†.Έως τώρα, παιδιά, ἀναλύσαμε τά τοῦ διαλόγου μεταξύ τῆς Εὔας καί τοῦ διαβόλου. Θά ἐνθυμεῖστε ὅτι γιά τά θέματα ἐκεῖνα ἀφιερώσαμε πολλά μαθήματα –ἂν θυμᾶμαι, ἕξι– καί εἴδαμε ὅτι ὑπάρχει πολύ περιεχόμενο στον διάλογο αυτόν ἀνάμεσα στήν Εὔα καί τόν ὄφι, δηλαδή τόν διάβολο.
Αλλά τίθεται ἕνα ἐρώτημα: Ἄραγε ἐκεῖνος ὁ διάλογος πού ἔγινε ἀνάμεσα στήν Εὔα καί τόν διάβολο εἶχε συνέπειες; εἶχε ἀποτελέσματα; Καί ἄν εἶχε, αὐτά ποῦ ἐπέπεσαν; ποιόν ἔβλαψαν; τόν διάβολο ἤ τήν Εὔα; Τί ἀποτελέσματα εἶχε αὐτός ὁ διάλογος;
Ἀσφαλῶς καί εἶχε ἀποτελέσματα ὀλέθρια, παιδιά, καταστρεπτικότατα, τόσο γιά τούς πρωτοπλάστους ὅσο καί γιά τούς ἀπογόνους τους, ἀλλά καί γιά τήν κτιστή δημιουργία, ἀκόμη καί γιά τόν ἴδιο τόν διάβολο. Αυτός δέ, μ' αὐτή τήν πράξη του, πέραν τῶν ὅσων ὑπερηφανεύθηκε ἔναντι τοῦ Θεοῦ, ἀναμφισβήτητα θά ἔχει καί βαρύτερη κόλαση ἀπό τόν Θεό.
Θα πρέπει ὅμως νά δοῦμε αὐτά πού διημείφθησαν μετά τον διάλογο, γιατί ἀποτελολῦν σπουδαῖα στοιχεῖα, γεμάτα θεολογία, ἀλλά καί πρακτικά συμπεράσματα, πού μᾶς εἶναι πολύ χρήσιμα στη ζωή μας.
Ἤδη ὁ διάβολος πέτυχε νά ἐξαπατήσει τήν Εὔα καί νά τήν ὁδηγήσει σε μία τέτοια κατάσταση σκέψεωνκαί ἐπιθυμιῶν, ὥστε νά γίνει ἡ ἴδια δέσμια των σκέψεών της καί τῶν ἐπιθυμιών της, φυσικά πάντοτε μέ τή δική της θέληση. Εφόσον ἔφθασε νά ἀνοίξει διάλογο μέ τόν διάβολο, γεννήθηκαν, ἤ ἀναπτύχθηκαν μέσα στην ὕπαρξή της, μέσα στην ψυχή της, καταστάσεις πολύ ἔντονες καί πρωτόγνωρες, τίς ὁποῖες βεβαίως πρέπει να ἀναλύσουμε. Αντιστοίχως και στην ψυχή τοῦ Ἀδάμ δημιουργήθηκαν ἀνάλογες καταστάσεις.
Θά σᾶς πῶ ἐνδεικτικά μόνο μία περίπτωση, γιά νά δεῖτε τί βάθος ὑπάρχει, καί ὅτι δέν πρέπει νά ἀπουσιάζουμε ἀπό τά μαθήματά μας.
Ὅταν ὁ Θεός ρώτησε τόν Ἀδάμ, Ἀδάμ, ποῦ εἶσαι; ἐκεῖνος ἀπάντησε: Κρύφτηκα, γιατί φοβήθηκα... Καί ὅταν ὁ Θεός τόν ξαναρώτησε Γιατί φοβήθηκες; Μήπως ἔφαγες ἀπό τόν καρπό πού εἶπα νά μή φᾶτε; ἐκεῖνος εἶπε: Δεν φταίω ἐγώ· ἡ γυναίκα πού μοῦ ἔδωσες! Ἐπάνω σ' αὐτή τήν φράση σχολιάζω ένα μόνο σημεῖο, ἄν καί ὑπάρχει πλησμονή σημείων· ὅταν θά φθάσουμε ἐκεῖ, θά τό δεῖτε.
Ἐκείνη τή στιγμή ὁ Ἀδάμ εἶχε νά διαλέξει ανάμεσα σέ δύο θέσεις. Ἡ μία ἦταν νά πεῖ: Κύριε, ἔφταιξα, καί συγχώρεσέ με, ἤ συγχώρεσέ μας γι' αὐτό πού κάναμε. Ήταν ἡ μία θέση, ἡ μετάνοια· ἡ ἀναγνώριση του λάθους καί ἡ μετάνοια. Ἡ ἄλλη θέση ἦταν νά πεῖ στόν Θεό: Δέν φταίω ἐγώ, ἀλλά ἡ γυναίκα πού μοῦ ἔδωσες, τήν ὁποία θέση καί ἐπέλεξε.
Ξέρετε ὅμως τί ἔγινε ἐδῶ στον Αδάμ; ἀναμφισβήτητα του δημιουργήθηκε μία ενοχή, καθώς παρέβη μια ἐντολή. Αὐτή τήν ἐνοχή τήν συνειδητοποίησε ὁ Ἀδάμ· δέν τήν ἀναγνωρίζει ὅμως, ἀλλά κάνει κάτι ἄλλο· τήν ἀπωθεῖ. Ποῦ τήν ἀπωθεῖ; στο υποσυνείδητο. Από τήν στιγμή ἐκείνη ὁ Ἀδάμ, δηλαδή ἡ ἀνθρωπότητα, ἀποκτὰ ὑποσυνείδητο. Καί ἀπωθήθηκε στο υποσυνείδητο ἡ ἐνοχή γιατί, όπως τουλάχιστον βλέπουμε στην Αγία Γραφή, ὁ Ἀδάμ, κάποια στιγμή, ἔστω καί ἐκ τῶν ὑστέρων, δέν ἔδειξε κάποια μετάνοια.
Ἔχουμε λοιπόν απώθηση τῆς ἐνοχῆς στό νεοδημιουργημένο υποσυνείδητο, μέ ἀποτέλεσμα νά ἔχουμε στό ἀνθρώπινο γένος ὅλα αὐτά πού λέμε ψυχολογικά προβλήματα. Ολόκληρη ή νευρολογία, ἡ ψυχολογία καί ἡ ψυχιατρική στηρίζονται σ' αὐτό τό σημεῖο, ἐπάνω στο θέμα ἐνοχή. Ἡ ἐνοχή αυτή τελικά εἴτε διαλύεται μέ τήν μετάνοια, εἴτε ἀπωθεῖται στο υποσυνείδητο –θά ἔχετε ἀκούσει τή λέξη ἀπωθημένα– μέ ἀποτέλεσμα τή δημιουργία ψυχολογικών προβλημάτων.
Ἀπ᾿ αὐτό καί μόνο πού σᾶς εἶπα, παιδιά, μπορείτενα καταλάβετε πόσο σπουδαῖα θέματα εἶναι αὐτά πού, πρῶτα ὁ Θεός, θά ποῦμε ἐφέτος.
Ἀλλά ἄς δοῦμε τί λέει τό 6ο χωρίο, ἐκεῖ πού εἶχαμε σταματήσει πέρυσι.
«Καὶ εἶδεν ἡ γυνή, ὅτι καλὸν τὸ ξύλον εἰς βρῶσιν καὶ ὅτι ἀρεστὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν καὶ ὡραῖόν ἐστι τοῦ κατανοῆσαι, καὶ λαβοῦσα ἀπὸ τοῦ καρποῦ αὐτοῦ ἔφαγε.» (Γέν. 3, 6) Ἡ γυναίκα, ἡ Εὔα, εἶδε ὅτι ἦταν «καλὸν τὸ ξύλον» –καλό σημαίνει ὡραῖο, ἄν καί χρησιμοποιεῖ καί παρακάτω τη λέξη ὡραῖον– ὅτι τό δένδρο ἦταν ὡραῖο, δηλαδή νά τρῶς τούς καρπούς του, καί ὅτι ἦταν πολύ ἀρεστό, ἐπιθυμητό δηλαδή, στό νά τό βλέπεις, ἀλλά καί πολύ ὡραῖο «τοῦ κατανοῆσαι», στό νά τό ἀπολαμβάνεις.
Ἐδῶ ὑπάρχουν τρία ἐπίθετα, καλόν, ἀρεστόν καί ὡραῖον, τά ὁποῖα εἶναι συνώνυμα.
Καί ἅπλωσε το χέρι της ἡ Εὔα καί ἔφαγε. Δηλαδή βλέπουμε ἐδῶ, παιδιά, ὅτι ἡ Εὔα ἐξαπατήθηκε ἀπό τήν ἴδια της τήν ἐπιθυμία.
Ἐπάνω σ' αὐτό τό «εἶδεν» θά δεῖτε πόσα πράγματα θά ποῦμε· ὄχι σήμερα όμως. Πολλά πράγματα! Θά μείνετε έκπληκτοι ἅμα δεῖτε τί μπορεῖ νά πεῖ κανείς πάνω σε μία λέξη.
