας πω την αλήθειά μου, όταν πρέπει να μείνομε σε θέματα σπουδαία και να μιλάμε με ακρίβεια, θα πρέπει να μιλάμε σε ολόκληρη την ζωή μας και σε ολόκληρο το 24ωρο με ακρίβεια. Οι άνθρωποι, μας έλεγε ένας καθηγητής μας κάποτε, ξέρετε γιατί μαλώνουν; Γιατί δεν υπάρχει ακρίβεια εις την έκφρασή τους. Ο άλλος δεν καταλαβαίνει καλά, δεν το υπονοεί και στο τέλος μαλώνουν οι άνθρωποι. Όχι, αγαπητοί μου. Θα συνηθίσομε και εις την καθημερινή μας ομιλία να είμεθα με τους άλλους ανθρώπους, καθημερινά πράγματα, εννοείται, να μένουμε εις αυτήν την ακρίβειαν. Και να μάθουμε να κυριολεκτούμε.
Αυτή η ακρίβεια στην πίστη και στο ήθος παραγγέλλεται αλλά και διαφαίνεται σε όλο το μήκος και πλάτος της Αγίας Γραφής. Το πράγμα θα ήταν σαφές, ό,τι τόσην ώρα λέμε, αν διαβάσομε τις «Πράξεις», εκεί που γράφει ο Λουκάς, εις το 18ον κεφάλαιον τα εξής: Σας το διαβάζω γρήγορα: «᾿Ιουδαῖος δέ τις ᾿Απολλὼς ὀνόματι, ᾿Αλεξανδρεὺς τῷ γένει, ἀνὴρ λόγιος (:άνδρας λόγιος, μορφωμένος), κατήντησεν εἰς ῎Εφεσον (:έφθασε στην Έφεσο), δυνατὸς ὢν ἐν ταῖς γραφαῖς (:δυνατός στις γραφές) οὗτος ἦν κατηχημένος τὴν ὁδὸν τοῦ Κυρίου, καὶ ζέων τῷ πνεύματι ἐλάλει καὶ ἐδίδασκεν ἀκριβῶς τὰ περὶ τοῦ Κυρίου, ἐπιστάμενος μόνον τὸ βάπτισμα ᾿Ιωάννου -δεν εγνώριζε το βάπτισμα του Χριστού, αλλά το βάπτισμα του Ιωάννου, το οποίον και είχε χρονικώς βεβαίως προηγηθεί- οὗτός τε ἤρξατο παρρησιάζεσθαι ἐν τῇ συναγωγῇ (:άρχισε να παρουσιάζεται στη συναγωγή και να ομιλεί. - Λόγιος. Μιλούσε με ακρίβεια)· ἀκούσαντες δὲ αὐτοῦ ᾿Ακύλας καὶ Πρίσκιλλα -αυτό το θαυμάσιον ζεύγος, ο Ακύλας και η Πρίσκιλλα, που ήταν από τον Πόντο, Εβραίοι ήσαν όμως- προσελάβοντο αὐτὸν (:τον πήραν ιδιαιτέρως, τον άκουσαν για πρώτη φορά, τον πήραν ιδιαιτέρως, τον Απολλώ- ακούστε:) καὶ ἀκριβέστερον αὐτῷ ἐξέθεντο τὴν ὁδὸν τοῦ Θεοῦ (:και εξέθεσαν, ανέλυσαν την οδόν του Θεού ακριβέστερον)». Δηλαδή μιλούσε με ακρίβεια· και συνεπώς εδώ έχομε μια ακρίβεια παραπάνω από την ακρίβεια. Για να αντιληφθούμε πόσο σημασία έχει, αγαπητοί μου, η ακρίβεια κυρίως σε θέματα πνευματικά, δογματικά και ηθικά. Κι εδώ βλέπομεν το ακριβέστερον του ακριβούς.