Αλλά ἐδῶ ἡ Εὔα δέχθηκε, θα λέγαμε, μία ἐπίθεση τέτοια, πού νά τῆς προκληθεῖ ἡ ἐπιθυμία. Ὅταν, ἐπί παραδείγματι, περνάμε ἔξω ἀπό ἕνα κατάστημα, ἕνα σουβλατζίδικο, καί μυρίζουμε τη μυρωδιά, τήν τσίκνα ἀπό τό σουβλάκι, ἀμέσως δημιουργεῖται μία ἐπιθυμία. Αν μάλιστα ἔχουμε και χρήματα, δέν διστάζουμε να μπούμε στο κατάστημα να πάρουμε ἕνα σουβλάκι και νά τό φᾶμε γιά νά ἱκανοποιήσουμε τήν ἐπιθυμία μας.
Αὐτό ἔπαθε καί ἡ Εὔα, παιδιά· δελεάστηκε από αὐτό πού εἶδε, καί ὑπέκυψε στήν ἐπιθυμία της. Ἡ ἐπιθυμία αυτή γεννήθηκε μέσα της γιά πρώτη φορά. Αυτό ἔχει πάρα πολλή σημασία, ότι για πρώτη φορά γεννιέται ἡ ἐπιθυμία μέσα στην Εὔα· θά τό δοῦμε αὐτό σέ ἰδιαίτερο μάθημα μάλιστα.
Ουσιαστικά ὅμως ἡ Εὔα ἔπαθε κάτι κακό· ἐξαπατήθηκε! Ναί, μποροῦσε νά ἐξαπατηθεῖ· γι' αὐτό καί ἐξαπατήθηκε. Μάλιστα, ἡ ἴδια ἡ Αγία Γραφή μᾶς τό σημειώνει στο βιβλίο της Γενέσεως, λίγο πιο κάτω: «καὶ εἶπε Κύριος ὁ Θεὸς τῇ γυναικί· τί τοῦτο ἐποίησας; καὶ εἶπεν ἡ γυνή· ὁ ὄφις ἠπάτησέ με, καὶ ἔφαγον» (Γέν. 3, 13). Ὁ ὄφις μέ ἐξαπάτησε καί παρέβηκα τήν ἐντολή Σου, καί ἔφαγα. Ὥστε λοιπόν ἡ Εὔα ἐξαπατήθηκε.
Το σημειώνει αὐτό καί ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν Α' Προς Τιμόθεον ἐπιστολή: «Ἀδὰμ πρῶτος ἐπλάσθη, εἶτα Εὔα· καὶ Ἀδὰμ οὐκ ἠπατήθη, ἡ δὲ γυνὴ ἀπατηθεῖσα ἐν παραβάσει γέγονε» (Α' Τιμ. 2, 15). Πρῶτα πλάστηκε ὁ Αδάμ καί ὕστερα ἡ Εὔα· καί ὁ Ἀδάμ δέν ἐξαπατήθηκε, ἀλλά ἡ γυναίκα, ἀπατηθεῖσα, ἔπεσε στήν παράβαση.
Καί στήν Β΄ Προς Κορινθίους ἐπιστολή του, μᾶς λέει: «φοβοῦμαι δὲ μήπως, ὡς ὁ ὄφις Εὔαν ἐξηπάτησεν ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτοῦ, οὕτω φθαρῇ τὰ νοήματα ὑμῶν ἀπὸ τῆς ἁπλότητος τῆς εἰς τὸν Χριστόν» (Β΄ Κορ. 11, 3). Φοβᾶμαι μήπως, ὅπως τό φίδι ἐξαπάτησε τήν Εύα μέ τήν κακία του, ἔτσι θά διαφθαροῦν καί οἱ σκέψεις σας καί θά ἀπομακρυνθοῦν ἀπό τήν ἁπλότητα πρός τόν Χριστό. Ἐκεῖνο πού ἔπαθε ἡ Εὔα, νά ἐξαπατηθεῖ ἀπό τό φίδι, ἀπό τόν διάβολο, φοβᾶται ὁ Ἀπόστολος μήπως πάθουν τό ἴδιο πράγμα καί οἱ Κορίνθιοι.
Ὥστε λοιπόν ἡ Εὔα ἐξαπατήθηκε. Ὁ Ἀδάμ ὅμως δέν ἐξαπατήθηκε· ἀλλά τί; παρασύρθηκε.
Ὑπάρχει διαφορά μεταξύ τοῦ νά ἐξαπατηθεῖς καί τοῦ νά παρασυρθεῖς;
Ὑπάρχει. Ἡ ἐξαπάτηση προϋποθέτει λιγότερη δύναμη στο να καταλάβεις κάτι, νά ἐννοήσεις κάτι, ἐνῶ τό να παρασυρθεῖς προϋποθέτει λιγότερη δύναμη στο νά θέλεις. Συνεπῶς ἡ ἐξαπάτηση τῆς γυναίκας ἦταν στό ἐπίπεδο τό νοητικό· ἐξαπατήθηκε νοητικά ἡ Εὔα. Δηλαδή, συγκεκριμένα, σκέφτηκε: Ὡραῖο πράγμα να γίνει κανείς θεός! τῆς ἄρεσε ἡ πρόταση τοῦ διαβόλου. Ἔτσι, σκέφθηκε ὅτι ἦταν μια ευκαιρία πού μποροῦσε νά τήν ἐκμεταλλευθεῖ. Πράγματι λοιπόν ἐδῶ ἔχουμε μιά ἐξαπάτηση τοῦ νοῦ τῆς Εὔας.
Αντιθέτως, ὁ Ἀδάμ μποροῦσε νά γνωρίζει ανά πᾶσα στιγμή ὅτι αὐτό πού κάνει δέν εἶναι σωστό, ὅτι συνιστᾶ παράβαση τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ, ὅτι αὐτό θά ἐπιφέρει τόν θάνατο, ὅπως εἶπε ὁ Θεός. Ἄρα, ἀφοῦ τό ξέρει, τό πρόβλημά του δέν εἶναι ἐπί νοητικοῦ ἐπιπέδου, ἀλλά εἶναι ἐπί βουλητικοῦ ἐπιπέδου· ἔχει ἀσθενή βούληση, καί παρασύρεται.
Εἶναι αὐτό πού λέμε: Ξέρω ὅτι σήμερα εἶναι Παρασκευή καί ὅτι πρέπει να νηστέψω. Ἀλλά δέν μπορῶ· τρέχουν τα σάλια μου ἀπ' τό σουβλάκι πού βλέπω, καί τό τρώω. Ἐδῶ δέν ἐξαπατῶμαι, ἀλλά παρασύρομαι. Πότε ἐξαπατῶμαι; Ὅταν μέ πείσουν –στο παράδειγμα πού εἶπα– ὅτι ἡ Ἐκκλησία μας τώρα ἔχει καταργήσει τή νηστεία τῆς Παρασκευῆς, καί μποροῦμε νά τρῶμε. Αὐτό εἶναι ἐξαπάτηση. Καταλάβατε λοιπόν τή διαφορά τοῦ παρασύρομαι καί τοῦ ἐξαπατῶμαι;
Βέβαια, καί οἱ γυναῖκες καί οἱ ἄνδρες μποροῦν νά ἐξαπατηθοῦν. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος λέει ὅτι «γυναικῶν τὸ ἀπατᾶσθαι» (Βλ. PG 61, 555 και PG 62, 644), ὅτι οἱ γυναῖκες μποροῦν εὐκολότερα νά ἀπατηθοῦν, ἐνῶ οἱ ἄνδρες να παρασυρθοῦν. Ξαναλέω ὅμως πώς αὐτό δέν σημαίνει ὅτι ἕνας ἄνδρας δέν μπορεῖ νά ἐξαπατηθεῖ κάποια στιγμή, ἤ ὅτι μιά γυναίκα δέν μπορεῖ νά παρασυρθεῖ. Πάντως, ὅπως κι ἄν ἔχει τό πράγμα, ἡ ἐξαπάτηση ὀφείλεται σέ ἔλλειψη ταπεινώσεως. Εἶναι πολύ απλό. Κοιτάξτε πόσο ἁπλό.
Θά μποροῦσε ἡ Εὔα νά πεῖ: Δέν ξέρω τί εἶναι αὐτό πού μοῦ λές, διάβολε· αλλά ξέρω ὅτι ὁ Θεός εἶπε νά μή φᾶμε ἀπό τόν καρπό αὐτόν. Από τη στιγμή που θα βάλω σέ μιά διαδικασία τόν ὀρθολογισμό μου να καταλάβει κάτι, ἐκεῖ θά ἐξαπατηθῶ. Ὅταν ὅμως πῶ ἁπλᾶ τό εἶπε ὁ Θεός, τελείωσε, τότε σώθηκα. Αὐτό εἶναι ἡ ταπείνωση.
Καί μάλιστα σᾶς τό συνιστῶ. Κάποτε μπορεῖ νά βρεθεῖτε μέ ἀνθρώπους πού νά εἶναι δεινοί στό νά σᾶς ποῦν σπουδαῖα πράγματα καί νά σᾶς πείσουν, νά σᾶς κολλήσουν στον τοίχο, πού λέμε. Ἐσεῖς ὅμως θά εἶσαστε γαντζωμένοι στο θέλημα τοῦ Θεοῦ! Θά πεῖτε, καί σ' αὐτούς καί στόν ἑαυτό σας: Δέν μπορῶ νά σοῦ ἀπαντήσω, δέν ξέρω πιό πολλά· ἀλλά ξέρω μόνο ὅτι αὐτό τό λέει ὁ Θεός, πού ἐγώ πιστεύω. Ὅ,τι καί ἄν μοῦ λές τώρα ἐσύ, δέν τό δέχομαι. Τό λέει ὁ Θεός, τό λέει ἡ Ἐκκλησία, τελείωσε! Αὐτό εἶναι ταπείνωση. Γιατί εἶναι ταπείνωση; Διότι ἁπλούστατα δέν βάζουμε ὡς αὐθεντία τή δική μας κρίση καί τή δική μας σκέψη, ἀλλά βάζουμε ὡς αὐθεντία τήν ἐντολή τοῦ Θεοῦ, βάζουμε ὡς αὐθεντία δηλαδή τόν ἴδιο τόν Θεό. Αὐτό εἶναι πάρα πολύ σπουδαῖο.
Πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι ἕνα ἀκόμη στοιχεῖο εἶναι ἡ κολακεία, πού ἔρχεται να μεγαλώσει περισσότερο τήν ἀπάτη.
Θυμηθεῖτε ἐκεῖνον τόν αισώπειο μύθο, πού ἡ ἀλεπού εἶπε στον κόρακα ὅτι ἔχει πολύ ωραία φωνή. Ενώ ἐκεῖνος κρατάει στο στόμα του ἕνα κομμάτι τυρί, αὐτή τοῦ λέει: Τί ὡραῖα πού τραγουδᾶς, κόρακα!... Μου κάνεις τή χάρη ν᾿ ἀκούσω λίγο τή φωνή σου; Κι ἐκεῖνος κολακεύτηκε καί ἐξαπατήθηκε. Δέν παρασύρθηκε ἐξαπατήθηκε ὁ κόρακας. Βεβαίως, γιά νά τραγουδήσει –καί τί θά τραγουδοῦσε; ἕνα κρά θά ἔκανε!– ἔπρεπε νά ἀνοίξει τό στόμα του. Αφησε λοιπόν τό τυρί να τοῦ πέσει κάτω γιά νά τραγουδήσει, τό ἅρπαξε ἡ ἀλεπού καί ἔφυγε. Πῶς κατάφερε ἡ ἀλεπού νά τό πετύχει αὐτό; Μέ τήν κολακεία· εἶπε στον κόρακα ὅτι εἶναι πολύ ωραία ἡ φωνή του.
Το καταλάβατε λοιπόν ὅτι στην περίπτωση τῆς Εὔας ή κολακεία ήταν πολύ σημαντική; Ὁ διάβολος εἶπε στήν Εὔα «ἔσεσθε ὡς θεοί», θά γίνετε σάν θεοί! Μικρό πράγμα εἶναι αὐτό; Συνεπῶς κολακεύτηκε ἡ Εὔα.
Εἶναι σάν νά ἔρθει κάποιος στο σπίτι σας καί νά πεῖ στον πατέρα σας: Ξέρεις, τήν κόρη σου, φτωχοί ἄνθρωποι εἴσαστε, θα τη βάλουμε σε μια μεγάλη θέση, θά ἔχει πολύ μεγάλο μισθό, και μέσα σ' ἕνα - δύο χρόνια θ᾽ ἀποκτήσετε μια πολυκατοικία, γιατί εἴσαστε ἄνθρωποι σπουδαῖοι καί τό ἀξίζετε! Αρχίζει κανείς λοιπόν να λογαριάζει μερικά πράγματα. Ἔτσι καί ἡ Εὔα· ὅταν ἄκουσε ὅτι μπορεῖ νά γίνει μία θεός, ἀναμφισβήτητα κολακεύτηκε.
Στο σημεῖο αὐτό θά ἤθελα πολύ νά προσέξουμε. Μή ξεχνᾶμε ὅτι ὁ διάβολος τήν ἴδια μέθοδο μεταχειρίζεται σέ ὅλες τίς γενιές τῶν ἀνθρώπων, δηλαδή στούς ἀπογόνους τοῦ Ἀδάμ. Ποιά μέθοδο; τήν ἐξαπάτηση.
Καί θά ἤθελα, πρῶτα-πρῶτα, νά σᾶς ἐπισημάνω να προσέξετε τήν φιλαρέσκεια καί τή μόδα. Βεβαίως, φιλαρέσκεια δέν ἔχουν μόνο οἱ γυναῖκες· ἁπλῶς τήν ἔχουν περισσότερο οἱ γυναῖκες. Φιλαρέσκεια ἔχουν καί οἱ ἄνδρες, ὅπως καί τή μόδα. Μόδα και φιλαρέσκεια πᾶνε μαζί, διότι ἡ μόδα δέν κάνει τίποτε ἄλλο παρά νά κολακεύει τήν φιλαρέσκεια. Ὅταν θά ντυθεῖς μέ κάποια ροῦχα, μέ κάποια στολή, μέ κάποια υποδήματα, καί σοῦ ποῦν οἱ ἄλλοι σοῦ πηγαίνει, σέ κάνει χαριτωμένο, χαριτωμένη, αναμφισβήτητα ἐκεῖ κολακεύεσαι.
Ἀλλά ἀντιλαμβάνεστε, παιδιά, ὅταν κανείς γίνεται δοῦλος τῆς φιλαρεσκείας του, ὅταν χαζεύει στόν καθρέφτη ὧρες τῶν ὡρῶν, τότε αρχίζει να δημιουργεῖται ἕνα κύκλωμα αὐταρεσκείας, δηλαδή ἀρχίζει νά έρωτεύεται, νά ἀγαπάει τόν ἑαυτό του... να χαμογελᾶ στόν καθρέφτη, καί νά ξαναχαμογελα στον καθρέφτη, καί να στολίζεται, καί νά ξαναφτιάχνεται... Τό ἀντιλαμβάνεστε ὅτι αὐτό εἶναι μιά ἀπάτη; Ὁ δέ καθρέφτης ἐξαπατᾶ. Δέν ἐξαπατᾶ βέβαια ὁ καθρέφτης ὡς ἀντικείμενο, ἀφοῦ ἕνα γυαλί εἶναι, ἀλλά ἡ ἀπάτη ὑπάρχει μέσα στην ψυχή μας. Προσέξτε λοιπόν, διότι ἡ φιλαρέσκεια, ἰδίως γιά τήν γυναίκα, εἶναι ἡ πεπονόφλουδα ἐκείνη πού, ἅμα τήν πατήσει, μπορεῖ νά βρεθεῖ ἐκεῖ πού δέν θα περίμενε ποτέ. Ὅταν ὁ ἄλλος τῆς πεῖ ἔχεις ὡραία φωνή... ἔχεις ὡραῖα μάτια... ἔχεις ὡραῖο παράστημα... εἶσαι ἔξυπνη... ἤ δέν ξέρω τί ἄλλο, ἐκεῖ τήν παθαίνει ἡ κοπέλα· ἰδιαιτέρως ἡ κοπέλα!
Κι ἕνα δεύτερο σημεῖο, ἐπίσης ἀξιοσημείωτο. Μία κοπέλα, ἤ ἕνα ἀγόρι, μπορεῖ νά ἐξαπατηθεῖ σέ ἠθικῆς φύσεως θέματα, ἰδίως γύρω ἀπό τό ἄλλο φύλο, ὅταν νομίζει ὅτι ἐκεῖ θά βρει μια πληρότητα, μιά κατανόηση, θὰ βρεῖ τοῦτο ἢ ἐκεῖνο, καί δέν θά ὑστερεῖ ἔναντι τῶν ἄλλων πού κάνουν ἔτσι, γιατί αυτό λέει ἡ μόδα.
Καί μή ξεχνᾶτε, μόδα δέν εἶναι μόνο στο ντύσιμο· μόδα εἶναι μιά νοοτροπία, ἕνας τρόπος τοῦ σκέπτεσθαι, πῶς σκέπτομαι σέ μιά δεδομένη εποχή. Ἂς ποῦμε μόδα σήμερα εἶναι ἔτσι να παντρευόμαστε, ἔτσι νά φτιάχνουμε το σπίτι μας... νά ἔχουμε αυτοκίνητο, νά ἔχουμε ἐκεῖνο καί ἐκεῖνο ἤ ὅ,τι ἄλλο... ἤ νά μήν ἔχουμε ἐκεῖνο κι ἐκεῖνο πού εἶχαν οἱ παλαιότεροι. Αὐτό εἶναι ἕνας τρόπος τοῦ σκέπτεσθαι. Ἄν θέλετε, ἡ μόδα, στην ἐποχή μας τουλάχιστον, εἶναι ὑλιστική· διότι καί ἡ νοοτροπία τῆς ἐποχῆς μας εἶναι ὑλιστική, καθώς σκεφτόμαστε υλιστικά. Μή νομίζετε λοιπόν ὅτι ἡ μόδα εἶναι κάτι περιορισμένο.