Όπως θα γράψει και ο Απόστολος Παύλος εις τους Θεσσαλονικείς: «Αὐτοὶ γὰρ ἀκριβῶς οἴδατε(: «Σεις», λέει, «με ακρίβεια γνωρίζετε») ὅτι ἡ ἡμέρα Κυρίου ὡς κλέπτης ἐν νυκτὶ οὕτως ἔρχεται». Γνωρίζετε με ακρίβεια. Και βέβαια αναφέρεται στα έσχατα, που είναι μέρος της πίστεως τα έσχατα. Ξέρετε δε σήμερα τι κυκλοφορεί... Είδατε, πέρασε η 4η Ιουλίου. Πού είναι εκείνοι που φλυαρούσαν επί φλυαριών φλυαρίες, ότι ήρθε το τέλος του κόσμου και να ανοίγουν τα κιτάπια του Νοστράδαμου και να λένε και να λένε και να λένε... Και μόνον ο Νοστράδαμος; Και τόσοι άλλοι ψευδοπροφήται...Είδατε τίποτα να γίνεται; Είδατε τίποτε; Την ημέρα εκείνη ήταν συννεφιά. Το άκουσα στο ραδιόφωνο, και ήταν συννεφιά. Και έπιασε κουβέντα εκεί ο δημοσιογράφος με μια γυναικούλα. Είχε βγει από την Εκκλησία. Λέει: «Τι νομίζεις;». «Δεν βλέπεις», του λέει, «που συννέφιασε και τελειώνει ο κόσμος;». Επειδή συννέφιασε τελειώνει ο κόσμος; Έγινε τίποτε; Τώρα περιμένομε κάπου εδώ μετά τις 21-22 Ιουλίου, περιμένουνε κάτι άλλο, που είπαν εκείνοι που είπαν κ.λπ. κ.λπ. Δεν έχω καιρό να σας τα αναλύσω περισσότερο. Δηλαδή δεν μένουν εις την ακρίβειαν της Γραφής, αλλά ό,τι κατεβάσει το μυαλό τους, ό,τι έχουν μέσα στην κοιλιά τους, κατά την λαϊκή έκφραση, αυτά εκφράζουν. Δεν είναι σωστά πράγματα. Γι΄αυτό σας λέγω αυτό το θέμα σήμερα, για να καταλάβομε ότι πρέπει να μένομε εις την ακρίβειαν.
Αλλά εάν πρέπει να μιλάμε δια τα έσχατα με ακρίβεια, αναφέρεται και το ήθος για το οποίο πρέπει να μιλάμε με ακρίβεια. Γράφει εις τους Εφεσίους ο Απόστολος Παύλος τα εξής: «Βλέπετε οὖν πῶς ἀκριβῶς περιπατεῖτε». «Βλέπετε» θα πει προσέχετε. «Περιπατεῖτε» θα πει πολιτεύεσθε. Πολιτεύεσθε από πλευράς ήθους. «Ἀκριβῶς». Είδατε;) μὴ ὡς ἄσοφοι(:όχι σαν άσοφοι), ἀλλ᾿ ὡς σοφοί (:αλλ’ ως σοφοί)… συνιέντες τί τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου». Η ακρίβεια λοιπόν στην πίστη η ακρίβεια και εις το ήθος· που αγωνίστηκαν οι Πατέρες εν Συνόδοις, αλλά και εις τις προσωπικές τους διδασκαλίες και συγγραφές, δεν είναι μία σχολαστικότητα που καταναλώνομε τον καιρό μας σαν κάτι το στείρο και άγονο. Αλλά μία ανάγκη, σας είπα, σπουδαιοτάτη.
Η απουσία αυτής της ακριβείας είναι το έργο του διαβόλου. Αλλά και της ανθρωπίνης ραθυμίας, τεμπελιάς. Με αποτέλεσμα την μεγάλη ποικιλία απόψεων περί πίστεως, αλλά και περί ήθους. Ήθος είναι η ηθική ζωή. Φθάνομε να έχομε, αφού δεν ακριβολογούμε, τις προσωπικές μας απόψεις, τις προσωπικές μας θέσεις. Φθάνομε να λέμε ότι το Ευαγγέλιον πρέπει να προσαρμόζεται στην εποχή μας -ακούτε, το Ευαγγέλιο να προσαρμόζεται στην εποχή μας…- και σε εκείνο που εγώ θέλω, κι όχι εγώ να προσαρμόζομαι, ανεξάρτητα της εποχής που ζω, σε εκείνο που επιτάσσει το αιώνιο Ευαγγέλιο. Δηλαδή πλάθομε ο καθένας ένα ατομικό του, προσωπικό του, κατά το δοκούν Ευαγγέλιο. Εγώ έτσι το θέλω. Ο άλλος έτσι το θέλει. Μα το Ευαγγέλιον είναι ένα. Δεν θα ‘ρθει στην εποχή μας και στο κάθε πρόσωπο και στο κάθε υποκείμενο να προσαρμόζεται. Αλλά εμείς σε κάθε εποχή και κάθε πρόσωπο πρέπει να προσαρμοζόμεθα.