Ἔτσι, πολλές φορές, σέ θέματα ἠθικῆς φύσεως, ὑπάρχει μέγας κίνδυνος νά ἐξαπατηθοῦμε.
Μάλιστα ὁ διάβολος μᾶς ἐξαπατᾶ καί μᾶς ἀπομακρύνει ἀπό τήν ἐν Χριστῷ ἁπλότητα. Θά ἐπαναλάβω αὐτό πού ἀναφέρει στούς Κορινθίους ὁ Ἀπόστολος: Φοβᾶμαι δέ μήπως ἐξαπατηθεῖτε, ὅπως ἡ Εὔα ἐξαπατήθηκε ἀπό τόν ὄφι. Καί λέει στη συνέχεια: «εἰ μὲν γὰρ ὁ ἐρχόμενος ἄλλον Ἰησοῦν κηρύσσει ὃν οὐκ ἐκηρύξαμεν, ἢ πνεῦμα ἕτερον λαμβάνετε ὃ οὐκ ἐλάβετε, ἢ εὐαγγέλιον ἕτερον ὃ οὐκ ἐδέξασθε, καλῶς ἀνείχεσθε...» (Β΄ Κορ. 11, 4) καί οὕτω καθ᾿ ἑξῆς. Κοιτάξτε· περνάει σέ ἕνα ἄλλο θέμα ὁ ἀπόστολος Παῦλος, στο θέμα τῆς πίστεως, καί λέει: Φοβᾶμαι μήπως ἔρθουν ἄνθρωποι καί σᾶς κηρύξουν ἄλλο Εὐαγγέλιο, ἄλλον Ἰησοῦ Χριστό, ἄλλη ἠθική... Αὐτό τό πράγμα δέν εἶναι καινούργιο, παιδιά· ἡ ἐποχή μας κηρύσσει πραγματικά ἕνα ἄλλο Εὐαγγέλιο.
Σήμερα βέβαια στην Ελλάδα, κατά τεκμήριο, εἴμαστε ὀρθόδοξοι Χριστιανοί. Παρά ταῦτα, ὅταν κάποιος κάνει κάτι πού εἶναι πραγματικά ὀρθόδοξο, θά τοῦ ποῦν οἱ ἄλλοι: Καλά, κι ἐμεῖς Χριστιανοί δέν εἴμαστε;... Τότε ἐδῶ κάτι συμβαίνει· κάποιο ἄλλο Εὐαγγέλιο ἔχει ὁ ἕνας καί κάποιο ἄλλο Εὐαγγέλιο ἔχουν οἱ ἄλλοι. Ναί. Ἔχει διαμορφωθεῖ ἕνα ἄλλο Εὐαγγέλιο καί ἕνας ἄλλος Ἰησοῦς Χριστός στη σκέψη τους, στη νοοτροπία τους· ἕνας ἄλλος Ἰησοῦς Χριστός! Ξέρετε πόσο μεγάλος κίνδυνος ὑπάρχει; Καί μάλιστα ἕνας Ἰησοῦς Χριστός πού μπορεῖ νά ἱκανοποιεῖ, φέρ' εἰπεῖν, ἐγκόσμιες ὑποθέσεις, υλικά πράγματα! Γιατί ὄχι; Ἐξ ἄλλου τί εἶναι αἵρεση; Αἵρεση εἶναι τό νά λέει κανείς πράγματα διαφορετικά απ' αὐτά πού μᾶς προσφέρθηκαν. Ἐκεῖ ὅμως δέν εἶναι ὁ Χριστός ὁ ἀληθινός, δέν εἶναι τό ἀληθινό Εὐαγγέλιο.
Βλέπετε πόσο μεγάλος κίνδυνος ὑπάρχει; Πρέπει λοιπόν να προσέξουμε και στο σημεῖο αὐτό.
Ακόμη πρέπει να προσέξουμε καί σέ συνήθειες τῆς σύγχρονης νεολαίας, ὥστε νά μήν ἐξαπατηθοῦμε. Μήν ποῦμε: Καπνίζουν οἱ ἄλλοι; θά καπνίσω κι εγώ. Παίρνουν ναρκωτικά οἱ ἄλλοι; θά πάρω κι ἐγώ, θά δοκιμάσω. Χρησιμοποιοῦν οἰνοπνευματώδη ποτά οἱ ἄλλοι; θά χρησιμοποιήσω κι ἐγώ. Παιδιά, προσέξτε καί σ' αὐτό τό σημεῖο.
Βέβαια, ξέραμε μέχρι τώρα ὅτι οἱ ἄνδρες παρασύρονταν στο κρασί, γενικά στα οινοπνευματώδη ποτά, ὅπως καί στό τσιγάρο. Αλλά σήμερα... Τί νά πῶ; Κομίζω γλαύκας εἰς Ἀθήνας, δηλαδή φέρνω κουκουβάγιες στην Αθήνα, ὅπως ἔλεγε ἕνα παλιό γνωμικό, ἐνῶ εἶναι γεμάτη ἡ Ἀθήνα ἀπό κουκουβάγιες. Το ξέρετε ὅλοι σας· τά κορίτσια σ' αὐτές τίς παραβάσεις ἔχουν ὑπερβεῖ τά ἴδια τα αγόρια! Πάρα πολλά κορίτσια στήν ἐποχή μας καπνίζουν! Πάρα πολλά κορίτσια στήν ἐποχή μας χρησιμοποιοῦν οινοπνευματώδη ποτά! ἀκόμη καί ναρκωτικά!...
Παιδάκια, προσέξτε. Ἐδῶ φεύγουμε ἀπό τήν ἐν Χριστῷ ἁπλότητα καί πηγαίνουμε σέ ἄλλους χώρους, τούς ὁποίους ἐγώ δέν σᾶς κήρυξα, ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Κάτι ἀλλότρια εὐαγγέλια καί ἀλλότριους Χριστούς μόνο ὁ διάβολος σπέρνει· ὁ Χριστός, ὁ ἀληθινός Χριστός, ἀσφαλῶς ὄχι. Μήν πεῖτε στή ζωή σας μά εἶναι μόδα, μά οἱ συμμαθήτριές μου καπνίζουν, μά ἐγώ θά ὑστερῶ; Καί μπορεῖ αὐτές πού καπνίζουν, ἢ οἱ συμμαθητές σας, νά σᾶς εἰρωνευτοῦν. Ἐσεῖς ὅμως θά πεῖτε: Ὄχι, ἐγώ δέν καπνίζω. Βέβαια πηγαίνετε σε κοινό σχολεῖο, μέ καλούς καί κακούς. Δέν ἔχει σημασία καί μέσα στήν κοινωνία εἶναι καί καλοί καί κακοί. Ἐσεῖς θά πεῖτε: Ὄχι· ἐγώ δέν καπνίζω, ἐγώ δέν πίνω, ἐγώ δέν παίρνω ναρκωτικά ἤ ὅ,τι ἄλλο. Τό νά μπορεῖ κανείς νά λέει τό ὄχι εἶναι μεγάλο πράγμα!
Προσέξτε λοιπόν, παιδιά, μήν ἐξαπατηθεῖτε. Εἶναι πολύ μεγάλο τό δόλωμα, φοβερός ὁ κίνδυνος στήν ἐποχή μας, νά ἐξαπατηθοῦν οἱ νέοι μας σέ ὅλα αὐτά τά κακά. Καί, ἀπ' ὅσα βεβαίως ἔρχονται στη δημοσιότητα, βλέπουμε αὐτά τά κακόμοιρα παιδιά να πεθαίνουν ἀπό τά ναρκωτικά καί ἀπό τήν ποικίλη ἀσωτία στούς δρόμους!
Πρίν ἀπό καμμιά εικοσαριά μέρες, εἶχα δεῖ στήν κεντρική πλατεία τῆς Λαρίσης κάποιον νέο, σ' ἕνα ἀπό τα πολυσύχναστα δρομάκια της που κόβει τή διαγώνια τῆς πλατείας. Ὁ νέος αὐτός, πού δέν θά ἦταν εἴκοσι πέντε χρονῶν, ἦταν ξαπλωμένος στο δρομάκι αὐτό εἶχε βάλει ἕναν ἄδειο ταξιδιωτικό σάκκο για προσκέφαλο, ξυπόλητος, μέ πολύ βρώμικα πόδια καί λοιπά, καί κοιμόταν ἐκεῖ!... Ἄν πραγματικά νύσταζε, θά πήγαινε να κοιμηθεῖ ἐκεῖ; Αναμφισβήτητα, ὄχι. Ἔστω νά μήν ἦταν στο σπίτι του, κάπου θα πήγαινε να κοιμηθεῖ. Ἐκεῖ θά κοιμόταν; ἐκεῖ μέσα στον δρόμο, που περνοῦσαν ὅλοι;... Κάτι συνέβαινε λοιπόν. Δέν θέλει νά τό σκεφθεῖ κανείς πολύ· προφανῶς εἶχε κάνει χρήση ναρκωτικῶν.
Ἡ ἐποχή μας δέ –αὐτή ἡ περίεργη ψυχρή παράξενη ἐποχή μας!– εἶναι τέτοια, πού περνοῦσαν ὅλοι ἀπό ἐκεῖ, ἔριχναν μια ματιά, αλλά κανείς δέν ἐνδιαφερόταν, τί τάχα νά εἶναι αὐτός ὁ νέος καί γιατί νά βρίσκεται ἐκεῖ. Σέ μιά ἄλλη εποχή, θα γύριζαν γύρω του να δοῦν τί συμβαίνει, τί ἔπαθε αυτός· θά τόν σκουντούσαν, θά τόν ρωτοῦσαν ἂν εἶναι καλά· τώρα όμως κανείς! Οὔτε ἀκόμα καί τά ὄργανα τῆς δημοσίας τάξεως ἐνδιαφέρονται νά ἐνοχλήσουν τέτοιους τύπους. Ἐκεῖ κοιμόταν· ἤπιε τά ναρκωτικά του, καί κοιμόταν ἐκεῖ!
Καί ἔτσι θρηνοῦμε πάρα πολλές χιλιάδες θύματα. Καί στήν Ἑλλάδα πιά τό κακό ἄρχισε νά φουντώνει, ὅπως ἤδη σέ πολύ χειρότερο βαθμό εἶναι σέ ἄλλες χῶρες. Προσέξτε λοιπόν μήν ἐξαπατηθεῖτε.
Ἀλλά καί κάτι ἄλλο ἀκόμη. Υπάρχει κίνδυνος ἐξαπατήσεως από κοσμικά στοιχεῖα, προπαντός καί κυρίως ἀπό τήν φιλοσοφία, ἀπό τόν κοινωνισμό (Ο παλαιός όρος πού χρησιμοποιήθηκε ἀντί τοῦ ὅρου σοσιαλισμός (γαλλ. socialisme). Στην Ελλάδα ή λέξη μαρτυρεῖται ἀπό τό 1834 στον Γ. Θεοχαρόπουλο) καί ἀπό την πολιτική. Θά ἔχετε προσέξει τί διακινεῖται στους νέους μας σήμερα από τέτοιες ιδέες φιλοσοφικές, κοινωνιστικές και πολιτικές... Τί διακινεῖται στους νέους μας!... Καί βλέπετε τούς νέους μας νά ἀποκτοῦν ἰδέες περίεργες καί παράξενες, πολλές φορές δέ καί ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ὑλιστικές ἀντιλήψεις, τέτοιες, πού φυσικά εἶναι ἀληθινή καταστροφή γιά τή νεολαία.
Γι' αὐτόν τόν λόγο θα παρακαλοῦσα νά προσέξετε στο σημεῖο αὐτό. Θά λέτε στόν ἑαυτό σας: Εγώ εἶμαι μαθητής, εἶμαι μαθήτρια· δέν μ' ἐνδιαφέρει τίποτε ἄλλο ἔξω ἀπό ἐκεῖνα πού μαθαίνω στο σχολεῖο. Δέν θά ἤθελα νά παρασυρθῶ ἀπό ρεύματα φιλοσοφικά, κοινωνιστικά ἤ πολιτικά. Ξαναλέω ἄλλη μιά φορά: Εἶμαι μαθητής, εἶμαι μαθήτρια· θα κοιτάξω τή δουλειά μου· ὅλα τ' ἄλλα δέν εἶναι γιά μένα. Επειδή δέ εἶστε καί ἀνώριμοι –καί εἶναι πολύ φυσικό αυτό, γιατί εἶστε σέ νεαρή ἡλικία– ἀντιλαμβάνεστε πόσο εὔκολα μποροῦν νά σᾶς ἐπηρεάσουν ὅλα αὐτά, καί στό τέλος νά σᾶς πετάξουν στο περιθώριο τῆς ζωῆς. Θά σᾶς χρησιμοποιήσουν κάποιοι ὅσο σᾶς χρειάζονται, καί κατόπιν θά σᾶς πετάξουν στο περιθώριο, στο πεζοδρόμιο τῆς ζωῆς.
Γι' αὐτό λέει στούς Κολασσαεῖς ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Βλέπετε μή τις ὑμᾶς ἔσται ὁ συλαγωγῶν διὰ τῆς φιλοσοφίας καὶ κενῆς ἀπάτης, κατὰ τὴν παράδοσιν τῶν ἀνθρώπων, κατὰ τὰ στοιχεῖα τοῦ κόσμου καὶ οὐ κατὰ Χριστόν» (Κολ. 2, 8). Ποιά εἶναι τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου; Εἶναι αὐτά πού σᾶς εἶπα, τά κοσμικά στοιχεῖα, τά όποῖα στην πραγματικότητα εἶναι μία κουφότητα, μία κενή ἀπάτη, κούφια ἀπάτη! Προσέξτε, λέει, μή παρασυρθεῖτε καί φύγετε από τον Χριστό, καί ἀκολουθήσετε αὐτά ὅλα που στην πραγματικότητα σᾶς προσφέρει μέ τήν διαλεκτική του ὁ διάβολος. (Διαλεκτική (>διαλέγομαι) εἶναι ἡ μέθοδος αναζητήσεως τῆς ἀλήθειας διά ἐρωταποκρίσεων, πού ξεκινάει από μία θέση, την ὁποία στη συνέχεια θέτει σε αμφισβήτηση, μέ τήν ἀντιπαράθεση ἀπόψεων, γιά νά καταλήξει στη σύνθεση τῶν ἀντιθέσεων)
Ὑπάρχει ὅμως καί ἕνα δεύτερο στοιχεῖο πού βρίσκουμε τώρα μέσα στην ψυχή τῆς Εὔας. Καί μιλώ γιά τήν Εὔα, γιατί στο προσκήνιο δεν φαίνεται ὁ Ἀδάμ. Μήπως εἶναι λίγο πιό πέρα; Μήπως θά ἔρθει μετά; Πάντως τό θέμα εἶναι ὅτι ὅταν ἡ Εὔα δοκιμάζει τόν καρπό, δίνει καί στόν Αδάμ.
Αλλά γιατί ἄραγε δεν παίρνει μέρος ὁ Ἀδάμ; Τό λέγαμε σ' ἕνα προηγούμενο μάθημα. (Βλ. π. Ἀθανασίου Μυτιληναίου, Ἡ Γένεσις, Τόμος Δ', Μάθημα 47ο, ἐκδ. Ἱ. Μονῆς Κομνηνείου, Στόμιον Λαρίσης 2020) Η δέν παίρνει μέρος καί ἀφήνει στη γυναίκα του τήν πρωτοβουλία σε ἕνα τόσο σπουδαῖο θέμα –κακῶς!– ἢ δέν ἦταν παρών. Καί φαίνεται ὅτι μᾶλλον τό δεύτερο πρέπει νά συνέβαινε· δέν ἦταν παρών. Διότι στόν Ἐκκλησιαστή διαβάζουμε ὅτι ἀγαθότεροι οἱ δύο ὑπέρ τόν ἕνα. («Αγαθοὶ οἱ δύο ὑπὲρ τὸν ἕνα... ὅτι ἐὰν πέσωσιν, ὁ εἷς ἐγερεῖ τὸν μέτοχον αὐτοῦ, καὶ οὐαὶ αὐτῷ τῷ ἑνί, ὅταν πέσῃ καὶ μὴ ᾖ δεύτερος ἐγεῖραι αὐτόν.» (Ἐκκλ. 4, 9-10)) Δηλαδή σ' ἕναν κίνδυνο εἶναι προτιμότερο νά εἶναι δύο ἀπό τό νά εἶναι ἕνας. Ἄν ἦταν μπροστά καί ὁ Ἀδάμ, ἴσως νά ἔλεγε: Για στάσου τί λέει το φίδι;... καί θά ὑπῆρχε ἴσως ἡ ἐλπίδα νὰ σωθοῦν. Αλλά φαίνεται πώς ὁ διάβολος διάλεξε μια στιγμή πού ἡ Εὔα ἦταν ἀπομονωμένη. Καί ὅταν ὁ διάβολος ἀπομονώσει τόν ἄνθρωπο, εἶναι φοβερό.
Ξέρετε πόσες φορές ὁ διάβολος ἐπιχειρεῖ νά μᾶςἀπομονώσει; Ἂς ποῦμε, μᾶς ἀπομονώνει στις σκέψεις μας, να λύσουμε μόνοι μας ἕνα θέμα –πού θά μπορούσε αυτό να λυθεῖ πολύ εύκολα εάν ζητούσαμε ἀπό ἄλλους νὰ μᾶς βοηθήσουν– κι ἔτσι αὐτό νά μᾶς ταλαιπωρήσει σε ὑπερθετικό βαθμό επειδή εἴμαστε μόνοι μας. Εἶναι μία από τις μεθόδους τοῦ διαβόλου τό νά ἀπομονώνει, καί ἐκεῖ νά σκοτώνει τίς ἀνθρώπινες ψυχές, άλλά καί τά σώματα πολλές φορές.