Μην λησμονούμε ότι, όπως λέγει ο Απόστολος Παύλος: «Χριστός χθές καί σήμερον καί εἰς τούς αἰῶνας ὁ αὐτός». Δεν μεταβάλλεται ο Χριστός. Δεν αλλάζει. Μην λέμε λοιπόν… αναχρονισμένο το Ευαγγέλιο και ότι χρήζει, χρειάζεται μίαν ανανέωσιν. Στην πραγματικότητα ξέρετε τι θα ήταν; Μία εκκοσμίκευσις. Ο Χριστός είπε αυτό που ακούσαμε: «Ὃς ἐὰν οὖν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων -ακούσαμε το πρωί στο Ευαγγέλιο- τῶν ἐλαχίστων καὶ διδάξῃ οὕτω τοὺς ἀνθρώπους, ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν». Άνθρωπε, ελαχιστοποιείς το Ευαγγέλιο και το κηρύσσεις όπως θέλεις. Ε, λοιπόν, θα ελαχιστοποιηθείς κι εσύ. Θα κριθείς δηλαδή τιποτένιος. Λένε: «Και τι είναι η νηστεία;». Για παράδειγμα σας το λέω. Και τι είναι η νηστεία; Τι είναι η νηστεία; Εντολή είναι η νηστεία. «Μα… δεν είναι σπουδαία». Δεν είναι σπουδαία; Είτε σπουδαία, είτε όχι σπουδαία, είναι εντολή του Θεού. Και όλες οι εντολές του Θεού, σίγουρα είναι σπουδαίες. Γιατί; Γιατί εντέλλεται ο Θεός. Και δείχνει ότι δεν μπορείς, συ ο άνθρωπος, να αυξομειώνεις τις εντολές και να λες: «Αυτή είναι σπουδαία εντολή και μεγάλη, αυτή δεν είναι σπουδαία, είναι μικρή». Όχι αγαπητοί. Είναι ένας άκρατος εγωισμός, που γίνεται κριτής των εντολών του Θεού. Καλείσαι με ταπείνωση, άνθρωπε, να αποδεχθείς αυτό που σου λέγει ο Θεός. Τι θα λες; Το λέγει ο Θεός. Τι θα λες; Το λέγει ο Θεός. Τίποτε άλλο.
Πάντως, μέσα σε αυτόν τον λαόν του Θεού, μέσα σ’ αυτήν την Εκκλησία, σ’ αυτήν την διοίκηση της Εκκλησίας, επικρατεί μία πάλη ανάμεσα στην ακρίβειαν και την ανακρίβειαν, το γνήσιο και νόθο. Τα δόγματα, κατά δυστυχίαν, παραμερίζονται, όταν μας ενοχλούν· γιατί απ’ αυτά βγαίνει το ήθος. Ναι. Από τα δόγματα βγαίνει το ήθος. Επί παραδείγματι, όταν λέμε: «Μην πορνεύεις» αυτό τι είναι; Ήθος. Ναι, αλλά αυτό βγαίνει από το δόγμα. «Ποιο δόγμα;», θα μου πείτε. Δεν λέει ο Απόστολος Παύλος ότι τα σώματά μας είναι ναός του Αγίου Πνεύματος; Αυτό τι αποτελεί; Δεν αποτελεί μίαν αλήθειαν, ένα δόγμα; Από πού λοιπόν βγαίνει το ήθος; Ότι δεν πρέπει να πορνεύεις; Από το δόγμα ότι το σώμα σου είναι ναός του Αγίου Πνεύματος. Έτσι λοιπόν αν χαλάσω το δόγμα, το μετατρέψω, το αλλοιώσω, κατά ανάγκην θα αλλοιωθεί και το ήθος. Είναι πάρα πολύ, αγαπητοί μου, φυσικό.