Μία δεύτερη συνέπεια αὐτοῦ τοῦ διαλόγου εἶναι ὅτι μέσα στήν ψυχή τῆς Εὔας δημιουργήθηκε ἡ περιέργεια. Μέχρι τήν στιγμή ἐκείνη δέν εἶχε λόγους ἡ Εὔα νά εἶναι περίεργη· τώρα ὅμως τῆς δημιουργεῖται μιά περιέργεια· διότι, ὅταν λέει «εἶδε ὅτι καλὸν τὸ ξύλον εἰς βρῶσιν καὶ ὅτι ἀρεστὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν καὶ ὡραῖόν ἐστι τοῦ κατανοῆσαι» καί λοιπά, ὅλα αὐτά δείχνουν ὅτι ἡ Εὔα ἄρχισε μέσα της νά γεννᾶ τήν περιέργεια.
Καί τώρα ἡ Εὔα, μετά τήν ἀπάτη πού ὑπέστη, προχωρά στην ἔμπρακτη περιέργεια, δηλαδή αὐτήν πού φθάνει στη δοκιμή. Ἡ Εὔα εἶδε, ἐπιθύμησε, δοκίμασε, ἔπεσε, πέθανε. Ὅλα αὐτά ξεκίνησαν ἀπό τό «εἶδεν». Ὅλα αὐτά χάλκευσαν τήν περιέργεια. Αλλά αὐτή ἡ περιέργεια κατέστρεψε ὄχι μόνο τους πρωτοπλάστους ἀλλά καί ὅλο τό ἀνθρώπινο γένος.
Στήν ἑλληνική μυθολογία, ὅπως καί στήν αἰγυπτιακή, ἔχουμε κάτι ανάλογο, πού ἀπηχεῖ αὐτήν τήν ἀλήθεια τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Φυσικά, όπως θα γνωρίζετε, αυτά, μέ τίς παραδόσεις τῶν ἀνθρώπων, ὑπέστησαν κάποιες αλλοιώσεις καί τροποποιήσεις –όπως και στον μύθο του Προμηθέως καί σέ πολλά ἄλλα– ἀλλά ὁ πυρήνας πάντα μένει ὁ ἴδιος. Ὅλα αὐτά ἀπηχοῦν τήν Παλαιά Διαθήκη· μόνο πού στην Παλαιά Διαθήκη ἔχουμε τήν ἀλήθεια καί μόνο τήν ἀλήθεια, ἐνῶ σέ ὅλα τ' ἄλλα ἔχουμε μυθικό μέν περίβλημα, ὁ πυρήνας ὅμως εἶναι μιά πραγματικότητα. (Στη μνήμη πολλῶν ἀρχαίων λαῶν παρέμειναν νωπές οἱ ἀφηγήσεις τῶν προγόνων τους, πού μεταβιβάστηκαν από γενιά σε γενιά· ὅμως, λόγω τοῦ χονδροειδούς πολυθεϊσμοῦ τους, ἐφθάρησαν καί ἐξογκώθηκαν μέ μυθολογικά στοιχεῖα. Οἱ ἀρχαῖες αυτές διηγήσεις καί παραδόσεις κράτησαν τήν καθαρή αρχική τους μορφή μόνο στόν Ἰσραηλιτικό λαό, πού ἔγινε ὁ θεματοφύλακας τῆς μο νοθεϊστικῆς πίστεως. Βεβαίως, ὑπῆρξαν προσπάθειες νά ἀποδειχθεῖ πώς οἱ μύθοι τῶν ἀρχαίων λαῶν ὑπῆρξαν τό πρότυπο τῆς Βίβλου· ἀλλά ἡ ἀπροκατάληπτη μελέτη τοῦ ὅλου θέματος καταδεικνύει πώς οἱ ἐλάχιστες ομοιότητες μεταξύ τῆς Βίβλου καί τῶν ἀρχαίων μυθολογιῶν εἶναι ἐπιφανειακές, ἐνῶ οἱ διαφορές τους θεμελιώδεις. Οἱ ὁμοιότητες μαρτυροῦν τήν ὕπαρξη κοινῆς πηγῆς, ἀπό τήν ὁποία ἀντλοῦν τόσο ἡ Βίβλος ὅσο καί οἱ ἀρχαῖοι μύθοι, οἱ ὁποῖοι ἀναμφίβολα, σ' ἕνα μεγάλο μέρος τους, εἶναι ἁπλῶς παρεφθαρμένες καί παραποιημένες αναμνήσεις βιβλικῶν γεγονότων. Βλ. Werner Keller, Η Βίβλος ὡς Ἱστορία Λαῶν καί Πολιτισμῶν, ἐκδ. Ἱστορική Βιβλιοθήκη, 1968, Νικ. Βασιλειάδη, Αρχαιολογία καί Ἁγία Γραφή, Αθήνα 1996, καί Σάββα Αγουρίδου, Μύθος - Ἱστορία - Θεολογία, Αθήνα 1988)
Θά γνωρίζετε ἴσως τόν μύθο της Πανδώρας. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Θά σᾶς πῶ μία ἐκδοχή τοῦ μύθου.
Ὁ Ζεύς ἤθελε να κάνει κακό στούς ἀνθρώπους, ἐπειδή ὁ Προμηθέας ἔκλεψε τή φωτιά ἀπό τόν οὐρανό καὶ τοὺς τὴν ἔδωσε. Πρῶτα λοιπόν ὑπῆρχαν μόνον ἄνδρες, καὶ ἡ Πανδώρα εἶναι ἡ πρώτη γυναίκα, πού τήν ἔπλασε ὁ Ζεύς. Δέν ἐπεκτείνομαι στον μύθο, δέν μᾶς ἐνδιαφέρει αὐτήν τή στιγμή, παρά θά σταθῶ μόνο στο ὅτι, ἐπειδή ἦταν ἡ πρώτη γυναίκα, τῆς ἔδωσε, λέει ὁ μύθος, ἕνα γαμήλιο δῶρο. Αὐτό ἦταν μια πυξίς, πυξίδα, δηλαδή ἕνα πυθίον, ἕνα κουτί.
Εἰπώθηκε δέ ὅτι αὐτό ἦταν γεμᾶτο δῶρα γιά τόν γάμο της μέ τούς ἀνθρώπους, τούς ἄνδρες, γιά τούς ὁποίους ὁ Ζεύς ἔπλασε την Πανδώρα. Σημειῶστε ὅτι ὁ Προμηθέας, γνωρίζοντας τήν πονηριά του Διός, εἶπε στούς ἀνθρώπους νά μή τό ἀνοίξουν τό κουτί. Τελικά ὅμως τό κουτί ἀνοίχθηκε ἀπό τήν Πανδώρα, καί τότε ξεχύθηκαν ὅλα τά κακά ἐπάνω στή γῆ.
Τί δείχνει αὐτός ὁ μύθος; Δείχνει ὅτι ἡ γυναίκα, μέ τήν παράβασή της, μέ τήν περιέργειά της –τί νά ἔχει ἐκεῖνο τό κουτί ἄραγε;...– τό ἄνοιξε, κι ἀπό ἐκεῖ ξεχύθηκαν ὅλα τά κακά ἐπάνω στήν ἀνθρωπότητα, μαζί καί ὁ θάνατος.
Ἕνας Ἕλληνας ποιητής (Εἶναι ὁ Ἡσίοδος, που συνέταξε τη Θεογονία καί τά Ἔργα καί Ημέραι γύρω στο 750 π.Χ.. Στόν Αἰσχύλο, ἡ ἐλπίδα, ἀντί νά εἶναι κλεισμένη στο πιθάρι τῆς Πανδώρας, ἀποτελεῖ στήν πραγματικότητα τό δῶρο τοῦ Προμηθέως πρός τούς ἀνθρώπους. Σύμφωνα μέ τον Αἴσωπο, ὁ Δίας είχε συγκεντρώσει ὅλα τά ἀγαθά σέ ἕνα κλεισμένο πιθάρι, αλλά τό ἐμπιστεύθηκε σέ ἀνθρώπινα χέρια. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως δέν είχε αυτοέλεγχο, καί θέλοντας νά δεῖ τί περιεῖχε τό πιθάρι, τό ἄνοιξε. Ἔτσι ὅλα τά καλά που περιείχε πέταξαν ἀμέσως ξανά πρός τόν οὐρανό καί τούς θεούς, και στο πιθάρι ἀπὸ έμεινε μονάχα ἡ ἐλπίδα. Σε αυτή την περίπτωση ὅμως τό πιθάρι τό ἀνοίγει ἄνδρας.), –σᾶς εἶπα πολλοί ἔχουν δουλέψει ἐπάνω σ' αὐτόν τόν μύθο– λέει τό ἑξῆς χαριτωμένο· ὅτι ἔσπευσε κάποιος καί ἔκλεισε το κουτί, καί πρόλαβε νά ἐγκλωβιστεῖ μέσα στο κουτί ἡ ἐλπίδα. Ὅτι δηλαδή βγῆκαν από μέσα πολλά κακά, αλλά ἔμεινε ἡ ἐλπίδα. Καί αὐτή ἡ ἐλπίδα δέν ἀπηχεῖ παρά τόν Ἰησοῦ Χριστό.