Το ήθος το θέλομε μάλλον όχι όπως μας το προσφέρει το Ευαγγέλιον, αλλά μάλλον επί μίας φιλοσοφικής ηθικής. Όχι ευαγγελικής ηθικής· φιλοσοφικής ηθικής. Είναι γνωστό ότι όλα τα φιλοσοφικά συστήματα, έχουν την ηθική τους. Όλα. Και το υλιστικόν σύστημα έχει την ηθική του, κ.ο.κ. Το θέμα είναι τεράστιο, όπως βλέπετε. Γιατί κρίνει τη σωτηρία μας. Ένα νόθο Ευαγγέλιον δεν σώζει ποτέ. Γι΄αυτό πολέμησαν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας, δια την ακρίβειαν του δόγματος, εις τας Οικουμενικάς και εις τας τοπικάς Συνόδους. Ναι . Κάποτε άκουσα ένα πολύ σπουδαίον, έναν πολύν πολιτικόν, είναι πάρα πολλά χρόνια, πάνω από 40 χρόνια, που απεκάλεσε τον Μέγα Αθανάσιον ότι ήταν σχολαστικός και περιοριζόταν, δεν είχε δηλαδή ένα ευρύ πνεύμα. Μακαρίτης αυτός ο πολιτικός, προ πολλών ετών. Την ίδια στιγμή είπα… -ήτανε δίπλα μου και τον άκουσα: «Ταλαίπωρε και φτωχέ άνθρωπε, λες με στενό μυαλό τον Μέγαν Αθανάσιον; Ποιος είσαι συ; Που θα πεις με στενό μυαλό τον Μέγαν Αθανάσιον;». Απλώς είναι ένα επικάλυμμα ένα νοθευμένο Ευαγγέλιον, των αδυναμιών μας. Και ένας σιγαστήρας της συνειδήσεώς μας. Λέμε και νομίζομε, όταν λέμε και λέμε για την αγάπη, αγάπη, όλο, λέει το Ευαγγέλιο είναι αγάπη… Είναι κι άλλα πράγματα, που εκφράζουν την αγάπη. Μην θέλομε να τα συνοψίσομε τον εαυτόν μας στα λοιπά θέματα, χαλαρόν.
Στην εποχή μας, οι έννοιες των λέξεων διαφοροποιούνται. Μιλάνε για αγάπη. Ναι. Και εννοούν τον έρωτα στην πορνική του μορφή... Μιλάνε για την αγάπη του Θεού και του έχουν αφαιρέσει την ιδιότητα του Κριτού. «Α, λέει, ο Θεός είναι αγάπη, τι θα πει θα κρίνει;». Θα σε κρίνει, άνθρωπε. Και το ένα και το άλλο. Μιλάνε για Παράδοση -ω, εδώ δα…- και εννοούν την ελληνικήν Παράδοσιν κατά το πλείστον την αρχαιοελληνική παράδοση και βέβαια όχι την χριστιανική παράδοση της Εκκλησίας. Και εισάγουν… και τι δεν εισάγουν μέσα εις την ζωήν μας, με αυτήν την, επ’ ονόματι της παραδόσεως, κατάστασή μας. Γιατί η παράδοσις η αρχαιοελληνική μπήκε μέσα εις την ζωή μας την χριστιανική και βέβαια έχει αλλοιώσει πάρα πολλά πράγματα.
Και το αποτέλεσμα; Βήμα με βήμα να προχωρούμε εις την αποχριστιάνισιν του λαού μας, ώστε παγκόσμια πια να λέμε ότι - ακούστε συνέπειες… – ότι ο αστερισμός του Ιχθύος, δηλαδή η περίοδος του Χριστιανισμού, 2000 χρόνια τώρα, ξόφλησε πλέον. Και έρχεται ο αστερισμός του Υδροχόου, δηλαδή η περίοδος του Αντιχρίστου, με το όνομα «Νέα Εποχή»( New Age) και που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η εποχή της αποστασίας. Με το να μην κρατούμε λοιπόν την ακρίβεια, βλέπετε πού φθάνομε; Να ποια είναι λοιπόν η σημασία και η αξία των όσων είπε ο Χριστός για την ακρίβεια και της πίστεως και του ήθους.