Βλέπετε λοιπόν ὅτι καί οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες καί οἱ ἀρχαῖοι λαοί εἶχαν φτιάξει κάτι ανάλογο, γιά νά δείξουν τί συμφορά μπῆκε στό ἀνθρώπινο γένος μέ τήν περιέργεια τῆς γυναίκας, καί γενικά μέ τήν περιέργεια! Γι' αὐτό καί ζηταμε στην προσευχή μας: «Κύριε καὶ Δέσποτα τῆς ζωῆς μου, πνεῦμα ἀργίας, περιεργείας, φιλαρχίας καὶ ἀργολογίας μή μοι δῷς... (Κατανυκτική εὐχή τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, ἡ ὁποία ἀποδίδεται στόν ἅγιο Ἐφραίμ τόν Σύρο)
Ἐν τούτοις θά σᾶς ἔλεγα, παιδιά, ὅτι ἡ περιέργεια, πού ἐμφανίζεται σάν κακία καί σάν πάθος, δέν εἶναι παρά ἕνα ὑποκατάστατο μιᾶς ἀγαθῆς περιέργειας, πού εἶναι μάλιστα καί ἔμφυτη στόν ἄνθρωπο. Εἶναι ἐκεῖνο πού ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, ὅτι φύσει ὁ ἄνθρωπος ὀρέγεται τοῦ εἰδέναι («Πάντες ἄνθρωποι τοῦ εἰδέναι ὀρέγονται φύσει» (Αριστοτέλους, Μετὰ τὰ φυσικά, βιβλίο Α΄, 9804,21), ἐκ φύσεως δηλαδή ὁ ἄνθρωπος ἐπιθυμεῖ νά γνωρίζει, ἔχει ἀπό τή φύση του τήν ἐπιθυμία, τήν περιέργεια να γνωρίζει.
Ἡ περιέργεια δέ, ὡς τάση γνωστική, θά ἔκανε βέβαια τούς πρωτοπλάστους να γνωρίσουν βαθύτερα και μεταπτωτικά βαθύτερα τόν Δημιουργό τους· ἀλλά καί ἀκόμα, ἡ καλῶς νοουμένη περιέργεια θά ἦταν μιά ἀναζήτηση τοῦ ἀρχετύπου τους, δηλαδή τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ Λόγου.
Ἔτσι, ἡ περιέργεια, μέ τήν καλή, μέ τήν ἀγαθή τηςδιάσταση, ἐμφανίζεται ὡς φιλομάθεια, σαν μια δίψατῆς ψυχῆς, μιά δίψα τοῦ ἀνθρώπου γιά τή γνώση, για τήν ἐπιστήμη.
Ὁ Ἰσοκράτης γράφει θαυμάσια στον Δημόνικο: «Ἐὰν ᾖς φιλομαθής, ἔσει καὶ πολυμαθής· ἃ μὲν ἐπίστασαι, ταῦτα διαφύλαττε ταῖς μελέταις, ἃ δὲ μὴ μεμάθηκας, προσλάμβανε ταῖς ἐπιστήμαις.» (Πρὸς Δημόνικον, 18, 1-3). Ἄν εἶσαι φιλομαθής, δηλαδή ἀγαπᾶς νά μαθαίνεις, τότε θά γίνεις καί πολυμαθής, θα γνωρίσεις πολλά πράγματα. Ἐκεῖνα πού γνωρίζεις να τα διατηρεῖς μέ τήν συνεχή μελέτη· ὅσα ὅμως δέν ἔχεις μάθει, νά τά προσλαμβά νεις διά τῶν ἐπιστημῶν. Ἡ μελέτη διατηρεῖ τίς γνώσεις καί ἡ ἐπιστήμη τίς πολλαπλασιάζει. Εἶναι πολύ σπουδαῖο τό νά εἶναι κανείς φιλομαθής.
Λέει στη Σοφία Σειράχ: «οὐκ ἔστιν ἀντάλλαγμα πεπαιδευμένης ψυχῆς» (Σοφ. Σειρ. 21, 16), δηλαδή δέν ὑπάρχει ἀντάλλαγμα μορφωμένης ψυχῆς, δέν ὑπάρχει ὡραιότερο πράγμα ἀπό τόν μορφωμένο ἄνθρωπο.
Κάποτε συναντᾶμε ἀνθρώπους, καί δυστυχῶς πολύ συχνά, πού ὄχι μόνο δέν εἶναι χριστιανικά μορφωμένοι, ἀλλά οὔτε κἄν κοινωνικά· δέν ξέρουν οὔτε κἄν να χαιρετήσουν, οὔτε κἄν νά μιλήσουν, οὔτε κἄν νά καθήσουν σέ μιά καρέκλα! Εἶναι δυστύχημα. Γι' αὐτό καί θά πρέπει νά ἀποκτήσουμε πεπαιδευμένην ψυχήν, μορφωμένη ψυχή. Πολύ περισσότερο ὅμως, παιδιά, πρέπει να μελετήσουμε τον λόγο τοῦ Θεοῦ, τήν Ἁγία Γραφή, πού ἔχει πλῆθος σοφίας, γιατί ἐκεῖ εἶναι ἡ θεολογία, ὑπάρχει βάθος ἐκεῖ· ἐκεῖ νά ἔχουμε περιέργεια!
Περιέργεια ακόμη πρέπει νά ἔχουμε καί γιά τήν ἴδια τή δημιουργία. Γράφει θαυμάσια ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος τά ἑξῆς· ἀκοῦστε: «Ανάγνωθι συνεχῶς καὶ ἀκορέστως ἐν ταῖς βίβλοις τῶν διδασκάλων περὶ προνοίας Θεοῦ, διότι αὗται καθοδηγοῦσι τὸν νοῦν εἰς τὸ ἰδεῖν τὴν τάξιν τῶν κτισμάτων τοῦ Θεοῦ καὶ τῶν ἔργων αὐτοῦ, καὶ ἐνδυναμοῦσιν αὐτὸν ἐξ αὐτῶν, καὶ κατασκευάζουσιν αὐτὸν κεκτῆσθαι νοήματα φωτολαμπῆ ἐκ τῆς λεπτότητος αὐτῶν καὶ ὁδεῦσαι ποιοῦσι μετὰ καθαρότητος πρὸς κατανόησιν τῶν κτισμάτων τοῦ Θεου.» (Λόγοι Ασκητικοί, Λόγος ΚΓ΄, Περὶ ἀγάπης Θεοῦ καὶ ἀποταγῆς καὶ τῆς ἐν αὐτῷ ἀναπαύσεως, ΕΠΕ 8α, 366).
Λέει: Να διαβάζεις αχόρταστα τά βιβλία τῶν διδασκάλων πού μιλοῦν γιά τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ –θά λέγαμε, τά φυσιοδιφικά βιβλία: Φυτολογίες, Ζωολογίες, Αστρονομίες, Γεωλογίες καί τά λοιπά– γιατί αυτά καθοδηγοῦν τόν ἀνθρώπινο νοῦ στό νά δεῖ τήν τάξη τῶν κτισμάτων τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἔργων Του, νά τόν δυναμώνουν καί νά τόν κάνουν νά ἀποκτᾶ φωτεινά νοήματα ἀπό τή λεπτότητά τους καί νά τόν ὠθοῦν μέ καθαρότητα πρός τήν κατανόηση τῶν κτισμάτων τοῦ Θεοῦ. Μέ τόν τρόπο αὐτόν, ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου λεπτύνεται, λέει ὁ ἅγιος, καί ἀρχίζει νά ἀγαπᾶ ἐκεῖνα πού ἀξίζουν. Γιατί, μή ξεχνᾶτε, ἡ γνώση πρέπει νά εἶναι ὑγιής. Ἐάν ἔχω γνώσεις και σοφία δαιμονική, τότε σέ τί ἔχω νά ὠφεληθῶ;
Ὑπάρχει ὅμως καί ἡ ἔνοχη περιέργεια, πού εἶναι προϊόν τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου, τοῦ πεσμένου. Αὐτῇ ἐκδηλώνεται ὅταν ἔχω περιέργεια να μάθω τά μυστήρια τοῦ Θεοῦ. Ποιά μυστήρια τοῦ Θεοῦ; Ἐκεῖνα ποὺ ὁ Θεός ἀποσιωπά. Να μάθω, ἐπί παραδείγματι, το ὄνομα τοῦ Ἀντιχρίστου, καί ἔτσι να πέσω σέ μιά ἀριθμοσοφία.