Αγαπητοί, η ακρίβεια της πίστεως και του ήθους έχει παραμεριστεί σαν κάτι το αναχρονισμένο. Και συνεπώς δύσχρηστο. Σημειώνεται μία ραγδαία δε εξέλιξη παρακμής χριστιανικής! Και μην νομίσετε, όταν ο πνευματικός άνθρωπος παρακμάζει, συμπαρασύρει μαζί του πάσης μορφής παρακμήν. Έχετε την εντύπωση ότι ο πολιτισμός μας δεν βρίσκεται σε παρακμή; Μην μου πείτε ότι έχομε ύψιστα άλματα εις την τεχνολογία, στον τεχνικόν πολιτισμόν. Ουσιαστικά έχομε πνευματικήν παρακμήν. Γενικά. Παρακμήν. Ναι. Μιλάμε για ανθρωπισμό και είναι ο πιο απάνθρωπος αιώνας απ’ όλους τους αιώνες του Χριστιανισμού.
Σήμερα ο σωστός και ακριβής Χριστιανός περνάει μία δοκιμασία. Γίνεται μάρτυρας συνειδήσεως· που ίσως αύριο θα γίνει και μάρτυρας αίματος. Είναι το μαρτύριο που περνούσε και ο Λωτ σαν κάτοικος των παρηκμασμένων Σοδόμων, ώστε να γράφει ο Απόστολος Πέτρος στην δευτέρα του επιστολή: «Καὶ δίκαιον Λὼτ καταπονούμενον ὑπὸ τῆς τῶν ἀθέσμων ἐν ἀσελγείᾳ ἀναστροφῆς ἐρρύσατο (:γλύτωσε ο Θεός) βλέμματι γὰρ καὶ ἀκοῇ (:με τα μάτια και με την ακοή) ὁ δίκαιος -Λωτ- ἐγκατοικῶν ἐν αὐτοῖς (:κατοικώντας ανάμεσα σε αυτές τις πόλεις -Πεντάπολις ήτο) ἡμέραν ἐξ ἡμέρας ψυχήν δικαίαν ἀνόμοις ἔργοις ἐβασάνισεν». Όλα αυτά που έβλεπε, τα βρώμικα, τα φοβερά, στον δρόμο να κυλίονται οι άνθρωποι από την ομοφυλοφιλία. «Πωπω», να λέει! Να κλείνει τα μάτια. «Πώπω, εκεί…» Ξέρετε εκείνο το περιστατικό, που έφθασαν από μικρού έως μεγάλου στο σπίτι του Λωτ, όταν είδαν τους δύο άνδρας, οι δύο άγγελοι, εις τύπον του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, και ήταν, λέει, ωραίοι νέοι κτλ. και πήγαν στην πόρτα του Λωτ. Την χτυπούν. «Άνοιξέ μας». «Τι θέλετε;». «Δώσε μας», λέει, «αυτούς τους νέους να γαμβρεύσομε», δηλαδή ομοφυλικώς να συνέλθομε μαζί τους. Ακούτε; Δεν μπορούσε πια να μείνει αυτή η πόλις. Μπορούσε να μείνει; Και ήλθε η καταστροφή, όπως ήλθε, που την ξέρετε όλοι σας.
Μην λησμονούμε ότι θα κριθούμε με βάση το Ευαγγέλιον που άφησε ο Χριστός και οι Απόστολοι. Και όπως διετηρήθη στην εκκλησιαστική μας παράδοση. Και όπως μας το διασώζουν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας και όχι όπως διαμορφώνει- ακούστε- το Ευαγγέλιον, το λεγόμενον «Εκκλησιαστικόν Δίκαιον». Τι είναι το Εκκλησιαστικόν Δίκαιον; Ο τρόπος σχέσεων Εκκλησίας και Πολιτείας. Κι επειδή η Πολιτεία αλλάζει διαρκώς τους νόμους της, αλλάζει και τις σχέσεις της με την Εκκλησία. Θυμηθείτε, αυτόματο διαζύγιο· θυμηθείτε, μοιχεία· θυμηθείτε, έκτρωση· θυμηθείτε, θυμηθείτε…
Αγαπητοί, ό,τι άλλο κι αν είναι από τον κόσμο, είναι από τον διάβολο. Να το ξέρομε αυτό το πράγμα. Όσοι κατανοούν, ας κατανοούν. Και όσοι θέλουν να σωθούν, βεβαίως θα σωθούν. Μόνον η ακρίβεια στην πίστη και στο ήθος σώζει. Και μόνον αυτή.