Κυκλοφορεί στη Λάρισα ἕνα περιοδικό μέ ἀριθμοσοφία δηλαδή, από τα νούμερα, τούς ἀριθμούς, νά προσπαθῶ νὰ βγάλω κάποια συμπεράσματα. Ἤ ἀκόμη να μάθω πότε θὰ ἔρθει ξανά ὁ Χριστός, πότε θα γίνει ἡ Β΄ Παρουσία Του. Μά ὁ ἴδιος ὁ Κύριος δέν εἶπε αὐτὸ νὰ μὴν τὸ ἐρευνοῦμε; Δέν εἶπε «οὐκ ἔστιν ὑμῶν γνῶναι χρόνους καὶ καιροὺς οὓς ὁ πατὴρ ἔθετο ὑπὸ τὴν ἰδίαν αὐτοῦ ἐξουσίαν» (Πράξ. 1, 7), ὅτι δέν εἶναι δικό σας θέμα νὰ ἐρευνᾶτε χρόνους και καιρούς; Τό ἴδιο λέει καί ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ Σιναΐτης: «Οὐ δεῖ περιεργάζεσθαι τὰ σεσιωπημένα τῇ θείᾳ Γραφῇ» (Οδηγός, PG 89,40Β. Πρβλ. άγ. Ειρηναίου: «Ασφαλέστερον καὶ ἀκινδυνότερον τὸ περιμένειν τὴν ἔκβασιν τῆς προφητείας ἢ τὸ καταστοχάζεσθαι καὶ ὑπομαντεύεσθαι.» (Κατὰ Αἱρέσεων, V, 30, 3. PG 7,1205C)). Δέν πρέπει, λέει, να περιεργάζεται κανείς ἐκεῖνα πού ἀποσιωπᾶ ἡ Αγία Γραφή.
Ἐδῶ πρέπει νά ποῦμε πώς μία τέτοια περιέργεια ὁδηγεῖ στήν πλάνη. Γι' αυτό καί ἔχουμε τόσες πλάνες στήν ἐποχή μας.
Ακόμη, εἶναι ἡ περιέργεια πού ἔχουμε γιά τό μέλλον· που καταφεύγει κανείς σε μαντικές μεθόδους, δηλαδή να μαντεύεται. Τί θα γίνει; Θά παντρευτῶ; δέν θα παντρευτώ;... Θα πετύχω; δέν θά πετύχω;... Ἔτσι, ἔχουμε τήν χειρομαντία, ἔχουμε τήν καφεμαντία – τό φλυτζάνι πού τό ἀναποδογυρίζουμε και βλέπουμε τι έχει νά μᾶς πληροφορήσει για το μέλλον– και άλλου είδους μαντείες. Ὅλα αὐτά, πραγματικά, εἶναι μία περιέργεια παραπλανητική, βλαβερή. (Ἡ μαντεία εἶναι θρησκευτική άποψη που κινείται ἔξω ἀπό τόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας. Η Αγία Γραφή απαγορεύει στους πιστούς να καταφεύγουν στους μάγους και μάντεις (Δευτ. 18, 10. Ησ. 47, 13-14). Στο Λευϊτ. 19,31, αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Οὐκ ἀκολουθήσετε ἐγγαστριμύθοις, καὶ τοῖς ἐπαοιδοῖς οὐ προσκολληθήσεσθε, ἐκμιανθῆναι ἐν αὐτοῖς· ἐγώ εἰμι Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν»· δέν θά ἀκολουθήσετε αὐτούς πού ἔχουν πνεῦμα μαντείας, ὥστε νά μιαίνεστε ἀνάμεσα σ' αυτούς· ἐγώ είμαι Κύριος ὁ Θεός σας! Οἱ Ἀποστολικές Διαταγές λένε: «Φεύγετε... επαοιδάς, κλήδονας, μαντείας, καθαρισμούς, οιωνισμούς, ορνιθοσκοπίας, νεκυομαντείας, ἐπιφωνήσεις.» (7, 3). Οι θεοφόροι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας κανονίζουν (ἐπιτιμοῦν) αὐτούς πού ἀσχολοῦνται με αυτά. Ὁ μέγας Βασίλειος τούς θέτει τό ἐπιτίμιο τῆς ἀκοινωνησίας για 20 χρόνια. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης τούς ἀπαγορεύει την θεία Κοινωνία διά βίου, γιατί τούς θεωρεῖ ἀρνητές τοῦ Χριστοῦ. Ὁ άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης φανερώνει ποὺ ὁδηγεῖ ἡ σχέση του πλανεμένου ἀνθρώπου μέ τή μαγεία: Τα μαγικά ὁδηγοῦσιν τόσον ἐκείνους οπού τά μεταχειρίζονται, ὅσον καί ἐκείνους οπού τά ζητοῦν, εἰς τήν λατρείαν καί προσκύνησιν τῶν εἰδώλων καί τῶν δαιμόνων, ἐνῶ αὐτοί πού τά δέχονται ἐν γνώσει τους, ὅλοι γίνονται κατοικία τῆς ἐνεργείας τοῦ ἀκαθάρτου πνεύματος (Λόγος κατά τῶν μαγικῶν εἰδῶν). «Μὴ θύειν εἰδώλοις, μὴ μαντεία περιεργάζεσθαι.» (Εὐσεβίου Καισαρείας, Βίος μεγάλου Κωνσταντίνου, 4, 25,1). «Εἰ βούλει Χριστιανός γενέσθαι, φέροι μου... πάντα τα περίεργά σου» (Καλλινίκου μοναχού). Πρβλ. «τῶν τὰ περίεργα πραξάντων» (Πράξ. 19, 19))
Ἐπίσης υπάρχει καί ἡ περιέργεια τῶν αἰσθήσεων τῆς ὁράσεως, τῆς ἀκοῆς καί τοῦ σέξ. Τί εἶναι αὐτό; Τί εἶναι ἐκεῖνο; Περιέργεια να μάθουμε ξένες υποθέσεις· τί κάνει αυτός καί τί κάνει ἐκείνη!
Ὁ μέγας Βασίλειος λέει: «παῦσαι τὰ τοῦ δεῖνος κακὰ περιεργαζόμενος» (Ὁμιλία εἰς τὸ Πρόσεχε σεαυτῷ, ΒΕΠΕΣ 54, 33.20). Παῦσε νά ἀσχολεῖσαι καὶ να περιεργάζεσαι τά ἄσχημα πού κάνει ὁ ἄλλος. Και ὅπως λέει ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σύρος, «μὴ περιεργάζον τὰ μὴ ἴδιά σου, διὰ νὰ μὴ ἀπωλέσῃς τὰ ἴδιά σου» (Βλ. Σοφ. Σειρ. 3, 21). Μήν περιεργάζεσαι τα ξένα πράγματα, γιά νά μή χάσεις τα δικά σου.
Πῶς θεραπεύεται κανείς ἀπό τήν περιέργεια; Μέ τήν αὐτογνωσία, δηλαδή να μάθω εγώ ποιός εἶμαι, καί μέ τήν καλλιέργεια τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον.
Αλλά, πρῶτα ὁ Θεός, θα συνεχίσουμε. Νά σᾶς εὐλογεῖ ὁ Θεός.
Κυριακή, 30 Σεπτεμβρίου 1984
49η ομιλία στην κατηγορία « Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία ».
►Όλες οι ομιλίες της Κατηγορίας :
" Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία " εδώ ⬇️
https://arnion.gr/index.php/palaia-diauhkh/xristianikh-kosmologia-anurvpologia
↕️
https://youtube.com/playlist?list=PLxBsMI6pr40pgmRsIiRCioth8a5E4bM7r
Απομαγνητοφώνηση :
Ιερά μονή Κομνηνείου.
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
🔸Λίστα ομιλιών της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://drive.google.com/file/d/1PKTpnYb1nptUbWKH5jo6DJwk7IVel9BA/view?usp=drivesdk
🔸📜 Απομαγνητοφωνημενες ομιλίες της σειράς «Χριστιανική Κοσμολογία - Ἀνθρωπολογία.».🔻
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/search/label/%F0%9F%94%B9%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%9A%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%20~%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1.?m=1
🔸Επεξηγηματικό βίντεο Ασπάλαθου.
https://youtu.be/8tNfAHRkTCk
__⬇️Playlist "Ασπάλαθου".⬇️__
https://aspalathos21.blogspot.com/2021/07/blog-post_83.html?m=0
📃Απομαγνητοφωνημένες ομιλίες του πατρός Αθανασίου. ⬇️
https://athanasiosamvonas.blogspot.com/2021/04/blog-post_15.html?m=1
📜 Αποσπάσματα ομιλιών πατρός Αθανασίου ⬇️ https://athanasioslogos.blogspot.com/?m=0
__⬇️ Facebook ⬇️__
https://www.facebook.com/groups/1637818926362004/?ref=share
Κατάλογος ομιλιών πατρός Αθανασίου Μυτιληναίου. https://drive.google.com/file/d/1JmrxaObMVyTA4_pS5yuMaQdoBf8-LwBP/view?usp=drivesdk
†.Πρός Δόξαν τοῦ Ἁγίου Τριαδικοῦ Θεοῦ.
